neurofiziologji
-
Upload
agron-kelmendi -
Category
Documents
-
view
234 -
download
3
description
Transcript of neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
BIOPSIKOLOGJI, NEUROFIZIOLOGJI
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Neuroni, struktura, funksioni
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Neuroni dhe potencialet membranore
• Neuronet komunikojnë njëri me tjetrin• Ata marrin sinjale nga qelizat tjera dhe dërgojnë komanda
elektrike në neuronet tjera,muskuj dhe gjendra • Neuronet ndikojnë në sjelljen e njeriut
Në kët modul duhet të :
• rikujtoni njohuritë për anatominë e neuronit• mësoni për anatomine e kanaleve jonike• studjoni potencialin menbranor të qetësisë• shpejgoni si gjenerohet potenciali i veprimit në neuronet
tjera
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Imazhe per strukturen e neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Imazhe per aktivitetin bioelektrik te neuroneve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Imazhe per neuronet dhe komunikimin e tyre me sinapsa
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjeset e neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Rrugëtimi i potencialit të veprimit (impulsit nervor) në neurone
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
OBJEKTIVAT:
• Të kuptoni bazën anatomike të neuronit dhe funksionin e regjioneve të veçanta anatomike të tij
• Të shpjegoni rrjedhën e informatave nëpër neuron si dhe bazën strukturale të komunikimit ndërmjet qelizave
Duhet të dini :• anatominë e një neuronit tipik• funksionin e qelizave mbështetëse në sistem nervor• definoni termat : jon,SNQ,SNP
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Struktura e neuronit refleketon funksionin e tij
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
NEURONI, STRUKTURA,FUNKSIONI
• Struktura e neuronit reflekton funksionin e tij.Një pjesë e neuronit i përcjellë sinjalet kah brendia e qelizës,kurse pjesa tjetër e tij gjeneron sinjale që përcillen jashtë neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Tipet e ndryshme te neuroneve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skema e ndertimit te nje neuroni tipik
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skema e ndertimit te nje neuroni
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Komunikimi i neuroneve
Neuroni komunikon me:• neuronet të tjera• qeliza muskulore• gjëndra• Falë strukturës unike anatomike dhe
ekcitabilitetit, neuronet komunikojnë ( me impuls nervor dhe neurotransmiter) me neurone tjera, qeliza muskulore dhe gjëndra,si rrjedhojë: muskuli tkurret, gjëndra sekreton, etj
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Komunikimi i neuroneve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
NEURONI KA TRI KARAKTERISTIKA STRUKTURALE
• Dendritet (pjesë receptive),degëzime të shkurta të neuronit që gjenden jashtë neuronit
• Trupi i neuronit (soma)• pjesa transmitive ( neuriti, aksoni)
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
TRI KARAKERISTIKAT STRUKTURALE TE NEURONIT
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Dendrite, trupi i neuronit, aksoni,mbaresat e aksonit
Rrugëtimi i potencialit të veprimit ( impulsit nervor) në neurone behet ne nje drejtim
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Sinjalet percillen me sinapse
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skema e ndertimit te nje sinapse
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Aksonet mund te jene te gjate
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Sinjalet percillen jashte neuronit me akson
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit gjenerohet ne axon hillock
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Akson hillock, percjellja e impulsit nervor
• Pjesa fillestare e aksonit quhet akson hillock-segmenti inicial
• Disa aksone kanë degzime anësore-kolaterale• Aksoni përfundon me mbaresat e aksonit• Potenciali i veprimit gjenerohet në axon hillock,
rrugëton nëpër akson deri te mbaresat e aksonit• Kliko akson hillock për të vrojtuar potencialin e
veprimit• Potenciali i veprimit shtrihet edhe në degët kolaterale
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Disa aksone jane te mielinizuara
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Procesi i mielinizimit te aksoneve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Impulsi nervor percillet vetem neper nyjet Ranvier
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skema e aksoneve me mielin dhe oligodendrocit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Shpejtesia e shtrirjes se impulsit nervor varet nga diametri dhe mielinizimi i aksonit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Perfundim
• Neuroni përbëhet nga pjesa receptive dhe integruese (dendritet dhe trupi i neuroni), të cilat i pranojnë dhe integrojnë sinjalet hyrëse në neuron
• Pjesë përcjellëse e neuronit është aksoni,ku gjenerohet dhe përcillet sinjali
• Gjatësia e aksoneve sillet prej 1-2cm deri 1m• Disa aksone janë të mbështjellura me
mbështjellës mielin
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Quiz,mesimnxënia duke vepruar
• Identifiko në neuron dendritet, trupin e neuronit dhe aksonin, (kliko)
• Dendritet,ngjyrë e kaltër intensive• Soma ,ngjyrë e kaltër e zbehtë• Aksonet,ngjyrë e kuqe
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjeset e neuronit(q.piramidale, korteksi cerebral,hipocampus, amygdala,neuroplasticiteti dhe njohja)
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjeset e neuronit(qeliza e Purkinit)Cerrebellum, GABA-ergjik,inhibitore, neurotransmiter GABA.
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjeset e neuronit (q.multipolareinterneurone inhibitore, corteks cerebelumi, hipokampus,lidhen me qelizat purkinie
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjeset e neuronit(n.unipolar)neurone primare senzore,behet transdukcioni i zeglave fizike ( optke, akustike, temperatures)
ne sinjal elektrik,percjelle sinjalet ne tru dhe palce kurrizore
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Vendos strukturen konforme funksionit qe kryen
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko përgjigjet e sakta
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
KANALET JONIKE
• Kontrollojnë lëvizjen e joneve nëpër membranë të qelizës nervore
• Kanalet janë struktura të vogla anatomike të neuroneve ekcitabile
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Struktura e membranes qelizore
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Stimulo membranen per te hulumtuar funksionin e kanaleve per jone
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Objektivat
• Të kuptoj çka janë kanalet jonike• Të mësoj ku janë të lokalizuar ato• Të kuptoj si funksionojnë kanalet jonike Çka duhet të dini:• Strukturën membranës qelizore dhe termin
jon• Shpërhapjen(difuzionin) e joneve nëpër
membranë dhe polarizimin elektrik të membranës
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Membrana e neuronit permbane kanale per jone
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet jonike janë selektive
• Kanalet jonike i perzgjedhin jonet duke u bazuar në ngarkesë elektrike,madhësi te joneve,mbështjelles hidratues
• Kliko dhe bartë jonet që hyjnë dhe dalin nga qeliza• Jonet e Na (kuqe) hyjnë brenda• Jonet e K (kaltër) dalin jashtë nëpër kanale me
ngjyrë të kaltër• Te potenciali i veprimit kanalet për jonet e Na dhe
K janë të veçantë (vertetimi duke i bllokuar ato meTTX,TEA)
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet pasive janë vazhdimisht të hapura
• Kanalet pasive janë vazhdimisht të hapura,nëpër ta lëvizin jonet në mënyrë kontinuele
• Kanalet aktive kanë dyer që hapin ose mbyllin kanalin
• Dyert janë senzitive në voltazhë dhe kohë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet selektive per jonet e Na (ngjyrë e kuqe) dhe K(ngjyrë e kalter)
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet pasive janë vazhdimisht të hapura
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Disa kanale aktive kan dyer qe kontrollohen nga voltazha
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali membranor dhe kanalet jonike
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Disa kanale aktive kanë dyer qe kontrollohen nga neurotransmiteret
• Kliko dhe përcjellë acetilkolinën(Ach) dhe GABA(acidin gama aminobutirik) në receptorë
• Ach i hapë kanalet për jonet e Na, pas pak kohe nëpër të njetin kanal dalin edhe jonet e K
• GABA i hap kanalet për jonet e Cl
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Disa kanale aktive kanë dyer që kontrollohen nga neurotransmiterët
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet jonike janë regjionalisht të lokalizuar
Kliko • Kanalet pasive gjenden në membranën e
dendriteve,trupin e neuronit dhe akson• Kanalet dyert e të cilëve hapen nga
neurotransmiterë janë të lokalizuar në dendrite dhe trup të neuronit
• Kanalet me dyer që hapen nga ndryshimi i voltazhës gjenden ne akson hillock dhe akson
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko tipet e kanaleve për të vrojtuar lokalizimin e tyre ne neuron
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet jonike në aspektin funksional janë unik
• Kanalet jonike kanë funksione specifike varësisht nga lokalizimi në neuron
• Kanalet pasive janë në funksion të potencialit menbranor te qetësisë
• Kanalet me dyer që hapen nga neurotransmiterët mundsojnë shfaqjen e potencialit sinaptik dhe përcjelljen e sinjalit kah mbrendia e neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet jonike me dyer që hapen nga voltazha
• Mundësojne gjenerimin dhe përcjelljen e potencialit të veprimit-impulsit nervor jashtë neuronit
• Kliko kanalet dhe vrojto fluksin e joneve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko tipet e kanaleve per të mësuar për funksionin e tyre
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Përfundim
• Proteinat integrale të membranës qelizore kanë pore-kanale nëpër të cilat lëvizin jonet
• Disa kanale janë pasive, ata gjithëherë janë të hapur• Disa kanale kanë dyer që hapen ose
mbyllen,përkatsisht lejojnë kalimin e joneve nëpër membranë vetëm në kushte të caktuara
• Kanalet regjionalisht të lokalizuara janë të nevojshme për potencialin menbranor të qetësisë,potencialet sinaptike,gjenerim dhe përcjellje të potencialit të veprimit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Quiz
• Vendos tekstin në mënyrë korrekte nën kanale?
• Nga shishja e mbushur me jone vendosi jonet në kanalet e tyre?
• Magjistari dhe GABA?• Kanalet pasive gjenden në dendrite,soma të
neuronit,akson
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
QUIZ,vazhdim
• Kanalet me dyer që hapen nga neurotransmiteret gjenden në dendrite dhe trup të neuronit
• Kanalet me dyer që hapen nga voltazha gjenden në akson dhe akson hillock
• Shembulli i Puffer fish,gonadat e tij përmbajnë toksinin TTX (tetradoksinë) që bllokon kanalet për jonet Na,nuk shfaqet potencial veprimi,si pasojë bllokohet frymëmarrja, njeriu vdes .
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Puno me program simulues dhe vendos tiparet që i përgjigjen kanalit për K (ngjyrë e kalter) dhe Na (ngjyrë e kuqe)
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Puno me program simulues kompjuterik, vendos jonet e Na, K,Cl dhe anionet proteinike në kanale përkatës
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Puno me program simulues dhe verteto cili kanal kur bartet te menzura e pengon eksplodimin ?
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko pjesët e neuronit ku gjenden kanalet dyer që hapen nga voltazha, kanalet pasive si dhe kanalet me
dyer që hapen nga neurotransmiterët
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Gonadat e këtij peshku permbajnë TTX(tetradoksine) që bllokon kanalet portë për jonet e Na, çka ndodhë nëse helmoheni me
TTX
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Gonadat e këtij peshku permbajnë TTX që bllokon kanalet
portë për jonet e Na, çka ndodhë nëse helmoheni me TTX
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Cka ndodhë me njeriun nëse me ushqim merr TTX ?
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Arsyeto pse vdes njeriu që ka konsumuar ushqim me TTX ?
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
POTENCIALI MEMBRANOR
• Gradienti i detyron jonet të lëvizin nëpër membranë, si rrjedhojë ndahet ngarkesa elektrike (pozitive dhe negative) në membranë qelizore që quhet potencial menbranor
• Analizo figurën në CD-INTERCTIV PHYSIOLOGY
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali membranor
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Objektivat:
• Të shpjegoj koncetrimin relativ të joneve brenda dhe jashtë qelizës
• Të shpjegoj permeabilitetin selektiv të membranës për jone
• Të kuptoj potencialin e ekuilibrit për jonet e K• Të shpjegoj pse jonet e Na dhe K ndikojnë në
shfaqjen e pot. të veprimit• Të eksploroj ( në program simulues,CD) rolin e
pompës së Na/K për ruajtjen e potencialit menbranor të qetësisë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Çka duhet të dini
• Termat jon, difuzion,anion,kation dhe si funksionojnë kanalet jonike
• Me koncentracion- meter matni përqëndrimin e joneve të Na, K dhe Cl brenda dhe jashtë qelizës nervore
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Perqendrimi i joneve te Na, K dhe Cl nuk është i njejtë në të dy anët e menbranës së neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Perqendrimi i joneve te Na, K dhe Cl nuk është i njejtë në të dy anët e menbranës së neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Membrana qelizore ka veti selektive permeabile
• Jonet kalojnë nëpër menbranë nëpërmjet të poreve që quhen kanale jonike
• Nëse membrana disponon kanale për jonin e caktuar, ajo është permeabile për këte jon
• Permeabilitet selektiv, dmth. kur membrana është permeabile për disa jone, por jo edhe për jonet tjera,analizo figurat.
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko membranën për të vrojtuar permeabilitetin e saj per jone te ndryshme
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Membrana qelizore nuk është e lëshueshme për të gjitha jonet
• Kliko kanalin për jonin e K, Na dhe Cl• Membrana e neuront ka permeabilitet selektiv
për jonin e Na, K dhe Cl • Membrana qelizore nuk është permeabile për
anionet proteinike (jone me ngarkese elektrike negative)
• Në vazhdim duke e përdorur programin simulues kompjuterik kupto hap pas hapi si shfaqet potenciali i veprimit dhe si shtrihet ai nëpër membranë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kush ndikon në permeabilitet ?
• Numri i kanaleve jonike të hapura • Numri i joneve që mund të kalojnë nëpër këto
kanale në njësi të kohës• Kliko kanalin për jonin e K• Permeabiliteti ndërron në mënyrë rapide kur
dyert e kanaleve jonike janë të hapura• Kliko disa herë për të eksploruar gradientin
elektrokimik
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Permeabiliteti varet nga numri i kanaleve si dhe numri i joneve që mund të depertojnë nëpër kanal
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Permeabiliteti nderron në mënyrë rapide kur hapen dyert e kanaleve jonike
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kur neuroni është në qetësi pot. membranor i tij quhet pot. membranor i qetësisë
• Nëse menbrana është e leshueshme vetëm për K, potenciali menbranor i qetësisë është-90 mV, që është potencial i equilibrit për jonin e K.
• Pompa e Na/K e ruan potencialin menbranor të qetësisë
• Kjo pompë i transporton jashtë qelizës tri jone të Na dhe i futë brenda në neuron dy jone të K.
• Kliko pompon për të vrojtuar si funksionon kjo ajo
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kjo membrane eshte selektive permeabile vetem per jonin e K
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Gradienti elektrokimik për Na e detyron jonin e Na të futet brenda në neuron
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i equilibrit për jonin e K ka vlerën – 90 mV
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Ndarja e ngarkes pozitive dhe negative shkakton potencial elektrik ne membrane
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Pompa e Na/K e ruan potencialin menbranor të qetësise
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Perfundim• Koncentrimi i joneve te Na dhe Cl është më i lartë jashtë
qelizës (lengu nderqelizor)• Permeabilite i membranës per jone varet nga numri dhe
tipi i kanaleve në membranë qelizore• Levizjen e joneve neper menbranë e shkakton forca kimike
dhe elektrike-gradienti elektrokimik• Potenciali menbranor te qelizat jo ekcitabile varet vetëm
nga jonet e K. Potenciali i equlibrit per jonin e K është -90 mV• Potenciali menbranor i qetsisë në menbranen e neuroneve
varet nga shpërndarja e joneve të Na dhe K ne te dy anet e membranës
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Perfundim ,vazhdim
• Vlera e potencialit membranor të qetsisë është – 70 mV
• Rol esencial per ruajtjen e potencialit membranor të qetsisë ka pompa e Na/K
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Quiz
• Vendos në mënyrë korekte jonet brenda dhe jashtë neuronit sipas perqëndrimit të tyre
• Kliko disa disa here në programin simulues lidhur me potencialin membranor dhe analizo rrjedhen e proceseve
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Vendos ne menyre korrekte perqendrimin e joneve te Na, K dhe Cl brenda dhe jashte neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Analizo tekstin ne anen e djathte ,identifiko cila pergjigje nga tri alternativat eshte korrekte
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko pergjigjen e sakte ,nese zvoglohet perqendrimi i joneve te K jashte neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko pergjigjen e sakte ,nese rritet perqendrimi i joneve te K jashte neuronit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Analizo figuren dhe eksploro potencialin e equilibrit per jonet e K dhe Na
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Çka ndodhe me potencialin membranor kur membrana e rrite permeabilitetin per Na
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
POTENCIALI I VEPRIMIT
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
• Neuronet komunikojnë në distanca të mëdha duke gjeneruar dhe përcjellur sinjale që quhen impulse nervore apo potenciale veprimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit gjenerohet në akson hillock
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Objektivat
• Kuptojnë se ndryshimi rapid i permeabilitetit të membranës rezulton me prodhim të potencialit të veprimit
• Shpjegojnë se si kanalet me dyer që hapen nga voltazha e ndryshojnë permeabilitetin e membranës
• Analizojnë ( me program simulues kompjuterik) levizjen e joneve të Na dhe K gjatë potencialit te veprimit
• Të egzaminojnë periodin refraktor• Krahasojnë shpejtësinë e levizjës së impulsit nervor të
fijeve nervore varësisht nga diametri, mielinizmi dhe kategoria e fijeve nervore
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Cka duhet të mësoni
• Lokalizimin dhe funksionin e kanaleve me dyer që hapen nga voltazha
• Matni potencialet elektrike brenda qelizës • Bëni dallimin ndermjet feed -back-ut pozitiv
dhe negativ• Vrojtoni (program simulues) si mbështillen
aksonet me mielin
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Eksplorimi i potencialit të veprimit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit
• Potenciali i veprimit është rrjedhojë e ndryshimit të potencialit menbranor prej -70 mV deri plus 30 mV
dhe rikthimi deri -70 mV• Potencialii veprimit është rezultat i ndryshimit
rapid të permeabilitetit të membranës së neuronit për Na dhe K
• Ndryshimet në permeabilitet bëhen si rjedhojë e hapjës dhe mbylljes së dyerve të kanaleve të varur nga voltazha
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit fillon në akson hillock
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Eksploroni potencialin e veprimit në program simulues
• Duke aplikuar program simulues kompjuterik, kuptoni hap pas hapi si lind potenciali i veprimit dhe si shtrihet neper membranë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit fillon ne akson hillock
• Potenciali i veprimit gjenerohet në akson hillock, në të cilin numri i kanale për jonet e Na me dyer që hapen nga voltazha është i lartë
• Në fillim sinjali prej dendriteve kalon në trup të neuronit dhe në akson hillock,këtu potenciali menbranor bëhet me pozitiv,ky proces quhet depolarizim
• Kliko neuronon për të vrojtuar depolarizmin në akson hillock
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Niveli i ndezjës së mëmbranes së neuronit,kliko neuronin për të vrojtuar depolarizimin
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Gjatë depolarizimit joni i Na lëviz ne drejtim te brendise se neuronit
• Kur akson hillock depolarizohet,dyert e kanaleve për Na të varur nga voltazha hapen në mënyre rapide, si rrjedhojë rritet permeabiliteti i membranës për Na
• Levizja e joneve të Na për brenda qelizës kryhet në saje te gradientit elektrokimik
• Kliko membranën për të depolarizuar membranen dhe vrojto levizjen e joneve të Na.
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Lëvizja e joneve të Na, feed-back-u pozitiv,depolarizmimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko neuronin per te depolarizuar ate
• Vrojto grafikun e potencialit menbranor kur neuroni është i depolarizuar
Kliko neuronin, disa herë, a është ky potencial veprimi, jo
• Kliko neuronin, a është ky potencial veprimi, po,-55mV
• Vlera -55 mV paraqet nivelin e ndezjes së mëmbranës ,për shfaqjen e potencialit të veprimit
• Potencili i veprimit gjenerohet kur feed- back -pozitiv perforcohet
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kliko hap pas hapi programin simulues kompjuterik
• Në nivelin e ndezjës ,depolarizmimit, hapen shumë kanale portë të Na të varur nga
voltazha• Si rrjedhojë rritet influksi i joneve të
Na ,membrana depolarizohet,si rrjedhojë vazhdon hapja e mëtejshme të kanaleve peë Na të varur nga voltazha
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet portë të varur nga voltazha per Na inaktivizohen kur ndërpritet feed back pozitiv,kliko membranën
vrojtohen dyert senzitive në voltazhë dhe koh
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Dy procese e ndalojne feed back-un
• Inaktivizmimi i kanaleve porte për jonet e Na që varen nga voltazhaa
• Hapja e kanaleve portë për jonet e K të varur nga voltazha
• Për të eksploruar këto procese kliko neuronin në programin simulues kompjuterik
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kanalet portë të varur nga voltazha per K hapen kur ndërpritet feed back pozitiv,kliko membranën
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Ndërprerja e feed back-ut pozitiv
• Kanalet portë për jonet e Na të varur nga voltazha i kanë dy porta,njëra është senzitive në kohë, kurse tjetra në voltazhë
• Portat senzitive të varura nga koha happen,membrana depolarizohet
• Levizja e joneve të Na nëpër kanale ndërpritet kur inaktivizohen dyert senzitive në kohë
• Kliko membranen e neuronit për të vrojtuar (animacion) nivelin e ndezjes
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Në potencialin menbranor të qetsisë dyert e kanaleve jonike senzitive ne voltazhë janë të mbyllura
• Kur neuroni depolarizohet, dyert e kanaleve jonike senzitive në voltazhë janë të hapura
• Pas një kohe të caktuar pasiqë kanali është hapur, ai-kanali inaktivizohe
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Repolarizimi
• Kur dyert e kanaleve jonike për jonet e K janë të hapura, pak jone të Na hyjnë brenda, por shumë jone të K dalin jashtë, si rrjedhojë potenciali membranor bëhët më negativ, duke sjellë gradualisht membranën ni nivelin e potencialit menbranor të qetësië.Ky proces quhet repolarizim
• Kliko menbranën për të vrojtuar grafikun e potencialit të veprimit,periodin latent, depolarizmin, repolarizimin, hiperpolarizimin
• Në fund të hiperpolarizmimit, kanalet për jonet e K janë të mbyllura
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Repolarizimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali majë-peak• Kanalet portë të varur nga voltazha për jonet e Na fillojnë
të inaktivizohen,kanalet portë për jonet e K të varur nga voltazha fillojnë të hapen,potenciali maje,fillon repolarizimi
• Kanalet portë për jonet e Na të varur nga voltazha vazhdojnë të inaktivizohen deri në mbylljë, kanalet portë për jonet e K vazhdojnë të hapen,si rjedhojë ndryshon polariteti i memranës, ajo bëhët pozitive nga jashtë, kurse negative nga brenda.
• Hiperpolarizimi,Gjatë kësaj faze kanalet për jonet e K janë të hapura ende, jonet e K dalin jashtë edhe pas repolarizmit, duke shkaktuar hiperpolarizim, membrana bëhet më negative se në kushte normale
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
hiperpolarizimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Fazat e potencialit të veprimit,periodi i qetsisë,depolarizimi, pot. majë, repolarizimi dhe
hiperpolarizimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Periodi refraktor
• Pasi neuroni të gjeneroj një potencial veprimi ,ai nuk mund të gjeneroj menjëherë potencial tjetër veprimi, sepse kanalet për jonet e Na janë inaktive dhe nuk hapen,ndërsa shumë kanale per jonet e K janë të hapura
• Ky period quhet period refraktor apsolut• Perkujto, cka ndodhë me kompjuterin kur e
ngarkon me shumë informata për një kohë të shkurtë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Periodi refraktor relativ
• Pas periodit refraktor apsolut, neuroni mund të gjeneroj potencial veprimi ,por vetëm pasi të depolarizohet me ngarkesë pozitive më të lartë se niveli i ndezjës
• Por ende disa kanale për jonet e Na janë inaktive,kurse disa kanale për jonet e K janë të hapura
• Kjo fazë e periodit refraktor ku neuroni mund të gjeneroj potenciale veprimi, quhet period refraktor relativ
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Shpjetësia e shtrirjes së potenciali të veprimit
• Shpejtësia e shtrirjës se potencialit të veprimit nëpër akson varet nga diametri fijes nervore, shkalla e mielinizmit, kategoria e fijës nervore ( psh.fijet A. alfa, beta, gama. Delta, fijet B dhe C
• Kliko aksonet e mielinizuara dhe përcjell shpejtësinë e shtrirjës së potencialit të veprimit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Kategorizimii fijeve nervore në bazë të shpejtësisë së përcjelljes se impulsit nervor
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Shtrirja e potencialit të veprimit nëpër akson
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skema e shtrirjës së potencialit të veprimit nëpër akson
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Shpjetësia e shtrirjës së pot. veprimit varet diametri dhe mielinizimi i aksonit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Në aksonin me diametër më të madh impulsi nervor perhapet më shpejtë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Shpjetësia e shtrirjës së pot. veprimit varet diametri dhe mielinizimi i aksonit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
PËRFUNDIM-SUMMARY
• Potenciali i veprimit shtrihet në distancë pa humbje, ai është sinjal elektrik gjenerues,”ligji krejt ose hic”
• Kur axon hillock depolarizohet deri në nivelin e “ndezjes” gjenerohet potenciali i veprimit,kanalet dyer të varur nga voltazha e rrisin permeabilitetin e membranës së neuronit në fillim për Na ,e pastaj edhe për K
• Si rjedhojë e hyrjës së shpejtë të joneve të Na në brendi të neuronit ,shfaqet faza e depolarizmit të potencialit të veprimit
• Kur ngadalsohet hyrja e joneve të Na në neuron, rritet levizja e joneve të K jashtë qelizës, membrana
repolarizohet
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Periodi refraktor apsolut
• Menjëherë pas potencialit të veprimit, neuroni nuk gjeneron potencial tjetër veprimi-periodi refraktor apsolut
• Periodi refraktor relativ;gjatë këtij periodi neuroni mund të gjeneroj potenciale veprimi vetëm nëse në akson hillock arrinë stimul i fuqishëm
• Diametri dhe mielinizimi i aksonit determinon shpejtësinë e përcjelljes së impuslit nerv
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Potenciali i veprimit- QUIZ
• Faqe 3.Skleroza multiple; është sëmundje autoimune, progresive, degjenerative e sistemit nervor, mbështjellsi mielin degjenerohet
• Kliko aksonin, shih oligodendrocitin që prodhon mielin në SNQ.
• Në krahasim me pjesën e mielinizuar,pjesa e aksonit të demielinizuar përcjellë me ngadal impulsin nervor
• Cka do të bëni për të rikthyer funksionimin normal të pacientit me sklerozë multiple
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skleroza multiple,pjesë e aksonit të mielinizuar me oligodendrocit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Cka ndodhë me potencialin e veprimit në zonen e aksonit të demielinizuar
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Si do të ristartoni funksionet te pacienti me sklerozë multiple,kliko
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Struktura e një segmenti të aksonit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Skleroza multiple ,simptomet
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Cili nga këta numra paraqet potencialin membranor të qetsisë për këte neuron
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Cili nga pohimet e shkruara më poshtë i pergjigjet repolarizimit, depolarizimit dhe hiperpolarizimit
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Exploro periodin refraktor apsolut
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Exploro periodin refraktor apsolut
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Emerto pjesët e potencialit të veprimit në figurë
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Analizo kanalet për Na dhe K,konform kësaj ngarko vagonat me permeabilitetin për Na dhe K derisa të
lëvizë treni,paraqitet potencial veprimi
F. Halili Biopsikologji - neurofiziologji
Nëse keni punuar mire, shfaqet potencial veprimi,lokomotiva aktivizohet