Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewMinistria e Arsimit, Shkencës dhe...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor

ARSIMI PROFESIONAL

Programi i Rishikuar 2013

Bletari Niveli I dhe II

Kosovë, 2013

1

Republika e KosovësRepublika Kosova-Republic of Kosovo

Qeveria –Vlada-Government

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë- Ministarstva Obrazovanja Nauke i Tehnologije-Ministry of Education Science &Technology

Kabineti i Ministrit /Kabinet Ministra/ Cabinet of the Minister

UDHËZIM ADMINISTRATIVPË ZBATIMIN E PLANIT DHE PROGRAMIT TË RISHIKUAR PËR ARSIMIN

PROFESIONAL PËR FUSHAT:ADMINISTRATË, EKONOMI, SHËNDETËSI, BUJQËSI, HORTIKULTURË,

USHQIMORE, MAKINERI, ELEKTRO, HOTELERI-TURIZËM, KOMUNIKACION, KIMI-TERKNOLOGJI, NDËRTIMTARI, GRAFIKË, TEKSTIL,

MUZIKË, ART PËR NIVELIN E PARË DHE TË DYTË (KL.X,XI dhe XII)

NUMËR: Datë:

Neni 1Qëllimi

Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor të rishikuar për shkollat e mesme të larta profesionale, për nivelin e I-rë dhe të II-të (kl.X,XI dhe XII).

Neni 2Planprogrami

Në mbështetje të nenit 31 paragrafit 3 të Ligjit për Arsimin Parauniversitar në Republikën e Kosovës, (Gazeta zyrtare nr. 17/16 shtator 2011) nenit 6, 8, të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional, në pajtim me shtojcën 6 të Rregullores nr.02/2011 për fushat e përgjegjësisë administrative të Zyrës së Kryeministrit dhe Ministrive (dt. 22.03. 2011) dhe nenin 38 (6) të Rregullores së punës së Qeverisë nr. 09/2011 nxjerr:

2

Plani dhe programi i rishikuar për nivelin e I-rë dhe të II-të për:1. Lëmin e Administratës me profilet: Asistent Administrate, Asisten juridik, Orgaanizator i aktiviteteve Shoqerërore2. Lëmin e Ekonomisë me profilet: Banka dhe i sigurime, Kontabilist Shpediter dhe Logjistike, Tregt.me pak/shumicë, Administrim biznesi, Marketing, Financa,Administratë,2.1. Lëndët: Ekonomi e Ndërrmarësi, dhe Menaxhim i projekteve.3. Lëmin e Elektos me profilet: Mekatronikë, Informatikë, Audio&Video, Telekomunikacion, PTT, Riparues i paisjeve te zyres, Rip.i Elektronikes Industriale, Rip. Elektronikes konsumuese, Energjetikë, Makina elektrike, Instalues elektrik.4. Lëmin e Hoteleri-Tur. me profilet: Asist ent hotelier, Asist. Restorani, Gjelbërës, Pastiçer, Asistent Turizmi.5. Lëmin e Transport dhe Trafik me profilet: Transport rrugorë, Trafik rrugor, Lëvizje trenave, Tërheqje trenave dhe Drejtues i trenave, Aviacion.6. Lëmin e Kimi-Teknologji me profilet:Përfitimi i metaleve, Përpunimi i metaleve, Gjeologji, Miniera, Teknologjia e gomës dhe plastikës, Tek. E materialeve të ndërtimit, Riciklimi, Laborant i fizikës, Laborant i biologjisë, Laborant i kimisë.7. Lëmin e Makinerisë me profilet: Saldator, Operator prodhimi, Mekanik i makinave, Instalues i ngrohje dhe klimatizimit, Automekanik, Metalpunues, Instalues i ujësjellësit dhe kanalizimi, Vegeltar,8. Lëmin e Ndërtimtarisë me profilet:Ndërtimtari, Arkitekturë, Gjeodezi.9. Lëmin e Grafikës me profilet: Grafik i përgaditjes grafike, Shtypit, Mediave, Libërlidhjes.10. Lëmin e Tekstitlit me profilet: Konfekcione, Vekim, Thurës, Tjerrës, Rrobaqepësi.11. Lëmin e Shëndetësisë me profilet: Asistent i stomatologjisë, Teknik i dhëmbëve, Mami, Infermier i Pediatri, Infermier i përgjithshëm, Teknik i farmacisë.12. Lëmine Ushqimore me profilin:Teknologji ushimore i përgjithshëm13. Lëmin e Bujqësisë me profilet: Lavërtari –Perimkulturë, Pemtari-Vreshtari, Veterinë, Blegtori, Bletarisë, Mbrojtje e bimëve, Prodhimi dhe përpunimi i duhanit, Fermeri. 14. Lëmin e Hortikulturës me profilet:Hortikulturë e përgjithshme.15. Lëmin e Drurit me profilet:Pylltari, Përpunimi i drurit, Zdrukthëtari.16. Lëmin e Artit me profilet:Arti figurativ aplikativ, Dizajni grafik, Dizajni i enterierit, Dizajni i tekstilit, Dizajni i tekstilit dhe veshjeve, Formësues i qeramikës.17. Lëmin e Muzikës: 17.1. Lëmin e përgjithshme me profilet:Bashkëpunëtor i përgjithshëm.

17.2. Lëmin e artistike instrumentale me profilet:Interpretues i pianos, Interpretues i harqeve (violinë, violë, kontrabas), Interpretues frymor (Flautë, Klarinet, Trombo, Basi), Interpretues –solo këngë,

të gjitha plaprogramet e këtyre lëmive dhe profileve iu janë bashkangjitur këtij Udhëzimi administrativ.

Neni 3

3

Dispozitat shfuqizueseMe hyrjen në fuqi të këtij udhëzimi administrativ, shfuqizohet UA nr.19/2008 dt.19.08.2008?

Neni 4Hyrja në fuqi

Ky udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2013/14.

______________________Prof.dr.Ramë Buja,ministër

Vërejtje: Ende nuk është përfundimtar dhe nuk është nënshkruar nga Ministri! Jemi duke i pritur materialet nga ju.

4

PËRMBAJTJAI. Parathënie

II. Korniza e programit mësimor profesional për profilin “Bletari”, Niveli I dhe II.

III. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin I

Programet e lëndëve profesionale, kl. 10.1. Biologji2. Kimi3. Anatomia dhe fiziologjia e kafshëve4. Bazat e prodhimtarisë bimore

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 10.1. Nomenklaturë anatomike2. Ndërtimi i sistemeve të organeve të brendshme3. Analizë e gjakut dhe funksionit të zemrës 4. Funksionimi i sistemeve të brendshme të kafshëve5. Përgatitja e tokës për mbjellje6. Kujdesi gjatë rritjes së bimëve

Programet e lëndëve profesionale, kl. 11.1. Biokimi2. Mekanizimi i prodhimtarisë blegtorale3. Bazat e ushqimit të kafshëve4. Blegtori e përgjithshme5. Bazat e gjenetikës me seleksionim

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 11.1. Përdorimi dhe mirëmbajtja e traktorit2. Mirëmbajtja e makinave për përgatitjen e sanës3. Përdorimi i kombajnat për silazh4. Të ushqyerit e kafshëve shtëpiake5. Shtimi i kafshëve shtëpiake6. Mjelja me makinë mjelëse

II. Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale për Nivelin II.

a) Programet e lëndëve profesionale, kl. 12.

1. Biologjia dhe Mbarështimi i Bletëve

5

2. Sëmundjet e bletëve dhe kontrolli i tyre3. Mbarështimi i mëmave të bletëve si aktivitet i veçantë prodhues në bletari4. Mjalti, origjinat, përbërja, teknikat e prodhimi dhe te vlerësimit

b) Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, kl. 12.1. Mirëmbajtja e bletëve 2. Vlerësimi i ndërtimit trupor të bletëve me anë të masave trupore3. Nxjerrja e qumështit të bletëve dhe prodhimeve të tjera 4. Shumimi i amave 5. Shumimi i bletëve

Vërejtje: Të gjithë titujt duhet të emërtohen nga ekspertët dhe duhet të përputhen me titujt e Kornizës-Planit mësimor!

6

I. PARATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm të Lartë Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

7

Korniza e programit mësimor profesional ARSIMI PROFESIONAL

Bletari Niveli I dhe II

8

Korniza e programit mësimor profesional

Lëmi: BlegtorisëProfili: BletariNiveli: I dhe II

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimit

Arsimimi në profilin mësimor “Bletari” për nivelet I dhe II trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë në Kosovë. – Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore pas përfundimit të

arsimit të detyruar (kl. 10 dhe 11), i përgatit nxënësit për kompetencat fillestare (hyrëse) të punësimit në profesionin e blegtorisë. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të gjysmëkualifikuar (ndihmës) dhe mundëson kalimin në nivelin e dytë të arsimimit profesional.

– Niveli i dytë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor (kl. 12) pas përfundimit me sukses të nivelit të parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës për blegtori, si dhe vazhdimin e arsimimit në nivele më të larta. Jep një certifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punonjësit të kualifikuar dhe mundëson kalimin maturë shtetërore që lejon kalimin edhe në studimet universitare.

Ky dokument përmban dokumentet kurrikulare të profilit mësimor “Bletari” për nivelet I dhe II, të strukturuara në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tri grupe kryesore:(i) grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve

për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri, si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

(ii) grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proceset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e blegtorit.

(iii) grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës në sektorin e blegtorisë.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit

Qëllimi kryesor i shkollimit (dy nivelesh) për bletari është zhvillimi i personalitetit të nxënësve për t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetëbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gatishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht nga pikëpamja emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:

9

Mundësi të përshtatshme për të nxënë, pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e mendore;

Lehtësi për të kuptuar mjedisin shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm për rolin që mund të luajnë në shoqëri;

Mbështetje për të zhvilluar ndjenjën e sipërmarrjes dhe të disiplinës, kureshtjen intelektuale dhe vlerat morale;

Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësitë që do të ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme jetësore dhe profesionale;

Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme për të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit dhe aftësimit profesional të mëtejshëm;

Mbështetje për të çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre, për tu orientuar drejt në drejtimet e karrierës profesionale të ardhshme dhe për të marrë përgjegjësi në procesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional;

Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe të besimit të ndërsjellë nëpërmjet përvojës së punës praktike;

Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në kontekstet e integrimit rajonal dhe evropian;

Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në sektorin e blegtorisë;

Kushte për të njohur dhe për të zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare.

3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi

Shkollimin për “Bletari”, niveli I dhe II , mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetësore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere të posaçme pranimi për këto shkolla.

1. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm

Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Bletari“ në nivelin I, u lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në nivelin e II të këtij profili.Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Bletari” niveli i II, për të futur në testin e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

2. Mundësitë e punësimit

Shkollimi për “Bletari” niveli I dhe II i referohet punëve në bletari private ose të shkollës që japin shërbime që kanë të bëjnë me bletarinë, ose mund të vetëpunësohet. Nisur nga kjo, punonjësi i kualifikuar i nivelit të I dhe II mund të vetë punësohet duke i vetë prodhua- shumëzuar bletët dhe të krijon fermën e vete të bletarisë. Nisur nga kjo nxënësi për “Bletari” i nivelit I dhe II mund të vetë punësohet apo në industritë për përpunimin e mjaltit. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

10

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

Kompetencat e përgjithshme

Ndjekja e shkollimit në profilin mësimor “Bletari”, niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme, të cilat do t’i shërbejnë atij për përvetësimin me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Bletari”, niveli II. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për të argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të

mbledhjes dhe të shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.

Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.

Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe shoqërore.

Të nxitë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më efektive dhe më efiçiente.

Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale, rajonale dhe globale.

Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. Të tregojë vetëkontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij në kontekstin e pavarësisë në

vendimmarrje. Të organizojë drejt procesin e të nxënit të tij dhe të shfaqë gatishmërinë e vullnetin për

një të nxënë që zgjat gjithë jetën. Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e

objektivave të pranuara. Të bëjë vlerësime dhe vetëvlerësime nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar

dhe çuar më tej arritjet. Të hulumtojë vetveten dhe rrugët e mundshme të karrierës profesionale për të bërë

zgjedhje të përshtatshme të veprimtarive profesionale të ardhshme.

Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Bletari”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë:– Përgatit vendin e punës.– Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë.– Përdor dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës.– Respekton standardet e profesionit.– Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.- Furnizon kosheret me ushqime. - Bën pastrimin e koshereve-hojeve.- Përdorë pajimet për rregullimin e bletëve nëpër hoje.- Mban higjienën e pajisjeve dhe koshereve.- Përgatit tokën për mbjellje për mbjelljen e bimëve mjaltprodhuese. - Punon në kujdesin e kultivimit të bimëve.

11

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në profilin mësimor “Bletari”, niveli II, nxënësi do të rrisë në një shkallë më të lartë nivelin e kompetencave profesionale të fituara në nivelin I-rë, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë:

- Mirëmban pajisjet e aklimatizimit të nevojshme për bletari.- Siguron dhe përgatit ushqime për bletë.- Ruan ushqimet të nevojshme për bletë.- Kujdeset për higjienën e hojeve- Kujdeset për prodhimin e mëmava cilësore, mjaltit dhe prodhimeve tjera nga bletët- Vepron me qumështin pas nxjerrjes.- Të dijë, dallojë dhe zbatoj në praktikë preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve,

dëmtuse, gabitëve të bletëve- Të dijë, identifikoj, dallojë, mbrojë,zbatojë në praktikë kundër sëmundjeve, dëmtuesit,

grabitësit të bletëve.- Të bëjë kontrollin e cilësisë dhe sigurimin e prodhimeve të bletëve.- Të dijë, dalloj, kultivoj, mbrojë bimët mjaltëdhënëse.

12

III. Plani mësimor i hartuar për profilin “Bletari”, Niveli I dhe II

Nr Lëndët dhe modulet mësimoreOrët javore/vjetore dhe kredititNiveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 16 (560) 13 (416) 13 (416)1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (96)2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (70))3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (70)4 Teknologji e informacionit dhe komunikimit 1 (35) 1 (35) 1 (32)5 Ekonomia dhe ndërmarrësi 1 (35) 1 (35) 1 (35)6 Edukatë qytetare 1 (35) - -7 Edukatë fizike 2 (70) 2 (70) 2 (64)8 Fizikë 1 (35) - -9 Histori 1 (35) -

10 Gjeografi 1 (35) 1 (35) -11 Psikologji 1(35) -12 Menaxhim i projekteve - - 1 (32)13 Gjuhë e dytë e huajë - 1(35) 1(32)B. Lëndët profesionale (Gjithsej) 10 (315) 10 (350) 7 (224)1 Biologji 2(70)2 Kimi 2 (70)3 Anatomi dhe fiziologjia e kafshëve-bletëve 2 (70) - -4 Bazat e prodhimtarisë bimore-bimëve

mjaltëdhënëse2 (70) - -

5 Blegtori e përgjithshme-betari 2 (70) -6 Mekanizimi i prodhimtarisë blegtorale-bletraisë - 2 (70) -7 Bazat e ushqimit të kafshëve-bletëve - 3 (105) -8 Biokimi 2 (70) -9 Bazat e gjenetikës me seleksionim-bletari - 2 (70) -

10 Blegtori e veçantë-bletari - 1(35) 11 Sëmundjet, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe

identifikimi i tyre- - 1 (32)

12 Preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtuse, gabitëve të bletëve

1 (32)

13 Prodhimi i mjalti, prodhimeve tjera nga bletët dhe prodhimi, mbarësimi i amave cilësore

- - 3(96)

14 Kontrolli i cilësisë dhe siguria e prodhimeve të bletëve 1(32)

15 Bimët mjatëdhënëse 1(32)C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 6 (210) 9 (315) 12 (384)1 Nomenklatura anatomike 10.5K

(105)- -

2 Ndërtimi i sistemeve të organeve të brendshme 4. 2K (42) - -4 Funksioni i organeve të brendshme të kafshëve 4. 2K (42) - -5 Përgatitja e tokës për mbjellje për bimët në

përgjithë dhe ato mjatëdhënëse2. 1K (21) - -

13

6 Përdorimi dhe mirëmbajtja e traktorit dhe mjeteve të punës në bletari

3.5(35) -

7 Mirëmbajtja e makinave për përgatitjen e sanës - 3.5K (35)

8 Përdorimi i kombajnat për silazhe, Përgaditja e pogaçeve për ushqimin e bletëve

- 3.5K (35)

-

9 Të ushqyerit e kafshëve shtëpiake, bletëve - 7K (70) -10 Shtimi i kafshëve shtëpiake, bletëve - 7K (70)11 Mjelja me makinë mjelëse, mjete për nxjerrjen e

qumështit të bletës- 7 K (70)

12 Preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtuse, gabitëve të bletëve

- - 4 K (40)

13 Sëmundjet, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre

- - 4 K (40)

14 Prodhimi i mjaltit nga ana e bletëve 1 - - 11.25 K (112.5)

15 Prodhimi i produkteve të tjera të bletëve përpos mjaltit 2

11.25 K (112.5)

16 Kontrolli i cilësisë dhe siguria e prodhimeve të bletëve

- - 6.4 K (64)

17 Kujdesi gjatë rritjes së bimëve mjaltëdhënëse të kultivuara

- - 1.5 K (15)

Gjithsej A+B+C 32 (1120) 32 (11020

32 (1024)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Një orë praktike zgjatë 60 minuta.Puna praktike në laborator duhet ti ketë 24 orë.Puna praktike në ekonomi të shkollës, ndërmarrje, industri, firma ushtrimore etj., duhet ti ketë 20 orë pune me nga 60 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore (1 ditë praktikë mësimore). Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë

14

Klasa 11: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësimdhënësit e lëndëve teorike profesionale bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse.Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, mësimdhënësit e praktikave profesionale përgatisin plane më të detajuara, ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. Njëkohësisht, ata përgatisin instrumentet e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilit prej të dy niveleve të përgatitjes në profilin “Bletar”, do të organizohet në formë provimesh:Në Nivelin I: Provimi i integruar i përgatitjes praktike që organizohet nga shkolla profesionale.Në Nivelin II: (a) Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale, që organizohet nga shkolla profesionale,dhe (b) Provimi i integruar për praktikën profesionale që organizohet nga shkolla profesionale.Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në certifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgatitjes.Modalitetet e procedurave të provimeve përfundimtare, kriteret e vlerësimit të nxënësve me nota dhe të përmbajtjes së certifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.III. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin sa më shumë të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proces analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimore etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues dhe mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proces të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësimdhënësit e lëndëve teorike dhe moduleve praktike.

15

Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit nxënësit në profesionin Bletari.Mësimdhënësit duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale, në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësimdhënësit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin, duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga mësimdhënësi, praktika e mbikëqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në fazat përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Për sa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësimdhënësit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim,vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësimdhënësi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, që testohen në situata pune reale ose të simuluara.Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësimdhënësit nga ligjërues (lektor) i thjeshtë, në një moderator, mbikëqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

16

Programet e lëndëve profesionale dhe përshkruesit e moduleve profesionale ARSIMI PROFESIONAL

Niveli I dhe II

Bletari

17

Klasa 10

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës së rishikuar

Biologji aplikative

Lëmia: BujqësiProfili: Blegtori, Veterinari, BletariNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndësNё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 10-tё, nxёnёsi duhet të:

- shpjegojë rolin e biologjisë si shkencё dhe lidhjet e saj me bujqësinё dhe karakteristikat e përgjithshme të qelizave;

- shpjegojë karakteristikat e përgjithshme të mikroorganizmave- tregojë për sëmundjet ngjitëse- shpjegojë procesin e shumëzimit dhe zhvillimit të qenieve të gjalla, bimëve dhe

shtazëve dhe si ndikon mjedisi nё kёtё proces;- tregojë mbi rëndësin e higjienës së ushqimeve dhe rreziqet nga mosëmbajtja e

higjienës- shpjegojë karakteristikat e organeve tretëse të ushqimit- tregojë cilat janë organet e qarkullimit të gjakut dhe funksionimin e tyre- shpjegojë mbi ekskrecionin nga organizmi- shpjegojë mbi sistemin imunologjikë

II. Fondi i orëve të lëndës:35 javë x 2orë/javë = 70 orë

III. Programi i hollёsishëm i lëndёs

Kapitulli 1: Karakteristikat e përgjithshme të qelizave, 9 orë

a) Qëllimet e kapitullitNё pёrfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:

- klasifikojë qelizat sipas madhësisë dhe formës; - përshkruajë rendësinë e qelizave; - listojë qelizat sipas madhësisë, formës, strukturës; - shpjegojë strukturën e qelizave; - dallojë veçoritë e qelizave prokariote dhe ekuariote;

18

- dallojë veçoritë e qelizave (totipotente) e padiferencuarab) Temat e kapitullit

- Zbulimi i qelizave dhe mikroskopi. - Madhësia dhe forma e qelizave. - Struktura e qelizave. - Prokariotet dhe ekuariotet. - Qelizat (totipotente) e padiferencuara.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mёsuesi tё:

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr qelizёn, strukturёn e saj dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva, sllajde e fotografi;

- pёrdorё mjete pamore, si, pёr shembull, skema tё ndarjes së qelizёs;- udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime me

mikroskop tё qelizave bimore e shtazore, si dhe tё mbajё shёnimet pёrkatёse;- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- laborator, mikroskopi, projektor, sllajdi;- diapozitiva e fotografi nga qeliza;- skema të ndarjes qelizore;- diapozitiva me tipa të ndryshme indesh;- diapozitiva,fotografi e pllakata për ndërtimin dhe funksionin e membranës qelizore.

Kapitulli 2; Karakteristikat e përgjithshme të mikroorganizmave 8 orё


- shpjegojë rëndësinë e mikroorganizmave - klasifikojë mikroorganizmat sipas ndarjes - shpjegojë karakteristikat dhe llojet e virusëve - shpjegojë karakteristikat dhe llojet e baktereve; - shpjegojë karakteristikat dhe llojet e parazitëve;

b) Temat e kapitullit- Ndarja e mikroorganizmave. - Rëndësia e mikroorganizmave. - Viruset. - Bakteret - Parazitët


- shpjegojё karakteristikat e përgjithshme të mikroorganizmave, duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde tё ndryshme, skema etj;

- rrisё pёrqendrimin e nxёnёsve duke iu drejtuar pyetjeve me;- organizojё nxёnёsit tё punojnё nё grupe pёr të bërë klasifikimin dhe për të bërë

dallimin e mikroorganizmave;- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- laborator, mikroskopi, projektor, sllajdi;

19

- diapozitiva e fotografi nga lloje të ndryshme të mikroorganizmave etj.

Kapitulli 3: Sëmundjet ngjitëse 8 orë


- shpjegojë karakteristikat dhe rrezikun e sëmundjeve ngjitëse; - shpjegojë karakteristikat dhe rrezikun e sëmundjeve të zorrëve; - tregojë veçoritë e parazitëve të zorrëve; - shpjegojë veçoritë e sëmundjeve ngjitëse të lëkures; - përshkruajë veçoritë e parazitëve të lëkurës;- shpjegoj karakteristikat e sëmundjeve të mëlqisë; - përshkruajë masat parandaluese për pengimin e sëmundjeve ngjitëse; - shpjegojë rendësinë e dizinfektimit, dizensektimit dhe deratizmi;

b) Temat e kapitullit- Sëmundjet ngjitëse të zorrëve. - Parazitët e zorrëve. - Sëmundjet ngjitëse të lëkures. - Parazitët e lëkures. - Sëmundjet ngjitëse të mëlqisë- Masat parandaluese për pengimin e sëmundjeve ngjitëse. - Dizinfektimi, dizensektimi dhe deratizimi.


- të shpjegoj mbi karakteristikat e sëmundjeve ngjitëse dhe rrezikun që kanoset nga këto sëmundje;

- për realizimin me suksesë të këtije kapitulli, mësimëdhënësi duhet të aplikoj metoda, teknika dhe forma te shumëllojshme të të nxënit;

- Nxënësit duhet te inkurajohen që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e njohurive dhe aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve ne lidhje me proceset qe përmban ky modul.

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Entet higjieno – shëndetësore.- laboratori, skema;- projektor;- sllajdi.

Kapitulli 4: Shumëzimi dhe zhvillimi i qenieve të gjalla 8 orë


- shpjegojë mënyrat e shumëzimit dhe zhvillimit të bimëve;- bёjё klasifikimin sistematik të bimëve;- përshkruajë organet vegjetative dhe gjenerative të bimëve;- përshkruajë fazat kryesore të zhvillimit të bimëve dhe të shtazëve;

20

- tregojё se kategori të ndryshme organizmash shtazore zhvillimin embrional e kryejnë në mjedise të ndryshme;

- përshkruajë faktorët e mjedisit, të cilët ndikojnë në zhvillimin embrional të bimëve dhe kafshëve.

b) Temat e kapitullit- Shumëzimi dhe zhvillimi i bimëve.- Shumëzimi vegjetativ joseksual dhe seksual i bimëve.- Zhvillimi postembrional.- Zhvillimi i bimëve dhe indet bimore.- Klasifikimi (sistematika) i bimëve.- Organet bimore vegjetative dhe gjenerative.- Shumëzimi dhe zhvillimi i shtazëve.- Shumëzimi seksual i shtazëve.- Gametogjeneza - qelizat seksuale-gametet.- Ovogjeneza.- Fazat e zhvillimit individual.- Frytnimi.- Adaptimet embrionale.- Organogjeneza.- Zhvillimi jonormal - metamorfoza.- Regjenerimi dhe transplantimi.- Mplakja dhe vdekja.


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me shumёzimin e bimёve dhe kafshёve, duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, bimё tё ndryshme, skema etj;

- rrisё pёrqendrimin e nxёnёsve duke iu drejtuar pyetjeve me gojё (pyetje “të mbyllura” ose “të hapura”);

- organizojё nxёnёsit tё punojnё nё grupe pёr të bërë klasifikimin e bimёve dhe për të bërë dallimin e organeve vegjetative nga ato gjenerative te bimёt;

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- diapozitiva dhe pamje të figurave të qenieve të gjalla;- projektor;- sllajde;- bimë të ndryshme;- tabelё e klasifikimit sistematik tё bimёve.

Kapitulli 5: Rëndësia e higjienës së ushqimeve 8 orë


- shpjegojë kuptimin dhe karakteristikat e helmimit ushqimorë; - përshkruajë shkaktarët e helmimit ushqimorë; - shpjegojë rregullat e higjienës së ushqimit dhe artikujve ushqimorë; - përshkruaj masat e higjienës së pajisjeve dhe vendit të punës; - shpjegojë masat dhe kujdesin për higjienen personale;

21

- shpjegojë për masat për parandalimin e helimit me ushqim;- shpjegojë burimet e energjisë në organizëm; - përshkruajë rëndësinë e bilancit energjetik të ushqimeve në organizëm;

b) Temat e kapitullit- Helmimi i ushqimeve. - Karakteristikat dhe llojet e helmimeve ushqimore. - Shkaktarët e helmimit nga ushqimet - Parandalimi i helmimit ushqimorë. - Burimi i energjisë në organizëm.


- shpjegojё për rëndësin e higjienës gjatë prodhimit dhe përpunimit të ushqimeve;- shpjegojë shkaktarët dhe llojet e helmimeve ushqimore;- shpjegojë mënyrat e parandalimit të helmimeve me ushqim;- gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të vihet theksi te verifikimi i shkallës së arritjes së

shprehive teorike, preferohet që vlerësimi i nxënësvë të bëhët në fund të çdo rezultati të të mësuarit dhe të jetë transparentë ndaj nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mjedisi i përshtatshëm për shpjegim teorik.- laboratori i kompletuar me paisje laboratorike.- Entet higjieno – shëndetësore.- Reparte përpunuese të prodhimeve ushqimore.- Teknologji e nevojshme mësimore (tv,kompjuter, internet, videoprojektor).- Teksti i biologjisë me higjienë për teknologji ushqimore udhëzues të ndryshëm

(doracakë), rregullore(standarte) etj.

Kapitulli 6: Karakteristikat e organeve tretëse të ushqimit 8 orëa). Qëllimet e kapitullitNё pёrfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë dhe funksionin e organeve të tretjes së ushqimit;- përshkruajë procesin e tretjes dhe asimilimit të ushqimeve në aparatin tretës;- dallojë llojet e ushqimeve që asimilohen me lehtësi;- dallojë llojet e ushqimeve që asimilohen me vështirësi; - përshkruajë sëmundjet e organeve të tretjes dhe shkaqet e tyre;

b) Temat e kapitullit- Organet e tretjes së ushqimit.- Funksionet e organeve të tretjes.- Procesi i tretjes dhe asimilimit të ushqimit në organizëm. - Ushqimet qe asimilohen me vështirësi dhe lehtësi, pasojat për organizmin.- Sëmundjet e organve të tretjes.


- shpjegojë mbi rëndësinë dhe funksionin e organeve të tretjes së ushqimit;- shpjegoj mbi procesin e tretjes dhe asimilimit të ushqimeve në aparatin tretës;- shpjegojë sëmundjet e organeve të tretjes dhe shkaqet e tyre;

22

- nxënësit duhet te inkurajohen që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e njohurive dhe aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve ne lidhje me proceset qe përmban ky modul.

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- mjedisi i përshtatshëm për shpjegim teorik.- laboratori i kompletuar me paisje laboratorike.- fotografi, sllajde, ilustrime të organeve tretëse.

Kapitulli 7: Organet e qarkullimit të gjakut 8 orë

a). Qëllimet e kapitullitNё pёrfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë përbërjen e gjakut dhe sistemin e qarkullimit të tij; - përshkruajë funksionet e zemrës dhe shpërndarjen e gjakut - shpjegojë procesin e gjakderdhjes; - dallojë rëndësinë e ushqimit dhe të ushqyerit në mbarëvajtjen e sistemit

kardiovaskular;

b) Temat e kapitullit- Sistemi kardiovaskular. - Gjaku, përbërja. - Zemra dhe gjakderdhja. - Shtypja e gjakut. - Ushqimi dhe të ushqyerit për mbarëvajtjen e sistemit kardiovaskular.


- shpjegojё mbi përbërjen e gjakut dhe sistemin e qarkullimit të tij;- shpjegoj për rëndësin dhe mënyrën e të ushqyerit e drejt për mbarvajtjen normale të

sistemit kardiovaskular, i- nxënësit duhet te inkurajohen që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e njohurive dhe

aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve ne lidhje me proceset qe përmban ky modul.

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- mjedisi i përshtatshëm për shpjegim teorik.- laboratori i kompletuar me paisje laboratorike.- fotografi, sllajde, ilustrime të ndryshme - Teknologji e nevojshme mësimore (tv,kompjuter, internet, videoprojektor).- Teksti i biologjisë me higjienë për teknologji ushqimore udhëzues të ndryshëm

(doracakë), rregullore(standarte) etj

Kapitulli 8: Ekskrecioni nga organizmi 6 orë


- shpjegojë rëndësinë dhe funksionin e mëlçisë; - shpjegojë funksionin e lëkurës për organizmin e njeriut; - shpjegojë shkaqet dhe parandalimin e sëmundjeve të lëkurës;

23

- shpjegojë shkaqet dhe parandalimin e sëmundjeve të mëlçisë; - dallojë rolin e ushqimeve për mbarëvajtjen e mëlçisë dhe lëkurës;

b) Temat e kapitullit- Funksioni dhe roli i mëlçisë në organizëm.- Funksioni dhe roli i lëkurës. - Sëmundjet e mëlqis dhe të lëkures. - Parandalimi i sëmundjeve të lëkurës dhe mëlçisë.- Roli i ushqimit në mbarëvajtjen e mëlçisë.


- shpjegojё mbi funksionin dhe rolin e mëlqisë në organizëm;- shpjegoj për funksionin elëkurës në organizëm;- shpjegojë shkaqet e sëmundjeve të mëlqisë dhe lëkurës si dhe parandalimin e tyre;- nxënësit duhet te inkurajohen që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e njohurive dhe


- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mjedisi i përshtatshëm për shpjegim teorik.- laboratori i kompletuar me paisje laboratorike.- Entet higjieno – shëndetësore.- fotografi, sllajde, ilustrime të ndryshme - Teknologji e nevojshme mësimore (tv,kompjuter, internet, videoprojektor).- Teksti i biologjisë me higjienë, udhëzues të ndryshëm (doracakë),

rregullore(standarte) etj

Kapitulli 9: Sistemi imunologjikë 7 orë


- dallojë llojet dhe rëndësinë e imunitetit për organizmin; - përshkruajë funksionimin e sistemit nervor qendror dhe atij periferik; - shpjegojë shkaqet e sëmundjeve nervore; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në dëmtimin e shëndetit të njeriut; - shpjegojë ndikimin e alkoolit, drogave dhe medikamenteve në organizmin e njeriut;

b) Temat e kapitullit- Llojet e imunitetit- Ndarja e sistemit nervor. - Sëmundjet e sistemit nervor. - Faktorët e dëmshëm për shëndetin e njerëzve. - Alkooli, narkotikët, nikotina.


- shpjegojё llojet e imunitetit, sistemin nervor dhe sëmundjet e tij;- shpjegoj për faktorët e dëmshëm për shëndetin e njeriut (alkoolin, narkotiket,

nikotina);- nxënësit duhet te inkurajohen që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e njohurive dhe


24

- gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të vihet theksi te verifikimi i shkallës së arritjes së shprehive teorike, preferohet që vlerësimi i nxënësvë të bëhët në fund të çdo rezultati të të mësuarit dhe të jetë transparentë ndaj nxënësve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- mjedisi i përshtatshëm për shpjegim teorik.- laboratori i kompletuar me paisje laboratorike.- Entet higjieno – shëndetësore.- fotografi, sllajde, ilustrime të ndryshme për realizimin e suksesëshëm të këtij moduli; - Teknologji e nevojshme mësimore (tv,kompjuter, internet, videoprojektor).- Teksti i biologjisë me higjienë, udhëzues të ndryshëm (doracakë),

rregullore(standarte) etj.

Programi i lëndës së rishikuar

Bazat e kimisë së përgjithshme dhe inorganike

Lëmi: BujqësiProfili: Blegtori, Veterinari, BletariNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10 të nxënësi duhet:

- të dallojë ndryshimet fizike nga ato kimike,- të zhvillojë njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë,- të klasifikojë substancat në bazë të përbërjes së tyre,- të krahasojë radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar

Mayerit dhe Moseleyit- të dallojë reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit,- të klasifikojë elementet në bazë të numrit oksidues,- të barazojë reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të

tyre,- të dallojë elementet e bllokut s,- të krahasojë izotopet e hidrogjenit,- të përshkruajë vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, - të dallojë vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë,- të dalloj elementet e bllokut p,- të analizojë vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues,- të përshkruajë komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14

dhe 13 të sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.- të përcaktojë elementet e bllokut d në sistemin periodik- të përshkruajë llojet e komponimeve inorganike, vetitë fizike dhe kimike të metaleve,

jometaleve dhe metaloideve, komponimeve të tyre, mënyrën e përftimit në industri dhe laborator dhe përdorimin e tyre.

25

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë

III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Kimia si shkencë natyrore 1 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- të shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën- shpjegojë lidhjen e kimisë me shkencat tjera natyrore - dalloj ndryshimet fizike nga ato kimike,- të demonstroj njehsimet kimike duke u bazuar në ligjet e kimisë,- shpjegojë shenjat që tregojnë për rrezikshmërinë e substancave kimike

b) Temat e kapitullit- Kimia si shkencë natyrore dhe eksperimentale- Objekti i studimit të kimisë, - Lidhshmëria e kimisë me shkencat tjera natyrore,

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

- shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e kimisë si shkencë natyrore, objektivat e studimit të saj dhe lidhjen e saj me shkencat tjera,

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më ë njohur

nga fusha e kimisë - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 2: Ligjet themelore të kimisë 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë ligjshmëritë themelore në kimi- shpjegojë hipotezat dhe ligjet stekiometrike në kimi

b) Temat e kapitullit- Ligji i ruajtjes së masës- Ligji i qëndrueshmërisë së përbërjes- Ligji i përpjesëtimeve shumëfishe- Hipoteza e daltonit për atomin- Ligji i vëllimeve të bashkueshme- Hipoteza e Avogadros- Ligji i ekuivalentëve

26


- shpjegoje përmbajtjen duke theksuar ne vazhdimësi rendësin e ligjeve themelore në kimi

- shpjegojë ligjet themelore të kimisë dhe njehsimet elementare në kimi

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi të themeluesve të shkencës së kimisë dhe të shpikësve më të njohur

nga fusha e kimisë - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 3: Substancat kimike 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitnë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- shpjegojë simbolet, formulat dhe barazimet kimike- shpjegojë masat absolute dhe relative atomike e molekulare, - definojë nocionin e molit, shprehjen e molit në numër, në masë dhe vëllim

b) Temat e kapitullit- Përzieriet dhe substancat e pastra- Metodat për ndarjen e substancës nga përzieriet - Simbolet kimike- Formulat kimike- Barazimet kimike- Masat absolute atomike dhe molekulare- Masat relative atomike dhe molekulare- Moli, - Masa e atomit dhe masa e molekulës- Raportet sasiore dhe vëllimore të masës gjatë reaksioneve-

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të

- shpjegoje temat me shembuj konkret;- organizojë nxënësit në punë me grupe;- organizojë biseda me nxënësit në lidhje me temat e kapitullit - përcjellë përparimin e nxënësve;- përdorë pyetje të ndryshme për të vlerësuar nxënësit;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- figura, fotografi në lidhje me përmbajtjen e kapitullit - diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 4: Struktura e atomit dhe sistemi periodik i elementeve 2 orë

27

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të

- njohë grimcat bazë të ngarkesës elektrike dhe të masës së tyre- shpjegojë ndërtimin e atomit, numrin e masës dhe lidhjen midis tyre- analizojë shpërndarjen e elektroneve nëpër orbitale të atomeve të elementeve të

grupeve kryesore të sistemit periodik të elementeve- krahasoj radhitjen e elementeve kimike sipas Dobereinerit, Neëlendsit, Lotar Mayerit

dhe Moseleyit- kuptojë rradhitjen e elementeve në sistemin periodik si pasojë e strukturës së tyre

atomike

b) Temat e kapitullit- Përbërja e atomit (bërthama dhe mbështjelësi elektronik)- Struktura e atomit- Modeli planetar i atomit- Numrat kuantik- Struktura e sistemit periodik dhe vetitë periodike të elementeve kimike


- shpjegojë përbërjen dhe strukturën e atomit, modelet e ndryshme të atomit duke përdorur skema dhe foto të ndryshme,

- japë detyrë nxënësve për vizatimin e orbitaleve të atomeve- shpjegojë përdorimin e tabelës së sistemit periodik të elementeve për përcaktimin e

struktures së atomit.- Përcjellë përparimin e nxënësve;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për përbërjen dhe strukturën e atomit- tabela e sistem periodik të elementeve- skema të orbitaleve të atomeve- projektori, sllajde, diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 5: Lidhjet kimike dhe struktura e molekulave 3 orë


- shpjegojë lidhjet kimike në përgjithësi,- tregojë ndryshimet e molekulave polare dhe atyre jopolare- përshkruajë momentin dipolar si kriter për përcaktimin e polaritetit të molekulave- përcaktojë forcat ndërmjet molekulave- shpjegojë lidhjen hidrogjenore dhe ndikimin e saj tek uji

b) Temat e kapitullit- Llojet e lidhjeve kimike- Afiniteti ndaj elektronit, elektronegativiteti- Lidhja jonike- Lidhja kovalente dhe kordinative- Vetitë e komponimeve kovalente

28

- Lidhja hidrogjenore- Lidhja metalike


- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbeshtetur me materiale vizuale - aktivizojë nxënësit nëpërmjet pyetjeve me gojë - duke aplikuar strukturën ERR të orës, në evokim me metodat e reja p.sh.

Brainstrorming, kllaster informohet për shkallen e njohurive që disponojnë nxënësit për lidhjet kimike dhe strukturën e molekulave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për lidhjet kimike - projektori, sllajde, diapozitiv me fotografi të ndryshme - programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 6: Klasifikimi i komponimeve inorganike 3 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të;

- shpjegojë klasifikimin e komponimeve inorganike- shpjegojë formimin e oksideve, ndarjen dhe vetitë etyre- shpjegojë teoritë e acideve dhe bazave- shpjegojë formimin e kriprave, ndarjen dhe vetitë etyre

b) Temat e kapitullit- Acidet, përftimi dhe vetitë.- Bazat, vetitë dhe përftimi.- Oksidet, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Kriprat, ndarja, përftimi dhe vetitë. - Hidruret- Hidroksidet amfotere



d) Kushtet për realizimin e kapitullit- material didaktik në lidhje me komponimeve inorganike- diapozitiv dhe modele, lidhur me përmbajtjen e kapitullit- projektor, videobim, - sllajde, videokaseta dhe burime nga interneti

Kapitulli 7: Tretësirat 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit

29

Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të dijë të- përshkruajë proceset që zhvillohen gjatë tretjes - tregojë dallimin midis tretësirave- analizojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes- njehsojë llojet e ndryshme të përqendrimeve të tretësirave

b) Temat e kapitullit- Tretësirat ujore- Tretëshmëria e gazeve, lëgjeve dhe substancave të ngurta në ujë- Të shprehurit sasior të përbërjes së tretësirave- Vetitë e tretësirave të holluara- Ligjet e Raulit.



d) Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike vizuale për tretshmërinë e substancave kimike dhe tretësirat - projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 8: Kinetika kimike dhe ekuilibri kimik 3 orë


- përcaktojë shpejtësinë e reaksioneve kimike - shpjegojë ndikimin e faktorëve të ndryshëm në shpejtësinë e reaksioneve kimike- shpjegojë reaksionet katalitike dhe veprimin e katalizatorëve

b) Temat e kapitullit- Shpejtësia e reaksioneve kimike- Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksionit kimik- Kataliza dhe katalizatorët- Ekuilibrat kimik- Mënjanimi i ekuilibrit kimik-parimi le Shatelie



d) Kushtet për realizimin e kapitullit

30

- materiale didaktike për kinetikën e reaksioneve kimike - projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme

Kapitulli 9: Reaksionet kimike 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- dallojë reaksionet e analizës, sintezës, zëvendësimit, neutralizimit dhe precipitimit,- barazoë reaksionet e oksido-reduktimit dhe të paraqes skemën elektrokimike të tyre,- shpjegojë reaksionet e oksidoreduktimit dhe lidhjen midis procesit të oksidimit dhe

reduktimit,

b) Temat e kapitullit- Llojet e reaksioneve kimike- Reaksionet e analizës dhe sintezës,- Reaksionet e zëvendësimit,- Reaksionet e neutralizimit,- Reaksionet e precipitimit,- Reaksionet e oksido-reduktimit,- Barazimi i reaksioneve të oksido-reduktimit.



d) Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për reaksionet e ndryshme kimike- projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi të ndryshme - skema e proceseve të reaksione kimike- programe simuluese kompjuterike.

Kapitulli 10. Elementet kimike dhe komponimet e tyre 8 orë

Qëllimet e kapitullitNë fund të kapitullit nxënësi duhet të

- dalloj elementet kimike dhe komponimet e tyre - dalloj elementet e bllokut s,- krahasoj izotopet e hidrogjenit,- analizoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline, mënyrën e përftimit të tyre,

komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre,- dalloj vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-toksorë mënyrën e përftimit të

tyre, komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre,

31

- dalloj elementet e bllokut p,- analizoj vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin elektronik dhe numrin

oksidues,- përcaktoj elementet e bllokut d në sistemin periodik- krahasoj vetitë fizike dhe kimike të elementeve kalimtare, konfiguracionin elektronik

dhe gjendjen oksiduese të tyre,- përshkruaj komponimet më të rëndësishme të elementeve të grupit 17,16,15,14 dhe 13

të sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.

b) Temat e kapitullit- Hidrogjeni-përhapja, vetitë, - Metalet alkaline- Natriumi dhe kaliumi- Metalet alkalinotoksorë- Magnezi dhe kalciumi- Elementet halogjene-elementet e grupit 17,- Klori dhe komponimet e tij,- Elementet kalkogjene-elementet e grupit 16- Oksigjeni dhe komponimet e tij,- Elementet e grupit 15 të sistemit periodik- Azoti dhe komponimet e tij,- Amonjaku,- Plehërat azotik.- Fosfori dhe komponimet e tij,- Plehërat fofsforike.- Elementet e grupit 14 të sistemit periodik- Karboni dhe komponimet inorganike të tij,- Elementet e grupit 13 të sistemit periodik- Elementet kalimtare- Përhapja, vetitë dhe gjendja oksiduese,


- shpjegoje temat me shembuj konkret;- organizojë nxënësit në punë me grupe;- organizojë biseda me nxënësit në lidhje me temat e kapitullit - japë detyra për nxënësit- përcjellë përparimin e nxënësve;- përdorë pyetje të ndryshme për të vlerësuar nxënësit;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- materiale didaktike për elementet kimike dhe komponimet e tyre- projektori- sllajde- diapozitiv me fotografi - skema për procesin e ndryshme në lidhje me elementet kimike dhe komponimet e tyre- mjete për konkretizimin e përftimit dhe vetive të elementeve të ilustruara me

diapozitiva, figura, sllajde, modele të ndryshme, skema (të siguruara nga vet mësuesi ose nxënësit).

32

“Anatomia e kafshëve, bletëve”

Lëmia: BujqësiProfili: BletariNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimet e lëndës: Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10, nxënësi duhet të:

- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e nomenklaturës anatomike në funksion të mësuarit të ndërtimit trupor të kafshës, bletës

- dallojë rajonet e caktuara të trupit - dalloji vendet e vendosjes së organeve- njohë ndërtimin mikroskopik të organizmit të kafshëve shtëpiake, bletës

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë X 2 orë /javë = 70 orë


Kapitulli 1: Osteologjia 16 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë ndarjen regjionale të trupit të kafshëve, bletëve - përshkruaj formimin, zhvillimin dhe përbërjen e eshtrave të kafshëve, bletëve- dallojë eshtrat e kokës, trupit dhe ekstremiteteve- theksojë ndryshimet e eshtrave ndërmjet llojeve të ndryshme të kafshëve, bletëve

b) Temat e kapitullit:- Formimi, zhvillimi, përbërja dhe lidhjet e eshtrave, kafshëve, bletëve- Skeleti në përgjithësi dhe ndarja e tij- Boshti kurrizor dhe ndarja e tij- Eshtrat e kokës- Eshtrat e qafës - Eshtrat e shpinës- Eshtrat e ijeve- Eshtrat e kryqëzave dhe bishtit- Eshtrat e kafazit të kraharorit- Sternumi dhe brinjët- Eshtrat e ekstremiteteve- Dhëmbët-Thinci i bletës

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:

33

Rekomandohet që mësuesi të:- demonstrojë përbërjen dhe ndarjen e eshtrave- nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me angazhim grupor- nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela - laboratori- Projektori LCD- mostra të llojeve të ndryshme të eshtrave- grafoskopi- skeleti i kafshëve- atllasi anatomik

Kapitulli 2: Sindezmologjia 2 orë


- shpjegoi mënyrat e lidhjeve ndërmjet eshtrave- përshkruajë nyjet dhe llojet e tyre- dallojë ligamentet

b) Temat e kapitullit:- Lidhjet jo të lëvizshme dhe të lëvizshme të eshtrave- Nyjet dhe llojet e tyre- Ligamentet

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësuesi të:

- demonstroj lidhjet ndërmjet eshtrave- shpjegojë nyjet dhe ligamentet- bëj ilustrim me transparente

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela - laboratori- Projektori LCD- mostra të materialeve përkatëse- grafoskopi- atllasi anatomik

Kapitulli 3: Miologjia 8 orë


- shpjegojë muskujt (rëndësinë, përbërjen, ndërtimin) shtazët, bletë- shpjegojë ndarjen llojet dhe funksionin e muskujve, shtazëve, bletëve

b) Temat e kapitullit:- Morfologjia e muskujve- Ndarja dhe përbërja e muskujve

34

- Aparatet ndihmëse të muskujve- Muskujt skeletor- Muskujt përtypës- Muskujt e frymëmarrjes- Muskujt e abdominal- Muskujt e bishtit- Muskujt e ekstremiteteve


- shpjegojë temën- demonstrojë llojet e muskujve - shpjegojë përbërjen ndarjen dhe funksionin e muskujve- kryejë ilustrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - laboratori - mostra të muskujve - grafoskop - atllasi anatomik

Kapitulli 4: Angiologjia 10 orë


- shpjegoi enët e gjakut dhe sistemin limfatik te kafshët, bletët- dallojë perikardin dhe zemrën te kafshët, bletët- shpjegoi qarkullimin e madh të vogël dhe fetal të gjakut

b) Temat e kapitullit:- Llojet e enëve të gjakut dhe të sistemit limfatik- Perikardi dhe zemra- Qarkullimi i madh i gjakut - Qarkullimi i vogël dhe fetal i gjakut


- shpjegoj temën - demonstrojë sistemin kardiovaskular - kryejë ushtrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela- laboratori- grafoskopi- atllasi anatomik- vegla dhe materiale të nevojshme

Kapitulli 5: Sistemi respirator 8 orë

35


- shpjegoi organet e frymëmarrjes te llojet e ndryshme të kafshëve, bletët dhe shpendëve

- përshkruajë organet të cilat e përbëjnë këtë sistemb) Temat e kapitullit:

- Kaviteti i hundës dhe sistemet paranazale- Laringu, trakeja, bronshet dhe alveolet - Kaviteti torakal, pleura, mediastinumi - Mushkëritë ndërtimi forma dhe ndarja globale- Sistemi respiratorë te llojet e ndryshme të kafshëve shtëpiake, bletëve


- demonstrojë organet e frymëmarrjes te llojet e ndryshme të kafshëve dhe shpendëve- kryejë ilustrimin me transparente- bëjë demonstrimin në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela- mostra prej organeve të frymëmarrjes- diafilma- grafoskop- vizatime të ndryshme

Kapitulli 6: Sistemi i organeve shqisore 4 orë


- shpjegojë sistemin e shqisave te kafshët, bletët- përshkruajë rolin dhe rëndësinë e tyre te llojet e kafshëve të ndryshme, bletët

b) Temat e kapitullit:- Anatomia e shqisës së të pamurit- Dëgjimit - Nuhatjes dhe shijes


- demonstrojë sistemin e shqisave- bëj ilustrim me transparente- kryejë ushtrime në klasë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela- laboratori- Atllasi anatomik- grafoskop- diaprojektor

36

Kapitulli 7: Organet e tretjes 24 orë


- shpjegojë organet e tretjes dhe rëndësinë te kafshët, bletët- përshkruajë ndryshimet e organeve të tretjes te llojet e ndryshme të kafshëve

b) Temat e kapitullit:- Goja dhe organet e sajë; laringu dhe ezofagu- kaviteti abdominal dhe peritoneumi- Lukthi i thjesht dhe i përbërë - Zorra e hollë ( duedenumi jejenumi dhe ileumi)- Zorra e trashë ( kolon i madhë dhe i vogël)- Cekumi dhe rektumi- Mëlçia forma pozita dhe ligamentet- Pankreasi dhe shpretka- Veçorit anatomike të organeve të tretjes te përtypësit, jopërtypësit dhe shpendët


- demonstroj ndërtimin komparativ dhe ndryshimet e organeve të tretjes te llojet e ndryshme të kafshëve

- kryej ilustrim me atllas anatomik- demonstrojë llojet e organeve tretëse te llojet e ndryshme të kafshëve, bletëve

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:- tabela- mostra të organeve të tretjes- grafoskopi- atllasi anatomik

37

Programi i lëndës

“Blegtori e përgjithshme”

Lëmi : BujqësiProfili : Blegtori, BletariNiveli : IKlasa : 10

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën 11, nxënësi duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë e blegtorisë së përgjithshme, bletarisë- shpjegojnë për prejardhjen e llojeve të ndryshme të kafshëve shtëpiake, bletës- shpjegojnë llojet dhe racat e kafshëve shtëpiake, bletës- përshkruajnë shumimin dhe mënyrat e mbarësimit të kafshëve shtëpiake, bletëve- përshkruajnë veçoritë biologjike të kafshëve shtëpiake, bletëve- përshkruajnë ndikimin e faktorëve të mjedisit në organizmin e kafshëve shtëpiake,

bletëve- shpjegojnë për seleksionimin e kafshëve shtëpiake, bletëve- përshkruajnë metodat e mbarështimit të kafshëve shtëpiake, bletëve- përshkruajnë masat për përparimin e blegtorisë, bletarisë

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë në javë = 70 orë


Kapitulli 1: Rëndësia ekonomike e blegtorisë, bletarisë 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë e blegtorisë, bletarisë ;- përshkruajnë ndarjen e blegtorisë në disiplina.

b) Temat e kapitullit :- Rëndësia ekonomike e blegtorisë, bletarisë- Përhapja e bagëtive, bletëve në vendin tonë dhe botë.- Ndarja e blegtorisë në disiplina.

- Punët që duhet kryer në bletari


- shpjegojë rëndësinë ekonomike të blegtorisë, numrin e bagëtive në vendin tonë dhe

38

botë si dhe ndarjen e blegtorisë në disiplina duke përdorur shembuj konkret ;- angazhojë nxënësit në diskutime për rëndësinë e prodhimtarisë blegtorale në vendin

tonë dhe botë ;- bëjë pyetje me gojë për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxënësve ;- përdorë skica dhe tabela për ilustrim të dhënave.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit -Skema me të dhëna për numrin e bagëtive, filmi, projektori.Kapitulli 2: Prejardhja e kafshëve shtëpiake, bletëve 10 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë teoritë dhe hipotezat mbi prejardhjen-historikun e kafshëve shtëpiake ;- përshkruajnë prejardhjen e gjedheve ;- përshkruajnë prejardhjen e deleve dhe dhive- përshkruajnë prejardhjen e derrit, kalit dhe shpezëve ;- përshkruajnë ndikimin e shtëpizimit-domestikimit në organizmin e kafshëve

shtëpiake.- përshkruajnë prejardhjen-historikun e bletëve;-

b) Temat e kapitullit - Teoritë dhe hipotezat mbi prejardhjen e kafshëve shtëpiake, bletëve - Domestikimi (shtëpizimi)- mënyra dhe vendi i domestikimit të kafshëve shtëpiake,

bletëve - Ndryshimet morfo-fiziologjike në kafshë shtëpiake si rezultat i domestikimit, bletëve


- zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për prejardhjen e llojeve të kafshëve shtëpiake;- shpjegojë prejardhjen dhe domestikimin e kafshëve shtëpiake duke ilustruar me pamje

dhe foto të ndryshme;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- Fotografi të kafshëve gjatë periudhave të ndryshme - Katalog, filmi, projektori.

Kapitulli 3: Tipet dhe racat e kafshëve shtëpiake, bletëve 8 orë


- përkufizojnë ç’është raca nga aspekti biologjik i vështrimit;- përshkruajnë ndarjen e tipeve dhe racave të kafshëve;bletëve- përshkruajnë veçoritë e tipeve dhe racave të kafshëve;bletëve

b) Temat e kapitullit - Tipet dhe racat e kafshëve shtëpiake, bletëve- Njësit sistemore më të ulëta se racat

39

- Racat e kafshëve shtëpiake,bletëve sipas llojit dhe veçoritë e tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi :

- zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për racat e kafshëve shtëpiake;- shpjegojë ndarjen e racave, dhe njësitë më të ulëta se raca;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit :- Fotografi të racave të ndryshme të kafshëve shtëpiake ;- Katalogj të ndryshëm, filmi, projektori.

Kapitulli 4: Rritja e bletëve-zgjojeve, 5 orë


- përkufizojnë lulëzimin-lëshimin e bletës- të bëjë formimin e rrshçemave-zgjojeve të reja (natyrore dhe artificiale)- t’i ushqejë zgjojeve të reja- të përkujdese për zgjojet deri në dimërim

b) Temat e kapitullit

- lulëzimin-lëshimin e bletës- Formimi i rrshçemave-zgjojeve të rera (natyrore dhe artificiale)- Ushqejë zgjojeve të reja- Përkujdese për zgjojet deri në dimërim

- c) Udhëzime didaktike për kapitullin

Rekomandohet që mësuesi të:- shpjegojë konceptet bazë që lidhen me lulëzimin-lëshimin e bletës duke ilustruar këto koncepte me fotografi, katalog, projektor etj. ;- angazhojë nxënësit në diskutime për mënyrat e formimi i rrshçemave-zgjojeve të rera

(natyrore dhe artificiale), t’i ushqejë zgjojeve të reja, të përkujdese për zgjojet deri në dimërim.

- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit :- Fotografi të racave të ndryshme të bletëve ;- Katalogj të ndryshëm, filmi, projektori.

Kapitulli 4: Riprodhimi i kafshëve shtëpiake, bletëve 5 orë


- shpjegojnë rëndësinë dhe mënyrat e shumimit të kafshëve shtëpiake;, bletës- shpjegojnë për zhvillimin intrauterin dhe ekstauterin të kafshëve shtëpiake;

40

- tregojë për kryqëzimin e racave, sojeve të kafshëve shtëpiake; bletëve

b) Temat e kapitullit - Shtytja seksuale.- Mbarsimi natyral dhe artificial- mënyra dhe teknika e mbarsimit.- Rritja dhe zhvillimi i kafshëve shtëpiake, bletëve.- Kryqëzimi i racave,sojeve të kafshëve shtëpiake, bletëve


- shpjegojë konceptet bazë që lidhen me shumimin e kafshëve shtëpiake duke ilustruar këto koncepte me fotografi, katalog, projektor etj. ;- angazhojë nxënësit në diskutime për mënyrat e shumimit të kafshëve shtëpiake ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Fotografi të kafshëve shtëpiake, projektori, katalogë

Kapitulli 5: Seleksionimi i kafshëve shtëpiake, bletëve 5 orë


- shpjegojnë seleksionimin në krijimin e kafshëve shtëpiake; bletëve- shpjegojnë seleksionimin natyral dhe artificial;bletëve- përshkruajnë matjen dhe poentimin e kafshëve shtëpiake;- përshkruajnë drejtimet e seleksionimit;- shpjegojnë degjenerimin-stërkeqjen, modifikimet dhe adaptimin e kafshëve shtëpiake,

bletëve.

b) Temat e kapitullit - Seleksionimi natyral dhe artificial - Matja dhe poentomi i kafshëve shtëpiake.- Vlerësimi i rezultateve-suksesit (efektit) të seleksionimit.- Drejtimet e seleksionimit (seleksionimi për rritjen e prodhimit të qumështit, mishit. leshit, vezëve, plleshmërisë, mjaltit, qumështit të bletëve, polenit, propolisit, dyellit, helmit të bletës dhe qëndrueshmërisë).- Modifikimi dhe degjenerimi i kafshëve shtëpiake.


- shpjegojë për seleksionimin e kafshëve shtëpiake duke përdorur fotografi, katalogë, projektor etj;

- angazhojë nxënësit në diskutime për seleksionimin dhe rëndësinë e seleksionimit të kafshëve shtëpiake ;

- organizojë vizita në ferma blegtorale ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- Fotografi gjatë selekcionimit të kafshëve shtëpiake ;- Filmi, projektori, mjete për matje të eksteriorit.

41

Kapitulli 6: Mbarështimi i kafshëve shtëpiake, bletëve 10 orë


- shpjegojë rëndësinë e mbarështimit të kafshëve shtëpiake;bletës-amës- shpjegojë mbarështimin varësisht nga përkatësia racore dhe grupore e kafshëve

(mbarështimi në farefisni – në racë të pastër, jashtë farefisnor – freskim i gjakut, në linje dhe kryqëzimi);bletëve

- shpjegojë drejtimet e mbarështimit- kultivimit (për qumësht, mish, lesh, vezë, dhe material riprodhues;mjaltë, propolis, polen, qumësht blete, dyelli- shpjegojnë dallimet ndërmjet mbarështimit ekstensiv dhe intensiv.

b) Temat e kapitullit - Mbarështimi jashtë farefisnisë- Mbarështimi në farefisni- Mbarështimi sipas linjave të gjakut dhe gjinive- Mbarështimi në drejtim të prodhimit qumështit, - Mbarështimi në drejtim të prodhimit mishit- Mbarështimi në drejtim të prodhimit të leshit- Mbarështimi në drejtim të prodhimit të materialit riprodhues- Mbarështimi i amës në drejtim të prodhimit të mjaltë, propolis, polen, qumësht blete,

dyelli


- zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për mbarështimin e kafshëve shtëpiake ;

- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë apo dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Filmi, fotografi, projektor.

Kapitulli 7: Ndikimi i faktorëve të mjedisit në organizmin shtazor, bletës 5 orë


- shpjegojnë rëndësinë e ndikimit të faktorëve të mjedisit në organizmin shtazor,bletës- përshkruajnë ndikimin e ushqimit dhe tokës ; - përshkruajnë ndikimin e temperaturës ;- përshkruajnë ndikimin e lagështisë së ajrit ;- përshkruajnë ndikimin e shtypjes atmosferike ;- përshkruajnë ndikimin e dritës, erës dhe reshjeve atmosferike ;- shpjegojnë ndikimin e faktorit njeri në organizmin shtazor.

b) Temat e kapitullit - Ndikimi i ushqimit dhe tokës në organizmin e kafshëve shtëpiake, bletëve- Ndikimi i faktorëve klimatik (temperaturës,lagështisë të ajrit, shtypjes atmosferike,

dritës, erës, të reshurave atmosferike) në organizmin e kafshëve shtëpiake, bletëve- Ndikimi i njeriut në organizmin e kafshëve shtëpiake, bletë

42


- shpjegojë faktorët e mjedisit duke theksuar ndikimin e tyre në organizmin e kafshëve shtëpiake;

- zhvillojë bisedë me nxënës lidhur me njohuritë e tyre për faktorët e mjedisit dhe ndikimin e tyre në organizmin shtazor ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testim me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Filmi, projektori., tabela me të dhëna mbi faktorët e mjedisit

Kapitulli 8: Identifikimi dhe regjistrimi i kafshëve dhe te përcaktuarit e moshës te kafshët bujqësore, bletëve 8 orë


- Dinë rëndësinë dhe mënyrat e identifikimit dhe regjistrimit te kafshëve - shpjegojnë rëndësinë e përcaktimit të moshën së kafshëve në bazë të dhëmbëve dhe

brirëve ;- vlerësojnë kafshën në bazë të pamjes së jashtme, bletëve ;- dallojnë dhe përshkruajnë mënyrat e shënjimit të kafshëve shtëpiake sipas llojit,

bletëve- përshkruajnë pamjen e jashtme të kafshës shtëpiake, bletëve.

b) Temat e kapitullit - Identifikimi dhe regjistrimi i kafshëve- Mënyrat e identifikimit dhe regjistrimit te kafshëve shtëpiake .- Përcaktimi i moshës së gjedhëve, bletëve- Përcaktimi i moshës së deleve dhe dhive .- Përcaktimi i moshës së kuajve .- Vlerësimi i kafshëve shtëpiake sipas pamjes së jashtme.- Përshkrimi trupor i kafshëve shtëpiake, bletëve


- shpjegojë rëndësinë e përcaktimit të moshës së kafshëve shtëpiake, vlerësimin dhe përshkrimin trupor si dhe metodat e shënjimit;- organizojë demonstrime në fermë blegtorale ;- zhvillojë bisedë me nxënës lidhur me njohuritë e tyre për përcaktimin e moshës së kafshëve shtëpiake;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Mostra të eshtrave të nofullave të kafshëve ;- -Fotografi dhe vizatime, atllas anatomik, projektori, filmi.

Kapitulli 9: Objektet për vendosjen e kafshëve shtëpiake, bletëve 8 orë


- shpjegojnë rëndësinë e objekteve blegtorale;hojet e betëve

43

- përshkruajnë llojet e objekteve blegtorale;- shpjegojnë mënyrën e mbajtjes së kafshëve shtëpiake në objekte blegtorale; hojet e

betëve- përshkruajnë kushtet zooteknike në objekte blegtorale, hojet e betëve

b) Temat e kapitullit - Objektet për gjedhë.- Objektet për dele dhe dhi.- Objektet për kuaj.- Objektet për derra- Objektet për shpezë- Kosheret (kornizat,Hojet-fletë e dyellit) për bletë- Kushtet zooteknike në objekte blegtorale dhe materiali ndërtimor, bletë


- shpjegojë për rëndësinë e objekteve blegtorale duke ilustruar me fotografi, maket, skica, vizatime etj;

- organizojë vizitë në ferma blegtorale ;- zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për objektet blegtorale ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë ose testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - ferma blegtorale, fotografi, skica, vizatime, maket, filmi

Kapitulli 10: Masat për përparimin e blegtorisë, bletarisë 3 orëa) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë e legjislacionit në lëmin e blegtorisë, bletarisë ;- shpjegojë rëndësinë e mbajtjes së evidencës amë në blegtori ;- përshkruajë institucionet për zhvillimin e bujqësisë ;- shpjegojë rëndësinë dhe rolin e mjeteve të informimit në zhvillimin e bujqësisë,

bletarisë.b) Temat e kapitullit

- Masat legjislative, aplikimi dhe zbatimi i tyre në lëmin e blegtorisë, bletarisë - Roli i institucioneve blegtorale, bletarisë Arsimimit profesional të mesëm dhe të lartë- Panaireve, rivistave dhe ekspozitave bujqësore në zhvillimin e blegtorisë, bletarisë.- Roli i literaturës shkencore.- Roli i masave zooteknike dhe ekonomike në zhvillimin e blegtorisë, bletarisë.- Roli i mediave në zhvillimin e blegtorisë, bletarisë


- shpjegojë masat për përparimin e blegtorisë duke drejtimet e zhvillimit të saj;- bëjë vizitë institucioneve, panaireve bujqësore;- përdorë gjatë si referenca revista blegtorale- nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me anë të pyetjeve me gojë dhe angazhim grupor.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Institucione bujqësore- Panaire bujqësore - Revista blegtorale - Projektori; filmi.

44

Programi i lëndës

“Bazat e prodhimtarisë bimore”

Lëmia: BujqësiProfili: BlegtoriNiveli: IKlasa: 10

I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 10-të, nxënësi duhet të:- shpjegojë prodhimtarinë bimore,- shpjegojë ndarjen e bimëve mjaltë dhënëse (livadhore, drunore, barishtore, industriale),- përshkruajë faktorët ekologjik;- përshkruajë punimin e tokës; bimët mjaltëdhënëse- theksojë plehërimin e tokës;- përshkruajë llojet e plehrave;- shpjegojë cilësitë e farëra për mbjellje; - përshkruajë mënyrat e mbjelljes së farave, - përshkruajë përkujdesjet ndaj kulturave bujqësore, - përcaktojë dëmin ekonomik dhe bujqësor që shkaktojnë barojat e këqija,- përshkruajë kulturat lavërtarë;- përshkruajë teknologjinë e kulturave bimore,

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1: Faktorët ekologjik 8 orë


- përshkruajë faktorët ekologjik- tregojë ndikimet e faktorëve ekologjik në zhvillimin e bimëve përgjithësi dhe atyre

mjaltëdhënëse.

b) Temat e kapitullit: - Drita - Temperatura - Lagështia - Ajri

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të:

- shpjegojë temat duke përdorur shembuj konkretë;- konkretizojë mësimin me anë të skemave apo mjeteve të tjera ilustrative;

45

- përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve;- përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit;- vlerësojë nxënësit me pyetje-përgjigje me gojë ose testit me shkrim;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - laborator - pankarta për konkretizimin e mësimit - grafoskop - film

Kapitulli 2: Punimi i tokës 6 orë


- shpjegojë rëndësinë e punimit të tokës, bimëve mjaltëdhënëse- shpjegojë mënyrat e punimit të tokës, bimëve mjaltëdhënëse

b) Temat e kapitullit: - Rëndësia e punimit të tokës, - Punimi themelor i tokës - Punimi plotësues i tokës


- shpjegojë temat duke përdorur shembuj konkretë;- konkretizojë mësimin me anë të skemave apo mjeteve të tjera ilustrative;- përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve;- përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit;- vlerësojë nxënësit me pyetje-përgjigje me gojë ose testit me shkrim;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - vizita në terren - pankarta me vizatime të ndryshme - grafoskopi - filmi

Kapitulli 3: Plehërimi i tokës 10 orë


- përshkruajë llojet, afatet dhe sasinë e përdorimit të plehrave, bimëve mjaltëdhënëse- përshkruajë veçoritë e plehrave; bimëve mjaltëdhënëse (organike)- theksojë nevojat e bimëve në plehra; bimëve mjaltëdhënëse (organike-shtallës)- Ndikimi negativ i plehrave kimike te bimëtmjaltëdhënëse

b) Temat e kapitullit: - Nevojat e bimëve në plehra - Llojet e plehrave - Plehërimi themelor dhe plotësues - Afatet e aplikimit të plehrave

46

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësimdhënësi të:


d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - pankarta për konkretizimin e mësimit - demonstrim në terren - grafoskopi dhe diaprojektori - transparente

Kapitulli 4: Fara dhe mbjellja 10 orë


- përshkruajë cilësitë e farërave dhe mbjelljen varësisht nga lloji i bimës, bimëve mjaltëdhënëse

- përcaktojë afatet e mbjelljes së farërave të ndryshme, bimëve mjaltëdhënëse- përcaktojë normat e farës për mbjellje;, bimëve mjaltëdhënëse

- Llojet e bimëve mjaltëdhënëse:Faselia, sherebelja, kolëza, luledielli, etj.b) Temat e kapitullit: - Përgatitja e farës për mbjellje - Afatet e mbjelljes dhe normat e farës sipas llojit të bimës - Mënyrat dhe thellësia e mbjelljes



d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - demonstrime në terren - grafoskopi dhe diaprojektori - vizatime të ndryshme - transparente

Kapitulli 5: Përkujdesi i kulturave bujqësore 6 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit nxënësi, duhet të:

- shpjegojë rëndësinë dhe kohën e kryerjes së rrallimit;- përshkruajë rëndësinë dhe kohën e kryerjes së mihjes;- përshkruajë rëndësinë e herrjes së barojave të këqija;

47

- shpjegojë rëndësinë e mbrojtjes së bimëve nga sëmundjet dhe dëmtuesit;- përshkruajë rëndësinë, kohën dhe sasinë e ujitjes së kulturave bujqësore

b) Temat e kapitullit: - Rrallimi i bimëve - Mihja dhe mbushja e kulturave mihëse - Herrja e barojave të këqija, mbrojtja nga sëmundjet dhe dëmtuesve - Ujitja e kulturave bujqësore ( normativat e ujitjes)

c) Udhëzime didaktike për kapitullin- shpjegojë temat duke përdorur shembuj konkretë;- konkretizojë mësimin me anë të skemave apo mjeteve të tjera ilustrative;- përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve;- përdorë pyetje-përgjigje të niveleve të ndryshme të të kuptuarit;- vlerësojë nxënësit me pyetje-përgjigje me gojë ose testit me shkrim;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - demonstrime në terren - grafoskopi dhe diaprojektori - pankarta me vizatime të ndryshme - transparente

Kapitulli 6: Barojat e këqija 6 orë


- dallojë barojat e këqija si dhe mjetet kimike për luftimin e tyre- theksojë normativat e përdorimit të preparateve kimike- përcaktojë afatin e përdorimit të preparateve kimike

b) Temat e kapitullit: - Dëmet nga barojat e këqija - Mënyra e përhapjes së barojave të këqija - Masat agroteknike dhe mjetet kimike për luftimin e barojave të këqija - Ndarja e Pesticideve, mënyra e përdorimit të tyre

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore dhe angazhim grupor - organizoj teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - demonstrime në terren - grafoskopi dhe dia projektori - pankarta për konkretizimin e mësimit - transparente

Kapitulli 7: Kulturat lavërtare 10 orë

a) Qëllimet e kapitullit:

48

Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- përshkruajë rëndësinë ekonomike të kulturave lavërtare;- përshkruajë vetit morfo-fiziologjike kulturat lavërtare;

b) Temat e kapitullit: - Drithërat - Bimët industriale - Bimët për ushqimin e kafshëve



d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - laboratori - mostra të llojeve të bimëve - grafoskopi dhe diaprojektori - transparente - vizatime të ndryshme

Kapitulli 8: Qarkullimi bimor 6 orë


- shpjegojë rëndësinë e qarkullimit bimor;- përshkruajë llojet e qarkullimit bimor;

b) Temat e kapitullit:- Qarkullimi një fushor- Qarkullimi dy fushor- Qarkullimi tre fushor - Qarkullimi katër fushor- Shkaqet biologjike, agroteknike, organizativo-ekonomike të aplikimit të qarkullimit

bimor- Ndikimi i klimës dhe tokës në qarkullimin bimor

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - bëj ilustrime me transparente - nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore - organizoj teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - pankarta për konkretizimin e mësimit - demonstrim me transparente

49

- grafoskopi

Kapitulli 9: Ndarja e bimëve mjaltëdhënëse 8 orë


- shpjegojë ndarjen e bimëve mjaltë dhënëse (livadhore, drunore, barishtore, industriale),

b) Temat e kapitullit:- Bimët drunore- Bimët barishtore- Bimët livadhore - Bimët industriale- Bimët e kultivuara mjaltëdhënëse

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësimdhënësi të: - bëj ilustrime me transparente - nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pyetje gojore - organizoj teste me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - pankarta për konkretizimin e mësimit - demonstrim me transparente - grafoskopi

PROGRAMI I LËNDËS

„Biokimia”

Lëmi: Teknologji ushqimoreProfili: Teknologji ushqimoreNiveli: IIKlasa 12

I. Qëllimi i LëndësNxënësi në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën e 12, duhet të: shpjegojë rëndësinë dhe rolin e biokimisë dhe lidhshmërinë e saj me kiminë organike,

fiziologjinë, mikrobiologjinë etj; zgjerojë dhe thellojë njohuritë për lipidet, fosfolipidet dhe steroidet; shpjegojë komponimet e karbonit dhe funksionin e tyre në organizëm, gjatë procesit të

zbërthimit dhe biosinetzës së tyre;

50

definojë strukturën e polipeptideve dhe proteineve dhe renditjen e aminoacideve sipas metodës së EDMAN-it;

përshkruajë informacionet gjenetike; shpjegojë vitaminat, strukturën dhe klasifikimin e tyre; shpjegojë hormonet natyrën kimike të hormoneve, sintezën dhe veprimin në qelizë; analizojë strukturën kimike, klasifikimin dhe veprimin fiziologjik të alkaloideve; vlerësojë veprimin e dëmshëm fiziologjik të disa alkaloidëve (drogave) në organizëm,

të substancave biokimike në mjedis dhe mënyrën e parandalimit të ndotjes; zhvillojë ndërgjegjen për avancimin dhe mbrojtjen e natyrës, mjedisit jetësor dhe

mjedisit të punës ;

II. Fondi i orëve 35 javë x 2 orë/javë 70 orë


Kapitulli 1: Hyrje në Biokimi 4 orë a. Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: definojë fushën e studimit të Biokimisë dhe lidhshmërinë e saj me shkencat tjera të

ngjashme. kuptojë rëndësinë e komponimeve të karbonit si përbërës kryesor të organizmave të

gjallë, zbërthimin dhe biosintezën e tyre. përshkruajë burimet e substancave natyrore dhe funksionin e tyre për organizmin. shfrytëzojë njohuritë e fituara nga kimia organike për njohjen e biokimisë

b.Temat e kapitullit: Pasqyre shkurtër historike e zhvillimit të biokimisë Vetitë e komponimeve natyrore dhe rëndësia e tyre

c. Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë temat e kapitullit duke ofruar shembuj analog dhe duke bërë ilustrimet e

nevojshme sipas temave të kapitujve; përdorë samë shumë ilustrime vizuale; bëjë dallimin në mes nxënësve me anë të pyetjeve gojore; përcjellë me kujdes përparimin e nxënësve. organizojë vlerësimin e nxënësve ne anë të testit me shkrim.

d. Kushtet për realizimin e kapitullit figura, fotografi të zbuluesve të ndryshëm në lëmin e biokimisë, tabela etj. projektor, videobim, videokaseta (CD) dhe burime nga interneti

Kapitulli 2. Lipidet. Fosfolipidet dhe steroidet 12 orë

51

a.Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: kuptojë lipidet dhe klasifikimin e tyre definojë hidrolizën e lipideve me acide, baza dhe enzime dhe të tregoj produktet e

fituara përshkruajë dallimin në mes të yndyrnave dhe vajrave kuptojë se fosfolipidet janë lipide të përbëra dhe në molekulën e tyre përpos elementeve

tjera përmbajnë azot dhe fosfor tregojë se fosfolipidet janë përëbërs të qelizave të gjalla dhe të membranës qelizore tregojë se steroidet janë produkte natyrore me prejardhje bimore dhe shtazore dhe

marrin pjesë në përbërjen e çdo qelize

b.Temat e kapitullit Lipidet. Klasifikimi i tyre. Fosfolipidet Acidet e tamthit Steroidet dhe sterolet. Kolesteroli Enzimat



d. Kushtet për realizimin e kapitullit figura, fotografi, tabela etj. laborator projektor, videobim, videokaseta (CD) dhe burime nga interneti

Kapitulli 3: Struktura e polipeptideve dhe proteineve 12 orë

a. Qëllimet e kapitullit. Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet të: përshkruajë ndërtimin, nomenklaturën, lidhjen dhe përbërjen e peptideve shpjegojë përbërjen e peptideve dhe natyrën e lidhjes peptide përshkruaëj renditjen e aminoacideve që bëhet sipas metodës së EDMANit definojë rëndësinë e peptideve për industrinë farmaceutike dhe veprimin e tyre si

hormone të indeve japë shembuj konkret të hormoneve të peptideve si për shembull insulinën dhe

rëndësinë e saj për mjekësi tregojë mënyrën e përfitimit të proteinave dhe masën molekulare të tyre bëjë klasifikimin e proteinave dhe të përcaktoj funkcionet jetësore që janë të lidhura me

proteina identifikojë acidet nukleike që përmbajnë informata të rëndësishme gjenetike shpjegojë ndërtimin e acideve nukleike dhe rëndësinë e tyre biologjike

52

tregojë për rregullat ndërkombëtare për emërtimin e acidit ribeonukleik dhe dezoksiribonukleik

shpjegojë për përbërësit dhe mënyrën e përfitimit të acideve nukleike analizojë strukturën e aminoacideve dhe rëndësinë e tyre. shpjegojë acidet nukleinike, polimeriët biokimik. definojë njësitë ndërtuese me polimerizimin e të cilave formohen dy lloje bazë të

acideve nukleinike RNA dhe DNA. analizojëstrukturën dhe përbërjen e nukleotideve, lidhjet, polinukleotidet, strukturën e

polinukleotideve, heliksin e dyfishtë të ADN, konformacionin e ARN. përshkruajë mekanizmin e katalizës enzimatike dhe të din për rolin dhe rëndësinë e

koenzimeve.

b. Temat e kapitullit Polipeptidet dhe proteinet. Struktura, përftimi lidhja në molekulat e proteinave. Acidet nukleike. Përshkrimi i informacioneve gjenetike. Enzimat dhe biokataliza. Koenzimat.



d. Kushtet për realizimin e kapitullit Figura fotografi Laborator Modele në lidhje me përmbajtjen e kapitullit Projektor, videobim, videokaseta dhe burime nga interneti.

Kapitulli 4: Vitaminet dhe hormonet 18 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të : kuptojë dallimin në mes të sasisë së hormoneve te njeriu dhe insektet. shpjegojë natyrën kimike të hormoneve, sintezën dhe veprimin e tyre në qeliza të

organeve të caktuara bëjë klasifikimin e hormoneve dhe përftimin e tyre tregojë cili është faktor me rëndësi për rregullimin hormonal përshkruajë cilat janë hormonet më të rëndësishme që tregojnë aktivitet biologjik shpjegojë funksionin e hormoneve të gjëndrave tiroide në organizëm definojë vitaminat, strukturën dhe klasifikimin e tyre përshkruajë funksionin e vitaminave si katalizatorë të reaksioneve kimike në qelizë përcaktojë sëmundjet që shkaktohen nga mungesa e vitaminave shpjegojë për klasifikimin e vitaminave në bazë të tretshmërisë

53

klasifikojë vitaminat dhe funksionin e tyre në organizëm shpjegojë cilat vitamina treten në ujë dhe rolin e tyre për zhvillimin normal të

organizmit shpjegojë rolin e vitaminave që treten në yndyrna për zhvillimin normal të organizmit vlerësojë rëndësinë e vitaminave, mineraleve dhe hormoneve për funksionim normal të

organizmit.

b. Temat e kapitullit Vitaminat. Vitaminat e tretshme në yndyrna. Vitaminat e tretshme në ujë. Hormonet. Klasifikimi i tyre. Hormonet e gjëndrës tiroide.



d. Kushtet për realizimin e kapitullit figura, fotografi laborator diapozitva dhe modele në lidhje me përmbajtjen e kapitullit projektor , videobim, sllajde, videokaseta (CD) dhe burime nga interneti

Kapitulli 5: Alkaloidet 13 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të : përcaktoj strukturën kimike, klasifikimin dhe veprimin fiziologjik të alkaloideve. analizoj vetëtit fiziko-kimike dhe metodat për përcaktimin cilësor të alkaloideve shpjegoj për veprimin e dëmshëm fiziologjik të disa alkaloidëve (drogave) në

organizëm shpjegoj për përftimin, vetitë dhe përfaqësuesit e alkaloideve me unazë aromatike ilustroj përftimin, vetitë dhe përfaqësuesit e alkaloideve me unazë të piridinës shpjegoj për përftimin, vetitë dhe përfaqësuesit e alkaloideve me unazë të kondenzuar të

pirolidinës dhe piperidinës shpjegoj për përftimin, vetitë dhe përfaqësuesit e alkaloideve me unazë izokinolinës dhe

fenantrenit.

b. Temat e kapitullit Alkaloidet. Vetitë fiziko-kimike

54

Struktura Klasifikimi



d. Kushtet për realizimin e kapitullit figura, fotografi laboratori modele në lidhje me përmbajtjen e kapitullit projektor , videobim, sllajde, videokaseta (CD) dhe burime nga interneti.

Kapitulli 6: Metabolizmi dhe biosinteza 11 orë

a. Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit nxënësi duhet të : analizoj procesin e metabolizmit si dukuri biokimike analizoj proceset katabolike analizoj proceset anabolike shpjegoj oksidimet biologjike

b. Temat e kapitullit Metabolizmin dhe biositneza Proceset katabolike Proceset anabolike Oksidimet biologjike



d. Kushtet për realizimin e kapitullit figura , fotografi laborator diapozitiva dhe modele në lidhje me përmbajtjen e kapitullit projektor, videobim, sllajde, videokaseta (CD) dhe tabela.

55

Klasa 10

Përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

56

“Nomenklaturë anatomike”

Lëmi: BujqësiProfili: Blegtori, Veterinari, BletariNiveli: IKlasa: 10

Numri i modulit 1Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të kryer caktimin e rajoneve dhe ndërtimin anatomik në trupin e kafshës, bletëve

Kohëzgjatja e modulit

10.5K (105 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi përzgjedh veglat dhe materiale për vrojtimin e nomenklaturës anatomike të trupit të kafshës, bletësPërmbajtja– Përzgjedhja e veglave, – Përzgjedhja e skicave (atllaseve)– Përzgjedhja e skeleteve të kafshëve– Mbrojtja në punë dhe e mjedisit – Mikroskopi për bletët– Llupa smadhuese, për bletët

RM 2 Nxënësi cakton rajonet në trupin e kafshëve, bletëve Përmbajtja– Caktimi i eshtrave të kokës– Caktimi i eshtrave të trupit dhe ekstremiteteve– Caktimi i dallimeve të skeletit te llojet e ndryshme të

kafshëve– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

RM 3 Nxënësi cakton muskujt në trupin e kafshës, bletëve dhe lidhjet e tyre me eshtrat Përmbajtja– Caktimi i ndërtimit, formës dhe funksionit të llojeve të

muskujve – Caktimi i muskujve të kokës, qafës, trupit dhe të

ekstremiteteve– Caktimi i lidhjeve ndërmjet muskujve dhe eshtrave– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

Procedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit

57

RM 1 IV Vëzhgimi i demonstrimit të nxënësit me listë-kontrolli:

KR Nxënësi duhet të:- Përzgjedhë drejt veglat e nevojshme - Përdorë drejt skicat e eshtrave në atllas- Përzgjedhë skeletet e kafshëve– Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes

së mjedisit të zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë


KR Nxënësi duhet të: - Caktojë drejt eshtrat e kokës- Caktojë drejt eshtrat e trupit dhe të ekstremiteteve- Caktojë dallimet ndërmjet skeleteve te llojeve të

ndryshme të kafshëve– Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


KR Nxënësi duhet të: - Caktojë drejtë ndërtimin, formën dhe funksionin e

llojeve të muskujve - Kryej caktime të muskujve të kokës, qafës, trupit dhe

të ekstremiteteve- Kryej caktime të lidhjeve ndërmjet muskujve dhe

eshtrave– të zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë

Metodat e rekomanduara të mësuarit

- Ky modul duhet të trajtohet në klasë mësimore, laborator ose - thertore.- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur

demonstrime konkrete për përvetësimin e modulit- Nxënësit duhet të angazhohet në punë konkrete që kanë të

bëjnë me Anatominë e kafshëve- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik

i aftësive të fituara.- Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e

ndryshme që paraqiten.- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë

kontrolli i demonstrimit praktik.- Vlerësimi duhet të bëhet pas secilit rezultat të arritur të

mësimit

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laboratori- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri,

Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).

58

- Materiali i nevojshëm (Atllasi Anatomisë së kafshëve si dhe preparate të përgatitura dhe të konservuara etj).


“Ndërtim i organeve të brendshme”

Lëmi: BujqësiProfili: Blegtori, Veterinari,BletariNiveli: IKlasa: 10


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të treguar ndërtimin e sistemeve të organeve të kafshëve, bletëve dhe shpendëve.


4.2K (42 orë)


RM 1 Nxënësi përcakton sistemin kardiovaskulare dhe limfatik të kafshës, bletët. Përmbajtja– Përzgjedhja e veglave për autopsi të kufomës– Hapja e trupit të kafshës për autopsi– Caktimi i lidhjeve të zemrës me organe tjera– Mbrojtja në punë dhe e mjedisit – Rregullat e sigurisë dhe të ruajtjes së mjedisit.

RM 2 Nxënësi përcakton organet brendshme në trupin e kafshës , bletësPërmbajtja– Përzgjedhja e veglave

59

– Caktimi i organeve të sistemit të tretjes te ripërtypësit– Caktimi i organeve të sistemit të tretjes te jopërtypësit,

bletët– Caktimi i organeve të sistemit të frymëmarrjes te llojet e

ndryshme të kafshëve, bletëve dhe shpendëve– Caktimi i organeve urogjenitale te llojet e ndryshme të

kafshëve, bletët dhe shpendëve– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

RM 3 Nxënësi përcakton organet e sistemit nervor, shqisor dhe gjëndrat endokrinePërmbajtja– Përzgjedhja e veglave– Caktimi i trurit, boshtit kurrizor dhe nervave– Caktimi i organeve shqisore te llojet e ndryshme të

kafshëve, bletët– Caktimi i gjëndrave endokrine– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit




KR Nxënësi duhet të:– Përzgjedhë drejt veglat e nevojshme për autopsi të

kufomës– caktojë lidhjet e zemrës me organe tjera– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit të zbatojë rregullat e mbrojtjes në punë


KR Nxënësi duhet të:Nxënësi duhet të: – përzgjedhë drejtë veglat e nevojshme– caktojë organet e sistemit të tretjes te ripërtypësit– caktojë organet e sistemit të tretjes te jopërtypësit– caktojë organet e sistemit të frymëmarrjes te llojet e

ndryshme të kafshëve dhe shpendëve– caktojë organet urogjenitale te llojet e ndryshme të

kafshëve dhe shpendëve– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit

60


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë veglat e nevojshme– caktojë trurin, boshtin kurrizor dhe nervat– caktojë organet shqisore te llojet e ndryshme të

kafshëve– përzgjedhë gjëndrat endokrine– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë mësimore, laborator ose thertore, dhe fermë

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrime konkrete për përvetësimin e modulit

– Nxënësit duhet të angazhohet në punë konkrete që kanë të bëjnë me njohjen e ndërtimit anatomik të organeve të kafshëve

– Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.

– Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me rastet e ndryshme që paraqiten.

– Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të zbatohet sa më shumë kontrolli i demonstrimit praktik.

– Vlerësimi duhet të bëhet pas secilit rezultat të arritur të mësimit


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Laboratori- Ferma- thertorja- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri,

Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).- Materiali i nevojshëm (Atllasi Anatomisë së kafshëve si dhe

preparate të përgatitura dhe të konservuara etj).


“Funksionimi i organeve të brendshme të kafshëve”

Lëmi: Bujqësi

61

Profili: Blegtori, Veterinari, BletariNiveli: IKlasa: 10


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për tu përcaktuar funksionim e sistemit të tretjes, frymëmarrjes dhe organeve urogjinitale të kafshëve, bletëve


4.2 K (42 orë)


RM 1 Nxënësi konfirmon funksionet e organeve të tretjes, bletës Përmbajtja– Përzgjedhja e veglave për marrjen e mostrës – Përzgjedhja metodat për konfirmim– Caktimi i lëvizjeve të rumenit– Caktimi i analizave organoleptike, fiziko-kimike dhe

mikrobiologjike– Caktimi i përmbajtjes së lukthit dhe prodhimit të gazrave– Mbrojtja në punë dhe e mjedisit

RM 2 Nxënësi konfirmon funksionet e organeve të frymëmarrjesPërmbajtja– Përzgjedhja e veglave dhe materialeve të nevojshme– Përzgjedhja metodat për konfirmim– Caktimi i inspiriumit dhe ekspiriumit– Caktimi i lëvizjeve të frymëmarrjes– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

RM 3 Nxënësi konfirmon funksionet e organeve urogjenitalePërmbajtja– Përzgjedhja e veglave dhe metodave për marrjen e mostrës

së urinës– Përgatitja e mostrës së urinës për analizë – Kryerja e analizave fiziko-kimike të mostrave të urinës– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit


Realizim i pranueshëm I modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:– përzgjedhë drejtë veglat e nevojshme

62

– caktojë lëvizjet e rumenit– kryejë analizat organoleptike, fiziko-kimike dhe

mikrobiologjike– caktojë përmbajtjen e lukthit dhe prodhimit të gazrave– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


KR Nxënësi duhet të: – përzgjedhë drejtë veglat e nevojshme– caktojë inspiriumin dhe ekspiriumin– caktojë lëvizjet e frymëmarrjes– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë drejtë veglat e nevojshme- përgatit mostrat e urinës për analizë - kryejë analizat fiziko kimike të mostrave të urinës- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në klasë mësimore, laborator ose fermë

- Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrime konkrete për përvetësimin e modulit

- Nxënësit duhet të angazhohet në punë konkrete që kanë të bëjnë me analiza të përmbajtjes së organeve të tretjes, të frymëmarrjes dhe urogjenitale

– Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Kafsha për marrjen e mostrave- Ferma- Laboratori me pajisjet përkatëse- Teknologjia e nevojshme mësimore (TV, Kompjuteri,

Interneti, grafoskopi, LCD-videobimi etj).


63

“Përgatitja e tokës për mbjellje për bimët në përgjithë dhe ato mjatëdhënëse”

Lëmi: BujqësiProfili: Blegtori, BletariNiveli: IKlasa: 10


Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të kryer operacionet e nevojshme për përgatitjen e tokës për mbjelljen e bimëve në përgjithësi dhe në veçanti ato mjatëdhënëse.


2.1 K (21 orë)


RM 1 Nxënësi parapërgatit mjetet për përgatitjen e tokës për mbjellje e në veçanti për bimët mjaltëdhënëse Përmbajtja– Përzgjedhja e veglave të nevojshme– Përzgjedhja e ngastrës për punim – Caktimi i llojit të punimit të tokës– Përzgjedhja e pajisjeve dhe mekanizimit për kryerjen e

mbjelljeve– Caktimi i pajisjeve për lloje dhe kushte tokash të veçanta– Caktimi i makinave ngjitëse për traktor dhe transportimi i

tyre në vendin e punës– Mbrojtja në punë dhe e mjedisit

RM 2 Nxënësi kryen lëvrimin e tokësPërmbajtja– Përzgjedhja e llojit të plugut– Caktimi i mënyrave të lëvrimit– Kryerja e punimeve – Kontrolli i cilësisë së punimeve– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit

RM 3

Nxënësi kryen punimin plotësues të tokës.Përmbajtja– Përcaktimi i pajisjeve për punimin

plotësues të tokës (disku, lesat, frezat, cilindrat, kultivatorët)– Kryerja cilësore e punimeve plotësuese të

tokës– Kontrolli i cilësisë së punimeve– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisi


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha

64

kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuaritIV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:– Përzgjedhë ngastrën për punim – Caktojë llojin e punimit të tokës– Përzgjedhë pajisjet dhe mekanizimit për kryerjen e

mbjelljeve– Caktojë pajisjet për lloje dhe kushte tokash të veçanta– Caktojë makinat ngjitëse për traktor dhe transportimin

e tyre në vendin e punës– Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


KR Nxënësi duhet të: – Përzgjedhë llojin e plugut– Caktojë mënyrat e lëvrimit– Kryej punimet në cilësi të duhur– respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


KR Nxënësi duhet të: - Përcaktojë pajisjet për punimin plotësues të tokës

(diskun, lesat, frezat, cilindrat, kultivatorët)- Kryerja cilësore e punimeve plotësuese të tokës- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në laborator në ngastrën e tokës.- - - Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrime konkrete për përvetësimin e modulit– Nxënësit duhet të angazhohet në punë konkrete që kanë të

bëjnë me punimin përgatitor dhe plotësues të tokës– Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i

aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Sipërfaqet e tokës- Traktor me një dhe dy diferencial

65

- Pajisjet ngjitëse të traktorit për punime të ndryshme (diskun, lesat, frezat, cilindrat, kultivatorët)

- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme

KLASA 11

Programet e lëndëve profesionale

Programi i lëndës " Mekanizimi i prodhimtarisë blegtorale"

66

Lëmi : BujqësiProfili : BlegtoriNiveli : IKlasa : 11

I. Qëllimet e lëndës

Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasa 11, nxënësi duhet të: - shpjegojnë llojet e traktorëve sipas konstruktit dhe destinimit;- përshkruajnë ndërtimin, funksionimin dhe përdorimin e makinave për përgatitjen e

sanës;- përshkruajnë dhe dallojnë makinat për përgatitjen e silazhit;- shpjegojnë ndërtimin, funksionin dhe përdorimin e makinave për përgatitjen e

ushqimit të kafshëve;- përshkruajnë dhe dallojnë pajisjet për furnizimin e objekteve blegtorale me ujë ;- përshkruajnë dhe dallojnë objektet për kafshë shtëpiake ;- shpjegojnë funksionimin dhe përdorimin e mekanizimin në gjedhtari ;- shpjegojnë funksionimin dhe përdorimin e mekanizimin në dhenari ;- shpjegojnë funksionimin dhe përdorimin e mekanizimin në derrari ;- shpjegojnë funksionimin dhe përdorimin e mekanizimit në kuajtari ;- përshkruajnë funksionimin dhe përdorimin e mekanizimit në shpendari ;- përshkruajnë dhe dallojnë pajisjet për ngrohjen dhe ajrosjen e objekteve blegtorale;- shpjegojë funksionimin dhe përdorimin e rrethojave elektrike për ruajtjen e gjedhëve në kullosa.- Përshkruaj llojt e mjeteve dhe makinave të nevojshme për bletari

II. Fondi i orëve të lëndës35 javë x 2 orë/javë = 70 orë


Kapitulli 1 : Traktorët 12 orë

a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të: - dallojnë traktorët sipas konstruktit dhe destinimit ; - përshkruajnë funksionimin e mekanizmave dhe sistemeve kryesore të traktorit ; - tregojnë mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së traktorit ; - tregojnë si përcaktohen defektet e thjeshta që mundë të ndodhen në sistemet dhe mekanizmat e motorit ;

b) Temat e kapitullit - Ndarja e traktorëve sipas kategorive - Mekanizmi përcjellës - lidhës- Ndërruesi i shpejtësive - Diferenciali përcjellës i përparmë dhe i prapmë - Sistemi i drejtimit të traktorit- Sistemi i frenimit dhe llojet e tij- Instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit

67

- Sistemi hidraulik i traktorit- Përdorimi i traktorit dhe mirëmbajtja e tij

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë duke përdorur katalogë, prospekte, skema, fotografi dhe vizatime të llojeve të motorëve të traktorit ;

- demonstrojë praktikisht në repartin e makinës mënyrën e funksionimit dhe të mirëmbajtjes së traktorit ;

- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrime apo dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- traktorë;- mekanizëm përcjellës ;- maket të ndërruesit të shpejtësive ;- skema e funksionimit të traktorit ;- transmision kardanik ;- pjesët e instalimit elektrik ;- pjesët e frenimit.

Kapitulli 2 : Makinat për përgatitjen e sanës 10 orë

a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- përshkruajnë rëndësinë e përdorimit të makinave për përgatitjen e sanës;- shpjegojë ndërtimin e makinave të përgatitjes së sanës;- përshkruajnë funksionimin e makinave për përgatitjen e sanës;- shpjegojë parimet kryesore të këtyre makinave ;.

b) Temat e kapitullit- Kosat llojet e tyre - Makinat për kthimin dhe mbledhjen e barit - Rimorkiot vetëngarkuese- Presat, llojet e tyre- Ngarkuesit e dengjeve - Tharëset- llojet e tyre


- shpjegojë makinat për përgatitjen e sanës duke përdorur vizuale të ndryshme;- organizojë vizita në repartet e makinave bujqësore ;- tregojë praktikisht pjesët përbërëse të makinave ; - angazhojë nxënësit në diskutim për ndërtimin dhe funksionimin e makinave ;- nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë, ushtrime dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:

- katalogë dhe prospekte ;- projektor ;- pjesë të mundshme të makinave për përgatitjen e sanës.

68

Kapitulli 3: Makinat për përgatitjen e silazhit 8 orë


- përshkruajë rëndësinë e përdorimit të makinave për përgatitjes e silazhit.- dallojë llojet e bimëve për silazh si dhe objektet për vendosjen e silazhit ;- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e tyre ;- shpjegojë parimet kryesore të këtyre makinave ;- përshkruajë pjesët funksionale të këtyre makinave.

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e përgatitjes së silazhit, dhe objektet për silazh - Kombajnat për silazh- llojet - Elevatorët dhe transportierët pneumatik për mbushjen e siloseve - Procesi tekniko-teknologjik i përgatitjes së silazhit


- shpjegojë makinat për përgatitjen e silazhit duke përdorur vizuale; - organizojë vizita në repartet e makinave bujqësore ;- tregojë praktikisht funksionimin e makinave ;- nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë ushtrime dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema për procesin e përgatitjes së silazhit - projektor dhe prospekte.

Kapitulli 4: Makinat për përgatitjen e ushqimit të kafshëve 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet:

- përshkruajnë ndërtimin dhe funksionimin e makinave për përgatitjen e ushqimit të kafshëve ;- shpjegojnë rëndësinë e përdorimit të këtyre makinave;- përshkruajnë pjesët funksionale të tyre;- shpjegojnë tipet e makinave për përgatitjen e ushqimit të kafshëve.

b) Temat e kapitullit :- Makinat për imtësimin e ushqimit në formë kokrre- mullinjtë me çekanë.- Makinat për përzierjen e ushqimit të koncentruar të kafshëve – llojet e tyre- Presimi i ushqimit të kafshëve – presat dhe makinat për prodhimin e briketave.- Pajisjet për transportin e ushqimit të koncentruar - Deponimi i ushqimit të koncentruar- Makinat për peletimin e ushqimit të kafshëve


- shpjegojë parimet kryesore të makinave për përgatitjen e ushqimit të kafshëve duke

69

përdorur katalog, prospekte dhe elemente konkrete ;- organizojë vizita në reparte bujqësore ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrime dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema për procesin e përgatitjes së ushqimit të kafshëve- Projektorë, pankarta dhe maket - Filmi

Kapitulli 5 : Pajimet për furnizimin e objekteve blegtorale me ujë 2 orë

a) Qëllimi i kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet:

- shpjegojë nevojat e kafshëve shtëpiake në ujë, kualitetin e ujit dhe normativat e harxhimit të ujit ;

- shpjegojnë ndërtimin dhe funksionin e pajimeve për furnizim me ujë ;- përshkruajnë pjesët dhe instalimet funksionale të pajimeve ;

b) Temat e kapitullit - Nevojat e kafshëve shtëpiake për ujë të pijshëm- normativat dhe kualiteti i ujit .- Pajisjet e furnizimit me ujë dhe instalimi i tyre .


- theksojnë funksionimin e pajimeve të ujit duke përdorur katalogë, prospekte, skema me elemente konkrete ;

- angazhojnë nxënësit në diskutime për mënyrën e instalimit dhe funksionimin e pajimeve për furnizim me ujë ;

- vlerësojnë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrime dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Projektor - Katalog dhe prospekte- Pajime për ujë

Kapitulli 6: Objektet për kafshë shtëpiake 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet :

- shpjegojnë objektet për kafshë shtëpiake ;- dallojnë llojet e objekteve për vendosjen e kafshëve shtëpiake ;- përshkruajnë kushtet zooteknike në objekte blegtorale ;- përshkruajnë rëndësinë e mirëmbajtjes së objekteve blegtorale.

b) Temat e kapitullit - Mënyra e mbajtjes së kafshëve- të lidhura, të lira, në dysheme dhe kafaz - Objektet për kafshë shtëpiake- llojet

Kushtet zooteknike në objekte blegtorale- ndriçimi, ventilimi, kapacitetic) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

70

- shpjegojë mënyrën e mbajtjes së kafshëve shtëpiake duke sjellë shembuj të ndryshëm;- ilustrojë llojet e objekteve duke përdorur prospekte, skema dhe maket;- organizojë vizita në ferma blegtorale ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë, ushtrime dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- ferma blegtorale- skema, pamje të fermave blegtorale

Kapitulli 7: Mekanizimi në gjedhtari 14 orë


- shpjegojnë rëndësinë e mekanizimit dhe pajimeve në gjedhtari ;- përshkruajnë pjesët funksionale të makinave dhe pajimeve ;- shpjegojnë defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës ;

b) Temat e kapitullit- Pajimet për lidhjen e gjedhëve .- Makinat dhe pajimet për ushqimin e gjedhëve .- Nxjerrja e silazhit nga siloset .- Rimorkiot dhe mikserët për përgatitjen, transportin dhe shpërndarjen e masës së prerë

dhe silazhit .- Sistemi me kompjuter për ushqyerje individuale me ushqim të koncentruar .- Pajimet për largimin e plehut nga stallat e gjedheve - Pajimet për mjeljen e mekanizuar të qumështit - Pajimet për grumbullimin dhe ftohjen e qumështit .


- shpjegojë makinat dhe pajimet në gjedhtari duke përdorur katalogë, prospekte, skema dhe maket ;- organizojë vizita në ferma të gjedhëve ;- angazhojë nxënësit në diskutimin për funksionimin e makinave dhe pajimeve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. nxënësve.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- fermë gjedhtare.- Pajime për lidhjen, mjeljen e gjedhëve- Pajime për largimin e plehut të ngurtë- Karroca dore, rimorkio, kompjuter

Kapitulli 8 : Mekanizimi në dhenari 3 orë

a) Qëllimi i kapitullit :Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë mekanizimit në dhenari ; - përshkruajnë pjesët funksionale të makinave dhe pajimeve ;- shpjegojnë defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës.

71

b) Temat e kapitullit- Makinat dhe pajimet për ushqimin e deleve dhe dhive - Aparati dhe pajimet për mjeljen e deleve dhe dhive - Pajimet për grumbullimin dhe ftohjen e qumështit - Pajimet për pastrimin e stallave të deleve dhe dhive - Makinat për qethjen e deleve


- shpjegojë makinat dhe pajimet në dhenari duke përdorur katalogë, prospekte skema - dhe maket ;- organizojë vizita në ferma blegtorale ;- tregojë praktikisht pjesët përbërëse të makinave dhe pajisjeve ;- organizojë nxënësit në diskutim për ndërtimin dhe rolin e makinave dhe pajimeve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - ferma të deleve dhe dhive- filmi, projektor ;- skema për përdorimin e aparateve për mjelje.

Kapitulli 9 : Mekanizimi në derrari 2 orë


- shpjegojnë rëndësinë e mekanizimit në derrari ;- përshkruajnë pjesët funksionale të makinave dhe pajimeve ;- shpjegojnë defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës.-

b) Temat e kapitullit - Transporti dhe shpërndarja e ushqimit- karrocat me dorë, transportierët, dozatorët .- Të ushqyerit e derrave me ushqim të lëngët- përzierëset, kuzhinat, pompat, ventilet .- Pajimet për pastrim me larje dhe mënyrë mekanike .- Manipulimi me plehra.


- shpjegojë makinat dhe pajimet në derrari duke përdorur, katalogë, prospekte, - skema dhe maket ;- tregoj praktikisht pjesët përbërëse të makinave dhe pajisjeve ;- organizojë vizita në fermë të derrave ;- vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- ferma të derrave ;- Filmi.- Projektor

Kapitulli 10 :Mekanizimi në shpendari 5 orë

72

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet :

- shpjegojnë mekanizimin në shpendari;- përshkruajnë pjesët funksionale të makinave dhe pajimeve;- shpjegojnë defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës.

b) Temat e kapitullit - Të ushqyerit e mekanizuar të shpendëve- Kafazet - llojet e tyre- Pajimet për pastrimin e objekteve shpendare - Pajimet për furnizim me ujë - Grumbullimi dhe klasifikimi i vezëve - Inkubatori - Pajimet për ngrohje dhe ventilim të ajrit.


- shpjegojë makinat dhe pajimet në shpendari duke përdorur prospekte, skema dhe maket ; - organizojë vizita në fermë të shpendëve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Projektor ;- Filmi.- Fermë të shpezëve.

Kapitulli 11. Mekanizimi në kuajtari 1 orë


- shpjegojë mekanizimin në kuajtari;- shpjegojë pjesët funksionale të makinave dhe pajimeve e;- shpjegojë defektet e thjeshta që mundë të ndodhin gjatë punës .

b) Temat e kapitullit - Makinat dhe pajisjet për ushqimin e kuajve- Pajimet për mirëmbajtjen- pastrimin e kuajve dhe stallave- Veglat për mbathjen e kuajve dhe trajnimin e kuajve


- shpjegojë mekanizimin në kuajtari duke përdorur katalogë dhe prospekte ;- organizoj vizita në fermë të kuajve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Vizita në fermë të kuajve

73

- Filmi , projektori.

Kapitulli 12 : Ngrohja dhe ventilimi i objekteve blegtorale 2 orë


- shpjegojnë rëndësinë e përdorimit të aparateve dhe pajimeve për ngrohjen dhe ventilimin e objekteve blegtorale ;- shpjegojnë parimin kryesor të këtyre pajisjeve ;- përshkruajnë konceptet e punës të aparateve dhe pajimeve për ngrohje dhe ventilim,

si dhe për defektet e thjeshta që mund të ndodhin gjatë punës.

b) Temat e kapitullit - Pajisjet për ngrohjen e fermave blegtorale - Pajisjet për ventilimin e fermave blegtorale- Aparati për kontrollin automatik të mikroklimës


- shpjegojë pajisjet për ngrohjen dhe ventilimin e objekteve blegtorale duke përdorur katalogë, prospekte, skema dhe maket ;- organizojë vizita në ferma blegtorale ;- angazhoj nxënësit në diskutime për rolin e ngrohjes, ventilimit dhe mbajtjes së

mikroklimës në objekte blegtorale ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Vizita në objekte blegtorale - Filmi, projektori.

Kapitulli 13: Rrethojat elektrike 1 orë


- shpjegojë rëndësinë e përdorimit, pjesët përbërëse dhe funksionimin e rrethojës elektrike në gjedhtari ;

- bëjë përshkrimin e montimin e rrethojës elektrike sipas udhëzimeve të prodhuesit.

b) Temat e kapitullit - Rrethojat elektrike - llojet - Koncepti i punës - montimi dhe demontimi


- shpjegojë njohuritë themelore të rrethojës elektrike me tension të ulët duke përdorur katalog, prospekte dhe vizatime ;

- tregojë praktikisht montimin, demontimin dhe funksionimin ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.

74

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Filmi, projektori, prospektet.

Kapitulli 13: Mjetet dhe makinat e nevojshme në bletari 4 orë


- shpjegojë rëndësinë e përdorimit mjeteve dhe makinave të nevojshme për bletari

-- b) Temat e kapitullit - Mjetet e nevojshme në bletari (maska, rrobat, tymosja, grepi, dalta, thika, dorëzat,

stërpisja, ujëpirësja etj.) - Makinat e nevojshme për bletari (centrifuga, makinat për heqjen e kapakëve të dyellit,

heqjen e mizave prej kornizave, vaska për vendosjen e mizave,vaska për korniza, vaska për mjaltë, pirunët, mbështetsja e kornizave)

- Rrethojat në bletari- Mbrojtja nga ernat në bletari


- shpjegojë njohuritë themelore përdorimit mjeteve dhe makinave të nevojshme për bletari duke përdorur katalog, prospekte dhe vizatime ;

- tregojë praktikisht montimin, demontimin dhe funksionimin ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Filmi, projektori, prospektet.

Programi i lëndës

“ Bazat e ushqimit të kafshëve”

Lëmi: BujqësiProfili: BlegtoriNiveli: I

75

Klasa: 11

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës në klasën 11, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rolin dhe rëndësinë e ushqimit të kafshëve shtëpiake;- përshkruajnë llojet dhe cilësitë e materialeve ushqyese;- përshkruajnë tretshmërinë e ushqimit, bilancin dhe vlerën ushqyese të ushqimit shtazor;- dallojnë dhe përshkruajnë llojet e ushqimit të kafshëve;- hartojnë racione të thjeshta ushqimore për të gjitha llojeve dhe kategoritë e kafshëve

shtëpiake;- përshkruajnë të ushqyerit e të gjitha llojeve të kafshëve shtëpiake: gjedhë, dele, dhi,

kuaj, derra dhe shpezë- shpjegojnë rolin dhe rëndësinë e ushqimit të bletëve.- përshkruajnë llojet e të ushqyerit te bletët.-

II. Fondi i orëve të lëndës 35 javë x 3 orë/javë = 105 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës

Kapitulli 1: Përbërja kimike e organizmit bimor dhe shtazor 4 orë


- shpjegojnë rëndësinë e ushqimit të kafshëve shtëpiake, bletëve ;- përshkruajnë përbërjen kimike të organizmit bimor dhe shtazor, bletëve.

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e të ushqyerit të kafshëve shtëpiake, bletëve.- Përbërja kimike e organizmit bimore dhe shtazor, bletëve.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit të kafshëve shtëpiake dhe përbërjen kimike të organizmit bimor dhe shtazor duke përdorur skema, filma etj;

- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema, filmi

Kapitulli 2 : Materiet ushqyese 10 orë


- Përkufizojë materiet ushqimore;- Klasifikojë materiet ushqimore;- përshkruajnë rëndësinë e karbohidrateve, albuminave dhe yndyrnave të materialeve

ushqyese për organizmin shtazor, bletëve;

76

- përshkruajnë rëndësinë e ujit në organizmin shtazor, bletëve;- përshkruajnë rëndësinë e materieve minerale, vitaminave dhe materieve stimuluese

për organizmin shtazor, bletëve

b) Temat e kapitullit - Definicioni dhe ndarja e materieve ushqyese (organike dhe joorganike).- Karbohidratet.- Albuminat.- Yndyrat.- Uji në organizmin shtazor.- Materiet minerale.- Vitaminat.- Materiet stimuluese.


- shpjegojë rëndësinë e materieve ushqyese, ndarjen e tyre duke theksuar karakteristikat dhe dallimet ndërmjet tyre- angazhojë nxënësit në diskutime për llojet e materieve ushqyese- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema, filmi

Kapitulli 3 : Tretja, shfrytëzimi i ushqimit dhe materieve ushqyese 5 orë


- Rendisin dhe përshkruajnë faktorët të cilët ndikojnë në tretshmërinë e ushqimit të kafshëve, bletëve;

- përcaktojnë tretshmërinë dhe koeficientin e tretshmërisë;

b) Temat e kapitullit - Faktorët të cilët ndikojnë në tretshmërinë e ushqimit të kafshëve, bletëve.- Përcaktimi i tretshmërisë dhe koeficientit të tretshmërisë.


- shpjegojë faktorët duke theksuar se si ndikojnë ato në tretshmërinë e ushqimit të kafshëve, bletëve ;


d) Kushtet për realizim e kapitullit - skema të tretshmërisë së ushqimit, filmi.

Kapitulli 4 : Bilanci i ushqimit 6 orë


- përshkruajnë bilancin e të ushqyerit të kafshëve, bletëve;

77

- përshkruajnë bilancin e azotit ;- përshkruajnë bilancin e karbonit ;- përshkruajnë bilancin e energjisë ;

b) Temat e kapitullit - Bilanci i ushqimit - Bilanci i azotit - Bilanci i karbonit - Bilanci i energjisë


- Shpjegojë duke dhënë shembuj për mënyrën e llogaritjes së bilancit të ushqimit, azotit, karbonit dhe energjisë;

- nxisë nxënësit të llogaritin bilancin e ushqimit, azotit, karbonit dhe energjisë ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe vëzhgimeve gjatë llogaritjeve të

ndryshme.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Kabineti mësimor, skema dhe tabela me të dhënë për llogaritje të bilancit të ushqimit,

azotit, karbonit dhe energjisë..

Kapitulli 5: Vlera ushqyese e ushqimit të kafshëve 5 orë


- shpjegojnë vlerën ushqyese të ushqimit të kafshëve shtëpiake, bletëve ;- theksojnë dhe përshkruajnë njësitë ushqyese (të tërshërës dhe elbit ) ;- shpjegojnë energjinë si parametër i vlerës ushqyese të ushqimit të kafshëve

shtëpiake, bletëve.

b) Temat e kapitullit - Kuptimi njësi ushqyese dhe llojet e njësive ushqyese.- Ekuivalenti i amidonit.- Energjia-parametër i vlerës ushqyese.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi :

- shpjegojë kuptimin njësi ushqyese, llojet e njësive ushqyese duke të dhëna konkrete me anë të tabelave apo skemave;

- zhvillojë me nxënësit biseda lidhur me vlerat ushqyese të ushqimit të kafshëve, bletëve.

- nxisë dhe vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit : -kabineti , skema dhe tabela.

Kapitulli 6: Ushqimi i kafshëve shtëpiake, 11 orë

a) Qëllimi i kapitullit

78

Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:- rendisin dhe shpjegojnë faktorët që ndikojnë në kualitetin e ushqimit të kafshëve,

bletëve ;- klasifikojnë ushqimet e kafshëve shtëpiake, bletëve- përshkruajnë ushqimet e gjelbra, voluminoze, tuberoze që përdoren si ushqim për

kafshët shtëpiake, bletëve;- përshkruajnë vlerat ushqyese të silazhit si ushqim për kafshët;- përshkruajnë ushqimet sekondare, me prejardhje shtazore e minerale;- përshkruajnë rëndësinë e vlerat ushqyese të kullotave dhe ushqimeve të tjera të

kafshëve, bletëve ;

b) Temat e kapitullit - Faktorët të cilët ndikojnë në kualitetin e ushqimit të kafshëve, bletëve.- Ushqimi i gjelbër (konvejeri i gjelbër).- Ushqimi voluminoz i thatë (sana, kashta, talla).- Ushqimi tuberoz.- Silazhi.- Prodhimet sekondare të industrisë së miellit, vajit dhe sheqerit.- Ushqimi me prejardhje shtazore.- Ushqimet me prejardhje minerale.- Kullosat dhe ushqimet tjera.


- pasurojë shpjegimin për ushqimin e kafshëve duke përdorur skema për klasifikimin e ushqimit të kafshëve shtëpiake ;

- shpjegojë faktorët të cilët kanë ndikim në cilësinë e ushqimit të kafshëve shtëpiake.- Organizojë vizitë mësimore në terren ose në mullinj dhe fabrika për prodhimin e

ushqimit të kafshëve ;- Vlerësojë nxënësit me pyetje -përgjigje gojore dhe testit me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Pamje filmike, skema, projektor me transparente..

Kapitulli 7: Bazat e normimit të ushqimit 5 orë


- shpjegojnë rëndësinë e normimit të ushqimit të kafshëve shtëpiake ;- tregojë përdorimin e tabelave për bimë foragjere gjatë hartimit të racioneve ushqimore për kafshë shtëpiake.

b) Temat e kapitullit - Racioni dhe përbërja e tij- Përdorimi i tabelave për bimë foragjere gjatë hartimit të racioneve ditore për të gjitha

llojet dhe kategoritë e kafshëve shtëpiake, bletëve.


79

- shpjegojnë përbërjen e racionit ushqimor për kafshë shtëpiake duke theksuar mënyren e përdorimit të tabelave për bimë foragjere gjatë hartimit të racioneve ushqimore ;

- organizojë ushtrime në kabinet ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe kontrollit të zgjidhjes së

ushtrimeve d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- Kabineti, tabela për bimë foragjere ;- Skema të përgatitjes së racionit të kafshëve shtëpiake ;- Filmi.

Kapitulli 8: Të ushqyerit e gjedhëve 14 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit e gjedhëve- përshkruajnë nevojat në materie ushqyese për të gjitha kategoritë e gjedhëve bazuar

në prodhimtarinë e tyre (qumësht, mish) ; - hartojnë racionet ushqimore të thjeshta për gjedhë,

b) Temat e kapitullit - Nevojat e gjedhëve në materie ushqyese .- Racionit ushqimor për lopë, bletë.- Racioni ushqimor për majmëri-mish të vjetëve.- Racioni ushqimor për gjedhë në riprodhim- Racioni ushqimor për vjeta.


- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit të gjedhëve duke theksuar mënyrën e hartimit të racioneve për të gjitha kategoritë;

- angazhojë nxënësit në diskutime për llojet e racioneve ushqimore për kafshë - shtëpiake, bletë;- organizojë ushtrime për hartimin e racioneve ushqimore;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema të përgatitjes së racionit ushqimor të gjedhëve ;- Kabineti, pamje filmi.

Kapitulli 9: Të ushqyerit e deleve dhe dhive 10 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit të deleve dhe dhive ;- shpjegojnë nevojat në materie ushqyese të deleve dhe dhive bazuar në drejtimin e

prodhimtarisë së tyre (qumësht, mish, lesh) ; - hartojnë racione ushqimore për dele dhe dhi.

b) Temat e kapitullit - Nevojat e deleve ne materie ushqyese.

80

- Nevojat e dhive ne materie ushqyese.- Përbërja e racioneve ushqimore për te gjitha kategoritë e deleve.- Përbërja e racioneve ushqimore për të gjitha kategoritë e dhive.


- shpjegojë rëndësinë e te ushqyerit të deleve dhe dhive duke theksuar mënyrën e hartimit të racioneve për të gjitha kategoritë e deleve dhe dhive;

- nxisë nxënësit të japin shembuj në hartimin e racioneve ushqimore ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- Skema të përgatitjes së racionit ushqimor të deleve dhe dhive ;- Kabineti mësimor, filmi.

Kapitulli 10: Të ushqyerit e kuajve 6 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit të kuajve ;- përshkruajnë nevojat në materie ushqyese të kuajve ; - hartojnë racione ushqimore për kuaj.

b) Temat e kapitullit - Nevoja e kuajve në materie ushqyese- Përbërja e racioneve ushqimore për të gjitha kategoritë e kuajve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi:

- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit të kuajve duke theksuar mënyrën e hartimit të - racioneve ushqimore për kuaj ;- nxisë nxënësit të japin shembuj në hartimin e racioneve ushqimore ; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë apo dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema të përgatitjes së racionit ushqimor të kuajve- Kabineti - Filmi

Kapitulli 11: Të ushqyerit e derrave 4 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit të derrave;- shpjegojnë nevojat në materie ushqyese të derrave;- hartojë racione ushqimore për të gjitha kategoritë e derrave.

b) Temat e kapitullit - Nevojat e derrave në materie ushqyese.

81

- Përbërja e racioneve ushqimore për të gjitha kategoritë e derrave.


- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit të derrave dhe të theksojë mënyrën e hartimit të racioneve ushqimore për derra me anë të shembujve;

- nxisë nxënësit të japin shembuj në hartimin e racioneve ushqimore ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë apo dhe testim me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- Skemë të përgatitjes së racionit ushqimor të derrave - Kabineti - Filmi.

Kapitulli 12: Të ushqyerit e shpezëve 10 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit të shpendëve ;- shpjegojnë nevojat në materie ushqyese për të gjitha llojet dhe kategoritë e shpendëve ;- hartojnë racione ushqimore për shpezë.

b) Temat e kapitullit - Nevojat e pulave në materie ushqyese.- Përbërja e racionit ushqimor për të gjitha kategoritë e pulave.- Nevojat e bibave në materie ushqyese.- Përbërja e racionit ushqimor për të gjitha kategoritë ë bibave - Nevojat e patave dhe rosave në materie ushqyese - Përbërja e racionit ushqimor për të gjitha llojet dhe kategoritë e patave dhe rosave.


- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit të shpendëve sipas llojit dhe mënyrën e hartimit të racioneve ushqimore ;

- nxisë nxënësit të japin shembuj në hartimin e racioneve ushqimore ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë apo dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit : - skemë të përgatitjes së racionit ushqimor të shpendëve - kabineti, filmi.

Kapitulli 13: Të ushqyerit e peshqve 5 orë


- shpjegojnë rëndësinë e të ushqyerit të peshqve ;- shpjegojnë nevojat në materie ushqyese për të gjitha kategoritë e peshqve.


82

- Nevojat e peshqve në materie ushqyese.- Përbërja e racionit ushqimor për të gjitha kategoritë e peshqve.


- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit dhe nevojat në materie ushqyese për të gjitha- kategoritë e peshqve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skemë të përgatitjes së racionit ushqimor të peshqve - Kabineti, filmi.

Kapitulli 14: Roli, llojet dhe rëndësia dhe përshkrimi i të ushqyerit të bletëve 10 orë


- shpjegojnë rolin dhe rëndësinë e ushqimit të bletëve.- Llojet dhe përshkruajnë të ushqyerit te bletët.

b) Temat e kapitullit - Nevojat e ushqimit të bletëve.- Llojet dhe përshkërimi i yshqimit të bletëve (shërbeti i sheqerit, pogaçet, me mjaltë).


- shpjegojë rëndësinë e të ushqyerit dhe nevojat në materie ushqyese për të gjitha- kategoritë e bletëve ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skemë të përgatitjes së racionit ushqimor të bletëve.- Kabineti, filmi.

Programi i lëndës

“Bazat e gjenetikës me seleksionim”

83

Lëmi : BujqësiProfili: BlegtoriNiveli : IKlasa : 11

I. Qëllimet e lëndës Në përfundim të trajtimit të lëndës klasa 11, nxënësit duhet të:

- shpjegojnë rëndësinë e gjenetikës dhe ndarjen e saj në disiplina;- shpjegojnë bazën materiale të trashëgimit;- përshkruajnë përbërjen dhe shumimin e qelizave;- përshkruajnë trashëgimin e veçorive jo të lidhura dhe të lidhura;- përshkruajnë trashëgimin e seksit;- shpjegojnë numrin e gjeneve në qelizat somatike-trupore në disa bimë dhe kafshë;- përshkruajnë modifikimet, heterozisin, mutacionet, degjenerimin;- shpjegojnë seleksionimin e kafshëve shtëpiake dhe efektet e seleksionimit.- Selekcionimi i bletëve për qumësht, prodhimin e amave. -



Kapitulli 1: Gjenetika, shkencë e trashëgimit të vetive në organizëm 3 orë


- shpjegojnë zhvillimin dhe rëndësinë e gjenetikës ; - përshkruajnë ndarjen e gjenetikës në disiplina.;-

b) Temat e kapitullit - Zhvillimi, rëndësia dhe ndarja e gjenetikës- Citogjenetika, gjenetika molekulare, e evolucionit të organizmit, e populacionit,

ekologjike, radiologjike, e bimëve ekonomike, e kafshëve- Imunogjenetika, gjenetika e vetive kuantitative


- pasurojë shpjegimin për gjenetikën duke përdorur projektor dhe skema ;- angazhojë nxënësit në diskutime për gjenetikën dhe rëndësinë e saj për - trashëgimin e vetive;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë apo dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Kabineti mësimor, projektori, filmi.

Kapitulli 2: Baza materiale e trashëgimit 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit

84

Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:- përshkruajnë qelizën, strukturën dhe shumimin-ndarjen e qelizave;- shpjegojnë rëndësinë dhe strukturën e materialit gjenetik (AND, ARN);- theksojnë funksionin e materialit gjenetik (AND, ARN);

b) Temat e kapitullit - Qeliza, struktura dhe shumimi-ndarja - Struktura dhe funksioni i materialit gjenetik (ADN, ARN).

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të;

- shpjegojë qelizën, strukturën dhe shumimin duke konkretizuar me fotografi, skica, vizatime dhe projektor;- shpjegojë strukturën dhe funksionin e materialit gjenetik (ADN, ARN) ;- pasurojë shpjegimin e strukturës së qelizës dhe materialit gjenetik me fotografi, - skema etj.;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testim me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Kabineti mësimor, tabela, projektori LCD- Mostra të ndryshme, skema të strukturës së AND-së dhe ARN-së;- Filmi

Kapitulli 3 : Mjedisi si faktor i variabilitetit 2 orë


- shpjegojnë rëndësinë e modifikimeve në blegtori;- përshkruajnë modifikimet e rëndomta (jetësore);- shpjegojnë modifikimet e përhershme (pseudotrashiguese).

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e modifikimeve në blegtori.- Modifikimet e rëndomta dhe të përhershme.


- shpjegojnë modifikimet duke ilustruar me shembuj të ndryshëm; - vlerësojnë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Projektori LCD, filmi, fotografi.

Kapitulli 4: Trashëgimi i veçorive jo të lidhura dhe të lidhura 3 orë


- shpjegojnë trashëgimin e veçorive jo të lidhura dhe të lidhura;- dallojnë trashëgimin monohibrid, dihibrid, trehibrid, tetrahibrid dhe polihibrid ;- shpjegojnë Krosoingoverin;

85

- shpjegojnë mutacionet;- dallojnë trashëgimin jashtë-kromozomik

b) Temat e kapitullit - Trashëgimi monohibrid- Trashëgimi dihibrid- Trashigimi trehibrid, tetrahibrid dhe polihibrid- Krosaingoveri- Mutacionet- Trashëgimi jashtë-kromozomik


- shpjegojë trashëgimin e veçorive jo të lidhura dhe të lidhura duke i ilustruar këto koncepte me skema, projektor dhe vizatime;- angazhojë nxënësit në diskutime për trashëgimin monohibrid, dihibrid, trehibrid, tetrahibrid dhe polihibrid;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema, vizatime, projektori LCD, filmi

Kapitulli 5: Bashkëveprimi dhe interaksioni i gjeneve 2 orë


- shpjegojnë bashkëveprimin e gjeneve dhe inerakcionin e gjeneve;- përshkruajnë gjenet koepistatike, komplementare, suplementare, epistatike dhe hipostatike; - përshkruajnë gjenet letale, inkibuese dhe kseniet;

b) Temat e kapitullit - Gjenet koepistatike, komplementare, suplementare, epistatike, hipostatike- Gjenet letale dhe inkibuese- Kseniet


- shpjegojë bashkëveprimin dhe interakcionin e gjeneve duke përdorur projektorin me transparente;


d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema , vizatime, projektori LCD, filmi

Kapitulli 6: Trashëgimi i vetive te kafshët shtëpiake 3 orë

a) Qëllimi i kapitullit

86

Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:- shpjegojnë trashëgimin e vetive morfologjike të kafshëve shtëpiake;- përshkruajnë gabimet trupore dhe vetive patologjike, ngjyrës së qimeve, pigmentit të

lëkurës, mukozës, shenjave të bardha;- përshkruajnë trashëgimin e vetive prodhuese (prodhimi i qumështit, mishit etj).


- Trashëgimi i vetive morfologjike te kafshëve shtëpiake (gjedhët, kuajt, derrat, delet etj);

- Trashëgimi i vetive prodhuese


- shpjegojë trashëgimin e vetive morfologjike dhe prodhuese të kafshëve shtëpiake duke përdorur shembuj konkret ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema, vizatime, projektori LCD

Kapitulli 7: Trashëgimi i gjinisë 3 orë


- shpjegojnë rëndësinë e trashëgimit të gjinisë dhe përcaktimit gjenetik të seksit;- përshkruajnë trashëgimin e veçorive të lidhura për seks dhe me ndikimin e seksit;- shpjegojnë binjakët dhe interseksin;

b) Temat e kapitullit - Mekanizmat e përcaktimit gjenetik të seksit.- Trashëgimi i veçorive të lidhura për seks dhe nën ndikimin e seksit.- Binjakët dhe interseksi.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të:

- shpjegojë përcaktimin gjenetik të seksit, trashëgimin e veçorive të lidhura për seks dhe nën ndikimin e seksit, interseksin dhe binjakët duke përdorur fotografi dhe vizatime; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - skema, vizatime, projektori LCD, filmi.

Kapitulli 8: Inxhinieringu gjenetik 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të këtij kapitulli, nxënësit duhet të:- shpjegojnë rëndësinë e inxhinieringun gjenetik;- përshkruajnë metodat e fisnikërimit të kafshëve shtëpiake;

87

b) Temat e kapitullit - Rëndësia dhe metodat e inxhinieringut gjenetik në fisnikërimin e kafshëve shtëpiake.


- shpjegojë inxhinieringun gjenetik duke ilustruar me skema dhe projektor ; - vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Skema, vizatime, projektori LCD

Kapitulli 9: Seleksionimi si masë zooteknike në prodhimtarinë blegtorale 4 orë


- shpjegojnë rëndësinë e seleksionimit të kafshëve shtëpiake;- përshkruajnë drejtimet e seleksionimit;- dallojnë metodat e seleksionimit.

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e seleksionimit si masë zooteknike në përparimin e blegtorisë- Seleksionimit për rritjen e prodhimit të qumështit - Seleksionimi për rritjen e prodhimit të mishit- Seleksionimi për rritjen e prodhimit të leshit- Seleksionimi për rritjen e prodhimit të vezëve- Seleksionimi për riprodhim- Metodat e seleksionimit (fillestare, individuale dhe në familje)


- shpjegojë për drejtimet dhe metodat e seleksionimit duke përdorur fotografi, projektor dhe shembuj tjerë ;- angazhojë nxënësit në diskutime për seleksionimin e kafshëve shtëpiake duke përdorur, fotografi, projektor dhe film ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Fotografi, filmi, projektori LCD

Kapitulli 10: Sistemet e seleksionimit 5 orë


- shpjegojë sistemet e seleksionimit me anë të ilustrimeve- shpjegojnë duke theksuar dallimet e sistemit e seleksionimit natyral dhe artificial;- shpjegojnë sistemin e seleksionimit individual, grupor, seleksionimin në disa veti, seleksionimin indirekt dhe tandem seleksionimin.

b) Temat e kapitullit - Seleksionimi natyral dhe artificial- Seleksionimi individual dhe grupor

88

- Seleksionimi në disa veti- Seleksionimi indirekt dhe Tandem seleksionimi


- shpjegoj për sistemet e seleksionimit duke përdorur shembuj konkretizimi ;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Fotografi, filmi, projektori LCD

Kapitulli 11: Vlerësimi i rezultateve të seleksionimit 3 orë


- shpjegojnë rezultatet e seleksionimit duke bërë krahasimin e prodhimtarisë;- shpjegojnë intensitetin e seleksionimit, heritabilitetin dhe kohëzgjatjen e seleksionimit.

b) Temat e kapitullit - Vlerësimi i rezultatit të seleksionimit në bazë të prodhimtarisë (qumësht, mish, lesh,

vezë).- Intensiteti i seleksionimit, heritabiliteti dhe kohëzgjatja e seleksionimit.


- pasurojë shpjegimin për rezultatet dhe intensitetin e seleksionimit duke përdorur shembuj konkretizimi;- vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Fotografi, projektori LCD, filmi

Kapitulli 12: Selekcionimi i bletëve për qumësht, prodhimin e amave 4 orë


- përshkruajnë moshën e bletëve të cilat e prodhojnë qumështin e bletëve- seleksionim i bletëve për prodhimin e amave- seleksionim i grumbujve-mashkujve për mbarsimin e amave- seleksionimi për prodhimin e mjaltit- seleksionimi për prodhimin e dyellit- seleksionimi i bletëve për mbrojtjen e kosherës-

b) Temat e kapitullit - Përcaktimi i moshës e bletëve të cilat e prodhojnë qumështin e bletëve- Bletëve për prodhimin e amave- Grumbujve-mashkujve për mbarsimin e amave- Prodhimin e mjaltit

89

- Prodhimin e dyellitBletëve për mbrojtjen e kosherës

-c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të;

- shpjegojë moshën e bletëve të cilat e prodhojnë qumështin e bletëve - shpjegojë seleksionimin i bletëve për prodhimin e amave- shpjegojë seleksionimin i grumbujve-mashkujve për mbarsimin e amave - shpjegoj seleksionimin për prodhimin e mjaltit, dyellit- shpjegoj seleksionimin e bletëve për mbrojtjen e kosherës--

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - Kabineti mësimor, tabela, projektori LCD- Mostra të ndryshme, skema të ndryshme të llojev të bletëve.

90

Programi i lëndës

“Blegtori e veçantë”

Lëmi: BujqësiProfili: BlegtoriNiveli: IIKlasa: 11

I. Qëllimet e lëndësNë përfundim të lëndës “Blegtori e veçantë” klasa 11, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë e blegtorisë së veçantë; përshkruajë gjendjen e blegtorisë në botë dhe vendin tone; shpjegojë prejardhjen e llojeve të ndryshme të kafshëve shtëpiake; vlerësojë kafshët shtëpiake dhe të udhëheqë librat në prodhimtarinë blegtorale. vlerësojë kafshët shtëpiake dhe të udhëheqë librat në prodhimtarinë blegtorale. Kalendari në bletari dhe teknikat e punës



Kapitulli 1: Rëndësia ekonomike e gjedhtarisë dhe prejardhja e gjedhëve 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të gjedhtarisë; përshkruajë gjendjen e gjedhtarisë në botë dhe vendin tone;- shpjegojë prejardhjen e gjedheve sipas teorisë: monofiletike, difiletike dhe polifiletike.

b) Temat e kapitullit Rëndësia ekonomike e gjedhtarisë. Gjendja e gjedhtarisë në botë dhe vendin tonë. Prejardhja e gjedhëve sipas teorisë: monofiletike, difiletike dhe polifiletike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të gjedhtarisë duke u shërbye me të dhënat konkrete,

gjendjen e gjedhtarisë në botë dhe vendin tonë sipas të dhënave statistikore të FAO-së respektivisht Entit statistikor të Kosovës, dhe prejardhjen e gjedhëve;

angazhojë nxënësit në diskutime për rëndësinë e prodhimtarisë gjedhetare në botë dhe vendin tone;

zhvilloj bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për prejardhjen e gjedhëve

91

bëjë pyetje me gojë për të kontrolluar nivelin e të kuptuarit të kapitullit;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit tabela mbi gjendjen e gjedhëve, projektor, film.

Kapitulli 2: Mbarështimit dhe drejtimet e prodhimit 4 orë

a)Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të :- shpjegojë qëllimin e mbarështimit në përcaktimin e drejtimeve të prodhimit; përshkruajë drejtimin e prodhimit të qumështit, mishit, krerëve për riprodhim dhe

drejtimin e kombinuar; shpjegojë prodhimtarinë gjedhtare ekstensive dhe intensive; përzgjedhë racën e gjedhëve për mënyra të caktuara të mbarështimit; përshkruajë mënyrën e intensifikimit të prodhimtarisë gjedhtare; përshkruajë përmirësimin e racës autoktone në gjak të pastër, përshkruajë zëvendësimin e racës autoktone me raca tjera, përshkruajë kryqëzimin e racës autoktone me raca tjera.

b) Temat e kapitullit Mbarështimi i viçave. Mbarështimi i lopëve për prodhimin e qumështit. Mbarështimi i gjedhëve për prodhimin e mishit. Mbarështimi i gjedhëve për riprodhim. Mbarështimi i gjedhëve për prodhimtari të kombinuar. Mënyra e intensifikimit të prodhimtarisë gjedhtare. Përzgjedhja e racë së gjedhëve për mbarështimi të caktuar.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë qëllimet e mbarështimit duke u shërbyer me shembuj konkret; zhvillojë bisedë me nxënësit lidhur me njohuritë e tyre për qëllimet e mbarështimit; vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- vizita në ferma blegtorale, projektor, film.

Kapitulli 3: Rëndësia ekonomike dhe prejardhja e deleve dhe e dhive 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të deleve dhe dhive; përshkruajë gjendjen e deleve dhe dhive në botë dhe vendin tonë; shpjegojë prejardhjen e deleve dhe dhive.

b) Temat e kapitullit Rëndësia ekonomike e deleve dhe dhive dhe gjendja e deleve dhe dhive në botë

92

dhe vendin tonë. Paraardhësit e deleve. Paraardhësit e dhive.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të deleve dhe dhive dhe gjendjen e deleve dhe dhive në

botë dhe vendin tone duke shërbyer të dhënat statistikore të FAO-së dhe Kosovës; shpjegojë prejardhjen e deleve dhe dhive duke u shërbyer me shembuj konkret; zhvillojë bisedë me nxënës lidhur me njohuritë e tyre për rëndësinë ekonomike të deleve

dhe dhive dhe gjendjen e deleve dhe dhive në bote dhe vendin tone.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit vizitë në fermë të deleve dhe dhive, hartë gjeografike, film.

Kapitulli 4 : Sistemet e prodhimtarisë së deleve dhe dhive 2 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: përshkruajë sistemet e prodhimtarisë së deleve dhe dhive; dallojë sistemin ekstensiv dhe intensiv.

b) Temat e kapitullit Sistemi ekstensiv dhe intensiv i prodhimtarisë së deleve. Sistemi ekstensiv dhe intensiv i prodhimtarisë së dhive.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë sistemet e prodhimtarisë së deleve dhe dhive duke demonstruar në fermë të deleve dhe

dhive dhe me anë të filmit. vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit fermë të deleve dhe dhive, projektor, film.

Kapitulli 5: Njohuri të përgjithshme mbi kuajt vlerësimi i kuajve 4 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të kuajtarisë; përshkruajë gjendjen e kuajve në botë dhe vendin tone; shpjegojë prejardhjen e kuajve; tjera të përgjithshme.

b) Temat e kapitullit Rëndësia ekonomike e kuajve dhe gjendja e kuajve në botë dhe vendin tone; Prejardhja e kuajve dhe tipet e kuajve.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin

93

Rekomandohet që mësuesi të: shpjegojë rëndësinë e kuajtarisë dhe gjendja e kuajve në botë dhe vendin tonë,

duke demonstruar në fermë të kuajve dhe kabinet me anë të fotografive, prospektit, katalogjve dhe filmit.

vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit- fermë kuajsh, kabinet, projektor, film.

Kapitulli 6: Njohuri të përgjithshme mbi derrat 1 orë

a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të derrarisë dhe gjendjen e derrarisë në botë dhe vendin tone; përshkruajë gjendjen e derrave në botë dhe vendin tone; shpjegojë prejardhjen e derrave.

b) Temat e kapitullit Rëndësia ekonomike e derrarisë. Prejardhja e derrave dhe racat e derrave.

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të derrarisë duke demonstruar në fermë derrash dhe kabinet; organizojë nxënësit në diskutim për racat e derrave; vlerësoj nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

Kapitulli 7: Njohuri të përgjithshme mbi shpezët 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të shpeztarisë; përshkruajë gjendjen e shpeztarisë në botë dhe vendin tonë; përshkruajë prejardhjen e shpendëve

b) Temat e kapitullit Rëndësia ekonomike e shpeztarisë, Gjendja e shpeztarisë në botë dhe vendin tonë. Prejardhja e shpendëve

c) Udhëzime didaktike për kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë rëndësinë ekonomike të shpeztarisë dhe gjendjen e sajë në botë dhe vendin tone duke

shërbyer të dhënat statistikore; vlerësojë nxënësit me anë të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitulli

94

fermë shpeztare, kabinet, skema, fotografi, film.

Kapitulli 8 : Udhëheqja e te dhënave ne fermat blegtorale ( Evidenca në blegtori) 5 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: përshkruajë dokumentacionin e kontabilitetit amë në blegtori; dallojë librin e pranimit (për lope dhe pela); mbajë librin e mbarësimit, plotësoj regjistrat e brezave të rijë, mbajë librin amë për kafshë; plotësojë certifikata që dalin nga libri amë, mbajë librat ndihmëse: deklarata, ditar, regjistra me rëndësi (vërtetimi i pjelljes, kontrolli i mjeljes, regjistri mbi shpenzimet e ushqimit, ditari i majmërisë, ditari i qethjes).

b) Temat e kapitullit Dokumentacioni i kontabilitetit amë në blegtori. Mbajtja (evidenca) e librit të pranimit, librit amë, librave ndihmëse, evidencës së mbarësimit dhe

pjelljes, kontrollit të mjeljes, regjistrave me rëndësi, certifikatave mbi prejardhjen dhe ditarëve.

c) Udhëzime didaktike mbi kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë për kontabilitetin amë në blegtori dhe udhëheqjen e dokumenteve të caktuar duke shërbyer

arkivin e evidencës në blegtori;. vlerësoj nxënësit bazuar në aktivitetin e tyre praktik në udhëheqjen e librave, regjistrave dhe dokumenteve tjera në blegtori.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit vizita në ferma blegtorale, vizita institutit për blegtori dhe veterinari, skema, regjistra, lista, film.

përshkruajë dokumentacionin e punëve gjatë vitit në bletari, duhet të mbahet ditari i punës në bletore, duhet të dij për punën e duhet për çdo muaj, dalloj kohën e punës në bletishtë për çdo muaj kalendarit të vitit duhet të kryhet punët e caktuara brenda kalendarit

c) Udhëzime didaktike mbi kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë për ditarin në bletari të vlerësoj zbatimin e duhur të kalendarit në bletisht

d) Kushtet për realizimin e kapitullit vizita në bletishtë, vizita institutit për blegtori dhe veterinari, skema, regjistra,

95

lista, film.

Kapitulli 9: Kalendari i punëve në bletari dhe teknikat e punës 6 orë

a) Qëllimet e kapitullitNë përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: përshkruajë kalendarit gjatë tëre vitit për punën në bletari të mbaj ditarin e punës në bletore të respektohet puna e caktuar sipas kalendarit ti zbatoj teknikat e punës për përfitimin e mjaltit dhe nën prodhimeve të mjaltit

b) Temat e kapitullit kalendarit gjatë tëre vitit për punën në bletari ditarin e punës në bletore puna, orari sipas kalendarit zbatimi i teknikat e punës për përfitimin e mjaltit dhe nën prodhimeve të mjaltit

c) Udhëzime didaktike mbi kapitullinRekomandohet që mësuesi të: Të shpjegoj kalendarin gjatë tëre vitit për punën në bletari Të mbaj ditarin e punës në bletore Të zbatoj punën e caktuar sipas kalendarit Të zbatoj teknikat e punës për përfitimin e mjaltit dhe nën prodhimeve të mjaltit

d) Kushtet për realizimin e kapitullit vizita në bletishtë vizita institutit për blegtori dhe veterinari, skema, regjistra, lista, film.

c) Udhëzime didaktike mbi kapitullinRekomandohet që mësuesi të: shpjegojë për ditarin në bletari të vlerësoj zbatimin e duhur të kalendarit në bletisht

d) Kushtet për realizimin e kapitullit vizita në bletishtë, vizita institutit për blegtori dhe veterinari, skema, regjistra, lista, film.

96

KLASA 11

Përshkruesit e moduleve praktik profesionalePËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“Përdorimi dhe mirëmbajtja e traktorit dhe mjeteve të punës në bletari”

Lëmi : BujqësiProfili : BletariNiveli : IKlasa : 11


Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për drejtimin, manovrimin, kryerjen e shërbimeve dhe mirëmbajtjen e traktorit dhe mjeteve që përdoren në bletari-ndërtimi i arkave


3.5 K (35 orë)


RM 1 Nxënësi drejton dhe manovron me traktor, me mjetet e nevojshme për bletari-ndërtimi i arkave për bletariPërmbajtja- Kontrolli i gjendjes teknike të mjeteve të punës - Kontrolli i sistemit të ndezjes fillestare- Ndezja e traktorit- Lëvizja para, prapa në kthesa- Lidhja me rimorkio - makinë- Ecja para prapa me rimorkio- Sigurimi teknik gjatë lëvizjes, sistemi ndriçues dhe sinjalizues.-ndërtimi i arkave dhe llojet e tyre prej druri-

RM 2 Nxënësi lidh dhe shkëput pajisjet në lidhësin me tri pika të traktorit Përmbajtja- Lidhja e pajisjeve në lidhësin me tri pika me siguri të lartë- Shkëputja e pajisjeve në lidhësin me tri pika me siguri të- lartë- Manovrimi me traktor para, prapa, në kthesa me pajisjet- Rregullat e sigurisë teknike e të ruajtjes së mjedisit gjatë- lidhjes, shkëputjes së pajisjeve dhe manovrimit me traktor- ndërtimi i kornizave për arka

RM 3 Nxënësi kryen shërbime mirëmbajtjeje të traktorit.

97

Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës- Vendosja e traktorit në kanal- lift- Kontrolli i lëndës djegëse- Kontrolli i vajit (lloji i vajit), filtri i vajit (lloji i filtrit)- Kontrolli i ujit në radiator- Kontrolli i elektrolitit në bateri- Kontrolli i shtypjes në goma- Kontrolli i instalimit ndriçues dhe sinjalizues- Kontrolli i sistemit hidraulik- Kontrolli i frenave- Largimi i traktorit nga kanali- lifti- Rregullat e sigurisë teknike e të ruajtjes së mjedisit gjatë mirëmbajtjes së traktorit. -vendosja e telave në korniza-vendosaj e fletëve të dyellit në korniza




KR Nxënësi duhet të:- kontrollojë gjendjen e ujit, vajit dhe lëndës djegëse

para nisjes së traktorit- kontrollojë sistemin e ndezjes së traktorit ;- Ndez traktorin ;- Lëviz para, prapa dhe në kthesa me traktor ;- Lidh rimorkion me traktorin ;- Manovron me traktor para, prapa me rimorkio

- manovrojë mirë traktorin pa rimorkio ; - zbatojë të gjitha rregullat e sigurisë teknike dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë drejtimit dhe manovrimit me traktor;-Kontrollimin e cilësisë së drurit për punimn e arkave .


KR Nxënësi duhet të: - lidhë pajisjet me traktorin sipas udhëzimeve teknike; - përdor drejt mekanizmat hidraulik gjatë lidhjes së pajisjeve;- shkëput pajisjet nga traktori sipas udhëzimeve teknike ;- manovrojë me traktor para, prapa dhe në kthesa me pajisjet ;

98

- zbatojë me korrektësi rregullat e sigurisë teknike dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë lidhjes, shkëputjes së pajisjeve dhe manovrimit me traktor

- -vendosjen e telave nëpër korniza dhe fletëve të dyellit.


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura sipas natyrës

së shërbimit ;- vendosë traktorin në kanal ;- kontrollojë nivelin e vajit motorik, vajit të ndërruesit

të shpejtësive, vajit të diferencialit, vajit të sistemit hidraulik dhe të frenave sipas standardeve të prodhuesit ;

- kontrollojë nivelin e ujit ;- kontrollojë gjendjen teknike të baterisë ;- kontrollojë gjendjen teknike të frenave, - kontrollojë shtypjen në gomat e traktorit ;

- kontrollojë gjendjen e funksionimin të instalimit ndriçues dhe sinjalizues dhe të sistemit hidraulik

- zbatojë rregullat e sigurisë teknike dhe të ruajtjes së mjedisit të punës ; - zbatojë me saktësi udhëzimet e prodhuesit të traktorit.- Vendosjen e kornizave të kompletuara në arkë.


- Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave praktike kombinuar me shpjegime të shkurtra teorike që realizojnë kërkesat e modulit. - Gjatë kryerjes së veprimeve praktike, nxënësit vëzhgohen dhe udhëzohen nga mësuesi- Rekomandohet që nxënësi të mbajë dhe shënime për udhëzime që jepen nga mësuesi.- Nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e traktorëve dhe makinave që instalohen në to, si dhe mjeteve dhe makinave të nevojshme në bletari- Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë i rreptë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Traktor me një dhe dy diferencial.- Rimorkio dyrrotëshe. - Makina që vendosen në traktor për punime të ndryshme. (plug, frezë, kultivator, makinë mbjellëse, kosë, silokombajn)- Shesh për realizimin e sigurt të ngasjes me traktor.- Mjedis për mirëmbajtjen ditore dhe periodike në traktor.- Çelësa, pompë grasatimi, vaj motorik, graso (yndyrë) dhe

99

karburante.-Ndërtimit të arkave.-Mjetet dhe makinat në bletari


“Mirëmbajtja e makinat për përgatitjen e sanës”



Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për mirëmbajtjen e pajisjeve dhe makinerive që përdoren në përgatitjen e sanës.


3.5 K (35)


RM 1 Nxënësi mirëmban makinat e përgatitjes së sanësPërmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave- Përgatitja dhe përdorimi i veglave të punës- Pastrimi i makinave nga pluhuri dhe balta- Pastrimi i makinave nga mbetjet tjera- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë pastrimit të makinave

RM 2 Nxënësi mirëmban makinat në ruajtje.Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe materialit për mirëmbajtjen dhe ruajtjen e makinave- Lyerja me vaj e pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit- Lyerja me ngjyrë e pjesëve të ndryshme të makinave- Lubrifikimi i pikave të caktuara në makina- Vendosja e makinave në vendin e duhur për ruajtje- Zbatimi i rregullave për sigurimin teknik dhe ruajtjes së mjedisit gjatë mirëmbajtjes së makinave.

100




KR Nxënësi duhet të:- përzgjedhë pajisjet me veglat e punës për pastrimin

dhe mirëmbajtjen e makinave ;- përgatitë veglat dhe pajisjet për pastrim dhe

mirëmbajtje të makinave ;- bëjë pastrimin e makinave nga pluhuri dhe balta ;- bëjë pastrimin e makinave nga vajrat, yndyrat dhe

mbetjet e tjera ;- - përgatitë makinat për ruajtje ;- - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe materialin për mirëmbajtjen

dhe ruajtjen e makinave ;- bëjë lyerjen me vaj të pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit ;- lyejë me kujdes pjesët e ndryshme me ngjyrë ;- respektojë udhëzimet e duhura për mirëmbajtjen e makinave ;- vendosë me kujdes makinat në vendin e duhur për ruajtje ;

- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe në ruajtje të mjedisit gjatë konservimit të makinave për ruajtje.


- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin.- Gjatë trajtimit të modulit, mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrimet konkrete në mirëmbajtjen e makinave për përgatitjen e sanës.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrim nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen dhe në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështjet e ndryshme të punimeve në mirëmbajtjen e makinave.- Nxënësi do të përvetësoj kompetencat nëpërmjet veprimtarive

101

praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave dhe të pajisjeve të punës.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në vlerësimin e demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Fermë bujqësore.- Traktor dhe makina për përgatitjen e sanës.- Vegla të ndryshme pune për shërbime të mirëmbajtjes së makinave.- Vajra dhe yndyra.- Katalog për vegla pune dhe të makinave.- Fletëraport për punë.- Materiale studimore, rregullore, standarde etj.

“Përdorimi i kombajnave për silazh



Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për përdorimin dhe mirëmbajtën e kombajnave për silazh,


3.5 K (35)

Rezultatet e të mësuarit (RM)

RM 1 Nxënësi përgatit kombajnat për silazh, përgatitja, vendosja e pogaçeve për ushqimin e bletëve

102

dhe përmbajtja

Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave, pajisjeve dhe materialit të

nevojshëm për përgatitjen e kombajnave për silazh para përdorimit

- Vendosja e kombajnave për silazh në plato- Lyerja e pikave të nevojshme- Regjistrimi i zakonshëm para përdorimit të- Kontrolli i mekanizmit për pranimin dhe prerjen e

masës- Rregullimi i madhësisë së grimcave të masës së prerë - Zëvendësimi i brisqeve për prerjen e masës dhe pjesëve- tjera të dëmtuara - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit - përdorimit dhe mirëmbajtjes së kombajnave për silazh.

RM 2 Nxënësi vë në veprim kombajnën për silazh.Përmbajtja- Përzgjedhja e kombajnit për silazh- Lidhja e kombajnës për silazh me traktorin- Pozicionimi i kombajnës për punë- Përcaktimi metodës për korrje dhe kositje- Përcaktimi i i lartësisë së korrjes dhe kositjes- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit - gjatë vënies së kombajnave për silazh në veprim.

RM 3 Nxënësi kryen pastrimin e kombajnëve për silazh pas përdorimit të tyre, pastrimi i arkave.Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe mjeteve të punës për - pastrimin e kombajnave për silazh pas përdorimit- Përzgjedhja e vendit për pastrimin e kombajnit për- silazh- Vendosja e kombajnit për silazh në vendin e caktuar- Pastrimi i kombajnit për silazh nga mbeturinat dhe- Pluhuri- Hedhja e mbeturinave në vendin e duhur- Lyerja dhe konservimi i kombajnit për silazh- Vendosja e kombajnit për silazh në vend të caktuar- Zbatimi i rregullave të sigurisë dhe të mbrojtjes së mjedisit..ruajtja e pogaçve


Realizim i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM Rezultatet e të mësuarit

103

IV Instrumentet e vlerësimitKR Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për- mirëmbajtjen e kombajnave për silazh para - përdorimit ;- vendosë me kujdes kombajnit për silazh në plato ;- përzgjedhë pajisjet që i përshtaten kombajnit për silazh ;- lyejë pikat e nevojshme ;- bën kontrollit e mekanizmit për pranimin dhe - prerjen e masës ;- bën rregullimin e madhësisë të grimcave të masës së- prerë ;- bën zëvendësimin e brisqeve dhe pjesëve tjera të- dëmtuara ;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së- mjedisit gjatë përdorimit dhe mirëmbajtjes së - kombajnave për silazh para përdorimit..


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë silokombajnit ;- verifikojë lidhjen e kombajnit për silazh;- pozicionojë kombajnin për silazh për punë ;- përdorë metodën më të përshtatshme për korrje-kositje ;- caktojë lartësinë e korrjes-kositjes së masës ;- regjistron silokombajnën për punë ;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së- mjedisit gjatë vënies së silokombajnëve në veprim.- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe në ruajtje të mjedisit gjatë konservimit të makinave për ruajtje.


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe mjetet e punës për pastrimin e

makinave mbjellëse pas përdorimit ;- përzgjedhë vendin adekuat për pastrimin e kombajnit

për silazh ;- vendosë me kujdes kombajnin për silazh në vendin e

caktuar ;- pastrojë kombajnët për silazh nga mbeturinat dhe pluhuri- bën lyerjen dhe konservimin e kombajnit për silazh;- bën vendosjen e kombajnit për silazh me kujdes në

vendin e caktuar për ruajtje ;

104


- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata - praktike me nxënësit.- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që të jetë e - mundur demonstrime konkrete të punës me kombajna për - silazh, përdorimin e tyre dhe mirëmbajtjen para lëshimit në - punë.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin- por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrim- nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me çështje të ndryshme të punimeve në përdorimin dhe mirëmbajtjen e kombajnave për silazh.- Nxënësit do të përvetësojnë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, të ruajtjes së mjedisit dhe të mirëmbajtjes së veglave të punës.- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i - demonstrimit praktik të njohurive dhe të shprehive të punës


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Fermë bujqësore.- Traktor.- Fusha eksperimentale për mbjelljen e kulturave për prodhimin e silazhit.- Pjesë rezervë të kombajnave për silazh.- Vegla të ndryshme pune për mirëmbajtjen e kombajnave për silazh- Kombajnë për silazh (njërendësh, dyrendësh dhe vetëlëvizës- Katalog dhe prospekte të kombajnave për silazh.- Materiale studimore.

Të ushqyerit e kafshëve shtëpiake, bletëve


105


Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për përgatitjen e ushqimit, të ushqyerit dhe kujdesin për kafshët shtëpiake, përgatitja, vendosja e pogaçeve për ushqimin e bletëve, pastrimin e arkave të bletëve


7 K (70 orë)


RM 1 Nxënësi përgatit ushqimet për kafshët shtëpiakePërmbajtja- Përzgjedhja e mjeteve të punës- Përzgjedhja e ushqimit voluminoz- Kositja e ushqimit voluminoz- Terja, grumbullimi dhe presimi i ushqimit volunimoz- Përzgjedhja e ushqimit të koncentruar- Përzierja e llojeve të ushqimeve të koncentruara- Përgatitja e silazhit- Kujdesi gjatë ruajtjes së ushqimit voluminoz dhe të silazhit- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë- Përgatitjes së ushqime për kafshë shtëpiake- përzgjedhja e materialit për përgatitjen pogaçeve për ushqimin e bletëve

RM 2 Nxënësi ushqen kafshët shtëpiake. Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave të punës- Përzgjedhja e llojit të ushqimit sipas llojit të kafshës shtëpiake- Vlerësimi i cilësisë së ushqimit- Pastrimi i grazhdit për ushqim- Të ushqyerit e kafshëve- Llogaritja e sasisë së nevojshme të ushqimit për kafshë shtëpiake- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë të ushqyerit të kafshëve shtëpiake.- përgatitjen pogaçeve për ushqimin e bletëve

RM 3 Nxënësi kujdeset për kafshët shtëpiake gjatë kullotjes në mjedise të hapura.Përmbajtja- Përgatitja e mjedisit për kullotjen e kafshëve shtëpiake- Lëshimi i kafshëve në fushë të hapur- Ndalimi i kopesë ( tufës) në fushë- Ruajtja e kopesë ( tufës) në fushë të hapur- Kthimi i kopesë ( tufës) në objektin e fermës- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë të ushqyerit dhe kujdesit të kafshëve shtëpiake.- zbatojë rregullat e sigurisë gjatë punës dhe ruajtjes së mjedisit. -ruajtja e pogaçeve

106




KR Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet e punës ;- përzgjedhë llojin e ushqimit voluminoz dhe të – koncentruar sipas llojit të kafshëve shtëpiake ;- kositë, terë, grumbullon dhe preson ushqimin – voluminoz sipas standardeve dhe kërkesave ;- klasifikojë dhe përziejë llojet të ushqimit ;– zbaton rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së racioneve ushqimore për kafshë shtëpiake.

përzgjedhja e materialit për përgatitjen pogaçeve për ushqimin e bletëve


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat e punës ;- përzgjedhë llojin e ushqimit sipas kërkesës dhe llojit të kafshës shtëpiake ;- bën pastrimin e grazhdit ;- llogaritë kërkesat për një kafshë dhe periudhë kohore të caktuar ;- vlerësoj cilësinë e ushqimit nëpërmjet ekzaminimit fizik - zbatoj rregullat e përdorimit e të ruajtjes së ushqimit ;- respektoj rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë të ushqyerit të kafshëve shtëpiake.-përzgjegjë mjetet e punës për përgatitjen pogaçeve për ushqimin e bletëve


KR Nxënësi duhet të: - përgatitë mjedisin për kullotjen e kafshëve shtëpiake ;- lëshojë kafshët në fushë të hapur ;- ndalojë kafshët në vendin më të përshtatshëm për kullotje ;- ruajë kafshët në fushë të hapur dhe t`i kthej ato në

107

fermë ;- respektoj rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së mjedisit gjatë të ushqyerit dhe kujdesit për kafshët shtëpiake.-përgatitë vendin e punës për përgatitjen e pogaçve


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në fermë, bletidhtë dhe në mjedise të tjera të prodhimit të ushqimit të kafshëve.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.

- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstriminnga mësuesi.

- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime e diskutime për përcaktimin e vlerës ushqyese të ushqimeve dhe përpilimin e racioneve ushqimore për kafshë shtëpiake, bletë.

- Ky ushtrim praktik duhet të realizohet duke përfshirë edhe plotësimin e fletëve të punës.

- mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në demonstrimin praktik të njohurive dhe të kompetencave të fituara.

- demonstrimit praktik të njohurive dhe të shprehive të punës


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Fermë blegtorale. -Bletishtë. - Sipërfaqe tokësore e mbjell me bimë foraxhere.- Punishte ushqimi.- Depo e ushqimi.- Tabela analitike të ushqimeve.- Tabela ushqimore të kafshëve shtëpiake.- Vegla të ndryshme pune.- Fletëraport për punë.- Materiale studimore dhe pamje filmike

“Shtimi i kafshëve shtëpiake, bletëve”

Lëmi : BujqësiProfili : Blegtori, Bletari

108

Niveli : IKlasa : 11


Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësitë praktike për të kryer veprime përgatitore për shtimin e kafshëve shtëpiake, si dhe të kujdesjes për kafshët gjatë lindjes, gjatë lulzmimit-lëshuarjes së bletëve


7 K (70 orë)


RM 1 Nxënësi kryen veprime përgatitore për çiftëzimin e kafshëve , gjatë lulzmimit-lëshuarjes së amavePërmbajtja- Shenjat e pjekurisë seksuale- Cikli estral, estrusi primar dhe sekondar dhe shenjat estrusit- Metodat e njohjes dhe e ndihmës për mundësinë e çiftëzimit - Kontrolli i ciklit të gjendjes së estrusit.-Koha e çiftzimit të amave

RM 2 Nxënësi kryen veprime përgatitore për zbatimin e teknikës së çiftëzimit të kafshëve.Përmbajtja- Pjekuria seksuale - Mosha dhe pesha në mbarsimin e parë - Ekzaminimi vizual i kafshëve në raport mashkull-femër- Vendosja e femrës në vendin e posaçëm për çiftëzim - Mbarsimi natyral dhe artificial- Mbajtja e evidencës për mbarsimin e kafshës, amës

RM 3 Nxënësi zbaton procedurat e përshtatshme të kujdesjes për kafshët gjatë lindjes.Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe materialit të nevojshëm për kujdesin gjatë lindjes- Përdorimi i regjistrit për parashikimin e lindjes- Vendosja e kafshës në vend të posaçëm për lindje- Lindja normale dhe abnormale - Të ushqyerit e të porsalindurve me kulloshtër gjatë javës e parë pas lindjes- Rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit

gjatë kujdesit të kafshës gjatë lindjes. - Përzgjedhja e grumbullit-maskullit nga ana e amës në kohën e pjekurisë seksuale.-përshkrimi i çiftzimit të amës-Përshkrimi dasmës së bletëve

109




KR Nxënësi duhet të:- përcaktojë me saktësi shenjat e pjekurisë seksuale dhe gjendjes së estrusit për çdo lloj kafshe , bletës - konstatojë frekuencën e gjendjes së estrusit për lloje të ndryshme të kafshëve ; - konstatojë kohëzgjatjen e estrusit për çdo lloj të kafshëve ; - përdor metodat më të përshtatshme për mundësi çiftëzimi-Zgjedhja e grumbullit-mashkullit për fekondim


KR Nxënësi duhet të: - vendosë femrën në vendin e posaçëm për çiftëzim ; - caktoj me saktësi moshën dhe peshën në mbarësimin e parë ;- vendosë për mënyrën e mbarësimit ;- bën ekzaminimin vizual të mashkullit dhe femrës ;- mbajë evidencë të sakta për mbarsimin e kafshëve në kope (tufë).-metoda dhe vendi i çiftzimit.


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm që përdoret gjatë lindjes ;- përdorë evidencën për datat e lindjes ;- përcaktoj mundësin e lindjes normale dhe abnormale ;- vendosë kafshën në vendin e posaçëm për lindje ;- zbatojë procedurat e lindjes sipas praktikës në fermë ;- respektoj rregullat e sigurisë gjatë punës.-spjegojë përshkrimi i dasmës së bletëve për çiftzimin e amës


- Trajtimi i këtij moduli duhet bërë në ferma blegtorale, fletishtë.- Gjatë trajtimit të këtij moduli mësuesi i praktikës duhet të përdor- sa më shumë që të jetë e mundur demonstrimet konkrete për të- identifikuar gjendjen e estrusit të kafshëve dhe mundësinë e

110

- mbarësimit, si dhe asistoj gjatë lindjes së kafshëve.- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin - por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi.- Gjatë kryerjes së veprimeve praktike ata vëzhgohen dhe udhëzohen

nga mësuesi.- Nxënësi do të përvetësoj kompetencat nëpërmjet veprimeve praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e

rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në demonstrimin

praktik të njohurive dhe shprehive të punës.- -Përshkrimi i nxënësit sesi ama bënë vezët-lavave, nimfave dhe

lindja e bletës


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Fermë blegtorale, fletishtë.- Stacion për mbarsimin artificial.- Pamje filmike.- Regjistër mbarësimi.- Material studimor.- Video demonstrime të ndryshme

“Mjelja me makinë mjelëse, mjete për nxjerrjen e qumështit të bletës ”

Lëmi : BujqësiProfili : BlegtoriNiveli : IKlasa : 11


Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për përdorimin dhe mirëmbajtjen e makinave për mjelje, për nxjerrjen e qumështit të bletës.


7 K (70 orë)


RM 1 Nxënësi përdor makinat për mjeljen e kafshëve, nxjerrja e qumështit nga bleta Përmbajtja- Përzgjedhja e makinës mjelëse sipas llojit të kafshës

111

- Lidhja e makinës mjelëse me burimin e energjisë elektrike

- dhe shkëputja sipas nevojës- Lëshuarja në përdorim e makinës mjelëse- Kryerja e operacionit të mjeljes

-Përzgjedhja e metodave për nxjerrjen e qumështit nga bletët

RM 2 Nxënësi kryen detyrat e mirëmbajtjes para fillimit dhe paskryerjes së mjeljes.Përmbajtja- Përzgjedhja e veglave dhe e pajisjeve të punës për mirëmbajtjen e makinës mjelëse- Kontrolli i pompës me zbrazëti- Kontrolli i tubave transportuese- Kontrolli i enës për mbledhjen e qumështit- Kontrolli i kupave të sisëve, valvulet mbyllëse- Kontrolli i kolektorit.- Kontrolli i sistemit të tubacionit.- Kontrolli i bidonës (cisternë për grumbullimin e qumështit)- Zbatimi i rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë mirëmbajtjes.-Nxjerrja e qumështit me Aparat të enterit- Nxjerrja e qumështit me Aparat të Nikotit-Nxjerrja e qumështit me mbjellje në kupëza të dyellit

RM 3 Nxënësi bënë riparimin e pjesshëm (zëvendësimin e pjesëve të dëmtuara) të defekteve në makinën mjelëse të qumështit, kupëzave të dyellit.Përmbajtja- Përzgjedhja e materialeve për riparim të defektit- Përdorimi i materialeve (tuba, kupa të sisës, tubacione)- Lokalizimi i defekteve që duhen korrigjuar- Riparimi i defekteve- Kontrolli i punës së bërë me riparim- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

riparimit.- Zavendësimi i kupëzave të dëmtuara të dyllit.




KR Nxënësi duhet të:- lidhjen e makinës mjelëse me burim të energjisë

112

elektrike ;- lëshuarjen në përdorim të makinës mjelëse ;- kryerjen e operacionit të mjeljes.- Duhet ditur kohën e vendosjes së aparatit në zgjoje.


KR Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe pajisjet e duhura të punës- kontrollojë pompën me zbrazëti- kontrollojë tubat transportuese- kontrollojë enën për mbledhjen e qumështit- kontrollojë kupat e sisëve dhe valvulet mbyllëse- kontrollojë kolektorin, sistemin e tubacioneve- kontrollojë cisternën për grumbullimin e qumështit- respektoj rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë mirëmbajtjes së makinës mjelëse.- -përzgjedhjen metodën dhe aparatin për nxjerrjen e

qumështit nga bletët.


KR Nxënësi duhet të: - - përzgjedhë materialin për riparim të defektit- lokalizojë defektin në makinë mjelëse- zëvendësojë pjesën e dëmtuar- verifikojë efektin e punës së kryer- respektoj rregullat e sigurimit teknik e të mbrojtjes

së mjedisit gjatë riparimit – evitimit të defektit.


- Trajtimi i këtij moduli të bëhet në fermë bujqësore ose në - servise të makinave për mjelje.- Gjatë trajtimit të këtij moduli, mësuesi i praktikës duhet të - përdorë sa ma shumë që të jetë e mundur demonstrimet- konkrete të punimeve që kryhen me makinë mjelëse.- Nxënësi duhet të përvetësojë kompetencat e punës kryesisht - nëpërmjet veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave - të mbrojtjes në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së- veglave dhe pajisjeve të punës.- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet vlerësimi i- demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.- Përzgjedhja e dyellit për punimin e kupëzave të dyellit për

vendosjen në zgjoje.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:

113

- Lloje të ndryshme të makinave mjelëse (për lopë, dele dhe dhi) - Pjesë rezervë të makinave mjelëse :- Katalogë, prospekte, vizatime dhe skica.-dylli-aparati prej masës plastike, për nxjerrjen e qumështit të bletës.

Programet të lëndëve teorike për kl-12-të

Lënda:“Kontrolli i cilësisë dhe siguria e prodhimeve të bletës”

Lëmi: BujqësiProfili: BletariNiveli: IIKlasa: 12

I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të trajtimit të lëndës “Kontrolli i cilësisë dhe siguria e prodhimeve të bletës” klasa 12, nxënësi duhet të: tregojë qëllimin dhe rëndësinë e kontrollit të cilësisë dhe sigurisë së prodhimeve të bletës

dhe lidhshmërinë me shkencat tjera; shpjegojë konceptet dhe parimet e cilësisë së prodhimeve ushqimore të bletës; përshkruajë kontrollin e mjaltit;

- Pësimi i ndryshimit të mjaltit përshkak të temperaturave shpjegojë praktikat e mira të punës dhe programet paraprake; shpjegojë sistemin HACCP – Analiza e rrezikut të pikave kritike të kontrollit



Kapitulli 1: Kontrolli i mjaltit 3 orë

114

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë karakteristikat organo leptike të mjaltit të cilat e përcaktojnë cilësinë e mjaltit; Shpjegojë procesin e kristalizimit të mjaltit; Përshkruajë procesin e pasterizimit dhe konservimit të mjaltit; shpjegojë infeksionet e mundshme nga konsumimi i mjaltit të kontaminuar me mbetje të

barnave në mjaltë;

b) Temat e kapitullit: Karakteristikat organo leptike të mjaltit. Kristalizimi i mjaltit. Pasterizimi dhe konservimi i mjaltit. Infeksionet nga konsumi i mjaltit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të: shpjegojë dhe interpretojë karakteristikat organo leptike të mjaltit dhe mënyrat e

përcaktimit të cilësisë së mjaltit bazuar në këto karakteristika. shpjegojë për faktorët që ndikojnë në kristalizimin e majltit dhe mënyrat e pasterizimit

dhe konservimit të mjaltit, nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pune ne grupe; formulojë dhe drejtojë pyetje-përgjigje me gojë;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: tabela laboratori broshura LCD projektor

Kapitulli 2: Kontrolli i mjaltit analitik 4 orë


Nxënësi fiton njohuri për vlerësimin e mjaltrave për sa ka të bëjë me kuadrin analitik, kontrollet zyrtare, kontrollet e origjinës botanike, gjeografike dhe mjaltrat monoflorealë.

- b) Temat e kapitullit:- Analizat- Kontrollet zyrtare- Kontrolli i përshtatshmërisë - Kontrolli i natyralitetit- Kontrolli i cilësisë- Kontrolli i origjinës botanike- Analizat fiziko-kimike - Analizat melisopalinologjike- Kontrolli i origjinës gjeografike

115

- Mjaltrat monoflorealë.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.




- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, në laboratorët e bletarisë dhe në bletore.

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin.- Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me

aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit.- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga

mësuesi. - Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për

faktorët ekologjik, fotografi, skica të ndryshme, skema lidhur me mjaltrat dhe sa ka te bëjë me teknikat e vjeljes, përpunimit dhe analizimit të tyre.

- Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz.

- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.d) Kushtet për realizimin e kapitullit:

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:

- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogët dhe prospektet.- Fotografi dhe skema te ambienteve te ku punohet për vjeljen, përpunimin, ambalazhimin dhe analizimin e mjaltrave.- Skema të ndërtimit të laboratorëve të përpunimit të mjaltrave dhe ambalazhit të tyre.- Mjetet për vjeljen e mjaltit- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, internet, LCD).- Matës lagështire- Matës sheqernash- Fletore pune.

116

- Fjalor terminologjik.

Kapitulli 3: Kontrolli i cilësisë dhe origjinës botanike 5 orë


Nxënësi duhet të: - ketë njohuri të mira mbi; Analizat e kontrollet zyrtare. kontrollin e përshtatshmërisë e

të natyralitetit; - njohë kontrollin e cilësisë e të origjinës botanike, lidhur me analizat fiziko-kimike

dhe ato melisopalinologjike, kontrollin e origjinës gjeografike dhe mjaltrat monoflorealë;

Nxënësi fiton njohuri mbi analizat shqisore të mjaltërave.- Temat:- Analizat përshkruese- Përdorshmëria e analizave shqisore- Disavantazhet e analizave shqisore- Shqisat si instrumente matës- Teknikat e vlerësimit shqisorInstrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:

ketë fituar njohuri bazë në lidhje me analizat përshkruese, përdorshmërinë e tyre, teknikat e vlerësimit, të gjitha këto si njohuri të cilat shërbejnë mjaftë në përgatitjen e teknikëve të mesëm të ardhshëm.

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë karakteristikat organo leptike të mjaltit të cilat e përcaktojnë cilësinë e mjaltit; Shpjegojë procesin e kristalizimit të mjaltit; Përshkruajë procesin e pasterizimit dhe konservimit të mjaltit; shpjegojë infeksionet e mundshme nga konsumimi i mjaltit të kontaminuar me mbetje të

barnave në mjaltë;

b) Temat e kapitullit: Karakteristikat organo leptike të mjaltit. Kristalizimi i mjaltit. Pasterizimi dhe konservimi i mjaltit. Infeksionet nga konsumi i mjaltit.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të:

117

shpjegojë dhe interpretojë karakteristikat organo leptike të mjaltit dhe mënyrat e përcaktimit të cilësisë së mjaltit bazuar në këto karakteristika.

shpjegojë për faktorët që ndikojnë në kristalizimin e majltit dhe mënyrat e pasterizimit dhe konservimit të mjaltit,

nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pune ne grupe; formulojë dhe drejtojë pyetje-përgjigje me gojë;

Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, në laboratorët e bletarisë dhe në bletore.

Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin. Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me

aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit. Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga

mësuesi. Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për


Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz.

Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: tabela laboratori broshura

LCD projektor


- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogët dhe prospektet.- Fotografi dhe skema te ambienteve te ku punohet për vjeljen, përpunimin, ambalazhimin dhe analizimin e mjaltrave.- Skema të ndërtimit të laboratorëve të përpunimit të mjaltrave dhe ambalazhit të tyre.- Mjetet për vjeljen e mjaltit- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, internet, LCD).- Matës lagështire- Matës sheqernash- Fletore pune.- Fjalor terminologjik.

Kapitulli 4: Praktikat e prodhimit dhe përpunimit të mjaltit 10 orë

118

a) Qëllimet e kapitullit:- Nxënësi fiton njohuri për mjaltin cilësor, teknikat e prodhimit e të përpunimit të

mjaltit.

- b) Temat e kapitullit:- Teknikat e prodhimit- Përzgjedhja e territorit- Drejtimi i bletores dhe cilësia e mjaltit- Prodhimi i mjaltërave monoflorealë- Teknikat e përpunimit- Dekantimi - Ringrohja - Parandalimi i fermentimit- Përgatitja e mjaltit të lëngshëm- Teknika të kristalizimit të drejtuar- Pompa dhe përzierësja- Paketimi - Ruajtja




Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, në laboratorët e bletarisë dhe në bletore.

Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin. Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me

aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit. Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga

mësuesi. Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për


Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz.

Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.


119

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri të mbi Teknikat e prodhimit, përzgjedhjen e territorit, drejtimin e

bletores, cilësinë e mjaltit dhe prodhimin e mjaltërave monoflorealë;të dijë të shpjegojë për sa ka të bëjë me teknikat e përpunimit, dekantimin, filtrimin, parandalimin e fermentimit, teknologjinë e kristalizimit të drejtuar, mënyrave të paketimit dhe të ruajtjes.


LCD projektor



Kapitulli 5: Praktikat e defktit të mjaltit 5 orë


Nxënësi fiton njohuri mbi defektet që mund të pësojë mjalti, të cilat mund të fillojnë që brenda zgjoit, ato që kanë të bëjmë me fazat e përpunimit dhe ato lidhur me ambalazhimin.-- b) Temat e kapitullit:- Defekte me origjinë nga zgjoi

120

- Substanca ndotëse- Nektar të padëshiruara- Aroma dhe shije të huaja- Lagështira e tepërt- Defekte që lidhen me fazat e përpunimit- Papastërtia dhe shkuma- Lagështira e tepërt dhe shijet e huaja- Trajtimet e tepruara termike- Defekte si pasojë e ambalazhimitc) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të: shpjegojë dhe interpretojë karakteristikat organo leptike të mjaltit dhe mënyrat e




- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin.- Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me

aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit.- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga

mësuesi. - Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për





Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

- ketë njohuri të mira mbi defektet e mjaltit me origjinë nga zgjoi, lidhur me aromat e huaja, nektaret e pa dëshiruara, dhe lagështirën e tepërt;

- njohë defektet e mjaltit që lidhen fazat e përpunimit, si papastërtitë dhe shkuma, lagështira e tepërt dhe aromat e huaja, trajtimet e tepruara termike.

Përshkruajë defektet që mund ti ndodhin mjaltit përgjatë fazave të paketimit;

121


LCD projektor



Kapitulli 6: Praktikat e mira të punës dhe programet paraprake 2 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: shpjegojë praktikat e mira të punës dhe rregullat e thjeshta të higjienës personale dhe të

përgjithshme; shpjegojë Programet Paraprake që janë masa të përgjithshme kontrolli; dallojë elementet specifike të kontrollit siç janë PMP, PP;

b) Temat e kapitullit: praktikat e mira të punës. Programet Paraprake (PP) si masa të përgjithshme kontrolli. elementet specifike të kontrollit si PMK, PP;.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të: shpjegojë për praktikat e mira të punës dhe rregullat e thjeshta të higjienës shpjegojë Programet Paraprake (PP) si masa të përgjithshme kontrolli (MPK) dhe

elementet specifike të kontrollit siç janë PMP, PP dhe HACCP nxisë aftësitë dalluese të nxënësve me pune ne grupe; formulojë dhe drejtojë pyetje-përgjigje me gojë;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: tabela laboratori broshura, materiale promovuese

122

LCD projektor

Kapitulli 7: Sistemi HACCP 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të: Shpjegojë sistemin, hapat, rëndësin, zbatimin në praktikë të HACCP-it

b) Temat e kapitullit: Objektivat e sistemit HACCP. Parimet e konceptit HACCP.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin:Rekomandohet që mësimdhënësi të: shpjegoj për objektivat e sistemit HACCP dhe nevojën e zbatimit të këtij sistemi shpjegoj parimet bazë të konceptit HACCP. nxisë aftësitë dalluese te nxënësve me punë në grupe; formulojë dhe drejtojë pyetje-përgjigje me gojë;

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: tabela broshura, materiale promovuese LCD projektor

Lënda:“Sëmundjet, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre”


I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të trajtimit të lëndës “Koncepti dhe parimet e Sëmundjet, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre” klasa 12, nxënësi duhet të:-tregojë për dëmet që shkaktohen nga sëmundjet,- tregojë për dëmet që shkaktohen nga dëmtuesit,-tregojë për dëmet që shkaktohen nga grabitësit e bletëve dhe- tregojë për dëmet që shkaktohen nga identifikimin e tyre. -Qëllimi i këtij moduli është që nxënësi të njihet me llojet e sëmundjeve e bletës.

123



Kapitulli 1: Ndarja e sëmunjeve, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre ........................ 1orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:- Ndarjen e sëmunjeve, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre.

b) Temat e kapitullit:

Nxënësi fiton njohuri mbi ndarjen e sëmunjeve, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre.

- Përmbajtja: -Ndarja e sëmunjeve, dëmtuesit, grabitës e bletëve dhe identifikimi i tyre.

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:

Dij mbi ndarjen e ndarjen e sëmunjeve, dëmtuesit, grabitës e bletëve dhe identifikimi i tyre.

- Kapitulli 2: Sëmundjet infektive.................... 7orë

- Njohuri për sëmundjet infektive

- b) Temat e kapitullit:- Llojet e sëmundjeve infektive- Simptomet - -diagnostifikimi i tyre-- Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi sëmundjen infektiv e dhe prejardhjen e tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

124

- Kapitulli 3: Sëmundjet jo infektive.................... 7 orë

- Njohuri për sëmundjet jo infektive

- b) Temat e kapitullit:- Llojet e sëmundjeve jo infektive- Simptomet - -diagnostifikimi i tyre-- Instrumentet e vlerësimit:


- Kapitulli 4: Sëmundjet parazitore.................... 9 orë

- Njohuri për sëmundjet parazitore

- b) Temat e kapitullit:- Llojet e sëmundjeve parazitore- Simptomet - -diagnostifikimi i tyre-- Instrumentet e vlerësimit:


- Kapitulli 5: Sëmundjet mykotike.................... 4 orë

- Njohuri për sëmundjet mykotike infektive

- b) Temat e kapitullit:- Llojet e sëmundjeve mykotike- Simptomet

125

- -diagnostifikimi i tyre-- Instrumentet e vlerësimit:


- Kapitulli 6: Dëmtuesesit e bletëve.................... 2 orë

- Njohuri për dëmtuesit e bletëve.

- b) Temat e kapitullit:- Njohuri për dëmtuesit e bletëve. - Simptomet që shkaktojnë dëmtuesit e ndryshëm.- -diagnostifikimi i tyre.-- Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi llojet e dëmtuesëve dhe prejardhjen e tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

- Kapitulli 7: Grabitëçarët e bletëve.................... 2 orë- Njohuri për grabitëçarët e bletëve.

- b) Temat e kapitullit:- Njohuri për grabitqarët e bletëve. - Simptomet që shkaktojnë grabitqarët e ndryshëm.-- Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi llojet e dëmtuesëve dhe prejardhjen e tyre

126

- njohuri mbi profilaksinë dhe mjekimin;

Lënda:“Preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtuse, gabitëve të bletëve”


I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të trajtimit të lëndës “Preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtuse, gabitëve të bletëve” klasa 12, nxënësi duhet të:- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bletëve nga sëmundjet.- tregojë qëllimin dhe rëndësinë e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bletëve ngadëmtuse. - tregojë qëllimin dhe rëndësinë e përdorimit të preparateve për mbrojtjen e bletëve ngagabitëve të bletëve.



Kapitulli 1:Preparate për mbrojten e sëmundjeve, dëmtuesve dhe grabitësve të bletëve ................................................................................................................................ 17 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë të klasifikojë preparatet për mbrojtjen e sëmundjeve të bletëve.

b) Temat e kapitullit:-Ndarja e preparateve për mbrojtjen e sëmundjeve të bletëve.(shkopinjtë, tymosjet –fluvavinate dhe acidet etj.)-Luftimi me acid formik, oksalik dhe laktik.

- Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.

127

- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi preparatet e përdorimit kundër sëmundjevee dhe prejardhjen e tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

Kapitulli 2: Mjetet mbrojtëse pë sëmundjet, dëmtuesve dhe grabitësve të bletëve ................................................................................................................................ 4 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë të klasifikojë mjetet për mbrojtjen nga dëmtuesit dhe grabitësit e bletëve.

b) Temat e kapitullit:- klasifikojë mjetet për mbrojtjen nga dëmtuesit dhe grabitësit e bletëve.- llojet e tyre.


- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi preparatet e përdorimit kundër sëmundjeve dhe prejardhjen e tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

Kapitulli 3: Luftimi bioteknik i sëmundjeve të bletëve 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë për luftimin bioteknik të të gjitha sëmundjet e bletëve.

b) Temat e kapitullit:- luftimi bioteknik të të gjitha sëmundjet e bletëve.- aplikimi termik për luftimin e sëmundjeve të bletëve.


- Pyetje – përgjigje me gojë.

128

- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi preparatet e përdorimit kundër sëmundjeve dhe prejardhjen e tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

Kapitulli 4: Luftimi terik i sëmundjeve të bletëve 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë për luftimin terik të të gjitha sëmundjet e bletëve.

b) Temat e kapitullit:- luftimi termik të të gjitha sëmundjet e bletëve.- aplikimi termik për luftimin e sëmundjeve të bletëve.


- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- ketë njohuri mbi preparatet e përdorimit terik kundër sëmundjeve dhe prejardhjen e

tyre- njohuri mbi diagnozën laboratorike, profilaksinë dhe mjekimin;

Lënda:“Bimët mjatëdhënëse”


I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të trajtimit të lëndës “Bimët mjatëdhënëse” klasa 12, nxënësi duhet të:-tregojë qëllimimin, rëndësinë dhe ndarjen e bimëve mjaltëdhënëse.-përshkruaj bimët drunore mjaltëdhënëse. - përshkruaj bimët industriale mjaltëdhënëse.- përshkruaj bimët barishtore mjaltëdhënëse- përshkruaj bimët bujqësore mjaltëdhënëse.

129



Kapitulli 1:Koncepti dhe parimet e ndarjes së bimëve dhe drunjëve mjaltëdhënëse 1 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë mbi qëllimimin, rëndësinë dhe ndarjen e bimëve mjaltëdhënëse.


-ndarja e bimëve mjaltëdhënëse.


- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë dhe ndajë bimëve mjaltëdhënëse.

Kapitulli 2: Drunjët mjaltëdhënësë 3 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë llojet e drunjëve mjaltëdhënës..


-Drunjët mjaltëdhënëse (çali-bagremi, gështenja, etj).-Dallimi i drunjëve mjaltëdhënës.c) Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.-

d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë llojet e drunjëve mjaltëdhënëse.

Kapitulli 3: Bimët barishtore mjaltëdhënësë 15 orë

130

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë llojet e bimëve barishtore mjaltëdhënës..


-Bimët barishtore mjaltëdhënëse (kamomili, trandofili i kuqë, therrë gomari, jonxha, etj).-Dallimi i bimëve barishtore mjaltëdhënëse.c) Instrumentet e vlerësimit:


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë llojet e bimëve barishtore mjaltëdhënëse.

Kapitulli 4: Bimët industriale mjaltëdhënësë 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë llojet e bimëve industriale mjaltëdhënës..


-Bimët industriale mjaltëdhënëse (lule dielli, kolëza, misri, etj).- Dallimi i bimëve industriale mjaltëdhënëse.c) Instrumentet e vlerësimit:


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë llojet e bimëve industriale mjaltëdhënëse.

Kapitulli 5: Bimët bujqësore mjaltëdhënësë 8 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:-dijë llojet e bimëve bujqësore mjaltëdhënës..


131

-Bimët bujqësore mjaltëdhënëse (fascelia, sherebelja, etj).-Dallimi i bimëve bujqësore mjaltëdhënëse (fascelia, sherebelja, etj).

c) Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.-

d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë llojet e bimëve bujqësore mjaltëdhënëse.

Lënda:“Prodhimi i mjalti, prodhimeve tjera nga bletët dhe prodhimi e amave cilësore dhe mbarësimin e tyre”


I. Qëllimi i lëndës:Në përfundim të trajtimit të lëndës “Prodhimi i mëmave cilësore, mjalti dhe prodhimeve tjera nga bletët” klasa 12, nxënësi duhet të:-përshkruaj prodhimin e mjaltit nga bletët,-shpjegojë teknikat e punës për nxjerrjen e mjaltit,-shpjegojë mënyrat e nxjerrjes së mjaltit,- përshkruaj prodhimet e tjera nag bletët (qumështi, poleni, propolisi,-spjegojë dyelli, helmi),-spjegojë prodhimin e amave të qeta dhe cilësore,-spjegojë kalendarin e prodhimit të amave,- shpjegojë mbarësimin e amave cilësore me anaë të nukleusve,- shpjegoj mënyrën sesi duhet të japim amën bletëve të reja ose atyre që nuk kanë amë.-spjegoj amën e rrejshme ose falco dhe dëmet që i bënë ajo.



Kapitulli 1: Prodhimi i mjaltit nga bletët 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë prodhimin, llojet e mjaltit.

132


- Prodhimi i mlatit nga;Pemët drunore,Bimët barishtore,Bimët industriale,Bimët bujqësore.


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dallojë llojet e mjaltit të prodhuara nga bimët mjaltëdhënëse.

Kapitulli 2: Teknikat e përfitimit të mjaltit 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë metodat dhe teknikat e punës për përfitimin sa më të madh të mjaltit nga bletët.


- Metodat për përfitimin e m jaltit nga bletët,- Llojet e teknikave (Belçiqit, Wenerit, et.)


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për metodat dhe teknikat e përfitimit të mjaltit.

Kapitulli 3: Prodhimet e tjera nga bletët 12 orë

133

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë metodat dhe teknikat për përfitimin e prodhimeve të tjera nag bletët (qumështi, poleni, propolisi, dyelli, helmi).


-Përfitimi i prodhimeve të tjera nga bletët-qumështi,- poleni, -propolisi, -dyelli,- helmi).


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për metodat dhe teknikat e përfitimit prodhimeve të tjera nga bletët.

Kapitulli 4: Prodhimi i amave cilësore dhe kalendari i tyre 15 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë metodat dhe teknikat për prodhimin e amave cilësore.Dijë për kalendarin e prodhimit të amave cilësore.


-Prodhimi i amave cilësore,-Kalendari për prodhimin e amave cilësore-Amat e qeta,- Amat e rrejshme-falco, -Amat mashkulore,


d)Kriteret e vlerësimit:

134

- Nxënësi duhet të:- Dijë për metodat dhe teknikat e përfitimit amave cilësore dhe llojet e tyre.- Dijë për kalendarin e prodhimit të amave cilësore.- Dijë për veglat e nevojshme për prodhimin e amave.

Kapitulli 5: Mbarësimi i amave cilësore 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë mënyrat e mbarështimit të amave cilësore.


-Mbarështimi i amave natyrale,-Marshtimi i amave në nukleus-bërthamë-Mbarështimi artificial.


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për mënyrat dhe llojet e mbarshtimti.

Kapitulli 6: Mënyrat sesi duhet të japim amën bletëve të reja 5 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Dijë mënyrat e mënyrën sesi duhet të japim amën bletëve të reja ose atyre që nuk kanë amë dhe bletëve të ndara në mënyrë artificiale ose luzmimit artificial.


-Dhënja e amës së bletës me kafaz,-Dhënja e amës të mbyllur në dyll në formë kikiriku,

c) Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.

135

- Pyetje – përgjigje me shkrim.-

d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për mënyrat e dhënës së amave për bletët që nuk kanë amë.

Kapitulli 7: Kopulimi, zhvillimi i amave 15 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Nxënësi fiton njohuri për shumëzimin, rritjen dhe zhvillimin e bletëve.


- Koopulimi i mëmave të bletëve.- Pjellja e vezëve nga mëmat.- Rritja dhe zhvillimi i bletëve punëtore.- Zhvillimi i mëmave.- Pjella (gjenerata)- Mikroklima në fole.- Jeta e familjes se bletëve gjate vitit.- Roitja dhe masat për parandalimin e saj.- Puna e bletëve për shfrytëzimin e kullotës.- Jeta e bletëve në periudhën e qetësisë relative.


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për oopulimi i mëmave të bletëve, pjellja e vezëve nga mëmat, rritja dhe zhvillimi i bletëve punëtore, Mikroklima në fole, jeta e familjes se bletëve gjate vitit.


- shpjegojë sa ka të bëjë mbi rëndësinë e koopulimit të mëmave të bletëve, pjelljen e vezëve nga to;- të përshkruajë rritjen dhe zhvillimi i bletëve punëtore,zhvillimin e mëmave, të pjellës (gjeneratës);

136

- të jetë i aftë të shpjegojë mbi mikroklimën në fole, jetën e familjes se bletëve gjate vitit, roitjen dhe masat për parandalimin e saj;

Të përshkruajë punën e bletëve për shfrytëzimin e kullotës dhe jetën e tyre në periudhën e qetësisë relative.

Kapitulli 9: Mënyrat sesi duhet të japim amën bletëve të reja 12 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Nxënësi fiton njohuri për përpunimin e ne ktarit në mjaltë.


- Përpunimi i nektarit në mjaltë.- Pjalmi ose poleni.- Mënja ose jashtëqitja e insekteve.- Roli i bletëve në pjalmimin e kulturave bujqësore.


d)Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Dijë për oopulimi i mëmave të bletëve, pjellja e vezëve nga mëmat, rritja dhe zhvillimi i bletëve punëtore, Mikroklima në fole, jeta e familjes se bletëve gjate vitit.


- shpjegojë sa ka të bëjë mbi rëndësinë e koopulimit të mëmave të bletëve, pjelljen e vezëve nga to;- të përshkruajë rritjen dhe zhvillimi i bletëve punëtore,zhvillimin e mëmave, të pjellës (gjeneratës);- të jetë i aftë të shpjegojë mbi mikroklimën në fole, jetën e familjes se bletëve gjate vitit, roitjen dhe masat për parandalimin e saj;- Të përshkruajë punën e bletëve për shfrytëzimin e kullotës dhe jetën e tyre në periudhën e qetësisë relative.

137

Kapitulli 10: Materialet e nevojshme për shumëzimin e amave 15 orë

a) Qëllimet e kapitullit:Në përfundim të kapitullit, nxënësi duhet të:Nxënësi fiton njohuri për materialet e nevojshme për shumimin e amave.

b) Temat e kapitullit:- Materialet e nevojshme.- Kupëza- Stekë mbartëse kupëzash. Ushqyese mbartëse stekash.- Kafazet- Ëmbëltues për grumbullimin e larvave.- Kërkesat ushqimore- Ushqyerje stimuluese- Integrimi i polenit- Mëmat bazë- Familjarizimi i kupëzave- Mbarështimi i vezëve- Shartimi i larvave- Kalimi i dyfishtë i larvave- Hojet nga merren larvat- Disponueshmëria e larvave në pranverë- Disponueshmëria e larvave në verë

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:

- Ketë njohuri për materialet e nevojshme mbi MBARËSHTIMIN E MËMAVE, Objektivat e tij;

- të dijë mbi Mbarështimin pranveror i meshkujve, Mbarështimin veror të tyre, programimin e mbarështimit të mëmave, mjedisi i duhur, vendin;

të ke dijeni mbi inventarin e materialeve që nevojiten për këtë aktivitet dhe mënyrat e përdorimit të tyre;

138

PËRSHKRUESI I MODULIT PRAKTIK PËR KLASË E 12-të

Moduli praktik 1.“Prodhimi i mjalti, prodhimeve tjera nga bletët”

PËRSHKRUESI I MODULIT PRAKTIKTitulli dhe kodi Prodhimi i mjaltit nga llojet e bletëve

Qëllimi i modulit

-Prodhimin e mjaltit nga llojet e bletëve-Nxënësi duhet të mësoj dhe dijë për bartjen e nektarit dhe shndërrimin-zbërthimin e tij në mjaltë.-Nxënësi duhet të dijë dhe mësojë për organizimin e punëve në koshere dhe jashta sajë.

-Marrja e këtyre njohurive shërben jo vetëm për rritjen e prodhimtarisë dhe efikasitetit të bletorëve ne drejtim të prodhimit të mjaltit, por edhe si për sa i përket produkteve të tjera shumë të çmuara siç janë:qumështi i bletës, poleni, propolisi, dyelli, helmi i bletës.


11.25 K (112.5 orë mësimore)

Rezultatet e të mësuarit (RM), përmbajtja dhe procedurat e vlerësimit

RM 1 - Nxënësi fiton njohuri mbi origjinat racat dhe mënyrat e seleksionimit të mëmave të bletëve.

- Përmbajtja: - I- Origjinat: Bleta e djeshme, e sotme dhe e... së

ardhmes ?- Nga kohët qe nuk mbahen mend.- Të dhëna historike.- Personazhe që kanë lënë gjurmë në histori, sa i përket

njohurive mbi bletën.- Veçoritë e çmuara të bletës m. ligustica.- Pikënisjet e mbarështimit të mëmave te bletëve.- II- Racat, të dhëna gjenetike, biometria e bletës- Klasifikimi ... i bletës. C. Linneo, subspecie të bletës

mellifera L.- Carnica

139

- Ligustica, Mellifera.- Kaukazike, Intermiksa, Cipria, Syriaca- Lamarckii, Sahariensis, Adansonii, Sicula.- Bleta e Buckfatst-it- Bleta Primosky- Gjenetika- Trashëgimia. Ndryshime të vazhdueshme.- Ndryshueshmëritë me ndërprerje. Gjenotipi dhe

fenotipi.- Fenomeni i homozigotizmit dhe heterozigotizmit.- Gjenet dominante dhe regresive.- Hibridizimi dhe ligjet e trashëgimisë (Mendel).- Organizimi gjenetik i zgjoit.- Të dhëna biometrike të bletës.- Morfometria gjeometrike.- III- SELEKSIONIMI- Kriteret e seleksionimit- Seleksionimi në racën e pastër. Plani seleksionues

izraelit.- Matja e kapaciteteve prodhuese të mjaltit.- Kufijtë në seleksionim.- Bashkëgjakësia. Kryqëzimet.- IV- NJË UNIVERS PËR TU EKSPLORUAR- Karakteristika të seleksionueshme- Seleksionimi në sipërmarrje (në ndërmarrjen e

posaçme që merret me këtë lloj bletarie).- Rendimenti i kolonive. Rezistenca ndaj sëmundjeve.- Dimërimi dhe rifillimi pranveror.- Butësia. Mbartja e hojes.- Roitja. Depozitimet dhe vjelja.- Rezultate të njëzet viteve punë.- Linja gjenetike të mbarështuara.

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- fitojë njohuri mbi Origjinat: Bletën e djeshme e te

sotme, të dhëna historike,veçoritë e çmuara të bletës m. Ligustica, pikënisjet e mbarështimit të mëmave te bletëve;

- Të ketë dijeni mbi Racat, të dhëna gjenetike, biometrinë e bletës, klasifikimin ... e bletës. C.

140

Linneo, sub peciet teë bletës mellifera L.Carnica Ligustica, Mellifera, Kaukazike, Intermiksa, Cipria, Syriaca, Lamarckii, Sahariensis, Adansonii, Sicula, Bletën e Buckfatst-it dhe Bletën Primosky;- të shpjegojë gjenetikën, fenotipin dhe gjenotipin

elementë të trashëgimisë, organizimin gjenetik të zgjoit dhe të dhëna mbi biometrike mbi bletën;

- dijë elemente te seleksionimit në bletari;

RM 2

Prodhimi i mjaltit-Procesi i prodhimit të mjaltit-Mjetet për njerrjen e mjaltit

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- fitojë njohuri mbi procesin e prodhimit të mjaltit- dijë për mjetet e nevojshme për nxjerrjen e mjaltit

RM 3 Prodhimet e tjera shumë të çmuara nga bletët siç janë: -qumështi i bletës, -poleni,- propolisi, -dyelli, -helmi i bletës.Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- fitojë njohuri mbi prodhimet e tjera përpos mjaltit

që prodhon bleta- Metodat dhe mënyrat e nxjerrjes së prodhimeve të

tjera përpos mjaltit.-

RM 4 Nxënësi fiton njohuri ushqimin të ushqyerit

141

Përmbajtja: - Nektari.- Përpunimi i nektarit në mjaltë.- Pjalmi ose poleni.- Mënja ose vesa e mjaltit.- Bimët mjaltëse dhe pjalmimi i kulturave bujqësore me anë të bletëve.- Roli i bletëve në pjalmimin e kulturave bujqësore.- Vendosja e zgjojeve të bletëve në kullotë dhe kushtet që duhet të plotësojë ky vend.- Distancat midis zgjojeve, nga qendrat e banuara dhe orientimi i tyre.- Masat për sigurimin e familjeve të forta.- Të ushqyerit, ushqimi nxitës, kandi, ushqimi proteinik dhe rregullat qe duhen respektuar gjatë dhënies së ushqimit nxitës të bletëve.- Zgjerimi i folesë- Sigurimi i familjeve të bletëve me hoje.


- dijë të shpjegojë sa ka të bëjë me nektarin, përpunimin i nektarit në mjaltë, pjalmin ose polenin, mënjën ose vesën e mjaltit,- ketë njohuri mbi bimët mjaltëse dhe pjalmimin e kulturave bujqësore me anë të bletëve.- njohë rolin e bletëve në pjalmimin e kulturave bujqësore.- të shpjegojë lidhur me mbarështimin e bletëve sa ka të bëjë me vendosjen e zgjojeve të bletëve në kullotë dhe kushtet që duhet të plotësojë ky vend.- Distancat midis zgjojeve, nga qendrat e banuara dhe orientimi i tyre.- Njohë mirë elementët mbi kujdesin për bletët gjate vitit, kontrollin e familjeve të bletëve, kujdesi për bletët gjatë dimërimit, kujdesi për bletët në pranverë, - Kontrolli kryesor pranveror, Masat për sigurimin e familjeve të forta.- Ketë njohuri mbi ushqyerit, ushqimin nxitës, kandin, ushqimin proteinik dhe rregullat qe duhen respektuar gjatë dhënies së ushqimit nxitës të bletëve.- Shpjegojë zgjerimin e folesë, sigurimin e familjeve të

142

bletëve me hoje. RM 5 Nxënësi fiton njohuri për shfrytëzimin e kullotave të

bletëve, fenomenin e roitjes, rritjen e mëmave të bletëve, (natyrore dhe artificiale)Përmbajtja:

- Shfrytëzimi i kullotave.- Përgatitja e kolonive të bletëve për shtegtim dhe shtegtimi i tyre.- Roitja dhe masat për parandalimin e saj.- Prodhimi natyral dhe artificial i mëmave të bletëve.- Rëndësia e rritjes së mëmave të bletëve.- Pjesëtarët e kolonisë së bletëve lidhjet e ndërsjella dhe veçoritë e tyre.- Mënyra e thjeshtë e rritjes së mëmave.- Rritja artificiale.- Procedura teknike të rritjes së mëmave.- Teknikat e shartimit të larvave.- Mënyrat e vendosjes së mëmave në zgjua.- Vendosja e mëmave me kafaze.- Vendosja pa kafaz.- Vendosja me anë të aromës.- Kujdesi për bletët para dimërimit.- Sigurimi i ushqimit të nevojshëm për familjet e bletëve.



- ketë njohuri për shfrytëzimin e kullotave pasi është element thelbësor për marrjen ë rezultateve të larta në prodhimin e mjaltit;- njohë përgatitjen e kolonive të bletëve për shtegtim dhe shtegtimi i tyre;- ketë dijeni mbi roitjen dhe masat për parandalimin e saj, prodhimin natyral dhe artificial i mëmave të bletëve.- Njohë rëndësinë e rritjes së mëmave të bletëve, pjesëtarët e kolonisë së bletëve lidhjet e ndërsjella dhe veçoritë e tyre, mënyrën e thjeshtë e rritjes së mëmave, atë të rritjes artificiale;- përshkruajë procedurat teknike të rritjes së mëmave, teknikat e shartimit të larvave. mënyrat e vendosjes së mëmave në zgjua, vendosjen e mëmave me kafaze, pa kafaz dhe me anë të aromës;

143

- njohë elementët e kujdesit për bletët para dimërimit si dhe ato të sigurimit të ushqimit të nevojshëm për familjet e bletëve.

-Udhëzime për zbatimin e modulit

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, në laboratorin e bletarisë dhe në bletore.

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin.

- Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit.

- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga mësuesi.

- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për faktorët ekologjik, fotografi, skica të ndryshme, skema për mënyrat e vendosjes së parqeve të bletëve ne terren.



- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.

Kushtet ee domosdoshme për realizimin e modulit


- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogët dhe prospektet.- Fotografi dhe skema te anatomisë së bletës.- Skema të ciklit të bletës.- Skica të ndryshme të ndërtimit të zgjoit, elementeve të tij, të mënyrave të vendosjes së tyre në kullotë.- Fotografi të mjediseve të ndryshme ku vendosen pajisjet dhe mjetet tjera ndihmëse që i nevojiten bletarit.- Mjetet për kontrollin e zgjoit.- Mjetet për shartimin e larvave.- Fotografi për teknikën e shartimit.- Fotografi me lloje të dëmtuesve të bletës- Atllase bletarie.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

internet, LCD, Stereomikroskop).

144

- Fletore pune. Fjalor terminologjik.

Moduli Praktik 2. “Prodhimi, Mbarështimi i amave të bletëve si aktivitet i veçantë prodhues në bletari”

PËRSHKRUESI I MODULITP RAKTIKTitulli dhe kodi Mbarështimi i mëmave të bletëve si aktivitet i

veçantë prodhues në bletari

Qëllimi i modulit

-Qëllimi i këtij moduli është që nxënësi të njihet me teknikat moderne të mbarështimit të amave të bletëve me qëllim ruajtjen dhe përmirësimin gjenetik të bletëve.-Nxënësit do të përfitojnë njohuri të përgjithshme të mbarështimit të amave dhe prodhimet nga bletët.-Nxënësi do të mësoj për mjetet e nevojshme dhe metodat e për prodhimin e amave cilësore dhe atyre të qeta.-Nxënësi duhet të mësoj dhe dijë për fazat e zhvillimit të familjes së bletës (veza, larva, nifa dhe bleta punëtore, grumbulli ose ama).Nxënësi duhet të dijë dhe mësojë për organizimin e punëve rreth dasmës së bletëve (pas fekondimit të amës).

- Prodhimi i Amave të bletëve me teknologjitë moderne të seleksionimit dhe manipulimit është pjesë shume rëndësishme e ruajtjes së veçorive më të mira prodhuese bletës sonë, si dhe një aktivitet prodhues i veçantë në biznesin e bletarisë.


11.25 K (112.5orë mësimore)


RM 1 Nxënësi fiton njohuri për shumëzimin, rritjen dhe zhvillimin e bletëvePërmbajtja:

- Koopulimi i mëmave të bletëve.- Pjellja e vezëve nga mëmat.- Rritja dhe zhvillimi i bletëve punëtore.- Zhvillimi i mëmave.- Pjella (gjenerata)- Mikroklima në fole.- Jeta e familjes se bletëve gjate vitit.- Roitja dhe masat për parandalimin e saj.

145

- Puna e bletëve për shfrytëzimin e kullotës.- Jeta e bletëve në periudhën e qetësisë relative.


- shpjegojë sa ka të bëjë mbi rëndësinë e koopulimit të mëmave të bletëve, pjelljen e vezëve nga to;- të përshkruajë rritjen dhe zhvillimi i bletëve punëtore,zhvillimin e mëmave, të pjellës (gjeneratës);- të jetë i aftë të shpjegojë mbi mikroklimën në fole, jetën e familjes se bletëve gjate vitit, roitjen dhe masat për parandalimin e saj;- Të përshkruajë punën e bletëve për shfrytëzimin e kullotës dhe jetën e tyre në periudhën e qetësisë relative.

RM 2 - Nxënësi fiton njohuri për mbarështimin e amave

- Përmbajtja: - V- MBARËSHTIMI I MËMAVE- Objektivat. Roitja. Shkaqet kryesore. Parakushtet e

Mbarështimit.- Meshkujt- Mbarështimi pranveror i amave- Mbarështimi veror i amave- Programimi i mbarështimit të amave- Mjedisi. Vendi. - Nektari. Poleni. Uji.- Fillimi i mbarështimit.- Materialet e nevojshme.- Kupëza- Stekë mbartëse kupëzash. Ushqyese mbartëse stekash.- Kafazet- Ëmbëltues për grumbullimin e larvave.- Kërkesat ushqimore- Ushqyerje stimuluese- Integrimi i polenit- Mëmat bazë- Familjarizimi i kupëzave- Mbarështimi i vezëve- Shartimi i larvave

146

- Kalimi i dyfishtë i larvave- Hojet nga merren larvat- Disponueshmëria e larvave në pranverë- Disponueshmëria e larvave në verë

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:

- Ketë njohuri mbi MBARËSHTIMIN E MËMAVE, Objektivat e tij;

- të dijë mbi Mbarështimin pranveror i meshkujve, Mbarështimin veror të tyre, programimin e mbarështimit të mëmave, mjedisi i duhur, vendin;- të ke dijeni mbi inventarin e materialeve që nevojiten

për këtë aktivitet dhe mënyrat e përdorimit të tyre;

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për menaxhimin e sëmundjet mykotike të bletës si dhe për sëmundjen e aetinozqelizave kandidate, fekondimin e mëmave dhe zëvendësimin e tyre në kolonitë e bletëve

Përmbajtja: - VI- MENAXHIMI I QELIZAVE PËR MËMA- Mbarështimi i qelizave për ama- Starter. Starteri i hapur.- Starteri i mbyllur- Sistemi amerikan- Përfunduesit- Përfunduesit klasik- Përfunduesit me 10 hoje- Përfunduesi italian- Përfunduesi vertikal- Përfunduesi hoje ngrohtë. Përfunduesi në kat

(depozitë)- Përfunduesi jetim- Ruajtja dhe përdorimi i qelizave kandidate për mëma- Konkluzione mbi mbarështimin e qelizave kandidate

për ama

- VII- FEKONDIMI I MËMAVE- Nukleuset e fekondimit- Arka me nga 5-6 hoje

147

- Nukleuse fekondimi me hoje 1 / 2 Langstroth ose D.B- Nukleuse fekondimi me hoje 1 / 4 ose 1/6 Langstroth

ose D.B- Mini-nukleuset e fekondimit- Teknika të përdorura në bletore për formimin e mini-

nukleuseve- Teknika e parë- Teknika e dytë dhe tretë- Mendime konkluduese mbi menaxhimin e mini-

nukleuseve- Menaxhimi i mini-nukleusit me dy ama- Të ushqyerit e mini-nukleuseve- Perzgjedhja e stacioneve të fekondimit- Ama të fekonduara- Vjelja - Markimi- Shkurtimi i krahut- Mëma të virgjëra- Përdorimi- Rrjedha- Mbarështimi veror i meshkujve- Ama të virgjëra për mbarështim meshkujsh- Bankat për ruajtjen e mëmave - Dimëruese- Udhëtuese- Plane të seleksionimit- Seleksionimi higjenik- Seleksionimi për prodhim poleni- Seleksionimi për prodhimin e qumështit të mëmave- Seleksionimi për prodhimin e propolisit

- VIII- ZËVENDËSIMI I AMËS- Përse dihet zëvendësuar mëma- Kur duhet zëvendësuar- Ku duhet blerë. Si zëvendësohet- Mënyrat e futjes së kafazit në zgjua- Futja direkte e mëmës


- njohë parimet e MENAXHIMIT TË QELIZAVE PËR MËMA, aksesorët qe nevojiten për këtë aktivitet dhe

148

përdorimin e tyre;- dijë mbi FEKONDIMIN E MËMAVE të bletëve,

nukleuset e fekondimit, dhe teknikat e përdorimit të tyre, deri edhe te vjelja, markimi, bankat e ruajtjes dhe qëllimet përse kërkohet të seleksionohen ato;

- njohë të mirat e ZËVENDËSIMIT TË MËMËS, elementët se si kryhet ky proces, periudhën dhe mënyrat;

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për organizimin e një ndërmarrjeje

të tillë dhe sa i përket inseminimit artificial të mëmave të bletëve.Përmbajtja:

- IX- ORGANIZIMI I NDËRMARRJES- Kompleksiteti; metoda dhe kuptueshmëria- Rregulla kritere dhe gjurmueshmëria- Të dhëna të kalimit të larvave, identifikimi i mëmave

bazë- Vjelja e mëmave- Operacione ditore dhe javore të mbarështimit- Raporti ditor i punës- Kalendari i punimeve mbarështuese- X- INSEMINIMI ARTIFICIAL- Të dhëna historike- Aparati riprodhues i mëmës- Aparati riprodhues i meshkujve- Pajisjet e nevojshme- Procedura e inseminimit artificial- Marrja e spermës- Inseminimi

-- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

- ketë njohuri të mira mbi ORGANIZIMIN E NDËRMARRJES, kompleksitetin; metodën dhe kuptueshmërinë, rregullat kriteret dhe gjurmueshmërinë. Të dhëna të kalimit të larvave, identifikimi i mëmave bazë, vjeljen e mëmave. Operacione ditore dhe javore të mbarështimit;

-- krijojë bazat e njohurive për sa ka të bëjë me inseminimin

artificial të mëmave të bletëve, procedurat e tij;

149

Udhëzime për zbatimin e modulit





- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për faktorët ekologjik, fotografi, skica të ndryshme, skema për mënyrat e njohjes dhe përdorimit të pajisjeve që për prodhimin e mëmave të seleksionuara të bletëve.






- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogët dhe prospektet.- Fotografi dhe skema te anatomisë së bletës.- Skema, tabela dhe elementë të tjerë tregues për sa ka të bëjë me mbarështimin e mëmave të seleksionuara të bletëve.- Skica të ndryshme të ndërtimit të zgjoit, elementeve të tij. Fotografi të ndryshme të proceseve të punës.- Mjetet për kontrollin e zgjoit.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

internet, LCD).- Stereomikroskop - Kupëza- Kafaze- Nukleuse- Steka- Koloni starter- Pajisje shartimi- Fletore pune.

150

- Fjalor terminologjik.

Moduli praktikë i “Kontrolli i cilësisë dhe siguria e prodhimeve të bletëve”

PËRSHKRUESI I MODULIT PRAKTIKTitulli dhe kodi Kontrolli i cilësisë dhe siguria e

prodhimeve të bletëveQëllimi i modulit

Qëllimi i këtij moduli praktikë është që të: tregojë qëllimin dhe rëndësinë e kontrollit të cilësisë dhe sigurisë

së prodhimeve të bletës dhe lidhshmërinë me shkencat tjera; shpjegojë konceptet dhe parimet e cilësisë së prodhimeve

ushqimore të bletës; përshkruajë kontrollin e mjaltit;- Pësimi i ndryshimit të mjaltit përshkak të temperaturave shpjegojë praktikat e mira të punës dhe programet paraprake; shpjegojë sistemin HACCP – Analiza e rrezikut të pikave kritike të

kontrollit.Kohëzgjatja e modulit

6.4 K (64 orë)


RM 1 Nxënësi fiton njohuri mbi qëllimin dhe rëndësinë e: kontrollit të cilësisë dhe sigurisë së prodhimeve të bletës

dhe lidhshmërinë me shkencat tjera; shpjegojë konceptet dhe parimet e cilësisë së prodhimeve

ushqimore të bletës;

- Përmbajtja: - Konceptet dhe parimet e cilësisë së prodhimeve të

bletës.- Kontrolli i cilësisë së prodhimeve të bletës.- Siguria e dhe ruajtja e prodhimeve të bletës.- Etiketimi i prodhimeve të bletës.

Karakteristikat organo leptike të mjaltit. Kristalizimi i mjaltit. Pasterizimi dhe konservimi i mjaltit.-Infeksionet nga konsumi i mjaltit

- Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.

151

- Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet dhe konceptet e cilësisë të

prodhimeve bletare.- përshkruajë kontrollin e cilësisë së prodhimeve bletare.- shpjegojë metodat dhe mënyrat sesi duhet të ruhen dhe

sigurohen prodhimet e bletës.- Shpjegojë sesi duhet të etiketohen prodhimet e bletëve.

Shpjegojë karakteristikat organo leptike të mjaltit. Shpjegojë kristalizimi i mjaltit. Shpjegojë pasterizimi dhe konservimi i mjaltit. -shpjegojë infeksionet nga konsumi i mjaltit.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për përshkruajë kontrollin e

mjaltit; Llojet dhe përbërja e mjaltëve Mbetjet kimike dhe antibiotikët në mjaltë.

- Përmbajtja:

- Analizat përshkruese- Përdorshmëria e analizave shqisore- Disavantazhet e analizave shqisore- Shqisat si instrumente matës- Teknikat e vlerësimit shqisor

- Teknikat e prodhimit- Përzgjedhja e territorit- Drejtimi i bletores dhe cilësia e mjaltit- Prodhimi i mjaltërave monoflorealë- Teknikat e përpunimit- Dekantimi - Ringrohja - Përcaktimi i lagështisë në prodhimet e bletëve- Përcaktimi i përbërsëve në mjaltë dhe nënprodhime të

nga bletët- Parandalimi i fermentimit- Përgatitja e mjaltit të lëngshëm- Teknika të kristalizimit të drejtuar- Pompa dhe përzierësja


152

Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.- Përcaktimi ni përbërësve në mënyrë praktike i

analizave - Kriteret e vlerësimit:- Nxënësi duhet të:- Shpjegojë ndërtimin e trupit të bletëve, shqisave të

bletëve.- shpjegojë llojet e mjaltëve.- Shpjegojë teknikat e përpunimit të mjaltit, fermentimit,

kristalizimit.- Të shpjegoj dhe përdor mjetet e punës

RM 3 - Nxënësi fiton njohuri për Pësimi i ndryshimit të mjaltit përshkak të temperaturave

Përmbajtja:

- Defekte me origjinë nga zgjoi- Substanca ndotëse- Nektar të padëshiruara- Aroma dhe shije të huaja- Lagështira e tepërt- Defekte që lidhen me fazat e përpunimit- Papastërtia dhe shkuma- Lagështira e tepërt dhe shijet e huaja- Trajtimet e tepruara termike

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.- Në mënyrë praktike- Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

- Shpjegojë defektet, substancat ndotëse , nektar të padëshëruar në mjaltë.- të përshkruajë aromën, shijen, viskozitetin e mjaltit.- rritjen dhe zhvillimi i bletëve punëtore,- të jetë i aftë të shpjegojë mbi mikroklimën, lagështinë në fole. - të shpjegojë dëmet nga temperaturat e larta.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri mbi sistemin HACCP, rëndësin,

153

zbatimin, etj.

Përmbajtja:

- Defekte si pasojë e ambalazhimit praktikat e mira të punës. Programet Paraprake (PP) si masa të përgjithshme

kontrolli. elementet specifike të kontrollit si PMK, PP;. Objektivat e sistemit HACCP.Parimet e konceptit HACCP.


- dijë të shpjegojë pasojat e mos ambalazhimit standard.- Të shpegojë praktikat e mira të punës në përpunimin e mjaltit.- Të shpjegojë për rëndësinë e programeve paraprake kontrollit.- Të shpjegojë për sistemin HACCAP dhe hapat e zabtimit të tijë.-

Udhëzime për zbatimin e modulit








- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin

154

e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.



- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogët dhe prospektet.- Fotografi dhe skema te anatomisë së bletës.- Skema të ciklit të bletës.- Skica të ndryshme të ndërtimit të zgjoit, elementeve të tij, të mënyrave të vendosjes së tyre në kullotë.- Fotografi të mjediseve të ndryshme ku vendosen pajisjet dhe mjetet tjera ndihmëse që i nevojiten bletarit.- Mjetet për kontrollin e zgjoit.- Mjetet për shartimin e larvave.- Fotografi për teknikën e shartimit.- Fotografi me lloje të dëmtuesve të bletës- Atllase bletarie.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

internet, LCD, Stereomikroskop).- Fletore pune. Fjalor terminologjik.


“Kujdesi gjatë rritjes së bimëve mjaltëdhënëse të kultivuara”

Lëmi: BujqësiProfili: BletariNiveli: IKlasa: 12

Numri i modulitQëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për tu kujdesur për bimët mjaltëdhënëse të kultivuara.


1.5 K (15 orë)

155


RM 1 Nxënësi kujdeset për kultivimin e bimëve Përmbajtja– Caktimi i momentit më të përshtatshëm për kryerjen e

shërbimeve, – Kushtet tokësore ose klimatike që e favorizojnë ose

pengojnë zhvillimin e bimëve – Përzgjedhja e operacioneve për eliminimin e barërave të

këqija me dorë ose me makinë– Përzgjedhja e veglave të nevojshme– Përkujdesja për plotësimin e nevojave për ujë dhe lëndë

ushqyese– Mbrojtja në punë dhe e mjedisit

RM 2 Nxënësi largon mbeturinat e prodhimit.Përmbajtja– Caktimi i vendit për hedhjen e produkteve të mbetura– Përzgjedhja e metodave të trajtimit të mbeturinave (djegja,

groposja, asgjësimi, kompostimi etj)– Përgatitja e vendit për hedhjen e mbeturinave, pastrimi,

dezinfektimi – Mbajtja e të dhënave lidhur me operacionet që kryhen– Mbrojtja në punë dhe ruajtja e mjedisit




KR Nxënësi duhet të:– Caktojë momentin më të përshtatshëm për kryerjen e

shërbimeve, kushtet tokësore ose klimatike që e favorizojnë ose pengojnë zhvillimin e bimëve

– Përzgjedhë operacionet për eliminimin e barërave të këqija me dorë ose me makinë

– Përkujdeset për plotësimin e nevojave për ujë dhe lëndë ushqyese të bimëve

– Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së mjedisit


KR Nxënësi duhet të: - Caktoj vendin për hedhjen e produkteve të mbetura- Përzgjedh metodat e trajtimit të mbeturinave ( djegja,

groposja, asgjësimi, kompostimi etj)

156

- Përgatit vendin për hedhjen e mbeturinave, pastrimin, dezinfektimin etj.

- Mbaj të dhënat lidhur me operacionet e kryhen- respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes së

mjedisit


- Ky modul duhet të trajtohet në laborator në ngastrën e tokës.– Mësuesi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur

demonstrime konkrete për përvetësimin e modulit– Nxënësit duhet të angazhohet në punë konkrete që kanë të

bëjnë me kujdesin gjatë rritjes së bimëve– Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik

i aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit, është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Sipërfaqet e tokës- Traktor me një dhe dy diferencial

Pajisjet ngjitëse të traktorit të nevojshme për kujdesin gjatë kultivimit të bimëve ( lesat, kultivatorët, spërkatëset, makinat për shpërndarjen e plehut)

- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme.

MODULI PRAKTIKE

“Sëmundjet, dëmtuesit, grabitësit e bletëve dhe identifikimi i tyre”

Lëmi : BujqësiProfili : BletariNiveli : IIKlasa : 12

Numri i modulit 14Qëllimi i Modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi për ndarjen e sëmundjeve dhe dëmtueseve.-Mbrojtjen dhe përdorimin e preparateve për mbrojtjen nga sëmundjet, dëmtuesit dhe grabitësit

157

Kohëzgjatja e Modulit

4 K K (40 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM)dhe përmbajtja

RM 1 - Nxënësi kryen veprime përgatitore për mbrojtjen nga llojet e sëmundjeve infektive, simptomet dhe diagnostifikimi i tyre.

Përmbajtja- llojet e sëmundjeve infektive:

(Pestat, nozema, etj.)- Simptomet - diagnostifikimi i tyre

RM 2 - Nxënësi kryen veprime përgatitore për mbrojtjen nga llojet e sëmundjeve joinfektive, simptomet dhe diagnostifikimi i tyre.

Përmbajtja- llojet e sëmundjeve joinfektive:

(nga temperaturat dhe helmimet)- Simptomet - diagnostifikimi i tyre

-

RM 3 - Nxënësi kryen veprime përgatitore për mbrojtjen nga llojet e sëmundjeve parazitore, simptomet dhe diagnostifikimi i tyre.

Përmbajtja- llojet e sëmundjeve parazitore:

(Varot, pleshtet trakerale, askosperora, askosferoza etj.)- Simptomet - diagnostifikimi i tyre

RM 4 - Nxënësi kryen veprime përgatitore për mbrojtjen nga llojet e dëmtueseve dhe grabitësve të bletëve dhe diagnostifikimi i tyre.

Përmbajtja- llojet e dëmtuesëve dhe grabitësve.- Simptomet

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për armiqtë dhe dëmtuesit e bletëve

158

Përmbajtja: - Armiqtë dhe dëmtuesit e bletëve.- Insektet.- Tenja ose mola e dyllit.- Masat parandaluese dhe luftimi.- Flutura me kokë të vdekuri.- Grerëzat.- Mizat e dheut.- Filanti.- Araknidet.- Zogjtë.- Gjitarët.- Antiparazitarët dhe herbicidet.- Dëmet dhe shenjat e dëmtimeve.- Masat parandaluese.- Izolimi i bletëve dhe lëvizja e tyre.

-

Procedura e vlerësimit

Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM- Rezultatet e të mësuaritIV- Instrumentet e vlerësimitKR- Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli.

KR Nxënësi duhet të:- Dallojë simptomet e sëmundjeve infektive- Identifikimin e sëmundjeve infektive.- Dallojë sëmundjet infektive.

RM 2 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Dallojë simptomet e sëmundjeve joinfektive- Identifikimin e sëmundjeve joinfektive.- Dallojë sëmundjet joinfektive.-

RM3 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Dallojë simptomet e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.- Identifikimin e e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.- Dallojë e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.

159

RM 4 IV Vëzhgim i demonstrimit të nxënësit me listë kontrolli

KR Nxënësi duhet të:- Dallojë simptomet e e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.- Identifikimin e e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.- Dallojë e dëmtuesëve dhe granitëçarëve.RM 5



- Njohë armiqtë dhe dëmtuesit e bletëve, insektet, tenja ose mola e dyllit, masat parandaluese dhe luftimin e saj;- të përshkruajë fluturën me kokë të vdekuri, grerëzat, mizat e dheut, filantin, araknidet, zogjtë, gjitarët;- të ketë dijeni mbi antiparazitarët dhe herbicidet, dëmet dhe shenjat e dëmtimeve, masat parandaluese dhe izolimin i bletëve me qëllim lëvizjen e tyre për në një ambient tjetër.









Metodat e - Trajtimi i këtij moduli kryesisht duhet të bëhet në bletishtë,

160

rekomanduara të mësuarit

laborator.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet

veprimtarive praktike.- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e

rregullave të mbrojtjes në punë.- Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në

demonstrimin praktik të njohurive e të shprehive të punës.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Bletishta.- Laboratori- Veglat e nevojshme për punë.- Materialet e nevojshme për punë.- Mjete teknike për matjen trupore të kafshëve;- Regjistër për shënimin e të dhënave për identifikimin e

sëmundjeve, dëmtuesëve dhe grabit]çarëve- Fletëraport për punën e kryer.


“Preparatet, mjetet mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtuse, gabitëve të bletëve”



Një modul praktik i pajis nxënësit me aftësindarjen, llojet dhe përdorimin e preparateve, mjeteve mbrojtëse kundër sëmundjeve, dëmtusëve, grabitësëve të bletëve


4 K K (40 orë)

161


RM 1 Nxënësi dinë të ndaj dhe përdor llojet e preparateve për mbrojtjen e sëmundjeve të bletëve.(shkopinjtë, tymosjet –fluvavinate dhe acidet etj.)-Luftimi me acid formik, oksalik dhe laktik.Përmbajtja

-Ndarja e preparateve për mbrojtjen e sëmundjeve të bletëve.(shkopinjtë, tymosjet –fluvavinate dhe acidet etj.)-Luftimi me acid formik, oksalik dhe laktik.-

RM 2 Nxënësi klasifikon mjetet për mbrojtjen nga dëmtuesit dhe grabitësit e bletëve.- llojet e tyre.Përmbajtja- klasifikojë mjetet për mbrojtjen nga dëmtuesit dhe grabitësit e bletëve.- llojet e tyre.

RM 3 Nxënësi largon plehun dhe mbeturinat nga objektet blegtorale.Përmbajtja

- luftimi bioteknik të të gjitha sëmundjet e bletëve.- aplikimi termik për luftimin e sëmundjeve të bletëve.

Proçedura evlerësimit

Moduli duhet të konsiderohet i përfunduar nga nxënësi nëse të gjitha kriteret e përcaktuara të realizimit për çdo rezultat të mësimit janë përmbushur në nivel të pranueshëm.Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren:RM- Rezultatet e të mësuaritIV- Instrumentet e vlerësimitKR- Kriteret e realizimit


KR Nxënësi duhet të:-Bëjë ndarja e preparateve për mbrojtjen e sëmundjeve të bletëve.(shkopinjtë, tymosjet –fluvavinate dhe acidet etj.)-bëjë luftimi me acid formik, oksalik dhe laktik -përgatit veglat dhe pajisjet për mbrojtjen nga sëmundjet e bletëve.- bëjë pastrimin e mjeteve pas përdorimit dhe të vendit të punës. respektoj rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit.


162

KR Nxënësi duhet të:- klasifikojë mjetet për mbrojtjen nga dëmtuesit dhe grabitësit e bletëve.- llojet e tyre.përgatit veglat dhe pajisjet për mbrojtjen nga sëmundjet e bletëve.- bëjë pastrimin e mjeteve pas përdorimit dhe të vendit të punës.-respektoj rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit.e pastruara në vend të caktuar për ruajtje.


KR Nxënësi duhet të:- luftimi bioteknik të të gjitha sëmundjet e bletëve.- aplikimi termik për luftimin e sëmundjeve të bletëve.përgatit veglat dhe pajisjet për mbrojtjen nga sëmundjet e bletëve.- bëjë pastrimin e mjeteve pas përdorimit dhe të vendit të punës.-respektoj rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit.

Metodat e tëmësuarit tërekomanduara

Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në bletishtë, dhe në mjediset në kuadër të bletishtës.

Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë në qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit.

Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

Nxënësi duhet të angazhohet dhe në vëzhgime dhe diskutime lidhje të punimeve në mirëmbajtjen e objekteve blegtorale.

Nxënësi të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.

Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave mbrojtëse në punë, ruajtje së mjedisit, mirëmbajtjes së veglave dhe pajisjeve të punës.

Gjatë vlerësimit të nxënësve, duhet të synohet në vlerësimin e demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.

Baza materialeE domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigur-ohen mjediset, materialet dhe mjetet e domosdoshme:- Bletishta me objekte ndihmëse;- Vegla pune, pajisje dhe material për mirëmbajtje të koshereve

të bletëve; - Fletëraport për punë.

163

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewMinistria e Arsimit, Shkencës dhe...

Documents

Transcript of Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë · Web viewMinistria e Arsimit, Shkencës dhe...