VIA KOLA TURIZAM I HOTELIJERSTVOBOSNA I HERCEGOVINA

TEMA:

Kulturno istorijski spomenici Crne Gore

Mentor: Student:Mr. Nina Milini Milena Lakievi 14/34

TREBINJE, MART 2015 SADRAJ:

1. I Uvod (Opti podaci) ............................................................................ 3 2. II Spomenici u Crnoj Gori........................................................................ 3. III Pravoslavni hramovi u Crnoj Gori........................................................

3.1 Cetinjski manastir (muki manastir) Cetinje..3.2 Manastir Moraa Kolain ..3.3 Manastir Ostog (muki manastir) Niki..3.4 Manastir elija Piperska (enski manastir) Piperi Podgorica.3.5 Manastir Vranjina Vranjina Podgorica3.6 Manastir Dajbabe (muki manastir) Dajbabe- Podgorica.3.7 Manastir drebaonik Danilovgrad. 3.8 Manastir Savina Bijela- Herceg Novi3.9 Manastir urevi Stupovi (muki manastir) Berane..3.10 Manastir upa Nikika (enski manastr) upa- Niki3.11 Manstir Piva (muki manstir) Piva Niksi3.12 Manastir Sveti Trojica Pljevlja 3.13 Manastir Svetog Nikole Donji Breli Bar. 3.14 Manastir irilovac Kolain

4. IV Pravoslavni hramovi u Crnoj Gori

4.1 Hram Hristovog Vaskresenja Podgorica................................................... 4.2 Hram Svetog Jovana Vladimara Bar..........................................................

5. V Pravoslavne crkve u Crnoj Gori..............................................................................

5.1 Crkva Svetog ora Podgorica 5.2 Crkva Svete Marije Budva

UVOD - OPTI PODACI

Republika Crna Gora se nalazi na jugoistoku Evrope, i zauzima povrinu od 13,812m2. Glavni grad Crne Gore, Podgorica, ima 152,025 stanovnika, dok u istorijskoj prijestonici Cetinju ivi 20,307 stanovnika.

U teritorijalnom i administrativnom smislu Crna Gora je podijeljena na 21 optinu, kao osnovnu jedinicu lokalne samouprave koja ima politiku i ekonomsku samostalnost. U regionalnom smislu CG se dijeli na tri regije:

Sjevernu Sredinju Junu regiju

Sjevernu regiju ine sledee optine:

Andrijevica Berane Bijelo Polje abljak Kolain Mojkovac Plav Pluine Pljevlja Roaje avnik

Sredinju regiju ine sledee optine:

Podgorica Niki Cetinje Danilovgrad

Junu regiju ine sledee optine:

Bar Budva Kotor Tivat Ulcinj Herceg Novi

Zatieni spomenici kulture u CG razvrstani su u 3 (tri) kategorije:

I spomenici od izuzetnog znaja II spomenici od velikog znaaja III znaajni spomenici

Prvi zakon o zatiti spomenika kulture u CG donijet je 1949. godine. Do 1980. godine brigu o zatiti spomenika vodio je Zavod za zatitu spomenika kulture. Okolnosti koje su uslijedile neposredno nakon zemljotresa 1979. godine , kada je teko stradao spomeniki fond CG, posebno njenog znaajnog primorskog dijela, uinile su da na zasijedanju Meuvladinom komiteta UNESKO-a, odranog u Egiptu 1979. godine, Kotor i njegovo podruje, zahvaljujui prisustvu visokih prirodnih i kulturno-istorijskih vrijednosti, budu upisani u Listu svjetske kulturne i prirodne batine.

SPOMENICI U CRNOJ GORI

Crna Gora ima brojne znaajne kulturne I istorijske spomenike, ukljuujui spomenike iz preromanike, gotike I baroka. Crnogorsko primorje je poznato po svojim vjerskim spomenicima, ukljuujui:

Katedralu Svetog Tripuna u Kotoru Bazilika Svetog Luke (stara vie od 800 godina) Crkva Gospa od kripjela

Najpoznatiji pravoslavni manastiri u CG su:

Cetinjski manastir (muki manastir) Cetinje Manastir Moraa Kolain Manastir Ostog (muki manastir) Niki Manastir elija Piperska (enski manastir) Piperi -Podgorica Manastir Vranjina Vranjina -Podgorica Manastir Dajbabe (muki manastir) Dajbabe- Podgorica Manastir drebaonik Danilovgrad Manastir Savina Bijela- Herceg Novi Manastir urevi Stupovi (muki manastir) Berane Manastir upa Nikika (enski manastr) upa- Niki Manstir Piva (muki manstir) Piva -Niksic Manastir Sveti Trojica Pljevlja Manastir Svetog Nikole Donji Breli -Bar Manastir irilovac Kolain

MANASTIRI U CRNOJ GORI

Cetinjski Manastir Cetinje

Cetinjski manastir posveen je roenjuBogorodice. Sazidao ga je1484Ivan Crnojevii tada je postao sjeditezetske episkopije. Poslije1493vladike ove episkopije zvali su secrnogorski i primorski. Manastir je sruen do temelja1692.od strane Turaka, a obnovio ga jeVladika Danilo, na mjestu nedaleko od prvobitne lokacije. Tom prilikom u novi manastir je ugraeno kamenje iz starog, a preneta je i ploa sa grbom Crnojevia i posvetom Ivana Crnojevia. Prije1714manastir je bio spaljen, a obnovio ga je oko1743 crnogorski mitropolitSava Ivanovi Njego. Vie puta je dograivan, a sadanji izgled datira iz1927.godine. U manastiru se nalazicrkva Roenja Bogorodiceu kojoj se nalaze motiSvetog Petra Cetinjskog.

U manastiru se uvaju: rukaSvetog Jovana Krstitelja motiSvetog Petra Cetinjskog(Petra I Petrovia Njegoa) estica asnog Krsta Gospodnjeg epitraheljSvetog Save(Rastka Nemanjia) iz XIII vijeka, osnivaa Srpske pravoslavne crkve kruna srpskog kraljaStefana Deanskog iz dinastijeNemanjiaiz XIV vijeka, koja je bila istovjetno i kruna crnogorskog kraljaNikole I Petroviakojom je krunisan 1910. godine tap prvog crnogorskog vladaraIvana I Crnojevia iz XV vijeka raznorazni stari crkveni barjaci (meu njima i sumnjive autentinostiBoka Jugovia)

Manastir Moraa Kolain

Manastir Moraa se nalazi tik uz magistralni put izmeu Kolaina i Podgorice. Manastir je udaljen 25km od Kolaina, odnosno 45km od Podgorice.

Priu o ovom srednjovjekovnom manastiru poeemo priom o njegovom nastanku. Kau da je manastir sazidan od utog kamena iz mjesta Tuina, kraj avnika, koje je kilometrima udaljeno od lokacije manastira. Prema jednog legendi, narod iz ovog kraja je tada formirao kolonu u kojoj se kamen dodavao iz ruke u ruku, sve do Morae.

Manastir je podignut 1252. godine u srednjem vijeku, a njegov osniva je knez Stefan iz dinastije Nemanjia. Manastir Moraa je podignut na zaravni izmeu planina, na desnoj obali rijeke Moraa, iznad mjesta odakle izbija vodopad Svetigora, ije se vode slivaju u rijeku. Druga legenda kae da je knez Stefan, posmatrajui ovaj vodopad, u jednoj noi ugledao kako gori svijea i shvativi to kao znak od Boga, odluio da na tom mjestu podigne veliki manastir. Iza manastirskih kapija danas se nalaze saborna crkva Uspenja Bogorodice i manja crkva Svetog Nikole. U sabornoj crkvi nalaze se neka od remek djela vizantijske umjetnosti poput freske Gavran hrani proroka Iliju, koja potie iz 13. vijeka i najpoznatija je freska ovog manastira. Manastir su poetkom 15. vijeka opustoili Turci, koji su skinuli olovni krov, a krovnu konstrukciju spalili.

Manastir je obnovljen tek nekih 70 godina kasnije, a u meuvremenu je najvei dio fresaka uniten. U obnovi manastira i njegovom ponovnom oslikavanju tokom 16. i 17. vijeka uestvovali su najvei majstori svoga doba poput Georgija Mitrofanovia iz Hilandara.

Manastir Ostrog Niki

Manastir Ostrog je manastir Srpske pravoslavne crkve, smjeten na skoro vertikalnom terenu, visoko u ogromnoj Ostrokoj Gredi, u blizini Nikia. Manastir Ostrog je posveen Svetom Vasiliju Ostrokom. Sa manastira Ostroga se prua velianstven pogled na Bjelopavlia ravnicu.

Manastir Ostrog je najvanije mesto hodaa u Crnoj Gori. Kompleks manastira Ostroga obuhvata dva dijela, od kojih je prvi vei Donji manastir, smeten oko Crkve Svete Trojice, sagraene 1824. godine, oko koje je veina manastirskih objekata, ukljuujui i konak.

Do bijelog, gornjeg manastira, usaenog u stijenu, se stie usponom uzanom stazicom, duine 3 km, koja vodi uzbrdo, do dvijee malene peinske crkve, od kojih je jedna posveena Svetom Krstu i velianstveno je oslikana freskama, koje su radili slavni srpski zografi Jovan i Radul, u 17. vijeku, prikazujui Svetog Savu i Svetog Vasilija Ostrokog i scene iz Hristovog ivota i velikih praznika. Manastir Ostrog je u 17. vijeku osnovao hercegovaki mitropolit Vasilije. Vasilije Ostroki i tvrdoki udotvorac je bio vladika Zahumsko-hercegovaki od 1639. do 1671. godine. Vladika Vasilije je doao sa monasima u ovo udaljeno mjesto, iz hercegovakog manastira Tvrdoa, koji su poruili Turci. Vasilije Ostroki je umro 1671. godine i posle dvije godine osveen. Njegovo tijelo - svete moti se nalaze u kovegu u peinskoj crkvi manastira Ostrog, posveenoj Ulasku Bogorodice u hram /Vavedenju svete Bogorodice/.

Dananji izgled manastira Ostroga potie iz perioda obnove iz 1923 1926. godine, posle poara koji je unitio vei deo manastirkog kompleksa Ostroga. Sreom, dvije majune peinske crkve manastira Ostroga su ostale sauvane i predstavljaju kljune djelove ove svetinje. Freske u Crkvi Bogorodiinog vavedenja potiu sa kraja 17. veka. Druga crkva, posveena Svetom Krstu se nalazi u peini u Gornjem dijelu manastira Ostroga. Oslikao ju je majstor Radul, koji je uspjeno prevaziao nesvakidanji prirodni oblik peine i oslikao freske direktno na kamenitu povrinu i juni zid crkve. Oko crkve se nalaze manastirski konaci, koji zajedno sa crkvom i okruenjem ine ovaj spomenik izuzetno lijepim.

Manastir Ostrog je jedan od najvie posjeenih na Balkanu. Poseuju ga vernici iz svih delova sveta, pojedinano ili u grupama. Manastir Ostrog je mesto susreta svih veroispovesti:

pravoslavne, katolike i muslimanske.

Kako vjernici kau, molitvom pri svetim motima su mnogi bili isceljeni i molitva pomae u smanjenu ivotnih tegoba.

Manastir elija Piperska Piperi

Manastir elija Piperska se nalazi 17 km od Podgorice, na ivici planinsk vsoravni. Podignut je 1637, u blizini sela Crnci, na stijeni sa koje se prua izvanredan pogled na Bjelopavliku ravnicu. Prema predanju, osniva elije Piperske je Sveti Stefan Piperski, ije moti se uvaju u manastirskoj crkvi posveenoj roenju Bogorodice. Unutranjost crkve nije oslikana. Novi ikonostas izradile su monahinje elije nakon obnove manastira 1994.

Manastir Vranjina Vranjina

Manastir Vranjina ja sagraen po blagoslovu Svetog Save. Sagradio ga njegovog uenik Ilarion. Ovaj manastir smjeten je na najveem ostrvu Skadarskog jezera.

Manastir Dajbabe- Podgorica

Manastir Dajbabe Dajbabe je pravoslavni manastir posveen Uspenju Bogorodice i nalazi se nedaleko od Podgorice u blizini sela po kojem je dobio ime. Osnovan je 1897. godine i kao prostor za crkvu je koriten prirodni oblik peine. Kasnije je peina proirivana, da bi se dobio oblik osnove crkve, sa pomonim kapelama. Jedini vidljiv dio crkve je izvan peine i to je prostrani ulazni trijem sa dva zvonika. Unutranjost manastira je oslikao njen ktitor kaludjer Simeon Popovi prilagodjavajui scene prirodnom obliku stijena i na njegovom uredjenju je radio sve do svoje smrti 1941. godine.

Manastir drbaonik Danilovgrad

Manastir drebaonik nalazi se 2-3km od Danilovgrada. Manastirski kompleks ine crkva, veliki konak kao i niz prizemnih zgrada koje su svojevremeno sluile kao uionice. Cijeli kompleks ograen je visokom kamenom ogradom.

Od 1856.godine u manastirskoj crkvi su pohranjeni moti Sv. Arsenija - Sremca naslednika Sv. Save i dio motiju Sv.Fevronije. Od 1991.godine manastir je postao "enski"manastir i u njemu slui nekoliko sestara sa igumanijom. Posljednjih godina u krugu manastira sagraen je moderan i velelepan manastirski konak, sa bibliotekom i radionicom gdje monahinje "piu ikone".Izgradnjom putnog pravca manastir drebaonik - manastir Ostrog otvara se veliki prostor turistima kako bi upoznali brojna naselja koja ovom putnom pravcu gravitiraju. Stvaraju se uslovi turistima da osjete ponudu eko-hrane i pia, seoski turizam u domaoj radinosti, mogunost posjeti arheolokim nalazitima, uivanje u posmatranju prirodnih ljepota Bjelopavlike ravnice i rijeke Zete i uivanje u prirodnom ambijentu.Pored navedenog drebaonik (kao mjesto) ima poseban istorijski znaaj. Tu je osnovana prva Poljoprivredna kola. Tu postoji tradicionalno guvno, gdje su se organizovala razliita okupljanja graana. Ovdje se tradicionalno odravaju razne sportske aktivnosti i manifestacije povodom Prvomajskih praznika i sl.

Manastir Svina - Herceg Novi, Bijela

Manastir Savina se nalazi 2 km istono od Herceg-Novog, u prekrasno lijepom ambijentu mediteranske vegetacije. Manastir se sastoji od tri crkve:

Mali hram Uspenja Presvete Bogorodice, Veliki hram Uspenja Presvete Bogorodice i Hram Svetog Save, po kome je i manastir dobio ime.

U manastiru Savini se nalazi veliki broj dokumenata i relikvija koje potiu iz doba Nemanjia (moti carice Jelene, krst Svetog Save iz 1219.), ukljuujui i one prenete iz manastira Tvrdo. Tursko-mletake borbe u Hercegovini su imale za jednu od posledica ruenje Trebinjskog manastira i preseljenje njegovog bratstva sa najvrednijim dragocenostima pod okrilje Mletake Republike u manastir Savinu 1693. godine. Srbi su na Savinu gledali kao na izvorite duhovne snage, putokaz u nedacama i pribezite pred ratovima i razaranjem.

Srednjovekovni deo arhiva manastira Savine ine tri povelje :

povelja Kralja Urosa I (o osnivanju crkve Svetog Nikole u Hvosnu /1276-77/) falsifikovana povelja cara Dusana o stonskom dohotku /12. jul 1358./ i povelja despota Stefana Lazarevica o poklonu pet sela u Moravicama manastiru Mileseva /posle 1413./.

U Manastiru Savini, kraj primorskog grada Novog, zimskog prestonog mjesta Kosaa, sauvan je stari hram Uspenja Bogorodiinog, koje je nesumljivo podigao veliki vojvoda i herceg Stjepan Vuki Kosaa. O Kosainom ktitorstvu najizriitije svedoi opirni defter sandaka Hercegovine, broj 484 iz 1585. godine. Uzeo je titulu Hercoga Svetog Save 1449. godine, prethodno duboko izraavajui duboko potovanje prema najveem srpskom svecu i prvom arhiepiskopu Svetom Savi.

Manastir urevi Stupovi Berane

Manastir urevi Stupovi na Limu Svoju zadubinu ureve Stupove je na lijevoj obali Lima, pod Rastovcem, na zaravni Stupovi, iznad koje izvire studena voda, podigao 1213. godine gospodar Budimlja, upan Stefan Prvoslav, sin velikog upana Tihomira i sinovac Stefana Nemanje. U svojoj zadubini, na desnoj strani naosa se nalazi njegov grob, nad kojim stoji natpis "upan Prvoslav, sin velikog upana Tihomira, sinovac svetoga Simeona Nemanje i ktitor mesta segov". Crkva manastira urevi Stupovi je jednobrodna graevina sa glavnim ulazom na zapadnoj strani i polukrunom apsidom na istonoj strani.

Crkva i prva priprata su podignute u prvoj polovini 13. veka, ali je tano vrijeme izgradnje nepoznato. U manastirskoj celini se vide tri graevinske faze. U crkvi urevih Stupova se nalaze, osim nekih latinskih ploa, uziivanih u samu crkvu, i tri starije srpske kamene ploe, uzidane u manastirski zvonik. Taj zvonik nije graen kada i crkva, ve mnogo kasnije, poto i same uzidane ploe pripadaju 13. veku, a ranije su bile postavljene kao nadgrobni natpisi.

U graevinskom pogledu crkva manastira urevi Stupovi na Limu pripada arhitekturi koja se do tada razvijala u Primorju u 11. i 12. vijeku. To potvruje njen tip bazilike sa niama iznutra u bonim zidovima i ojaavajuim licima poluobliastog svoda, koji polaze sa naspramnih pilastara, izmeu ovih nia. Ovaj stil potvruje i nain na koji je kupola podignuta izmeu dva pojaavajua luka, bez kockastog postolja iznad krova. Uz prvobitnu crkvu je najpre dozidana priprata, povezana sa dve kule, kao kod crkava Svetog Nikole u Toplici, urevih Stupova u Rasu i Svetog Petra na Limu, ispred koje je kasnije dozidana i spoljna priprata. Freskopisac manastira urevi Stupovi na Limu je bio veoma talentovan, ali su freske teko oteene u brojnim razaranjima, posebno sa artiljerijskog uporita u Jasikovcu. Pretpostavlja se da su freske raene u vreme Cara Duana, a pripatu je oslikao Strahinja Budimljanin. 1219. godine je Sveti Sava u urevim Stupovima osnovao Budimljansku episkopiju, zahvaljujui ijoj ulozi na ovim prostorima do polovine 17. veka nije bilo islamiziranja stanovnitva. U ovom kraju cvetala je stara srpska pismenost, to potvruju dokumenti iz perioda od kraja 12. do sredine 17. veka.

Razvoj pismenosti, ivopisa i graditeljstva, koje je u vreme Svetog Save i upana Prvoslava dobilo snaan zamah, produavao se kroz naredne vekove. Tragine posledice Prve, naroito Druge seobe, a potom i ukidanja Peke patrijarije, 1766. godine na ovom podruju nisu ublaene za dugi niz decenija. Posle zverskog ubistva mitropolita Pajsija Budimljanina gasi se Budimljanska mitropolija. Manastir urevi Stupovi su Turci palili pet puta, 1738., 1825., 1862. i 1875. godine. Kada su 1989. godine Turci ponovo htjeli da zapale manastir, narod je ustao u odbranu i odluio ili da ga odbrani ili da izgori u njemu. Od 2001. godine je manastir sedite Eparhije Budimljansko-nikike i posveen je velikomueniku Georgiju.

Najpoznatiji pravoslavni hramovi u CG su:

Hram Hristovog Vaskresenja Podgorica Hram Svetog Jovana Vladimira Bar

HRAMOVI U CRNOJ GORI

Hram Hristovog Vaskresenja Podorica

Saborni hram Hristovog Vaskrsenja u Podgorici svojom monumentalnou, arhitekturom i umjetnikom vrijednou, jedinstvena je, nova, sakralna gradjevina. Izgradnja hrama zapoela je 1993.godine i trajala je punih 20 godina. Hramom dominiraju dva pirga - kule visine po 26,7 metara, u ijim potkrovljima je smjeteno 17 zvona. Najgabaritnije je teko 11 tona i najvee je zvono na Balkanu. U podnoju pirgova nalaze se paraklisi (male crkve), posveene Svetom Simeonu Mirotoivom (u njemu se nalazi krstionica ) i Svetom Jovanu Vladimiru. Jedna od bitnih karakteristika hrama je svakako njegova umjetnika ukraenost. Predstavlja jednu od najveih i najzanimljivijih galerija kamene plastike na sakralnim objektima. Freskopis je uradjen u fresko tehnici, a pozadina fresaka je pozlaena. Kao segment umjetnikog ukraavanja hrama, koriena je tehnika mozaika, koja je zastupljena u velikoj mjeri. Ovom tehnikom je, pored podnog mozaika, ukraen i ulazni portal hrama, kojim dominira scena Vaskrsenja Hristovog kome je hram posveen. Saborni hram Hristovog Vaskrsenja, po svojoj ljepoti i monumentalnoi postaje poznat irom Evrope i svijeta i mjesto je hodoaa pravoslavnih vjernika, ali i turista iz stranih zemalja koji hram vide kao jedan od spomenika kulture, koji ne smiju zaobii prilikom posjete Crnoj Gori.

Izvor1: www.hramvaskrsenja.me

Hram Svetog Jovana Vladimira Bar

Najpoznatije pravoslavne crkve u CG:

Crkva Svetog ora Podgorica Crkva Svetog velikomuenika Dimitrija Crkva Svete Marije Budva

CRKVE U CRNOJ GORI

Crkva Svetog ora Podgorica

Crkva Sv. ora, smjetena u podnoju Gorice, brda po kom je grad dobio ime, izgraena je izmeu IX i XI vijeka. Tokom burne istorije doivjela je vie prepravki i dogradnji, tako da do danas nije u potpunosti sauvan njen prvobitni izgled. Unutranjost je oslikana freskama koje su djelo anonimnog slikara.

Crkva Svetog velikomuenika Dimitrija Podgorica

Crkva Svetog Velikomuenika Dimitrija je pridvorna crkva pri Zimskom dvorcu na Kruevcu u Podgorici. Bila je porodina kapela Petra I Petrovia. Ozidana je od tesanog kamena sa kubetom i etvorougaonim zvonikom od strane zidara Miloa Lepetia. Ikonostas ukraen drvorezom i ikonama, radio je poznati crkveni umjetnik tog vremena Vasilije inovski.

Crkva Svete Marije Budva

Crkva Svete Marije u Budvi osnovana je 840. Godine. Nalazi se u budvanskom starom gradu, crkva j postavljena u pravcu sjever jug. Nema podatka o poduzanju crkve Marije.

O najastarijem dijelu ove crkve iz IX vijeka, moe se govoriti tek nakon detaljnih arkeolokih ispitivanja. Jasno se izdvaja najstariji dio crkve sa kraja XIII ili poetka XVI:

Juni dio naosa Juni dio apsiada

Iz tog vremna je I zvonik, u obliku koji I danas ima.

SPOMENICI U CRNOJ GORI

Memorijalni kompleksi posveeni Narodnooslobodilakoj borbi na teritoriji Crne Gore

Slikanaziv memorijalnog kompleksalokacijaposveenautor/i i godina postavljanjanapomena

Partizansko groblje u BreziBreza, kodKolainaborcima NOVJ poginulim u NOBMomilo Vujisi

Partizansko groblje u PodbiuPodbie, kodMojkovcaborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-groblje u CijevniCijevna, kodPodgoriceborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-park Ustanka i RevolucijeGrahovoborcima NOVJ poginulim u NOB iSavi KovaeviuvajarMiodrag ivkovi, 1978.

Spomenici NOB

Spomenici posveeni Narodnooslobodilakoj borbi na teritoriji Crne Gore

Slikanaziv spomenikalokacijaposveenautor/i i godina postavljanjanapomena

Spomen-grobnica palih boraca i rtava faizmaBaoii, kodHerceg Novogborcima NOVJ poginulim u NOB i rtvama faizma

Spomen-grobnica palih boracaBobovo, kodPljevljeborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-grobnica palih boracaGolubovci, kodPodgoriceborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-grobnica palih boracaGrab, kodBijelog Poljaborcima Zlatarskog NOP odreda poginulim u borbi s etnicima 15. maja 1942. godine

Spomen-grobnica palih boracaKruevo, kodPljevljeborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-grobnica palih boracaMajstori, kodCetinjaborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-kosturnica u DobrotiDobrotapoginulim borcima Druge dalmatinske brigade

Spomen-kosturnica u KamenuKameno, kodHerceg Novogborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomen-kosturnica u CetinjuCetinjeborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomenik rtvama faizmaBijela Gora, kodUlcinja13-orici metana koje su streljali nemaki okupatori

Spomenik palim borcimaBijelo Poljeborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomenik palim borcimaBrajiiborcima poginulim u oslobodilakim ratovima 1875-1918 i borcima NOVJ poginulim u NOBvajarStevan Luketi

Spomenik palim borcimaBrskut, kodPodgoriceborcima poginulim uBalkanskim ratovimai borcima NOVJ poginulim u NOB

Spomenik palim borcimaGodinjeborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomenik palim borcimaDanilovgradborcima NOVJ poginulim u NOBvajariDrago uroviiMirko oki

Spomenik palim borcimaDupilo, kodPodgorice13-orici lanova porodice Crnevi poginulim u NOB

Spomenik palim borcimaabljakborcima NOVJ poginulim u NOBvajarRade Stankovii arhitektaBranko Bon

Spomenik palim borcimaKolainborcima NOVJ poginulim u NOBvajarVojin Baki, 1949.

Spomenik palim borcimaPetrovac na Moruborcima NOVJ poginulim u NOBvajariVojin StojiiAnton Kralji

Spomenik palim borcimaPljevljaborcima NOVJ poginulim u NOB i uPljevaljskoj bici1. decembra 1941. godine

Spomenik palim borcimaRijeka Crnojeviaborcima NOVJ poginulim u NOBvajarDrago urovi

Spomenik palim borcimaUlcinjborcima NOVJ poginulim u NOB

Spomenik palim borcimaHerceg Noviborcima NOVJ poginulim u NOBvajariLuka TomanoviiNikola Dobrovi

Spomenik palim borcima i rtvama faizmaAndrijevicaborcima NOVJ poginulim u NOBvajarVojislav Vujisi

Spomenik palima za sloboduKotorborcima NOVJ poginulim u NOBvajariLuka TomanoviiVojislav uki

Spomenik Partizanu-borcuPodgorica97-orici narodnih heroja iz Crne GorevajarDrago urovii arhitektaVojislav oki, 1957.

Spomenik RevolucijeVirpazarborcima NOVJ poginulim u NOBvajarMirko Ostoja

Spomenik SlobodiUlcinjborcima NOVJ poginulim u NOBvajarMiodrag ivkovi, 1985.

Spomenik streljanim borcimaBerane20-orici boraca NOVJ koje su okupatorski vojnici doveli iz barskog logora i streljali 25. juna 1943. godinevajarRadoslav Zekovi

Spomenik streljanim omladincimaLazine, kodDanilovgrada52 omladinaca koje je okupator streljao na ovom mestu 23. jula 1944. godine

Spomenik streljanim rodoljubimaNiki32-ojici rodoljuba i antifaista koje su na brdu Trebjesa streljali okupatoriarhitektaBogdan Bogdanovi

Spomenici narodnim herojima i istaknutim uesnicima NOP-a

Spomenici posveeni narodnim herojima i istaknutim uesnicima NOP-a na teritoriji Crne Gore

Slikanaziv spomenikalokacijaautor/i i godina postavljanjanapomena

Veljko VlahoviKolain

Marko StaniiBudva

Kulturno istorijski spomenici u Crnoj GoriPage 2