MUTASYON

DNA dizilimindeki bu değişiklik, farklı genetik özelliklerin ortaya çıkmasına sebep olabilir. Bazen,hücre bölünmesi sırasında kromozomların sayısında artma ya da azalma seklinde değişiklikler de olabilir. DNA dizilimindeki ve kromozomlardaki değişiklikler mutasyon olarak adlandırılır.Radyasyon ve bazı kimyasal maddeler mutasyona sebep olabilir: Örneğin, gebelik döneminin ilk aylarında röntgen filmi çektirmek bebekte mutasyona, dolayısıyla gelişim bozukluklarına sebep olabilir.

Mutasyonlar, hem vücut hem de üreme hücrelerinde oluşabilir. Üreme hücrelerinde görülen mutasyonlar dölden döle geçme özelliğine sahiptir.

Vücut hücrelerinde görülen mutasyonlar ise ancak eşeysiz üreme gösteren canlılarda dölden döle geçebilir.

Mutasyonların etkileri olumlu veya olumsuz olabilir.

Örneğin bitki üreme hücrelerinde görülen mutasyon sonucu bitkilerin büyüklüğü ya da tohumlarının sayısında değişiklik oluşabilir.

Diğer taraftan zararlı mutasyonlar da vardır. İnsanların genlerinde meydana gelen bazı

mutasyonlar farklı hastalıkların ve genetik bozuklukların ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Örneğin; hemofili, orak hücreli anemi, albinoluk, altıparmaklılık, Down sendromu gibi rahatsızlıklar, mutasyon sonucu ortaya çıkmıştır. Ayni şekilde, bazı mutasyonların kansere sebep olduğu da bilinmektedir.

Vücut hücrelerindeki mutasyonlar kalıtsal olmadıkları halde üreme hücrelerindeki mutasyonlar kalıtsaldır. DNA hücre bölünmeden önce kendini eşlerken bir hata yaparsa üzerindeki genlerde hatalar oluşacağından canlının özellikleri değişebilir.

Mutasyonlar genellikle öldürücüdür. Çok azı canlının daha iyi özellikler

kazanmasına sebep olur. Radyasyon veya çeşitli kimyasal

maddeler alan bir kişinin kendiside bundan olumsuz etkileneceği gibi genleriyle bu olumsuzluk çocuklarına da geçebilir

Mutasyonlar gen yapısında meydana gelen değişmelerle oluşabileceği gibi kromozom sayısı ve yapısında meydana gelen değişmelerle de oluşabilir. Mutasyona neden olan etkenlere mutajen denir.

X ışınları, kimyasal maddeler, radyoaktif ışınlar, sigara katranı gibi etkenler mutajendir.

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

BU CANLILARIN NESİ VAR BÖYLE??

MUTASYONA UĞRAMIŞ BİR DOMUZ

OSMAN KALYOMCU-BARTIN

MUTASYONA UĞRAMIŞ BİR ÇOCUK

OSMAN KALYOMCU-BARTIN

İNSANA BENZEYEN KÖPEK YAVRUSU

GARİP KEDİ

Peki,canlılarda mutasyon dışındabaşka değişiklikler de olabilir mi?

MODİFİKASYON Canlılarda çevre etkisiyle meydana

gelen kalıtsal olmayan değişikliklere Modifikasyon denir.

Kalıtsal değildir. Genlerin yapısı değil, işleyişi değişir. Isı, ışık, besin, nem, basınç, yer vb.

etkilerle fenotipte değişiklikler olur.

MODİFİKASYONA NEDEN OLAN FAKTÖRLER

ISI VE SICAKLIK: İnsan derisinin yazın bronzlaşması.

Himalaya tavşanlarında kürk rengi beyazdır. Eğer tüyler kesilip buraya buz parçası konursa çıkan tüyler siyah olur.

Çuha çiçeği 30-35ºC sıcaklıkta beyaz çiçek açar. 15-20ºC sıcaklıkta kırmızı renkli çiçekler oluşur.

BESİN : Dişi arılar arı sütü ile beslenirse

kraliçe arı ,çiçek tozu (polen) ile beslenirse işçi arılar oluşur.

 

TOPRAK: Ortanca çiçekleri asitli toprakta kırmızı, bazik toprakta mavi çiçek açar.

 

IŞIK: Işık olmadığı zaman bitkilerde klorofil oluşmaz. Bitki beyaz-sarı renkli olur.

 

BASINÇ: Karahindiba bitkisi dağda yetişirse kısa boylu,ovada yetişirse uzun boylu olur.

• Modifikasyonlar dölden döle geçmez. Çünkü meydana gelen değişiklikler yalnızca vücut hücrelerinde olur. Halbuki, değişikliğin kalıtsal olabilmesi için, üreme hücrelerinde olması gerekir.

• Modifikasyonlar, sıcaklık, ışık, nem ve besin gibi faktörlerin etkisiyle ortaya çıkar.

Farklı ortamlarda yetiştirilen tek yumurta ikizlerinde boy, kilo, zekâ seviyesi gibi özelliklerde farklılık olduğu gözlenmiştir.

Yine Sirke sinekleri 16 C nin altında yaşarlarsa normalde kıvrık kanatlı olmalarına rağmen düz kanatlı olurlar.

— Kaslarını fazla kullanan insanın kasları gelişir.

Çekirgeler 16 ºC de yetiştirilirse beneksiz, 25 ºC de yetiştirilirse benekli olur.

Dere yatağındaki istiridyeler suyun akış şekline göre farklı kabuk şekillerinde olurlar.

Eşeysiz üreyen canlılarda aynı hücreden gelişen yavruların aralarındaki tüm farklılıklar modifikasyondur.

Müslümanların çocukları sünnet olur. Sünnetli olan çocukların çocuklarının sünnetsiz doğması modifikasyona güzel bir örnektir.  

Modifikasyonda şartlar ortadan kalkarsa insan eski haline gelir. Modifikasyonda üreme hücreleri değil vücut hücreleri değişikliğe uğrar. Kısaca modifikasyon genotipte değil FENOTİPTE görülür.

ADAPTASYON:

Bir canlının bulunduğu ortamda yaşama ve üreme şansınıartıran özelliklerinin bütününe adaptasyon denir.. Adaptasyon gende var olan karakterlerin açığa çıkmasıdır.Örnek Bukalemunun girdiği ortama uygun olarak renk değiştirmesi Kalıtsaldır. Adaptasyonların nedeni doğal seleksiyonlardır.

ÖRNEK :Çevre şartlarına bağlı olarak yeni karakterler oluşmaz ve

karakterlerinde değişme olmaz.

ADAPTASYON• Günümüzde milyonlarca bitki, hayvan ve mikro-organizma türü yaşamaktadır. Değişik türler farklı görünseler de, iç yapıları ve kimyasal süreçleri incelendiğinde benzerlikler görülmektedir ve ortak atadan geldiklerine delil teşkil eder.

•Canlılar beslenme, barınma, avlanma, üreme ve düşmanlarından korunma gibi yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için adaptasyon gösterirler. Bazı hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmeleri, bitkilerin yapraklarını dökmesi birer adaptasyondur. Soğuk bölgelerde yasayan canlılar gibi sıcak bölgelerde yasayan canlılar da yasadıkları bölgede hayatta kalabilmek için benzer adaptasyonlar gösterirler

• Çevre değişiklikleri olduğunda türün adaptasyon özellikleri yeni çevre koşullarında yaşayabilmesi için yeterli olmasa o tür yok olur. Fosiller şu an yok olan canlıların çok önceden yaşadığını gösterir.

• Türlerin yok olması sık olan bir olaydır, bir zamanlar dünyada yaşayan çoğu tür şu an yoktur.

Örneğin çölde yasayan tilki, fare ve tavsanın kulakları ve kuyrukları uzun, vücut yüzeyleri geniştir. Bu özellikleri onların vücutlarındaki ısı kaybını artırarak vücut sıcaklıklarını korumalarını sağlar

ÇÖL VE KUTUP TİLKİSİ

YİNE ÇÖLE ÖZGÜ BİR BİTKİ OLAN KAKTÜSÜN YAPRAKLARININ DİKEN SEKLİNDE, KIVRIK VE TÜYLÜ OLMASI, GÖVDESİNDE SU DEPO ETMESİ BİTKİNİN SU KAYBINI AZALTIR

KUTUP İLE EKVATOR AYILARIEkvator Ayısının derisi ince

Kutup ayısının derisi kalın yağtabakası daha çok

BUKALEMUN

HÖRGÜÇLÜ DEVE

KAMUFLAJ USTALARI

ADAPTASYON ÖRNEKLERİ:1-Kaktüsün su depo etme özelliği ve sıcağa dayanma özelliği çölde yaşama imkanı

verir.Nemli yerlerde bu özellik değişmez. 2-Göz bebeğinin ışıkta küçülmesi, az ışıkta büyümesi. 3-Bukalemun’un bulunduğu ortama göre renk değiştirmesi. 4-Bukalemunun girdiği ortama uygun olarak renk değiştirmesi5-Dış döllenme yapan canlıların gamet sayısının fazla olması(Balıklar)

6-Çiçekli bitkilerin embriyoyu besleyecek tohum oluşturması7-Deve kuşları çok hızlı koşabilmek için uzun ve güçlü bacaklara sahip olması 8-Penguenler perdeli ayakları sayesinde hızla yüzmesi ve deri altlarında

depoladıklarıyağ ile soğuk ortamlarda vücut sıcaklıklarını korumalarını sağlaması9-Bazı hayvanların kış uykusuna yatması, göç etmeleri, bitkilerin

yapraklarını dökmesibirer adaptasyondur 10-Rüzgârla tozlaşan çiçekli bitkilerde polen sayısının fazla olmasI11-Kutuplarda yaşayan ayıların, sıcak bölgede yaşayan cinslerine göre daha irivücutluolması 12-Kurak bölgede yaşayan bitkilerin yaprak ayasının dar, gövde ve yaprakların

tüylü, stomaların küçük ve derinde olması 13-Ağaç dallarında yaşayan çekirgelerin görünüşlerinin ağaç şeklinde olması

KUTUPTAKİ PENGUENLER

BALİNALAR

KAMUFLAJ USTALARI

79

VARYASYON:

Canlılar arasında görülen çeşitliliğe denir.

Varyasyona neden olan faktörler: 1)  Modifikasyon 2)  Mutasyon 3)  Eşeyli üreme : Mayoz bölünmedeki

krossing-over, ayrılmama, döllenme

81

Milyonlarca Yıldan Bu Yana Türlerde Değişmeler Oldu mu?

Bir türdeki canlıların sayısı, üreme ile sayıca artma eğilimi gösterdiği hâlde, doğadaki birey sayıları sabit kalır.

Bunun sebebi, çevre ve kalıtımdır. Yaşam için gerekli olan besin, barınak, su, ışık gibi çevre faktörleri canlılar arasında "yaşama savaşına" neden olur. Bu savaşta başarılı olanlar yaşamlarına devam eder. Başarılı olamayanlar ise ölür.

CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ (TÜR NEDİR?)Yeryüzünde yaşayan milyonlarca canlı türü vardır. Ortak atadan gelen, benzer yapı ve özelliklere sahip,

kısır

olmayan canlılar oluşturan canlı topluluğuna tür denir.

Örneğin; insanlar, aslan, kutup ayısı, leylek birer türdür. Bu canlı

türlerinin hepsi yaşadığı ortamla uyum içerisindedir. Örneğin bir çöl faresi çöl ortamına, bir penguen kutup

şartlarına göre donatılmıştır.

TÜRLERİN ÖZELLİKLERİ

1-Farklı türler arasında hem görünüm hem de genetik bakımından farklılıklar olmakla birlikte aynı türe ait birey arasında da önemli farklılıklar bulunur.

ÖRNEK:Çöl tilkileri ile soğuk bölgelerde yaşayan tilkiler arasında, kulak, kuyruk ve ayak uzunlukları, vücut hacmi ve kürk yapıları bakımından farklılık vardır.

EVRİM NEDİR?TANIM:Canlıların uzun zaman içinde geçirdiği ve

geçirmekte olduğu değişikliklere evrim denir. Mutasyonlar ve doğal

seleksiyonlarsonunda değişerek, bugün yaşayan canlıların

oluşmasına evrimleşme denir. Evrimcilere göre bugünkü canlı türü çok ilkel bir veya

birkaç canlıdan türemiştir. Evrim teorisine göre, türler uzun bir zaman süreci

içerisinde kalıtsal yönden farklılaşmışlar ve ortam koşullarına uyum

sağlayan yeni türleri oluşturmuşlardır. Evrim teorisi ilk kez Charles Darwin tarafından ortaya atılmıştır.

EVRİM TEORİSİ

Evrim teorisine göre, ilkel tek hücreli canlılar çok hücrelilere dönüşmüştür. Bu canlılar milyonlarca yıllık bir süreçte balık sırtı kemiği bulunan hayvanları oluşturmuşlardır. Bazı türler milyonlarca yıl boyunca çok büyük değişmelere uğrarken, kimileri çok az değişmiştir. Balıklar gelişerek hem kara, hem de suda yaşayabilen canlıları oluşturmuştur.

Evrimle ilgili çeşitli teoriler Lamarck; Kullanılan organlar gelişir, kullanılmayanlar

körelir. Lamarck vücut hücrelerinde meydana gelen

değişimlerin kalıtsal olduğunu söyler. Sonradan kazanılmış kalıtsal olmayan karakterlerin

gelecek kuşaklara aktarılması yoluyla evrimleşmenin olduğunu

düşünmüştür. FAKAT

kör bağırsağımızı hiç kullanmadığımız halde kaybolmamıştır

Örneğin1- Lamarck'a göre halter çalışan birinin kasları iyi gelişir. Güçlü, kuvvetli olur.

Lamarck, bu bireyinçocuklarının da güçlü, kuvvetli kaslara

sahip olacağını savunmuştur.

ÖRNEK 2.Lamarck; a göre Zürafalar başlanğıçta kısa boyluydu..yerde OTLAR BİTTİ. Yaşamak için ağaç dallarını yemesi gerekiyordu. Boyunu uzatabilen zürafalar yaşamaya devam etti.Boyunu uzatamayan zürafalar ise yok oldu.TEORİ YANLIŞTIR. BOY UZUNLUĞU KALITSALKAREKTERDİR.Sonradan kazanılan karekterler nesilden nesile aktarılmaz.(modifikasyon)

Darwin’ e Göre Evrim : Darwin’ e göre evrimin asıl nedeni :

1-mutasyonlar 2-doğal

seleksiyon(ayıklama)

MUTASYONLAR SONUCU NASIL EVRİM GEÇEKLEŞİR.Mutasyon sonucu ortaya çıkan canlılardan

güçlüolanlar kalmış,zayıf olanlar yok olmuştur.

Halbuki mutasyonların sonucu meydana gelen

canlıların çoğu ölür veya kısırdır. O halde bu olayda

yeni türün oluşmasına engeldir. Ayrıca canlılar arasında geçit tür denilen

örneğin insan ve maymun arasında böyle bir geçit

canlıya rastlanmamıştır.

Darwin modifikasyonların (sonradan kazanılan, kalıtsal olmayan değişiklikler) gelecek nesillere aktarılamayacağını, sadece mutasyonların aktarılabileceğini savunmuştur.

Lamarck ın teorisinin yanlışlığını söyler.

Darwin‘ de Lamarck gibi evrimin doğal seleksiyon(ayıklama) yoluyla gerçekleşir.

Ortam güçsüzleri yok etme yoluyla ayıklar

Örneğin:Darwin‘ e göre soğuk ülkelerdeki kürksüz türler elenmeye, yok olmaya mahkumdur.(SOĞUKTAN DOLAYI YOK OLURLAR.Lamarck'a göre ise bu hayvanlar elenmez, kendilerine kürk edinirler.

DARMİNİN 2. İDDİASIDOĞAL SELEKSİYON Çevre şartlarına uyum sağlayamayan canlıların

yok olmasına doğal seleksiyon denir. Doğal çevrede güçlü canlıların zayıfları yok ederek yaşamaya devam etmelerine denir. Fakat bu her zaman mümkün olmaz. Örneğin insanların hala bakteri türü canlıları yok edememesi gibi. Bukelamunlar çok yavaş canlı olmalarına rağmen renk değiştirme özellikleri sayesinde yaşamda kalmışlardır. Çeşitli yöntemlerle, insanların yararı için daha verimli bitki ve hayvan ırklarının elde edilmesinde uygulanan seçime"yapay seleksiyon" denir. Örneğin; et verimi fazla inek ırkları ile, süt verimi fazla inek ırkları çiftleştirilerek, et ve süt verimi fazla inekler elde edilir.

DOĞAL SELEKSİYONA BİR ÖRNEK GÜVE KELEBEKLERİ1850’li yıllara kadar Manchester bölgesinde güve kelebekleri açık renkliydi. Bu kelebekler açık renkli ağaç gövdelerinde kuşlar tarafından fark edilmiyordu.1850’li yıllardan sonra sanayi devrimiyle, kirliliğe duyarlı likenlerin yok olması, ağaç gövdelerinin is ve kurumla kaplanması sonucu beyaz güve kelebekleri kolayca fark edilmeye başlandı.Ortama uygun rengi olan siyah güve kelebekleri kuşlar tarafından fark edilmediği için çoğalmaya devam ederken beyaz güve kelebeklerinin sayısı sürekli azalmıştır.Çevre şartlarına uyum sağlayamayan canlıların yok olmasına doğal seleksiyon denir.

GÜVE KELEBEĞİ

Ortama uygun rengi olan siyah güve kelebekleri kuşlar tarafından fark edilmediği için çoğalmaya devam ederken beyaz güve kelebeklerinin sayısı sürekli azalmıştır

DOĞAL SELEKSİYON ÖRNEKLERİ:1-Koyu zeminde beyaz renkli fareler

kolaylıklaavlanarak doğal seleksiyona uğrar.2-Bitkiler de yetiştikleri ortama uygun

özellikler taşır. 3-Kurak ortamdaki bitkilerin kökleri kazık

gibidir. 4-Toprağın derinliklerine iner. Yaprakları sert,

kalındır.5-Nemli toprakta yetişen bitkilerin kökleri

saçak gibidir. Yaprakları parçalıdır.6-Yunus, memeli bir hayvandır. Onun vücut

biçimi ve organları, suda yaşamasını mümkün kılar.

Akciğer solunumu yapar, yavrusunu sütle besler.

Charles Darwin; 1-MUTASYONLAR 2-Doğal

seleksiyonlar Modern evrim teorisini ortaya atmıştır. Evrimleşme olayının doğal seçilim yoluyla gerçekleştiğini savunur. Darwin‘ e göre, mutasyonlar sonucunda yeni karakterler kazanmış olan canlılardan çevre koşullarına uyum gösterenler yaşarken, uyum gösteremeyenler yaşamlardı sürdüremeyerek ortadan kalkar.

Lamarck'a göre Kullanma

kulnanmama Eskiden zürafaların boyları kısaydı. Ağaçların yapraklarına uzanmak için sık sık uzanıyorlardı, böylelikle boyları gittikçe uzadı. Bunların yavrularının boyları daha da uzundu. Bunlar da besin sağlamak için boyunlarını sık sık uzatıyorlardı. Boynun sık sık uzanması, bugün yaşayan zürafaların boyunlarının uzun olması ile sonuçlandı.

YAPAY SELEKSİYON

İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları elde edebilmesi için yaptığı seçime yapay seleksiyon denir. İnsanlar tarafından bir canlı türünün üstün özelliklerin ortaya çıkarmak için yaptıkları üretimdir.

Sera domatesleri, Yapay seleksiyonla daha çok ziraatçılar

uğraşmaktadır. Hayvanlarda daha yeni denenmeye başlamıştır.

Hayvanlara müzik dinlettirilmesi İnsanların, daha verimli bitki ve hayvan ırkları

elde edebilmesi için yaptığı seçime yapay seleksiyon denir.