Company

LOGO

ÌÎÍÃÎË ÓËÑÛÍ ÌÀË ÀÆ ÀÕÓÉÍ ÑÀËÁÀÐÛÍ БАЙДАЛÁÎÄËÎÃÎ, ÇÎÐÈËÒ

Õ¿íñ, õºäºº àæ àõóé, õºíãºí ¿éëäâýðèéí ÿàìíû õýëòñèéí äàðãà, äîêòîð (Ph.D) Á.Áèíüåý

Àãóóëãà:

• Ìîíãîëûí ìàë àæ àõóéí ò¿¿õýí çàìíàë, à÷ õîëáîãäîë

• Ñàëáàðûí ºíººãèéí áàéäàë, èðýýä¿éí õºãæëèéí õàíäëàãà

• Ìàë àæ àõóéí òàëààð òºðººñ áàðèìòàëæ áóé áîäëîãî

Ìîíãîëûí ìàë àæ àõóéíò¿¿õýí õºãæèë

• Ìàëûã ãàðøóóëæ ãýðø¿¿ëñýí ¿å /MÒª 6-5 ìÿí æèë/

• Áýë÷ýýðèéí ìàë àæ àõóéä øèëæñýí ¿å

• Õ¿íí¿ãèéí ¿åèéí ìàë àæ àõóé /Ìݪ 200 îí/

• Ìîíãîëûí ýçýíò ã¿ðíèé ¿åèéí ìàë àæ àõóé / ÕIII çóóí /

• Ôåîäàëèéí íèéãìèéí ¿åèéí ìàë àæ àõóé

• Òºâëºðñºí òºëºâëºãººò ý/ç-èéí/ñîöèàëèçì/ - ¿å 1921-1990/

• Çàõ çýýëèéí ýäèéí çàñãèéí ¿å /1990 îíîîñ õîéø/

Ìàëûí ÷àíàð, ýð¿¿ë ìýíäèéã ñàéæðóóëàõ ÷èãëýëýýð òºð çàñãààñ àâ÷ õýðýãæ¿¿ëñýí òîìîîõîí àðãà õýìæýý

• Ìàëûí ç¿éëèéã ýì÷ëýõ áà áîëîâñðóóëàí ñàéæðóóëàõ àëáà /Àðäûí çàñãèéí ãàçðààñ 1923 îíä áàéãóóëñàí/

• Ìîíãîëûí ìàë àæ àõóéã ñóäëàõ ýêñïåäèö àæèëëàæ ÿâóóëûí ñóäàëãàà õèéñýí / 1930- 1940 îí /

• Ìîíãîë óëñûí Èõ ñóðãóóëüä ìàë ýìíýëýã, Çîîòåõíèêèéí ôàêóëüòåò íýýæ ìýðãýæèëòýí áýëòãýæ ýõýëñýí / 1943 îí /

• Ìàë àæ àõóéí ýðäýì øèíæèëãýýíèé áèå äààñàí õ¿ðýýëýí áàéãóóëñàí / 1963 îí /, ÌÝÕ /1987 îí/

• “Ìàë àæ àõéí ¿ðæëèéí àæëûã ñàéæðóóëàõ òóõàé” òîãòîîëóóä ãàðãàæ õýðýãæ¿¿ëñýí /1958,1961,1970, 1977, 1984 îí /

• Ìàëûí óäìûí ñàí, ýð¿¿ë ìýíäèéã õàìãààëàõ òóõàé õóóëü ãàðãàñàí / 1993 îí /

• “Ìàëûí ÷àíàð ¿ðæëèéí àæèë, ¿éë÷èëãýýã ñàéæðóóëàõ” ¿íäýñíèé õºòºëáºð / 1997-2005 /

• “Ìàëûí ýð¿¿ë ìýíä” õºòºëáºð /1999 îí/ • “Ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóéí õºãæëèéã äýìæèõ” õºòºëáºð /2003 îí/• “Ìàëûí ÷àíàð ñàéæðóóëàõ” õºòºëáºð / 2006 îí /

Óëñûí ýäèéí çàñàãò ìàë àæ àõóéíñàëáàðûí ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýã (õóâèàð)

¯ç¿¿ëýëò 1991 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2008

Äîòîîäûí íèéòá¿òýýãäýõ¿¿íä

ÕÀÀ-í á¿òýýãäýõ¿¿íèé

ýçëýõ õýìæýý

16.2 38.0 33.4 26.0 20.1 19.4 21.3 21.7 18.8

ÕÀÀ-í íèéòá¿òýýãäýõ¿¿íä

ÌÀÀ-í ñàëáàðûíýçëýõ õýìæýý

80.0 85.2 87.6 82.7 79.9 81.2 82.1 82.2 91.1

Ìàë àæ àõóéí ñàëáàðò àæèëëàãñàä

2007 îíû áàéäëààð:

Ìàë÷èí ºðõ 171.1 ìÿí

Ìàë á¿õèé ºðõ 56.4 мянãà

Ìàë ýìíýëýã ¿ðæëèéí

¿éë÷èëãýýíèé íýãæ730

Àéìàã íèéñëýëèéí ìàë ýìíýëýã, ¿ðæëèéí àëáàíä

130

Ìàë ýìíýëýã, ¿ðæëèéíá¿õ øàòíû áàéöààã÷

400

малын тоо,

малын тоо 2008 оны байдлаарНийт мал 43,288.5 сая

Тэмээ 266.4 мянга

Адуу 2,186.9 мянга

Үхэр 2,503.4 мянга

Хонь 18,362.3 мянга

Ямаа 19,969.4 мянга

Малын тооны хөлдөл зүй

25856.9

28572.3 30227.5

26075.323897.6

25427.7 28027.9

30398.8 34802.9

39640.843288.5

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

35000

40000

45000

50000

1990 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Òýìýý

Àäóó

¯õýð

Õîíü

ßìàà

Á¿ãä

Монгол улсын малын төрлийн бүтэц 2008 оны байдлаар нийт 43288,5 мян.тол

1% 5% 6%

42%

46%

2008

Òýìýý Àäóó ¯õýð Õîíü ßìàà

Ìàë ñ¿ðãèéí á¿òýö / % /

¯ç¿¿ëýëò Îí

Ìàëûí òºðºë

òýìýý àäóó ¿õýð õîíü ÿìàà

Õ¿íí¿ãèéí ¿å I çóóí 1.0 14.0 17.0 68.0

èíãèñèéí ¿å XIII çóóí 2.0 10.0 10.0 78.0

Áîãäûí ìàë 1764-1804 1.0 17.8 30.2 51.0

Áîãä ýçýíò óëñ 1918 2.3 11.9 11.1 74.7

ÒÒÝÇ -èéí ¿å 1961-1970 3.1 10.5 8.8 57.5 20.1

1981-1990 2.9 8.7 10.6 59.0 19.4

ÇÇÝÇÕ-íèé ¿å 1995 1.2 9.3 11.6 48.1 29.8

2008 0.6 5.0 5.8 42.5 46.1

Õ¿íñýíä õýðýãëýñýí ìàë /ìÿí.òîë/

экспортолсон мах /мян.тонн/

24.321.8

2.2

16.7 16

23.1

14.9

8.7

4.2

10 11.29.8

0

5

10

15

20

25

30

1990 1991 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Ñ¿¿ ¿йлдвэрлэлийн хэмжээ мян.тонн

0

100

200

300

400

500

600

1990 1995 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

315.7

396.6

467

375.6

290.3 276.6 292.4

406.3 425.9450.1 465.6

542.3

Ìîíãîë óëñàä ¿ðæ¿¿ëæ áóéìàëûí ¿¿ëäýð

Ìàëûíòºðºë

¯¿ëäðèéí áàéäàë

¯¿ëäýð¯¿ëäðèéí

õýñýã¯ðæëèéí

õýñýãÎìîã

Àäóó 1 - 1 3

Òýìýý 1 - 1 2

¯õýð 7 1 - -

Õîíü 10 3 3 4

ßìàà 3 1 1 5

Ä¿í 22 5 5 14

Ìàëûí ¿¿ëäýðëýã áàéäàë

• Öýâýð ¿¿ëäðèéí ìàë 1794.7 ìÿíãà/ 4.1% /

• Ýðëèéç ìàë 641.9 ìÿíãà/ 1.4 % /

• Íóòãèéí øèëìýë îìãèéí ìàë 721.0 ìÿíãà/ 1.6 % /

• Öºì ñ¿ðãèéí ìàë 920.0 ìÿíãà/ 2.1% /

ÓÓÐ ÀÌÜÑÃÀËÛÍ ªªÐ×˪ËÒ

ÀÃÀÀÐÛÍ ÒÅÌÏÅÐÀÒÓÐ

Áýë÷ýýðèéí áàãòààìæ:

• Ìîíãîë óëñ 112 ñàÿ ãà áýë÷ýýð íóòàãòàé, æèëä äóíäæààð õîíèí òîëãîéä øèëæ¿¿ëñýí 74.6 ñàÿ ìàë áàðèõ áàãòààìæòàé.

• Öàã àãààðûí áàéäëààñ øàëòãààëàí æèëä áàéõ ìàëûí òîîã 30 õ¿ðòýë õóâèàð õýëáýëç¿¿ëýõ áîëîìæòîé ãýæ ¿çäýã.

• Ìàëûí ºì÷ëºëèéí àñóóäàë:

• 1990 îíä óëñûí íèéò ìàë ñ¿ðãèéí 68.2 õóâü íü óëñ õîðøîîëëûí ºì÷èä áàéñàí áîë îäîî 97.2 õóâü íü õóâèéí ºì÷èä øèëæýýä áàéíà.

Áýë÷ýýð äîðîéòóóëæ áóé ãîë øàëòãààí

• Óóð àìüñãàëûí ººð÷ëºëòòýé óÿëäàí óðãàöûí õýìæýý áóóðñàí

• Ìàë÷äûí í¿¿äëèéí òîî öººðñºí• Õóäàã, óñò öýãèéí õàíãàìæ ìóóäñàí• Ìàë÷èä, ìàë á¿õèé èðãýä çàõ çýýë áàðààäàí íýã ãàçàð

îëíîîð óëèðàë õàðãàëçàõã¿é íóòàãëàõ áîëñîí• Àøèãò ìàëòìàëûí îëáîðëîëò èõýññýí• Áýë÷ýýðò õîðòîí øàâüæ, ìýðýã÷äèéí õºíººë

íýìýãäñýí• Áýë÷ýýðèéã çîõèñòîé àøèãëàõûí à÷ õîëáîãäëûã

òºäèéëºí óõààðàõã¿é, ºðñºæ àøèãëàõ õýëáýð äàâàìãàéëàõ áîëñîí

• Áýë÷ýýðèéã çîõèöóóëàõ ýðõ ç¿éí îð÷èí äóòàãäàëòàé

Áýë÷ýýðèéí ¿íý, öýíý

• Ìàë÷èä, ìàë á¿õèé èðãýä áýë÷ýýðèéí ¿íý öýíèéã òºäèéëºí ñàéí îéëãîõã¿é áàéãàà. Æèøýý:

• Íýã ÿìàà áýë÷ýýðýýñ õîíîãò äóíäæààð çóí-íàìðûí óëèðàëä 1.9 êã, ºâºë-õàâàðò 1.3 êã ºâñ èääýã áºãººä æèëä 600 êã áóþó 30 áîîäîë ºâñèéã àøèãëàäàã. Íýã áîîäîë ºâñèéã 3000 òºãðºããýæ ¿çâýë òóõàéí ÿìàà æèëä 90000 òºãðºãèéí ºâñèéã ¿íý òºëáºðã¿é èäýæ áàéíà.

• Íýã ÿìààíààñ 0.3 êã íîîëóóð àâäàã, íîîëóóðûí 1êã-èéã íü 30000 òºãðºãººð áîðëóóëíà ãýæ òîîöâîë 9000 òºãðºã áîëîõ þì.

191

563408

219384.1

1804.4

1387.2

1000

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2005 2006 2007 2008

Хөрө

нгө,

сая

төгр

өг

Оноор

Засварласан худгийн тоо

Хөрөнгийн хэмжээ, сая т өг

Улсын төсвийн хөрөнгөөр засварласан худгийн тоо, хөрөнгийн хэмжээ

37 29 180

1041662249.2 197.2

1552.6

10163.1

8000.0

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2004 2005 2006 2007 2008

Оноор

Х өрөн

гө с

ая т

өгрө

г

Нийт худгийнтоо хөрөнгө, саятөгрөг

Улсын төсвийн хөрөнгөөр øèíýýð ãàðãàñàí худгийн тоо, хөрөнгийн хэмжээ

Монгол улсын газрын нэгдмэл сангийн ангилал

73.81%

0.28%9.39%0.62%

15.66%

0.23%

ÕÀÀ-í ýäýëáýð ãàçàð Õîò, òîñãîí áóñàä ñóóðèíû ãàçàð

Çàì, øóãàì ñ¿ëæýýíèé ãàçàð

Îéí ñàí á¿õèé ãàçàð

Óñàí ñàíãèéí ãàçàð Òóñãàé õýðýãöýýíèé ãàçàð

Ìàíàé îðíû öàã óóðûí áàéäàë

Ñ¿¿ëèéí 60 æèëä:

• æèëèéí àãààðûí äóíäàæ òåìïåðàòóð 1.56 ãðàäóñ

• õóð òóíäàñíû æèëèéí íèéëáýð 0.1ìì

• ñàëõèíû ñàðûí äóíäàæ õóðä 0.3 ì/ñ-ýýð íýìýãäñýí

• ãàí çóäûí äàâòàìæ îéðòñîí

ÈÐÝÝįÉÍ ×Èà ÕÀÍÄËÀÃÀ

• Àãààðûí òåìïåðàòóð

– 2020 îíû ò¿âøèíä 1.99 ãðàäóñ,

– 2050 îíû ò¿âøèíä 3.53 ãðàäóñ,

– 2080 îíä 6.35 ãðàäóñààð íýìýãäýõ,

• Õóð òóíäàñíû çóíû óëèðëûí íèéëáýð 2020 îíû ò¿âøèíä 5.2 ìì-ýýð áóóðíà

Ìîíãîë óëñûí õ¿í àìûí ºñºëò

• 1963 îíä 1.02 ñàÿ

– 40.2 õóâü íü õîòîä àìüäàðч áàéñàí

• 2007 îíû áàéäëààð 2.6 ñàÿ

– 57.2 õóâü íü õîòîä àìüäàðч áàéíà.

• 2020 îíû ò¿âøèíä 3 ñàÿä õ¿ðýõ

– 60.0 õóâü íü õîò ñóóðèí ãàçàð àìüäðàõ òºëºâòýé áàéíà

• Èéìä òºâ ñóóðèí ãàçðûí õ¿í àìûã õ¿ðýëöýõ¿éö ÷àíàðòàé õ¿íñýýð õàíãàõûí òóëä ÕÀÀ-ã ýð÷èìæ¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé

Ìàë àæ àõóéí òàëààð áàðèìòëàõáîäëîãî

• Ìîíãîë óëñûí xxI çóóíû òîãâîðòîé õºãæëèéí õºòºëáºð /1999 îí/

• Ìîíãîë óëñûí á¿ñ÷èëñýí õºãæëèéí ¿çýë áàðèìòëàë

/ ÓÈÕ-ûí 2001 îíû 51-ð òîãòîîë/

• “Òºðººñ õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí òàëààð áàðèìòëàõ áîäëîãî” /ÓÈÕ-ûí 2003 îíû 29-ð òîãòîîë/

• “Ìîíãîë óëñûí ¿íäýñíèé õºãæëèéí öîãö áîäëîãî” ÓÈÕ-ûí 2008 îíû 12 –ð òîãòîîë /

• “պ人 àæ àõóéí ñàëáàðûí õºãæëèéí ñòðàòåãè” /2006-2015 îí/

պ人 àæ àõóéí ñàëáàðûã õºãæ¿¿ëýõáîäëîãî

• Áàéãàëü, ýäèéí çàñàã, ñàíõ¿¿, õ¿íèé íººöºº çîõèñòîé àøèãëàæ, ¿éëäâýðëýëèéã ýð÷èìæ¿¿ëýõ

• ¯ð àøèã, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ÷àíàð, ºðñºëäºõ ÷àäâàðûã íü äýýøë¿¿ëýõ

• õ¿í àìûã àþóëã¿é õ¿íñýýð, ìàë ñ¿ðãèéã òýæýýëýýð, ¿éëäâýðèéã ò¿¿õèé ýäýýð õàíãàõ

• õºäººä õ¿ì¿¿ñèéí àæèëëàæ, àìüäðàõ òààòàé íºõöºëèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ÷èãëýãäýíý.

Áîäëîãûí ãîë çîðèëò:

• ìàõ, ñ¿¿, ãóðèë, òºìñ, õ¿íñíèé íîãîîíû õýðýãöýýã äîòîîäûí ¿éëäâýðëýëýýð õàíãàõ

• õ¿íñ, õºäºº àæ àõóéí ãîë íýðèéí á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¿éëäâýðëýëèéã íýìýãä¿¿ëýõ

• èìïîðòûã áóóðóóëæ, ýêñïîðòûã íýìýãä¿¿ëýõ

Ìàë àæ àõóéí áîäëîãî íü:

– Áýë÷ýýðèéí áîëîí ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóéã á¿ñ÷ëýí õºãæ¿¿ëýõ

– Äîòîîä çàõ çýýëèéí õýðýãöýýíä íèéö¿¿ëñýí ÷àíàð ñàéòàé àþóëã¿é ò¿¿õèé ýä, á¿òýýãäýõ¿¿í íèéë¿¿ëýõ

– Ýêñïîðòûí íººöèéã íýìýãä¿¿ëýõ• Çîðèëò íü:

– Áýë÷ýýðèéí ìàë àæ àõóéí óëàìæëàëò àðãà àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîõ

– Ìàëûí ¿¿ëäýðëýã áàéäàë, ýð¿¿ë ìýíäèéã ñàéæðóóëàõ

– ¿éëäâýðëýëèéí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ– Óñò öýãèéí õàíãàìæ, áýë÷ýýðèéí ìåíåæìåíòèéã

ñàéæðóóëàõ– Òýæýýë íººöèéã íýìýãä¿¿ëýõ

• 1/ áýë÷ýýðèéí ìàë àæ àõóéí óëàìæëàëò àðãà àæèëëàãààã áîëîâñðîíãóé áîëãîí ýð÷èìæ¿¿ëæ, ¿éëäâýðëýëèéí ¿ð àøèãòàé, íàéäâàðòàé òîãòîëöîîã á¿ðä¿¿ëýõ:

• ìîíãîë ìàëûí òýñâýðò ÷àíàðûã áàòàòãàí áèîëîãèéí áîëîìæèéã íü á¿ðýí àøèãëàõ, ç¿é áóñûí õîðîãäîë, õýýë õàÿëò, ñóâàéðàëòûã áàãàñãàõ çàìààð ¿éëäâýðëýëèéí ¿ð àøãèéã äýýøë¿¿ëýõ;

• àäóóã óíàëãà-ýäýëãýý, ìàõíû; ¿õðèéã ìàõ, ñ¿¿íèé; òýìýýã à÷ëàãà-ýäýëãýý, íîîñ, ñ¿¿íèé; õîíèéã ìàõ, íîîñíû; ÿìààã íîîëóóð, ñ¿¿íèé ÷èãëýëýýð çîíõèëîí ¿ðæ¿¿ëýõèéí çýðýãöýý áîëîëöîîòîé á¿ñ íóòàãò ãàõàé,øóâóó, çºãèé, òóóëàé óëàìæëàëò áóñ àæ àõóéã õºãæ¿¿ëýõ.

• 2/ á¿ñèéí òóëãóóð òºâ¿¿ä áîëîí òàðèàëàíãèéí á¿ñ íóòàãò ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóéã õºãæ¿¿ëýõ;

• 3/ ìàõ, ñ¿¿íèé ÷èãëýëèéí ¿õýð, õîíü áîëîí ãàõàé, øóâóó ºñãºí ¿ðæ¿¿ëýõýä ÷èãëýãäñýí òóðøèëò ñóäàëãàà, ñîíãîí ¿ðæ¿¿ëãèéí àæëûã õýðýãæ¿¿ëýõ;

• 4/ íóòãèéí øèëäýã îìîã, ¿¿ëäðèéí öºì ñ¿ðýã, ãàäààäûí àðâèí àøèã øèìò ìàë, àìüòíû øàëãàðñàí óäìûã ñàéæðóóëàã÷ààð àøèãëàõ, áèîòåõíîëîãè, ãåíèéí èíæåíåð÷ëýëèéí äýâøèëò àðãûã íýâòð¿¿ëýõ çàìààð ìàëûí ¿¿ëäýðëýã áàéäëûã ñàéæðóóëàõ;

• 5/ ìàë ñ¿ðãèéã ýð¿¿ëæ¿¿ëýõ, õàëäâàðò, ïàðàçèòòàõ ºâ÷èíòýé òýìöýõ, ñýðãèéëýõ àðãà õýìæýýã îëîí óëñûí æèøèãò õ¿ðãýæ ¿ð ä¿íã ñàéæðóóëàõ:

• á¿ñèéí òóëãóóð áîëîí îðîí íóòãèéí õºãæëèéí òºâ¿¿ä äýõ ìàë ýìíýëýã, àðèóí öýâðèéí ëàáîðàòîðèéã áýõæ¿¿ëæ, ÷àäàâõèéã íü äýýøë¿¿ëýõ, õºðø áîëîí õóäàëäààíû õàðèëöààòàé îðíóóäûí ìàë ýìíýëãèéí áàéãóóëëàãóóäòàé á¿õ òàëûí õàìòûí àæèëëàãààã ºðãºòãºõ;

• ìàë ýìíýëýã, ¿ðæëèéí àíõàí øàòíû íýãæèéã áýõæ¿¿ëýí óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð ñàíõ¿¿æ¿¿ëæ áóé àæèë ¿éë÷èëãýýíèé ýöñèéí ¿ð ä¿íã ñàéæðóóëàõ çîðèëãî á¿õèé ¿ð àøèãòàé àðãà õýëáýð¿¿äèéã íýâòð¿¿ëýõ.

• ìàë, àìüòíû ýð¿¿ë ìýíäèéí îëîí óëñûí áàéãóóëëàãààñ òîãòîîñîí ãîö õàëäâàðò ºâ÷íººñ òàéâàí îðíû ñòàòóñûã õàíãàõ:

• ìàë, àìüòíû ø¿ëõèé, ìÿëçàí ºâ÷íººñ ñýðãèéëýõ âàêöèíæóóëàëòûã õÿçãààðëàæ, óã ºâ÷íººð òàéâàí îðíû æàãñààëòàíä îðîõ áýëòãýë õàíãàõ.

• 7/ ìàë, àìüòíû ýì, áèîáýëäìýëèéí ¿éëäâýðëýë, íèéë¿¿ëýëò, õýðýãëýýíä òàâèõ õÿíàëòûã ñàéæðóóëàí ºíäºð èäýâõòýé, àþóëã¿é, ÷àíàðûí áàòàëãààòàé ýì, áèîáýëäìýëèéã õýðýãëýõ;

• 8/ èíæåíåðèéí áîëîí ýíãèéí óóðõàéí õóäàã, óñò öýãèéã íýìýãä¿¿ëýõ, ýçýìøèë, àøèãëàëòûã ñàéæðóóëàõûí çýðýãöýý óñíû íººöèéí áóñàä ýõ ¿¿ñâýðèéã çîõèñòîé àøèãëàõ çàìààð õ¿í àì, ìàëûí óñíû õàíãàìæèéã íýìýãä¿¿ëýõ:

• óñò öýã¿¿äèéã ñýðãýýí çàñâàðëàõ, øèíýýð ãàðãàõ, öàñ, áîðîîíû óñûã õóðèìòëóóëàí õèéìýë íóóð, óñàí ñàí,õºâ, öººðºì áèé áîëãîõ çàìààð áýë÷ýýðèéí óñàí õàíãàìæèéã ñàéæðóóëàõ;

• øèíýýð óñò öýã òîãòîîõ õàéãóóëûí àæëûã óëñûí òºñâèéí õºðºí㺺ð ã¿éöýòãýõ, óñæóóëàëòûí çîðèóëàëòòàé òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ ¿éëäâýðëýõ, èðãýä, àæ àõóéí íýãæèéí ººðñäèéí õ¿÷ õºðºí㺺ð óñò öýã ãàðãàõ,çàñâàðëàõ ñàíàë ñàíàà÷ëàãûã äýìæèõ.

• 9/ áýë÷ýýðèéã çîõèñòîé àøèãëàõ, ýçýìø¿¿ëýõ, ñàéæðóóëàõ, õàìãààëàõ, òàëõëàãäñàí áýë÷ýýðèéã íºõºí ñýðãýýõ çàìààð áàãòààìæ, äààöûã íýìýãä¿¿ëýõ, ¿ëèéí öàãààí îãîòíîòîé ìåõàíèê áîëîí áèîëîãèéí àðãààð òýìöýõ àæëûã ºðãºæ¿¿ëýõ:

• áîëîëöîîòîé á¿ñ íóòãóóäàä áýë÷ýýðèéã ýçýìø¿¿ëýõ çàìààð ìàë÷äûí õîëáîî, á¿ëýã, íºõºðëºë, õàìòëàã çýðýã òýäíèé ¿¿ñãýë ñàíàà÷ëàãàä òóëãóóðëàí áýë÷ýýðèéí çîõèöóóëàëòûí òîãòîëöîî,ìýäýýëëèéí ñ¿ëæýý áèé áîëãîõ;

• áýë÷ýýð, õàäëàíãèéí òàëáàéí õºíººëò øàâüæ , ìýðýã÷èäòýé òýìöýõäýý áàéãàëü îð÷èíä õàëã¿é, ¿ð àøèãòàé àðãóóäûã õýðýãëýõ.

• 10/ õàäëàíãèéí òàëáàéã àøèãëóóëàõ, ýçýìø¿¿ëýõ, áîðäîõ, óñëàõ ¿íäñýí äýýð áàéãàëü, ýäèéí çàñãèéí á¿ñ á¿ðò ìàëûí òýæýýëèéí õýðýãöýýã äîòîîä íººöººð õàíãàõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ;

Õºòºëáºð, òºñë¿¿ä

Ìàëûí ýð¿¿ë ìýíä /1999 îí/ Ýð÷èìæñýí ìàë àæ àõóéí õºãæëèéã äýìæèõ Ìàë ñ¿ðãèéã ãàí, çóäààñ õàìãààëàõàä òóñëàõ Ìàõíû ýêñïîðò Íýã ñóóðèí íýã á¿òýýãäýõ¿¿í, /2005 îí/ Ýêîëîãèéí öýâýð á¿òýýãäýõ¿¿í, /2006 îí/ Ìàëûí ÷àíàð ñàéæðóóëàõ, /2006 îí/ Ñ¿¿ /2006 îí/ Ìàëûí òýæýýë /2007 îí/ Ýð÷èìæñýí àðãààõ ¿õýð, õîíèíû ìàõ ¿éëäâýðëýëèéã

íýìýãä¿¿ëýõ äýä õºòºëáºð

АНХАААРАЛ ХАНДУУЛСАНД БАЯРЛАЛАА