Mikil óvissa og óljóst hvert skal halda?

Gylfi ArnbjörnssonForseti ASÍ

Undirbúningur kominn á fullt

• Aðildarsamtök ASÍ eru komin á fullt skrið við undirbúning kjarasamninga– Erum þó seinni á ferð en að var stefnt m.a. vegna þess

hversu seint fjárlagafrumvarpið kom fram• Nokkur samhljómur virðist vera að myndast um:– Skammtímasamning vegna óvissu og tortryggni – lausn til

6-12 mánaða– Að stöðugleiki verði tryggður– Að auka kaupmátt– Athyglisvert að allir hafa komist að þeirri niðurstöðu

að ,,lagfæra‘‘ einhverja hópa m.v. almenna þróun launa

Tilboð ASÍ til stjórnmálanna í vor

• Að launahækkanir verði á grundvelli fasts gengis og lágrar verðbólgu sem leiðir til bættra lífskjara og aukins kaupmáttar – Tryggja stöðugleika í gengismálum og að jafna starfsskilyrði

atvinnulífsins með því að festa gengi krónunnar og lækka stýrivexti verulega á meðan við búum við gjaldeyrishöft

• Sókn í atvinnumálum á grundvelli lægri vaxta, aukinnar verk- og tæknimenntunar, ,,annars tækifæris til náms‘‘ og betra markaðsaðgengis fyrir okkar mikilvægustu fullunnu afurðir

• Samstöðu um eflingu velferðarkerfisins og öryggis í húsnæðismálum – Almennt húsnæðislánakerfi með löngum óverðtryggðum lánum og

traust félagslegt húsaleigukerfi

Hvaða viðbrögð höfum við fengið

• Í stjórnarsáttmálanum er lögð áhersla á sátt, samráð og samvinnu

• Reyndin er hins vegar nánast engin samskipti– Á sumarþingi var auðlindaskattur og VSK á

ferðaþjónustu lækkaður og lífeyrir þeirra sem hafa meira en 230-330 þús.kr. frá lífeyrissjóði hækkaður

– Skipaðar hafa verið nefndir og ráð án fulltrúa verkalýðshreyfingarinnar

– Síðan kom fjárlagafrumvarpið!

Rangar áherslur og forgangsröðun

• Mikilvægir langtíma tekjustofnar rýrðir sem setur markmið um jöfnuð í ríkisfjármálum í uppnám– Skattur á fjármálafyrirtæki í slitameðferð ágætur sem slíkur, en er klárlega

tímabundin aðgerð• Snúið af braut enduruppbyggingar velferðarkerfisins og áfram höggið í

sama knérunn – Heilbrigðiskerfi á brauðfótum þar sem vaxandi fjöldi fólks hefur ekki lengur

ráð á því að leita sér lækninga– Menntakerfi í uppnámi og áfram þrengt að verk- og tæknimenntun, aðstoð

við þá sem eru í námsörðugleikum og ekkert ,,annað tækifæri til náms‘‘ í boði– Framlög til ráðgjafar og virkni við atvinnuleitendur nánast þurrkuð út og

vaxandi fjöldi atvinnuleitenda án bótaréttar!– Áfram byggt á óréttlátu kerfi almannatrygginga með 100% tekjutengingum á

almennt launafólk• Lækkun skatta fyrir suma en alls ekki fyrir aðra!

Varðstaðan um velferðina!

• Verkalýðshreyfingin verður að spyrna við fótum – því þetta var bara fyrsta vers!– Hvernig verða næstu fjárlög eftir sveitarstjórnar-

kosningarnar í vor?• Áherslur fjárlaga snúast um hagsmuni okkar fólks,

bæði þeirra tekjulægri og millitekjufólksins• Þurfum að setja fram þá ófrávíkjanlegu kröfu að

allt tal um sátt, samráð og samvinnu verði að byggja á því að sátt sé um velferðarkerfið og tekjuskattskerfið

En hvaða leiðir eru færar?• Ljóst að gerðir verða skammtímasamningar en tvær leiðir færar:

– Hver fari fram fyrir sig og láti á það reyna að leiðréttingum fyrir sína hópa• Ekki ljóst hvað verður um ,,hina‘‘ • Að sumu leyti áhyggjuefni hvernig umræðan innan okkar raða snýst meira um

sérstöðu einstakra hópa fremur en samstöðu og samtakamætti– Samræma göngulagið með ,,vopnahléi‘‘ til 6-12 mánaða

• Nýta tímann til að skapa forsendur og grundvöll fyrir breiðri sátt

• Höfum tvennt hugfast:– Geta okkar til að hafa áhrif á stjórnvöld byggir á samtakamætti okkar og það

er verk að vinna í forgangsröðun fjárlagafrumvarpsins – Atvinnurekendur og stjórnvöld verða að gera sér grein fyrir því að það er ekki

og verður ekki í boði af hálfu verkalýðshreyfingarinnar að hlutfall launa af virðisauka í iðnaði festist í 53-55% og ríflega 60% af landsframleiðslu!• Þetta snýst um langtíma grundvallarhagsmuni og kann að kalla á hörð viðbrögð okkar

En af hverju ,,vopnahlé‘‘

• Það hljómar mjög sterk krafa í okkar hreyfingu að félagsmenn okkar fái að njóta lægri verðbólgu og lægri vaxta, að hér komist á stöðugleiki í raun og veru– Þetta kallar á samstilltar aðgerðir

• Það er líka krafa að forsenda slíks sé að allir – atvinnurekendur, ríkisstjórn og sveitarfélög – séu þátttakendur í slíkri vegferð en ekki bara launafólk– Þetta kallar á breyttar væntingar og samræmingu

• Undirliggjandi vantraust á milli aðila vinnumarkaðar og stjórnvalda– Þetta kallar á samræðu og sameiginlega sýn

• Ef þetta á að vera hægt þurfum við tíma og við þurfum einlægni í samskiptum

Hvað eru forsendur ,,vopnahlés‘‘• Breyttar áherslur í fjárlagafrumvarpi til að láta reyna á vilja

stjórnvalda!– 5-6 milljarða króna þarf til að laga velferðaráherslur

• 3-4 milljarða í heilbrigðismál, bæði rekstur spítala og beina lækkun á greiðsluþátttöku almennings

• 1-1,5 milljarða í menntamálin• 0,5-1,0 milljarða í virkar vinnumarkaðsaðgerðir og þjónustu við langtíma

atvinnuleitendur• Draga verður úr tekjutengingum milli almannatrygginga og lífeyrissjóða

– Breytingar á áformum um lækkun tekjuskatts• Hækkun á mörkum lágtekju- og millitekjuskattshlutfalls úr 240 þús.kr. Í 340

þús.kr. skilar venjulegu launafólki bestu

• Samkomulag um ,,ásættanlegar launahækkanir‘‘– Samið verði um sérstaka viðræðuráætlun um næsta kjarasamning sem

gæti verið til lengri tíma þar sem unnið verði með uppbyggingu og innihald kjarasamninga

Heildartekjur eftir fjórðungum 2013 og tekjumörk í skattkerfinu

10% Neðri fjórðungur Miðgildi Efri fjórðungur 90%0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

Heildartekjur skv. Hagstofu Íslands Tekjumörk milli neðra og miðþrepsTekjumörk milli miðþreps og efsta þreps Hugmynd ASÍ

Mismunandi áhrif skattkerfisbreytinga á kaupmátt ráðstöfunartekna

250000

300000

350000

400000

450000

500000

550000

600000

650000

700000

750000

800000

850000

900000

950000

10000000.0%

0.2%

0.4%

0.6%

0.8%

1.0%

1.2%

Tillaga ríkisstjórnarinnar Hugmynd ASÍ

Áhrif breytinga á tekjuskatti á staðgreiðsluskatthlutfall

200000

250000

300000

350000

400000

450000

500000

550000

600000

650000

700000

750000

800000

850000

900000

950000

1000000-0.90%

-0.80%

-0.70%

-0.60%

-0.50%

-0.40%

-0.30%

-0.20%

-0.10%

0.00%

Tillaga ríkisstjórnarinnar Hugmynd ASÍ

Hvað eru forsendur …….

• Skipaðir verði viðræðuhópar um viðræður um mikilvæg mál byggt má málefnalegum og efnislegum rökum:– Gengis- og peningamál og forsendur fasts gengis– Húsnæðismál, einkum nýtt húsnæðislánakerfi og félagslegt

húsnæðiskerfi– Ríkisfjármál og skatta, jöfnuð í afkomu, sátt um velferð og

tekjuskiptingu– Menntun og vinnumarkaðsmál, ,,annað tækifæri til náms‘‘ og verk-

og tæknimenntun– Forsendur hagvaxtar og atvinnuuppbyggingar, erlendar fjárfestingar

og aukna fullvinnslu– Jöfnun lífeyrisréttinda og jafna byrið af efnahagshruni– Viðspyrnu gegn kennitöluflakki og svartri atvinnustarfsemi

Næstu skref?• Láta á þetta reyna næstu vikurnar hvort samninganefndir

aðildarsamtakanna, atvinnurekendur og stjórnvöldum vilji fara slíka leið– Er raunverulegur vilji til þess að fara slíka leið?

• Nota veturinn til þess að undirbyggja sáttina sem lagt geti grunn að raunverulegum stöðugleika og uppbyggingu sem byggi á traustu velferðarkerfi og jöfnuði í þessu landi

• Höfum það hugfast að verkalýðshreyfingin hefur verið öflugasti málsvari norræna velferðar- og vinnumarkaðskerfisins – Og það höfum við fyrst og fremst gert á grundvelli samstöðu og

samtakamáttar– Á því byggja okkar stærstu sigrar og þar eru okkar mikilvægustu

verkefni því samstaða verður ekki til af engu!

Velferðarkerfi vinnumarkaðarins

• Ég óttast að nýir ráðherrar hafi ýmsar hugmyndir um breytingar sem eru ekki endilega í samræmi við okkar áherslur– Uppbygging náms á framhaldsskólastigi og

framhaldsmenntunar– Uppbygging starfsendurhæfingar– Umfang og skipulag virkra vinnumarkaðsaðgerða og aðstoð

við atvinnuleitendur• Ætlum síðar í dag að fá stöðumat á þessum málum og

ræða hvernig við viljum standa að nauðsynlegri uppbyggingu

Íslenska módelið!• Höfum það hugfast að um 80% af öllum tilfærslum í velferðarkerfinu má

rekja beint til kjarasamninga þar sem stéttarfélögin leika lykilhlutverki í að veita veita félagsmönnum okkar þjónustu í velferðarkerfi vinnumarkaðarins– Lífeyrissjóðir, veikinda- og slysaréttur, sjúkrasjóðir, starfsendurhæfingarsjóður,

starfsmenntasjóðir, orlof og orlofssjóðir– Fjær okkur en nátengdir eru fæðingarorlofssjóður, ábyrgðarsjóður launa og

atvinnuleysistryggingasjóður• Þessi þjónusta auk forgangsréttarákvæða kjarasamninga og almenns gildis

kjarasamninga með lögum nr. 55/1980 myndar grundvöllinn að okkar starfsemi

• Enginn vafi er á því að þessir þættir leggja saman grunn að einstæðu kerfi sem ég hef oft leyft mér að kalla ,,íslenska módelið‘‘ og skilað hefur bæði mestu og vaxandi þátttöku launafólks í stéttarfélögum– Félagsmenn eru mjög sáttir við þessa skipan mála og kerfið hefur stuðlað að

traustari réttindum þar sem stjórnmálamenn hafa takmörkuð áhrif á þau!

Þátttaka í stéttarfélögum innan OECD 1991-2011

Tyrkland

Frakkland

Eystland

KóreaUSA

Mexico

Chile

Pólland

Spánn

Slóvakía

Ungverjaland

Sviss

TékklandOECD

Þýskaland

Japan

Ástralía

Holland

Portúgal

Nýja Sjáland

Slóvanía

Grikkland

Bretland

Kanada

Austurrí

ki

Írland

Ítalía

Lúxe

mborgBelgía

Noregur

Svíþjóð

Danmörk

Finnland

Ísland

0.0

10.0

20.0

30.0

40.0

50.0

60.0

70.0

80.0

90.0

100.0

1991 1996 2001 2006 2011