SUNU Trkiye'ye ilk dndm yllard. 1989 ylnda NLP eitimi vermek iin bir takm yerlere ilan vermitim. Sadece bir kii yant vermiti arma. Ama dier verdiim eitimlere talep vard. Bu bile artcyd. nk eitimlerim bireysel geliimle ilgiliydi. O yllarda bireysel geliim kavram yayn dnyasna da eitim dnyasna da henz girmemiti. Ben de NLP szcklerini kullanmadan her eitimimde NLP retilerini bir ekilde aktardm. NLP eitimine o yllarda ilgi gsteren tek kii, daha sonra tm dier eitimlerime katld. u anda ODT'de retim yesi. Bir niversitenin kendisini gelitirmeye ilgi gsteren ve kendi olanaklaryla geliimine maddi ve manevi yatrm yapan bir retim yesine sahip olmas o renciler iin ne harikulade bir rol modeli rnei. Byle bir insann rencisi olmay isterdim dorusu. Bugn ise artk birok kii NLP denilen bir "ey"in varlndan haberdar. NLP insan yaamn kkten deitirebilecek detaylar sunduu iin tm dnyada bylesine hzl yayld. 1970'li yllarn sonunda yaadm yer olan San Francisco'da ilk hipnoterapi eitimimi aldmda NLP de retiliyordu. nk NLP ve hipnoterapi birbirinden ayrlmaz bir btn. NLP btnsel bir yaklama sahip. Mikro detaylarla uraan holistik bir farkndalk yntemi. Yeterlilii gelitirmeye odakl. Modellemeyle hem bilinci hem bilinaltn etkin bir duyarlkla kullanmaya ynelik. Pratik. Dili yksek kapasitede kullanan, zihinsel srece odaklanan ve hzl sonu alan bir teknik. zmlerde etik ve sayg temel alnyor. NLP'nin iinde yeni hibir ey yok. Tm bilgiler yaam, insan dikkatle gzlemleyerek elde edilmi. Baar ve baarszln, saln ve hastaln kader olmadn bize anlatmaya alan yaamn dilidir NLP. NLP iin yaamn deiik hallerinin zihin laboratuarndaki formlasyonu da diyebiliriz. Forml bilen ve kullanan yaam piyangosunda mutluluk ve baarya hak kazanyor. Bu kadar basit. Baz insanlar forml kendiliinden uyguluyor, formln ne olduunu bilmeden. Zaten NLP de bu tr insanlar modelleme ile ortaya kan bir sistem. NLP gl yaratmyor. Ama herkesin gl tohumuna sahip olduu gereini biliyor. Hangi hallerin gln en salkl amasn salayan koullar olduunu tespit ediyor. Gl yetitirmek isteyenlerin harikulade bulduu, gl yetitirmek istedii halde devedikeni yetitiren kiilerin ise kullanmad bir klavuz. NLP'nin derinliklerine indiinizde her trl kaynakla balantl olduunu da kefedersiniz. Bedenle, duyguyla, zihinle ve ruhla. NLP maniplasyon aracna kolaylkla dnebilir. Atein hem piirmeye, hem yakmaya hizmet ettii gibi.

NLP son dnemlerde btnselliinden, ruhsallndan arndrlarak salt teknoloji olarak sunulduu iin byle bir tehlike vardr. Ayakta kalmas doalln yitirmemesine baldr. NLP sadece bilgilerin aktarlmasndan ibaret kalr, zihinsel boyuttan teye geemezse ruhunu kaybeder. NLP NLP NLP NLP ile ile ile ile nasl nasl nasl nasl daha fazla sat yaplr? zdeiim yaratlr? spesifik baar elde edilir? kendin olunur

nsanlarn ou birinci ve nc sorularn yantn daha ilgin buluyor. kinci ve drdnc sorularn yantnn onlara istediklerinin daha da fazlasn sunacan bilmeden. amz hap dnyas, imdiyi kurtar dnyas. Bu benim yazdm ilk NLP kitabm. Gnmzdeki NLP retilerinin temel bilgilerini sunmadan bir ilk kitap yazlamayacann farkndaym. NLP bilgeliinin kitap araclyla aktarlamayacann da zorluunu yayorum. ou eitmenin yaad gibi. Kitap bilgiyi aktarabilir sadece. Bilgelik zneldir. Teoriyi bilerek bilgili oluruz, pratik ise bize bilgelik kazandrr. NLP btnsel adan bakarak detaylara odaklanr. Budur gnmz dnyasnda eksik olan. Sadece detaylar var. Btnsellik gzden kam durumda. NLP'nin i dnyasnda, aktivite dnyasnda kullanmna dair birok kitap var. Bu kitaplarn hepsi yararl. Her birinden reneceiniz ok ey var. Aslnda NLP'nin zn kavradnzda onu yaamnzn her alannda kullanabilirsiniz. Bu konudaki ilk kitabm yazarken nro-linguistik programlamann yaygn bilinen ABC'sine deinmeye kendimi zorunlu hissettim, iimden daha derine dalmak gelse de. Ama Temel NLP eitimi alnmadan ileri seviye eitim bilgileri anlalamaz. ABC bilinmeden XYZ anlalamayaca gibi. 10. sayfadaki Temel NLP emasna baktmzda temelinde uyum ve esnekliin olduunu gryoruz. Stunlar ise Kalibrasyon ve Meta Model oluturuyor. Bu nedenle kitapta ncelikle uyum ve esneklik yani temel, sonra stunlar anlatlyor. Anlatm blmemesi iin baz temel egzersizler kitabn son blmnde yer ald. Hem bir arada olmas, hem de kolaylkla bulmak asndan. Egzersizleri kitaptan okuyarak uygulamann zorluunu biliyorum. Bu nedenle eer ihtiya duyarsanz sizler iin hazrladm NLP kasetlerini dinleyerek egzersizleri uygulayabilirsiniz. Evde, ite, her yerde. Kitabn sonuna koyduum Trkiye'de km NLP ile ilgili kitaplarn listesinden yararlanacanz umuyorum. Tabii gzden kardm ya da bilmediim baka kitaplar da olabilir.

Sevgi ve enerjiyle dolu kaln. GR NLP NEDR? Her insan iinde var olan potansiyeli, yetenekleri, gc kullanabilme ansna(!) erimek ister, en azndan erimek istediini syler -parman oynatmak iin aba gstermese de. Kiinin NLP denilen byl yntemi renmesi ve uygulamas ise yaamn ans ve tesadflere brakmak yerine, kendi istedii biimde yaratma ve ina etmeyi semesi yani kendi yaamnn sorumluluunu stlenmesi anlamna gelir. Neuro-Linguistic Programming szcklerinin ba harfleriyle anlan NLP'yi Duyu-Dil Programlamas olarak evirebiliriz. NLP hem bilimdir, hem sanattr. NLP bilimdir. Bilim nesnel deneyimlerin sistematik doasn inceler. NLP znel deneyimlerin sistematik doasn inceler. Her birimiz zgn bireyler olsak da, i dnyamzda olup bitenlerin d dnyamza yansmalar farkl farkl olsa da, isel oluumun basamaklan harika bir sistemin ileyiiyle gerekleir. Tpk, hibirimizin dieriyle tpa tp ayn olmamasna ramen, hepimizin anne rahmine dtmzden itibaren, doana kadar ayn oluum srecinden gememiz gibi. NLP sanattr. Sanat insann yeteneklerini ve yaratcln kullanarak, i dnyasnn renklerini, mziini, duygularn en estetik bir sunula ifade etme ve bakalarna aktarabilme gcdr. NLP, insann "kendisinin en iyi versiyonu olabilme" sanatdr -isel ve dsal baarnn uyumlu ve dengeli bir biimde ifade bulduu bir yaam sanat. Dnce, duygu ve davranlarmz birlikte alarak yaam deneyimlerimizi yaratr. ou zaman bu deneyimleri bilinsizce yaratrz. Robotlaan dnceler, dondurulmu ya da bastrlm duygular ve otomatik davranlarla yaratlan yaam deneyimleri doal olarak bilinsizce olur. Durmu saatin bile gnde iki kez doruyu gsterdiini dnrsek, bilinsizce srlen bir yaamda arada bir ans ya da tesadf dediimiz "dorular" yzmz gldrr. Geri kalan zamanlarda hayatn bizim istediimiz ekilde seyretmemesinin nedenini ansszlk, talihsizlik ya da kader olarak aklamaya eilimliyizdir. Biyoloji, dil bilimi ve bilgi temeline dayal, kendine zg kuramlar olan beyin/zihin faaliyeti bilimi ve bilinli deneyim yaratma sanat olan NLP, yaammzdaki "ansl" anlar "tesadf olamayacak kadar sklkta yaratmamz salar. NLP robotlaan dncelere esneklik getirir. Bir frtnada esnek bir cisim mi, kat bir cisim mi daha abuk krlr? Bir aa, rzgarn ynne doru eilerek gsterdii uyum ve esneklik sonucu, frtna dindikten sonra yine dimdik ayakta kalr. Ya binalarn camlarna ne olur?

NLP dondurulmu ya da bastrlm duygulara akkanlk kazandrr. Bylece iimizde kaskat bir halde durup bize zarar veren duygular aktarak yerini bize haz veren duygularla doldurabiliriz. rnein; deiik korkularmzn bizi tkad, adm atmamz engelledii anlar olmasayd acaba yaammz nasl seyrederdi? Sadece reddedilme korkusundan bile nice aklar, nice ileri srf inisiyatif alamadmz iin kaybettiimizi dnrsek zararn boyutlarn bir derece olsun anlayabiliriz. NLP, otomatik davranlarmzla yarattmz olumsuz yaam deneyimlerini otomatik tepkilerle tekrarlama ksr dngsne son vermemizi salar. Bu -otomatik- davranlarn en zarar verici olanlar, eitli fobilerimiz ve obsesif-kompulsif davranlarmz/ bamllklarmzdr. nsanlar alkol, sigara gibi bamllklardan, temizlik hastal, panik atak gibi hayat zindana eviren sorunlardan kurtulmak iin uzun sreli tedaviler gryor. ou kez de iyilemedikleri gibi kullandklar ilalarn bamls oluyor. NLP yntemleri ile bylesine devasa sorunlar 10-30 dakika gibi ksa srelerde zmlenebiliyor. nanlmas zor ama gerek. Bu kitapta yllarca sorunlar ile ilgili tedavi grdkleri halde sorunlarn yenememi ve aresizliin ve umutsuzluun batana saplanm kiilerin, son umutla aldklar NLP eitimi sonucunda yaadklar deiimin yklerinden bazlarna da tank olacaksnz. NLP yntemleri tbbi tehis ve tedaviyi iermez. Bu yntemlere uygulamal eitim de diyebilirsiniz. Terapi denilen ey aslnda kiinin yaantsyla derin iliki kurabilmeyi renme becerisidir. nsan kurallara smaz! BRNC BOLUM UYUM VE ESNEKLK BUYUCULUK SANATI VE NZDEK BUYUCU California'da yaadm 70'li yllarda alternatif eitim, alternatif salk, alternatif psikoloji, alternatif olan her trl retinin iine girmitim. Gnlerim, gecelerim, hafta sonlarm demeden zamanmn ve paramn byk blmn eitim, kurs, workshop, seminer ve motivasyon kasetlerine yatryordum. Evet, zamanm ve param renmeye harcamyor, renmeye yatrm yapyordum. Harcamak, bir eyin ziyan olmas, yok olmas, bitmesi, tkenmesi anlamna gelir. Yatrm ise kazan olarak geriye dner. O yllarda (hala da) hayatta benim iin en nemli eyin srekli geliim olduunu kefetmitim. rendiim her yeni bilgi, her yeni yntem beni kendimle daha bark hale getiriyor, yaam hazzm artryordu. Yatlarm para ve zamanlarn elence, giyim kuam, araba vb. eyler iin harcarken, ben kendim iin en nemli ey olan renmeye yatrm yapyordum. Amacm bir diploma alarak, mr boyu o kat parasnn bana getirecei gelir, unvan ve prestije snmak hi deildi. Bu yzden geleneksel eitimler ilgimi ekmiyordu. Ama fiziksel,

duygusal, zihinsel ve ruhsal sal gelitirici, yaam daha geni alglamaya ve kaliteli klmaya ynelik yeni bir eitim modeli ortaya ktnda o workshopa katlmak benim iin farz oluyordu. Bazen eitimin vaatleri bo kyordu. Ya da eitimci yeterli donanma sahip olmuyordu. Ama yine de zamanm ve param ziyan ettiimi dnmyordum. nk hem en kt eitimden bile yeni bir eyler reniyordum, hem de arlatan eitmen ve yntemler ile etkin eitmen ve yntemleri ayrt etme yeteneini kazanyordum. California, nsan Potansiyeli Hareketinin balad, gelitii ve oradan Amerika'nn dier eyaletlerine ve giderek dier lkelere yayld yeni bak alarnn beii idi. Hmanistik Psikoloji ve Transpersonal Psikoloji bana heyecan veriyordu. nk geleneksel psikoloji gibi patoloji odakl deildi. Geleneksel psikoloji Freudyan yaklamla hasta insan normal insan haline getirmek zerine kurulmutu. Oysa Hmanistik psikoloji insan potansiyelinin snrszln aratryor, normal insan salkl insana dntrmeye odaklanyordu. te bu yllarda California'nn Santa Cruz niversitesi'nde John Grinder adl bir dil bilimci yardmc profesr ile psikolojiyle ilgilenen matematik ve bilgisayar rencisi Richard Bandler birlikte, NLP adn verdikleri yepyeni bir yntemle isimlerini California'da hzla duyurmaya balamlard. (Her eyi "bilen" lkemizdeki kimi profesrlerin onlara retecek bir iki eyi olduu iin harcad renci ve asistanlar dnyorum da...) JOHN VE RICHARD'IN HKAYES Richard Bandler ve John Grinder'n hikayesini ksaca paylaaym sizlerle. Bu ikilinin psikoterapiyle de ilgileri vard. Birlikte alanlarnda en iyi olan kiiyi incelemeye karar verdiler. Getalt terapisinin kurucusu Fritz Perls, aile terapisine yepyeni bir boyut getiren Virginia Satir ve dnyaca tannm hipnoterapist Milton Erickson. Birbirlerinden kiilik olarak tamamen zt olan bu kiileri alanlarnda bylesine etkin klan zelliklerinin ortak noktalan olabilir miydi? Bandler ve Grinder'n amac yeni bir terapi yntemi yaratmak deildi. in teorik boyutu da ilgilerini ekmiyordu. Acaba bu insanlarn kullandklar yntemlerin kalplar tespit edilebilir ve bakalarna retilebilir miydi? Bilimsel deneyler laboratuarda aynen tekrarlandnda ayn sonular almyorsa, insann sbjektif deneyimimin de aynen tekrarlanabilir sistematii olabilir miydi? Bu yantn evet olduunu kefettiler. Bu ustann iletiimde, bireysel deiim salamada, hzl retme becerisinde ve kiinin hayattan haz almasn salayacak yntemlerindeki paternler (otomatik davran kalplar) aynyd. Peki bu paternleri kendileri aynen tekrarlasalar ayn sonular alabilirler miydi? Baary modellemek. Bu mmknd. Richard ve John, Santa Cruz'da nl ngiliz antropolog Gregory Bateson'un da komusuydu. Zihnin Ekolojisine Doru Admlar adl kitabn yazar olan Bateson, ayn zamanda iletiim ve sistem teorisi uzmanyd. (Bateson'un NLP'nin geliimine olan katks ok byktr.)

Bu drt nemli modelin kullandklar metotlar didikleyerek incelediler. Evet. Her alanda mkemmeliyetin paternleri vard ve bu paternler tekrarlanabilirdi. Paternler modellendiinde ayn sonular elde ediliyordu. Bu olaanst insanlarn kulland etkin dnme ve iletiim kurma paternlerini modelleyen Richard, sal akamlar niversitede gnll renci grubu zerinde ayn etkin sonular almay baarmt. Bu kez John, Richard' modelleyerek eitimi perembe akamlar bir baka renci grubuna verdi. Sonu yine aynyd. Baar yaratan ve tekrarlanabilen zihin modeli diye bir gerek vard. Baar tesadflere bal bir olgu deildi. stelik bu modelin detaylar en ince ayrntlarna kadar somut verilerden oluuyordu. John ve Richard 1976 ylnn bir bahar akamnda otuz alt saat sren beyin frtnasndan sonra, bir ie krmz California arab eliinde bu harika keiflerine bir de isim verdiler. NLP. NroLinguistik Programlama. Nro, tm davranlarmzn grme, iitme, dokunma, tat, koku ve hissetme duyularmz araclyla, dardan bize ulaan bilgiyi alglama ve tepki vermemizin nrolojik faaliyetlerden kaynaklandn temsil ediyordu. Dnme biimimizin yan sra fikirlere ve olaylara gsterdiimiz fizyolojik tepkiler de nrolojiye dayanyordu. Dnce ve beden birbirinden ayrlamaz bir btnd. Linguistik blm, dncelerimizi ve davranlarmz dzenlemek ve bakalaryla iletiim kurmak iin dilin nasl kullanldyd. Programlama ise sonu elde etmek iin dnce ve davranmzn seimini farknda olsak da olmasak da kendimizin yaptyd. ki adam, daha sonraki yllarda dnyann her yerinde milyonlarca kiinin renecei bir sistemi yarattklarnn belki de o anda pek farknda deillerdi. NLP LE TERAP lk balarda terapistler iin oluturulan NLP inanlmaz iddialarla ortaya kmt. NLP prensiplerini kullanarak kalc ve derin deiimler yapmak abucak ve kolayca gerekleiyordu. Birka seansta sigara, alkol, ok yemek yemek, uykusuzluk vb. gibi bamllklar ortadan kaldrmak mmkn oluyordu. Bir saatten daha az zamanda fobilerden ve korkulardan zgrle iliyordu. "renme zrl" ocuk ve yetikinleri, renen kiilere dntrmek, birka seansta sadece psikosomatik olanlar deil, baz fiziksel problemleri de iyiletirmek mmkn oluyordu. iftler ve aile yeleri arasnda, i yaam iinde insan ilikilerini daha doyumlu ve retken hale dntrmek NLP'nin iddialar arasndayd. Bu gl iddialar, somut rneklerle destekleniyordu. Ama yine de bu sonular bycln ta kendisi deil miydi? O zamana dek bu tr tedaviler aylar, seneler sryordu. Yine de sonu alnamayabiliyordu. Freud dneminde aylar, yllar sren terapiler 1960'l yllarda Getalt, Transaksiyonel Analiz, Psikodrama gibi yntemlerle birka aya inmiti, ama birka seans ya da bir saat, hatta daha ksa srede sonu alabilmek..?

Hzla Deien Dnya Yirminci yzyln bana kadar dnyada deiim kaplumbaa hzyla oluyordu. Bilgi deiiminin dnm 1500 yl alyordu. Sadece yz yl nce bugnk gelimeleri hayal etmek mmkn myd? Telefon, radyo, televizyon, bilgisayar vastas ile sesler, grntler, bir anda dnyann br ucuna, hatta uzaya gnderiliyor. nsanlar birka saat iinde okyanus ar yolculuklar yapyor. 1940'ta 500 yla inen bilgi yenilenmesi, 1980'de iki buuk yla, 1999'da alt aya indi. 2002 ylnda 39 gne inmesi ngrlyor. Yani kiiler altklar ve uzman olduklar alanlarda bile kendilerini hzla yenilemek durumunda. Artk diplomay alp duvara astktan sonra, hi kitap sayfas evirmeden de meslei srdrebilme lks sona erdi. Bilgi internet araclyla herkesin ulaabilecei yaknlkta. Bu ba dndrc deiim iin Eric Hoffer yle diyor: Deiim anda 'renenler' dnyay ele geirecek. 'Her eyi bilenler' ise artk var olmayan bir dnyaya ait bilgileriyle ba baa kalacaklar. Bilimkurgu yazar Arthur Clark ise yeterince gelimi bir teknolojinin byden ayrt edilemeyeceini sylyor. Bilgi ve teknoloji bylesine bir hzla ban alm giderken, ou insan psikoloji alannda Freud kuramlarnda ve terapi yntemlerinde takl kalm durumda; bu nedenle de NLP yntemlerinin hzl sonu verdii iddialarna, tm kantlara ramen pheyle yaklayor. Eer her eyin uzun zaman ald bir dnyada yaamaya alknsanz, byle bir hz sizde phe yaratabilir. Siz uzun bir yolculua 1900 model bir arabayla m kmay seerdiniz, yoksa 2000'li yllarn en son teknolojisi ile donatlm hz kapasitesi yksek bir arabayla m? Deiim Bir Anda Olur Her an, her saniye deiiyoruz. Ayn kiiyle ikinci kez tokalatmzda bile elimizdeki hcrelerin bir ksm deimi oluyor. Ufack bir bebek olarak dnyaya geldik, her an deie deie bugn aynada grdmz kii olduk. Fiziksel deiimin yan sra dncelerimiz deiiyor, zevklerimiz deiiyor, ilgi alanlarmz deiiyor. Yakn zamana kadar, biz ocuklarmza bir eyler retirken, bugn ocuklarmz bize bilgisayarn nasl kullanlacan retiyor. Eve yeni alnan bir elektronik aletin nasl altn ocuumuz bizden nce kavryor ve bize gsteriyor. Videoyu ayarlamasn bilmediim iin o dnemde ergen yata olan olumun eve dnn drt gzle beklerdim. (Geri elektronik aletlerin nasl altn hala renmi olduumu syleyemem. Nasl olsa etrafmda genler var.) Deiimi bir anda gerekletiriyoruz. Bir eyi gerekletirmeyi dnmek ile, karar vermek ve balamak arasnda zaman dilimi olabilir. Ama deiim bir anda olur. Bandler deiimin yava bir sre olduu olgusunu dakikada bir karenin ekrana yansd bir filmi seyretmeye benzetiyor.

Peki yleyse kendimizi deitirmekte neden bylesine zorlanyoruz? Bir ekilde deimek istediimiz alanlar var hepimizin hayatnda. Belki sonularndan rahatszlk duyduumuz bir alkanlmz, belki bize rahatszlk veren ani patlamalarmz, belki sevdiklerimize hayr diyemememiz, vb. Bazen tm heyecanmzla bir eyi deitirmeye karar veriyoruz. rnein; bir ay iinde drt kilo vermeye karar veriyoruz. Bu hedefin mantkl ve tutarl olduunu biliyoruz. Heyecanla gidip dnyann parasn vererek egzersiz aletleri alyoruz. Evimizin yaknndaki aerobik kursuna kaydoluyoruz. Beslenmemize dikkat ettiimiz iin bir dilim pastaya bile hayr diyoruz. Bu kararmz yakn arkadalarmza sylyoruz. Diyet ile ilgili kitaplar alyoruz. drt gn, hatta bir hafta on gn her ey yolunda gidiyor. Ama sonra...? O aldnz egzersiz aletini en son ne zaman kullandnz? O drt kilo gitti mi? Ya da ka kere gitti gitti geri geldi? Hayatmzda bize ac ve rahatszlk veren alkanlklarmz ve koullarmz deitirmekte zorlanyoruz. Kendimizle ilgili deiimin zor olacana inanyoruz. Ve ektiimiz aclara ramen deimemekte direniyoruz. Oysa ac ekmek, bir eylerin deimesi gerektiinin sinyalidir. Ve de o ana kadar uyguladmz strateji ve yntemlerin ie yaramadnn gstergesidir. Bir de mutluluun bedelinin ac ekmek olduuna dair mantksz bir inanca sahip oumuz. Bu doru olsayd dnyada en ok ac eken insanlarn en mutlu insanlar olmas gerekmez miydi? te bu nedenlerle insanlarn ou NLP ile deiimin kolay olduuna inanmak istemiyor. Bir zamanlar aylarca srecek yolculuklarn imdi teknolojinin gelimesiyle birka saat iinde yaplacan gryor, deneyimliyor ve kabul ediyorsunuz. Bu konuda phe duymuyorsunuz. Ayn ekilde bir beyin/zihin teknolojisi olan NLP'yi de deneyimleyin ve grn. Uzun sren mcadele, ac ve strap, yaammzda uyguladmz yntemi deitirmemizi, yeni yollar bulmamz bize sylyor. Uzun sre ac ekmenin erdemli bir yan yok. Her ne kadar din ve politika gibi kolektif halsinasyonlarn szcleri bize yle olduunu sylese de. Her gn iine ayn yoldan gidip gelen kii, iine kendisini ulatracak daha kestirme yollarn olduunu bilmez. nk hi aratrmamtr. Ta ki bir gn yol yapm dolaysyla her zamanki yolu ulama kapanana kadar. O gn kii farkl bir yoldan gitmeye zorlanr. nk amac iine zamannda varmaktr. Karlat zorluktan, alt eyi yapamamaktan dolay kzabilir ama ksp eve dnmeyi aklna getirmez deil mi? Ve bu zorluk ona, iine gidebilecei daha kestirme yollar olduunun farkndaln kazandrr. Benzinden ve zamandan salad kar da yanna kalr. Yaantmzdaki uzun sreli mutsuzluklar da gittiiniz yolun kapal olduunun, yeni ve kestirme yollar kefetmenin zaman geldiinin gstergesi.

NLP dnyasna ho geldiniz. KNC BLM BEYN DENLEN BLGSAYAR BEYN DE YAZILIM KULLANIYOR Bilim ve teknoloji doay ve insan taklit ederek geliiyor. Kimyasal ilalar bitkilerin tedavi edici zelliklerinin laboratuar ortamnda sentetik olarak retilmesiyle oluuyor. Kamera gz taklit ediyor. Bilgisayar beynin bir modeli. Bir NLP terimi olan modelleme yaamn her alannda mevcut. Beynimizi bir bilgisayar olarak kabul edersek, dncelerimize ve dncelerimizin rn olan davranlarmza yazlm programlar diyebiliriz. Bir bilgisayar ne kadar mkemmel olursa olsun yazlm program iinde olmayan bir uygulamay gerekletiremez. rnein sayfa dzeni iermeyen bir yazlm programyla, ne kadar mit etsek de, arzu etsek de, istesek de sayfa dzeni yapamayz. Kzmakla, ayn tulara yzlerce kez basmakla da sayfa dzenini salayamayz. Ayn ekilde zihinsel programlamamz deitirmediimiz srece yaammzda istediimiz sonulara ulaamayz. NASA'daki bir mhendis, dmeye bastnda istedii sonucu alamazsa hemen hatann nereden kaynaklandn aratrr. Biz insanlar ise nerede hata yaptmz aratrmak yerine suu dmeye atyoruz. Yani bizim dmzdaki koullara, olaylara ve insanlara. Sulamak, belki kendi zihnimizde bizi kurtaryor, ama istediimiz sonuca ulaamadmz gereini deitirmiyor. Deiimi istiyoruz ama yazlmmz deitirmeyi dnmyoruz bile. Bu yzden deiim bazen bize ok zor geliyor. NLP'nin bycl ite bu noktada gizli. Beynimizin yazlm olan zihinsel programmz deitirdiimiz ya da kalitesini ykselttiimiz anda, beynimizin performansnda olumlu deiimlere ahit oluyoruz. Dncelerimiz, hissettiklerimiz, davranlarmz ve yaammz annda deiime uruyor. NLP'ye insan beyninin yazlm kullanm klavuzu da diyebiliriz. Beynimiz olaanst kapasiteye sahip mkemmel bir bilgisayar. Yapacamz ey, onu gelikin yazlm ile donatmak. Snr koyan donanm deil, yazlm. Biz insanlar yazlmmzda olmayan programlar gerekletiremediimiz iin-'mazeretler retiyoruz ve sulama yoluna gidiyoruz: Yeteneim yok, beden tipim uygun deil, kiiliim bunu baarmaya msait deil, burcum uygun deil, zekam bunun iin ok fazla/ok az vb. NLP ile, aylarca, yllarca iyi niyetle uyguladnz ama sonu alamadnz yntemlerle ulaamadnz amalarnza kesin ve kalc bir ekilde ksa zamanda ulaabilirsiniz. stediiniz eylere ulamann zor mu olmas gerekiyor? Karmak m olmas gerekiyor? Zihinsel programnz yle mi diyor?

Bir ey daha. NLP ile sonuca ulamak iin inanmanz gerekmiyor. Yazlm program dahilinde verilen komutlarn yerine gelmesi iin inanmanz gerekiyor mu? nanmak hi gerekli deil, ama bilgisayar programlamay ve hangi tulara basacanz bilmek gerekli. NLP'yi Hangi Alanlarda Kullanabiliriz? Birok NLP kitabnda NLP'nin kullanld alanlarn listesi yaplyor. Eitim, salk, terapi, sat, ak-mek ilikileri, evlilik, ocuklarla iletiim, i hayat vb. Btn bunlar doru. nsanlar o anda kendileri iin en nemli sorunun listede olduunu grmek, iitmek, bilmek istiyor. NLP ile zayflayabilir miyim? Daha fazla sat yapabilir miyim? Sevgilimle ilikimi dzeltebilir miyim? Fobilerimden kurtulabilir miyim? Alkol bamllm aabilir miyim? Snav stresini yenebilir miyim? Daha kolay doum yapabilir miyim? Temizlik hastalmdan kurtulabilir miyim? Panik atam ortadan kaldrabilir miyim? Aneroksi NLP ile geer mi? Utangalm yenebilir miyim? Hayr demeyi renebilir miyim? Kpek korkumu, kedi fobimi, karanlk fobimi, eimi kaybetme korkumu aabilir miyim? ocuklarmla daha iyi iletiim kurabilir miyim? zgvenimi ykseltebilir miyim? Olumlu dnebilir miyim? Kendimi motive edebilir miyim? Bu ve buna benzer sorularla sk sk karlayorum. Yantm kocaman bir EVET! 'Evet'e varan sonulan hem ben hem deneyimli NLP eitimcileri defalarca yaad. Tm bu sorunlarn ortak bir kayna var: Beyin program. Tedavinin sadece tp doktorlar tarafndan yaplabileceini savunan anlayn, alternatif yntemlere kar (bu yntemlerle alnan baarl sonularn yzde oranlarnn yksekliine ramen) at sava 1970'li yllarda ABD'de balamt. Tp sektr ve ila firmalar tatl kardan vazgemek istemiyordu. Onlara gre saaltm yntemleri tbbn Ortodoks tekeli altnda olmalyd. Sklkla ortaya kan ila skandallarna, tedavi yntemleri sonucu ortaya kan iatrojenik (doktor ve tedavi kaynakl) hastalklarn yksek oranna ramen, alternatif saaltm yntemlerini arlatanlkla suluyorlard. Buna psikolojide projeksiyon (yanstma) deniyor. rnein; her trl Ortodoks yntemi denemi bir kanser hastas, aresizlikle alternatif bir tedaviye bavurmu ve sonunda lmse, sorumlu alternatif tedavi yntemi oluyordu. Hibir ila, ameliyat, tbbi yntem kullanlmad halde. Tp sektr kendi yksek maliyetini gz ard ederek, alternatif yntemleri (ucuz maliyetine ramen) para kazanma yolu olarak suluyordu. (Yine bir yanstma.) Sigorta irketleri tp sektr ve ila firmalar ile ibirlii iinde ucuz, ksa, yan etkisi olmayan alternatif yntemler iin yaplan harcamalar sigorta kapsamna almyordu. Paras olmayan halk ne yapsn? Mecburen Ortodoks tedavi yollarn semek zorunda kalyordu. Gnmzde bu durum pek deimi deil. Tedavi eittir la ve/veya ameliyat olarak grld srece bu yanlsama srecektir. Tp dnyas yakn gemite depresyonun genetik

olduuna ve ila tedavisi gerektiine karar verdi. Geri ben henz depresyonla doan bebek grmedim. Her sene ylba yaklatka ila firmalar alveri bamlln yenmek iin yeni bir ila retir. O senenin mucizevi(!) ilac yeni isimli bir antidepresandan baka bir ey deildir oysa. Yaknda kahve, ay ve ak bamll iin de ila karsa armayalm. Psikolojik sorunlar iin ila tedavisi deil, psikolojik yaklam ve beyin programnn deiimi gereklidir. Buna da tedavi deil, eitim denir. Kiinin kendisine yeni bir yazlm program seme eitimi. la ve ameliyatn gelecein dnyasnda sadece fiziksel acil durumlar iin bavurulan yntemler olacana inanyorum. Bak Anz Geniletecek On lke Her bilim dalnn, her sanat dalnn, her iin renilmesini kolaylatran temel ilkeler vardr. Bu ilkeler ilevsel olduu iin kabul edilir, kiilerin inanlarna gre deimez ve saduyuya hitap eder. Aadaki ilkeleri yaamnzda gerekletirdiinizde, deneyim ve davranlarnzda, NLP'nin yaklam ve becerilerini doal olarak greceksiniz. Bu ilkeler kendinizi ifade etmekte, bakalarn isabetli alglayabilmekte, istediiniz sonucu alabilmekte ve esneklik kazanmanzda yol gsterici olacaktr. nce ilkeleri, sonra bu ilkeleri yaamda en etkin biimde uygulama yollarn reneceiz. 1. Harita Blgenin Kendisi Deildir Her birimiz be duyumuzla d dnyadan gelen verileri ve bilgileri alrz ve kendi zel kalplarmza gre bu bilgilere bir anlam veririz. Bir ehir haritas bize ehrin yollarn, sokaklarn gsterebilir ama o yollarda, o sokaklarda karlaacamz manzaralar ya da grdklerimizden holanp holanmayacamz hakknda bize bilgi veremez. Bir sar gl resmi, nasl sar gln kendisi deilse, bizim sar glle ilgili dncelerimiz, duygularmz ve deneyimlerimiz de sar gln kendisi deildir. Sar gl sadece sar gldr. Ama sar gle yklediimiz anlam bizim haritamzdr. rnein; gen bir kzken bir gazetede sar gln "ayrlk" anlamna geldiini okumutum. Sevgilim bana tek bir sar gl verdiinde tepkim nasl oldu dersiniz? Oysa delikanlnn haritasnda sar gl "sadakat" anlamna geliyormu. Haritalarmzn farkl olmasndan dolay neredeyse o dakika ayrlyorduk. Sevgilim sadece sar gln rengini sevdii iin de bana sar gl veriyor olabilirdi. Bugn bir iek aldmda iei veren kiiye verdii iein kendisi iin zel bir anlam olup olmadn soruyorum. Nasl, dersimi iyi renmiim deil mi? Hepimizin kendi zel gemi deneyimlerimizin, inanlarmzn, deerlerimizin oluturduu bir dnya modeli vardr. Kendi dnya modelimiz (haritamz) bizim gereimizdir. Ve ou insan kendi haritasnn en doru, dolaysyla en iyi olduuna inanr. Oysa blge "gerek", harita ise bizim "realite"mizdir.

Neyin "gerek" olduu konusunda haklym/ hakszsn iddias yznden neleri kaybettik bugne dek. Kaybettikten sonra hakl olmak neye yarar. nsan ilikilerinde, karmzdaki kiinin haritasn kefetmeye almak bize salkl iletiim konusunda epey yol aldrr. Bir insan anlamaya almak m onu iletiime ak hale getirir, yoksa onun haksz, bizim hakl olduumuz iddiasndan galip kmak m? Dnya anlalmadndan yaknan insanlarla dolu, oysa anlamaya alan ok az. Sizi yaamnzn her alannda aranlan biri klacak "srlar"dan biri, haritann blgenin kendisi olmad gereini srekli kendinize hatrlatmaktan geiyor. Sar gln ayrl temsil etmesi gerein kendisi deildi. O benim haritam, benim realitemdi. Ama sevgilimi onun niyetine gre deil, kendi realiteme gre yarglyordum. Bir insan ya da olay yarglamak oumuz iin ne kadar da kolay... Birisini yarglarken, biz hep haklyzdr, deil mi? 2. Dil Deneyimin kinci Derece Temsilidir Dil deneyim deildir. Sadece deneyimi (grdklerimiz, duyduklarmz, hissettiklerimiz) tarif etmek ya da sembollerle ifade etmek iin kullandmz szcklerdir. Ama hepimiz farkl duyusal deneyimler yaadmz ve bu deneyimlere farkl anlamlar verdiimiz iin, szckler her birimiz iin farkl anlamlar ifade eder. Gzlerinizi kapayn ve bir odada bir kpekle birlikte olduunuzu dnn. Bu cmleyi NLP almasnda sylediimde katlmclarn suratnda farkl ifadeler beliriyor. Kiminin yznde bir tebessm oluuyor, kimisi yzn buruturuyor, kendisini gvende hissetmedii iin panik halinde gzlerini aan bile oluyor. Zihinlerde canlandrlan kpeklerin biri dierine benzemiyor. Yaanan duygular ise mutluluk ve hazdan korku ve dehete kadar deien geni bir yelpazeyi kapsyor. Sylediklerimiz ile sylemek istediklerimiz arasnda fark olduu gibi, anlattmz ile nasl anlaldmz arasndaki fark yznden her birimizin hayatnda zntler -hatta dostluklar ya da i balantlarn yitirdiimiz ac deneyimler- olmutur deil mi? 2. letiim = Tepki letiimin anlam, niyetimize baklmakszn etkileimin tepkisiyle belirlenir. Ama, verilen mesajn (niyetin) nasl anlaldyla (tepkiyle) uyumlu olmasdr. Karmzdaki kiinin tepkisi, beklediimiz tepkiden farkl ise sorumluluk bize aittir. Baarl bir iletiimci, istedii tepkiyi alabilmek iin eitli yollar dener ve iletiim kurmay becerir. letiimde ama, karmzdaki kiinin istediimiz sonucu alabileceimiz tepkiyi vermesini salamaktr. Bir bardak su isterken de, beni seviyor musun, diye sorarken de, Eskimo'ya buzdolab satmaya alrken de, sevgilimize ya da arkadamza krgnlmz susarak ifade ederken de szl ya da szsz iletiimimizin amac kendi amzdan iyi niyet tar. Ama iletiimi salkl kuramazsak bir bardak su bamzdan aa boca edilebilir; eimiz, ff, seviyoruz dedik ya, yantn verebilir; Eskimo rakip firmann

buzdolabn almaya karar verebilir; arkadamz krgnlmz -ne olur, gel tamir et, eskisi gibi olalm, mesaj yerine- kendisini artk sevmediimiz eklinde yorumlayarak uzaklaabilir. Cehenneme giden yolun iyi niyet talaryla deli olduunu hatrlayalm. Sadece ne sylediimiz deil, nasl sylediimiz de alacamz tepkiyi belirler. 3. Zihin ve Beden Ayn Sibernetik Sistemin Bir Parasdr Zihin ve beden birlikte hareket eder. Duygular, fizyolojik tepki, i ilemler, algsal bilgi ve davransal tepki hepsi art arda gerekleir. Birbirlerini aralarnda bir ayrm yokmuasna etkiler. Olumlu dncenin duygular ve insan sal zerindeki etkilerini aklayan birok kitap var. Hastalklar iyiletirmede kullanlan yalanc "ilalarn" (hasta bunlar gerek ila zannederek alr) etkisi (plasebo) tp dnyasnda biliniyor. Ayn ekilde bedenin de zihin zerinde etkisi vardr. rnein; hazr ol pozisyonunda duran bir kiiden yaratc bir dnce retmesini bekleyemezsiniz. Hiyerariye dayal yaplanmalarda stn karsnda astn hazr ol pozisyonunda durmas itaati kolaylatrr. Kendisinden itaat beklenen kiinin dnmesi istenmez. Birisiyle konuurken, sizden oturmanz, ellerinizi kollarnz oynatmadan konumaya devam etmeniz istense, ksa bir anda konsantrasyonunuzu yitirdiinizi, dnemez hale geldiinizi deneyerek grebilirsiniz. Beden hareketsizletike zihin de hareketsizleir Bu yzden eitimlerde sk sk katlmclarn hareket ieren egzersizler yapmas alglamay artrmak asndan nemlidir. Depresyondaki kiilerin omuzlar kktr ve yere bakarak yrrler. Kendinizi olumsuz duygular iinde hissettiiniz bir zamanda omuzlarnz bilinli olarak dikletirerek ve yukarya ya da ileriye bakarak yrmeye balayn. (Ama bastnz yere dikkat etmeyi de ihmal etmeden.) Kendinizi iyi hissettiinizi greceksiniz. Mutsuz olduunuz bir anda, glmeyi deneyin. Zorlamayla da olsa yznze yaylan bir tebessm beyindeki mutluluk hormonu olarak bilinen serotonini artrr. Ksa bir sre sonra kendinizi gerekten daha iyi hissetmeye balarsnz. NLP'de apalama denilen teknik de zihin beden ilikisinin somut bir kantdr. Bu konuya daha sonra gireceiz. 5. En Dorudan Bilgi Davrantadr Dil bir kiinin deneyiminin ikinci derecede temsilidir. Davran ise deneyimlerin dorudan gstergesidir. Kzgn deilim, diyerek burnundan soluyan kiinin szne mi bakarsnz davranna m? Biraz daha otursaydnz, diyen ve esneyen ev sahibinin szne mi bakarsnz davranna m? Gzlerini sizden kararak yemin eden kiinin szne mi bakarsnz davranna m? NLP'yi rendiinizde ve uyguladnzda baarl bir beden dili uzman olmay da doal olarak reniyorsunuz. 6. Davran Ben Deildir

Ben dediimiz z, davranlarmzn ve bilin anlaymzn tesinde bir eydir. Ben'i deitiremeyiz ama davranlarmz deitirebiliriz. oumuz hem kendimizi hem bakalarn davranlar kendimiz ya da o kii sanarak yarglarz. Aptalca bir davranta bulunuruz, kendimizi aptal olmakla sularz. ocuumuz snfta kalr, onu baarsz olmakla sularz. Eimiz telefon etmeden eve ge gelir. Eimize sorumsuz olduu iin kzarz. Ben aptaln tekiyim. Bu davranm aptalcayd. Sen baarsz bir ocuksun. Bu snavlarda baarsz sonular aldn. Bir telefon bile edemeyecek kadar sorumsuzsun. Ge geleceini bildirmek iin telefon etmemek sorumsuzca bir davrant Size birinci cmleler mi ikinciler mi daha cazip geliyor? Ben deimez, ama davranlar deiebilir. Eletiri kiinin benliine yaplyorsa (ama kendisi ama bakas tarafndan), hata kiinin kimliiyle zdeleir ve deitirilemez hale gelir dolaysyla da ykcdr. Oysa davrana yaplan eletiri -davran deitirilebilir olduundan- yapc ve gelitiricidir. Birinci cmleler, kiinin benliini (varln) mahkum eder. zellikle erken yalarda ocuklara kullanlan birinci trden cmleler, ocuun zgvenini ve zdeerini trpler. yi niyetle de olsa ocuunuza yaptnz birinci trden eletirilerle onu belki de mr boyu srecek olan zgven ve zdeer yoksunluuna mahkum edersiniz. "Sen kt bir ocuksun" ile "Sen iyi bir ocuksun ama bu davrann ktyd" cmlelerinden siz hangisini iitmek isterdiniz? Davran kiinin varlnn kendisi deildir. yle olsayd, gemiimizde yaptmz davranlar bugn aynen srdryor olurduk. hayatnda da alann varlna deil, davranna ynelik eletirilerin yaratt sonular kesinlikle daha yapc ve etkilidir. Bu konuda size Kurald Yaynlarndan kan Elayne Savage'm "Kiisel Alglamayn" kitabn okumanz hararetle neririm. Kiisel alglamak, ok yaygn bir korku olan reddedilme korkusunun farkl eklidir. Bu korkuyu amak, zgveni ve zdeeri artrr. Kii, ocukluunda ald varlna ynelik olumsuz mesajlarla rseledii benlik bilincini yeniden kazanarak gerek anlamda gl olur. Gnmzde kendinden gsz olan ezenlerin, unvann, parann, konumun, genliin, gzelliin geici gcne snanlarn davranlarna baktka, geici glerini kendileri sandklarn grdke, sylemlerini duyduka, benliklerinin ocukluklarndan itibaren nasl da rselenmi olduklarn hissedebiliyoruz. Burada Leo Rosten'in ok sevdiim bir szn sizinle paylamadan edemeyeceim:

"Zalimler zayf kiilerdir. Sevecenlik gllerin iidir". 7. Her Davran Bir Adaptasyondur Alglarmz yorumlama biimimiz kendi realitemizi tanmlar. Davranlarmz ise kendi realitemize (kendi gereklerimize) adaptasyonlarmzda. Kendi gereklerimiz dorultusunda davranmak, ben sandmz egoyu korumak amacn tar. Ego kendisini ben sand iin varln ne pahasna olursa olsun korumak ister. Her davrann ardnda olumlu bir niyet vardr. Niyet "ben"den gelir. Davran olumsuz grnse de niyet iyidir. rnein; bugn kilolarndan ikayet eden birinin morali bozulduunda hala buzdolabna saldrmasn iradesizlik olarak yorumlarz. Oysa bir zamanlar, ok skntda olduu bir anda yiyecek ona geici de olsa bir rahatlama getirmiti. imdi dncesi ona ok yemenin kendisine zararl olduunu sylyor. Beni ya da ben sand egosu ise "ye ve rahatla" diyor. Niyet olumlu. Moral bozukluuna kar buzdolab saldrs bir adaptasyondur. ocuklarn ve karsn dven bir erkei ilkel ve gaddar biri olarak yorumlarz. Oysa bir zamanlar babasndan ok dayak yiyen bir ocuk, buna okul ve asker daya da eklenince kendisini gsz olarak kabul etmek istemez. Zihninde "gl olan dver" mesaj olumutur. Ego gl olmak ister. Gllk dayakla edeerde olduuna gre, nce mahallenin elimsiz ocuklarn, kedileri, kpekleri, sonra karsn ve ocuklarn dvmek kiiye geici de olsa gl olduu duygusunu yaatr. Dncesi ona yaptklarnn yanl olduunu sylese de ben sand egosu ona gl olduunu dayak atarak kantlamasn syler. yerinde tm alanlara kt davranan patron, ocukluunda kt davranmann gllk belirtisi olduu mesajn kendisine kt davranan byklerinden renmitir. "Bl ve ynet" ilkesini benimseyen ynetici ocukluunda muhtemelen anne ya da baba tarafnda yer almaya zorlanm kiidir. Ezik bir insan, ocukluunda kimseden bir ey talep etmeyerek ve onlar memnun etmeye alarak varln srdreceine inanmtr. Hibir duygu belirtisi gstermeyen poker suratl kii, ocukluunda duygularn tehlikeli olduu mesajn almtr. Duygularn gstermiti belki bir zamanlar ama alay edilmi, aalanm ya da kz gibi davranmakla sulanmt. yleyse erkeklik, duygular gstermemek demekti. Ksaca ne kadar zararl, incitici ya da dncesizce olursa olsun her davrann ardnda iyi niyet yani kiinin kendisini koruma ihtiyac vardr. Bilincinde olmadmz bu amaca hizmet eden davran ancak, iyi niyete hizmet eden baka bir davran yolu grldnde ya da gsterildiinde deiebilir. nk "ben"e ait olan niyet yine doyuma ular. Davrann hizmet ettii iyi niyeti bulduumuzda, bu niyete daha etkin bir ekilde hizmet eden yeni bir davran benimsemek kolay olur. NLP'nin amac da "kendimizin en iyi versiyonu" olmaktr zaten. 8. u Anki Davranmz u Anda Mmkn Olan En yi Seeneimizi Simgeler

Yaam deneyimimiz, neyi nasl algladmz, farknda olduumuz seenekler, gereklik "haritamz", "zmz" yani ben'imiz dorultusunda daima bildiimiz en iyi seime gre davranrz. Bakalar seimlerimize inanamasa da, yarglasa da, knasa da, mahkum etse de. Her an, o an iin yaptmz en iyi seime gre davranrz. Bakalar seimimizi onaylamasa da. nsan bile bile daha kt bir seim yapar m? Bir workshop katlmcs babasnn kanser olduunu bile bile hala sigara imeye devam ettiini sylemiti. Oysa babas sigara imeyerek gn fazla yaamaktansa, sigara ierek kendi keyfinden vazgememeyi seiyordu. Hem hayata hem lme meydan okuyordu. Onun iin mmkn olan en iyi seim sigara imeyerek bir sre fazla yaamak deil, yaad srece sigaradan ald keyfin tadndan vazgememekti. Babasnn kararn sabaha kadar tartabiliriz ama bu karar, baba iin mmkn olan en iyi seenekti. Karsn srekli olarak aldatan bir erkek, aslnda yaptnn toplumsal kurallara aykr olduunu biliyor. Ama kadnlar zerinde parasal ve konumsal gcn... ve erkekliini kantlama ihtiyac onun iin eine sadakatten daha iyi bir seenek. Ekonomik koullardan dolay eini kaybetme riski olmayacana da inanyor. Bir eyi bilmenin gc, duygusal ihtiyacn gcne yenik der. nk insanlar her ne kadar reddetseler de duygularyla var olan yaratklardr. Duygusal ihtiya doyurulmadan bilmek yeterli deildir. Bilmek yeterli olsayd, asrlardan beri byklerimizden aldmz tlerle hi hata yapmayan bir nesil oktan ortaya kmt bile. Duygularn dinlememeyi erdem sanan bir i adam, srf mehur olduu iin isminden yararlanacan dnd bir kiiyle i ortaklna girmiti. nsezi de bir duygudur. Hem de yksek bir duygu. Ama i adammz duygusallkla duygularn mesajn kartryordu. Mantyla hareket ediyordu. Duygusalln zayflk olduunu dnyordu; yledir de. Ama duygular dinleyebilmek duyarlln gstergesidir. Kendisi iin mmkn olan en iyi seenek iflasn getirdi. Kendimiz iin mmkn olan en iyi seenei o anki duygularmzla yaparz. Mantmz bile bizi duygularmz dorultusunda hakl karr. Duygularmz derken duygusal ihtiyalarmz kastediyorum. En kanl cinayeti ileyen kiinin bile kendince duygusal boyutta hakl nedeni vardr. Bir kiralk katil, alaca parayla elde edecei gcn ldrecei kiinin yaamndan daha nemli olduuna kendisini inandrr. ldrecei kii byle bir muhakemeyi yapmayacak kadar nemsizdir onun gznde. Her an kendimizle ilgili en iyi seenei yaparz. Bir dakika sonra piman olsak bile. Bir dakika sonra yaadmz pimanlk daha iyi bir seenei grdmz iindir. Bir dakika nce bu seimin varlndan habersizdik oysa. En azndan duygusal boyutta. Bu ilke birok boyutta benim kendimi affetmemi salad. Yaptm hatalarda o anda mmkn olan en iyi seimi yapm olduumun farkna

varmak beni piman deil gl kld. Pimanlk yeni seeneklerin devreye girdiinin gstergesidir. Sululuk duygusuyla sakn kartrmayn. Yaptmz seimlerin kendi seimlerimiz olduunun bilincinde -kendimizi ve bakalarn sulamyor- olmak harikulade bir zgrlktr. Ne yaparsanz yapn kendi bildiinizin en iyisini yaptnz. Yaptnz "yanl" da olsa yeni seenekleri bulmanz iin size sunulan bir ders idi. Ne mutlu yaam okulunda derse girme hakkn kazananlara... ve dersten snf geenlere. 9. Eer Dnyada Bir Kii Bile Bir eyi Yapabilmise Bunu Benim de Yapabilmem Mmkndr Tek mesele nasl olacadr. Bu da ileride paylaacamz gibi farkl stratejiler (Temsil Sistemleri) araclyla gerekletirilebilir. Her insan yapmak istedii tm eyler iin yeterli kaynaa sahiptir. Bu ilkeyi eitimlerde ilk sylediimde sklkla gelen tepki, "Ben de Van Gough vb. olabilir miyim?" eklinde oluyor. Tabii ki Van Gough olabilmek iin zel yetenekler gerekiyor. Ama yeterli eitim aldnzda ve kendinizi adadnzda iyi resim yapan biri olabilirsiniz. Zaten kendini bir eye adamak bir baardr -Van Gough olamasanz bile. Ben de Van Gough olabilir miyim, tr u rnekler vermek, kiinin kendisini baarszla mahkum etmesinin gstergesidir. Baarl insanlarn bir ortak zellii var: enerji -yalar ne olursa olsun. Eer sar Beethoven beste yapabiliyorsa, eer sar, dilsiz ve kr Helen Keller pedagog oluyor ve birok dili renip birok kitap yazabiliyorsa bizim iin de her ey mmkndr. Hmanistik psikolojinin babas Abraham Maslow, insanlarn ne olduu ile deil ne olabilecei ile ilgilenmi bir bilim insan. nsan Potansiyeli kavramn bize kazandran Abraham Maslow'un nsan Olmann Psikolojisi (Kurald Yaynlar) kitab benim hayatmda dnm noktas oluturan bir kitap oldu. Maslow'u okumak bana kendimin ve bakalarnn yeteneklerine zihinsel snr koymamay derinden retti. Her birimiz belki zel yetenekleri olan kiilerin yaptn onlar kadar iyi yapamayz ama ok eyi yapabiliriz. Drt dakikada bir mil koabilen Roger Bannister olmadan nce bilim insanlar hi kimsenin bir mili drt dakikada koacana inanmyordu. Ama Roger Bannister'n bu rekoru krmasndan sonra 1 yl iinde 37 koucu ve daha sonraki yllarda ise 300' akn koucu onun rekoruna ulat. Snr koyan ey zihnimiz ve inanlarmz. Her birimiz her eyi yapmay renebiliriz. Yeterince zaman, enerji yatrm yaptmz ve kendimizi adadmz takdirde. O ok hayran olduunuz harika satc, harika e, harika arkada var ya? Siz de olabilirsiniz. Siz kendinize Van Gough ya da Helen Keller kadar inanyor musunuz?

10. Esneklik Yasas Herhangi bir sistemde, hangi enin ya da kiinin esneklii (seenei) en bykse, sistemi kontrol eden o olur. Kontrol szcyle, deneyimin kalitesini etkileme gcnden bahsediyoruz. Esneklik, yaptnz ie yaramyorsa, farkl eyler denemeyi gze alabilme yeteneidir. Hep ayn eyi yapp bu kez farkl sonu beklemek ise Einstein'n delilik tanmdr. NLP'de bir sz vardr: Tek seim seimsizliktir. ki seim eliki yaratr. ya da daha fazla seim zgrlktr. Bu sz sizin hayatnzda nasl karlk buluyor? u anda yasadnz sorunlarn zm iin ka seeneiniz var? Ka seenei grebiliyorsunuz? Yeni seenekler grmek iin kendinize izin veriyor musunuz? Yoksa kendinizi tek seime ya da elikiye mi mahkum ediyorsunuz? Bir workshop katlmcs kendi evi olduu halde olunun evinde kalmay seen dul bir anne ile kars arasnda kalan bir erkekti. Anne evine gitmeyi reddediyor, ei ise anneyi istemiyordu. Hem annesi hem ei bask yapyordu. Katlmc erkek iki seimden birine mahkum olmamak iin kendince nc, drdnc ve beinci seenekleri buldu. Tabii epeyce kafa yorarak. Sonu: u anda eiyle birlikte yayor. Anne ise kendi evinde. UYUM ORTAMI OLUTURMAK SZN ELNZDE Bir i yemeindesiniz. Yannzdaki sandalyede oturan kii firmanza birka gn nce katlm henz tanmadnz biri. Sizin tabanza bakyor ve ok lezzetli grndn sylyor. Ben de aynsndan smarlayaym, diyerek sze balyor ve kendisini tantyor. Sizin setiiniz yemei seen bu kiiye kar ilk yaklamnz olumlu mu olurdu olumsuz mu? Sohbet ilerledike onun da sizin gibi tane tane konutuunun farkna varyorsunuz. Ortak yanlarnz ise olduka fazla. kinizin de ayn okuldan mezun eleriniz olduunu, ikinizin de tenis oynadn ve sinemaya gitmekten holandnz, ikinizin de ayn politik gre sahip olduunuzu reniyorsunuz. Sizce bu kiiye kar ilk izlenimleriniz olumlu mu olurdu olumsuz mu? Bu karlama bir arkadaln balangc olabilir mi? Bir i yemeindesiniz. Yannzdaki sandalyede oturan kii firmanza birka gn nce katlm henz tanmadnz biri. Tabanza bakyor ve yzn buruturarak fazla et yemenin zararlarndan bahsetmeye balyor -vejetaryen olduunu sylemeyi ihmal etmeden. Ve kendisini tantyor. Bu kiiye kar ilk yaklamnz olumlu mu olurdu olumsuz mu? Siz tane tane konuurken o ok hzl ve yksek sesle konuuyor. Konutuu tek mevzu ise kendisi. Evde drt kedisi ve iki kpei ile yalnz yaadn, her hafta sonu futbol oynadn ve hi hazzetmediiniz bir politikacnn uzaktan akrabas olduunu ve onun bundan gurur duyduunu reniyorsunuz. Sizce bu kiiye kar ilk izlenimleriniz nasl olurdu? Aranzda bir arkadalk domas mmkn grnyor mu?

NLP'de uyum denilen kavram iletiimin temel tadr. Uyum, karmzdaki kiinin dikkatini tutabilme ve gven duygusu yaratabilme yeteneidir. Uyum iletiimin en nemli unsurudur. Uyum olmadan, hayat kelimenin tam anlamyla yrmez, akmaz. Uyum olmadan iletiim olmaz. Uyum olmadan i hayatnz ekilmez olur. Patronunuz ekilmez biri, i arkadalarnz anlaysz olur. Mteriler sizinle i yapmak istemez. Uyum olmadan evliliiniz yrmez. Einizi katlanlmaz bulursunuz. Paylama szcnn ne anlama geldiini bile bilmezsiniz. Hayatn size her alanda limon sunduunu dnrsnz. letiim kurma becerisi olmayan kii limonata yapmay da bilemez. Herkesle ve her eyle uyumsuz olan nadir kiileri tansak da oumuz baz insanlarla kendimizi uyumlu bazlaryla ise uyumsuz hissederiz. Sevdiimiz kiiler uyumlu olduumuz kiilerdir. Bu kiilerle pek ok ortak ynmz vardr. Sevdiimiz kiilerle farkl zevklerimiz bile olsa zellikle etik deerlerimiz uyum iindedir. Siz hi hrsz ve dalavereci birinin drst ve gvenilir biriyle dostluuna ahit oldunuz mu? Mutlu iftleri, birbirlerine ne kadar da uyumlu, diye tanmlarz. Gnlk yaamda oumuzun ilk anda kannn snd kiiler olmutur. Bir bak, bir dokunu, bir sz, bir davran annda iki kiiyi birbirine yaklatrabilir. zel yaammzda sevdiimiz kiilerle grrz, sevmediimiz kiilerden uzak dururuz ya da zorunlu durumlarda ksa bir sre iin bu kiilerin varlna katlanrz. Ama i hayatnda byle bir lksmz yoktur. Sat yapmak istiyorsak mteriyle uyumlu olmak gerekir. Huzurlu bir alma ortam iin i arkadalaryla uyumlu olmak nemlidir. Peki, baz insanlarla doal olarak yakaladmz uyumu, gerektii zaman bilinli olarak her insanla kurmamz mmkn m? Bunun bir yolu, bir metodu var m? Uyum kazanlabilen bir yetenek mi? NLP, uyumu insan ilikilerinin temel ta olarak tanmlar. renilerek kazanlan her beceri gibi uyum da renilebilen, gelitirilebilen, ustalk kazanlabilen bir beceridir. Uyum tekniklerine girmeden nce tm insanlarn ortak zelliklerine bir gz atalm. Bu ortak zellikleri bilincimize iyice yerletirdikten sonra insanlarla uyumu ok daha kolaylkla salayabiliriz. nsanlarn On Ortak zellii Psikolog Phil Mc Graw tm insanlarn ortak zelliklerini yle sralyor. 1. Tm insanlarn bir numaral korkusu reddedilme korkusudur. Reddedilme korkusunu hi yaamam insan var mdr? Clinton'u bile bakanl srasnda reddeden nice gzel kadn olduuna bahse girerim. 2. Tm insanlarn bir numaral ihtiyac kabul grme ihtiyacdr Bebeklikten yalla dek hem de. Baz nllerin, benim kimsenin onayna ihtiyacm yok, dediine bakmayn. Hi alk almasnlar bak kendilerini nasl hissederler.

3. nsanlar zerinde etkin olabilmek iin onlarn zsayglarn koruyacak ya da gelitirecek ekilde davranmak gerekir zellikle birisini eletirirken eletirinin yapc bir ekilde verilmesi, eletirinin yerini bulmas asndan ok nemlidir. Kiinin kendisini deil, davrann eletirmeye zen gstermeliyiz. Eletirinin en etkin yolu sandvi metodudur. Yani eletiriyi banda ve sonunda kiinin olumlu zellikleri ve davranlar arasna sktrma metodu. nce kiinin olumlu bir zelliini syleyin, sonra eletirinizi yapn, sznz yine olumlu bir zelliiyle tamamlayn. rnein; bir arkadanzn sklkla gerekli gereksiz yalana bavurduunu gryorsunuz. zellikle bakalarndan duyduu eyleri kendi bandan gemi gibi anlatmasndan rahatszlk duyuyorsunuz. Arkadanzn sevdiiniz birok gzel yn var. Sen yalancnn tekisin. Yalanlarndan bktm, demekle bir yere varamayacanz kesin. "Ayeciim, senin arkadalarna yardmseverliini takdir ediyorum. Herkesin ba sktnda yardmna koan ilk kii sen oluyorsun. Benim de bulunduum ortamlarda sklkla yalan sylediine tank olmak ve ilgin olaylar kendi bandan gemi gibi abartarak anlatmandan ise rahatszlk duyuyorum. Gerei bildiim halde susmak kendimi senin su ortanmm gibi hissettiriyor. Bir gn olmadk bir ortamda zor durumda kalmandan korkuyorum. Sen anlattn ilgin hikayelerle kendini nemli ve dinlenilmeye deer hissetmeye ihtiya duymayacak kadar sevilen bir insansn. Arkadalarmz sylediin yalan yzne vurmuyorlarsa seni sevdikleri iin. Sen bu sevgiye layk bir insansn." 4. Herkes, her duruma "Bunda benim iin ne var" diye yaklar Eitimlerimde katlmclar ilk anda en ok bu maddeye tepki gsteriyor. Oysa manevi doyum bile almayacanz bir faaliyet iin emeinizi, zamannz ya da paranz kullanr msnz? Her durumda "benim iin" olan ey, manevi doyum, onay ve kabul grme; sevgi ve sayg ya da prestij olabilir. 5. nsanlar ancak anladklar eyi iitir ve anlamlandrr Bizim anlattmz karmzdakinin anlad kadardr. Karmzdaki kii, anlattmz bizim istediimiz gibi anlamyorsa sorumlusu yzde yz biziz. Her birimiz ancak anlayabildiimiz kadar duyarz ve alglarz. Bir ocua teknik terimlerle kuantum fizii anlatmaya kalkn. (ou patron da nedense maa zamm isteini bir trl anlayamaz!) 6. Herkes, kiisel olarak kendileri iin nemli olan eyler hakknda konumay tercih eder. Var m itiraz olan? 7. nsanlar kendilerinden holanan insanlardan holanr, gvenir ve inanr. te uyumun ne kadar nemli olduunun bir kez daha tekrar. 8. nsanlar genellikle grnen nedenlerin dndaki nedenlerden dolay yaptklar eyi yapar.

rnein, ocuklarm yznden bu evlilie katlanyorum, diyen kadnlarn aslnda katlanma nedenleri farkldr. Ekonomik durumlar msait deildir, gidecek yerleri yoktur; evlilii bitirmeyi kiisel baarszlk ve utan kayna olarak gren bir inanca sahiptir; iki kiilik yalnzlk tek kiilik yalnzlktan daha katlanlr geliyordur; evli kadn statsnden vazgemek istemiyor-dur; yeni bir koca aday bulana kadar idare etmeyi dnyordur vb. Ama ocuklar adna yaplan fedakarlk(!) toplum tarafndan onay verilen bir gerekedir. Fedakarlk toplum tarafndan yceltilen bir kavram. Oysa hilesini iinde aka barndryor. Yaplan bir fedadan daima beklenen bir "kar" vardr. Her fedakarlk bir beklentiyi ierir. Ve hibir fedakarlk kiiye beklentisi dorultusunda kar getirmez. Getirdii ey eninde sonunda kullanlmlk duygusu, bezginlik, fke ve ziyan olan zamann ardndan yaklan attr. Birisi sizin iin bir fedakarlkta bulunuyorsa dikkatli olun. O kiinin beklentilerini karlamaya gcnz yetmeyebilir. 9. En olgun insan bile basit davranlarda bulunabilir. Yceletirdiimiz kiilere, grdmz ilk hatalarnda ya da basit dediimiz davranlarnda rk yumurta frlatmaya yatkn bir toplumuz. Byk insanlar bykl hak edecek bir eyler yaptklar iin byk olurlar. Bu, onlarn insan olma hakkn ellerinden alabileceimiz anlamna gelmez. Hangimiz kendimize yaktramadmz davranlarda bulunmadk ki? Birisi sizi 24 saat gzetleseydi, yaptnz her davrantan gurur duyar mydnz? Sadece bu maddeyi iimize sindirmek bile ok yararldr -hem kendi basitliklerimizi balamamz salad, hem de anlaymz ve empati yeteneimizi genileterek bizi daha olgunlatrd iin. Bu madde dedikoducularn beslenme kapsdr. Dedikodu magazinlerinin de tiraj kaps. 10. Herkes toplumsal maske takar. Kiiyi grebilmek iin maskenin ardna bakmak gerekir. Sk duyulan ikayetlerden biri de: Beni tanmadan yarglyor. Ben onun sand gibi biri deilim. Ben aslnda ok iyi/gzel/ drst/zeki bir insanm, tr yaknmalardr. Maskenin amac takann kimliini gizlemesidir. Bir anlamda kiiyi korur. En ii d bir insan bile kendisiyle yakn frekansta olmayan bir topluluk iinde toplumsal maske takma ihtiyac duyar. Toplumun iki yzl olduu gereini inkar edemeyiz. Her insann yaamnda, olan ile olmas gereken arasnda a vardr. A ne kadar bykse maskeler o kadar kaln ve eitlidir. Maskenin ardna bakmak isteyecek kadar bize yaknlk duyan kiiye yeterince gven duyduumuzda maskeyi karrz, tabii toplumun nne karken tekrar takmak zere. Herkesin toplumsal maskesi vardr. Kiminin kaln kiminin ince, kiminin ok kiminin az. Ama bir kimseyi yzde yz tandnz syleyebilir misiniz? Buna kendiniz de dahil. En azndan kr noktalarmz ve henz ortaya kmam potansiyel yeteneklerimiz hakknda bilgi sahibi deiliz.

Bir workshop almasnda 16 senedir evli ve ocuklu bir yzn sahibi "ben"dir, maskenin ise "ego" Evet, bu zellikler her insanda var. Yoksa siz sadece kendinizde olduunu mu sanyordunuz? Eitimlerde bu maddeleri sayarken katlmclarn yznde bir rahatlama yakalyorum her nedense. En ok da kendilerinde bencillik olarak nitelendirdikleri zaaflarnn(!) insani bir zellik olduunun bilincine vardklarnda. Mesajnzn Ulamas in Fiziin bilinen bir yasas vardr: Zt kutuplar birbirini eker. nsan ilikilerinde ise durum bunun tam tersidir. nsan kendisine benzeyen insandan holanr ve ona ekilir. Kadn erkek ilikilerinde fiziksel ztlklar ilk bata ekici olabilir. Esmerin sarndan holanmas gibi. Ama arkadalk ve i ilikilerinin yan sra kalc kadn erkek ilikilerinde insanlar kendilerine benzeyen kiilerden holanr. Uzun sre birlikte olan iftlerin birbirine benzedii sylenir. Dorudur da. Herhangi bir yerde insanlar gzleyin. Kimlerin uyum iinde olduunu kolaylkla fark edersiniz. Uyum iinde olan kiileri dikkatle incelediinizde benzerlikleri de yakalayabilirsiniz. doru eilmise dieri de ne doru eilmitir. Biri elini enesine koymusa dieri de elini enesine koymutur. Ayak ve bacak konumlar, ban eim durumu ve omuzlarn duruu birbirine benzer. 2. Hareket ve mimikler benzerlik gsterir. Birisi ellerini ok kullanyorsa dierinin de elleri hareket ediyordur. 3. Ses tonlar ve konuma hzlar benzerlik gsterir. 4. Birbirlerine uygun grsel/iitsel/kinestetik dil kullanrlar. (Bu konuya Temsil Sistemleri blmnde gireceiz.) Gz-hare-ketleri ve baklar uyumludur. 5. Nefes al-verileri uyumludur. Uyumlu iftler sevime ve uyku esnasnda da ayn ritmde nefes alr ve verir. Bakalarn bu konuda test etmeniz mmkn deil ama kendi ilikinizi test edebilirsiniz. Nasl, bir aile facias m yaratyorum yoksa? 6. nan ve deerler benzerlik gsterir. Bunu yakndan tandnz dostlarda, uyumlu i ortaklklarnda, uyumlu iftlerde gzlemleyebilirsiniz. Siz kendi yaamnzda holandnz kiilerle birok ortak zellik tamyor musunuz? Hani bilinen bir tekerleme vardr: mam imam tekkede Hac hacy mekkede Deli deliyi dakkada (dakikada) Bok boku kenefte bulur. Bu tekerlemeye gldnz m? Yoksa kibarlmdan(!) rahatszlk m duydunuz? Uyum iinde miyiz, deil miyiz?

1. Bu insanlarn bedensel pozisyonlar birbirine benzer. Biri ne

Hepimiz her ortamda kendimize benzer birilerini bulmaya alrz. Bir i grmesinin, verimli bir toplantnn, baarl bir satn, bir ak ilikisinin uyum ortam olmadan gereklemesi mmkn deildir. Uyum yoksa, hibir ey yoktur. Yalnzln dnda. Aadaki rneklerden hangileri sizce uyumlu davran sergiliyor? a) Erkek ban ne emi, kz ba yukarya kalkk konuuyor. b) Yal erkek geriye kayklm, gen erkek ona doru eilmi c) ki kadn yan yana oturmu, dizleri birbirine deiyormu gibi duruyor. d) ki ocuk yerdeki bir boz yap oyununa doru eilmi, biri yere dayad sol elinden, dieri yere dayad sa elinden destek alyor. e) ki erkek karlkl oturmu. Biri eliyle gzlerini ovuturuyor, dieri ona doru eilmi. f) Bir kadn ellerini gsnde kavuturmu ve ayakta, dier kadn koltukta oturuyor. Ba ve omuzlar dimdik. g) Bir erkek masasnn nndeki dosyaya eilmi, eli enesinde. Dier erkek masann nndeki koltukta oturuyor, bedeni ne doru ve elini enesinin altnda tutuyor. h) ki erkek ayakta. Birinin sol dierinin sa aya nde. Bedenler birbirine ynelik. i) Bir kadn oturduu koltukta hzl nefes alp veriyor, gs inip kalkyor, bir erkek ayakta ve srt kadna dnk. Karnnn inip kalkt hafife belli oluyor. Elleri arkasnda kenetlenmi. j) Erkek kollar iki yanda kadna doru ar admlarla yryor, kadn kollar iki yanda ak erkee doru kouyor. Eer yantnz c,d,g,h, ise siz uyumlu davran gzlemleme ustassnz. imdi uyumlu olma sanatnda usta olma zaman. Eitimlerde ska gelen bir soru da mutlu ve kalc bir birliktelik iin ille de kendimize benzeyen biriyle olmamzn gerekip gerekmedii zerine oluyor. ncelikle, birbirine benzemenin aynlk olmadn vurgulamak isterim. Bizimle tpatp ayn olan bir insanla yaanan birliktelik ne kadar gelitirici olabilir ki? Hatta byle bir iliki monoton, dolaysyla skcdr. iftlerin temel deerlerinin ayn olmasnn art olduunu dnyorum. rnein; eski Trk filmlerinde olduu gibi sosyetik ve lks bir yaam srmekten zevk alan biriyle doal ve mtevaz bir yaamdan haz alan bir insann birlikteliinin uzun mrl ve mutlu olaca dnlemez. Tutucu deerlere sahip biriyle, bamsz ve zgr ruha sahip birinin ilikisi de keza yle. iftlerin kiilikleri farkl olabilir ama etik ve ahlaki deerlerinin uyum iinde olmas gerekir. Baar iin her yol mubahtr, diyen biriyle insani deerleri yksek olan biri uyumlu olamaz. Korkak biri ile cesur biri uyumlu olamaz. Avcla spor olarak bakan biri ile hayvan ve evre haklarna duyarl biri uyumlu olamaz. iftlerin farkll temel deerlerinde deil de kiiliklerinde olursa bu arzu edilir bir zelliktir. rnein sakin ve dingin biri, kendisiyle temel deerleri ayn olan neeli ve cvl cvl biriyle ok mutlu olabilir. Etrafnza bakn. Genellikle iftin birinin ie dnk, dierinin da dnk yapya sahip olduunu grrsnz.

Eer sevdiimiz kiinin haritas bizden farklysa bilinli olarak onun haritasn kefe kmalyz. Tabii o da bizim haritamzn kefini yaparsa, iki taraf da bu keif gezisinde zenginleir. Her keif, kendi varlmz ve ufkumuzu geniletir, anlay kazandrr ve uyum becerimizi gelitirir. Uyumlu kiiler birbirlerinde kendilerinin yansmasn grdkleri iin uyumludur. Kendimizle ilikimizde de uyum ok nemlidir. Kendisiyle uyumlu kii, tutarl bir kiilik sergiler. Doal, gvenilir, z sz bir olarak tanmlanr ve etrafndan sayg grr. Nedense bu cmleyi yazarken zt armla politikaclar aklma geldi. Kendisiyle uyumlu kiilerin amalar ve davranlar tutarllk sergiler. Herhangi bir davranmz, gerekten dndmz ve hissettiklerimizle tutarl deilse bu hissedilir. Hayatnz boyunca size verilen hediyeleri gerekten ok beendiniz mi? Geen ya gnnzde, ylbanda ya da dnnzde size verilen bir hediyeyi dnn. Paketi atnzda grdnz eyden belki hi holanmadnz, belki rengini beenmediniz, belki zaten ayns sizde vard, belki baka bir ey bekliyordunuz. Ama ne yaptnz? Kocaman bir tebessmle teekkrler ettiniz ve hediyenin harika olduunu sylediniz. Hediye veren kiinin size gerekten inandn m sanyorsunuz? sel gereiniz hediyenin harika olduu "gereinden" farkl olduunda bunu bedenimizle, ses tonumuzla, gz hareketlerimizle farknda olmadan ve istemeden yanstrz. Szlerimiz, fizyolojimiz, ses tonumuz ve gz hareketleri ile uyum iinde deildir. NLP'de de gnlk yaamda da buna tutarszlk deniliyor. Tutarszln olduu bir iletiimde uyum olamaz. NLP eitimi alm ve rendiklerini uygulayan bir kiiyi kandrmak ve ona yalan sylemek zordur. Tabii ihtiyalar dorultusunda aldanmay semiyorsa. Doyurulmam her trl ihtiya (istek ya da arzu deil), kiinin nesnel olabilme yetisini kreltir. Bir eye, bir duyguya, bir kiiye ihtiya duyduuna inanan insan, ihtiyalar dorultusunda aldanmaya, yalan fark etmemeye meyillidir. nk sbjektif ve ben merkezci hale gelmitir. nsan Olmann Psikolojisi kitabnn yazar Abraham Maslow'a gre kii yemek, imek, barnak, seks gibi fiziksel ihtiyalarn yan sra sevilme, ait olma, kabul grme, kimlik bulma ihtiyalarn da doyuma ulatrabilmek iin ok eyi feda etmeye hazrdr. nk tm bunlar her insann temel ihtiyalardr. "Ruhunu eytana satmak", kiinin ihtiyalarn doyuma ulatrmak amacyla benliini, onurunu, bireyselliini, zgrln, doalln feda etmesidir. htiya ok gl bir motivasyondur ve insan seeneksizlie mahkum olduuna inandrr. "eytan", insanlarn deersizlik ve yetersizlik duygularyla beslenir ve insann ruhunu, onlar ihtiyalar dorultusunda aldatarak ele geirir. eytann i banda olduunu her yerde gryoruz.

Yalana dayal evlilikler, yalana dayal i, ak ve arkadalk ilikileri, politika, siyaset, din, ekonomi, ila ve silah sektr, smrenler, smrlenler... "eytan" uyumun olmad her yerde kol gezer. nsann doyurulmam egosudur o. Gerek letiim Ancak Uyumla Mmkndr Nrolojik olarak insanlar benzerlie farkllktan ok daha kolay tepki verir. Bize benzer insanlarn yannda kendimizi daha rahat hissederiz. Hastalklarn tedavisinde hastasyla uyum iine giren doktor ok daha abuk sonu alr. nk hasta anlaldn hisseder. Baarl psikologlar ve psikiyatrlar akl hastalarnn anlattklarna ve deneyimlerine her eyi bilen bir edayla deil, onun dnyasna girerek yaklar, nce uyum salar, sonra hastay ynlendirir. nce hasta ona gvenmeli ki ynlendirilmeye hazr olsun. ou hastann ilac, ila firmalarnn rnleri deil, bir yudum sevgi ve anlaytr. Bir televizyon kanalnda hiperaktif bir ocuu eiten retmenin baars haber konusuydu. Girdii her okuldan hiperaktif olduu iin atlan kk Recep be ylda okumay yazmay renememiti. Babann srarl abalar sonucu Aydn Milli Eitim Mdrl Recep iin zel bir snf at ve Recep 27 yldr retmenlik yapan doal NLP'ci bir retmenden okumay yazmay bir haftada rendi. Bu bir mucize mi? Haber spikeri retmenin metodunu tanmlarken, "Recep'le Recep oldu", diyordu. Haberde Recep ve retmen birlikte sralarn, masalarn zerinde geziniyordu. Arada bir be akyorlard. Birlikte zplayp hoplarken retmen Recep'e okumay retiyordu. retmen aynen Recep gibi davranyordu. Recep' le Recep olmak! te uyum bu. NLP'nin retmen ve eitmen yetitiren okullarda zorunlu ders olmas gerektiine gnlden inanyorum. retilemeyen renci yoktur. retemeyen retmen vardr. Tek tip eitimle eitim olmaz. Acaba neden disiplin, eitim gibi szckler ou insann kafasnda olumsuz armlar yapyor dersiniz? irketlere verdiim eitimlerde katlmclarn bazlar eitime mdrlerinin istei ile katldn sylyor. Eitimin okuldaki gibi skc deil, tersine zevkli olduunu bilselerdi koa koa gelmezler miydi? Bu fikirlerinin daha sonra deitiini sylememe bilmem gerek var m? Heeey! nsann kendisini gelitirmesi, kendini tanmas "Recep'le Recep" olunduunda oook zevkli. Uyumlu olma becerisi, bakasnn haritasna girebilme ve onun dnyasn anlayabilme yeteneidir. Uyumlu olma becerisi, bakalarna bizim haritamza girme iznini vermek ve zaaflarmz saklama ihtiyac duymadan gerek anlamda anlalabilme duygusunun hazzn

yaayabilmektir ve bu cesaret gerektirir. Kendin olabilme cesareti ve zgrl. Gerek u ki, iletiimsiz ilikilerin tek zm uyum yaratmaktan geiyor. Uyumsuz bir ilikinin srmesinin nedeni, sabrnz lmek olabilir(!) Sabreden dervi ne yazk ki her zaman muradna ermiyor. Uyum, anlayl, sevecen, empatik bir e olmak iin gerekli. Uyum, doyum ve heyecan verici bir sevgili olmak iin gerekli. Uyum, grubunu peinden srkleyen bir lider olmak iin gerekli. Uyum, baarl bir satc olmak iin gerekli. Uyum, ekip almasnn baarl olmas iin gerekli. Uyum, sevecen ve efkatli bir ebeveyn olmak iin gerekli. Uyum, dostluk iin gerekli. Uyum etkin bir eitmen olmak iin gerekli. Uyum yoksa, kendi bak amzla, kendi hakllmzla, kendi dorularmzla yanllarmzla, kendi sulamalarmzla ve sululuk duygularmzla, hata buluculuumuzla ve kabul etmediimiz hatalarmzla, anssz, talihsiz, kadersiz olduumuz inancyla bol bol yaamdan ikayet eder dururuz. Hep hakl oluruz, hep hakl, ama mutlu olamayz. Evimin duvarndaki yazy sizinle paylamak istiyorum. "Cehaletinizin gstergesi, hakszlk ve talihsizlie olan inancnz lsndedir." "Tanry ceza verici grenler kendi kendilerini mahkum edenlerdir." "Dnya, frtna ve dalgalarla ne kadar boutuunuzla deil, gemiyi limana getirip getirmediinizle ilgilenir." NC BLM TEMSL SSTEMLER GRSEL, TSEL, KNESTETK Siz hem ngilizce hem Trke biliyorsanz, tantnz Trke bilmeyen Amerikal ile Trke konumaya alr mydnz? Tabii ki iletiim salamak iin onun dilini kullanrdnz, deil mi? Bylece onunla uyum salam olurdunuz. Her birimiz dnyay be duyumuzla alglyoruz. Gryoruz, iitiyoruz, dokunuyoruz, tadyoruz, kokluyoruz. Ve tabii bir de altnc "duyumuz" var; onunla da seziyoruz. D veriler bize duyusal yollarla ulayor. Ama bu duyular her birimizde farkl kapasitelerde alyor. Hatta bazlarmzda baz duyular tmyle kapal olabiliyor. Kr bir insann grme duyusunun olmamas, ou insanda sezgisel alglamann az kullanlmas gibi. Az kullanlan her yeti krelir. Tmyle yok olmaz ama krelir. ocukluumuzda yaadmz deneyimler, kendimizi korumak amacyla bazen bizi baz duyularmz kullanmamaya yneltir. rnein; bugn iitme bozukluu eken bir tandm ocukluunda evde anne babasnn bitmek bilmeyen kavgalarndan dolay grltye kulak tkamay renmiti. Birok erkek, daha ocuk yalarda duygularn bastrmann erkeklik olduu mesajn alr. Duygulu olmay zayflk olarak niteler. Duygularn

yksek dili olan sezgisel alglama ou erkekte gen yatan itibaren krelir. Her birimiz kendimize zg yaam gemiimize gre baz duyularmz daha az, bazlarn daha ok kullanrz. Sinema yapmcs bir baba ile ressam bir annenin ocuunun grsellii doal olarak daha gelikin olacaktr. Babas Salzburg'da mzik direktr, annesi bir mzisyenin kz olan Mozart, daha ana rahmindeyken mzikle tanmt. Annesi Mozart'a hamilelii boyunca serenatlar dinleterek onu mzikle tantrmt. Babas anne rahmindeki ocuuna her gn keman alyordu. Drt yanda mzikal deha kabul edilen Mozart'n iitselliinin oook gelikin olduunu syleyebiliriz. ocukluunda dokunulan, kucaklanan, okanan, sevildii kendilerine her yolla ifade edilen ocuklarda kinestetik temsil sistemi gelikin olur. Kinestetik derken dokunma, tat, koku ve sezgisel alglama gcn kastediyorum. Kinestetik szcnn baz kitaplarda "duygusal" olarak evrildiini gryorum. ngilizce "emotional" kelimesi de ayn szckle evriliyor. Duygusallk bana gre de zayfl artryor. Duygularn kiiyi ynetmesi hali. ou kez de duyarl szc ile e anlamlym gibi kullanlyor. Oysa duyarl insan duygularnn ynetimini salkl bir ekilde yapabilen, bylece bakalarnn duygularna da ayn zeni gsterebilen kiidir. Duygusal kii ise sadece kendi duygularn nemser ama onlar salkl bir ekilde ifade edemez. Bakalarnn duygularna ise duyarszlk gsterir. Ve sklkla anlalamamaktan ikayet eder. Ayrca "kinestetik" szc bana estetik geliyor. Siz de, szck daarcnza yeni bir sz katm olursunuz, fena m? Ben eitimlerimde olsun, gnlk yaamda olsun, el skma yerine kucaklamay tercih eden bir insanm. ou insan kucaklandnda nce sasrsa da olumlu tepki veriyor. Ama baz kiilere sarldmda kaskat kesiliyor. Erkek ya da kadn olmalar da fark etmiyor. Bu kiiler kucaklanmaya alkn deil. Nitekim eitimlerde neden kaskat kesildiklerini anlyorlar: ocukluk deneyimleri. nsan iin, tm canllarda olduu gibi dokunulmak bir ihtiyatr. Okanan kedilerin tyleri daha parlak olur, ocuk kucaa alnmak ister. Eitimlerde, ben dokunulmaktan holanmam, diyerek ilk gne balayan en kasnt insanlarn bile alma ilerledike gelip bana sarlmak istediklerini sylemelerine alknm. Kaskat gelip kaskat kan insana henz rastlamadm. Yaamnz sadece kinestetik kanal kullanarak srdrebilir misiniz? Gremeden, iitenbilen, konuamadan? Helen Keller bunu baarm bir insan. 1880-1968 yllar arasnda yaam Amerikal bir pedagog olan Helen Keller' dier pedagoglardan ayran ey neredeyse doutan diyebileceimiz kr, sar ve dilsiz olmasyd. On dokuz aylkken geirmi olduu bir hastalk sonucu grme, iitme ve konuma yeteneini yitirmiti. Keller'n hayat, yedi yandayken yaamna giren bir retmenle deiti. Kendisi de yaptklaryla bir efsane olan retmen Anne Sullivan, Keller'n yaamnn dnm noktasyd.

Anne Sullivan'n kendisi de kr saylrd. ok az grebiliyordu. Sullivan, Helen'e sadece okuma yazmay retmekle kalmad, normal bir eitim almasn da salad. 1900 ylnda girdii Radcliffe Kolejini, normal renciler gibi drt ylda bitirdi. ngilizce'nin yan sra Almanca, Franszca, Latince ve Rusa'y da rendi. Tpk retmeni gibi hayatn kr ve sarlarn kendilerini gelitirmelerine adad; birok kitap yazd. Helen Keller, kendime idol setiim insanlardan biri. O, azmin zaferinin bir abidesi. O, insan beyninin gcnn de canl bir rnei. Yaamnn ilk on dokuz aynda zihninde yer etmi tek bir szckten, "su" szcnden yola karak baard her ey, beynin kullanld takdirde ne olaanst kapasitesi olduunu gsteren bir mucizenin ifadesi. Gnmz teknolojisinde bile bir beynin kapasitesine eit bir bilgisayarn iki Dnya Ticaret Merkezi binasna eit byklkte olmas gerektii hesap ediliyor. Dnya Ticaret Merkezi dnyamzdaki en yksek bina rneklerinden biri. Helen Keller yaam parmak ularyla kefetti. Bakan krler, iiten sarlar ve konuan dilsizler dnyasnda o gren bir kr, iiten bir sar ve kendini ifade edebilen bir dilsizdi. Onun hayat hikayesinin, tm dnyada birok insana olduu gibi, size de ilham kayna ve baar rnei olacana yrekten inanyorum. Aykr Yaynclk'tan kan Her ey Su ile Balad adl yaamyksn okumanz neririm. Hepimiz her alg kanaln bir lde kullanrz ama bazlarn daha arlkla kullanrz. Hangi duyularmz daha arlkla kullandmz i seimimizi etkiler, eimizle ilikilerimizde uyum ya da uyumsuzluk yaratr. ve sosyal grmelerimizde karmzdaki kiiyle kolayca uyum salamak bile benzer temsil sistemlerini kullanmaktan kaynaklanabilir. nsanlar aras uyum, anlaldn bilmekten geer. sabetli alglama iin duyusal enstrmanlarmz "bilememiz", akordunu yapmamz, keskinletirmemiz, alt duyumuzu da yeniden ak hale getirmemiz gerekir. Tpk salkl doan bir bebein gl alglama kapasitesi gibi. Bebekler her trl dsal veriyi, beden diliyle verilen mesajlar gl bir ekilde alglar, kaydeder, snger gibi emerler; ses tonlamalarnn anlamn yetikinlerden daha gl kavrarlar. Her eye merakla bakar, her sesi dinler, her eye dokunmak isterler; yeni bir eyi koklayarak, tadarak tanmaya alrlar. Bebekler saf sezgidir. Mantk, alt yanda gelimeye balar. O zamana kadar gen varlk dnyay ve kendisini alt duyusunun araclyla tanmaya akr. Henz mantk szgeci gelimemi ocuk kendisine sylenen her eyi doru kabul eder ve bilinaltna kaydeder. Bu yzden ocuklukta ebeveynler ve yetikinler tarafndan verilen szl ve szsz mesajlarn nitelii ok nemlidir.

ocuun zdeeri ve zgveninin temeli sfr-alt yalar arasnda atlr. Bilinaltna gml mesajlar yok olmaz. Bilince karlp deitirilmedii srece hayatmz biz farknda bile olmadan ynetir. Bugn yaadmz baarsz durumlarn, fobilerin, korkularn, salksz ilikilerin, bedensel, zihinsel ve duygusal hastalklarn kkeninde ocukluumuzdan gelen salksz bilinalt programlamas yatar. Cari Gustav Jung'un dedii gibi: Bilinaltmzdaki kaytlar bilince kmadka karmza kader olarak kar. NLP ile bilinaltn yeniden programlama yntemlerinden bazlarn ilerdeki blmlerde reneceiz. Mini Bir Test Aadaki sorulara size uygun gelen ilk yant verin. Eer iki yant arasnda tereddt ediyorsanz, soruya benzer bir durumda hangi yantn size daha yakn geldiini dnn. ki yant da size uyuyorsa yzde elli bir arlk verdiinizi iaretleyin. Hibir yant dierinden daha "doru" deil. Bile bile olduunuzu deil, olmasn istediiniz yantlar verirseniz ortaya kan sonu bir iinize yaramaz. Bu egzersizin amac kendinizle ilgili bilgilenmek ve bu bilgiden yararlanarak kendinizi gelitirmektir. Bakalarn tanmann yolu kendimizi tanmaktan geiyor. Arlkl olarak kullandnz temsil sistemini bilmeniz, insan ilikilerinde ve bir eyi en kolay nasl reneceiniz konusunda size k tutacaktr. dndnzde, nce; a. Yzn, giyimini kuamn hatrlarm. b. Bana syledii szleri hatrlarm. c. Elimi skarken avularnn scakln hatrlarm. 2. Size birisi adres tarifi yaparken hangi yolla yapmasn tercih edersiniz? a. Bir kada gideceim yolu izmesini isterim. b. Bildiim binalar ve yerleri referans olarak kullanarak bana gideceim yolu anlatmasn isterim. c. Gerekli bilgileri aldktan sonra gideceim yeri sezgilerimle kolaylkla bulurum. Yn duyguma gvenirim. 3. Bir karar verirken, nce; a. Olas sonular zihnimde canlandrrm. b. Zihnimde, seimlerim arasnda tartma yaparm. c. imden gelen drtye gre karar veririm. 4. Einiz uzun bir i gezisinde ve size bir koli gnderiyor. a. inden bana yazd uzun bir ak mektubu ve bir fotoraf kmasn tercih ederim. b. Kendi sesiyle doldurduu, romantik bir mziin fon oluturduu, bana sevgisini dile getiren bir kaset gndermesini tercih ederim. c. zerine kendi parfmn ya da tra losyonunu dkt, yumuack bir kalp eklinde minik bir yastk gndermesini tercih ederim. 5. Bir matematik problemi zerken; a. Rakamlar gzmn nnde canlanr. b. Rakamlar zihnimde sayarm.

1. Bir toplantda sizi ok etkileyen biriyle tantnz. Onu

c. Parmaklarm kullanmak yant bulmam kolaylatrr. 6. Hangisi sizin en ok gvendiiniz yeteneinizdir? a. Bir kez grdm yz kolay kolay unutmam. b. Bir arky birka dinleyiten sonra syleyebilirim. c. lk kez tattm bir yiyecein iindeki malzemeleri ve baharatlar kolaylkla sralayabilirim. 7. Holanmadm bir insann; a. Yzn grmekten rahatsz olurum. b. Sesini duymaktan rahatsz olurum. c. Yaknmda olmasndan rahatsz olurum. 8. Yeni bir araba alrken, benim iin; a. nce grnts nemlidir. b. nce ne kadar hz yapt ve motorun sesi nemlidir. c. nce iinin rahatl ve oturduum koltuun yumuakl nemlidir. 9. Seviirken; a. Grmek beni heyecanlandrr. b. karlan sesler beni heyecanlandrr. c. Hissettiklerim beni heyecanlandrr. 10. Bir tatil yresi semek iin; a. Yreyle ilgili brorleri grmek isterim. b. Daha nce giden dostlarmn syledikleri benim iin referanstr. c. Kumlarn yumuakln, denizin tuz kokusunu burnumda hissedeceimi bilmek benim iin yeterlidir. 11. Bir insana annda vurulsaydnz bu duyguyu ve ak nasl tanmlardnz? a. lk grte ak oldum. lk bakta ak bu olsa gerek. Dnyam aydnland. Her ey daha gzel grnyor. Bir k gibi girdi hayatma. Prl prl bir dnya hayal ediyorum onunla. Ak yaamn tm renklerini iinde barndran bir gkkuadr. b. Frekanslarmz ayn. Kalbim kt kt atyor. im cvl cvl. Kalbimin sesini dinliyorum. Ruhum bana onun doru kii olduunu fsldyor. Ak yaamn kahkahasdr. c. imin eridiini hissettim. Hayatmdaki boluk tamamlanm gibi. Yaamdan tat almaya baladm. Onun kokusunu cierlerimde duyuyorum. Ak, iki ruhun birbiri iinde erimesidir. 12. Kendimi endieli ve stresli hissettiimde, nce; a. Dnya gzme daha karanlk grnr. b. Normal sesler bile beni rahatsz etmeye balar. c. imde daralma hissederim. 13. Bir insan ie alrken ncelikle; a. CV'sinde yazlanlar ve grn beni etkiler. b. Bakalarnn onunla ilgili syledikleri ve frekansmn tutup tutmad beni etkiler. c. imin ona snmas ve olumlu duygular hissetmem beni etkiler. 14. Bir i iin eit yetenekte kii mracaat ediyor. Hangisine ncelik tanrdnz? a. Gzel/yakkl, dzgn grnml ve mesafeli kii. b. Sradan grnml ama sizinle uyumlu alacan dndnz kii. c. Tarzyla alageldik olmayan ama sizde gven ve rahatlk hissi uyandran kii. Bu kadar soruya yant vermek iyi bir balang. imdi benim turizm acentesinde alan biri olduumu dnn, sizin de tatil plan yapan mteri. Size kalabileceiniz otel nereceim.

Hangisini seerdiniz? a. Be yldzl bir otel. Harika manzaral. Bahesi byleyici bir tropikal dzenleme iinde. Yeni dekore edilmi odalar ve odanzda istediiniz kanal ve videoyu izleyebileceiniz byk ekran televizyon. Her ynyle estetik bir atmosfer. Akam yemeklerinde ise gkyznde parlayan tm yldzlar size gz krpyor. Rengarenk bir doa iinde rengarenk bir tatile hazr olun. b. Sabahlar ku cvltlar ve dalgalarn sesi ile uyanacanz bir otel. Sakin ve dinlendirici bir atmosfer. Gnlk yaamn tm grltsnden uzak. Otelin hemen ardndaki dadan akan elalenin sesinin eliinde kumsalda yrrken yunuslarn arsna merhaba diyebilirsiniz. sterseniz sohbet, isterseniz dans edebileceiniz tarzda mzik yapan orkestra eliinde akam yemeinizi yerken yunuslarn sizi yine ardn duyabilirsiniz. c. Kendinizi evinizde olduu kadar rahat hissedebileceiniz, her trl donanma sahip bir otel. Odanzda akamlar yatmadan nce iinde rahatlayacanz jakuzi, davetkar bir ekilde sizi kucaklamaya hazr. Yemeklere gelince; bugne kadar tattklarmn tesinde bir lezzet, demeye hazr olun. Salatanzn otelin botanik bahesinden, balnzn gnlk denizden geldii harikulade bir ziyafet eliinde gndzlerinizin zinde, gecelerinizin yumuack ortam iinde yeniden domaya hazr olun. Eveet. Bu otelden hangisini seerdiniz? Neden? Aslnda ayn oteli deiik duyulara hitap edecek ekilde tanmladm ve siz birisini daha cazip buldunuz. nk sizin daha keskin olan duyunuza hitap ediyor. lk tanm grsel, ikincisi iitsel, ncs kinestetikti. Mterisinin temel kanalnn ne olduunu tespit eden turizmci onu bu otelde kalmas iin ikna edecektir. Otel ayn ama biz mteriler farklyz. ou kii bir ya da iki k arasnda gidip gelir. Arln hangi seimlerde olduuna dikkat edin. Hala kendinizin hangi sistemi sklkla kullandnza emin olamadysanz sabrl olun, sayfalar ilerledike olacaksnz. Gzlerin Dili Bilgi toplamak ve renmek be duyu araclyla olur. Topladmz bilgileri ve deneyimlerimizi ise bir yerlere depolarz. Bir bilgiyi ne kadar ok duyu eliinde almsak o kadar iyi hatrlarz. rnein; bir eyin nasl yapldn hem grmsek, hem birisi bize anlatmsa, hem de yapmsak onu unutmak zordur. Yani ne kadar ok nrolojik yapmz devreye sokarsak o kadar abuk ve iyi reniriz. Gerek ressam renklerin sesini duyar, gerek mzisyen notalarn rengini bilir, hatta tadn bilir kokusunu duyar, gerek sanatn aktard mesaj ruhumuzda hissederiz. GZ POZSYONLARI GZ POZSYONLARI

Bilgi ve deneyimlerimiz bilincimizde ve bilinaltmzda yine be duyu aracl ile depolanr. Ama isel ve dsal deneyimlerimizle olan ilikilerimizi temel kanalla (temsil sistemi ile) kurarz. Bu bilgilere erimek istediimizde ncelikle grsel, iitsel ve kinestetik kanallarmzdan birini kullanrz. Hangi kanal ncelikli kullandmza gre gzlerimizi deiik ekillerde hareket ettiririz. Grsel arlkl kiiler bir ey hatrlamaya alrken ya da tasarlarken gzlerini yukarya doru evirir. Sanki tavann sol ya da sa kesinde bir eyler gryordur. itsel kiiler sanki kulaklarn grmek istiyorlarm gibi gzlerini iki yana oynatr. Kinestetik kiiler ise sa tarafa doru gzlerini aaya indirirler. Grsel ve iitsel kiilerde sol tarafa bakmak bir eyin hatrlandn gsterir. rnein; dn akam ne yedin, sorusunu yantlamak iin grsel, sol yukar bakarak yediklerini zihin gznde grmeye alr. itsel yemekle ilgili konumalarla, yemek srasndaki seslerle balant kurarak ne yediini dnrken sol kulak tarafna gzlerini evirir. Einin, "fasulyeyi uzat" ya da "kfteler lezzetli olmu, fazla var m" dediini hatrlar. Sa tarafa bakmak bir eyin henz olmadn, tasarlandn gsterir. rnein; yarn ne giyeceksin, sorusuna grsel saa bakarak duruma uygun hangi giysiyi giyebileceini gznde canlandrarak yant verir. itsel, hangi giysinin kendisine hitap edeceini, lacivert benekli bej kravatn takarsa yine iltifat alacan dnr. Issz bir adaya dseydiniz yannza tek ey alma hakknz olsayd ne alrdnz ya da mor izgili, yeil renkli, uan bir fil dnn, gibi sorularda gzler saa gider. Tabii yalan sylerken de. Yalan da tasarmdr. imdi sevgilinizin gzlerine dikkatle bakp, beni hi aldattn m, diye soracak msnz? Verdiim eitimden kan bir katlmc, akam eve gittiinde eine soraca sorularn listesini hazrlam ve gruba okumutu. Sorularn yaratclna hepimiz glmtk. Kendisi iin bir kopya isteyenlerin says da az deildi hani.

Kinestetikler hatrlamak iin de tasarlamak iin de sa el tarafna aaya bakar. Dn akam ne yediini dnrken yemein tadn, kokusunu, yemein lezzetinden ald haz duygusunu, kestaneli pastann yumuakln, iindeki ikolata paracklarnn kaygan sertliini, midesindeki doygunluk hissini hatrlar. Yarn giyecei giysi iin de yine sa aaya bakarken giysinin iinde kendisini nasl hissedeceini, ipek bluzun tenine temasn, seecei giysinin einin houna gidip gitmeyeceini dnr. Sol aaya bakmak i konuma yaptmz gsterir. Kendimizle yaptmz konumalar, bir sorunla ilgili isel konumalarmz, iimizdeki ebeveynin yarglayc, eletirel szlerini sol aaya bakarak dinleriz. Kendimize sylediimiz aalayc szleri dnrken ya da zor durumdan yakamz nasl kurtaracamzn planlarn yaparken gzmz sol aaya gider. Burada genellikle olumsuz isel konumalar yaplr. Yere doru uzun sre bakmak bile kiinin enerjisini drr. Yolda yere bakarak yryen insanlarn suratnda hi mutlu ifadeye ahit oldunuz mu? Gz pozisyonlar insanlarn yzde beinde zt balantlarla alr. Genellikle solaklarda sa ve sol gz pozisyonlar tersine alr. Ama bu bir kural deildir. Salaklar iinde de bazen gz pozisyonlar ters balantl olabilir. En yi renme Kanalmz Bir eyi en iyi kendi ncelikli kanalmz araclyla reniriz. Lise yllarnda derse kalkan bir arkadamn retmen tarafndan, tavana bakp durma. Orada yant bulamazsn, diye azarlandn hatrlyorum. Oysa bu arkada grseldi. Sorunun yantn gzlerini yukar evirerek hatrlamaya alyordu. O zamanlar pek fazla grsel malzemenin kullanlmad snflarda bu arkadan konular kavramaktaki zorluk nedenini imdi anlyorum. Arkadan en sevdii ders tarihti. Aslnda tarihe kar zel bir ilgisi olduu da sylenemezdi. Tarih hocasnn olaylar gz nnde canlandracak kadar detayl anlatmyd ona bu dersi sevdiren. Tarih hocas da grsel olduu iin bu arkadala uyum iindeydi. Ben ise bu detayl anlatmdan sklrdm. Bu arkada baarl bir bilgisayar tasarmcs oldu. Tipik bir grsel meslek. Bir tatile giderken bile fotoraf makinesini ya da video kamerasn yanma almay unutan ben ise grselliimin ncelikli kanal olmadn size NLP renmeden nce de syleyebilirdim. itsel kiiler siz konuurken size bakmak yerine kulaklarn size doru evirir. Siz de gz konta kurmad iin ona kzabilirsiniz. Sylediklerinizi dinlemediini sanrsnz. Oysa o can kulayla dinliyordun Hatta gzlerini saa sola oynatt iin onun "kaypak" biri olduunu bile dnebilirsiniz. Bir i grmesinden dnen bir tandm, iveren hakknda aynen byle dnmt. Adamn saygsz ve gz konta kurmaktan kand iin zgvenden yoksun olduuna karar vermiti. Oysa iveren, grmenin sonunda kendisini arayacaklarn sylemiti. Nitekim ii de ald.

itsel bir renciyi, yzme bak ve bana yant ver, diye zorlayan bir retmen ocuu en gl renme kanalndan mahrum eder. Kinestetik kiiler dokunarak, yaparak, hareket ederek renmeyi sever. Siz konuurken oday arnlayan bir kii sinirinizi bozabilir. Otursa da bir ift laf edebilsem diye dnrsnz. Oysa bu kii bilgiyi hareket halindeyken en iyi alr. Kinestetik ocuklar okulda hiperaktif ya da yaramaz damgasn yiyebilir. Konuurken ellerini kollarn daha ok kullanan kinestetikler iin hazr olda durmak zordur. Duygular araclyla bilgiye ulatklar iin aaya sa ellerine doru bakarak konuurlar. Ayn zamanda ie dnk bir yaplar varsa gzlerini aa indirerek konutuklar ya da dndkleri iin yanllkla utanga izlenimi de brakabilirler. zetle, her alg kanal farkl bir dil gibidir. ncelikli kanallar farkl olan kiilerin anlamaya almas, farkl dil konuan ve birbirlerinin dilini bilmeyen insanlara benzer. Bu nedenle kendi alg dilimizi bilmenin yan sra dier dillerin kullanmn grsel, szel ve davransal boyutta bilmek de baar ve uyum iin ok nemlidir. Bir dil bir insan, iki dil iki insan dil insan, derler. ok doru bir sz. ncelikli kanal kiinin bilgiye ulat ve isel bilgisine dant ilk kanaldr. Daha sonra bu bilginin doru olup olmadn ikinci kanala yani referans kanalna bavurarak kontrol eder. nc kanal en zayf olan kanaldr ve genellikle yaadmz sorunlar bu kanalla ilintilidir. nc kanal ou kiide farkndala kapaldr. Genellikle insanlar ncelikli ve ikincil kanallarn kullanr. Stresli olduklar zamanlar hari. O zaman sadece ilk kanalla fonksiyonlarn srdrrler. kinci ve nc kanallar bilin dnda kalr. nsanlarn byk ounluu tek kanalla iletiim kuruyor. Bu da ou insann srekli stres altnda yaamasndan kaynaklanyor olabilir. Bilin d derken, kiinin herhangi bir anda farknda olmad her eyi kastediyorum. rnein: ncelikli kanal grsellik olan kii en gelikin haliyle fotorafik bellee sahip olurken, nc kanal grsellik olan kii yzleri hatrlamakta glk ekebilir, yn duygusu zayf olabilir, matematiksel ve boyutlu dnmede zorluk ekebilir. Referans kanalnn rol kii bilgiyi ncelikli kanal ile bilince kardktan sonra devreye girer. Ama stres yaarken referans kanalmz kapanr. rnein; Grsel kiimize, en sevdiin ark nedir, diye sorduunuzda, gzleri nce sol yukarya gider. Sevdii arky dinledii bir an gznde canlandrr. Referans kanal iitselse arknn melodisini hatrlamak iin gzleri bir an sol yana gider, ki-nestetikse gzlerini aaya indirerek arknn iinde yaratt duyguyu hatrlar ve size yant verir. Tabii tm bu gz hareketleri son derece hzl olur.

nsanlar bilgiyi alglamak iin tm kanallar kullanr ve zihinde tm duyularn verileriyle depolar. Ama bilince karmak iin ncelikli kanal kullanr. Deminki grsel kiimiz, en sevdii arknn ne olduu sorusuna, onun yukar bakmasn engelleyebilseydiniz yant vermekte zorluk ekerdi. Gzlerimiz kapalyken bile dnebilmek iin gzlerimizi hareket ettiririz. Duyusal alglamay en objektif biimde yapabildiimiz anlar be duyumuzun da devrede olduu ama isel kanallarmzn sessiz olduu anlardr. Zihnimizde bir resim belirirken, iimizdeki ses avaz avaz barrken, duygularmz hareket halindeyken objektif alglayanlayz. sel kanallarmzn verileri kendi haritamz, kendi realitemizdir. ncelikli kanalmzn ne olduunu bilmenin amac kendimize "etiket" takmak deildir. Etiket insan snrlar. Ama "ne olduumuzu bilmek" deil, baka seimlerimiz olduunun da farknda olmak ve davranlarmz nasl deitirebileceimizin yetisini kazanmaktr. Karmzdaki kiinin ncelikli kanalnn bizimkinden farkl olmas halinde, onunla uyumlu olabilme yetimizi gelitirmektir. Nice iler nice aklar iletiimsizlikten dolay baarszlkla sonulanmyor mu? Kendinizi grsel, iitsel ya da kinestetik olarak dnmek yerine, bir kanalnz rafine hale getirmi olduunuzu dnn. Dier kanallarnz da ncelikli kanalnzn rafineliine ve yaratclna ulatrmak iin artk zaman ve enerji harcayabilirsiniz. Etiketler tuzaktr; bizim potansiyelimizi ve yaratclmz snrlar. nsanlarn yzde 85'i tek kanaln (temsil sistemini), yzde 12'si iki kanaln, sadece yzde 3' kanaln birden kullanyor. Peki gerek baary yakalam insanlarn oran nedir dersiniz? Bildiniz. Yzde . Burada baar kavramn, kiinin yaamnda amalarn gerekletirebilme, hem srete hem sonuta doyum yaama, genel yaam kalitesini artrma, kendisinin ve bakalarnn sayg ve sevgisini kazanmas anlamnda kullanyorum. Baarl hatiplerin, baarl yazarlarn ortak zellii konumalarnda ve kitaplarnda her temsil sistemine hitap etmeleridir. Klasik olarak nitelenen kitaplarn hepsinde temsil sistemi ile anlatm bulursunuz. Ksaca; GRSEL- Dsal olarak grr, isel olarak anlar resim olarak depolar. TSEL- Dsal olarak iitir, isel olarak anlarndaki kendisiyle olan konumalarn dinler. KNESTETK- Dsal olarak duyular hissederek alglar, isel olarak gerek ya da hayaldeki anlar duygularla hatrlar. Tat ve koku duyusunun yan sra sezgisellik de kinestetik alglamann bir parasdr. Dier insanlarn ncelikli iletiim sistemleriyle iletiim kurmak onlarn dnyasna girebilmek asndan nemlidir. Unutmayn, UYUM SALANMADAN HBR SONU ALINAMAZ.

Grsel, iitsel ve kinestetik insanlarn kullandklar szckler grsel, iitsel ve kinestetik arlkl olur. Grsel, ilk bakta ak olur, iitsel annda frekans tutturur, kinestetiin yrei tutuur. Grselin gzne ho gelir, iitsele hitap eder, kinestetiin ruhu okanr. Grsel dnyay pespembe grr, iitsel iin dnya ahenk iindedir, kinestetik iin hayat tatldr. Grselin bak asn grmelisiniz, iitselin sylediklerini kulak ard etmemelisiniz, kinestetiin zerinde bask kurmamalsnz. letiimin ounlukla telefonla ve e-maille kurulduu amzda karmzdaki kiinin arlkl olarak kulland szcklerden onun ncelikli temsil sistemini anlayabiliriz. Konumada ve yazmalarda onun temsil sistemine uygun szckler kullandmzda uyum salarz. Ayn dilden konuan iki insan ok daha salkl iletiim kurar. Aada Duyusal Kaynakl Szckler ve Deyimler listesine bir gz atarsanz, kendinize bu szleri hatrlatarak insanlarla daha kolay temas kurabilirsiniz. Duyusal Kaynakl Szckler Grsel iitsel Kinestet ik Grmek itmek Hissetme k Hedef Duymak Ilk Karanlk Tartmak Yapmak Odaklanma Konumak Tutmak k Parlak vmek Kavramak Ilt Barmak Dz Net ark Souk sylemek Berrak Grltl Yumuak Bulank Gmbr Eilmek gmbr Vizyon Dinlemek Temas Soluk Mnakaa Dokunmak Model Tkrt Denemek Bulutlu Tn Etkileme k Seyretmek Kulaa Kartr alnmak mak Grmek Ton, ritm Dengelem ek Gzden Ses Balanma geirmek k Grnmek lk Destekle mek Ikl Sessiz Dalgalan mak Yansmak Mzik incinmek iitsel i Konuma Dnmek Gereki Anlamak Rasyonel dare etmek Dzenlemek Listelemek Objektif Dnce Ama Risk rnek Uygulamak Analiz etmek Etkin Faktrler Kazanmak Mantk Yetenekli

Glgeli

Yakalama k ekil Kesmek Bakmak tmek Kr Birleti rmek maj Mzldanma Ayrmak k Sisli Sylenmek Delmek Aklk Takrdamak ine dalmak Gzlemlem Vibrasyon Frlatma ek k Lekeli nlamak Ele gelmek Duyusal Kaynakl Deyimler Grsel Manzara kt Gzme ho geliyor smine glge drd Dnyas karard Renkli kiilik Gz kamatrc Ku bak grmek Drt gzle beklemek Gzden kaybolmak karartc tablo Gelecei parlak Gzle grlr yanl Dengeli grnt Bu riski gze alamam Grleri net deil nmz ak Gsterili Renksiz bir hava itsel Kulaa ho geliyor Ahenkli bir yap Sesini duyurmak Bana hitap ediyor Kulak vermek Karnm zil alyor

Tarif etmek Fsldamak Anlatmak arpmak

Yardmc Yeterli Kaybetmek Sayg duymak Yararl lintili Nedenler Sonu Programlamak

Kinestetik Tatsz bir iliki Gl bir kavray var im eridi Ruhumu okuyor Houma gidiyor Gl duygularm var Ruhum ykand

Diyalogu srdrelim Bir Beni ykt dinleyelim Ses getirmek ok sarsldm Uultulu bir yer Bas bas baryor Kulak ard etmek Sesi sedas kmyor Uyum iinde Beni dinle Bu konuyu ele alalm Beraber takldm Temasmz srdrelim arpc bir kiilik Arln hissettiriyor Tatl baar

Anlatm ho Burnumda ttyor Kendini Yalan kokusu dinle alyorum Cvl cvl Yreime bir insan dokundu

Gzden uzak olmak GRSELLK

Parazit yapma

im szlad

Nfusun yzde 60'nn grsel olduu bir dnyada yayoruz. Bunda televizyonun ve daha sonra hzla yaylan bilgisayarn etkin rol olduunu dnyorum. Grseller k hzyla dndkleri iin hzl konuur. Bu nedenle de hzl ve s nefes alrlar. Balar hafif yukar kalkk durumda konuup, dinledikleri iin dier insanlara "tepeden bakyor" izlenimini verebilirler. Olaanst fotorafik bellee sahip olan Demirel'in ban tutu eklini gznzn nne getirin. Ressamlk, fotoraflk, mimarlk, makine mhendislii, pilotluk grsellerin oyun sahasdr. Floresan ampuln ve alternatif akmn kaifi Nikola Tesla keiflerini tm detaylaryla bitmi ekilde nce gznde canlandrrd. Bilim dnyasnn dier grselleri arasnda Stepnen Hawking, Thomas Edison, Charles Darvin ve Sigmund Freud'u sayabiliriz. Freud egonun bilind ile balantsn okyanustan ykselen bir ada olarak tanmlyordu. Grseller, duygularna iitsellere gre daha uzaktr. nk k en hzl, ses daha yava, duygular ise daha da yava frekanslardan oluur. Grsel kii eer kinestetiini gelitirmemise, ak acs eken yeni ayrld sevgilisinin ya da einin duygularn anlamakta zorlanr. Gzden rak olan sevgili ya da arkada, grsel iin kolaylkla gnlden de rak olabilir. Sadece grsellii gl ama kinestetii gelimemi politikaclarn halkn duygularn anlamad iin umursamamas gibi. Onlar iin dn dndr bugn de bugn. Ne yazk ki gnmz lider politikaclarnn ounluu kinestetik temsil sisteminin varlndan bile haberdar deil. Grseller dnrken kat zerine ekiller izmeyi sever. ocukken arkadalar arasnda "gizli kodlar" oluturur. Bol mimikle konuur. Mektup yerine kart gndermeyi tercih eder. Sinemaya gitmekten ve video izlemekten holanr. Eitimde emalarla anlatm onlarn ilgisini canl tutar. Kategorisel sunulan bilgiler akllarnda daha iyi kalr. Eitimlere katlan grsellii zayf kiilere hangi konularda zorluk ektiklerini sorduumda ite aldm yantlardan bazlar: Basit bir aritmetik ilemi bile yapmakta bazen zorluk ekiyorum. Okulda geometri, cebir, trigonometri derslerini hi sevmezdim. Yeni