Plani

Rajonal i veprimit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve,

Qarku Kukës Plani i veprimit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës është hartuar nga Njësia për të Drejtat e Fëmijës (NJDF) pranë qarkut Kukës në partneritet dhe bashkëpunim me shoqatën ALB-AID dhe me mbështetjen e UNICEF.

Hartuesit (grupi i punës) e planit të veprimit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijve: Jonuz Kola, Mexhit Hajdari, Gentian Palushi.

Kukës, Qershor 2013

Këshilli i Qarkut Kukes

1

FALENDERIME Plani i Veprimit për Fëmijët u përgatit si një nismë e përbashkët e NJDF, Qarkut Kukës, UNICEF Shqipëri dhe shoqatës ALB-AID. Mirënjohje e veçantë i takon përfaqësuesve të administratës publike lokale dhe personave të kontaktit në Drejtorinë e Shërbimit Social Shtetëror, Drejtorinë Arsimore Rajonale dhe Zyrat Arsimore Has dhe Tropojë, Drejtorinë e Përgjithshme të Policisë Qarkut Kukës, Drejtorinë e Shëndetit Publik, Drejtorinë e Spitalit Kukës, Zyrës së Statistikave pranë qarkut Kukës, Bashkitë e Kukësit, Krumës dhe Tropojës, në të cilat funksionojnë Njësitë për Mbrojtjen e fëmijëve, për informacionin e përcjellë pranë Njësisë për të drejtat e fëmijës. Falënderime të veçanta për grupin e ekspertëve të udhëhequr nga Jonuz Kola dhe të përbërë nga Mexhit Hajdari dhe Gentian Palushi, të cilët grumbulluan, përpunuan dhe analizuan informacionin duke mundësuar përgatitjen e plotë të këtij raporti. Falënderime dhe për përfaqësuesit e zyrave të Observatorit dhe Njësisë për të Drejtat e Fëmijës Kukës, si dhe përfaqësues të shoqërisë civile për angazhimin dhe kontributin dhe komentet që kanë dhënë në publikimin e raportit të progresit. Së fundi, falënderime të veçanta për mbështetjen e vlefshme të siguruar nga Arlinda Ymeraj, përgjegjëse për politikat sociale dhe Eliana Paravani, asistente programi në UNICEF, të cilat mundësuan përgatitjen e këtij plani veprimi.

2

LISTA E SHKURTIMEVE ALB-AID Shoqata Shqiptare e Asistencës për Integrim dhe Zhvillim Demokratik KQK Këshilli i Qarkut Kukës KM Këshilli i Ministrave SHSSH Shërbimi Social Shtetëror DAR Drejtoria Arsimore Rajonale ZA Zyra Arsimore ISHP Instituti i Shëndetit Publik KDF Konventa për të Drejtat e Fëmijëve MASH Ministria e Arsimit dhe Shkencës MD Ministria e Drejtësisë NJDF Njësia për të Drejtat e Fëmijës NJMF Njësia për Mbrojtjen e Fëmijës AK Aftësi e Kufizuar NJQV Njësi të Qeverisjes Vendore OJF Organizata Jo Fitimprurëse PAK Persona me Aftësi të Kufizuar PNUD Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim PKV Plani Kombëtar i Veprimit PLV Plani Lokal i Veprimit QN Qeveria e Nxënësve SHSSH Shërbimi Social Shtetëror SKF Strategjia Kombëtare për Fëmijët UNICEF Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët VKM Vendim i Këshillit të Ministrave

3

PËRMBAJTJA Falënderime…………………………………….............................................3 Lista e shkurtimeve.........................................................................................4 Përmbledhje ekzekutive...................................................................................5 Hyrje…………………………………………………………………………7 Metodologjia dhe qëllimet e planit të veprimit................................................7 Analiza e gjendjes aktuale...............................................................................9 Kapitulli I: E drejta e fëmijëve për arsim......................................................11 Kapitulli II: E drejta e mbrojtjes shoqërore dhe pjesëmarrjes.......................13 Kapitulli III: E drejta e mbijetesës dhe e kujdesit shëndetësor......................15 Plani Rajonal i Veprimit për të Drejtat e Fëmijës 2013-2020.......................18

4

1. Përmbledhje ekzekutive Qarku i Kukësit është një ndër qarqet e para që ka pilotuar një sërë projektesh që në fokusin e tyre kanë pasur përmirësimin e respektimit të drejtave të fëmijëve. Kështu që nga viti 2006 e në vazhdim ka pasur një dokument shumë të rëndësishëm me ndikim në politikat për fëmijët dhe zbatimin e të drejtave të tyre siç është: Strategjia dhe Plani rajonal i veprimit për fëmijët. Kjo strategji ishte ndër dokumentet e para të hartuara direkt pas publikimit të Strategjisë Kombëtare për Fëmijët dhe Planit Kombëtar të Veprimit. Menjëherë pas hartimit të Planit të Veprimit, është ngritur Njësia për Monitorimin e të Drejtave të Fëmijëve brenda Qarkut Kukës, e cila është pajisur me mjete dhe logjistikë nga Unicef. Kjo zyre ka raportuar periodikisht për gjendjen e zbatimit te Strategjisë dhe Planit te Veprimit dhe situatën e të drejtave të fëmijëve në qark. Për shkak të ndryshimeve politike pas zgjedhjeve vendore të vitit 2007 Strategjia Rajonale dhe Plani i Veprimit nuk u promovuan sa duhet dhe pak u bë e njohur nga strukturat shtetërore dhe pushteti vendor. Zyra nuk është promovuar si duhet për shkak edhe te lëvizjeve te shpeshta në administratë. Ndërkohe mungesa e ligjit është shoqëruar me mungesë planifikimi fondesh gjë e cila ka vështirësuar punën e njësisë gjatë 5 - vjeçarit të kaluar. Duke i paraprirë edhe miratimit të ligjit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve qarku Kukës sërish piloton projektin për Zyrën për Mbrojtjen e Fëmijëve (ZMDF) në Bashkinë Kukës e cila është ngritur brenda strukturës administrative të shërbimeve sociale të bashkisë Kukës në vitin 2007 si projekt pilot i financuar nga UNICEF, mbi bazën e te cilës është shtrire ne qarqet tjera te Shqipërisë. Në vitin 2009 me mbështetjen e UNICEF ajo është ri-dimensionuar në Njësinë për mbrojtjen e fëmijës dhe familjes. Kjo për faktin se gjatë punës në terren ka rezultuar që familja ka rol shume të madh për edukimin e fëmijëve dhe nuk mund të trajtohet e shkëputur. Një pjesë e problemeve të fëmijëve rrjedhin nga paqëndrueshmëria e familjeve, dhuna që gjenerohet në familje si rezultat i varfërisë dhe mungese se burimeve për mbajtjen e familjes. Ne vlerësojmë që periudha kohore 6 vjeçare ka shënuar ndryshime të ndjeshme pozitive në çështjet e plotësimit të kuadrit ligjor në favor të zbatimit më të mirë të drejtave të fëmijëve. Po kështu gjatë kësaj periudhe ka pasur disa nisma institucionale dhe strukturore në zbatim të drejtave të fëmijëve në përgjithësi në Qarkun e Kukësit dhe në njësi vendore të veçanta. Në qershor të vitit 2012 këshilli i qarkut Kukës në bashkëpunim me shoqatën ALB-AID publikoi edhe raportin e progresit për këtë strategji i cili është miratuar në mbledhjen e Këshillit të Qarkut me datë 12.02.2012. Që nga viti 2010 dhe në vazhdim KQK ka marrë një sërë masash për zbatimin e ligjit 10 347. Kështu në janar të vitit 2011 NJDF-ja është bërë pjesë e Drejtorisë së Shërbimeve Sociale pranë qarkut. Gjithashtu në bashkëpunim me shoqërinë civile dhe specifikisht me shoqatën ALB-AID janë organizuar disa aktivitete në kuadër të ngritjes së kapaciteteve dhe ndërgjegjësimit të njësive vendore për ngritjen e NJMF-ve. Vetë fakti se ky plan veprimi do ti bashkëngjitet Strategjisë së Zhvillimit Rajonal tregon angazhimin e këshillit të qarkut për përmbushjen e detyrimeve të përcaktuara në Planin e Veprimit 2012-2015 të ministrisë së punës. Përmbushja e objektivave që dalin nga Objektivat e Zhvillimit të Mijëvjeçarit nuk do të ishte e mundur nëse ato do të zbatoheshin vetëm në nivel qendror. Pushteti lokal është shumë afër me komunitetin dhe problemeve të tij. Detyrimet që lindin nga decentralizimi

5

i shërbimeve sociale në Shqipëri, e angazhojnë pushtetin lokal për hartimin e politikave që kanë në qendër përmirësimin e ofrimit të shërbimeve për fëmijët. Njësitë e qeverisjes vendore edhe pse me mungesë kapacitetesh dhe fondesh po përpiqen gjithmonë dhe më shumë për krijimin e strukturave përkatëse në zbatim të ligjit të ri për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve. Duke qenë një zonë kufitare qarku Kukës ka qenë në qendër të projekteve të njëpasnjëshme dhe thirrjeve për projekt propozime jo vetëm në fushën e zhvillimit turistik apo ekonomik por edhe në fokusin e përmirësimit të drejtave të fëmijës. Shoqata ALB-AID ka zbatuar një sërë projektesh që nga viti 2005 dhe në vazhdim me fokus përmirësimin e respektimit të drejtave të fëmijëve. Me asistencën e kësaj të fundit janë ngritur NJDF-ja pranë qarkut në vitin 2006, ZMF-ja pranë bashkisë në vitin 2007 dhe është hartuar edhe Strategjia Rajonale për të Drejtat e Fëmijëve në vitin 2006. Projekti TACSO me qendër në Tiranë ka organizuar disa sesione ndërgjegjësimi me shoqërinë civile për thirrjen e fundit për projekt propozime e cila fokusohet tek promovimi i mbrojtjes së të drejtave të njeriut. Shoqata “Partnerë për Fëmijë” ka publikuar planet e veprimit shërbimet sociale për 5 komuna të rrethit të Tropojës. Kjo shoqatë gjithashtu po zbaton projektin "Ndihma për Fëmijët me Aftësi të Kufizuara në qytetin e Kukësit". Ky projekt ka si qëllim përmirësimin e të mësuarit për fëmijët me aftësi të kufizuara rritja e ndërgjegjësimit tyre komunitetit më të gjerë në lidhje me nevojën për pjesëmarrjen dhe përfshirjen sociale të çdo fëmije. Një nga objektivat e këtij projekti është: Për të përmirësuar cilësinë dhe sasinë e didaktike dhe materialeve mësimore në kuadër të Qendrës Ditore për Fëmijët me Aftësi të Kufizuara. Në kuadër të këtij projekti është ngritur edhe nën-komisioni për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe është në procesin përfundimtar të përgatitjes së Planit Strategjik për Fëmijët me Aftësi të Kufizuara. Shoqata për Mbështetjen e Zhvillimit të zonave Malore ka mbështetur 6 njësi vendore të rrethit Kukës për hartimin e Planeve Afatshkurtër të Zhvillimit. Të gjitha këto iniciativa kanë bërë që të kemi një përmirësim të ndjeshëm në realizimin e të drejtave të fëmijëve. Qarku Kukës gjithashtu do të vazhdojë të rrijë i angazhuar për përmbushjen e objektivave të vendosur në kuadër të zbatimit të konventave ndërkombëtare, strategjive kombëtare dhe lokale duke fuqizuar më tej strukturat lokale dhe do t’i jap NJDF-së një rol më të madh për monitorimin e politikave në shkallë Qarku.

6

1. Hyrje Qarku i Kukësit shtrihet në verilindje të Shqipërisë dhe ka në përbërjen e tij 27 njësi vendore nga të cilat 24 komuna dhe 3 bashki. Qendra administrative, politike, ekonomike dhe kulturore e qarkut është qyteti i Kukësi. Rajoni ka një popullsi prej 107,9111 banorësh të shpërndarë në 3 bashki dhe 24 komuna. Popullsia për vitin 2012 në qarkun e Kukësit ishte 107. 756, ndërsa sipas censusit të vitit 2011 numri i popullsisë është 83,276 banorë. Që nga viti 1990, popullata përjetoi një rënie dramatike (rreth 30%), edhe pse kjo prirje negative është zvogëluar në periudhën 2006-2010. Dy tendencat të rëndësishme kanë qenë të pranishme në ketë qark: shpopullimi i përgjithshëm i ndjekur nga migrimet ndër-rajonale nga zonat rurale në qendrat urbane. Aktualisht popullsia urbane përbën 34.2%2 të popullsisë totale të qarkut krahasuar me 32.8% në vitin 2006. Kukësi ka një popullsi relativisht të re. Tendencat e tre grup moshave kanë qenë pak a shumë të qëndrueshme që nga viti 2006. Tab 1: Tabela e popullsisë

Nr Emërtimi Pop. Gjithsej % Meshkuj Femra Nr. familjeve

1 Rrethi Kukës 58,964 54.64% 29,101 29,863

13,471

2 Rrethi Has 20,966 19.43% 10,150 10,816 4,896

3 Rrethi Tropojë 27,981 25.93% 14,151 13,830 8,094

4 Qarku Kukës 107,911 100.00% 53,402 54,509 26,461

Rrethi Kukës ka 58,964 banorë (sipas të dhënave të vitit 2012), një sipërfaqe prej 939 km² dhe qendër administrative Kukësin. Rrethi i Hasit ka 20,966 banorë (sipas të dhënave të vitit 2012), një sipërfaqe prej 374 km² dhe kryeqendër Krumën. Rrethi i Tropojës ka 27,981 banorë (sipas të dhënave të vitit 2012), një sipërfaqe prej 1,043 km² dhe kryeqendër qytetin Bajram Curri 2. Metodologjia Përgatitja e këtij Plani Veprimi është bërë me përfshirjen e të gjithë aktorëve në nivel lokal të cilët punojnë për të drejtat e fëmijëve dhe që kanë qenë të përfshirë në zbatimin e Strategjive të ndryshme kombëtare. Kanë marrë pjesë përfaqësues nga bashkitë, komunat dhe institucionet e arsimit, shëndetësisë, shërbimit sociale, punësimit, policisë, NJMFF dhe shoqatat lokale nën drejtimin e Njësisë për të drejtave të fëmijëve pranë Këshillit të Qarkut Kukës.

Procesi i hartimit të planit të veprimit është koordinuar nga Shoqata “ALB-AID” Kukës, me mbështetjen financiare të UNICEF-it në Shqipëri. Një ndihmë të madhe ka dhënë

1 Drejtoria e përgjithshme e gjendjes civile 2 Strategjija e Zhvillimit Rajonal Kukës

7

Observatori për fëmijët, Zyra Kukës për mbledhjen e informacionin dhe të dhënave të këtij raporti. Për hartimin teknik të planit u aktivizua grup lokal i ekspertëve për fëmijët i cili ngriti grupin e punës në bashkëpunim me shoqatën ALB-AID dhe NjDF-në pranë Qarkut. Grupi i punës ka organizuar takime dhe diskutime me specialistë të institucioneve publike, përgjegjës për zbatimin e politikave të kujdesit shëndetësor, arsimor dhe të mbrojtjes sociale. U organizuan 2 takime me grupe me fokus të caktuar mësuesit në arsim, me institucionet e kujdesit shëndetësor dhe me shoqërinë civile lokale të cilët diskutuan dhe komentuan për të gjitha çështjet e paraqitura. Hartimi i këtij Plani Veprimi është bërë në bashkëpunim me të gjithë aktorët që punojnë në nivel vendor për të drejtat e fëmijëve dhe përfaqësojnë institucione të lidhura me të drejtat e fëmijëve si arsimi, shëndetësia, mbrojtja sociale dhe shoqëria civile. Ai është miratuar nga këshilli i Qarkut. Metodologjia e hartimit të këtij plani veprimi konsiston në :

Analizën e situatës së të drejtave të fëmijëve në Kukës Analizën e politikave, dokumenteve, strategjive dhe vlerësimeve bashkëkohore

mbi fëmijët dhe të drejtat e tyre Analizën e Planit kombëtar të veprimit për fëmijët. Organizimin e tryezave të rrumbullakëta për diskutimin e problemeve të fëmijëve

me pjesëmarrje të institucioneve kryesore të qarkut përfshi edhe shoqërinë civile që ka për objekt të punës së vet fëmijët

Përpunimin e të dhënave të mbledhura nga grupi i specialistëve Përgatitjen e planit konkret rajonal Hartimin e kuadrit të përgjithshëm për mbrojtjen e fëmijëve në Kukës Miratimin e Planit të veprimit në Këshillin e Qarkut Kukës Promovimi e planit të veprimit me të gjithë aktorët e Qarkut Kukës

3. Plani i veprimit, qëllimi dhe objektivat e tij. duke pasur parasysh se kanë kaluar më shumë se 6 vjet nga koha e hartimit të “Strategjisë dhe Planit Rajonal i Veprimit për Fëmijët” për Qarkun e Kukësit, periudhë gjatë të cilës kanë ndodhur ndryshime dhe ka pasur zhvillime në drejtim të përsosjes së legjislacionit për shtresat në nevoje e në veçanti për fëmijët, dhe duke pasur parasysh publikimin e raportit për këtë strategji, është e domosdoshme që të hartohet një plan i ri veprimi për të përcaktuar objektivat për ndërhyrjet në të ardhmen

Vizioni: Krijimi e kushteve të përshtatshme për mirërritjen dhe edukimin e fëmijëve duke përmirwsuar respektimin e të drejtave të tyre

Qëllimi: 1. Hartimi i Planit Rajonal të Veprimit të Qarkut Kukës për fëmijët synon të paraqesë problemet aktuale të fëmijëve në këtë rajon dhe të përqendrohet në zbatimin e rekomandimeve të dala nga Raporti i Progresit 2012. 2. Gjithashtu ky plan veprimi ka si qëllim ngritjen dhe fuqizimin e mekanizmave përkatës për monitorimin e zbatimit të strategjive dhe planeve kombëtare për fëmijët.

Objektivat:

Identifikimi dhe adresimi përmes ndërhyrjeve të çështjeve më kritike në nivel lokal me qëllim hartimin e rekomandimeve për përmirësime në politikat lokale që

8

lidhen me të drejtat e fëmijëve në të ardhmen; përmirësimin e shërbimeve për fëmijët etje. Ngritja e kapaciteteve institucionale të Qarkut Kukës në përputhje me ligjin e ri 10347 për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve Monitorimi e realizimit të të drejtave të fëmijëve në kuadrin e planit kombëtar të veprimit për fëmijë Planifikimi i detyrave konkrete për mbrojtjen e fëmijëve, konkretizimi i Planit kombëtar në nivel qarku. Sigurimi i mundësive të barabarta dhe përmirësimi i kushteve të jetesës së fëmijëve Ndryshimi i qëndrimit për fëmijët me aftësi të kufizuara duke u ofruar më shumë shërbime dhe përgatita e planit strategjik Të përmirësohet sistemi arsimor për tu bërë i aftë për ti siguruar fëmijëve një arsim gjithëpërfshirës Të përmirësohet infrastruktura për fëmijët duhet të përmirësohet mbi bazë e nevojave lokale dhe standardeve kombëtare duke marra parasysh edhe grupet në nevoje si PAK. Pranë NJMF-së në qark duhet të ngrihet një mekanizëm akreditimi për shoqatat që ofrojnë shërbime për fëmijët të cilat duhet të raportojnë për projektet e zbatuara, shumat, përfituesit dhe rezultat. Shoqatat nga rajonet tjera që operojnë në qarkun e Kukësit duhet patjetër që zbatuesit e projekteve t’i përzgjedhin nga komuniteti lokal ku zbatohet projekti. Të hartohen masa të veçanta lokale nga institucionet përgjegjëse për të luftuar punën e detyruar sidomos në fshatra si dhe për te adresuar dhe gjitha format e shfrytëzimit të fëmijëve, fenomen shumë shqetësues në qarkun e Kukësit që cenon të gjitha të drejtat e fëmijës (mbijetesë, zhvillim, mbrojtje dhe pjesëmarrje). Të mbështetet me fonde të buxhetit të shtetit, veprimtaria e qeverive të nxënësve. Fondet të përdoren për krijimin e gazetës rajonale për fëmije, për realizimin e fletëpalosjeve apo aktiviteteve të tjera ndërgjegjësuese.

4. Analiza e gjendjes aktuale: Sipas Zyrës se Shërbimit Social Kukës qarku Kukës numëron 26,461 familje nga te cilat 12,555 trajtohen me ndihmë ekonomike ose 47,5 % të cilat kanë përfituar 546.299.000 lekë në vit në formën e ndihmës ekonomike3. Tab 2: Tabela e ndihmës ekonomike ne 4 vite

Vitet Ndihma

ekonomike (ne 000 leke)

Nr i familjeve përfituese

Numri i personave ne këto familje

Numri i fëmijëve ne këto familje

Buxheti për fëmijët (ne

000 leke a b c d=c*4.2 e=c*2.2 f=(b/d)*e

2009 530,800 11,360 47,712 24,992 278,038 2010 571,000 12,718 53,416 27,980 299,095 2011 584,500 12,269 51,530 26,992 306,167 2012 546,299 12,555 52,731 27,621 286,156

Vërehet një rritje e numrit të familjeve të futura në skemën e ndihmës ekonomike me 2.3 % ndërsa fondi i përgjithshëm është ulur me 6.5 %. Duke analizuar shifrat e mësipërme rezulton se kemi një përkeqësim të situatës ekonomike e cila ndikon drejtpërdrejt në

3 Burimi: Zyra e Shërbimi Social Shtetëror Kukës

9

keqësimin e respektimit të të drejtave të fëmijëve të qarkut Kukës duke i përjashtuar këto fëmijë që jetojnë në këto familje nga shërbimet bazë si arsimi, kujdesia shëndetësore, mbrojtja sociale etj. Numri i familjeve me fëmijë të moshës deri 18 vjeç që mbështeten me ndihmë ekonomike është 10396, ndërsa numri i familjeve me fëmijë të moshës 0-18 vjeç, me kryefamiljare gra që mbështeten me ndihmë ekonomike sipas është 931. dhe numri i fëmijëve të moshës 6-15 vjeç që vazhdojnë arsimin e detyruar dhe jetojnë në familje që trajtohen me ndihmë ekonomike është 12620. Siç është përmendur më sipër qarku Kukës numëron 31,969 fëmijë dhe duke Në qarkun e Kukësit mbizotërojnë moshat e reja. Fëmijët e moshës 0-18 vjeç përbëjnë 31,5 % të popullsisë së përgjithshme të qarkut. Nga 12555 familje që përfitojnë ndihmë ekonomike 10377 kanë në përbërje të tyre fëmijë. Sipas të dhënave nga Drejtoria Rajonale e Punësimit ne fund te vitit 2012 kemi këto të dhëna për të papunët: Tab 3: Tabela e te papunëve ne qarkun Kukës Nr Rrethi M F Total 1 Kukës 2886 2619 5505 2 Has 412 482 894 3 Tropoje 1084 1151 2235 4 Total 4382 4252 8634

Në fakt kjo shifër nuk paraqet realitetin, pasi mënyra e përllogaritjes e përdorur përfshinë vetëm personat e vetë deklaruar si të papunë. Shifrat për papunësinë i përkasin vetëm qytetin pasi popullsia rurale që zotëron një pronë cilësohet si e punësuar. Reformat e ndërmarra nga qeveria gjatë periudhës 2007-2012 nuk kanë sjellë ndryshimet e pritshme ekonomike. Nuk ka reduktim të numrit te familjeve që përfitojnë ndihme ekonomike, përkundrazi ka rritje të lehtë. Karakteristikë tipike është lulëzimi i kazinove, bingove dhe euro-lotove. Në fund të vitit 2012 janë shtuar me 340 % lojërat e fatit vetëm në qytetin e Kukësit. Ne Kukës ne vitin 2006 kishte 10 pika të lojërave të fatit, tani numërohen 34 vetëm në qytetin e Kukësit. Ky fenomen është shtrirë në mbarë qarkun. Të gjitha pikat e lojërave të fatit nuk zbatojnë ligjin për moslejimin e fëmijëve nën 18 dhe nuk afishojnë tabela për fëmijët. I njëjti problem po shtrihet tashmë edhe nëpër fshatra dhe frekuentohen nga fëmijët. Një tjetër fenomen shqetësues i shfaqur së fundmi është edhe rritja e numrit të nxënësve të shkollave të mesme kryesisht të qytetit që përdorin lëndë narkotike. Edhe pse akoma nuk ka një vlerësim të situatës shifrat janë të frikshme. Mësuesit pohojnë se ky fenomen po bëhet gjithnjë më shqetësues si për procesin mësimor edukativ ashtu edhe për shëndetin e nxënësve. 4.1. Ndërhyrjet Ndryshime pozitive janë shënuar në infrastrukturën e arsimit, shëndetësisë dhe të mbrojtjes sociale. Në periudhën kohore nga viti 2011 e deri tani edhe në politikat për fëmijët kanë ndodhur ndryshime të rëndësishme që kanë pasur si objektiv përmirësimin e kushteve të jetës, shkollës, mirë-rritjen e tyre etj. Ndjehet një frymë e re në përgjithësi nëpër institucione për marrjen në konsideratë të problemeve të fëmijëve. Në institucionet e ndryshme shtetërore ka filluar të paktën të diskutohet për problemet e fëmijëve. Kjo tregon rritjen e shkallës së ndërgjegjësimit të institucioneve vendore në drejtim të njohjes së të drejtave të fëmijëve.

10

Ne vitin 2011 Njësia për të Drejtat e Fëmijëve është futur ne Strukturën e Këshillit Qarkut sipas ligjit Nr 10347 pranë Drejtorisë se Shërbimeve Rajonale. Në Bashkinë Kukës ne vitin 2008 është ngritur Njësia për Mbrojtjen e Fëmijës dhe Familjes. Ne vitin 2011 ne Bajram Curri është ngritur shërbimi për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe familjet e tyre. Po kështu edhe Komuna Surroj, Bashkia Krumë, Komuna Bicaj, Komuna Fierzë në fillim të këtij viti kanë nxjerre vendimet përkatëse për ngritjen e zyrave për mbrojtjen e fëmijëve sipas ligjit 10347. 4.2. Çështje te tjera Trafikimi në drejtim të Kosovës është zëruar në vitin 2011 si rezultat edhe i ndërgjegjësimit dhe punë së strukturave të policisë përshirë bashkëpunimin me policinë e Kosovës, por fëmijë rom të ardhur nga rrethet tjera kryesisht Krujë dhe Fier, çdo pranverë stacionohen me familjet e tyre në Kukës dhe përdoren nga familjarët e tyre për të lypur në rrugët e Kosovës gjatë ditës kurse në darkë kthehen përsëri në Kukës. Komisioni Evropian ka hapur një thirrje për projekt propozime për shoqërinë civile për ndërmarrjen e iniciativave me fokus përmirësimin e të drejtave të komunitetit romë. Në këtë kuadër janë organizuar në Kukës një sërë sesionesh ndërgjegjësimi për format e aplikimit. Shërbimet sociale me gjithë tentativat për reformim ngelen të përqendruara në bashkinë Kukës përveç disa nismave të shoqatës Partnerët për fëmijë e cila ka ngritur një zyrë në rrethin e Tropojës që ofron shërbime në bashkinë Bajram Curri për fëmijët me aftësi të kufizuar dhe familjen. Pas miratimit të ligjit 10347 në vitin 2010 është punuar jashtëzakonisht shumë në drejtim të njohjes dhe mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve si nga shoqata të ndryshme ashtu edhe nga pushteti lokal. Gjithashtu një rol të veçantë ka luajtur edhe Njësia për të Drejtat e Fëmijës pranë qarkut Kukës.

Një shtytje të veçante në drejtim të përmirësimit të respektimit të drejtave të fëmijëve ka dhënë edhe ngritja e observatorit për të drejtat e fëmijëve. Ai tashmë është bërë një faktor i rëndësishëm në duart e shoqërisë civile për monitorimin e respektimit të të drejtave të fëmijëve e për përmirësimin e shërbimeve ndaj tyre. Gjithashtu modelet e pilotuara me sukses në qarkun Kukës për fëmijët janë përgjithësuar e përhapur në të gjithë qarqet e Shqipërisë. Fenomeni i ndërhyrjeve për të ngritur notën apo edhe për të mundësuar kalimin nga një klasë në tjetrën me anë të diktimit nga drejtoritë e shkollave apo edhe nga persona të ndryshëm ka shqetësuar së tepërmi kolektivat pedagogjik të shkollave pasi ndërhyrjet variojnë që nga rangje drejtuese deri edhe tek familjarët e mësuesve. Madje prindër te pandërgjegjshëm kërkojnë me çdo kusht nota te pa-merituara për fëmijët e tyre duke përdorur forma të ndryshme që nga ryshfeti deri tek kërcënimet. 1. E drejta e fëmijëve për arsim: Për periudhën në shqyrtim, gjendja e të drejtave të fëmijëve në qarkun e Kukësit ka përmirësime të dukshme. Në nivel qarku janë zbatuar një sërë projektesh, që e kanë renditur Kukësin ndër prodhuesit e modeleve që po zbatohen në nivel kombëtar: Projektet për zbutjen e braktisjes së fshehtë, që u vijnë në ndihmë fëmijëve me vështirësi në të nxënë janë zbatuar me sukses, si nga DAR Kukës, me mbështetjen e Unicef-it, ashtu edhe nga organizata të tjera si “Partner për fëmijët”, me mbështetjen e Komisionit Evropian, duke ulur numrin e nxënësve me vështirësi në të nxënë. Në kuadrin e zbatimit të këtyre projekteve, vëmendja është fokusuar në vlerësimin e hapave të ndërmarra në shkolla në zbatim të udhëzimeve të MASH-it për reduktimin e braktisjes së fshehtë dhe në hartimin

11

e rekomandimeve për përshkallëzimin e qasjes së kësaj dukurie në punën e shkollave dhe të drejtorive të tyre, si dhe në organizimin e kurseve mësimdhënëse me mbi 200 nxënës në nevojë, kryesisht në zonat rurale. Në zbatim të projektit madhor të MASH-it për uljen në zero të braktisjes fizike të shkollës nga fëmijët, në bazë edhe të rekomandimeve të studimit të kryer nga DAR Kukës për këtë dukuri, janë hartuar dhe po zbatohen plane veprimi për shkollat dhe DAR-in e ZA-të e qarkut për uljen e saj. Rritja e kontributit të prindërve në edukimin e fëmijëve po bëhet jo vetëm nëpërmjet organizmave prindërore në shkollë, por edhe organizmave prindërore koordinuese si Bordi Rajonal Këshillimor i Prindërve pranë DAR-it dhe Këshilli Rajonal i Arsimit pranë Qarkut Kukës, të cilat kanë intensifikuar veprimtarinë e nëpërmjet zbatimit të projekteve të mbështetura nga Unicef-i.

Zbatimi i këtyre reformave ka sjellë përmirësimin e shërbimit arsimor, gjë që shprehet në rritjen e arritjeve të nxënësve si në aspektin lëndor, ashtu edhe në atë edukativ, që ka të bëjë me sjelljen e fëmijëve dhe vlerat morale e sociale të tyre. Me gjithë punën e bërë, problematika e të drejtave të fëmijëve në qarkun e Kukësit ende është e ngarkuar me mosrealizime, të cilat ndikojnë në formimin e përgjithshëm të tyre dhe në pajisjen me aftësitë e nevojshme për të përballuar arsimimin e mëtejshëm dhe përshtatjen në tregun e punës. Problemi kryesor në plotësimin e të drejtave të fëmijëve në edukim në qarkun e Kukësit është cilësia ende e dobët e shërbimit arsimor, e parë kjo si në aspektin e aksesit që siguron sistemi për të gjithë fëmijët, ashtu edhe për cilësinë e produktit arsimor. 1.1 Edukimi parashkollor Shkalla e regjistrimit neto në arsimin e detyruar në qarkun e Kukësit, në sipas rretheve, është në nivel më të lartë krahasuar me qarqet e tjera. Rrethet kanë përkatësisht këtë shkallë regjistrimi: Kukësi 80,8%, Hasi 80,25%, Tropoja 78,1%. Në nivel qarku, përqindja e tërheqjes së fëmijëve 3-6 vjeç në edukimin parashkollor për rrethin e Kukësit është 34%, në zonat rurale 27 % dhe në zonat urbane 50 %, duke qenë ndjeshëm nën mesataren e vendit, e cila është në shifrat 44 %. Zonat rurale janë më të zbuluara për nga shtrirja e shërbimit të arsimit parashkollor. Në edukimin parashkollor 6 komuna nuk kanë fare kopsht për fëmijët dhe 6 komuna të tjera kanë vetëm nga 1 kopsht. Në këtë pikë përmirësimet kanë qenë të pakta e të ngadalta. Në harkun kohor të pesë vjetëve numri i fëmijëve në kopshte është rritur me rreth 500 fëmijë në nivel qarku. Një ndihmesë për përfshirjen e fëmijëve 3-6 vjeç në edukimin parashkollor ka luajtur edhe shoqata “Partnerë për Fëmijë” e cila ka zbatuar disa projekte në qarkun e Kukësit. Gjithashtu përmirësime ka në numrin e nxënësve të klasës së parë që kanë ndjekur kopshtin të paktën një vit, përqindja e të cilëve ka arritur në 88%, nga 76% që ishte në vitin 2006. Përmirësime ka në aplikimin e metodologjive të përparuara të mësimdhënies e edukimit në këtë nivel të arsimit, si zbatimi i standardeve dhe metodologjia “Hap pas hapi”, që kanë mundësuar përparimin e fëmijëve në zotërimin e koncepteve bazë për moshën si dhe në aftësitë për jetë sociale, sidomos në qytete. 1.2 Braktisja vajza-djem Gjatë vitit 2010 është ulur numri i djemve dhe i vajzave që braktisin shkollën. Në total kjo ulje është me 0.8 % dhe te vajzat ulja është me 1 %. 1.3 Kalueshmëria e vajzave në shkollë, krahasuar me djemtë Në rrethin e Kukësit për vitin shkollor 2011-2012 numri i nxënësve përsëritës është 77 ose 0.7 %. Kalueshmëria në total është 97.5%, ndërsa vajzat kanë kaluar në masën 98.4%. Në fshat kalueshmëria në total është 97.2%, ndërsa vajzat kanë kaluar në masën 98.1%. Nuk ka diferenca të ndjeshme midis djemve dhe vajzave për sa i përket kalueshmërisë në

12

arsimin e detyruar. Bie në sy një fakt pozitiv se në arsimin e detyruar kalueshmëria e vajzave është më e mirë se e djemve. 1.4 Raporti i komunitetit ndaj shërbimit arsimor Plotësimi i të drejtave të fëmijëve në edukim lidhet me autonominë e shkollës, me partneritetin midis aktorëve të komunitetit shkollor dhe midis shtetit e shoqërisë civile, me hapësirën që kanë në dispozicion aktorët komunitarë të edukimit për të qenë pjesë e vendimmarrjes në politikat rajonale arsimore. Me gjithë përmirësimet, këto probleme mbeten të zgjidhura pjesërisht. Ka lëvizje pozitive për përfshirjen e prindërve në edukim, sidomos në shkollat e qyteteve, si rrjedhojë e zbatimit të një projekti nga DAR Kukës, me mbështetjen e UNICEF-it. Bordi Rajonal Këshillimor i Prindërve që po funksionon prej dy vjetësh pranë DAR Kukës po shtron probleme të rëndësishme të edukimit të fëmijëve, duke përmirësuar ndjeshëm vendimmarrjen institucionale në shërbim të të drejtave të fëmijëve. Por në shkollat e fshatrave kjo lëvizje është e zbehtë, duke bërë që roli i prindërve në plotësimin e të drejtave të fëmijëve të jetë në nivele të ulëta. 1.5 Problemet kryesore të aksesit në edukim Gjatë vitit 2010 në qarkun e Kukësit në drejtim të sistemit arsimor janë investuar 121.662 në mijëra lekë, kryesisht këto investime janë realizuar në rikonstruksione objekte shkollore dhe ndërtime objektesh të reja. Të ndara sipas rretheve, nga totali i investimeve që janë realizuar në shkallë qarku përqindjen më të lartë të investimeve për vitin 2010 e zë rrethi Has me 63.3%, ndërsa rrethi Kukës me 11.06% dhe Tropoja me 12.7%. Për sa i përket investimeve në pajisje për biblioteka shkollore janë realizuar në vlerën e 1175ë në mijëra lekë. Është për tu theksuar se gjatë vitit 2010 për arsimin në rrethin Tropojë investimi prej 493ënë mijëra lekë për pasjen me biblioteka shkollorë nuk është realizuar për arsye të mos përdorimit në kohë të fondeve. Me gjithë investimet e bëra për përmirësimin e infrastrukturës shkollore, ende ka probleme të cilat vështirësojnë përmirësimin e cilësisë së edukimit të fëmijëve. Godinat shkollore, përgjithësisht, janë të amortizuara dhe larg standardeve që ka përcaktuar shteti ynë për to. 90% e tyre nuk kanë banjë moderne për djem e për vajza, uji i pijshëm mungon në më shumë se 50 % të shkollave, më shumë se 40% e shkollave nuk kanë rrjet elektrik dhe shkollat e fshatit nuk kanë linjë telefonike. Është shtuar numri i shkollave që kanë biblioteka me literaturë të përshtatshme për edukimin e fëmijëve, nga 25% në 60%. Vetëm 15% e shkollave, ose 3% më shumë se në vitin 2006, kanë palestra dhe terrene sportive në shërbim të mësimit të edukimit fizik dhe të zhvillimit të veprimtarive sportive, që fëmijët i duan shumë. Në 85% të shkollave mungojnë laboratorët bashkëkohorë për zhvillimin e lëndëve bazë shkencore, me një përmirësim prej 15%. 2. Mbrojtja shoqërore Nga viti 2006 e këtej, në qarkun e Kukësit janë bërë hapa përpara në drejtim të mbrojtjes shoqërore të fëmijëve. Ne bashkinë Kukës funksionon qendra ditore për fëmijët me aftësi të kufizuara, e ngritur në vitin 2007 me fond të Bankës Botërore nga organizata ASED fillimisht e financuar nga Kantonet e Zyrihut dhe të Bernës në Zvicër dhe që nga tetori i vitit 2009 nga Bashkia Kukës. Në Qarkun e Kukësit, për vitin 2012 rezultojnë 792 fëmijë me aftësi të kufizuar. Prej tyre 314 janë femra. Pra 2.3 % e numrit të fëmijëve janë me aftësi të kufizuar: të verbër, para e tetraplegjikë dhe me paaftësi mendore dhe fizike. Siç paraqitet edhe në tabelën e mëposhtme nga viti 2010 kemi një rritje të numrit të fëmijëve me AK me 3.9 %.

13

Tab 5: Numri i fëmijëve me aftësi ndryshe ndarë sipas grup moshave

Grup moshat M F Total

0-6 vjeç 110 104 214

6-15 vjeç 238 149 387

15-18 vjeç 130 61 191

Total 478 314 792 Nga numri total i fëmijëve me AK 189 kanë mbaruar ose ndjekin arsimin 9-vjeçar Grup-Mosha 2010 femra arsimi 2012 femra arsimi 0-6 188 88 59 (pa arsim) 214 104 60 (para-shkollor)

6-15 369 130 189( 9-vjeçar) 387 149 201 ( 9-vjeçar)

15-18 204 76 62 (me) 191 61 90( mesëm)

Total 761 294 310 792 314 351 Në nëntor të vitit 2012 parlamenti shqiptar ka ratifikuar Konventën mbi të Drejtat e Personave me Aftësi të Kufizuar e cila u jep një tjetër këndvështrim zbatimit të politikave për këtë kategori personash. Duhet të përmendim këtu edhe iniciativat e disa shoqatave lokale dhe kombëtare të cilat kane përfshirë në programet e tyre fëmijët me AK. Shoqata ALB-AID ka ofruar kurse profesionale për këtë disa prindër të fëmijëve me AK. Shoqata Partnerë për Fëmijë në bashkëpunim me një grup ekspertesh të qarkut Kukës po përgatit Planin Strategjik të Veprimit për vitet 2012-2015. Ndërsa numri i fëmijëve të vendosur në kujdestari për të gjithë qarkun është 19 fëmijë i ndarë në komuna si më poshtë:

Nr. Njësia Vendore Fëmije në kujdestari 1 Bashkia Kukës 4 2 Komuna Malzi 5 3 Komuna Gjinaj 3 4 Komuna Fajza 7 5 Total qarku 19

Edhe pse në vitin 2012 numri i fëmijëve të ekspozuar ndaj këtyre rreziqeve është ulur, vazhdon të jetë problem sidomos fëmijët egjiptianë, romë e jetim. Gjithsesi duhet të përmendim se edhe kur referohen rastet për fëmijët në nevojë apo rrezik ka shumë burokracira pasi duhet të plotësohen një sërë dokumentesh që rasti të marrë rrugën e zgjidhjes. Në skemën e përfitimit të SHSSH janë të përfshirë edhe 19 fëmijë jetimë të cilët përfitojnë 36000 lekë në vit ose 3000 lekë në muaj. Sipas të dhënave numri i fëmijëve jetim me ndihmë ekonomike është 32. Një numër ky më i ulët se vitet e tjera4. Ose nga 494 fëmijë jetim me një prind në vitin 2003, në vitin 2005 ky numër u rrit në 1538 prej të cilëve 1192 në fshat, ndërsa në vitin 2011 kjo shifër shkoi në 1641. Duhet theksuar se në Qarkun e Kukësit nuk ka asnjë institucion të specializuar për trajtimin e këtij kontingjenti fëmijësh në nevojë. 2.1 E drejta për pjesëmarrje 4 Jo të gjitha komunat kanë përcjellë informacion për numrin e jetimëve pranë SHSSH

14

Në krahasim me vitin 2006 në drejtim të rritjes së pjesëmarrjes së nxënësve në veprimtaritë shkollore në përgjithësi dhe në vendimmarrjet e tyre në veçanti, në shkollat e qarkut Kukës janë shënuar hapa domethënës përpara. Shoqata ALB – AID prej më se 4 vjetësh po zbaton projektin “Aktivizohuni nëse doni që zëri juaj te dëgjohet dhe vota juaj të numërohet”, ky projekt ka synuar ngritjen e një modeli për pjesëmarrjen e fëmijëve në vendimmarrje. Pothuajse në të gjitha shkollat ku shoqata ALB-AID ka operuar qeveritë e nxënësve janë funksionale. Në vitin 2006 në shkollat e qarkut Kukës qeveria e nxënësve njihej shumë pak, ndërsa në vitin 2012 ajo është kthyer në një faktor kyç në procesin mësimor edukativ. Megjithëse është rritur pjesëmarrja e nxënësve në vendimmarrje ato ende nuk kanë një organ të shkruar brenda shkollës ku mund të shprehin lirshëm mendimet e tyre. Veprimtaritë e zhvilluara kanë gjallëruar ndjeshëm jetën kulturore e artistike dhe ekstra-kurrikulare, pjesëmarrja e nxënësve në këto veprimtari dhe vendimmarrjet e shkollave duke rritur më tej rolin e qeverive të nxënësve si struktura të pavarura të këtyre institucioneve. Këto kanë ndikuar në:

Formimin e nxënësve me kulturë dhe shprehi demokratike Përfshirjen e nxënësve në vendimmarrjet e organeve drejtuese të arsimit.

Kanë aktivizuar: Debatin, mendimin ndryshe, idetë, talentin Përgjegjësinë, reagimin dhe vetëveprimin të komunitetit të nxënësve ndaj

problemeve e sfidave të shkollës e moshës. Bashkëpunimin me organet drejtuese e kolegjiale të arsimit, pushtetin vendor dhe

faktorë të tjerë , pa të cilin si zor të arrihej diçka serioze. Me gjithë këto arritje zbatimi i projektit ka nxjerrë në pah mjaft probleme në terren pedagogjik tradicional që e vinte mësuesin në qendër, të mbetjeve të theksuara të patriarkalizmit në familje, të përvojës së paktë në lëmë të qeverive të nxënësve, ka hasur jo pak vështirësi, ka nxjerrë në pah mjaft probleme.

Vendin e qeverisë së nxënësve në shkollë, Zgjedhje të lira dhe demokratike, Raportin e kësaj strukture të pavarur me drejtorinë e shkollës dhe organet e saj

kolegjiale, objektin e punës së qeverive të nxënësve, vendin i koordinatorit etj.

Pas një ndërprerjeje prej dy vjetësh, në shtator 2010 ka filluar ribotimi i gazetës “Jemi dhe ne” organ mujor informativ - kulturor fëmijëror, i botuar deri në këtë kohë nga shoqata ALB – AID , në kuadrin e projektit “Aktivizohuni në veprimtaritë shkollore nëse doni që zëri juaj të dëgjohet dhe vota juaj të numërohet.”, në fazën e parë (2006 -2008) të financuar nga Komisioni Evropian dhe të dytën (2008-2010) nga UNICEF. Ribotimi, tani dy mujor, sërish është bërë nën kujdesin e shoqatës ALB – AID si pjesë e veprimtarive të parashikuara në projektin “Mbështetja për fuqizimin e Njësisë për të Drejtat e Fëmijëve në Qarkun e Kukësit.”, i financuar nga UNICEF. Gazeta “Jemi edhe ne” ka ruajtur karakterin e saj fëmijëror dhe informativ – kulturor duke mbetur tribunë e zërit të fëmijëve, e mendimit të tyre alternativ për problemet që i shqetësojnë, e sprovave të para të talentit të tyre në lëmë të krijimtarisë letrare e figurative. Kjo gazetë do të vazhdojë të jetë burim informacioni interesant në fusha të ndryshme kryesisht nga krijime të nxënësve të shkollave të qarkut Kukës.

15

3. E drejta e mbijetesës dhe e kujdesit shëndetësor Sistemi shëndetësor në Qarkun e Kukësit kryesisht është publik. Shteti siguron pjesën me të madhe të shërbimeve që i ofrohen popullatës në fushën e promocionit, parandalimit, diagnostikimit dhe kurimit. Sektori privat mbulon shërbimin farmaceutik, në pjesën më të madhe atë stomatologjik . Funksionojnë klinika diagnostikuese të syve analizash të gjakut të përqendruar në Kukës. Shërbimi shëndetësor diagnostikues dhe kurues është i organizuar në dy nivele: shërbimi parësor dhe ai spitalor dytësor. Shërbimet e shëndetit publik dhe promocionit ofrohen në kuadrin e shëndetit parësor. Mbështeten dhe mbikëqyren nga ISHP

Funksionon DSHP (Drejtoria e Shëndetit Publik) e cila koordinon të gjitha shërbimet shëndetësore të qarkut. Si drejtori të veçanta funksionojnë: Drejtoria spitalore dhe Drejtoria e kujdesit shëndetësor parësor.

Në qarkun e Kukësit niveli shërbimit shëndetësor përfaqësohet nga 4 qendra spitalore (2 në Kukës, 1 në Bajram Curr 1 në Krumë) dhe 3 shtëpi lindje (1 për çdo rreth) Pranë qendrës spitalore të Kukësit funksionon dhe poliklinika e specialiteteve.

Për çdo 1000 banorë në rrethin e Kukësit shërbejnë 1, 3 mjekë, shifër e barabartë me 60 % të standardeve evropiane.

Mesatarja e numrit të shtretërve për banorë në qarkun e Kukësit është 8 herë më e vogël se ajo e republikës dhe rreth 15, 6 herë më të vogël se ajo e Evropës

Numri i lindjeve në qarkun e Kukësit (2010) ishte 99, ai vdekjeve 48 si pasojë, rritja natyrore e popullsisë për këtë vit ishte me 51 frymë.

3.1 Raporti infermierë- mami për banorë (2009) Nga 25 komuna që ka qarku 9 (Margegaj, Lekbibaj, Tropojë, Bujan, Fierzë, - Bytyç, Llugaj, të rrethit të Tropojës; Malëzi, Bushtricë të rrethit të Kukësit janë më mirë se standardi (1 infermiere- mami për 270 banorë) në numrin e infermiereve për banorë. 16 të tjerat (Krumë, Golaj, Gjinaj, Fajza të rrethit të Hasit; Shtiqën, Tërthore, Surroj, Arrën, Kalis, Grykë e Çajës, Shishtavec, Zapod, Topojan, Ujmisht Bicaj të rrethit të Kukësit) e janë shumë larg këtij standardi. 3.2 Mbështetja buxhetore Ndërkohë për vitet tjera nuk ka të dhëna, për vitin 2010 për të gjithë qarkun nga 589 217 000 lekë investime të planifikuara vetëm 15, 440 000 lekë ose 2, 62% i takonin sektorit të shëndetësisë dhe nga 484 069 000 lekë të realizuara vetëm 5 217 000 lekë apo 1, 08 % i takonin kësaj fushe të shërbimeve ndaj popullatës.

Viti

Te planifikuara total Qarku

Te realizuara

total Qarku

Shëndetësia

total Shëndetësia te realizuara

Përqindja për shëndetësinë nga totali i shpenzuar për qarkun

2010 589 217 000 15, 440 000 484 069 000 5 217 000 1.08 Prej tyre asnjë lekë nuk është parashikuar dhe realizuar për zonat rurale të këtyre rretheve. Investime për shëndetësinë për vitin 2010 në 000 lekë Nr Investime në lekë Qarku Kukës Has Tropojë 1 Të planifikuara 589 930 236 589 151 699 200 930 Nga këto për shëndet. 15 440 4 440 9 190 1 810 2. Të realizuara 484 096 215 858 125 429 143 809 Nga këto për shëndet. 5 217 1 120 4 097 0 000 3.3 Ulja e vdekshmërisë foshnjore

16

17

Situata e respektimit së drejtës së fëmijëve për kujdes shëndetësor, në qarkun e Kukësit në krahasim e vitin 2006, ka shënuar përmirësime. Për vitin 2010, në qarkun e Kukësit, vdekshmëria foshnjore ka qenë 4 për 000 për moshën 0-5 vjeç dhe 5 për 000 për moshën 0-1vjeç kundrejt 22,8 për 000 në vitin 1 2006. Kjo ulje e vdekshmërisë foshnjore në rang qarku, ka ardhur si rezultat i: 3.4 Përmirësimi i shëndetit të nënës

Në vitin 2005, vetëm në rrethin e Kukësit nga 989 lindje të regjistruara, ka pasur 13 vdekje të fëmijëve të porsa lindur dhe 261 aborte nga të cilët 115 të planifikuara.

2011, sipas raporteve të Drejtorive të shërbimit publik të rretheve nuk ka asnjë rast aborti për moshën nën 18 vjeç. Në rrethet Tropojë dhe Has nuk ka asnjë lindje të gjallë nën peshë ndërsa në rrethin e Kukësit janë evidentuar 6 raste nga 794 lindje të regjistruara. Këto informacione duhet merren me rezervë, kur njohim mentalitetin që dënon pa mëshirë vajzat që eventualisht mbeten shtatzënë dhe që detyrohen të abortojnë në kushtet e një konspiracioni absolut. Kjo gjë mund të çojë në mosnjohjen e rasteve të aborteve në fshehtësi, jashtë qendrave shëndetësore dhe një personel të pakualifikuar. 3.5 Luftë HIV/IDS, malaries dhe sëmundjeve tjera

Ndërkohë që për parandalimin e malaries dhe sëmundjeve të tjera epidemike është punuar relativisht mirë duke mos pas rast rreziku të tilla, problem edukimit shëndetësor në drejtim të përdorimit të drogave dhe HIV/AIDS – it, mbetet thuajse në nivelin e përshkruar në Strategjisë dhe Planit rajonal të veprimit të vitit 2006.

Vazhdon të mbisundojë opinioni i përgjithshëm se këto probleme nuk janë shumë serioze për qarkun Kukës, ndërkohë që ka mungesë totale informacioni. Nga qendrat shëndetësore të rretheve raportohet për 0 raste të identifikuara të përdorimit të lëndëve narkotike tek fëmijët e moshës deri më 18 vjeç.

Janë ndërmarr vazhdimisht fushata sensibilizuese, takime në të dy ciklet e shkollave 9 - vjeçare e ato të mesme kundër duhanit, alkoolit, drogave, për mbrojtjen nga HIV/AIDS, SST, IST, shëndeti mendor, stresi etj

Edukimi shëndetësor për HIV/AIDS është kufizuar brenda disa konkurseve në shkollat 9 – vjeçare të qyteteve Kukës, Krumë e Bajram Curr. Për edukimin seksual në kuadrin e programeve mësimore e jashtë tyre po bëhet tepër pak.

Kjo situatë mund të çojë në mungesën e ndërgjegjësimit që mund të pasohet me rreziqe të mëdha për shëndetin e kësaj moshe.

Plani Rajonal i Veprimit për të Drejtat e Fëmijës 2013-2020

E DREJTA PËR ARSIM DHE ZHVILLIM SIGURIMI I ARSIMIT CILËSOR PËR TË GJITHË FËMIJËT

Objektivat Masat Institucionet zbatuese

Afatet kohore

Mbulimi financiar

Treguesit

Objektivi 1 Sigurimi i aksesit për tërheqjen e të gjithë fëmijëve në sistemin arsimor

Rritja e tërheqjes së fëmijëve 3-5 vjeç në edukimin parashkollor nëpërmjet shtimit të kapaciteteve të kopshteve ekzistuese dhe hapjes së kopshteve të reja. Regjistrimi i të gjithë fëmijëve 6-vjeçarë në klasën e parë. Reduktimi i braktisjes së shkollës, sidomos nga vajzat, fëmijët egjiptianë dhe ata me probleme sociale e familjare, përfshirë edhe të ngujuarit.

Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, organet e qeverisjes vendore Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, zyrat e gjendjes civile. Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, zyrat e gjendjes civile, shoqëria civile.

2013-2020 2013-2014 2013-2018

Drejtoria Arsimore Rajonale, Organet e qeverisjes vendore. Fonde nga qeverisja vendore, komuniteti i prindërve dhe

50% e fëmijëve 3-6 vjeç tërhiqen në kopshte. Nxënësit e klasës së parë kanë ndjekur kopshtin 90%. 100% e fëmijëve 6-vjeçare regjistrohen në klasën e parë. Braktisja e shkollës reduktohet në 0.5 %, për vajzat 1%

18

donator e organizata të shoqërisë civile.

Objektivi 2 Sigurimi i cilësisë së edukimit për të gjithë fëmijët

Reduktimi i analfabetizmit në popullatën shkollore nëpërmjet kurseve të posaçme. Plotësimi i objektivave minimale të të nxënit nga të gjithë nxënësit, sidomos nga ata me vështirësi në të nxënë, duke aplikuar metodat me në qendër nxënësin. Rritja e rezultateve të nxënësve në provimet e lirimit dhe të Maturës shtetërore, bazuar në vlerësimin e jashtëm standard. Përmirësimi i edukimit të nxënësve, për t`i pajisur ata me vlerat, qëndrimet dhe sjelljet e edukatës qytetare, duke filluar nga zbatimi i rregullave të bashkëjetesës në shkollë, familje e komunitet. Njohja e të drejtave të fëmijëve nga fëmijët, organizimi i fëmijëve për ushtrimin e të drejtave dhe përgjegjësive të

Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, shoqëria civile. Drejtoritë e shkollave, këshillat e mësuesve, qeveritë e nxënësve. Drejtoritë e shkollave, këshillat e mësuesve, këshillat e prindërve.

2015 2013-2020 2013-2020

Analfabetizmi në popullatën shkollore reduktohet në 2%. Nxënësit që nuk plotësojnë objektivat minimale të të nxënit reduktohen në 10%. 90% e nxënësve të klasës së nëntë dhe të maturës kalojën në provimet standarde. 90% e nxënësve zbatojnë rregulloren e

19

tyre në shkollë, nëpërmjet pjesëmarrjes në vendimmarrje dhe aktiviteteve specifike mësimore e jashtë mësimore. Ndërgjegjësim dhe veprimtari për parandalimin e konsumimit të duhanit, alkoolit dhe drogës nga fëmijët

Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, qeveritë e nxënësve, këshillat e prindërve, shoqëria civile. Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, qeveritë e nxënësve, këshillat e prindërve, shoqëria civile. Drejtoria Arsimore Rajonale, Drejtoritë e shkollave, Këshillat e prindërve, qeveritë e nxënësve, Shoqëria civile.

2013-2020 2013-2015 2013-2020

Organet e qeverisjes vendore, projektet e organizatave të shoqërisë civile Organet e qeverisjes vendore, projektet e organizatave të shoqërisë civile Organet e qeverisjes vendore, projektet e organizatave të shoqërisë civile

shkollës dhe manifestojnë sjellje qytetare. Përfaqësuesit e nxënësve marrin pjesë rregullisht në vendimmarrjen e shkollës dhe kanë program veprimtarish specifike për të drejtat dhe përgjegjësitë e tyre. Reduktim me 3% të nxënësve që përdorin alkool, duhan dhe narkotikë.

20

Objektivi 3 Rritja e cilësisë së menaxhimit të sistemit arsimor, duke siguruar përfshirjen e strukturave të prindërve e të fëmijëve dhe qeverisjen vendore

Vlerësim i zbatimit të Planit të veprimit 2006-2013 për fëmijët në qarkun e Kukësit dhe përmirësimi i objektivave e strategjive në kushtet e reja. Përmirësimi i menaxhimit të shkollës, përmes përzgjedhjes me konkurse të drejtuesve të shkollave, bazuar në standardet bashkëkohore. Përmirësimi i sistemit të monitorimit të punës së mësuesve e edukatorëve, edhe nëpërmjet pjesëmarrjes së fëmijëve. Përmirësimi i nivelit arsimor të mësuesve, sidomos në zonat rurale. Përmirësimi i kualifikimit të mësuesve në detyrë përmes trajnimeve efektive. Mënjanimi i klasave kolektive, përmes përqendrimit të shkollave dhe zgjerimit të

Drejtoria Arsimore Rajonale, Bordi Rajonal i prindërve, Këshilli i Arsimit i Qarkut, UNICEF. Drejtoria Arsimore Rajonale, Bordet e shkollave Drejtoria Arsimore Rajonale, Drejtoritë e shkollave, bordet e shkollave, qeveritë e nxënësve. Drejtoria Arsimore Rajonale. Drejtoria Arsimore Rajonale.

2013-3014

2013-2015 2013-2020

UNICEF

Një draft objektivash për përmirësimin e cilësisë së edukimit të fëmijëve në qarkun e Kukësit. 90% e drejtuesve të shkollave të kenë marrë kualifikimin përkatës dhe të jenë përzgjedhur me konkurs. Raporte vjetore të punës mësimore-edukative në shkollë dhe vlerësim personal për mësuesit. Reduktimi në 20% i mësuesve të pakualifikuar në shkollat e qarkut. 100% e mësuesve të ndjekin kurset e kualifikimit për lëndët që japin.

21

sistemit të konvikteve. Përmirësimi i infrastrukturës shkollore: ndërtimi dhe përmirësimi i godinave ekzistuese, krijimi i kushteve për pajisjen e shkollave me teknologjinë e informacionit dhe vënien e saj në funksion të rritjes së rezultateve të procesit mësimor e edukativ, pajisja e shkollave me laboratorë e bazë materiale mësimore sipas kërkesave të programeve lëndore, Përmirësimi i kushteve hijeno-sanitare në shkolla, duke siguruar ujë të pijshëm e të rrjedhshëm si dhe banjë bashkëkohore veç për vajzat e veç për djemtë. Rritja e bashkëpunimit me këshillat e prindërve, bordet e shkollave dhe qeveritë e nxënësve, për të rritur kapacitetet e tyre dhe për t`i përfshirë në trajtimin dhe zgjidhjen e problemeve të

Drejtoria Arsimore Rajonale, bordet e shkollave, qeverisja vendore. Drejtoria Arsimore Rajonale, bordet e shkollave, qeverisja vendore. Drejtoria Arsimore Rajonale, bordet e shkollave, qeverisja vendore. Drejtoria Arsimore Rajonale, Bordi Rajonal i Prindërve, drejtoritë e shkollave, këshillat e prindërve,

2016 2014-2020 2015-2017 2014-2020

MASH, DAR, UNICEF MASH, Organet e qeverisjes vendore MASH, organet e qeverisjes vendore

Reduktimi i numrit të nxënësve në klasa kolektive në 10%. Rikonstruksioni i 20 godinave shkollore. Ndërtimi i godinës së shkollës së mesme profesionale. Numri i nxënësve për 1 kompjuter nga 1/56 të shkojë në 1/20. 50% e shkollave të kenë laboratorë të gjuhës së huaj, të kimisë dhe të biologjisë. 30% e shkollave të kenë palestër/kënd sportiv. 100% e shkollave kanë

22

edukimit më të mirë të fëmijëve. Rritja e bashkëpunimit funksional me qeverisjen vendore për të siguruar kushtet dhe interesimin e nevojshëm për përmirësimin e cilësisë së arsimimit të fëmijëve.

Bordet e shkollave, shoqëria civile Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, organet e qeverisjes vendore, Këshilli i qarkut, Prefektura.

2014-2018 2013-2020 2013-2020

Këshilli i qarkut, Komunat dhe bashkitë. Mbledhje fondesh nga komuniteti i shkollës.

ujë të pijshëm, rrjet elektrik dhe banjë me bide veç për djemtë e veç për vajzat. Në 100% të shkollave janë funksionale bordet e shkollave, këshillat e prindërve dhe qeveritë e nxënësve. Përfaqësues të komunitetit të shkollës marrin pjesë në mbledhjet e këshillave të bashkive e komunave kur trajtohet buxheti ose problematika e arsimit. Shkollat paraqesin në organet e qeverisjes vendore informacione e raporte periodike. DAR dhe drejtoritë e shkollave bëjnë programe pune të përbashkëta me

23

qeverisjen vendore për zgjidhjen e problemeve specifike të arsimit.

Objektivi 4 Integrimi i grupeve të fëmijëve në nevojë

Identifikimi i grupeve të fëmijëve në nevojë për çdo klasë e shkollë dhe hartimi i programeve të punës së veçantë për integrimin e tyre në procesin mësimor-edukativ. Tërheqja në shkollë e vajzave, fëmijëve egjiptianë dhe fëmijëve me probleme shëndetësore e social-ekonomike në familje si dhe fëmijëve të ngujuar. Hartimi dhe zbatimi i programeve të veçanta për përmirësimin e ecurisë mësimore e edukative të fëmijëve në nevojë në shkollë e jashtë saj.

Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, shoqëria civile. Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, shoqëria civile, organet e qeverisjes vendore. Drejtoria Arsimore Rajonale, drejtoritë e shkollave, shoqëria civile.

2013-2014 2016-2018 2013-2014

UNICEF Drejtoria Arsimore Rajonale, Organet e qeverisjes vendore, Projektet e organizatave të shoqërisë civile. Fonde nga buxheti i komunave e bashkive dhe nga projektet e donatorëve dhe organizatave të shoqërisë civile.

Është prodhuar një date-base i plotë për fëmijët në nevojë në qarkun e Kukësit. Janë hartuar programe të përbashkëta të DAR dhe shkollave me qeverisjen vendore dhe shoqërinë civile për trajtimin dhe zgjidhjen e problemeve të arsimimit dhe të integrimit të fëmijëve në nevojë. 100% e fëmijëve me nevoja të veçanta tërhiqen në shkollë. Për këtë kategori fëmijësh shkolla ka programe të veçanta arsimimi dhe edukimi.

E drejta e mbrojtjes shoqërore dhe pjesëmarrjes

24

Objektivat Masat Institucionet zbatuese

Afatet kohore

Mbulimi financiar

Treguesit

Objektivi 1 Ngritja e Njësive për Mbrojtjen e fëmijëve

Zbatimi i ligjit 10347 për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës Ngritja e mekanizmave në rang komune (NjMF, grupi multidisplinar) Organizmi i trajnimeve të personave përgjegjës të NjMF-së dhe grupit multidisiplinar në komuna dhe bashki

Komunat, Bashkitë, OJF, KQK,

2013-2014

Komunat, Bashkitë, UNICEF, ASHMDF, MPCSSHB

20 njësi vendore kanë ngritur dhe fuqizuar NjMF-të I gjithë personeli përgjegjës i NjMF-ve është trajnuar dhe ka njohuritë e nevojshme për funksionimin normal të NjMF-ve

Objektivi 2 Rritja e cilësisë së shërbimeve për fëmijët me aftësi të kufizuar

Hartimi i planit te veprimit strategjik për fëmijët me aftësi të kufizuar në përputhje me KPAK Fuqizimi i ofrimit të shërbimeve të kujdesit dhe edukimit për fëmijët me aftësi të kufizuara dhe familjarë të tyre duke rritur kapacitetet e punonjësve te qendrës se shërbimeve sociale te bashkisë Kukës.(komuna)

KQK, NDF, NJMF, OJF,

2013-2014 2013-2015 2013-2016

OJF, KQK 50 % e numrit të fëmijëve me aftësi të kufizuara marrin shërbime në institucione rezidenciale publike e private Publikimi i planit strategjik te veprimit Trajnimi i stafit të qendrës së shërbimeve sociale

25

Të rrisim nivelin e ndërgjegjësimit të shoqërisë për të mundësuar gjithë përfshirjen e fëmijëve më aftësi të kufizuara në jetën komunitare. Vlerësimi i nevojave dhe zgjerimi i hartës se shërbimeve për fëmijët me AK (krijimi i databasit për fëmijët me AK) Ngritja e një qendre ditore për trajtimin e fëmijëve me AK të qarkut të Kukësit Hapja e një shkolle speciale për fëmijët me AK Zbatimi i KPAK Hapja e dosjeve për identifikimin dhe referimin e rasteve Infrastruktura e nevojshme për PAK

2013-2020 2014-2016 2015-2020

Fëmijët me AK kanë një mjedis të përshtatshëm jodiskriminues dhe edukativ % e buxhetit të shpenzuar për fëmijët me AK

26

Objektivi 3 Monitorimi i zbatimit të të drejtave të fëmijëve me aftësi të kufizuara.

Raportimi periodik pranë institucioneve përgjegjësie mbi zbatimin e KPAK Mbledhja e informacionit për fëmijët me AK Organizmi i tavolinave të rrumbullakëta për ndërgjegjësimin e institucioneve lokale Hartimi i planeve për monitorimin e zbatimit të konventës Marrja e masave administrative për institucionet që nuk respektojnë të drejtat e fëmijëve me AK Identifikimi i fëmijëve me aftësi të kufizuara dhe ndërtimi i programeve për ndërhyrjet e nevojshme për përfshirjen brenda institucioneve arsimore

NJDF, OJF, Observatori për të drejtat e fëmijës, NjMF, ASHMDF

Vazhdimisht 2013-2016

OJF, UNICEF, KQK, Aleanca Kombëtare për Fëmijët, ASHMDF

Nr i masave administrative të ndërmarra nga ASHMDF-ja për institucionet, personat që kanë shkelin të drejtat e fëmijëve me AK Institucionet lokale kanë informacionin e nevojshëm për trajtimin me kujdes të kësaj kategorie në nevojë Përmirësimi i respektimit të të drejtave të fëmijëve me AK 100 % e fëmijëve më AK që janë të aftë për të ndjekur arsimin 9-vjeçar ulen në banakët e shkollës

Objektivi 4 Rritja e ndërgjegjësimit te NJDF, OJF, KQK, 2013-2020 KQK, UNICEF,

27

Rritja e koordinimit te institucioneve lokale dhe strukturave qe mbrojnë te drejtat e fëmijëve me AK për te denoncuar rastet e abuzimit dhe korrupsionit

prindërve me fëmije me AK për lehtësirat qe janë krijuar nga miratimi i ligjeve dhe konventave te ndryshme Bashkëpunimi midis institucioneve lokale për mbrojtjen e të drejtave të fëmijëve me AK. Mbështetja e nën komisionit për fëmijët me AK nga KQK dhe OJF-te

2013-2015

OJF Prindërit e fëmijëve me AK janë të mirinformuar mbi të drejtat e fëmijëve të tyre Mbledhja 3-mujore e komisionit për fëmijët me AK për problematikat e raportuara në respektimin e të drejtave të fëmijëve me AK Nr i rasteve te denoncuara Rritja e transparencës nga KMACP-ja Reduktimi i burokracive për fëmijët me AK dhe familjarë të tyre

Objektivi 5 Rikthimi në shkollë i fëmijëve të identifikuar në risk që nuk kanë përfunduar arsimin bazë

Identifikimi i fëmijëve ne risk Referimi dhe zgjidhja e rasteve Përmirësimi i protokollit te transferimit te nxënësve Trajnimi i grupeve

DAR, ZA, OJF, NJDF, NJMF

2013-2015

DAR, OJF

NR i fëmijëve që kanë përfunduar arsimin bazë si rezultat i rikthimit të tyre në shkollë.

28

dhe ofrimin e alternativave për formimin profesional për të rriturit.

multidisplinare ne komuna dhe bashki Bashkëpunimi me zyrën e rajonale të punësimit për të siguruar ofrimin e kurseve profesionale për fëmijët që nuk ndjekin arsimin e mesëm

Nr i fëmijëve që ndjekin arsimin profesional

Objektivi 6 Ndryshimet në programet e ndihmës ekonomike me adresim më të mire ndaj nevojave të fëmijëve

Identifikimi i familjeve te varfra që kanë 2 ose 3 fëmijë që ndjekin arsimin e mesëm për dhënien 100 % të ndihmës ekonomike Shtrirja e kushtëzimit te përfitimit te ndihmës ekonomike nëpërmjet punës komunitare ne te gjithë qarkun Rritja e ndihmës ekonomike për familjet e fëmijëve që banojnë në zonat malore Përmirësimi i identifikimit te familjeve qe përfitojnë ndihmë ekonomike ( hartimi i një database unik) Vlerësimi i ofrimit te

SHSSH, OJF, Observatori për te drejtat e fëmijës, NjDF, NJMF

2012-2015 2013-2020 2013-2016

SHSSH, OJF, komuna dhe bashki

50 % e fëmijëve jetim me një prind përfitojnë një pagesë shtesë përveç ndihmës ekonomike Rritja e vlerës se ndihmës ekonomike për familjet në nevojë

29

shërbimeve Përmirësimi i cilësisë se shërbimeve dhe rritja e gamës se shërbimeve Fushata ndergjegjesuese për shërbimet publike qe qytetaret përfitojnë sipas ligjeve

Objektivi 7 Përmirësimi i situatës së fëmijëve romë dhe egjiptas

Hartimi i një studimi për vlerësimin e situatës dhe shërbimeve që ofrohen Identifikimi dhe hartimi i databasit për romët dhe egjiptasit Integrimi në komunitet përmes kurseve profesionale dhe aktiviteteve kulturore Ulja e numrit te fëmijëve romë që lypin në rrugë Ndërgjegjësimi i komunitetit Rom dhe Egjiptian për përfshirjen sociale dhe ndëshkimet ligjore për moszbatimin e tyre

OJF, SHSSH, DPQK, KQK, NDF, Observatori për të drejtat e fëmijës, QKF, bashkia Kukës

2013-2015 2014-2016 2013-2017

OJF, SHSSH, Donatore,

Komuniteti romë dhe egjiptas integrohet në shoqëri Nr i fëmijëve romë dhe egjiptas që mbarojnë kurset profesionale dhe hapin bizneset e tyre shtëpiake

30

Përmirësimi i targetimit te romeve dhe egjiptianeve nga institucionet lokale Krijimi i kushteve për formim profesional dhe punësim Krijimi kushteve te favorshme për jetese për romet dhe egjiptianet dhe grupe te tjera (Strehim, punësim, shërbime sociale) Mundësimi i ushtrimi i te drejtave themelore te njeriut për grupet vulnerabel

Objektivi 8 Mbrojtja e fëmijëve nga puna e detyruar dhe shfrytëzimi

Identifikimi i fëmijëve që punojnë Forcimi i kontrollit në bizneset që punësojnë fëmijë Marrja e masave administrative për bizneset që abuzojnë me të drejtat e fëmijës Rikthimi i tyre ne shkolla dhe qendra të formimit profesional

Inspektoriati i Punës, njësitë vendore

2013-2015 2013-2015

MPCSHB, OJF, donatore, Zyra e Punës

Ulja e numrit të fëmijëve që punojnë Numri i fëmijëve që mbarojnë kurset profesionale

Objektivi 9 Fuqizimi i

Publikimi i gazetës “Jemi edhe Ne”

DAR, ZA, OJF,

31

strukturave të qeverive të nxënësve në shkolla

Zbatimi i dispozitave normative dhe i ligjit te ri

Organizimi i tavolinave të rrumbullakëta në shkolla Programe e projekte në shkollë për fuqizimin e organizatave prindërore Trajnime të administratorëve social, edukatorëve dhe prindërve, personelit mjekësor për zbatimin e ligjit për mbrojtjen e të drejtave të fëmijës Trajnime për rritje kapacitetesh për qeveritë e nxënësve dhe mësuesit koordinator

2013-2020 2013-2015

DAR, OJF, UNICEF, donatore te tjerë

Nr i qeverive të nxënësve të ngritura dhe funksionale Nr i gazetave të botuara në shkolla Mësuesit dhe nxënësit zotërojnë kapacitetet për funksionimin normal të qeverive të nxënësve

E drejta e mbijetesës dhe kujdesit shëndetësor

Objektivat Masat Institucionet zbatuese

Afatet kohore

Mbulimi financiar

Treguesit

Objektivi 1 Ulja e vdekshmërisë foshnjore dhe përmirësimi i higjienës në fëmijërinë e hershme

Mbulimi i gjithë qarkut me personel mjekësor të mesëm dhe të lartë Identifikimi i hershëm i sëmundjeve tek fëmijët dhe trajtimi në kohë dhe metoda bashkëkohore i fëmijëve të

Spitali Rajonal, ISHP, Institucioni i prefektit, OJF, NJDF, KQK, Materniteti, Konsultorja për Nena dhe Fëmijët,

2012-2015 2013-2016

Qeverisja qendrore, drejtoria e spitali rajonal, Materniteti, ISHP, OJF

Reduktimi ne 0 i rasteve të sëmundjeve të formës së rëndë tek fëmijët e sapolindur Për çdo fëmijë të lindur

32

Përmirësimi i aksesit për gratë qe jetojnë ne zonat rurale

sëmurë. Rritja e cilësisë së shërbimit pediatrik sidomos në zonat rurale Forcimi i kontrollit për infermieret dhe mamitë gjatë kujdesjes për fëmijët e sapolindur Trajtimi i rasteve të rënda në spitalet e specializuara më të afërta. Përmirësimi i ushqyerjes së fëmijëve dhe organizimi i fushatave ndërgjegjësuese nga ana e drejtorisë së shëndetit publik në zonat rurale. Vaksinimi 100% i fëmijëve, të qarkut Trajnime të stafit shëndetësor dhe materiale informative mbi komponentët e ushqyerjes në gji, kohën e futjes së ushqimeve tjera plotësuese dhe komponentëve diadetik.

Vazhdimisht 2013-2016 2013-2015 2013-2015 2013-2014 2013-2016 2013-2015 2014-2015

ka në dosjen e tij testet kryesore që tregojnë shenjat vitale të jetës Nr i punonjësve të trajnuar Është ulur numri i fëmijëve obezë Shkollat janë të pajisura me shërbimet bazë të higjienës Spitali rajonal ka kapacitete e duhura për trajtimin e sëmundjeve mendore për fëmijët

33

Fushata të gjera sensibilizimi për identifikimin e hershëm të anemisë dhe mungesë së jodit Sigurimi i ujit të rrjedhshëm dhe tualeteve në shkollat ku këto shërbimet që mungojnë Pajisja e spitalit rajonal me specialiste te fushave si neuropediater etj. Riorganizimi i shërbimeve dentare, mjekësore, dhe psikologjike në shkolla, përmes krijimit të shërbimeve multidisiplinore Ngritja e skuadrave mjekësore të lëvizshme për të ofruar shërbime shëndetësore ditore në zonat e thella, Organizmi në skuadra mobile me mjekë specialistë që bëjnë diagnostikimin e fëmijëve një herë në vit. Nxitja dhe hartimi politikave lokale mbështesë për shërbimin mjekësor (bursa, te drejta studimi)

2013-2017 2013-2014 2014-2015

Shkollat ofrojnë shërbimin stomatologjik falas për fëmijët 0-18 vjeç Fëmijët e zonave të thella malore përfitojnë vizita falas nga mjekë specialistë

34

Objektivi 2 Përmirësimi i shëndetit të nënës dhe kujdesit antenatal

Rritja e numrit të konsultoreve për nënën dhe fëmijën Rritja e ndërgjegjësimit të kulturës shëndetësore në familje dhe shoqëri, nëpërmjet fushatave sensibilizuese dhe medias. Kapja e shpejtë e patologjisë së barrës nga personeli mjekësor, Fuqizimi i Njësisë për Mbrojtjen familjes e t Fëmijës pranë njësive vendore Përmirësimi i ushqyerjes për rritjen përqindjes së jodit tek gratë (hekur) Pajisja me mjete bashkëkohore për trajtimin e ndërlikimeve gjatë periudhës së shtatzënisë . Hapja e qendrave të reja të maternitetit afër zonave shumë të banuara Ofrimi i kontrolleve mjekësore falas me grupe mjekësh lëvizës në zonat më të thella të qarkut

Spitali Rajonal, ISHP, Institucioni i prefektit, OJF, NJDF, KQK. Materniteti

2013-2016 2013-2014 2013-2015 2013-2014 2013-2016

MSH, ISHP, Materniteti, OJF

35

Zhdukja e diferencimeve në kujdesin e nënave në vartësi të gjinisë së fëmijës së lindur.

Objektivi 3 Luftë HIV/IDS, malaries dhe sëmundjeve te tjera

Ngitja struktura të përhershme të monitorimit për kujdesin shëndetësor ndaj fëmijëve nënave dhe parandalimin e HIV/AIDS-it. Fushata sensibilizuese, takime në të dy ciklet e shkollave 9 - vjeçare e ato të mesme kundër duhanit, alkoolit, drogave, për mbrojtjen nga HIV/AIDS, SST, IST, shëndeti mendor, stresi etj Dezinfektimi i zonave të ndotura për të shmangur epidemitë Shtrirja e edukimit shëndetësor për HIV/AIDS në zonat e thella të qarkut të Kukësit. Përmirësimi i edukimit seksual në kuadrin e programeve mësimore.

Spitali Rajonal, ISHP, Institucioni i prefektit, OJF, NJDF, KQK, DPQK, njësitë vendore

2013-2015 2013-2014 2013-2014 2014-2016

MSH, ISHP, donatorë, njësitë vendore

Fëmijët janë të ndërgjegjësuar mbi SST Në zonat e thella malore organizohen aktivitetet ndërgjegjësuese nga mjekët dhe infermierët mbi rrezikun e përdorimit të lëndëve narkotike Nxënësit dhe mësuesit organizojnë sesioni informimi në lidhje me edukatën seksuale

36

Objektivi 4 Rritja e ndërgjegjësimit mbi rrezikun e përdorimit të lëndëve narkotike

Hartimi i një vlerësimi mbi situatën e përdorimit të drogave tek adoleshentët Organizimi i tavolinave të rrumbullakëta mbi rrezikun e përdorimit të drogës Njohja nxënësve me kodin penal dhe ndëshkimet për personat që zotërojnë lëndë narkotikë Organizimi i aktiviteteve të përbashkëta me fokus luftën kundër lëndëve narkotike

Spitali Rajonal, ISHP, Institucioni i prefektit, OJF, NJDF, KQK, DPQK, Qendrat Shëndetësore

2013-2014 2014-2016

MSH, ISHP, donatorë

Ulja e numrit të adoleshentëve që përdorin lëndë narkotike Nxënësit e shkollave janë të vetëdijshëm për rrezikun nga drogat e ndryshme

Mbrojtja e fëmijëve në konflikt me ligjin Objektivat Masat Institucionet

zbatuese Afatet kohore

Mbulimi financiar

Treguesit

Objektivi 1 Rehabilitimi dhe ri-integrimi i fëmijëve në konflikt me ligjin

Asistimi me punonjës social dhe psikolog gjatë seancave të pyetjeve Sigurimi i mbrojtjes së veçantë për fëmijët Krijimi i kushteve të përshtatshme për intervistim

Gjykata, Policia, OJF

2013-2016 MD Mbrojtja e të drejtave të fëmijës

37

38

Objektivi 2 Përmirësimi i kushteve të paraburgimit në ambientet e policisë

Sigurimi i ambienteve të përshtatshme për fëmijët Njohja e fëmijëve qe ne ambientet shkollore ne lidhje me sanksionet ligjore në rast te veprimeve të kundra ligjshme Nxënia me aktivitete kulturore te fëmijëve me qëllim shmangien nga veprime te kundra ligjshme

Gjykata, Policia, OJF

2013-2016 MD, DPQK Të miturit ë kanë kryer vepra penale trajtohen në kushte të mira dhe nuk pësojnë stres pas traumës Numri i të miturve me prirje për vepra të jashtë ligjshme të përfshirë ne aktivitetet kulturore

Objektivi 3 Përfshirja e nxënësve qe kane prirje për vepra te jashtë ligjshme ne aktivitete kulturore

Përgatitje e një plani të qartë për angazhimin e këtyre nxënësve nga mësuesit Bashkëpunimi DAR polici për të identifikuar këto nxënës

Gjykata, Policia, OJF, DAR, QKF

2013-2015 DAR, QKF, OJF Ulja e numrit të nxënësve me prirje drejt veprave penale Numri i nxënësve të riintegruar

Objektivi 4 Mësimi i hapur për fëmijët shkollore për proceset te ndryshme gjyqësore

Përgatitje e marrëveshjes mes DAR dhe Gjykatës për orë shtesë mbi proceset gjyqësore Organizimi i orëve të lira me përfaqësues të gjykatës së rrethit

Gjykata, Policia, OJF, DAR

2013-2016 DAR, OJF, Gjykata

Ulja e numrit të nxënësve me prirje drejt veprave penale Numri i nxënësve të riintegruar