ÖFKE VE

SALDIRGANLIKLA BAŞAÇIKMA YÖNTEMLERİ

KIZGINLIK NEDİR? EMOSYONEL BİR DURUM ŞİDDETİ DEĞİŞİR BAŞA ÇIKMA

MEKANİZMASIDIR Vücudumuza, benlik

saygısı ve değerlerimize tehdit algıladığımızda oluşur

Korkuyla ilişkilidir.

İşte, ilişkilerde ve yaşam kalitesinde sorunlara yol açar.

Düşünmede çarpıklığa yol açar.

ŞİMDİKİ GÖRÜŞ

Kızgın insan hostildir. (Hostilite; kronik bir kızgınlık durumudur)

Hostilite devamlı bir kişilik özelliğidir. Hostil kişi mutsuzdur. Kızgın kişi duygusal olarak güvensizdir. Kızgın insan düşük kendilik algısına

sahiptir.

KIZGINLIĞIN ETKİLERİKIZGINLIK---> ÖFKE ---> SALDIRGANLIK--->

ŞİDDET

D iğer olumsuz duygulara oranla daha çok zarar verici bir duygudur.

Kızgın insanların karakteristikleri

Düşmancıldır-sessiz veya açıkça

Evlilik sorunları Kişilerarası ilişkilerde

daha büyük stres. Diğer insanları

manüple etmek için kızgınlığı tehdit olarak kulllanırlar.

İşe olumsuz bakış Daha az açık

görüşlüdür. Hostil insan mutsuzdur. Daha az iş doyumu.

Ailenin şiddetten arındırılması

Toplumun şiddetten arındırılması

Şiddet içeren görüntü ve oyunlardan

arındırma

Birinci Aşama-Korunma

Risklere karşı korumadır.

– Uygunsuz anne-baba disiplini– Düşük zeka veya ders başarısızlığı– Anne-baba çatışması– Düşük sosyoekonomik düzeyi– Suçlu arkadaş çevresi– Dezorganize çevre

Birinci Aşama-Korunma

E mpati, kızgınlığı yönetme ve sosyal problem çözme becerileri

eğitimleri ile çocuğun sosyal kompetansını artırma ve agresif davranışları azaltma amaçlanır.

İkinci Aşama-Korunma

Binişik Bozuklukların Tanınması ve Tedavisi Bireysel terapi

-Bilişsel terapi -Sosyal Beceri Eğitimi -Kızgınlık Yönetimi (anger management) -Gevşeme ve Sakinleşme Teknikleri -Davranışsal Yöntemler (Mola Yöntemi) -Oyun Terapisi

Psikofarmakoloji Aile, Okul Yaklaşımları, Grup Terapisi

Terapi Yaklaşımları

KIZGINLIKLA BAŞETME NASIL ÖĞRETİLİR?

Bilişsel Hazırlık Aşaması

Farkındalık Düzeyini Artırma Aşaması

Beceri kazandırma

Gerçek yaşama transfer (aktarma)

ÖFKE KONTROL PROGRAMI

Kızgınlık ve öfke dahil genel duyguların tanıtılması ……………………………………………………………………………………………

Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması

Kızgınlık dahil genel duyguların tanıtılması

Kızgınlık ve öfke duygusunun tanıtılması

Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması

• Öfkenin şeklini (resmini) çizmek• Öfkenin rengini belirleme (öfke rengi; kırmızı, siyah…).• Öfkeli insan nasıl yürür? • Öfkeli insan nasıl konuşur? göster....• Öfkeli insan nasıl nefes alır? göster....• Öfkeli insan nasıl görünür? göster....• Bir insanın öfkeli olduğunu nasıl anlarız?

Rol Oynama

Kızgınlık dahil genel duyguların tanıtılması

Kızgınlık ve öfke duygusunun tanıtılmasıÇocuğun kendisindeki kızgınlık ve öfke

duygusunun farkına varması

Bilişsel Hazırlık ve Farkındalığın Artırılması Aşaması

• Ben öfkeliyken nasıl yürürüm?..• Ben öfkeliyken nasıl konuşurum?...• Ben öfkeliyken nasıl nefes alıp veriyorum?...• Ben öfkeliyken nasıl görünüyorum?...

Beceri Kazandırılması

Çocuklar için 3D kuralı

DUR DÜŞÜN DAVRAN

Beceri Kazandırılması

Öfkesini duygu ve davranışla değil, “ben” dilini kullanarak sözel ifade etme

(verbalize) öğretilmelidir.

Konuşma Dili

Beden Dili

Beceri Kazandırılması

Karşıdaki kişiye amaç iletilirken;

ben dilini kullanarak ifade önemlidir

(davranışının sizi etkileyen yönü,

sizi kızdıran durumu ifade etme).

Öfke

Amaç

Karşıdaki birey

DOĞRU DAVRANIŞ

Amaç

Öfke

Karşıdaki birey

YANLIŞ DAVRANIŞ

Beceri Kazandırılması

¥ Grupta iletişim ve geri iletimin verilmesi¥ Alternatif düşünce ve davranış geliştirmeyi öğretme¥ Kontrol kimde alıştırmaları.. (kontrol bende alıştırması)¥ Solunumu düzenleme alıştırmaları¥ Relaks olmayla ilgili öyküler üretme ve anlatma¥ Gevşeme egzersizleri¥ İmajinasyon çalışmaları¥ Öykülerdeki kahramanları kullanarak öfke kontrol

öyküleri anlatma¥ Okuma alıştırmaları ile konuşmanın renginin

değiştirilmesinin öğretilmesi

Çocuk Agresyonunda Farmakolojik Tedavi Yaklaşımları

Bozukluk Daha Yüksek Düzeyde Kanıt(1 Kontrollü Çalışma)

Daha-Düşük Düzeyde Kanıt (Açık Çalışma)

Davranım Bozukluğu RisperidonHaloperidolLityumValproik asitMetilfenidat

KarbamazepinKlonidinTrazodon

DEHB MetilfenidatKlonidinBupropionTiyoridazinKlorpromazinHaloperidol

DekstroamfetaminGuanfesinFluoksetinSertralin

Bipolar Bozukluk Lityum ValproatRisperidon

Çocuk Agresyonunda Farmakolojik Tedavi Yaklaşımları

Depresyon FluoksetinSertralinTrazodon

Anksiyete Buspiron

Travmatik Beyin Zedelenmesi Propanolol

Otizm HaloperidolRisperidonKlomipramin

TrifluperazinFlufenazinMolindonKlonidinFluoksetinBuspironPropanololNadolol

PTSB Propanolol

Mental retardasyon KlorpromazinTiyoridazinHaloperidolMetilfenidatRisperidon

PropanololNadololLityumKarbamazepinBuspiron

Davranışlarımızı nasıl kontrol ederiz?

Davranış kontrolü aşamaları:

Kendi kendine konuşmaGeçmişi dikkate almaGeleceği öngörebilme ve planlayabilmeGerçekle hissedileni birbirinden ayırt edebilmek

İç Konuşma

• Birisi bizden bir şey yapmamızı istediğinde önce bunu kendimize sorar, sonra yaparız. DEHB olan çocuklar bir şey yapmadan önce duramadıkları için bu becerileri yeterince gelişmez ya da yaşıtlarından daha geç gelişir.

Geçmişi dikkate alma

• Bir davranışın uygun olup olmadığına karar verirken gerekli basamaklardan birisi de geçmişi hatırlama, göz önünde bulundurma becerisidir.

Geleceği öngörebilme ve planlayabilme

• DEHB olan bireylerin akıllarına bir şey yapmak geldiğinde geleceği öngörecek zamanları olmadığından, yapacağı şeyin sonucu olumsuz bile olsa duramazlar.

Gerçekle hissedileni birbirinden ayırabilmek

• DEHB olan bireyler kaç yaşında olurlarsa olsunlar olaylar karşısında hemen ilk duygusal tepkilerini gösterirler. Bu nedenle çok duygusal ve yaşıtlarına göre olgunlaşmamış bireyler olarak tanımlanırlar.

Temel Çocuk Yetiştirme İlkeleri

Empati Etkili iletişim Sevgi göstermek Çocuğu tanımak ve kabul etmek İşe yaramayan yaklaşımları değiştirebilmek Başarı duygusunu yaşamasına yardım etmek Hataları öğrenme fırsatı olarak görebilmesine yardım

etmek Sorumluluk ve yardımseverliğin gelişimini sağlamak Problem çözme ve karar verebilme becerilerini

geliştirmek Disiplin

Empati

Anababanın çocuğun gözüyle dünyaya bakabilmesidir.

Çocuğa anababasının onu duyduğunu ve anladığını gösterir.

İlişkiyi sağlamlaştırır. Çocuğun kendini güvende hissetmesini sağlar.

Empatik olmak çocukla her konuda aynı düşüncede olmak ve her zaman onu mutlu edecek şekilde davranmak değildir.

İletişim

Uygun iletişim davranış kontrolünün en önemli basamağıdır.

****Mesajı uygun biçimde vermeli ve ne

kadarının alındığını kontrol etmelisiniz.

İletişimin Temel Basamakları

Göz teması kurun, çocuğunuzun yüzüne bakarak ve onunda sizin gözlerinize bakmasını sağlayarak konuşun.Normal ses tonu ile konuşun, anlaşılır ve ciddi bir ifade kullanın (kızmak, yalvarmak yok!)Basit cümlelerle ne yapmasını istediğinizi belirtin.Gerekirse söylediğinizi tekrarlatarak doğru anlaşıldığınızdan emin olun.

Suçlamadan, kızmadan, “ben söylemiştim...” le başlayan cümleler kurmadan, hemen bir çözüm önermeden, sadece durumu empatik olarak anlamak ve kendi sözlerinizle geri iletmek.

Çocuk: “Ödevimi yazdığım kağıdı bulamıyorum”Anne: “Ödevinin ne olduğunu bilemeyeceksin”

“Ben” dilini kullanmak

Uygun olmayan davranış karşısında ne hissettiğini ifade etmektir.

• “Yaramazsın”, “Dikkatsizsin”, “Beni yoruyorsun”, “Beni çok üzüyorsun”

• “Gürültü yaptığın zaman rahatsız oluyorum”

Sorumluluk

• Anababa sorumluluk alma konusunda çocuğa örnek olmalıdır.

• Mümkün olan en erken yaşta çocuğun yapısı ve becerilerine uygun işler vermeye başlamak.– Başlangıçta daha fazla zaman ve sabır

gerektirir.– Sorumluluk çanta taşımaya benzetilirse...

DisiplinDisiplin acil durumlarda baş vurulması gereken bir

yaklaşım olmamalıdır.• “Söz dinlemediği zaman ne yapalım”• “Bana vurduğunda ben de ona vurmalı mıyım ?”• “Hiç bir ceza ve ödül işe yaramıyor, ne

yapacağımızı şaşırdık”• “Sorunları önceden önlememiz için ne yapmamız

gerekiyor ?” Disiplin yaşamın bir parçası olmalıdır.

Dur

• Çatışma anında konuşmaya, söylenmeye, bağırmaya başlamadan önce 5-10 dk durun. Kendinize ve çocuğunuza sakinleşmek için zaman tanıyın.

• “MOLA istiyorum” ,”Önce sakinleşelim, sonra konuşalım”

Mola Yöntemi

Mola zamanı çocuğun olumsuz, istenmeyen bir davranışının hemen

ardından belirli bir süre kendi başına sessiz bir ortamda tutulmasıdır.

Simgesel Ödül Yöntemi (Token Economy)

Çocukla birlikte somut ödüllendirmenin söz konusu olduğu 4-8 yaş arasındaki

çocukların olumlu davranışlar geliştirmesine yardımcı olacak bir

sistemdir.

Sabrınız için teşekkürler…