PIERWSZE LATA II RZECZPOSPOLTEJ

PIERWSZE LATA II RZECZPOSPOLTEJ

Geneza odzyskania niepodległościPierwsze ośrodki władzy na ziemiach polskich

Rola J. Piłsudskiego i Romana Dmowskiego w odbudowę RzeczpospolitejGeneza, przebieg i skutki powstania wielkopolskiego

Traktat wersalski a sprawa polskaGeneza, przebieg i skutki powstań śląskich.

Geneza odzyskania niepodległości

1. Upadek państw zaborczych • Kryzys i wojna domowa w Rosji • Klęska w wojnie światowej Niemiec i Austro-Węgier

2. Uznanie potrzeby powstania niepodległego państwa polskiego przez zwycięskie państwa ententy

3. Powstanie polskich ośrodków politycznych i wojskowych w kraju i na emigracji

Pierwsze lata II Rzeczpospolitej


OŚRODKI WŁADZY W POLSCE W LISTOPADZIE 1918 ROKU

b. zabór rosyjski Galicja b. zabór pruski Francja

Instytucja Rada Regencyjna

12.09.1917 Aleksander Kakowski, książę Stanisław Lubomirski, Józef Ostrowski

Tymczasowy Rząd Ludowy 6/7.11.1918 Ignacy Daszyński

Rady Delegatów Robotniczych 5.11.1918

Polska Komisja Likwidacyjna 28.10.1918 Ignacy Daszyński, wincenty Witos, Bolesław Roja

Naczelna Rada Ludowa

3.12.1918 Wojciech Korfanty;Stanisław Adamski;AdamPoszwiński

Komitet Narodowy Polski Roman Dmowski

Zaplecze polityczne

Konserwatyści Lewica Niepodległościowa (PPS, PPSD, PSL „Wyzwolenie”)

Lewica Rewolucyjna + Lewica Niepodległościowa (PPS „Lewica” + SDKP i L= KPRP)

Większość Partii Galicyjskich PSL „Piast”

Chadecja i Narodowa Demokracja

Narodowa Demokracja

Siła zbrojna Polski Korpus Posiłkowy

Polska Organizacja Wojskowa

Formacje Ochotnicze + POW

Formacje Ochotnicze + POW

Dywizja Hallera

Okoliczności zakończenia działalności

Rozwiązanie na rzecz Piłsudskiego, listopad 1918

Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego, listopad 1918

Stopniowe rozwiązanie, początek 1919

Rozwiązanie na rzecz rządu Moraczewskiego listopad 1918

Rozwiązanie na rzecz rządu Paderewskiego, czerwiec 1919

Rozwiązanie na rzecz rządu Paderewskiego, styczeń 1919

POLSKA KOMISJA LIKWIDACYJNARADA NARODOWA

ŚLĄSKA CIECZYŃSKIEGO

NACZELNA RADA

LUDOWA RADA REGENCYJNA

TYMCZASOWY RZĄD LUDOWY

REPUBLIKI POLSKIEJ

Rozbrajanie Niemców w Warszawie, Stanisław Bagieński

Powitanie Józefa Piłsudskiego powracającego z Magdeburga11 listopada 1918 roku "Kurier Warszawski" donosił: "Wczoraj o godzinie 7.30 rano pociągiem berlińskim przybył do Warszawy Józef Piłsudski w towarzystwie podpułkownika Sosnkowskiego. Na dworcu kolejowym oczekiwał go regent ks. Lubomirski z adiutantem rotmistrzem Roztworowskim, grupa POW i spora ilość publiczności. Wychodzących z dworca kolejowego Piłsudskiego i Sosnkowskiego zgromadzeni przyjęli okrzykami <<Niech żyje>>. Obu obrzucono kwiatami

Wspomnienie dyplomaty Bogdana Hutten-Czapskiego (fragment)

W dniu 10 listopada około pół do ósmej rano udałem się na dworzec, aby być świadkiem tego dla Polski historycznego wydarzenia. Piłsudski i Sosnkowski ukazali się [...]. Tłumnie zebrana publiczność przyjęła ich okrzykami radości. Książę

Lubomirski przystąpił do Komendanta, który powracał, by objąć władzę. Obaj mężowie dość długo ze sobą rozmawiali [...].

W kraju [Piłsudski] uchodził za przyszłego dyktatora, którego niejedni się bali; przez wygnanie swe stał się postacią legendarną. [...] Uwięzienie ponadto usunęło go od zamieszek obu lat ostatnich i uchroniło od zrobienia sobie nieprzyjaciół

[...].Okoliczność, iż pomimo nieograniczonej władzy pozostał prostym żołnierzem, jakim był, tylko podniosła jego popularność [...].

Tymczasem napłynęły dalsze wiadomości o wypadkach berlińskich. Dowiedzieliśmy się, że monarchia upadła [...] wzrastało wrzenie [...] w społeczeństwie [i] w niemieckich oddziałach okupacyjnych [...]. Powstały rady żołnierskie [...]. Od godziny 11

do 1 w nocy wysłana przez nie delegacja przeprowadzała rokowania z Piłsudskim. Oświadczył on wprawdzie, że chce starać się o ewakuację wojsk niemieckich bez przeszkód, [lecz] żądał, żeby gmachy otrzymały obok wart niemieckich

również i polskie oraz żeby zaopatrzenie wojsk niemieckich w żywność odbywało się pod nadzorem polskim. Rada żołnierska zgodziła się na obie rzeczy. Piłsudski stał się więc zupełnym panem położenia.

A. Jaki obraz Józefa Piłsudskiego wyłania się ze wspomnień Hutten-Czapskiego?

B. Wyjaśnij, dlaczego – według autora – Józef Piłsudski stał się „zupełnym panem położenia”.

Odezwa Rady Regencyjnej do Narodu Polskiego

Wobec grożącego niebezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego, dla ujednolicenia wszelkich zarządzeń wojskowych i utrzymania porządku w kraju, Rada Regencyjna przekazuje władzę wojskową

i naczelne dowództwo wojsk polskich, jej podległych, Brygadjerowi Józefowi Piłsudskiemu.

Po utworzeniu Rządu Narodowego, w którego ręce Rada Regencyjna, zgodnie ze swemi poprzedniemi oświadczeniami, zwierzchnią władzę państwową złoży, Brygadjer Józef Piłsudski

władzę wojskową, będącą częścią zwierzchniej władzy państwowej, temuż Rządowi Narodowemu zobowiązuje się złożyć, co stwierdza podpisaniem tej odezwy.

Dan w Warszawie, dnia 11 listopada 1918 roku.

Aleksander KakowskiZdzisław Lubomirski

Józef Ostrowski

Józef Piłsudski


1. 10 XI 1918 - powrót Józefa Piłsudskiego z Magdeburga do Warszawy.

2. 11 XI 1918 - Rada Regencyjna przekazuje mu dowództwo nad wojskiem polskim.

3. 14 XI 1918 - rozwiązanie Rady Regencyjnej.

4. 18 XI 1918 - powołanie rządu z Jędrzejem Moraczewskim na czele.

5. 22 XI 1918 - rząd wydaje dekret, powierzający Józefowi Piłsudskiemu

urząd Tymczasowego Naczelnika Państwa:

• Najwyższa władza państwowa • Prawo powoływania i odwoływania rządu • Stanowienie prawa • Zwierzchnictwo nad armią

Jakie decyzje polityczne dotyczące Rady Regencyjnej i Józefa Piłsudskiego zostały ustanowione przez powyższy dokument?

co skłoniło głównych przedstawicieli polskiej sceny politycznej do opisanego działania.

1918 listopad 14, Warszawa

Dekret Naczelnika Państwa

określający zasady ustrojowe powstającego państwa polskiego

Wyszedłszy z niemieckiej niewoli, zastałem wyzwalającą się Polskę w najbardziej chaotycznych stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych, wobec zadań niezmiernie trudnych, w których lud polski sam musi wykazać

swoją zdolność organizacyjną, bo żadna siła z zewnątrz nie może mu jej narzucić. Uważałem za swój obowiązek ułatwić ludowi pracę organizowania się i postanowiłem rozważyć rolę i znaczenie przywódców

polskich stronnictw ludowych, które miały nadać charakter nowemu rządowi.

W rozmowach, prowadzonych z przedstawicielami niemal wszystkich stronnictw w Polsce, spotkałem się, ku wielkiej mej radości, z zasadniczym potwierdzeniem mych myśli. Przeważająca większość doradzała

utworzenie rządu nie tylko na podstawach demokratycznych, ale i z wybitnym udziałem przedstawicieli ludu wiejskiego i miejskiego. Licząc się z potężnymi prądami, zwyciężającymi dzisiaj na Zachodzie i Wschodzie

Europy, zdecydowałem się zamianować prezydentem gabinetu pana posła Ignacego Daszyńskiego, którego długoletnia praca patriotyczna i społeczna daje mi gwarancję, że zdoła w zgodnej współpracy z

wszystkimi żywiołami przyczynić się do odbudowy dźwigającej się z gruzów Ojczyzny.

Ciężkie położenie ludu nie pozwoliło mu wyłonić spośród siebie licznych sił fachowych, których kraj dzisiaj potrzebuje; zażądałem więc od pana prezydenta ministrów, aby, licząc się z tym, wzmocnił skuteczność

pracy swego gabinetu przez udział w nim wybitnych sił fachowych, niezależnie od ich przekonań politycznych.

Z natury położenia Polski jest charakter rządu aż do czasu zwołania Sejmu Ustawodawczego prowizoryczny i nie dozwala na przeprowadzenie głębokich zmian społecznych, które uchwalić może tylko Sejm Ustawodawczy, Przekonany, że twórcą praw narodu może być tylko Sejm, żądałem zwołania go w

możliwie krótkim, kilkumiesięcznym terminie.

Licząc się z wyjątkowym pod względem prawnym położeniem narodu, wezwałem p. Prezydenta Ministrów, aby mi przedłożył projekt utworzenia najwyższej władzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej aż do czasu

zwołania Sejmu Ustawodawczego, obejmującej wszystkie trzy zabory.

Liczne uwagi i programowe żądania stronnictw, złożone na moje ręce, przekazuję niniejszym Rządowi Republiki.

Warszawa, dnia 14 listopada 1918 roku.


1. Styczeń 1919 powołanie nowego rządu z Ignacym Paderewskim na czele

2. Roman Dmowski zostaje szefem polskiej delegacji na kongresie paryskim

3. 21 II 1919 uznanie przez Radę Najwyższą Mocarstw Sprzymierzonych rządu polskiego

Wyniki głosowania do Sejmu Ustawodawczego

26 stycznia 1919 rok

Frekwencja: ok. 80 %

Lewica 32,1 % Centrum 13,4 % Prawica 42,7 %

W tym: 15 % PSL „Wyzwolenie” 9,9 % PPS

W tym: 11,7 % PSL „Piast”

W tym: 35,8 % Związek Ludowo-Narodowy

11,1 % mniejszości narodowe


20 II 1919 rok Sejm Ustawodawczy przyjmuje ustawę nazywaną

Małą Konstytucją :

• Najwyższą władzę w państwie stanowił Sejm Ustawodawczy, którego wolę wykonywać miał Naczelnik Państwa oraz Rada Ministrów, jako swoisty komitet pozbawiony własnych, niezależnych od parlamentu uprawnień;

Prawa i ograniczenia Naczelnika Państwa;• Naczelnik Państwa na podstawie "porozumienia z Sejmem" powoływał rząd;• Naczelnik Państwa i rząd byli odpowiedzialni przed Sejmem;• Naczelnik Państwa został pozbawiony inicjatywy ustawodawczej; • Naczelnik Państwa nie posiadał prawa do rozwiązywania parlamentu;• Akty prawne wydawane przez Naczelnika Państwa wymagały kontrasygnaty

właściwego ministra.


DECYZJE WERSALSKIE W SPRAWIE POLSKIEJ

– Nie podjęto decyzji w sprawie granicy wschodniej – niejasna sytuacja w Rosji(wojna domowa)

– USA zainteresowane wyłącznie Ligą Narodów

– Anglia obawia się osłabienia Niemiec

• 28 czerwiec 1919 – mapa s.23• usankcjonowanie istnienia

Polski• włączenie Wielkopolski wraz z

Bydgoszczą• włączenie Pomorza

Gdańskiego( 70 km pas wybrzeża + mierzeja helska)

• Gdańska – Wolnym miastem• - włączony w polską strefę

celną• plebiscyt na Warmii, Powiślu i

Mazurach – przegrane w lipcu 1920

• plebiscyt na Śląsku• Mały Traktat Wersalski

WALKI W GALICJI WSCHODNIEJ 1918

Od listopada 1918 r. toczyły się w Galicji Wschodniej walki z wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej

W obronie Lwowa walczyły „Orlęta Lwowskie” – polscy uczniowie i studenci. Spośród walczących 1421 nie miało ukończonych 17 lat.

• Do końca marca 1919 r. wyparto wojska ukraińskie za Zbrucz

• Do początków września opanowano sytuację na Wołyniu zmuszając do zawieszenia broni wojska Ukraińskiej Republiki Ludowej pod dowództwem Symona Petlury

• IV 1920 tajne porozumienie Piłsudskiego z Petlurą skierowane przeciwko bolszewickiej Rosji, uznające niepodległość Ukrainy

Dekoracja herbu Lwowa Krzyżem Virtuti Militari22XI 1920

POWSTANIE WIELKOPOLSKIE 27 XII 1918-

POWSTANIE WIELKOPOLSKIE

• Wybuchło 27 grudnia 1918 roku, w reakcji na demonstracje Niemców sprzeciwiających się wizycie w Poznaniu polskiego pianisty i działacza niepodległościowego Ignacego J. Paderewskiego.


• Powstańcy w krótkim czasie opanowali całą Wielkopolskę z wyjątkiem północnych i południowo-wschodnich jej obrzeży.


Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu kończącego I wojnę światową z 11 listopada 1918

I POWSTANIE ŚLĄSKIE 1919

• Na Śląsku istniał konflikt społeczny - właścicielami fabryk i zakładów byli Niemcy, a pracownikami - Polacy. Przed plebiscytem ów konflikt uległ pogłębieniu. Ponieważ urzędy, administracja i policja również były niemieckie, zaczęto szykanować Polaków na Śląsku. Zarówno Polacy jak i Niemcy chcieli uzyskać Śląsk. 17 sierpnia 1919r. wybuchło I powstanie śląskie. Odbyło się to spontanicznie i trwało tydzień. Zakończyło się 24 sierpnia. Polacy w ten sposób pokazali swoją wolę przynależności do Rzeczypospolitej.

II POWSTANIE SLĄSKIE 1920

• Na początku 1920r. rozpoczęto przygotowania do plebiscytu. Na Śląsk przybyła Komisja Międzysojusznicza wraz z wojskiem włoskim, francuskim i angielskim dla bezpieczeństwa. Jednak Polacy nadal byli szykanowani. Zaangażowanie polskich władz w plebiscyt było duże. To również przyczyniło się do aktów represji ze strony niemieckiej. 17 sierpnia 1920r. wybuchło II powstanie śląskie. Ono również trwało zaledwie tydzień i zakończyło się 25 VIII ’20 po interwencji Komisji Międzysojuszniczej. Polacy uzyskali pewne ustępstwa ze strony niemieckiej - policja składała się zarówno z Polaków jak i Niemców.

Przysięga przed bitwą

PLEBISCYT NA SLĄSKU 20 III 1921

W wyniku plebiscytu zorganizowanego 20 marca 1921r. tylko 40% ludności opowiedziało się za przyłączeniem Śląska do Polski. Zaczęły krążyć pogłoski, jakoby Polsce miano oddać jedynie dwa powiaty - pszczyński i rybnicki.

III POWSTANIE ŚLĄSKIE 1921

3 maja 1920r. wybuchło III powstanie śląskie. Było ono najdłuższe - zakończyło się 25 czerwca, i najbardziej krwawe. Najbardziej zacięte walki toczyły się o Górę św. Anny. Dopiero po włączeniu się Komisji Międzysojuszniczej walki ustały. W październiku Rada Ambasadorów podjęła decyzję o podziale Śląska. Polska otrzymała 29 % terenu plebiscytowego (m.in. Katowice i Świdnik - obszary dobrze uprzemysłowione - 2/3 zakładów znalazło się po polskiej stronie).

W.Kossak, Bitwa o górę św. Anny

PLEBISCYT NA WARMII I MAZURACH 11 VII 1920

Plebiscyt przeprowadzono w VII 1920 r.

Intensywna propaganda Niemiecka (Polska państwem sezonowym) i terror wobec działaczy narodowych W efekcie jedynie 3% głosujących opowiedziało się za przynależnością do PolskiOstatecznie do Polski przyłączono jedynie kilka przygranicznych gmin

PIERWSZE LATA II RZECZPOSPOLTEJ

Documents

Transcript of PIERWSZE LATA II RZECZPOSPOLTEJ