Gezonde verstedelijking

OPG

AVE

3

ZORG VOOR EEN GEZONDE LEEFOMGEVING

Het RIVM heeft vier perspectieven opgesteld voor de toekomst van de volksgezondheid in Nederland, op grond van verschillende norma-tieve uitgangspunten: (1) iedereen zo lang moge-lijk gezond houden en zieken beter maken, (2) kwetsbare mensen ondersteunen en maatschap-pelijke participatie bevorderen, (3) autonomie en keuzevrijheid stimuleren en (4) de zorg betaal-baar houden.

Deze perspectieven laten zich vertalen in keu-zes voor de fysieke leefomgeving. Het gaat niet alleen om een omgeving die uitnodigt tot een gezonde leefstijl, of mensen beschermt tegen ziekte of ongevallen. Het gaat ook om de toegan-kelijkheid van openbare ruimte en publieke voor-zieningen, waardoor kwetsbare groepen mensen kunnen meedoen in de maatschappij, waarbij de bewoners zelf hun inbreng kunnen hebben. En het gaat om kleinschalige zorgvormen in de buurt, die helpen de zorgkosten in de hand te houden. Er ligt een duidelijke parallel met de veiligheid van de woonomgeving. Een uitnodi-gende omgeving, een toegankelijke inrichting, die moet voor alles veilig zijn: verkeersveilig, soci-aal veilig en bewust van andere risico’s (van ont-ploffingsgevaar tot overstromingsrisico).

Gezondheid en veiligheid zijn onderschatte componenten van de omgevingskwaliteit. Vooral oude stadswijken nodigen vaak niet uit tot bewegen en gezond gedrag. Stress en een-zaamheid komen er bovengemiddeld voor. In dichtbebouwde wijken leiden hitte-eilanden in warme zomers tot hogere sterfte en nabij ver-keerswegen en industriecomplexen laat de lucht-kwaliteit te wensen over. Fijn stof veroorzaakt meer dan vier procent van de totale ziektelast in Nederland. Hier ligt een taak voor gemeen-ten en provincies, in samenwerking met onder meer ontwerpers, zorgverleners en wijkbewo-ners. Ontwerpers kunnen met slimme oplossin-gen laten zien dat het werken aan een gezonde en veilige stad ook kwaliteit oplevert. Het gaat daarbij om kleinschalige ingrepen, zoals meer water en groen in de wijk en stadslandbouw om het bewustzijn over voeding te vergroten, maar ook om veilige en aantrekkelijke routes die de woonwijken verbinden met de grotere groen- en waterstructuren buiten de stad.

Voorheen hanteerden ontwerpers en planolo-gen kengetallen en wettelijke normen om een gebied veilig en gezond te verklaren. Zo werkt dat niet meer. We moeten toe naar een praktijk van maatwerk per gebied: een analyse van de situatie, aansluiting bij lokale kansen en ambities en een oplossing die zo mogelijk ook verbeterin-gen op andere terreinen brengt. Opnieuw is de parallel met veiligheid duidelijk. Ook daarin zijn zoneringen en andere ruimtelijke normen niet meer zaligmakend, maar gaat het steeds meer om maatwerk: het zoeken naar creatieve oplos-singen die met andere middelen hetzelfde doel bereiken.

WIJ MAKEN RUIMTE

Gemaakt in opdracht van Ministerie I&M en Rijkswaterstaat. POSAD

GEZONDHEID IS TOPPRIORITEIT BIJ WIJKONTWIKKELING

De kans om in goede gezondheid oud te worden is in oude stedelijke woonwijken veel kleiner dan elders. Tot nu toe is het niet gelukt om de verschillen in gezondheids-kansen terug te dringen. Ze nemen zelfs toe. Ruimtelijke inrichtingsmaatregelen zijn onmisbaar bij de aanpak. Het arsenaal van mogelijke verbeteringen is groot: meer groen, schoner water, veilige fiets- en wandelroutes, plekken voor spel en ontmoeting. Alles wat uitnodigt tot meer bewegen en de sociale structuur versterkt, draagt bij, net als maatre-gelen voor schonere lucht en koelte op hete zomerdagen. Deze opgave krijgt extra accent door de vergrijzing en de tendens dat men langer zelfstandig blijft wonen. Een goed

toegankelijke inrichting van de leefomgeving helpt kwets-bare mensen om zelfstandig te blijven en volwaardig te participeren.

Minder inkomen, minder gezond

De stad verbeeldPBL, 2015

De donkstere plekken van Nederland