Part3

Phaàn III:TOÅNG HÔÏP

Thöû thaùchNhieàu phoùng vieân cho raèng ñieàu khoù nhaát trong

vieäc vieát baøi laø môû ñeà. Nhöõng chöõ ñaàu tieân trong baøivieát cuûa baïn laø nhöõng chöõ quan troïng nhaát. Neáuñoaïn môû ñaàu hay, ñoäc giaû seõ muoán ñoïc heát caâuchuyeän. Neáu khoâng, hoï seõ laät sang trang khaùc.

Moät khi baïn quyeát ñònh xong veà ñoaïn môû ñeà, thöûthaùch keá tieáp laø saép xeáp phaàn coøn laïi cuûa caâuchuyeän. Laøm sao xeáp ñaët caùc döõ kieän moät caùchmaïch laïc ñeå caâu chuyeän coù yù nghóa? Ngay caû caùcphoùng vieân laõo luyeän cuõng hay bò raéc roái khi saép xeápmaïch caâu chuyeän. Hoï ñaõ thu löôïm ñöôïc raát nhieàuchi tieát. Thaät khoù quyeát ñònh xem neân duøng döõ kieännaøo vaø boû döõ kieän naøo.

Trong caùc baøi phoùng söï, keát cuïc cuõng raát quantroïng. Moät soá phoùng vieân keát thuùc caâu chuyeän vôùitin töùc keùm quan troïng nhaát. Nhöõng ngöôøi khaùc laïimuoán ñeå cho ngöôøi ñoïc giöõ aán töôïng maïnh veà caâuchuyeän. Coù khi ñoù laø moät lôøi trích daãn. Tìm ñöôïc keátcuïc thích ñaùng cuõng raát khoù.

Quaù trình vieát baøiVieát baøi laø moät tieán trình khoâng phaûi chæ baét ñaàu

khi ngöôøi phoùng vieân ngoài xuoáng tröôùc maùy chöõ haymaùy vi tính. Vieát caàn ñeán suy nghó. Baét ñaàu ngay töøkhi phoùng vieân nghó ra ñeà taøi, lieân tuïc tieán trieån quagiai ñoan ñöa tin: tìm noøng coát caâu chuyeän, hoûi caùccaâu hoûi, thu thaäp caùc chi tieát. Phoùng vieân suy nghóveà caùc döõ kieän ngay khi ñang thu löôïm tin töùc. Roàiphoùng vieân phaân tích veà döõ kieän ñoù ñeå xem coù yùnghóa gì hay khoâng. Hoï phaûi quyeát ñònh xem nhöõngthoâng tin naøo hôïp vôùi caâu chuyeän vaø nhöõng thoâng tinnaøo khoâng. Sau cuøng, phoùng vieân saép xeáp caùc döõ

53

Phaàn III: Toång hôïp

kieän ñoù sao cho maïch laïc ñeå cho ngöôøi ñoïc coù theåhieåu deã daøng.

Muoán vieát hay, ñaàu tieân baïn phaûi bieát töôøngthuaät hay. Neáu baïn gaëp truïc traëc khi vieát moät caâuchuyeän naøo ñoù, thöôøng laø vì baïn khoâng noùi chuyeänvôùi taát caû nhöõng ngöôøi caàn gaëp, hay khoâng thu thaäpñuû tin töùc. Neáu baïn khoâng laøm ñuùng qui trình ñöatin, caâu chuyeän seõ khoâng ñöôïc roõ raøng trong trí baïn.

CHÖÔNG 8: MÔÛ ÑEÀ

Coù hai loaïi môû ñeà: môû ñeà tröïc tieáp vaø môû ñeà giaùntieáp.

Môû ñeà tröïc tieáp cho ñoäc giaû thaáy ngay yù chínhcuûa caâu chuyeän-ngay trong caâu ñaàu tieân.

Môû ñeà giaùn tieáp thöôøng baét ñaàu vôùi moät ñoaïn keålaïi moät giai thoaïi naøo ñoù, hay thí duï veà moät ngöôøitrong moät tình huoáng ñaëc thuø, hay moâ taû veà quangcaûnh. Taát caû ñeàu laøm ñaäm neùt theâm chuû ñeà chínhcuûa caâu chuyeän hay xaùc ñònh xem caâu chuyeän seõdieãn bieán trong moät baàu khoâng khí nhö theá naøo. Sauñoù, ngöôøi vieát cho ñoäc giaû bieát yù chính laø gì.

Baïn muoán duøng loaïi môû ñeà naøo tuøy theo baïnñònh vieát tin thôøi söï hay phoùng söï.

Môû ñeà tröïc tieáp

Môû ñeà tröïc tieáp duøng cho tin thôøi söï laø hay nhaát.Thöôøng loaïi môû ñeà naøy chöùa ñöïng döõ kieän quantroïng nhaát veà nhöõng gì xaåy ra, chaúng haïn nhö ñieåmquan troïng nhaát trong 5 chöõ W vaø chöõ H. Môû ñeà haynhaát laø loái duøng Chuû ngöõ-ñoäng töø-taân ngöõ maø chuùng

54

Chöông 8: Môû ñeà

toâi ñaõ noùi ñeán tröôùc ñaây. Trong tieáng Anh, moät ñoaïnmôû ñeà cho tin thôøi söï khoâng neân daøi quùa 25 chöõ. Caâunaøy caàn phaûi trong saùng vaø goïn gaøng.

Haõy xem ñoaïn môû ñeà naøy treân tôø VientianeTimes (Thôøi baùo Vien Chaên) taïi Laøo:

Chính phuû Nhaät Baûn ñaõ ñoàng yù taøi trôï cho döï aùnxaây döïng ñöôøng noâng thoân thuoäc tænh Houaphannaèm trong chöông trình thanh toaùn caây thuoác phieän.

Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who (ai) (chính phuû NhaätBaûn), What (söï gì) (ñoàng yù taøi trôï cho vieäc xaây döïngñöôøng noâng thoân), Where (ôû ñaâu) (tænh Houaphan),Why (taïi sao) (ñeå thanh toaùn caây thuoác phieän)

Ñoaïn môû ñeà sau ñaây treân tôø Bangkok Post (Böuñieän Bangkok):

Sôû Böu ñieän vaø Vieãn thoâng hoâm qua ñaõ töø choáicaáp giaáy pheùp cho coâng ty World Star TV phaùt hìnhtreân 36 keânh söû duïng kyõ thuaät soá.

Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who(ai) (Sôû böu ñieän vaøvieãn thoâng vaø coâng tyWorld Star TV), What(söï gì) (Töø choái caáp giaáypheùp cho phaùt hình) vaøWhen (khi naøo) (hoâm qua).

Môû ñeà giaùn tieáp

Môû ñeà giaùn tieáp duøngcho phoùng söï raát hay.Ngöôøi vieát thöôøng baétñaàu vôùi moät thí duï haápdaãn hay moät giai thoaïiveà moät ngöôøi hay dieãnbieán ñeå minh hoïa cho phaàn chính caâu chuyeän. Laømnhö vaäy seõ loâi cuoán ngöôøi ñoïc vaøo caâu chuyeän.

55


Baïn coù theå môû ñeàbaèng moät trong nhöõng

treû em lao ñoäng naøy

Nhöng neáu baïn duøng môû ñeà giaùn tieáp, baïn caànphaûi ñi tôùi yù chính cuûa caâu chuyeän trong vaøi ñoaïnñaàu, neáu khoâng, ñoäc giaû seõ caûm thaáy hoang mangkhoâng hieåu baïn muoán noùi gì vaø taïi sao hoï laïi phaûiñoïc baøi vieát ñoù.

Taát nhieân, baïn coù theå môû ñaàu baøi phoùng söï moätcaùch tröïc tieáp vôùi yù chính thay vì ñöa ra thí duï, giaithoaïi hay taû caûnh. Nhöng thöôøng caùch naøy khoânghöõu hieäu vì khoâng roõ raøng vaø khoâng giuùp cho ngöôøiñoïc deã daøng töï ñaët mình vaøo caâu chuyeän.

Veà chuyeän moät phuï nöõ noùi vöøa tìm ñöôïc ñöùa conthaát laïc, nhaät baùo The Nation (Daân toäc) cuûa ThaùiLan choïn loái môû ñeà giaùn tieáp:

Huad Suaeng, 31 tuoåi, ñaõ khoâng nhaän ra beù gaùigaày goø baån thæu maø baø thaáy ñang aên xin treân phoáPhuket hoài tuaàn tröôùc. Nhöng coù moät caùi gì ñoù thoâithuùc baø cho em ñoàng xu 10 baht.

Ñöùa treû nhìn baø chaêm chaêm maø khoâng ñeå yù gìñeán tieàn.

‘Meï?’ em beù gaùi hoûi kheõ, nöôùc maét laên daøi treânkhuoân maët laám lem.

Chæ moät töø ñoù thoâi- vaø chæ moät trong caû trieäu laàngaëp gôõ tình côø- ñaõ chaám döùt ba naêm li bieät bi thaûmtöøng laøm tan naùt hai cuoäc ñôøi.

‘Khi chuùng toâi tôùi nôi, hai meï con vaãn coøn oâmnhau khoùc nöùc nôû’ vieân caûnh saùt ñöôïc baø Huad goïitôùi ñaõ noùi vaäy.

Beù Kesorn Manpook, naêm nay leân baåy, ñaõ bò moätbaêng ñaûng Campuchia baét coùc taïi nhaø moät ngöôøithaân ôû Khon Kaen. Baø Huad ñau khoå ñi tìm con khaépnôi nhöng roài ñaõ phaûi boû cuoäc vaø khoâng coøn hy voïnggaëp laïi con gaùi nöõa.

Ngöôøi vieát ñaõ baét ñaàu baèng moät cuoäc gaëp baátngôø ngoaøi ñöôøng, tieáp ñaáy ñi vaøo ñeà-cuoäc tìm kieámlaâu daøi cuûa ngöôøi meï ñeå tìm ñöùa con gaùi bò baét coùc.

56


Neáu baïn vieát caâu chuyeän baèng caùch môû ñeà tröïctieáp thì coù theå caâu chuyeän seõ baét ñaàu nhö theá naøy:

Moät phuï nöõ töøng boû ra ba naêm ñi tìm ñöùa con gaùithaát laïc ñaõ tìm thaáy em hoài tuaàn tröôùc khi em ñangaên xin beân leà ñöôøng Phuket

Nhöng phaàn haáp daãn cuûa caâu chuyeän seõ giaûmhaún ñi.

Moät caùch thoâng thöôøng ñeå baét ñaàu moät baøi veàmoät khuynh höôùng xaõ hoäi, tai hoaï hay ñieàu gì ñoùgaây aûnh höôûng ñeán nhieàu ngöôøi laø moâ taû moät ñoaïnngaén veà moät trong nhöõng ngöôøi ñoù:

Tôø Phnom Penh Post ñaêng taûi moät baøi baùo veà caùcgia dình ngheøo löu laïc ñeán tænh Ratakiri cuûaCampuchia ñeå laøm vieäc trong nhöõng moû ñaù quyù ñaàynguy hieåm. Baøi vieát baét ñaàu baèng caùch moâ taû veà moätngöôøi ñi tìm ñaù quyù:

ÔÛû ñoä saâu 15 meùt döôùi loøng ñaát trong khe haàm nhoûheïp, ñieàu Puy sôï nhaát laø aùnh löûa leo laét cuûa caây neánanh caàm trong tay seõ bò taét ñi, vaø anh seõ bò nhaánchìm trong boùng toái daày ñaëc.

Moät caùch thoâng thöôøng khaùc ñeå baét ñaàu moät baøiphoùng söï laø taû caûnh.

Ñoaïn môû ñaàu chuùng ta xeùt ñeán trong chöông 5,veà caùch quan saùt, ñaõ duøng loái naøy:

CHIANGMAI, Thai Lan. Taïi naêm cöûa oâ cuûa khuthaønh coå ôû Chiang Mai, ngöôøi daân vöøa tuï taäp thamdöï moät buoåi leã coå truyeàn goïi laø Inthakhin. Caùc vò söPhaät Giaùo trong nhöõng chieác aùo caø sa vaøng ngheä caátcao lôøi caàu nguyeän trong khi daân chuùng daâng höônghoa vaø ñeøn neán ñeå caàu möa vaø xin moät muøa boäi thu.

Tuy nhieân, tieáng coøi xe inh oûi vaø tieáng maùy xeñang bò taéc ñöôøng quanh caùc cöûa oâ naøy ñaõ aùt haúntieáng caàu kinh vaø khoùi xe töø caùc oáng xaû xe hôi, xegaén maùy laøm chaúng coøn ai ngöûi thaáy muøi höông hoathôm ngaùt nöõa.

57


Coù caùc loaïi môû ñeà theo kieåu noùi chuyeän laøm choñoäc giaû phaûi suy nghó vaø thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa hoï:

Thí duï, ñoaïn môû ñaàu cuûa moät baøi baùo nöõa treân tôøThe Nation

Haõy töôûng töôïng ñeán moät Bangkok maø khoâng coùcoät ñieän vaø caùc ñöôøng daây ñieän thoaïi chaèng chòt.

Neáu khoâng coù ai ñeä ñôn choáng ñoái, söï töôûngtöôïng treân coù theå bieán thaønh söï thaät nhôø saùng kieáncuûa Cô quan haønh chính thaønh phoá Bangkok (BMA).

BMA coù theå ñaõ caáp giaáy pheùp cho coâng ty xaâydöïng Myõ Pro-Dive ñeå xaây caùc ñöôøng haàm choân daâyñieän vaø daây ñieän thoaïi xaáu xí xuoáng döôùi ñaát. Keáhoaïch naøy laø moät phaàn cuûa BMA nhaèm giöõ cho chaântrôøi thaønh phoá ñöôïc thoaùng, saïch, taêng theâm veû ñeïpcho thaønh phoá.

Ñöøng ‘choân vuøi’ ñoaïn môû ñeàKhi vieát tin thôøi söï, nhieàu phoùng vieân queân ñaët

ñieåm chính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän leânphaàn ñaàu. Chaúng haïn, hoï coù theå baét ñaàu tin veà moätcuoäc hoïp vôùi teân tuoåi nhöõng ngöôøi tham döï thay vìveà nhöõng gì dieãn ra trong cuoäc hoïp. Noùi moät caùchkhaùc. Hoï ‘choân’ ñieåm chính vaøo saâu trong baøi.

Haõy xem tin naøy cuûa moät tôø baùo tieáng Anh taïi Laøo:

Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàngröøng tænh Borikhamsay, Buonkham Phommachuk,cho bieát noâng daân trong tænh ñaõ baét ñaàu gaët luùa vuïmuaø möa vaøo thaùng möôøi.

Tính ñeán nay, coâng cuoäc gaët haùi ñaõ hoaøn taát treân19,530 ha (80 phaàn traêm) cuûa toång dieän tích 24,792 ha

Vieát laïi nhö theá naøy:

Noâng daân trong tænh Borikhamsay ñaõ gaët xonggaàn 80 phaàn traêm vuï luùa muøa möa, moät vieân chöùcchính phuû cho bieát nhö vaäy.

58


Khoaûng 19,530 ha trong toång soá 24,792 ha ñaõñöôïc gaët xong, theo lôøi oâng Buonkham Phommachuk,Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàngröøng tænh Borikhamsay.

Ñoaïn sau khieán cho phaàn môû ñeà caâu chuyeän deãñoïc hôn baèng caùch khoâng duøng teân vaø chöùc vuï daøidoøng cuûa vieân chöùc chính phuû. Ñoaïn naøy chuù troïnghôn ñeán tin chính - muøa gaët- thay vaøo vieân chöùc,nguoàn tin cuûa caâu chuyeän. Ñoaïn naøy cuõng chuù troïngñeán nhöõng ñieãm cuï theå (80 phaàn traêm ñaõ ñöôïc gaëtxong) thay vaøo vaán ñeà chung chung (coâng cuoäc gaëthaùi ñaõ baét ñaàu).

Haõy xem caùch môû ñaàu tin sau ñaây ñaêng treân moättôø baùo tieáng Campuchia. Töø ‘daây thaét ngang löng’duøng ñeå chæ moät sôïi daây nhieàu ngöôøi Campuchiathöôøng quaán ngang löng ñeå phoøng thaân.

OÂi, Battambang ngöôøi yeâu toâi hôõi! Ñaây laø baøi haùtñaõ noåi tieáng laãy löøng trong caùc thaäp nieân 60s vaø 70snhôø tieáng haùt cuûa oâng Sin Sisamuth. Töø thôøi ñaïiSangkum Reastr Niyum ñeán hieän taïi, ai maø khoângmuoán trôû thaønh tænh tröôûng tænh Battambang? Coùcaûnh saùt vieân, nhaân vieân quaân caûnh hay haûi quannaøo maø laïi khoâng muoán kieám moät choã laøm ôûBattambang? Bôûi vì Battambang laø tænh coù cöûa goõkinh teá lôùn nhaát sau Phnompenh vaø thaønh phoáKompong Cham, cuõng nhö tænh Kompong Som.Nhöng trong soá nhöõng ngöôøi coù öôùc muoán ñoù, ña soákhoâng ñöôïc toaïi nguyeän, vaø nhöõng ai toaïi nguyeäncaàn phaûi coù daây thaét ngang löng, noùi chung, hoï caànphaûi coù ñoâ la ñeå ñuùt loùt cho caùc ‘ñaøn anh’ ñeå coù côhoäi ñoù. Nhöng trong nhieäm kyø thöù nhì naøy,Battambang khoâng phaûi deã nuoát nhö tröôùc ñaây bôûibaây giôø Battambang cuõng ñang ñaày raãy nhöõng söï baátoån nhö Phnompenh, nôi haøng ngaøy xaåy ra nhöõng vuïmaát caép, cöôùp boùc vaø baén nhau, nhaát laø nhöõng loaïitoäi phaïm khoù traán aùp, ñoù laø caùc baêng ñaûng ‘anh chò’con oâng chaùu cha thuoäc caùc vieân chöùc boä vaø tænh.

59


Tin cuûa phoùng vieân baùo taïi Battambang ghi nhaän,trong ñeâm 31 thaùng 7, khoaûng 10 giôø ñeâm, vuõ tröôøngBopha Tip ñaõ bò neùm moät quûa löïu ñaïn. Löïu ñaïn laêntöø treân noùc nhaø xuoáng vaø phaùt noå laøm moät caûnh saùtvieân bò thieät maïng, naêm caûnh saùt vieân khaùc bò thöôngvaø naêm ngöôøi gaàn ñoù cuõng bò thöông.

Tin ôû ñaây laø vuï noå vaø ngöôøi bò thöông vong.Nhöng baøi vieát ñaõ ñi loøng voøng maõi môùi tôùi chi tieátnaøy sau moät ñoaïn daøi moâ taû veà thaønh phoá.

Vieát nhö sau ñaây hay hôn:Moät caûnh saùt vieân ñaõ bò thieät maïng vaø 10 ngöôøi

khaùc bò thöông trong moät vuï neùm löïu ñaïn vaøo moäthoäp ñeâm ôû tænh Battambang ñeâm hoâm 31 thaùng 7.

Sau ñaây laø moät thí duï nöõa veà tin chính bò choânvuøi trong baøi, ñaêng treân moät tôø baùo tieáng Anh taïiMyanmar:

YANGON- Leã quyeân goùp laàn thöù tö ñeå gaây quõyxaây chuøa Thabyinnyu ñaõ ñöôïc toå chöùc taïiDhammaythaka Sarthintaik thuoäc phöôøng 5 trong

60


Battambang: ai cuõngmuoán coù choã laøm ôû ñaây

khu Mayangon saùng nay, coù bí thö thöù nhaát cuûa Hoäiñoàng quoác gia hoøa bình vaø phaùt trieån, Trung töôùngKhin Nuynt tham döï. Phu nhaân cuûa bí thö thöù nhaátTrung töôùng Khin Nuynt, nöõ tieán só Khin Win Shwecuõng tham döï buoåi leã, Boä tröôûng coâng nghieäp 1 UAung Thaung, Boä tröôûng haàm moû Chuaån Töôùng OhnMyint, Boä Tröôûng Thoâng Tin Thieáu Töôùng Kyi Aung,Boä Tröôûng Tieán Boä taïi Vuøng Bieân Giôùi vaø Caùc vaándeà Phaùt Trieån daân toäc Ñaïi Taù Thein Nuynt, BoäTröôûng Vaän Taûi, Thieáu Töôùng Hla Myint Swe, BoäTröôûng Xaõ Hoäi, Cöùu Trôï vaø Ñònh cö, Chuaån TöôùngPyi Sone, Boä Tröôûng Ñieän Löïc Thieáu Töôùng TinHtut, Boä Tröôûng Theå Thao Chuaån Töôùng Sein Win,Boä Tröôûng Y Teá Thieáu Töôùng Ket Sein, Boä TröôûngToân Giaùo Thieáu Töôùng Sein Htwa, Chuû tòch uûy BanPhaùt Trieån thaønh phoá Yangon, Thò Tröôûng U Ko Lay,Caùc vieân chöùc thuoäc Vaên Phoøng Hoäi Ñoàng QuoácGia Hoøa Bình vaø Phaùt Trieån, Caùc Hoäi Ñoàng HoaøBình vaø Phaùt trieån quaän huyeän vaø nhöõng ngöôøi ñeánchuùc möøng.

Bí Thö uûy Ban haønh ñoäng Thöù tröôûng NoângNghieäp vaø Thuûy lôïi Chuaån Töôùng Khin Maung baùocaùo cho Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt veàtieán ñoä cuûa coâng trình xaây döïng chuøa; vaø Chuû TòchTieåu ban Taøi chính, Thöù Tröôûng Boä vaän taûi ñöôøngsaét Thura U Thaung Lwin baùo caùo veà caùc khoaûn tieànquyeân goùp vaø chi phí xaây döïng chuøa.

Sau treân 200 töø vaø danh saùch 17 teân vaø chöùc vuïdaøi doøng chuùng ta ñeán ñöôïc tin chính:

Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt vaø caùcboä tröôûng ñaõ nhaän ñöôïc caùc khoaûn quyeân goùp leânñeán 17.5 trieäu K.

Moät caâu môû ñaàu hay hôn seõ vieát nhö sau:

Vò töôùng haøng ñaàu Khin Nuynt vaø caùc vieân chöùcñaõ nhaän ñöôïc 17.5 trieäu Kyat tieàn quyeân goùp ñeå xaâymoät ngoâi chuøa môùi taïi khu Mayagon vaøo hoâm qua.

61


Coù theå baïn caûm thaáy phaûi lieät keâ ñuû teân caùc vieânchöùc cao caáp tham döï. Neáu ñuùng nhö vaäy, baïn neânlieät keâ sau khi ñaõ töôøng thuaät tin.

Ñöøng nhoài nheùt quaù nhieàu vaøo ñoaïn môû ñaàuÑieàu quan troïng laø baïn

caàn phaûi bieát nhöõng gì thuoäcveà ñoaïn môû ñaàu. Ñieàu cuõngquan troïng khoâng keùm laøphaûi bieát nhöõng gì khoângthuoäc veà ñoaïn môû ñaàu. Ñöøngnhoài nheùt quaù nhieàu yù hoaëccaùc chi tieát khoâng quan troïnglaém vaøo ñoaïn môû ñaàu, coù theånoùi ñeán sau ñoù trong baøi.Baïn khoâng caàn phaûi ñöa taát

caû 5 chöõ W vaø chöõ H vaøo ñoaïn môû ñaàu; Moät vaøitrong soá nhöõng chöõ naøy coù theå ñeå xuoáng ñoaïn thöùnhì hay thöù ba.

Haõy xem ñoaïn môû ñaàu sau treân moät tôø baùo tieángAnh cuûa Thaùi veà vaán ñeà ngoaïi hoái. Nhö chuùng ta ñaõñeà caäp ñeán tröôùc ñaây, ñaây laø moät thoaû thuaän möôïn ngoaïiteä cuûa nöôùc ngoaøi ñeå oån ñònh ñoàng tieàn trong nöôùc.

Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn seõ kyù keát moät thoaû thuaänsô boä veà moät taøi khoaûn trò giaù 3 Tyû Ñoâ la Myõ ( 135trieäu bahts) trong khuoân khoå hieäp ñònh trao ñoåi tieànteä khi hai boä tröôûng taøi chính gaäp gôõ taïi Honolulubeân leà cuoäc hoïp cuûa Ngaân Haøng Phaùt Trieån chaâu aùvaøo tuaàn tôùi.

Vieäc thoaû thuaän seõ ñöôïc caùc boä tröôûng kyù keát taïiHonolulu trong cuoäc hoïp cuûa Ngaân haøng coù quantroïng laém khoâng? Tin chính coù phaûi laø rieâng veà thoaûthuaän hay khoâng? Muïc ñích cuûa thoaû thuaän laø gì?

Thoâng taán xaõ AP ñöa tin naøy moät caùch roõ raøng vaøvaén taét:

Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn ñaõ ñaït ñöôïc thoaû thuaäntoång quaùt veà moät taøi khoaûn trao ñoåi tieàn teä trò giaù 3tyû Ñoâ La Myõ ñeå oån ñònh ñoàng Baht.

62


Lieät keâ teân tuoåi caùcvieân chöùc sau phaàn tin töùc

Coù gì khaùc ôû ñaây?Moät ñoaïn môû ñeà hay khoâng nhöõng coù thoâng tin

maø coøn haáp daãn nöõa. Môû ñeà khoâng nhöõng chæ chöùañöïng tin quan troïng nhaát, maø coøn, neáu ñöôïc, cho ñoäcgiaû thaáy taïi sao dieãn bieán naøy khoâng gioáng vôùi caùcdieãn bieán khaùc.

Coù phaûi taát caû moïi tai naïn ñaâm xe ñeàu gioángnhau? Khoâng. Haõy suy nghó ñeán ñieåm: tai naïn baïnsaép vieát khaùc vôùi caùc tai naïn khaùc nhö theá naøo? Ñöañieåm ñoù vaøo ñoaïn môû ñaàu.

Thay vì vieát:Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay

beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâmqua, khieán cho ba ngöôøi bò thieät maïng.

Haõy nghó xem coù neân vieát:Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay

beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâmqua, khieán cho ba phuï nöõ coù tuoåi bò thieät maïng. Babaø luùc ñoù ñang treân ñöôøng veà nhaø sau khi döï ñaùmtang moät ngöôøi thaân.

63


Vaøi caùch môû ñeàMuoán bieát xem môû ñeà nhö theá naøo, haõy töï hoûi:* Ai laøm gì cho ai?* Caâu chuyeän naøy thöïc söï laø veà gì?* Taïi sao laïi vieát veà caâu chuyeän naøy?* Ñieåm ñaùng löu yù nhaát cuûa dieãn bieán ñoù laø gì?* Ñoäc giaû muoán bieát nhöõng vaán ñeà gì nhaát veà

caâu chuyeän* Ñieàu gì trong söï kieän naøy aûnh höûông nhaát

ñeán ñoäc giaû?* Neáu baïn vieát veà moät baøi dieãn vaên, haõy töï

hoûi: ai noùi gì vôùi ai?* Neáu baïn vieát veà moät cuoäc hoïp, haõy töï hoûi: ñaõ

coù haønh ñoäng gì?

Vieát ñoaïn môû ñeà khoâng deã nhö theå theo saùt töøngböôùc moät coâng thöùc. Ai (Who)khoâng nhaát thieát phaûiluoân luoân ñi theo saùt “vaán ñeà gì” (What). Ñieàu naøytuøy thuoäc vaøo dieãn bieán xaåy ra.

Neáu ñoù laø moät tai naïn xe hôi vaø boán ngöôøi ñaõ bòthöông, ñoaïn môû ñeà coù theå laø:

Boán ngöôøi ñaõ bò thieät maïng hoâm qua khi moätchieác xe hôi bò troâi tuoät khoûi moät ñoaïn ñöôøng ngaäpnöôùc trong thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Neáu tai naïn xaåy ra vì luït loäi, ñoaïn môû ñeà coù theå laø:Möa lôùn vaø luõ ñaõ cuoán troâi moät chieác xe hôi khoûi

moät con ñöôøng trong thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâmqua, khieán cho boán ngöôøi bò thieät maïng.

Neáu coù moät vieân chöùc haøng ñaàu trong xe, ñoaïnmôû ñeà seõ chuù troïng ñeán chöõ Who (ai)

Thöù tröôûng taøi chính, oâng XXX, ñaõ bò thieät maïngtrong moät tai naïn xe hôi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minhhoâm qua.

Neáu ñòa ñieåm xaåy ra tai naïn khaùc thöôøng, baïnneân chuù troïng ñeán Where (ôû ñaâu)

Moät chieác xe hôi ñaâm vaøo moät ngoâi chuøa noåitieáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm qua sau khingöôøi laùi xe bò laïc tay laùi.

Baïn phaûi töï nghó xem khía caïnh naøo cuûa dieãnbieán laø quan troïng nhaát.

Choïn ‘goùc caïnh’Ñoâi khi khoâng coù caùch duy nhaát naøo ñöôïc coi laø

ñuùng ñeå baét ñaàu moät caâu chuyeän. Coù theå coù nhieàuñieåm cuøng ñaùng löu yù, hay nhieàu ‘goùc caïnh’ coù theåchoïn cho caâu chuyeän.

Thí duï, baïn tham döï moät cuoäc hoïp baùo cuûa boätröôûng taøi chính. Neáu oâng ñoïc moät baøi dieãn vaên loanbaùo moät chính saùch quan troïng naøo ñoù, taát nhieân baïnbaét ñaàu caâu chuyeän ôû ñieåm ñoù. Nhöng laàn naøy, oângkhoâng noùi ñieàu gì ñaëc bieät noåi baät hay môùi meû. Baïn

64


coù theå choïn vieát veà nhieàu khiaù caïnh khaùc nhau maøoâng ñaõ noùi tôùi. Baïn coù theå baét ñaàu vôùi söï laïc quancuûa oâng veà ñaø taêng tröôûng GDP cho naêm tôùi. Hoaëccaùc nhaän xeùt cuûa oâng veà kieåm soaùt laïm phaùt, Hoaëcveà giao thöông vôùi Trung Quoác. Baát cöù goùc caïnhnaøo vöøa keå cuõng coù theå laøm cho caâu chuyeän hay.

Hoaëc neáu baïn vieát veà dòch soát reùt buøng phaùt taïibieân giôùi Thaùi-Myanmar, baïn coù theå vieát töø quanñieåm cuûa naïn nhaân beänh soát reùt, hay cuûa caùc baùc sóvaø nhaân vieân cöùu trôï ñang tìm caùch chaën ñöùng ñaølaây lan cuûa dòch beänh., hoaëc cuûa caùc nhaø khoa hoïc

ñang nghieân cöùu veà caên beänh ñeå tìm moät phöôngthuoác chöõa trò soát reùt höõu hieäu hôn.

Khi baïn ñang tìm caùch quyeát ñònh neân môû ñaàuvôùi goùc caïnh naøo, moät trong caùc caâu hoûi baïn phaûi töïhoûi laø: Ai thöïc söï laø ñoäc giaû cuûa baùo mình? Hoï coùphaûi laø caùc ñoäc giaû thuoäc loaïi ñaïi chuùng? Caùc ñoäcgiaû hoïc thöùc? Chuyeân gia? Ngöôøi nöôùc ngoaøi? Haõychoïn goùc caïnh ñaùng löu yù nhaát vaø ñaùng noùi nhaát chonhöõng ñoäc giaû ñaëc bieät cuûa baïn.

65


Moãi aán phaåm naøyñeàu ñem laïi moät goùc

caïnh khaùc nhau

CHÖÔNG 9: SAÉP XEÁP CAÂU CHUYEÄN

Sau khi baïn choïn ñöôïc ñieåm môû ñeà roài, baïn coùtheå goït duõa phaàn coøn laïi cuûa caâu chuyeän. Baïn ñaõcho ñoäc giaû bieát veà ñieåm chính hay goùc caïnh chínhcuûa caâu chuyeän. Baây giôø baïn seõ giaûi thích. Thaân baøiphaûi boå sung cho ñoaïn môû ñeà. Nhö theá naøo? Baèngcaùch naøo? Vôùi caùc chi tieát, lôøi trích daãn vaø boái caûnhcaâu chuyeän.

Nhöng vieát theo thöù töï naøo? Caùc baøi vieát hay laøtrình baày caùc döõ kieän moät caùch hôïp lyù. Nhöõng gì baïnvieát trong moãi ñoaïn seõ gôïi leân nhöõng caâu hoûi trongtrí baïn ñoïc. Baïn neân traû lôøi caùc caâu hoûi ñoù trongñoaïn sau. Taát caû caùc caâu traû lôøi seõ cho baïn thaáy baïnphaûi vieát nhöõng gì tieáp theo.

Keát hôïp nhöõng ñieàu ghi cheùp vaø suy nghócuûa baïn

Tröôùc khi baét ñaàu vieát, haõy suy nghó veà ñeà taøichính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän. Roài suynghó tieáp veà caùc ñieåm chính maø baïn muoán vieát veà ñeàtaøi hay khía caïnh ñoù. Lieät keâ taát caû theo thöù töï quantroïng. Haõy thöû laøm ñieàu naøy tröôùc khi nhìn vaøonhöõng ñieàu baïn ghi cheùp. Coù theå baïn coøn nhôù ñöôïcnhieàu ñieåm quan troïng. Tieáp ñaáy xem laïi nhöõngñieàu baïn ghi cheùp, caùc taøi lieäu hay baêng ghi aâm ñeåxem baïn coù queân gì khoâng. Nhìn vaøo caùc chi tieát vaøtìm lôøi trích baïn muoán vieát vaøo baøi ñeå minh hoïa chocaùc ñieåm chính.

Baïn khoâng caàn phaûi vieát veà taát caû moïi chi tieát.Caùc phoùng vieân gioûi bieát choïn caùc chi tieát hay nhaát.Bieát phaûi loaïi boû nhöõng chi tieát naøo laø ñieàu quantroïng khoâng keùm gì vieäc bieát phaûi giöõ laïi caùc chi tieátnaøo.

66

Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän

67


Caùc tin thôøi söï

Moãi quoác gia ñeàu coù caùc caâu chuyeän lòch söû veàthôøi laäp quoác, veà caùc vò anh huøng hoaëc veà nguoàn goáccaùc taäp tuïc vaên hoùa naøo ñoù. Khi chuùng ta vieát veà caùcñeà taøi naøy, chuùng ta baét ñaàu töø khôûi ñieåm, vaø keátthuùc vôùi keát quûa hay dieãn bieán quan troïng nhaát.Nhieàu tieåu thuyeát cuõng vieát theo caùch naøy.

Tuy nhieân, tin thôøi söï laïi vieát theo caùch ngöôïchaún laïi. Caùc ñoäc giaû muoán bieát ngay laäp töùc nhöõnggì ñaõ xaåy ra. Caáu truùc cuûa tin thôøi söï ñöôïc goïi laø‘kim töï thaùp loän ngöôïc’, hay tam giaùc loän ngöôïc.

Kim töï thaùp naøy roäng nhaát ôû treân ñaàu. Caøng ñixuoáng, kim töï phaùp haøng heïp ñi, roài ñeán muõi nhoïn.Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc yeáu toá quan troïng nhaát cuûacaâu chuyeän ñöôïc ñaët leân ñaàu, roài ñeán caùc yeáu toá

Néi dung v/® hoÆcbèi c¶nh vÒ sù kiÖn ë ®Çu bµi

Çc chi tiÕt hay lêi trÝch dÉn gi¶ithÝch. HoÆc cho biÕt thªm

chi tiÕt vÒ c©u më ®Çu

Tin tøc quan träng nhÊt hay ®¸ng lu ý nhÊt(®Ò tµi chÝnh). Çc ®iÓm quan träng nhÊt

cña 5 ch÷ W vµ ch÷ H

Çc ®Ò tµikÐm quan

träng

Çc th«ng tin bæ sung kh¸c. Chi tiÕt, trÝch dÉn, Bèi c¶nh v.v

keùm quan troïng hôn vaø caâu chuyeän keát thuùc vôùi caùcyeáu toá ít quan troïng nhaát.

Thoâng thöôøng ñoaïn môû ñaàu traû lôøi cho caâu hoûiquan troïng nhaát trong caùc caâu hoûi cô baûn veà caâuchuyeän-5 chöõ W vaø chöõ H. Ñoaïn thöù nhì cho bieátcaùc chi tieát hay boái caûnh veà ñoaïn môû ñaàu. Tieáp theolaø caùc tin töùc boå sung cho ñoaïn môû ñaàu: caùc caâutrích daãn, chi tieát vaø boái caûnh. Sau khi baïn ñaõ vieáttaát caû caùc tin töùc veà ñeà taøi chính, baïn vieát veà caùc ñeàtaøi phuï, keùm quan troïng hôn. Nhöõng lôøi trích daãnthöôøng gaây chuù yù cho ñoäc giaû, vaäy neân ñeå caùc caâunaøy ôû gaàn ñaàu baøi.

Taïi sao phoùng vieân laïi duøng caáu truùc kim töï thaùploän ngöôïc?

Ñoäc giaû khoâng coù ñuûthì giôø ñoïc heát taát caûmoïi tin. Thoâng thöôønghoï chæ ñoïc vaøi ñoaïnñaàu. Vì vaäy baïn neân chohoï bieát caùc tin quantroïng nhaát ngay laäp töùc.Neáu hoï muoán ñoïc theâmchi tieát, hay coù thì giôøhoï coù theå ñoïc saâu theâmvaøo baøi.

Cuõng nhö vaäy, nhieàu baùo khoâng coù nhieàu choã ñeåñaêng tin. Caùc chuû bieân phaûi caét bôùt baøi vieát ñeå ñuûchoã ñaêng. Caùch deã nhaát ñeå caét xeùn caâu chuyeän laøcaét ñoaïn cuoái cuøng. Vì vaäy ñaët caùc chi tieát keùm quantroïng nhaát xuoáng cuoái baøi.

Haõy xem xeùt ñeán vaøi tin thôøi söï hay.

Tin sau ñaây chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 3, chothaáy caùc thoâng tin ñöôïc duøng chính xaùc vaø baùm saùtñeà taøi suoát baøi, khoâng thöøa chöõ hay thöøa chi tieát:

68


Nhöõng thoùi quen laâuñôøi khoù coù theå taïo ra ñöôïc nhöõng tin thöïc söï

Coâng nhaân may Campuchia khoán khoåPHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình traïng suy

thoaùi kinh teá taïi Hoa Kyø ñaõ laøm cho ít nhaát 12 xöôûngmay taïi Campuchia phaûi taïm ñoùng cöûa trong naêmnay. Boä tröôûng thöông maïi Cham Prasidh cho bieátvaøo hoâm qua.

Coù tôùi 3000 coâng nhaân bò taïm nghæ vieäc vaø coù theåseõ coù theâm ngöôøi bò maát vieäc neáu tình hình khoângñöôïc caûi thieän, oâng noùi.

Theâm vaøo ñoù, haøng ngaøn ngöôøi khaùc ñang phaûigiaûm giôø laøm vì nhieàu xöôûng trong toång soá 200xöôûng may phaûi caét bôùt giôø laøm theâm vaø chuyeån giôølaøm töø hai ca xuoáng coøn moät ca, oâng boä tröôûng naøynoùi vaäy.

‘Caùc vaán ñeà kinh teá taïi Hoa Kyø khieán chuùng toâiraát lo ngaïi cho caû hoaït ñoäng cuûa caùc xöôûng may laãnvieäc laøm cuûa coâng nhaân’, oâng noùi.

Coâng nghieäp may maëc taïi Campuchia söû duïng200.000 coâng nhaân, vôùi löông boång trung bình laø 40ñoâ la Myõ moät thaùng. Treân 80 phaàn traêm haøng saûnxuaát ñöôïc xuaát sang Hoa Kyø ñeå baùn leû.

OÂng Boä Tröôûng noùi: Nay ñaõ quaù nöûa naêm maøCampuchia môùi giao ñöôïc khoâng ñaày 40% quotahaøng may xuaát khaåu cuûa naêm nay sang Hoa Kyø,trong khi ñoù naêm ngoaùi, toaøn boä quota haøng mayxuaát khaåu sang Hoa Kyø ñaõ ñöôïc giao xong xuoâi vaøocuoái thaùng saùu.

Sau ñaây laø tin treân tôø Cambodia daily (Nhaät baùoCampuchea), cuûa sinh vieân toát nghieäp IMMF KayKimsong.

Taøi xeá taéc xi baát maõn chaën ñöôøng 6AKhoaûng 20 taøi xeá taéc xi do baát maõn tröôùc luaät

môùi cuûa thaønh phoá khoâng cho hoï vaøo Phnompenh,ñaõ chaën moät khuùc ñöôøng treân Quoác Loä 6A hoâm thöùBa, gaây keït xe trong moät tieáng ñoàng hoà.

69


Moät lôøi tuyeân boá roõraøng, giaûn dò veànhöõng gì ñaõ xaåy ra,Ñoïan môû ñaàu chothaáy tin quan troïngnhaát-vieäc ñoùng cöûa12 nhaø maùy. Lôøituyeân boá ñöïôc xaùcñònh coù xuaát xöù töø boätröôûng thöông maïi vìngöôøi vieát baøi khoângtheå töï mình bieát ñöïôccaùc chi tieát ñoù.

Caâu traû lôûi cho ñieåmThì sao?: Ñaây laøcaùch thöùc dieãn ñaït söïkieän naøy aûnh höôûngñeán ngöôøi daân rasao. Taïi sao ngöôøi talaïi chuù yù ñeán baøi vieát naøy.

Moät lôøi trích daãn laømroõ theâm cho ba ñoaïnñaàu cuûa caâu chuyeän.Noù cho ta thaáy roõraøng oâng boä tröûôngñaõ noùi gì. Noù ñeà caäpñeán caû hai ñieåm: nhaømaùy vaø neàn kinh teá Hoa Kyø.

Boái caûnh vaø toøancaûnh coâng nghieäpmay cuûa Campuchiavaø neàn kinh teá HoaKyø coù lieân quan theánaøo vôùi nhau.

Moät laàn nöõa, lôøi moâtaû roõ raøng vaø giaûn dòveà nhöõng gì ñaõ xaåyra, cuøng vôùi haäuquûa: naïn keït xe.

Saùu xe cöùu hoaû ñaõ ñöôïc phaùi ñeán ñeå giaûi taùn caùctaøi xeá naøy. Hoï caõi vaõ vôùi caûnh saùt vaø caùc nhaân vieânchính quyeàn khaùc ñang tìm caùch ngaên khoâng cho xecuûa hoï vaøo trong thaønh phoá.

Thöù ba vöøa roài laø ngaøy ñaàu tieân aùp duïng luaät caámxe taéc xi vaøo trong thaønh phoá töø caùc tænh phía Baéc.

Caùc vieân chöùc cho bieát leänh caám naøy nhaèm giaûmbôùt naïn uøn taéc giao thoâng vaø laøm cho thaønh phoá ñeïphôn.

Taéc xi nay phaûi ñaäu tröôùc chôï Prek Leap, khoaûng5 km beân ngoaøi thaønh pho,á vaø ñoå khaùch xuoáng ñeåkhaùch ñi tieáp baèng xe buyùt vaøo Phnompenh.

Taøi xeá taéc xi noùi: ñieàu naøy baát coâng vì coâng tyvaän taûi Ho Wah Genting cuûa Malaysia ñöôïc caáp giaáypheùp chaïy xe buyùt töø Phnompenh ñeán Prek Leap vaøtöø Prek Leap ra caùc tænh.

‘Neáu Ho Wah ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy thì chuùngtoâi, caùc taøi xeá taéc xi, khoâng coøn kieám tieàn ñöôïc nöõavì haønh khaùch seõ xuoáng xe buyùt naøy ñeå leo leân xebuyùt khaùc’ Houn Hak, moät taøi xeá taéc xi chuyeân chôûhaønh khaùch qua laïi Kompong Cham, noùi.

Sin Phearom, Phuï taù quaûn lyù cho coâng ty Ho Wahnoùi, taøi xeá taéc xi khoâng neân can thieäp vaøo coâng vieäclaøm aên cuûa Ho Wah vì coâng ty naøy ñaõ ñöôïc giaáypheùp cuûa Boä Coâng Chính vaø thaønh phoá ñeå chaïy caùcxe buyùt ñoù.

OÂng coøn noùi coâng ty oâng ñaõ coá gaéng gíuùp taøi xeátaéc xi ñòa phöông baèng caùch giaûm bôùt caùc chuyeán xetöø Prek Leap ñeán caùc tænh, töø 12 chuyeán xuoáng coøn 7chuyeán moãi ngaøy.

‘Neáu chuùng toâi khoâng ñaàu tö ôû ñaây ñöôïc, chuùngtoâi seõ ra ñi vaø noùi vôùi caùc coâng ty baïn ñöøng vaøo ñaàutö nöõa’. Sin Phearom noùi.

70


Caùc chi tieát veàñoïan môû ñaàu. Moät

laàn nöõa, roõ raøng vaøgiaûn dò.

Boái caûnh. Trongcaâu chuyeän tröùôc,

boái caûnh ñöïôc ñaët ôûcuoái baøi. Taïi ñaây,

boái caûnh phaûi ñöïôcñaët leân treân vì neáu

khoâng bieát ngay cuoäctranh caõi laø vì vaán

ñeà gì, ñoäc giaû seõkhoâng hieåu caâu

chuyeän.

Quan ñieåm cuûaphiaù taøi xeá taéc xi,

vôùi trích daãn lôøi moättaøi xeá

Quan ñieåm cuûaphiaù coâng ty xe buùyt,vôùi trích daãn lôøi cuûa

moät ñaïi dieän coâng ty.

Nhem Saran, Giaùm ñoác Cuïc Coâng chính cuûathaønh phoá noùi, taøi xeá taéc xi neân chuù troïng ñeán vieäccaûi thieän chaát löôïng dòch vuï cuûa hoï thay vì traùch cöùcoâng ty Ho Wah

‘Toâi cho raèng ngöôøi daân choïn ñi xe buyùt cuûa HoWah vì hoï ñöôïc an toaøn, xe coù maùy laïnh vaø thoaûimaùi’, oâng noùi.

Vieát veà hôn moät ñeà taøi chính Nhieàu tin chæ coù moät ñeà taøi. Tuy nhieân, ñoâi khi

moät söï kieän naøo ñoù coù nhieàu döõ kieän quan troïngkhoâng keùm gì nhau.

Chaúng haïn khi cô quan laäp phaùp thoâng qua hai boäluaät: moät veà gia taêng thueá, luaät kia veà vieäc caám treûem laøm vieäc. Caû hai ñeàu quan troïng. Neáu baïn ñöacaû hai yeáu toá vaøo ñoaïn môû ñaàu, nöûa treân coù theå laøveà thueá, nöûa sau chuù troïng ñeán vieäc haïn ñònh tuoåitaùc laøm vieäc.

Chaúng haïn:

Quoác Hoäi hoâm nay ñaõ thoâng qua caùc boä luaät giataêng thueá lôïi töùc vaù caám duøng treû em lao ñoäng.

Tuy nhieân trong thaân baøi baïn phaûi ñeå caùc chi tieátcoù lieân quan vôùi nhau vaøo cuøng moät choã. Noùi ñeán taátcaû moïi yeáu toá lieân quan ñeán thueá tröôùc. Tieáp ñaáy,trình baày veà luaät caám treû em lao ñoäng. Neáu baøi vieátcuûa baïn nhaåy töø yeáu toá naøy sang yeáu toá khaùc giöõahai yeáu toá, ñoäc giaû seõ bò laãn loän.

Phoùng söï

Haàu heát caùc tin thôøi söï ñöôïc vieát theo caáu truùckim töï thaùp loän ngöôïc, trong khi ñoù, coù nhieàu caùchkhaùc nhau ñeå vieát moät baøi phoùng söï. Ñoaïn sau ñaâycho thaáy caùch thoâng thöôøng nhaát:

71


Quan ñieåm cuûa moätphiaù nöõa lieân quanñeán caâu chuyeän.Vieäc söû duïng ba lôøitrích daãn naøy laømcho caâu chuyeän soángñoäng hôn leân vaøkhieán cho ñoäc giaûcaûm nhaän ñöôïc thaùiñoä vaø tình caûm cuûanhöõng ngöôøi ñangtranh caõi trong caâuchuyeän.

72


Môû ñaàu

Thaân baøi

Keát cuïc

hoÆc

Giaitho¹i

M« t¶ vÒ métsù kiÖn hay

®Þa ®iÓm

Thí duï roõ raøng veà

moät ngöôøi

Ñoaïn vieát veà chuû ñeà. Caâu chuyeän laø veà vaán ñeà gì

Toaøn caûnh: Dieãn bieán naøy hay tình hình naøy aûnhhöôûng ra sao ñeán ngöôøi daân. Coù bao nhieâu ngöôøi khaùc ôû vaøo cuøng hoaøn caûnh? v.v..Boái caûnh: Nguyeân nhaân gaây ra söï kieän naøy?Nhöõng gì ñaõ xaåy ra khieán cho söï coá ñoù trôû thaønhnhö baây giôø? v.v..Nhöõng lôøi giaûi thích khaùc: Caùc quan ñieåm khaùcnhau veà söï kieän naøy laø gì? v.v..

Chi tieát, lôøi trích daãn v.v..veà thí duï, giai thoïaihay nhöõng gì moâ taû trong ñoaïn môû ñeà, vaø caùc yeáutoá khaùc nöõa veà caâu chuyeän.

Lôøi trích daãn maïnh, giai thoïai hay lôøi tuyeân boácoù lieân quan ñeán ñoaïn môû ñaàu cuûa caâu chuyeän.

Phoùng söï thöôøng duøng hình thöùc môû ñeà giaùn tieáp.Ngöôøi vieát thöôøng baét ñaàu baèng caùch chuù troïng tôùimoät ngöôøi naøo ñoù ñang phaûi ñoái phoù vôùi moät vaán ñeàgioáng nhö cuûa nhieàu ngöôøi khaùc. Ñoù laø vì ñoäc giaû coùtheå hieåu ñöïôc tình huoáng vaø kinh nghieäm cuûa moätngöôøi hôn laø moät lôøi tuyeân boá veà moät tình hình toångquaùt naøo ñoù. Ngöôøi ñöôïc noùi ñeán ñöôïc duøng laøm thíduï hay laø minh chöùng cho moät tình huoáng naøo ñoù.Moät hình thöùc thoâng thöôøng khaùc ñeå môû ñaàu laø veõra quang caûnh cuûa caâu chuyeän, coù theå baèng caùch moâtaû vaên hoa ñòa ñieãm xaåy ra caâu chuyeän.

hoÆc

Sau ñoaïn môû ñeà giaùn tieáp, laø moät ñoaïn noùi veàchuû ñeà, cho ñoäc giaû thaáy caâu chuyeän laø veà vaán ñeàgì. Ñoaïn naøy noái lieàn thí duï, minh hoïa hoaëc quangcaûnh ñòa ñieåm vôùi thaân baøi. Ñoaïn naøy thöôøng ñöôïcñaët tröôùc ñoaïn thöù 6 cuûa toaøn baøi.

Phaàn coøn laïi cuûa baøi vieátgiaûi thích cho ñoaïn môû ñeà vaøboå sung cho ñoaïn naøy vôùi caùcchi tieát, lôøi trích daãn vaø thíduï. Thoâng thöôøng sau ñoaïnveà chuû ñeà, ngöôøi vieát quaylaïi vôùi nhaân vaät vöøa ñöôïc noùiñeán, cho theâm moät soá chi tieát,nhöõng minh hoïa hay quangcaûnh ñòa ñieåm ñaõ ghi nhaän ôûñaàu caâu chuyeän. Moät baøiphoùng söï thöôøng chöùa ñöïngnhieàu ñoaïn moâ taû vaø lôøi trích daãn, töïa nhö toâ maàumoät böùc tranh. Phoùng söï cuõng thöôøng coù moät keát cuïcñeå laïi cho ñoäc giaû moät aán töôïng maïnh veà chuû ñeà cuûabaøi vieát.

Nhö vaäy, moät baøi phoùng söï coù moät phaàn môû ñeàñöôïc saép xeáp caån thaän, phaàn giöõa laø thaân baøi, vaø keátcuïc, gioáng nhö moät truyeän ngaén thuù vò hoaëc moätcuoán tieåu thuyeát. Baïn khoâng theå caét cuït ñoaïn cuoáigioáng nhö moät tin thôøi söï.

Sau ñaây laø moät baøi phoùng söï ñaày maàu saéc, lôøitrích daãn hay, caùc chi tieát coù yù nghóa vaø nhöõng lôøigiaûi thích veà taàm quan troïng cuûa nhöõng gì ñang xaåyra. Ngöôøi vieát keát hôïp nhöõng ñieàu quan saùt ñaày yùnghóa cuûa caù nhaân, caùc döõ kieän nghieân cöùu qua taøilieäu vaø caùc cuoäc phoûng vaán. Chuùng ta ñaõ ñoïc ñoaïnmôû ñaàu cuûa caâu chuyeän naøy trong caùc chöông tröôùcñaây veà thí duï cho thaáy caùch quan saùt vaø döïng caûnh.

73


Moät phoùng söï hay:ñi xem boùi

Phaùt trieån nhanh choùng ñe doaï bieán khu ThaønhCoå thaønh ‘moät Bangkok nöõa’

CHIANG MAI, Thailand - Taïi naêm cöûa oâ cuûa khuthaønh coå ôû Chiang Mai, ngöôøi daân vöøa tuï taäp thamdöï moät buoåi leå coå truyeàn goïi laø Inthakhin. Caùc vò sötrong nhöõng chieác aùo caø sa vaøng ngheä caát cao lôøicaàu nguyeän trong khi daân chuùng daâng höông, hoa vaøñeøn neán ñeå caàu möa vaø xin moät muøa boäi thu.

Tuy nhieân, tieáng coøi xe inh oûi vaø tieáng maùy noå töøñaùm xe ñang bò taéc ñöôøng quanh caùc cöûa oâ naøy ñaõaùt haún tieáng caàu kinh, vaø khoùi xe töø caùc oáng xaû xehôi, xe gaén maùy laøm chaúng coøn ai ngöûi thaáy muøihöông hoa thôm ngaùt nöõa.

Chiang Mai, coá ñoâ cuûa Vöông Quoác Lanna Thai,aên möøng leã kyû nieäm sinh nhaät thöù 702 trong naêmnay. Thaønh phoá naøy laø ñòa ñieåm haáp daãn khaùch dulòch nöôùc ngoaøi thöù nhì taïi Thaùi Lan, chæ sauBangkok, moät thaønh phoá treû hôn ñeán naêm theå kyû.Chiang Mai vaãy chaøo bôûi nhöõng neùt quyeán ruõ coå xöa,ñeàn chuøa, thuû coâng ngheä, vaø gaàn vôùi caùc laøng daântoäc ít ngöôøi ôû mieàn nuùi, röøng giaø, vaø thaùc nöôùc. Haøonöôùc saâu quanh khu thaønh coå vaø moät phaàn caùc cöûangoõ kieân coá ñaùnh daáu voøng ñai cuûa thaønh phoá coå xöakia hieän vaãn ñang ñöôïc baûo toàn. Vôùi nhöõng daãy nuùicao vaø con soâng Ping bao boïc chung quanh, ChiangMai coøn coù teân goïi nöõa laø Boâng Hoàng mieàn Baéc.

Tuy nhieân, caùc nhaø baûo toàn ñaõ gaùn cho ChiangMai danh hieäu ‘Bangkok thöù nhì’ bôûi naïn keït xe, oânhieãm, caùc toøa nhaø cao taàng vaø caùc khu thöông maïiroäng lôùn ñau nhau moïc leân töø coâng cuoäc phaùt trieånnhanh choùng ñang ñe doaï caùc truyeàn thoáng vaên hoaùñaëc thuø cuûa mieàn Baéc. Taïi Baûo Taøng ngheä thuaät hieänñaïi vöøa khai maïc, moät böùc hoaï vôùi töïa ñeà ‘ChiangMai 1997’, cho thaáy khoùi xe vaø caùc toøa nhaø cao taàngñang ñeø boùng moät con voi hai maét ñaãm leä

74


Qua lôøi moâ taû duøngñeán moïi giaùc quan,

ngöôøi vieát baøi tröùôctieân ñöa ñoäc giaûñeán taän nôi. Anhñöa ñoäc giaû vaøo

trong caâu chuyeän vaøminh hoaï cho caùc

ñeà taøi chính.

Caùc ñoïan naøy tieáptuïc nhöõng ñieàu moâ

taû ñaày maàu saéc ôûñoïan môû ñaàu vaø

giaûi thích veà chuû ñeàcuûa caâu chuyeän.

Haõy ñeå yù ñeán nhöõngñieåm töông phaûnñaëc thuø giöõa quùa

khöù vaø hieän taïiñöïôc duøng ñeå cho

thaáy chuû ñeà.

Chiang Mai taêng tröôûng nhôø ôû caùc doanh nghieäpnoâng nghieäp cuûa Nhaät Baûn vaø caùc nhaø maùy ôû Namthaønh phoá. Nhöng, ñieàu traùi khoaùy laø söï phaùt trieåncuûa Chiang Mai laø nhôø ôû choã nhieàu ngöôøi giaàu ñoå xoâñeán thaønh phoá ñeå traùnh nhöõng teä naïn cuûa Bangkok.Cuõng gioáng nhö Bangkok, caùc thöûa ruoäng ôû ngoaïi oâChiang Mai nay ñaõ nhöôøng choã cho caùc khu nhaø ôûroäng meânh moâng, nhieàu nhaø khoâng coù ngöôøi ôû vì baâygiôø khoâng coù maáy ai ñuû tieàn ôû nhöõng caên nhaø nhö vaäy.

Kinh teá suy thoaùi hieän nay cuûa Thaùi Lan ñaõ giuùpthaønh phoá naøy ñöôïc xaû hôi ñoâi chuùt do caùc döï aùn lôùnngöng laïi, nhöng roõ raøng laø moät khi tieàn baïc laïi doàidaøo nhö tröôùc, Chiang Mai khoâng theå naøo traùnh khoûisa chaân vaøo ñöôøng cuõ.

‘Sieâu thò’ ñaàu tieân cuûa Chiang Mai khai tröôngcaùch ñaây ba naêm . Ñoät nhieân, thaùng chaïp naêm ngoaøi,theâm ba sieâu thò nöõa môû cöûa. Ñaây laø caùc caáu truùc vóñaïi theo kieåu nhaø kho, vôùi caùc baõi ñaäu xe roäng nhösaân ñaù boùng, baùn ñuû moïi maët haøng, töø traùi saàu rieângñeán buùp beâ Barbie, tôùi maùy giaët. Haøng hoaù ôû caùc cöûahaøng naøy thu huùt nhöõng khaùch haøng muoán chæ phaûiñeán moät choã laø coù theå mua saém ñuû moïi thöù vaø laïi reûnöõa, nhöng caùc cöûa haøng naøy ñang ñe doaï ñeán söïsoáng coøn cuûa caùc tieäm nhoû do caùc hoä gia ñình laømchuû, vaø caùc chôï baùn ñoà töôi soáng maø ngöôøi daânthöôøng hay lui tôùi theo truyeàn thoáng.

Moät loaït ‘Sieâu thò’ Carrefour vaø Auchan cuûaPhaùp môû cöûa trong cuøng moät tuaàn döôøng nhö ñeå ñöacuoäc caïnh tranh kinh teá toaøn caàu cuûa hoï vaøo Chiang Mai.

‘Muïc tieâu cuûa chuùng toâi laø ñöa taát caû caùc saûnphaåm vaøo cuøng moät choã ñeå khaùch haøng choïn löïa.Caøng ngaøy caøng coù theâm khaùch haøng ñeán’, PhilippeRichard, Quaûn lyù cuûa Auchan noùi. Sieâu thò naøy coù 50ñieåm thanh toaùn vaø dieän tích gaàn 10.000 thöôùc vuoâng.

Auchan ñaõ xaây döïng moät con ñöôøng ngaàm noái xaloä gaàn ñoù ñeán tieäm ñeå khaùch haøng coù theå ñeán töø moïi

75


Caùc ñoïan naøy chothaáy toøan caûnh vaøboái caûnh. Chuùnggiaûi thích taïi saoChiang Mai trôû neânmoät thaønh phoá nhöngaøy nay vaø seõ ñiñeán ñaâu trong töông lai.

Ngöøôi vieát baøi chotheâm moät soá thí duïveà caùc vaán ñeà cuûathaønh phoá, gioángnhö caùc thí duï ñaõñöïôc ñöa ra tronghai ñoaïn ñaàu. Haõyghi nhaän vieäc duøngcaùch so saùnh (caùcbaõi ñaäu xe roäng nhöbaõi ñaù boùng) vaø caùcchi tieát ñaëc thuø (traùisaàu rieâng tôùi buùp beâBarbie tôùi maùy giaët)ñeå ngöôøi ñoïc coù theåhình dung ra quangcaûnh.

Ngöøôi vieát baøi ñaëtmoät lôøi trích daãncho thaáy giaù trò môùicuûa chuû nghóa tieâuthuï taïi Chiang Maileân ñoaïn gaàn ñaàutrong baøi vieát.

höôùng. Caùc sieâu thò naøy laøm cho tình traïng giaothoâng trong thaønh phoá trôû neân toài teä hôn tröôùc vaøñöôøng xaù trôû neân nguy hieåm hôn. Hoï cuõng baét ñaàumoät kyû nguyeân göûi/phaân phaùt thö vaø caùc aán phaåmtieáp thò môùi. Caùc tôø rôi quaûng caùo, hình aûnh maàu saécloäng laãy ñieån hình cho moät söï caïnh tranh môùi meû vaøhieän ñaïi veà tieâu thuï ôû Chiang Mai ñang ñöôïc phaânphaùt khaép nôi trong thaønh phoá, xeáp thaønh ñoáng caotreân baøn, göûi ñeán taän nhaø, nheùt qua khe cöûa vaênphoøng cuõng nhö nhaø daân.

Caùc nghieân cöùu vieân ñang xeùt nghieäm veà noàngñoä chì trong maùu cuûa caùc caûnh saùt giao thoâng taïiChiang Mai, vaø cuõng gioáng nhö caùc cuoäc xeùt nghieämñaõ töøng dieãn ra taïi Bangkok, keát quaû thaät ñaùng ngaïi.Hoï theo doõi chaát löôïng nöôùc soâng Ping, hieän ñang bòoâ nhieåm vì thuoác tröø saâu maø noâng daân duøng ôû thöôïngnguoàn. Trong khi thaønh phoá taêng tröôûng, löôïng raùcthaûi nay ñaõ vöôït quaù khaû naêng chöùa raùc hay xöû lyùchaát thaûi cuûa thaønh phoá.

Tuy nhieân, cuõng khoâng neân quaù phoùng ñaïi caùcvaán ñeà naøy. Nhaø caàm quyeàn nay ñaõ caám xaây caùc nhaøcao taàng gaàn nôi ñeàn chuøa. Haøo nöôùc boïc quanh khuThaønh Coå nay ñaõ ñöôïc vôùt saïch raùc vaø laép ñaët moätheä thoáng loïc nöôùc. Coøn veà oâ nhieãm, Chiang Mai chæbaèng moät phaàn 40 ñoä oâ nhieãm cuûa Bangkok.

Ñieàu laøm cho ngöôøi ta lo ngaïi hôn laø neáp soángcuûa thaønh phoá.

Caùc teä naïn quen thuoäc taïi Bangkok nay ñaõ len loûiñeán nôi, chaúng haïn nhö vuï tham nhuõng hoài naêmngoaùi, goàm caùc só quan vaø caùc nhaân vieân thaønh phoá,hoï ñaõ tìm caùch voøi tieàn caùc saïp haøng khu chôï trôøiñeâm, moät ñòa ñieåm haáp daãn du khaùch taïi trung taâmthaønh phoá. Cuõng naêm ngoaùi, moät caûnh saùt vieân quaùtöùc giaän vì ngöôøi baïn gaùi ñaõ boû anh ñeå giao du vôùimoät ngöôøi nöôùc ngoaøi ñaõ baén vaø gaây thöông tích chohai du khaùch ngöôøi Italia taïi phi tröôøng Chiang Mai.

76


Theâm caùc thí duï nöõacho thaáy caùc vaán ñeà,

boå sung cho ñoaïnmôû ñeà vaø chuû ñeàcuûa caâu chuyeän.

Haõy ghi nhaän moätlaàn nöõa caùc chi

tieát ñaëc thuø.

Ngöøôi vieát ñaõ moâ taûnhieàu vaán ñeà cuûa

thaønh phoá. Baây giôøanh muoán cho ñoäc

giaû ñöøng nghó raèngtaát caû moïi söï ñeàu

xaáu caû. Anh chothaáy moät söï caân ñoái

vaø trieån voïng cuûacaâu chuyeän.

Ñoaïn naøy cho thaáymoät söï chuyeån

höùông nheï nhaøngsang moät chuû ñeà

phuï: khoâng nhöõngchæ caùc caáu truùc xaây

döïng laø ñang thayñoåi, neáp soáng vaø

vaên hoùa cuõng thayñoåi nöõa.

Cuõng gioáng nhö taïi khu Patpong ôû Bangkok, beänhAIDS nay laïi coøn teä hôn trong caùc oå maõi daâm ôûChiang Mai, nôi caùc coâ gaùi maõi daâm tuoåi vò thaønhnieân haønh ngheà.

Caøng ngaøy caøng coù theâm ngöôøi haõnh dieän khoenhöõng chieác ñieän thoaïi di ñoäng cuûa hoï, bieåu töôïngcho söï phoàn vinh cuûa giôùi treû Bangkok. Taïi moät nhaøhaøng chuyeân veà loaïi ñoà aên kieåu ‘Khantoke’, töùc laøcaùc moùn aên ñaëc saûn cuûa mieàn baéc doïn aên vôùi cômneáp, chaøng nhaïc só vôùi caây ñaøn ghi-ta ñaõ khoâng haùtnhaïc truyeàn thoáng, maø thay vaøo ñoù laø caùc baûn nhaïcthoân daõ cuûa John Denver.

‘Tính tham lam thôøi hieän ñaïi ñaõ laøm chuùng toâimaát ñi neáp soáng giaûn dò’ Udom Roongruangsi noùi,oâng laø Giaùm Ñoác Trung Taâm Phaùt trieån Ngheä thuaätvaø Vaên hoaù taïi Ñaïi Hoïc Chiang Mai.

Udom ñang trong giai ñoaïn hoaøn taát moät coângtrình keùo daøi töø saùu naêm nay, ñoù laø soaïn thaûo moätcuoán töï ñieån veà vaên hoùa Baéc Thaùi Lan. OÂng ñaët teâncho cuoán saùch laø ‘ngoâi thaønh coå cuoái cuøng, böùctöôøng cuoái cuøng, tröôùc khi vaên minh cuûa chuùng tabieán maát’.

Udom noùi: neàn vaên hoùa truyeàn thoáng ñang bò ñedoaï moät phaàn laø vì theå cheá chính trò taäp trung quyeànlöïc cuûa Thaùi Lan. Chiang Mai phaàn lôùn do caùc vieânchöùc ñöôïc Bangkok phaùi ñeán ñeå caàm quyeàn, khoângphaûi do caùc nhaân vaät ñòa phöông cai quaûn. OÂng noùi,caùc giaù trò kieåu Bangkok chieám vò trí ñoäc toân.

‘Toâi coá gaéng daäy cho con gaùi toâi thoå ngöõ mieànBaéc nhöng noù khoâng chòu, vì aûnh höôûng cuûa caùc giaùovieân, baïn beø vaø ñaøi truyeàn hình’, oâng noùi.

Nhöõng ngöôøi baûo toàn vaên hoaù khaùc phaøn naøn veàmoät soá caùc buoåi bieåu dieãn ‘vaên hoaù’ cho du khaùchñöôïc toå chöùc bôûi caùc vieân chöùc chính phuû khoâng bieátgì nhieàu veà vaên hoaù ñòa phöông. Hoï noùi, lòch söû vaødi saûn vaên hoaù cuûa Chiang Mai ñaõ bò boùp meùo, bò

77


Boái caûnh vaø quansaùt ñöïôc duøng ñeånhaán maïnh veà caùcthay ñoåi.

Ba lôøi trích daãnmaïnh, vaén taét-khoâng phaûi loaïinhöõng lôøi tuyeân boábaïn thöôøng nghecaùc hoïc giaû thoát ra.

ñem duøng ñeå gíuùp vui vaø thu tieàn, thay vì ñeå giaùo duïchay toân vinh vaên hoaù. Taïi khu chôï ñeâm, caùc vuõ coângthöôøng xuyeân nhaåy muaù caùc ñieäu vuõ truyeàn thoángtreân saân khaáu ñeå haáp daãn du khaùch vaøo caùc nhaøhaøng aên taïi ñaây. Ngöôøi ta ñaõ töøng thaáy caùc phuï nöõThaùi aên maëc y phuïc truyeàn thoáng cuûa boä laïc mieànnuùi Lisu nhaåy muùa caùc ñieäu muaù cuûa boä laïc Akba.

Udom noùi ngöôøi daân Chiang Mai khoâng coøn coicaùc ñeàn chuøa laø nhöõng nôi thöïc söï thuoäc veà coängñoàng cuûa hoï nöõa. Thay vaøo ñoù, oâng noùi, ngöôøi daânñi leã ñeàn chuøa ñeå thoaû maõn moät nhu caàu naøo ñoù -‘cuõng gioáng nhö hoï ñi aên mì khi ñoùi buïng’

Trong buoåi leå Inkhathin môùi ñaây, moät caëp nam nöõñaõ laùi chieác xe hôi Honda Accord maàu traéng môùitinh ñeán moät cöûa oâ coå kính xaây töø theá kyû thöù 13 cuûathaønh phoá roài ra veà trong voøng 30 giaây ñoàng hoà saukhi ñeå laïi moät phong bì cuùng. Beân treân, caùc loaphoùng thanh ñang truyeàn ñi nhöõng lôøi caàu kinh cuûacaùc vò sö saõi, moät taám bieåu ngöõ lôùn maàu vaøng ngheä

78


Ngöøôi vieát goùi gheùmcaâu chuyeän laïi baèngcaùch quay trôû veà vôùiquang caûnh luùc ñaàu,

cuõng vôùi caùc chi tieát roõreät vaø ñaày maàu saéc. Söïquan saùt veà caùc phuï nöõtreû laøm cho ngöôøi ñoïc

suy nghó veà caâu chuyeänkhi ñoïc xong. Phoùng söï

naøy coù phaàn môû ñaàu,thaân baøi vaø keát cuïc

ñöïôc saép xeáp caån thaän,keát hôïp baèng moät chuû

ñeà chính duy nhaát.Nhöõng lôøi trích daãn vaø

caùc chi tieát giöõ cho ñoäcgiaû tieáp tuïc ñoïc ñeán

heát baøi. Taát caû nhöõnglôøi trích daãn vaø chi tieát

ñeàu phuø hôïp vôùi chuûñeà chính.

Thöc aên laï cho moät phuï nöõ vuøng cao

môøi goïi thieän nam tín nöõ ñeán caàu nguyeän. Treân taámbieåu ngöõ naøy coù in bieåu töôïng cuûa moät coâng ty ñieänthoaïi di ñoäng lôùn. Caùch ñoù vaøi thöôùc, chaúng maøng gìñeán nhöõng lôøi caàu kinh, ba phuï nöõ vöøa chuyeän troø vuiveû vöøa xaêm xoi moät bieån quaûng caùo cuûa moät sieâu thò.

Caùc caáu truùc phoùng söï khaùcCoù nhieàu loaïi phoùng söï vaø caùch saép xeáp. Raát khoù

coù theå duøng saùch vôû ñeå giaûng daäy veà caùc caáu truùckhaùc nhau. Neáu baïn khoâng daùm chaéc veà caùch thöùcsaép xeáp baøi phoùng söï baïn ñang muoán vieát, toát nhaátlaø baïn neân nhôø moät chuû bieân hay giaùo vieân cuøngxem xeùt vôùi baïn.

Moät soá caùc loaïi phoùng söï khaùc laø:* Moät phoùng söï veà tin töùc hay moät baøi phaân tích

veà tin töùc laáy töø moät söï kieän naøo ñoù vöøa ñöôïc töôøngthuaät trong tin thôøi söï vaø giaûi thích taïi sao tin ñoù xaåyra, coù yù nghóa gì vaø döï ñoaùn coù theå seõ xaåy ra nhöõnggì nöõa. Chaúng haïn, baøi vieát coù theå laø veà nguyeânnhaân treû em bò cheát trong caùc traän luït vaøo muøa möaôû Vieät Nam, hoaëc yù nghóa cuûa vieäc coù theâm hoäi vieângia nhaäp Hieäp Hoäi Ñoâng Nam AÙ ASEAN.

* Caùc baøi gôïi söï chuù yù töï nhieân cuûa con ngöôøi-veàsuùc vaät, treû em, moät chuyeän bi thaûm, moät thaéng lôïitröôùc bao nhieâu trôû ngaïi, v.v..-coù theå vui nhoän hayñau buoàn. Ñaây laø nhöõng baøi gôïi tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc.

* Caùc baøi veà tieåu söû cho thaáy ñoâi chuùt tính tìnhcuûa moät caù nhaân.

* Caùc caâu chuyeän treân ñöôøng ñi seõ ñaëc taû veàphong caûnh vaø ñaëc ñieåm cuûa moät nôi naøo ñoù.

* Caùc phoùng söï ñieàu tra ñaëc bieät phöùc taïp. Caùcbaøi naøy ñoøi hoûi phaûi chuaån bò raát kyõ, phoûng vaán, ñithaêm thöïc teá, nghieân cöùu hoà sô, phaân tích v.v..Caùcbaøi nhö vaäy thöôøng ñöa tin veà moät vaán ñeà maø moätngöôøi naøo ñoù, coù theå trong chính phuû hay trong moätdoanh nghieäp lôùn naøo ñoù, ñang muoán giöõ kín.

79


Part3

Education

Transcript of Part3