1

Çocukluğum Oyuncağı

Çocukluğumun oyuncağı ile tanışmam okulların kapandığı bir Cuma gününe rastlar. Đlkokul beşinci sınıfı bitirdiğim gün; babam, elimden tutmuş, koca bir yazı evde geçireceğimi düşünerek daha ben istemeden götürmüştü mahallemizdeki o mağazaya. Dükkandaki adam, her gün önünden geçerken baktığımız vitrindeki o atari kutusunun bir benzerini açıp bize o yaz arkadaşım olacak kara atariyi –namı diğer karakutu- anlatmaya başlamıştı. Hiç unutmam, babam 450 bin lira olan o atarinin 50 bin lirasını peşinat olarak vermiş, kalanını da yüzer binlik dört taksitle ödemeyi kabul etmişti.

Türkiye’de beyaz (dandik) ve gri (kaliteli) kutularda satılan atariler, aslında orijinal Atari VCS değil, Compatible adındaki fason kopyalardı. Eski versiyondaki 6 switcher ve pedallar bu modelde kullanılmamıştı.

O gün eve geldik, ikili koltuğumuzu televizyona yanaştırdık, atariyi kurduk, ve akşam annem gelinceye kadar oynadık onunla. Sonraki günlerde babam hep işe gitti ve karakutu bana kaldı. En çok yukarıya doğru giden ve köprülerden geçen uçak oyununu seviyordum. Bu oyunu atarimle tanışmadan yıllar önce bir oyun makinesinde oynamıştım, yine de emin değildim, bu ona çok benzese de sanki aynı oyun değildi.

Atari 2600 sistemi için yapılan River Raid 1 (solda) ve Commodore sistemi için yapılan River Raid. (Sağda) Bu oyunları bir döneme kadar aynı oyun sanmıştım.

O yaz tatilinde Antalya’ya gittik, kampta tanıştığım arkadaşlarımın hemen hepsiyle bir karakutu muhabettidir aldı yürüdü. Hemen herkes karakutuyu ya almış ya da bir şekilde temas etmişti. Zaten bu “karakutu” deyimi de arkadaşlar arasında çıkma bir şeydi. Oyun

2

makinemizin teknik adı olan Atari 2600 pek kullanılmazdı. Yine bu marka sayesinde olmalı ki, her türlü oyun makinesine “atari” denmeye başlanmıştı. O yaz arkadaşlarla muhabettlerimizin temel sorunsalı, bu makinenin gerçekte kaç oyunlu olduğu konusunda düğümleniyordu. Atari kutularında yazan “256, 444, 512, 666, 999 oyunlu” gibi ibareler hiçbir zaman gerçek olmuyor, bu makinede kimse 160 oyunun üstünde oyun bulamıyordu. Bir de tabi piyasada oyun kaseti bulunup bulunamayacağına ilişkin spekülasyonlar alıp yürüyordu. O yaz birçok kişi eve dönüp de atarisiyle oynamak için tatilin sonunu zor etti. Eve dönüş bir burukluk ama bir de karakutuya kavuşma heyecanını getirdi. Döndüğümüz gün, bütün gün uyuyan anne ve babamın aksine ben saatlerce atari oynamış, tatilde arkadaşlarımdan öğrendiğim taktiklerle bazı oyunlarda ilerlemiştim. Mesela kuşak değiştirme olan bir karate oyunu vardı ve joystiği ileri doğru tutup sürekli vuruşa basınca bu oyunda ilerlenebiliyordu. Velhasıl bu atarinin sunduğu mantık bunun ötesinde değildi, 16 renkle desteklenmiş bir grafik, bir yerden hoplama zıplama, bir şeyleri vurma tarzı isimleri süper ama kendileri pek de komplike olmayan ve 4 bit hafıza sebebiyle de hiçbir zaman olamayacak oyunlardı bunlar…

Kuşak değiştirmeli Karate oyununda tek yapmanız gereken joystiği ileri doğru tutup ateşe basmaktı…

Ankara’da bir türlü bulamadığımız Atari 2600 kartuşları! Bazı çok dandik oyunlar için bile kartuş yapılmış olması, beni hep şaşırtmıştır!

Bu teknik yetersizliklere rağmen belli bir konusu olan macera oyunları da yok değildi, efsane ve hala oynanan uçak oyununu River Raid’in yanı sıra, sağa doğru ormanda ilerlemeli, ilk başarılı “arcade” olan Pitfall, oksijeni sınırlı bir deniz altı idare edilen Mariana, tepeden geçen uçakların vurulduğu Atlantis, labirentte “öcülerden” kaçılan pac-man, fazla grafik ve hafıza gerektirmeyen puzzle oyunları, bunların yanında kurbağayla sinek yemece, balık tutmaca, gibi çok orijinal konsept oyunlar ve bunların yanında sanki programlaması yarıda bırakılmış ya da kestirip atılmış gibi onlarca saçma oyun da, o 160 oyunun hafızasını süslüyor, ama yine de bize yetmiyordu… Yetmiyordu ve ben, atarinin arkasındaki düğmelerle oynayarak çıkan bozuk görüntülerden yeni modifiye oyunlar elde etmeye uğraşıyordum.

Atari efsanelerinden Pitfall, Atlantis ve Pac-Man. Pac-Man kartuşu, 12 milyon tane üretilince elde kaldı ve bu Atari’yi iflasın eşiğine getirdi.

3

Konsept oyunlardan; Fishing Derby, Frogs and Flies ve Sneek and Peak (Saklambaç). Bu oyunlar arasında menüde ortalarda yer alan Mines of Minos isimli labirent oyunu hala aklımdadır. 5 farklı labirente, 6-7 değişik düşman karaktere, belli bir ilerlemeye ve sona sahip olan bu oyun beni hep korkutmuştur. Yıllar sonra bu oyunu internette bulup da Stella 2600 emulatörü yardımı ile yine oynadığımda yine korktum inanır mısınız? Yalnızca 4KB, (yani bugün 1 sayfalık word dökümanından bile az yer kaplayan) ve televizyonda renkleri bile düzgün olarak çıkmayan bir oyun nasıl olur da böyle bir etki yaratabilir insanda acaba… demek ki, kavramlara beyinde yüklenen anlamlar gerçekten çok, çok önemli… Bu oyunu yapan CommaVid, bir de Rush Hour isimli, -yoldan karşıya tavşan geçirme- eserini yaratmış, lakin, sonrasında yok olup gitmiş… Bu arada bu makineye uygun oyunlar yazan bazı firmalar günümüze kadar gelmiş, başarılı yapıtlara imza atmıştır. Örneğin o zaman Pitfall’u, bugün de Call of Duty’i yapan ActiVision gibi.

CommaVid’in Mines of Minos adlı beni korkutan, beş bölümlük harika labirent oyunu... Bu arada, hiç oyun kasetim olmadı, yalnız daha ilk yazın sonunda iki joystiğim de kırıldı, bundan sonra ilerleyen zamanlarda Apache-1 adında Quick-Shot yapımı birkaç kaliteli joystiğim oldu. Tabi birkaç adaptör bunu izledi. Ama o ilk günler hariç, hiçbir zaman aynı anda çalışır durumda iki joystiğim olmadı, çünkü biri kırılmadan birini alamıyorduk.

Atari 2600 uyumlu joystikler: Orijinal hemen kırılan familya, Apache-1 ve Phyton-1 Karakutu beni birkaç yıl oyaladı. Orta okul cuma akşamlarını karakutu sayesinde iple çekerek eve gittim. Ama bir şeyler de o arada değişti. Ortaokula başlamamla birlikte tanıştığım Burak

4

isimli arkadaşımın Almanya’dan gelmiş “Nintendo” adında bir atariye sahip olması ve bir gün beni evine çağırıp Super Mario 3’le tanıştırması sonun başlangıcı oldu. Ardından mahallemizdeki bir diğer mağazanın vitrinine, birkaç milyon TL’den satılan ve karizma bir dizaynı olan SEGA Master System II adından bir atari geldi. Bir de buna yeni açılan Kanal 6’da başlayan Hugo yarışması eklenince karakutuya bakışımı değişti. Artık bu kocaman alete işe yaramaz gözüyle bakmaya, aslında ona haksızlık etmeye de başlamıştım. Ne SEGA ne Nintendo alamayacağımızı biliyordum, karakutu ile bir süre daha idare ettim. Ama bu arada en sevdiğim dostum Çağlar’a babası, Suudi Arabistan’dan bir fason Nintendo türevi getirmiş o da bilgisayar alınınca atariyi bana bırakmıştı. Çağlar’ın Home Computer adındaki bu güzel makinesi karakutunun belki yarısı boyutunda, ancak onun iki katı grafik gücüne sahipti ve SEGA ile başa baştı. Daima Contra ile başlayan listeleri, Super Mario, Life Force, Jackal, Russian Attack gibi klasik ve bunun yanında Binary Land, Ice Climber gibi bir yığın garip oyunu olan bu alet, oldukça uzun bir süre -belki bir yıl- bende kaldı. Bu makine nerdeyse benim gibiydi ve bu yüzden ben de ona YKM’den aylık 28 bin TL ve 10 taksitle Northern Ken adında bir oyun aldım. Bu oyun başlangıçta dandik olsa da, Nintendo’su olan Burak arkadaş, bu oyunun yeni aşamaları olduğunu çözdü. Aynı arkadaş ne hikmetse ilerde Çağlar’ın bu atarisinin sonunu da hazırlayacaktı.

8-BIT’lik Nintendo Entertainment System - ABD versiyonu (solda)ve Home Computer 3600 & Family Game isimli Japon versiyonu

Nintendo Klasikleri: Super Mario, Contra, Jackal, Life Force, Russian Attack (Green Beret)

Northern Ken adıyla satılan Hukoto No KEN.

5

Aynı yıllar, orta okula ikinci sınıfa gelen Levent’le tanıştım, Levent’te de Tür-Pa’dan alınma bir SEGA Master System II vardı. Böylece, hafta sonları atari önemli bir şey oldu bizim hayatımızda. Ve Levent sayesinde de Sonic, Alex Kidd, Altered Beast, Mercs, Shinobi gibi SEGA klasiklerini de tanıdım. Đlerleyen zamanda Home Computer çok popüler oldu. Birçok türevi aynı isimle piyasaya çıktı. Süper Rasti ve Subor gibi saçma isimliler de bunlara örnektir. Çağlar’ın bir gün atariyi götürmesiyle artık bana bir atari alınma zamanının geldiğini gören bizimkiler, bana bu defa Yeni Konak’tan Nintendo sisteminde olan Micro Genius’u aldılar. Ondan sonra Bu atari için yapılmış başarılı dövüş oyunu Street Fighter 3’le tanıştım ve Maltepe Pazarındaki kaset değişim servisini keşfettim. Bu arada Nintendo klasiklerinin belki hepsini gördüğümü sanıyorum, unutulmayacak olanları Konami oyunları olan Contra türleri, Goal 3 adıyla geçen topun binbir şekil aldığı bir futbol, ta en sonuna kadar gelip bitiremedğim Captain America, Süper Mario 3 ve Ninja Turtles 3’tür. Bu arada Mortal Kombat II, Street Fighter 6 ve Final Fight Guy da piyasadaki popülerlerden esinlenerek yapılmış çok başarısız uyarlamalardır. Konsollar gibi oyunların bir çoğu da uzak doğulu firmalar tarafından isimleri değiştirilerek kopyalanıyordu. Street Fighter yerine Master Fighter ya da Super Fighter gibi.

8-BIT gücündeki Sega Master System I ve Türkiye’de yaygın satılmış versiyonu olan Sega Master System II

Sega Klasikleri: Alex Kidd, Sonic, Shinobi, Mercs, Altered Beast

6

Bu oyunlar sayesindedir ki, Nintendo Sega’dan daima başarılı bir firma olduğuna inanmışımdır: Süper Contra, Street Fighter 3, Super Mario 3, Goal 3 (Nintendo World Cup Bootleg), Ninja Turtles 3 ve Captain America (Çoğunun “3” numaralı olması ilginç, Nintendo üçüncü kez de mi işi çözebiliyordu dersiniz?)

Bu dönem Sega ve Nintendo da boş durmadı ve elimizdeki 8-Bit’lik atarilerin yerine 16-Bit’lik varisleri Sega Genesis ve Süper Nintendo’yu çıkardı. Bu makineler kuşkusuz güzeldi ama pek de heves etmedim. O ara aklım, Çankaya’da oturan uzaktan bir akrabağmızda bir bayram günü görüp de oynadığım bilgisayardaydı.

Joystiğinin şeklinden dolayı “kemikli Sega” dediğimiz 16-BIT’lik Sega Mega Drive ya da “Genesis” ve karşısında Süper Nintendo namı diğer NES’in varisi “SNES”.

Sonunda çok yoğun lobi faaliyetleri ve işlerin de yolunda gitmesiyle orta okulun son günü de AMD i şlemcili, SVGA renkli monitörlü bir 386DX40 bilgisayarım oldu. 2 RAM’li de olsa, ve bu 2 RAM o alet ölene kadar hiç 4 RAM’e çıkıp ne Mortal Kombat, ne Doom, ne Warcraft, ne Comanche’yi ne de Fifa International Soccer’ı çalıştırmamış olsa da ben onu çok sevdim. Ona, ilk olarak içimde ahı kalmış o mükemmel müzikli araba yarışı Lotus’u yükledim. Sonra çoğunluğu Okan bilgisayardan alınma Prehistoric 2, Crazy Cars, Stunts, Street Fighter II, Wolfenstein 3D,Body Count, Furry of the Furries, Alone in the Dark, Civilization gibi çok oyun yükledim. Çalışmayan oyunları çalıştırmak için F8’le açmak gibi şeyler keşfettim, bir kere Crazy Boot virüsü bulaştırarak harddiski uçurdum. Ama o aleti çok sevdim. Lise 2’de sömestr tatili, F-15 uçak oyununu oynarken monitör kıpkırmızı olup da ölene kadar da kullandım. Bu arada bilgisayar alınınca Micro Genius’u kuzenime verdim, karakutu ne oldu işte onu hatırlayamıyorum.

7

386’ımda oynadığım çoğunluğu 5MB’yi geçmeyen şaheserler… Sol sütun: Gremlin yapımı Lotus 3, Titus yapımı Prehistoric 2, yine Titus’tan Crazy Cars 3, Bruderbend’den Prince, Prince 2 Mindscape’ten Stunts, Capcom’dan Street Fighter II,. Sağ sütun: ID’den Wolfenstein 3D, Delphine’den Flashback, Capstone’dan Body Count, Calisto’dan Furry of the Furries, ID’den Dave 2, Interplay’den Alone in the Dark, Micropose’tan Civilization

8

Hayalleri süsleyen 4 RAM’lik PC oyunları: ID yapımı Doom I/II, Midway yapımı Mortal Kombat I/II, Blizzard yapımı Warcraft, Nova Logic yapımı Commanche, EA’in Fifa International Soccer’ı. 386’nın ölümünden bir yıl kadar sonra bir Pentium 233 MMX aldık, o alet hala duruyor, kardeşim kullanıyor. Onda zevkle oynadığım oyunlar Fifa 98 ve Starcraft oldu. Sonrasında da 486 DX 75 (küçük bir nostalji dönemi), Pentium II 400 ve Celeron 2200 şeklinde 3 laptopum oldu. Yeni nesil bilgisayar döneminde en büyük getiri, fare ile oynanan Starcraft, Age of Empires II, C&C Tiberian Sun, C&C Red Alert serileri ve multiplayer oynama imkanı olmalı. Tabi FPS’lerde Call of Duty gibi ikinci dünya savaşı canlandırmalarını da unutmamalı. Ama bu türün en orijinali bana göre C&C Tiberian Sun’ı 3D’ye taşıyan C&C Renegade olmuştur. Sonuncu bilgisayarım da galiba son aylarını yaşıyor, çünkü mavi ekran çıkıp duruyor ve işte bu yazıyı sizlerle paylaşmam için bana eşlik ediyor. Ona emulatörler yüklüyorum, ara sıra Nintendo, Sega, SNES, Genesis oyunları oynuyorum. Ama en çok karakutu oyunlarını arıyorum. Pitfall, Mines of Minos ve River Raid’e bakıyorum, onların bugünden ileri bir düşünce ile yapıldığını düşünüyorum, bir bakıma çocukluğumuzu, 16 renke indirip iki boyutlu, biraz mistik ve korkutucu bir ekrana sığdırmış da olsalar, onları ve o günleri özlüyorum, karakutuya da haksızlık yapmışım, bunu da biliyorum…

Pentium devrinin stratejileri: Starcraft, Age of Empires II, Tiberian Sun, Red Alert 2

Kapıdaki Düşman filmini oyuna taşıyan Activision yapımı Call of Duty ve Tiberian Sun’ı 3D’ye taşıyan kıymeti bilinememiş C&C Renegade

9

Yazımı bitirirken sizlerle birkaç anekdotu paylaşayım. Yukarıya doğru giden uçak oyunu River Raid’in daha başaralı bir versiyonu Commodore için üretilmişti, köprülerin üstünden tanklar geçen bu oyunla çok sonradan tanışabildim. Duck Hunt, Hogan’s Halley, Wild Gunman gibi ilginç oyunlarda kullanılan Nintendo’nun lazer tabancasının TV ekranınında bir alıcı sensör olmadan nasıl çalıştığını uzun yıllar merak ettim, sonunda öğrendim ki, tetiğe basıldığı anda ekran karanlık oluyor, yalnız hedefin altında bir alan beyaz kalıyor. Tabancanın ucundaki lens bu beyaz görüntüyü içindeki sensöre yansıtarak hedefin vurulduğunu saptamış oluyor… Đşte bu kadar basitmiş…

Oyun dünyasında önemli kilometre taşı olan Amiga 500’üm ve Commodore 64’üm hiç olmadı. Bir efsane olan Amiga; Commodore’dan ayrılıp Atari’yi kuran bir grup tarafından satın alınmak istenmişti, ama manidar biçimde Amiga, Commodore’un oldu, sonradan çeşitli A1200 gibi upgradeleri çıktı.Zamanın atari salonlarında görülebilecek Final Fight, Captain Commando gibi en baba oyunları; disket sürücüsü, basic programlama, Stereo ses ve 256 renk vadeden Amiga’daydı. Atari bu işi kotaramasa da adını bir çağa verdi ve bu ismi her türlü oyun makinesinin genel ismi yaptı.

Amiga 500 ve Commodore 64

Nintendo Home Computer’in fason türevleri Türkiye’de Star Trek , MK3 gibi abuk isimlerle gazeteler tarafından bile verildiler. Sega, Genesis’ten sonra Saturn’u çıkararak büyük fiyasko yaşadı ve zarar etti, çünkü atari kasetle çalışmaktaydı ve devrin kopmak disk ve oyun kopyalamayı dayattığı bir zamanda kasetli konsol ölü yatırımdı. Nintendo 32 Bitlik Playstation’un karşısına 64 bitlik N64’le çıktıysa da başarısız oldu. Sega, 128 Bitlik Dreamcast başarısızlığından da sonra konsol üretiminden vazgeçti. Günümüzde bu piyasa, Sony Play Station II, Nintendo Game Cube ve Microsoft XBox tarafından paylaşılıyor.

Sega Saturn, Play Station ve Nintendo 64 serisinden tek yüzü gülen PS oldu.

Mühendislik harikası Nintendo tabancası ve Duck Hunt, Wild Gunman, Hogan’s Halley

10

1976 Stella kod adı ile üretilen, ilk defa 1977’de 190$’dan piyasaya sunulan, içinde yalnız 1 oyun bulunan ve kasetleri de 20$’dan satılan, oyun dünyasının en başarılı konsolu Atari 2600, ya da “karakutu”, dünya çapında 350.000 satış rakamına ulaştı, sayısız kopyası ve türevi üretildi. Bundan sonra yapılan atari 5800, 7200 ve hatta Atari Jaguar gibi daha üstün makineler, birçok stratejik hata yüzünden doğar doğmaz öldüler ve gelmiş geçmiş tüm oyun makineleri gibi 2600’ün gölgesinde kaldılar. Intellivision, Collecovision gibi birçok donanım ve Taito, Namco gibi birçok yazılım firması 1970’lerin sonunda kendini göstermeye başladı.

Atari 2600 (Orijinal) , Atari 5200, Atari 7800 ve Jaguar. 2600 Dışında hepsi doğdu ve öldü. Bu yazıda geçenler dahil birçok konsol oyununun günümüzde PC platformunda çalışması için emülatörler yapılmıştır. Bu oyunlar ve daha fazlasının romları internetten indirilip oynanabilir. PS gibi yeni nesil makineler hariç birçok rom son derece küçük dosyalardır. Meraklıları için www.romnation.net adresi iyi bir kaynak noktası olabilir. Dahası, oyunlara birçok da gayri resmi bootleg modifikasyonlar bulunabilmektedir. (Street Fighter serileri gibi)

Street Hoop Metal Slug Final Fight Street Fighter II (Rainbow Bootleg) Namı diğer “SF 8”

Tekken 3

Neo-Geo, Callus, Kawaks, Zinc ve nerdeyse hepsini içeren Mame Emulatörlerine ait popüler oyunlar. 1980’lerde doğan ve birçok yazılım firması, bugün önemli yerlere geldi. Örneğin Contra’yı yapan Konami bugün, Pro Evolution Soccer’a imza atmıştır. Buna karşın CommaVid, Westwood gibi birçok firma da sıra dışı konseptler yarattılarsa da oyun dünyası tarihin isimsiz kahramanları olmaktan ileri gidemediler ya kapandılar ya da satın alınıp kapatıldılar. Bunlar gibilerin benim içimde yeri çok başkadır, bu yazıyı da aklıma gelen gelemeyen, oyun dünyasının bu kahramanlarına armağan ediyorum.

11

Contra Serileri, Life Force, Civilization Call to Power gibi şaheserleri yaratan Konami son olarak Fifa’ya rakip PES 5’e imza atmıştır.

Nintendo Game Cube, Microsoft Xbox ve Sony PS2 (Computer Magic Video) Ben de bugünlerde bu eski oyunların ve yapımcıların anısını, bazı yeni nesil oyunlarda yeniden canlandırmak derdindeyim. Örneğin Atari 2600 oyunu World of Adventure, Quake 3 motoru ile canlandırılmış.

Ben de Mines of Minos’u Westwood’un C&C Renegade motoru ile yeniden yapmaya uğraşıyorum. Aynı kaderi paylaşan bu iki firmayı (CommaVid ve Westwood) Mines of Minos 3D’de birleştirmek inanıyorum ki anlamlı olacak. Başarılı mıyım derseniz, belki bir ekibim olsaydı çok daha başarılı olurdum. Ama uğraşmak da güzel inanın. Kimisinin çocukluğu sokakta geçer, kimisininki köyde, benimki de kah bunların başında, kah bisiklet üstünde geçti, ama geçti işte, hayatımda bir yeri oldu…Bu günleri ve bana değişik şeyleri yaşatan bu makineleri hiç unutmayacağım… Arda Deniz Aksular – 24 Nisan 2006,Ankara

World of Adventure’ın Quake 3 motoru ile yeniden yaratımı ve Renegade için bir panoptik hapishane tasarımı.