OKUL ÖNCESİ DÖNEMDE UYUM

VE DAVRANIŞ SORUNLARI

Parmak emme

Çalma davranışı

Masturbasyon

Altını ıslatma

Altını kirletme

Korku ve kabuslar

Tırnak yeme

Saldırganlık

Tikler

Yalan söyleme

DEHB

• Sözkonusu olan uyum ve davranış bozukluklarının tamamı döneme

özgüdür (KALICI DEĞİLDİR)

• Sorunların başlangıcında ve iyileşmesinde aile içi iletişim biçimi

belirleyicidir (ÖZGÜVEN, SES TONU, BEN DİLİ …)

• Yoğun bir değişim sürecinde olan çocuk aileden yeterli destek

görmezse sorun daha karmaşık bir hal alır (AİLENİN EĞİTİM-

KÜLTÜR DÜZEYİ,…)

• Çocuğun engellerle karşılaşıp sorunlar yaşaması, kişilik gelişimine

katkıda bulunur,(SORUN ÇÖZME, BAŞETME BECERİLERİ)

Gelişim ihtiyaçları

Engel ve çatışmalar

Uyum ve Davranış

Bozuklukları

Ana-baba tutumları

Kalıtım Çevre Kişilik

İlgi görme ve

dikkat çekme

rekabet, öc alma

yetersizlik, özgüven sorunları

Çocuklarda Davranış Bozukluklarının Değerlendirilmesi

Kalıtım

Enurezis,

Depresyon …

Model alma

Aile

Ogretmen

Sosyo-ekonomik düzey

Çocuk yetiştirme Tutumları, Kültür

Ekonomik, İnançlar

…

Cinsiyet

Kız

Erkek

Kardeş sayısı

Tek, ilk veya son çocuk

Yaş farkı …

Gelişim özellikleri

Yaşa uygunluk

Biyolojik özellikler

Sağlık durumu,

Boy-ağırlık …

AİLEYE ÖNERİLER (1)

• Koşulsuz kabul; Sevgi ve saygı,

• Model; Gördüklerini öğreniyorlar

• Kararlılık-Tutarlılık; Çocuk yetiştirmede aile ve eğitimcilerin tutarlı ve kararlı olması

• Davranış sorunlarına bakış açısı; hastalık mı, kendini ifade etme biçimi mi, biyolojik mi, psikolojik mi…

• Gelişim Dönemi Özellikleri; Beklentilerin yeniden gözden geçirilmesi,

• Kuralların öğretilmesi; Henüz bağımsız kişilik kazanmadığı için bütün işlerde onunla beraber olunmalı, kurallar sözlerle değil birlikte yaparak öğretilmeli,

AİLEYE ÖNERİLER (2)

• Aile Tutumları: Baskıcı, otoriter veya aşırı koruyucu aile tutumlarından kaçınılmalıdır,

• Ödül ve ceza: Asla fiziksel cezalar uygulamayın, boş sandalye tekniği, ara verme tekniği, mahrumiyet cezası…

• İletişim; Göz hizasında iletişim, ben dili, mesajların kısa

ve anlaşılır olması, empati, …

• Spor, sanat vb etkinliklere yönlendirme

Altını Islatma (Enuresis)

• Kalıtım; Genellikle %75 kalıtımsal olduğu bilinmektedir

• Organik bozukluklar; Mesane kapasitesinin yeterli olmaması, mesane kaslarının yeterince gelişmemiş olması, idrar yolları enf.,

• Psikolojik-sosyal nedenler; ağır uyku hali,kıskançlık, gerileme davranışları, Sosyo-ekonomik düzeyin düşük olması, travmatik yaşantılar

Altını kirletme (Enkoprezis)

• Organik bozukluklar; Bağırsak işlevlerinde bozukluklar,

• Psikolojik nedenler; kıskançlık, gerileme davranışları, yanlış tuvalet eğitimi, annenin aşırı titizliği,

Aileye öneriler• Biyolojik yaklaşım;

Biyolojik nedenlere bakılmak üzere bir doktora götürülmesi,

İlaç tedavisi

• Psiko-Sosyal Yaklaşım (Aileye danışmanlığı veya aile terapisi);

Bir uzmana başvurarak bilgi alma,

Çocuğunuza karşı kesinlikle baskıcı ve cezalandırıcı yaklaşmayın,

İletişim biçiminin yeniden düzenlenmesi

Rekabet, kıyaslama yapılmaması

Önlem amacıyla da olsa kesinlikle bez bağlamayın,

Çocuğunuzun bu sorununu tüm yaşamına ve kişiliğini mal etmeyin,

• Davranışçı Yaklaşım;

Çocuğun ağır uykusundan uyandırılıp tuvalete gitmesini, yani şartlanmasını sağlamak amacıyla bir alarmdan yararlanılır.

• Çocuğa kaslarını güçlendirmesi için idrarını tutup bırakarak (en az 5-7 kez) yapması istenir.

Çalma

• Çocuklar beş-altı yaşına kadar ben-merkezci bir kişiliğe sahiptirler, mülkiyete ve kişilik haklarına ait kurallara uymazlar.

• Gerçekte çocuğun amacı hırsızlık değildir.

• Çoğu çocuk izinsiz alıp eve getirdiği nesneleri “buldum” “kendi paramla aldım” “değiş-tokuş ettim” veya “ödünç aldım” diye açıklar.

Nedenleri• Çocukta mülkiyet kavramının gelişmemiş olması,

• İntikam almak istemesi,

• Çocuğa yeterli harçlık verilmemesi, çocuğun temel ihtiyaçlarının karşılanmaması,

• Çocuğun hayatında önemli bir yoksunluk yaşaması,

• Ana-babanın çocuğun yaptığı bu davranıştan bilinç altında zevk alması,

• Çocuğun kendine kötü örnek seçmiş olması,

• Çocuğun bunu anne-baba ile hesaplaşmasının bir yolu olarak görmesi

• Yeni doğan kardeşe duyulan kıskançlık veya öfkenin çocukta yarattığı stres,

• Özellikle pasif veya başarısız bir çocuğun kendisini akran grubuna kabul ettirme isteği

Öneriler

• Aşırı tepki göstermeyin,

• Fiziksel ceza vermeyin,

• Çocuğun kendisine ait eşyalarının olmasını

sağlayın.

• İletişiminizi gözden geçirin

• Çocuğa ihtiyacı oranında harçlık verin.

• Çocuğun aldığı eşyayı özür dileyerek geri

vermesini öğretin,

TIRNAK YEME

• Tırnak yeme alışkanlığına 3-4 yaşlarından önce sıklıkla rastlanılmaz.

• Aile içinde aşırı baskıcı ve otoriter bir eğitimin uygulanması, kıskançlık, yetersiz sevgi, gerginlik, azarlanma yada örseleyici davranışlara maruz kalma tırnak yemeye neden olan etkenler arasında sayılabilir.

• Ruhsal gerilim, sıkıntı veya saldırganlık duygularının açığa vurulmadığı durumlarda, çocuğun kendi kendine yönelik saldırganlık dürtüsünün bir belirtisi olarak kabul edilir. Huzursuz çocuklarda sıklıkla rastlanır

• Tırnak yeme bir güvensizlik belirtisi olarak kabul edilir.

Nedenleri

• Ailede başka tırnak yiyenin olması

• Baskıcı, cezalandırıcı anne-baba tutumları

• Ev veya okul ortamındaki gerilimler,

• Çocuğun ihtiyacı olan güven ve sevgiyi alamaması,

• Çocuğun korku, stres, öfke ve heyecan durumlarına maruz kalması,

Öneriler• Çocuğunuzun hangi durumlarda tırnak yediğini

belirlemeye çalışın.

• Aşırı tepkiler vermeyin. Tırnağını yediğinde uyarmayın, utandırmayın

• Çocuğunuza ellerini meşgul edecek uğraşlar verin.

• Zarar vermeyen şeyler; mesela acı oje sürün

• Çocuğunuz kendine olan güvenini pekiştirin. Başarılı olduğu alanlara dikkatini çekin.

• Çocuğunuz tırnaklarını derin kesin.

• Çocuğunuzu korku, kaygı yaratacak durumlardan uzak tutun

• Çocuğu azarlamak, korkutmak, ceza vermek gibi zorlayıcı yöntemler uygulamayın.

PARMAK EMME

• Emme davranışı bir anne karnında öğrenilen bir davranıştır. 3-4 yaşlarında görülen parmak emme normal gelişimsel bir davranıştır.

• 5-6 yaşlarında bu davranışın kaybolması beklenir.

• Parmak emme ilgi çekmek için veya gerilemenin bir belirtisi olarak da düşünülebilir.

• Doğumu takiben ilk 3-4 ayda normal olarak bir çocuğun yeme ve içmesi için tek yol emmedir. Birinci yılın sonuna kadar emme esas yol olarak kalır.

Nedenleri

• Çocuklar, gerilimin olduğu anlarda parmak emebilir.

• Sıkılgan ve utangaç çocuklar zor durumlarda karşılaştıklarında parmaklarını emerler,

• Diş çıkarma döneminde parmak emerler,

• Bazı çocuklar ise uykuya dalarken parmak emerler,

Öneriler• Çocuğunuza karşı sakin, sabırlı ve anlayışlı

yaklaşın. Asla şiddet uygulamayın,

• Yaptığı davranışın bulunduğu yaş grubuna ait olmadığını ve bebekçe bir davranış olduğunu anlatın,

• Küçük yaşlardaki çocuklar için zararsız bir faaliyet olduğunu unutmayın,

• Çocuğunuza, ellerini meşgul edecek uğraşlar verin,

• Çocuğunuzun bu davranışı üzerinde fazla durup sık sık uyarmayın!

DİKKAT EKSİKLİĞİ, HİPERAKTİVİTE,

DÜRTÜSELLİK

DEHB, beraberinde öğrenme güçlüğü de gösterebilen bir davranış sorunudur.

Bir kişide DEHB olduğunu söyleyebilmek için Dikkat Eksikliği, aşırı hareketlilik ve dürtüsellikbelirtilerinin görülmesi ve sürekli olması gerekir.

Tüm çocukların %3’ünde görülür. Erkeklerde daha sık rastlanır. Ergenlik döneminde belirtilerde azalma olur fakat tamamen yok olmaz

HİPERAKTİVİTENİN NEDENLERİ

• Çocuğun beynindeki (mesaj alış verişini gerçekleştiren) kimyasallarındaki sorunlar,

• Doğum veya doğum sonrası beyin dokusunda olan zedelenmeler,

• Çocuklarda görülen çocukluk çağı rahatsızlıkları ve gelişimsel problemler gibi nedenler hiperaktiviteye sebep olur.

22

AİLEYE ÖNERİLER (1)

• Sevgi, saygı ve koşulsuz kabul

• İyi birer model olunmalı,

• Ailenin tutatlı ve kararlı olması gerekir,

• Çocuğun yaptıklarının bir hastalık olmadığı, çocuğun kendini ifade etme biçimi olduğu unutulmamalı,

• Çocuğun yaş döneminde göre beklentiler oluşturulmalı,

• Çocuk henüz bağımsız kişilik kazanmadığı için bütün işlerde onunla beraber olunmalı, kurallar sözlerle değil birlikte yaparak öğretilmeli,

• Baskıcı, otoriter veya aşırı koruyucu aile tutumlarından kaçınılmalıdır,

AİLEYE ÖNERİLER (2)

• Anne-baba ve diğer yetişkinleri ortak tutum sergilenmeli,

• Bazı davranış bozukluklarının temelinde tıbbi nedenler olabileceği unutulmamalıdır.

• Asla fiziksel cezalar uygulamayın

• Çocuğunuzla göz iletişimini sık kullanın.

• Talimatlarınızı ve isteklerinizi kısa cümlelerle

ifade edin. Ben dili kullanın, empati yapın ve aynı

anda birden fazla şey istemeyin.

• Olumlu davranışlarını ödüllendirin.

• Çocuğunuzu çeşitli faaliyetlere yönlendirin.