Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 1

TRƢỜNG THCS LƢƠNG THẾ VINH

TỔ SỬ-ĐỊA-GDCD

HOẠT ĐỘNG ÔN TẬP THEO CHỦ ĐỀ

MÔN: ĐỊA LÝ- KHỐI 6,7,8,9 (NGÀY 17- 03 - 2020)

CHỦ ĐỀ:

HOANG MẠC HÓA Ở VIỆT NAM VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

I.MỤC TIÊU

Giúp học sinh hệ thống hóa lại kiến thức về vấn đề Hoang mạc hóa ở Việt

Nam và biến đổi khí hậu.Từ đó vận dụng kiến thức vào thực tiễn, liên hệ thực tế

nhằm đƣa ra những giải pháp, chiến lƣợc để hạn chế quá trình hoang mạc hóa và

biến đổi khí hậu không chỉ ở Việt Nam mà còn trên cả Thế giới.

II.NỘI DUNG

1. Khái niệm Hoang mạc hóa

Hoang mạc hóa (hay Sa mạc hóa) là hiện tƣợng suy thoái đất đai ở những

vùng khô cằn, gây ra bởi sinh hoạt con ngƣời và biến đổi khí hậu. Khuynh hƣớng

sa mạc hóa gần đây đã tăng nhanh trên toàn thế giới phần vì áp lực dân số và nhu

cầu trồng trọt và chăn nuôi.

Đồi cát bay Mũi Né

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 2

2.Nguyên nhân hình thành

Quá trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa ở Việt Nam là kết quả của sự xói

mòn đất, đá ong hóa, hạn hán, cát bay, cát chảy, đất bị nhiễm mặn, nhiễm phèn.

Tình trang xói mòn đất ở Tây Nguyên

Các vấn đề cơ bản của hoang mạc hóa ở Việt Nam là hạn hán, thoái hóa đất

và cồn cát di động theo mùa gió trong năm. Trong đó, các tỉnh duyên hải Miền

Trung, nhất là Ninh Thuận, Bình Thuận đƣợc xem là bị tác động mạnh nhất của

quá trình di chuyển cồn cát vùng ven biển.

Đồi cát vàng

Ninh Thuận

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 3

Việc lập kế hoạch sản xuất, quy hoạch sử dụng đất chỉ dựa trên việc đáp ứng

các nhu cầu và lợi ích trƣớc mắt, không tính đến tác hại lâu dài về môi trƣờng sinh

thái cũng là nguyên nhân cơ bản của sự thoái hóa đất và hoang mạc hóa.

Tình trạng phá

rừng và hủy diệt lớp phủ

thực vật do các hoạt động

của con ngƣời gây ra làm

cho diện tích rừng ngày

càng thu hẹp, độ che phủ

thảm thực vật thấp, là

nguyên nhân gây ra tình

trạng suy giảm lƣợng

nƣớc ngầm trong mùa

khô, gia tăng cƣờng độ

cũng nhƣ tần suất lũ quét,

lũ lụt trong mùa mƣa,

làm cho sự xói mòn và

thoái hóa đất diễn ra

nghiêm trọng, gia tăng

diện tích đất trống đồi núi trọc.

Việc áp dụng những tiến bộ khoa học-công nghệ, kỹ thuật trong sản xuất

nông nghiệp (thay đổi biện pháp canh tác, bố trí lại cơ cấu cây trồng-vật nuôi, tƣới

tiết kiệm nƣớc,...) đã có nhiều tiến bộ, tuy nhiên việc sử dụng bền vững tài nguyên

đất, tài nguyên nƣớc chƣa đƣợc chú trọng và chƣa có hiệu quả. Đây cũng là nguyên

nhân cơ bản của việc thoái hóa đất và hoang mạc hóa.

3.Tiến trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa trong bối cảnh biến đổi khí hậu

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, tiến trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá

diễn ra rất phức tạp và mang lại những hậu quả nặng nề cho nền kinh tế, dân sinh.

Để hạn chế những thiệt hại do hạn hán, hoang mạc hoá gây ra, các nhà khoa học đã

nghiên cứu các phƣơng pháp dự báo, cảnh báo hạn hán và khả năng mở rộng của

diện tích hoang mạc hoá.

3.1. Dự báo hạn hán

Các chuyên gia dự báo khí tƣợng, thủy văn đã đƣa ra các cảnh báo khả năng

xảy ra hạn hán trên diện rộng hay cục bộ, mức độ khắc nghiệt của hạn hán dựa trên

thời gian kéo dài và cƣờng độ của hiện tƣợng El Nino, nhƣ các đợt El Nino mạnh

gần đây: 1982-1983, 1986-1988, 1991-1992, 1997-1998, 2004-2005, 2009-2010.

Các dự báo và cảnh báo trên giúp các địa phƣơng, nhất là các khu vực

thƣờng xảy ra hạn hán kéo dài, biết trƣớc khả năng xảy ra khô hạn để có phƣơng án

phòng chống hữu hiệu.

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 4

Hạn hán nghiêm trọng xảy ra ở miền Trung

3.2. Cảnh báo khả năng mở rộng diện tích hoang mạc hóa

Những hoạt động của con ngƣời và biến đổi khí hậu đã và đang tác động

mạnh đến quá trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá trên phạm vi toàn quốc, nhất là

bốn khu vực ƣu tiên chống sa mạc hoá của Việt Nam, và sẽ còn tác động xấu trong

nhiều năm tới.

Các hiện tƣợng

thời tiết cực đoan trên

phạm vi toàn quốc có

xu hƣớng sẽ xảy ra

nhiều và mạnh hơn.

Hiện tƣợng

triều cƣờng, mực

nƣớc biển dâng, gây

sạt lở bờ biển, bờ

sông, ngập nƣớc và

xâm nhập mặn, hạn

hán, thoái hóa đất trên

diện rộng. Ảnh hƣởng

của bão, mƣa lớn, lũ

quét, lũ lụt cũng sẽ

nhiều hơn, nghiêm

trọng hơn. Rừng ngập

mặn, bức bình phong

cho vùng ven biển, vốn đã bị hủy hoại do tác động của con ngƣời và thiên tai, trong

tƣơng lai có khả năng bị thu hẹp hơn do tác động của biến đổi khí hậu.

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 5

Nhƣ vậy, nhiệt độ tăng cao, nắng nóng, khô hạn kéo dài, mực nƣớc biển

dâng cao, mƣa lớn, lũ lụt, lũ quét,… đều gia tăng do tác động của biến đổi khí hậu,

dẫn đến quá trình thoái hoá đất và hoang mạc hoá sẽ diễn ra khắc nghiệt hơn, diện

tích đất bị thoái hoá và diện tích hoang mạc hoá sẽ mở rộng hơn trong tƣơng lai,

nếu không có chiến lƣợc lâu dài với các giải pháp ứng phó kịp thời.

Biến đổi khí

hậu làm gia

tăng thoái hóa

đất, hoang mạc

hóa.

4. Biện pháp

Để giảm mức độ thiệt hại do hạn hán, cộng đồng dân cƣ trong vùng khô hạn,

hoang mạc đã thực hiện các giải pháp thích ứng với tác động của hạn hán và xâm

nhập mặn gây nên bởi biến đổi khí hậu bao gồm:

-Sử dụng các biện pháp thu trữ nƣớc nhƣ đắp đập, xây bể trữ nƣớc, tạo hồ trữ

nƣớc trên cát, trên sƣờn dốc... Song song với việc thu trữ nƣớc, việc bảo vệ nguồn

nƣớc và đất chống hoang mạc hóa bƣớc đầu cũng đã đƣợc quan tâm nhƣ làm đất tối

thiểu ở vùng đất dốc, tăng độ nhám bề mặt đất bằng cách tạo thảm phủ thực vật,

che phủ gốc cây,

mặt đất bằng xác

thực vật, bón

phân hữu cơ

sinh học, phân

xanh, chọn và bố

trí cây trồng hợp

lý trong mùa

khô ít tiêu thụ

nƣớc.

Đắp đập-

chống xâm nhập

mặn trên sông Thu

Bồn

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 6

- Xác lập phƣơng thức sản xuất nông – lâm – thủy sản phù hợp với từng tiểu

vùng sinh thái vừa khắc phục đƣợc các yếu tố bất lợi, vừa phát huy lợi thế có đƣợc

của từng vùng;

Ứng dụng các biện pháp truyền

thống và KHKT mới nhằm khai

thác, bảo vệ tài nguyên đất và nƣớc,

góp phần phòng chống hoang mạc

hóa

- Xác định nhóm cây trồng vật nuôi phù hợp với đặc tính chịu hạn, sử dụng

ít nƣớc, chịu nóng, chịu muối, tiếp đó là xác định cây trồng vật nuôi hàng hóa và

cây trồng vật nuôi phụ trợ.

- Lựa chọn thời vụ canh tác phù hợp, tránh đƣợc hạn hán gay gắt ở các thời

kỳ mẫn cảm của cây trồng và vật nuôi;

- Lựa chọn các biện pháp canh tác phù hợp: Biện pháp xen canh gối vụ; biện

pháp làm đất, biện pháp bón phân cân đối, biện pháp giữ ẩm, biện pháp giữ nƣớc

và sử dụng nƣớc tiết kiệm và hiệu quả;

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 7

Nhiều diện tích đất cát khô cằn ở huyện Bắc Bình (Bình Thuận) đã được phủ xanh

Việc quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, khai thác hợp lý đất đai và tài

nguyên vùng khô hạn sẽ góp phần cải tạo vùng hoang mạc, bảo vệ đa dạng sinh

học, hệ sinh thái tự nhiên, nền tảng của du lịch sinh thái – một loại hình du lịch rất

phổ biến đƣợc nhiều quốc gia vùng khô hạn triển khai có kết quả.

III. KẾT LUẬN

Theo Cục Lâm nghiệp, hiện Việt Nam có khoảng hơn 9 triệu ha đất bị hoang

hoá, chiếm 28% tổng diện tích đất đai trên toàn quốc, trong đó có 2 triệu ha đất

đang sử dụng bị thoái hóa nặng.

Theo thống kê của FAO và UNESCO, Việt Nam có khoảng 462.000 ha cát

ven biển, chiếm khoảng 1,4% tổng diện tích tự nhiên toàn quốc, trong đó có 87.800

ha là các đụn cát, đồi cát lớn di động. Trong gần 40 năm qua, sự di chuyển của các

đụn cát đã làm cho quá trình hoang mạc hoá càng diễn ra nghiêm trọng hơn. Mỗi

năm có khoảng 10-20 ha đất canh tác bị cát lấn, dẫn đến độ phì nhiêu của đất bị suy

giảm mạnh.

Toàn cảnh vùng đất

“tiểu sa mạc” Lê Hồng Phong

(huyện Bắc Bình, Bình Thuận).

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 8

Chính vì vậy, Phòng,

chống hoang mạc hóa, sa mạc

hóa là công việc hết sức khó

khăn, đòi hỏi nhiều công sức

và sự vào cuộc của cả hệ

thống chính trị, không thể giải

quyết trong một sớm, một

chiều. Kinh nghiệm nhiều nơi

trên thế giới cho thấy, nếu

không có giải pháp đồng bộ,

phối hợp đa ngành, đa lĩnh

vực nhằm mục tiêu chung thì

kết quả rất hạn chế. Mặt khác,

trong điều kiện biến đổi khí

hậu diễn ra ngày càng phức

tạp, khó lƣờng thì việc thực

hiện một hệ thống giải pháp

nêu trên, cùng với sự tham gia

tích cực và tự giác của cộng đồng, sự chỉ đạo quyết liệt của chính quyền địa

phƣơng và sự đầu tƣ thỏa đáng của Nhà nƣớc, những nguy cơ đất bị sa mạc hóa sẽ

bị đẩy lùi, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng và tạo thêm nhiều sinh

kế cho ngƣời dân vùng nông thôn.

IV. BÀI TẬP Ở NHÀ

Những vùng đất bị hoang mạc hóa, có thể xem nhƣ là “đất chết” bởi không

một loại cây nào có thể sống sót nếu không có sự giúp sức của con ngƣời. Giả sử

với cƣơng vị là một đại sứ về môi trƣờng, em sẽ nỗ lực hồi sinh vùng đất chết đó

bằng những giải pháp nào và truyền cả hứng cho quần chúng bằng những thông

điệp gì?

Qua đó, hãy viết một đoạn văn ngắn khoảng 200 chữ để nói lên suy nghĩ

nghĩ của em về thực trạng hoang mạc hóa ở nƣớc ta hiện nay?

Chủ đề: “Hoang mạc hóa ở Việt Nam và Biến đổi khí hậu”

Trang 9

MỤC LỤC

CHỦ ĐỀ:

HOANG MẠC HÓA Ở VIỆT NAM VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

I.MỤC TIÊU………………………………………………………………………..1

II.NỘI DUNG………………………………………………………………………1

1. Khái niệm Hoang mạc hóa……………………………………………………..1

2.Nguyên nhân hình thành…………………………………………………………2

3.Tiến trình thoái hóa đất và hoang mạc hóa trong bối cảnh biến đổi khí hậu….3

3.1. Dự báo hạn hán……………………………………………………………………3

3.2. Cảnh báo khả năng mở rộng diện tích hoang mạc hóa……………………..4

4.Biện pháp………………………………………………………………………..5

III. KẾT LUẬN…………………………………………………………………….7

IV. BÀI TẬP VỀ NHÀ……………………………………………………………8