Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik sullissiviuP MiO-P suliai2015-2018

Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik sullissiviuP MiO-P suliai2015-2018

iMai

1. siulequt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2. iMaqarniliaq . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

3. Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik sullissivik MiO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

4. MiO-P angalanerMini nalunaarusiai Periusaalu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

5. kalaallit nunaata Pisinnaatittaaffii nP Meeqqat Pisinnaatitaaffii Pillugit isuMaqatigiissutaanut tunngatillugu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

6. Meeqqat inersiMasullu Oqaluttuaat Meeqqat atugaannut tunngasut . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

6.1 ”Ataasiarluni anaanap ataata savimmik kapigaa unitsippakka. Tassaniissimanngitsuuguma taava ataataga ullumikkut toqusimassagunaraluarpoq”. NP artikeli 19: Meeqqap timikkut tarnikkullu persuttagaanissamut atornerlugaanissamullu illersorneqarnissaminut pisinnaatitaaffia . 11

6.2 ”Sungiukkumaarpat”: Kinguaassiutitigut atornerluinerit nalinginnaasutut isiginiarneqartarput meeqqallu ilisimatinneqartarput ”sungiutissagaat” NP artikeli 34: Meeqqap kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliorfigineqarnissamut illersorneqarnissaminut pisinnaatitaaffia . . . . 12

6.3 ”Soorlu tarniga timinnit anillalersoq. Angajoqqaatit imeraangata”. NP artikeli 33: Meeqqap imigassamut hashimullu illersorneqarnissaminut pisinnaatitaaffia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

6.4 ”Meeqqat sumiginnarneqareersut pisortanit qiviarneqarneq ajorput aammaarlutik sumiginnarneqarlutik – marloriaammik sumiginnagaalerlutik” NP artikelit 3, 26 aamma 39: Meeqqat inuuniarnikkut atugarisamikkut qulakkeerneqarnissaat ikiorneqarnissaat/inuiaqatigiinnullu atalersinneqaqqinnissaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

6.5 Meeqqat allamut inissinneqartut immikkut eqqugaasarput NP-artikeli 12, 20, 25 aamma 30: Meeqqat angerlarsimaffiup avataannut inissinneqarsimasut immikkut ikiorneqarnissaminnut pisinnaatitaaffiat, tusaaneqarnissaminnut paarineqarnerannilu pisortat nakkutilliinissaminnut pisinnaatitaaffiat . Meeqqap nammineq kulturini oqaatsinilu atorlugit inuuneqarnissaminut pisinnaatitaaffia . . . . . . . . . . . . . . 16

6.6 ”Kisimiikkusuinnavippunga eqqarsaatinillu nuanninngitsunik eqqarsarlunga. Assersuutigalugu toqorusulertarpunga imaluunniit ajortunik iliuuseqarlunga” NP artikeli 39: Meeqqap timikkut tarnikkullu ikiorneqarnissaminut peqqissinissaminullu pisinnaatitaaffia . . . . . . . . . . . . . . . . 17

6.7 Meeqqat innarluutillit meeqqallu immikkut iliuuseqarluni ilinniartinneqartartussaasut arajutsineqartarput (isiginiarneqarneq ajorput) NP artikeli 23: Meeqqat innarluutillit ataqqinassuseqartumik inuuneqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqarput . . . . . . . . . . . . . . 18

6.8 ”Tamatta assigiinnginnatta taamaattumik tamatta assigiinngitsunik pisariaqartitsisarpugut” NP artikelitut 17, 28 aamma 29: Meeqqap ineriartornissaminut ilinniagaqarnissaminullu pisinnaatitaaffia . . . . . . . . . . . . . . . 19

6.9 Sumiiffissanik sunngiffimmilu aallutassanik amigaateqarneq NP artikeli 31: Meeqqap sunngiffeqarnissaminut, eqqissisimaarnissaminut pinnguarnissaminullu pisinnaatitaaffeqarnera . . . . 20

6.10 ”Inersimasut meeqqanut torersumik oqaluttassapput, nerisassiorlutik, nuannaarlutik, killilersuillutik assersuutigalugu aneertarfiit angerlarsimareertarnissallu eqqarsaatigalugit”. NP artikelit 5-18: Angajoqqaat akisussaasuunerat meeqqanillu perorsaasuunissaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

6.11 Meeqqap inuunissamut pisinnaatitaaffia, peqqinnissamut naammaginartumillu inooriaaseqarnissaminut pisinnaatitaaffii NP artikelit 6, 24 aamma 27: Meeqqap inuunissaminut pisinnaatitaaffia, peqqinnissamut naammaginartumillu inooriaaseqarnissaminut pisinnaatitaaffii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

5

1. siulequt

Kalaalit Nunaanni Meeqqat Illersuisuat meeqqallu pisinnaatitaaffii-nik sullissiviup MIO-p ukiuni 2015-2018 Kalaallit Nunaanni illoqar-fiit nunaqarfiillu 35-it angalaffigisimavaat meeqqat inuusuttullu atu garisaat pillugit oqaloqatigiartortarlugit .

Angalanerit siunertarisarpaat meeqqat, inersimasut pisortallu tu-sarniassallugit sutigut unamminartoqartarnera aamma meeqqat pitsaasumik inuuneqarnissaat anguniarlugu pitsaasunik najoq-qutassaqartitaanissaallu periarfissarsiorniarlugit .

MIO-p angalanerisa nalunaarusiorneqarnerisa aamma MIO-mut saaffiginnissutaasartut takutippaat, meeqqat inuusuttullu ernuma-nartumik amerlassusillit isumassorneqarnatillu illersorneqan ngit-sut, uffa pisinnaatitaaffeqaraluarlutik .

MIO-p meerarpassuit oqaloqatigisarpai, eqqartuisut maqaasisaqar-nerminnik erloqissuteqarnerminnillu angerlarsimaffeqartullu ator-nerluiffiusumi angajoqqaaminnilluunniit aallunneqarnatik eqqumaf-figineqarnatillu inuullutik . Meeqqat, timikkut tarnikkullu annersar-neqartartut . Meeqqat oqaluttuartut angerlarsimaffik toqqissisi-masoq suunersoq nalullugu .

Meeqqat Illersuisuata suliassaraa meeqqat taamatut atugaqartut oqaasiinik misilittagaannillu pisortatigoortumik saqqummiussissal-luni, taamaalilluni atugarisaat oqallisigineqarniassammata .

Kalaallit Nunaata NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit isumaqati-giissutaanik atuutsitsilerneraniit ukioq manna ukiut 25-ngorput . Tamanna malunnartinniarlugu meeqqat ullumikkut atugarisaat qanoq innersut pillugit tamakkiisumik saqqummiisoqarnissaa pi-ukkunnarpoq . Taamaattumik nalunaarusiami ilanngunneqarput meeqqat inersimasullu misilittagaat oqaluttuaallu, ukiuni 2015-2018 MIO-mut oqaluttuarineqarsimasut .

Nalunaarusiaq immikkut ittunik marlunnik nalunaarusianik malitse-qartussaavoq, meeqqat inuiaqatigiillu pitsannguutissatut inner-suutaannik imaqartussanik .

Una nalunaarusiaq tunngavigalugu Meeqqat Illersuisuata kissaati-gaa ullumikkut Kalaallit Nunaanni meeqqat atugarisaat paasissutis-siissutigissallugit, meeqqallu inuunerminni inissisimanerminni misi-gisaat eqqartugassanngortillugit meeqqallu sinnerlugit pisortati-goortumik oqallinnermi peqataanissani pisussaaffigisamisut inger-lakkusullugu .

Meeqqat Illersuisuata neriuutigaa Kalaallit Nunaanni tamani meeqqat tamarmik pitsaasumik inuuneqalernissaannut ineriar-tortitsilernissamut nalunaarusiaq una aqqutissiueqataajumaar-toq .

Atuarluarina .

Inussiarnersumik Inuulluaqqusillunga

Aviâja Egede LyngeMeeqqat Illersuisuat

6

2. iMaqarniliaq

1993-imi Kalaallit Nunaat Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isu-maqatigiissummik atuutsitsilermalli, Kalaallit Nunaanni meeqqat nammineerlutik pisinnaatitaaffeqarnerat annertusiartortumik akue-rineqariartorsimavoq . Meeqqat pisinnaatitaaffeqarnerannik atuga-risaannillu ilisimasaqarnerujartornerup kingunerisaanik ilaatigut inatsisit allanngortinneqarsimapput, kingullermik Meeqqat Ikorfar-torneqartarnerannut/Illersorteqartarnerannut Inatsit (2017) kiisalu politikkikkut attuumassuteqanngitsoq MIO (Meeqqat Pisinnaatitaaf-fiinik Sullisivik) pilersinneqarluni .

Naak ilisimasaqartoqarneruleraluartoq pisortaniillu iliuuseqartoqar-taleraluartoq, taamaattoq ukiut 2015-2018 ingerlanerini meeqqat inuusuttullu atugaat MIO-mit paasineqartut NP Meeqqat Pisin-naatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutinit aamma nunami inatsisinut atuuttunut sanilliullugu meeqqat inuusuttullu atugaat piviusuusut imminnut ungasittorujussuusimapput .

Angalanerit, misissuinerit, innuttaasullu MIO-mut saaffiginnissu-taasa takutippaat meeqqat inuusuttullu amerlasoorujussuit pisin-naatitaaffigigaluakkaminnik isummersorneqarnatillu illersorneqan-ngitsut .

Ajornartorsiutit pingaarnerit meeqqat inuusuttullu ullumikkut oqaluttuarisartagaat tassaapput:

• Meeqqat kinguaassiutitigut kanngut-saatsuliOrfigineqartut ikiOrneqanngillat naaMManngitsuMilluunniit ikiOrneqartarlutik

• Meeqqat tiMikkut tarnikkullu annersagaasarPut

• Meeqqat angerlarsiMaffinni annertuuMik atOrnerluiffiusuni PerOriartOrtinneqarPut

• Meeqqanut ikiOrtarialinnut PisOrtat ikiuunnerat kingusinaanngikkuni Pineq ajOrPOq

• Meeqqat ”killeqanngitsuMik” aMigartuMillu PerOrsarneqarPut

• Meeqqat ineriartOrnissaMinnut ilinniaga-qarnissaMinnullu Pisinnaatitaaffeqarnerat annertuuMik unaMMinartOrsiOrtitaavOq

Tamakku isumaqarput meeqqap tunngaviusumik illersorneqarnis­saminut, ikiorneqarnissaminut ineriartornissaminut ilinniagaqarnis­saminullu pisinnaatitaaffii Kalaallit Nunaata piviusunngortinngikkai.

7

3. Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik sullissivik MiO

Meeqqat Illersuisuat Kalaallit Nunaanni pisinnaatitaaffeqarpoq meeqqat atugaat alaatsinaallugit nakkutigissallugit meeqqallu pi-sinnaatitaaffiisa malinneqarnissaat qulakkeertussaallugu . Meeqqat Illersuisuata alaatsinaallugit nakkutigisassarai inatsit malillugu inger latsisoqarnersoq, soorlu Kalaallit Nunaat NP Meeqqat Pisin-naatitaaffii pillugit Isumaqatigiissummik atsiorsimanermigut pisus-saaffeqartoq .

2011-imi Meeqqat Illersuisuannut Meeqqallu pillugit Siunnersu-isoqatigiit inatsisaat atuutilerpoq . Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik Sul-lissivik pisortatigoortumik politikkikkullu attuumassuteqanngitsu-mik ingerlavoq, NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiis-sutip Kalaallit Nunaanni ilisimaneqarnerulernissaa anguniarlugu aamma Isumaqatigiissutip siunertalimmik iliuusinngortinneqartar-nissaata anguniarneratigut Kalaallit Nunaanni meeqqat inuusuttullu ulluinnarni atugaat pitsanngorsaaffigisussaallugit .

Meeqqat Illersuisuat meeqqat pisinnaatitaaffii, sutigut naammagit-taalliortoqarsinnaanersoq, aamma paasissutissanik katersillunilu meeqqat atugaat pillugit siunnersuillunilu ilitsersuisartussaavoq paasissutissiisartussaallunilu .

Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik Sullissiviup suliassaraattaaq meeqqat inuusuttullu sinnerlugit oqaaseqartartuussalluni, meeqqallu atu-gaannut pisinnaatitaaffiinullu tunngasutigut uparuartuisartussaa-voq iliuusissanillu siunnersuuteqartartussaalluni, meeqqat pisin-naatitaaffiinut pitsanngorsaataasussanik .

Meeqqat Illersuisuata oqaaseqartarnera MIO-p angalasarnerinik tunngaveqarpoq, meeqqat isumaannik peqataatitsilluni, innuttaa-sullu MIO-mut nalunaaruteqarneri aallaavigisarlugittaaq .

MIO Pisortat allallu ingerlataannut pulaarsinnaatitaallunilu paa si-saqarsinnaatitaavoq .

Meeqqat Illersuisuat siulleq tassaavoq Aaja Chemnitz Larsen . 2015-imi tunuarmat Aviâja Egede Lynge Meeqqat Illersuisuattut ivertinneqarpoq . 2018-imi januaarimi Naalakkersuisut aalajangiip-put Aviâja Egede Lynge 2021-ip tungaanut Meeqqat Illersuisuattut atorfeqassasoq .

Meeqqat Illersuisuat Meeqqat Pillugit Siunnersuisoqatigiinnit sule-qateqartitaavoq .

8

4. MiO’P angalanerMit nalunaarusiai Periusaalu

Meeqqat Illersuiat pillugu inatsimmi aalajangersarneqarsimasut aamma NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaat aallaavigalugit Meeqqat Illersuisuata Kalaallit Nunaani meeqqat inuunerat qanoq innersoq nalilersortarpaa .

Meeqqat Illersuisuata Aviâja Egede Lyngep ukiuni 2015-2018 meeqqat namminneq oqariartuutaat inuunerminnilu avatangiisi-minnut tunngasutigut oqaluttuaat aallaavigalugit oqaaseqartarnini ingerlappaa . MIO-p angalasarnermini nunamilu sumiiffinni arlalinni oqaloqatiginnittarnini aallaavigalugit nalunaarusiortarsimavoq nammineq maluginiakkaminik aamma meeqqat inersimasullu in-nersuussutaannik ilaqartartunik meeqqat atugaannut pitsanngor-saatissanik imalimmik nalunaarusiortarsimalluni .

MIO 2015-imi Avannaata Kommunianiippoq, 2016-imi Tasiilamiil-luni Kommune Kujallermiillunilu . 2017-imi MIO Qeqqata Kommuni-aniippoq 2018-imilu Qaanaamiilluni .

Meeqqat inuusuttullu namminneq inuunerminnut tunngasutigut ili-simasaqarnerpaajunerat MIO-p sulinermini aallaavigaa . Meeqqat namminneq oqaluttuarisaat inuunerminnilu misilittagaat eqqumaf-figiniarneqartarput, taamaalilluni nalunaarusiortoqartarpoq meeq-qat qanorluunniit ukioqaraluarunik inuiaqatigiinnilu suminngaa-neeraluarunik inuunerisa qanoq inissisimanerat allaavigalugu .

Erseqqissassallugu pingaaruteqarpoq illoqarfiit nunaqarfiilluunniit marluk assigiinngisaannarmata . Taamaattumik MIO-p periusaa sammisaqartitsinerilu illoqarfimmut nunaqarfimmulluunniit tiki-tamut, meeqqanut eqimattanut ataasiakkaanulluunniit tulluarsar-neqartuaannarput . Ilanngullugu MIO-p pingaartitaraa kinaassuseq ilisimatitsissutiginngikkaluarlugu oqaloqatigiittoqarsinnaanera, inu-iaqatigiit ataasiakkaat ikittuaraasinnaasarmata ajornartorsiutillu tassaniittut paqumigineqarsinnaasarmata, inoqataasullu qisuariar-nissaat inooqataanermiillu ajattorneqalernissaq pinngitsoortinniar-lugit .

MIO-p angalalluni nalunaarusiorneri nakkutilliinerunngillat aala ja-ngiiffigineqarnerlu ajorlutik, maluginiakkalli, oqaatigineqartut oqa-luttuarineqartut imaluunniit ingammik meeqqanit oqaluttuarineqar-tut, aammali angajoqqaanit, inersimasuniilluunnit allanit, atorfilitta-nillu oqaluttuat meeqqat qanoq innerannut tunngasut ilanngunne-qartarput .

Paasissutissani itisiliiniaraanni periuserineqartartulluunnit paasi-saqarfiginiaraanni, taava MIO-p angalanerani nalunaarusiat inner-suussutigineqarsinnaapput, uunga saaffiginninnikkut piniarneqar-sinnaallutik: mio@mio.gl aamma www.mio.gl

9

5. nP Meeqqat Pisinnaatitaaffii Pillugit isuMaqatigiissutaannut tunngatillugu kalaallit nunaata Pisussaaffii

NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaat 1989-imi NP ataatsimeersuarneranni atuutsinneqalerput . Meeqqat Pisinnaati-taaffii artikelit 54-inut allanneqarsimasut nunani tamani meeqqanut annaaneqarsinnaanngitsumik pisinnaatitaaffiliisuupput, aalajanger-sagaqarporlu nunat meeqqat pillugit isumaqatigiissummik atuutsit-silersut meeqqat namminiussuseqarnerannik, politikkikkut, aningaa-sarsiornikkut, inuuniarnikkut kulturikkullu pisinnaatitaaffiliisunik .

Nunanut peqataasunut isumaqatigiissut pituttuisuuvoq meeqqanullu nunarsuup najoruminarnerulersinneqarnissaanut aqqutissiuussilluni .

NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissutaat Kalaallit Nunaata atuutsilerpaa maajip 11-ani 1993-imi .

Meeqqat Pisinnaatitaaffiinut artikelit 54-it sisamanut agguataarneqarsinnaapput: • Meeqqat tunngaviusumik pisinnaatitaaffii

(Soorlu nerisassanut, ineqarnissamut, peqqinnissamullu) • Meeqqat ineriartornissaminnut pisinnaatitaaffii

(Soorlu atuartitaanissamut, pinnguarnissamut, sunngiffe-qarnissamut aamma paasissutissanik tunineqarnissamut)

• Meeqqat illersorneqarnissaminnut pisinnaatitaaffii (Soorlu timikkut tarnikkullu annersagaanissamut, kinguaassiutitigullu kanngutsaatsuliorfigineqarnissaminut)

• Meeqqat aalajangeeqataanissaminnut pisinnaatitaaffeqarnerat (soorlu oqaaseqarsinnaatitaanermut, sunniuteqarnissamut, aalajangeeqataanissamut, namminerlu aalajangiinissaminut) .

Meeqqat Pisinnaatitaaffiini artikeli 3.1. aamma 3.2. ersersinneqarpoq: ”Aaqqiinerni meeqqanut tunngasuni tamani, pisortanit namminer­luunniit ingerlatani angerlarsimaffinniikkaluarpat inuuniarnikkut inger lalluarnissamut, eqqartuussivinni, ingerlatsivinni tamani ima­luunniit inatsisiliortuni tamani meeqqamut pitsaanerusussaq salli­unneqartuaannassaaq” NP Meeqqanut isumaqatigiissutaani artikeli 3 .1

naalagaaffiit Peqataatitaqartut Meeraq illersussal-lugu isuMassussallugulu akisussaaffiMMik tigusiP-Put, inuuneqarluarnissaanut Pisariaqartitaasut sOO-runaMi angajOqqaajusut, isuMaginnittuusut inersiMa-sulluunniit allat inatsisitigut MeeqqaMut akisus-saasuusut Pisinnaatitaaffiinut Pisussaaffiinullu tul-luuttuMik aaqqiissuussillutik, inatsisitigut allaffis-sOrnikkullu qanOq iliOrnissaMut naaPertuuttuMik

NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii artikeli 3 .2

Tamanna ima isumaqarpoq Kalaallit Nunaata meeqqat 18­it inorlu­git ukiullit eqqarsaatigalugit qulakkiigassaraa meeqqamut pitsaane­rusussaq salliutissallugu, meeqqallu pitsaasumik inuuneqarnissaat anguniarlugu illersorneqarlunilu isumassorneqarnissaa qulakkiis­sallugu sunniuteqartumik kingunilimmillu iliuuseqartarnermigut.

Meeqqat pisariaqartitaasa salliunnissaannut tunngasoq (meeqqamut pitsaanerpaaq) ima Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiis-summi allassimavoq meeqqap pisariaqartitai salliunneqartussaasut .

Angajoqqaat siulliullutik salliullutillu isumagisassaraat meeqqap ajunnginnissaa. Nunanili naalakkersuisuusut akisussaaffigaat Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissut eqqortissallugu. Meeqqallu pisinnaatitaaffii angajoqqaanit eqquutitinneqarsinnaan­ngikkaangata taava pisortat akuliunnissartik qulakkiigassaraat.

Isumaqatigiissut inatsisaanngilaq, taamaattumik isumaqatigiissum-mik atuutsitsilersut eqqartuunneqarsinnaanatillu pillarneqarsin-naanngillat . Naalagaaffinnit Peqatigiinnit nakkutigineqartarpoq nunat isumaqatigiissummik atuutsitsilersimasut eqquutitinnerai . Tamannalu pisarpoq NP Meeqqanut Komitéat aqqutigalugu, taak-kualu nunat peqataatitaqartut ukiut tallimakkaarlugit nalilersor-tarpaat . Nalilersuiffigineqannginnermi nunat peqataatitaqartut naalakkersuisuisa nalunaarusiortarpaat iliuuserisimasatik aaqqiisi-manertillu suunersut Meeqqat Pisinnaatitaaffiinik eqquutsitsiniar-lutik suliniutigisimasaminnut tunngatillugu . Naliliiffigineqarnerup kingunerisaanik Meeqqanut Komitép oqaaseqaatini innersuussutini nunamullu siunnersuutigisani suunersut saqqummiuttarpai . NP in-nersuussutaanni allassimapput Kalaallit Nunaata Meeqqat Pisin-naatitaaffiinik eqqortitsissaguni qanoq iliornissaanut siunnersuutit . Kalaallit Nunaat isumaqatigiissummik atuutsitsileramili NP Meeqqa-nut Komitéanit pingasoriarluni nalilersuiffigineqarsimavoq; 2005-imi, 2011-mi aamma 2017-imi . Kalaallit Nunaanni eqqartuussiviit naammagittaalliorfiillu isumaqatigiissummik atuisinnaapput pine-qartunut tunngatillugu pisortaqarfiit malittarisassanik malitsitsine-rat Meeqqat Pisinnaatitaaffiinut tunnga tillugu Isumaqatigiissummut naapertuuttuunersoq naliliiniaraangamik .

Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissummut ileq-qulersuutissat malitassat nammineq qinigassat pingasuupput• Ileqqulersuutissaq malitassaq qinerneqarsinnaasoq februarip 12-ani

2002-meersoq: NP isumaqatigiissutaat Meeqqat Pisinnaatitaaffiinut tunngasoq sakkulersorluni aporaattoqartillugu isummersornissamut meeqqat peqataatinneqartarnissaat

Kalaallit Nunaata atuutsiligaa

• Ileqqulersuutissaq malitassaq qinerneqarsinnaasoq maajip 25-ani 2000-meersoq: NP isumaqatigiissutaat Meeqqat Pisinnaatitaaffii-nut tunngasoq meeqqanik tuniniaasoqartarneranut, meeqqat ator-tittartutut atorneqartarnerannut meeqqallu pornomut atorneqartar-nerat Kalaallit Nunaata atuutsiligaa

• Ileqqulersuutissaq malitassaq qinerneqarsinnaasoq februaarip 28-ani 2012-meersoq: NP Isumaqatigiissutaanni Meeqqat Pisin-naatitaaffii pillugit tun ngasoq inuit ataasiakkaarlutik naammagit-taalliorsinnaanerat

Kalaallit Nunaannit atuutsinneqanngilaq

10

6. Meeqqat inersiMasullu Oqaluttuaat Meeqqat atugaannut tunngasut

Naak inuiaqatigiinni sumiiffiit kulturikkullu atugarisat assigiinngik-kaluartut, taamaattoq MIO-p tikissimasaani ajornartorsiutit angala-nerni nalunaarusiani allassimasut nalinginnaallutillu sumiiffiit amer-lanerpaartaanni assigiittorujussuupput .

Ajornartorsiutit meeqqat inuusuttullu ullumikkut eqqartugaat makkuninnga aallaaveqarput: 1 . Sumiginnaaneq 2 . Atornerluinerit: imigassamik, hashimik aningaasanoornermillu 3 . Kanngutsaatsuliornerit 4 . Ikiorneqarnissamik illersorneqarnissamillu amigaateqarneq 5 . Angajoqqaat piginnaasaasa naammannginnerat 6 . Atuartut ilinniaqqinnissamut piareersarneqarnissaminnut

periarfissanik amigaateqarnerat

Tamakkua qaavatigut MIO naliliivoq pisortat tunngaatigut inatsisip makkunatigut eqquutitinnissaanut assut unammillernartorsiortoqartoq: 7 . Inatsit malillugu akimut suleqatigiinnissatigut 8 . Sumiginnaasoqaraluartoq nalunaarsuisoqannginnera

(kisitsisit pitsaanngitsut amerlaqaat) 9 . Kommunit sulisussaaleqillutillu akissaqannginnerat

iliuuseqarsinnaannginnerallu 10 . Sumi ikiorneqarlunilu siunnersorneqarsinnaaneq pillugu

inersimasunit meeqqaniillu ilisimaneqannginnera nalinginnaasorujussuuvoq

11 . Meeraq ikiorneqarnissaminik pisariaqartitsigaangat saaffissanik amigaateqarneq

12 . Angajoqqaanik ilitsersuineq/Angajoqqaanik pikkorissaanerit

NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaani artikelini 54-iusunit artikelit 19-it Kalaallit Nunaanni eqquutitinneqanngillat .

Uani kapitalimi allassimapput meeqqat, inuusuttut inersimasullu oqaasii, oqarneri aallaavigalugit allatat, taakkunanilu meeqqap il­lersorneqarnissamut, ikiorneqarnissamut, ineriartornissamut ilinnia­gaqarnissamullu pisinnaatitaaffiisa eqqortinneqarnissaat ajornar-torsiutigineqarput .

11

6.1 ”Ataasiarluni anaanap ataata savimmik kapigaa unitsippakka. Tassaniissimanngitsuuguma taava ataataga ullumikkut toqusimassagunaraluarpoq”

Meeqqat tiMikkut tarnikkullu annersagaanissaMut anniartitaanissaMullu illersOrneqarnissaMinnut Pisinnaatitaaffiat

Meeqqat Illersuisuata MIO-llu ernummatigaat meerarpassuit oqaluttuartarmata angerlarsimaffimminni persuttaaneq misigisar-lugu . Ilaasa persuttaaneq namminneq timimikkut misigisarpaat, allalli ilaqutaasunut persuttaasoqartoq isigisarlugu . Persuttaaneq amerlanertigut imigassartortoqarsimatillugu hashitortoqarsimatil-luguluunniit pisarpoq, ilaannili tamakkoqanngikkaluartorluunniit . Timikkut persuttaaneq kisimi meeqqani initoorujussuusarpoq – aammali tarnikkut annersaaneq soorlu pimmatiginninneq assut nalinginnaavoq . Meeqqat oqaluttuarisarpaat oqaatsitigut timikkul-luunniit pimmatiginnittoqartartoq, ingammik atuarfimmi .

NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaani artikeli 19-mi meeqqat illersugaanissaat pillugu aalajangersakkani allassi-masoqarpoq . Meeqqap illersorneqarnissaminut tunngaviusumik pisinnaatitaaffiata isumagigaa, meeraq timikkut tarnikkullu anner-sagaanissamut sutigulluunniit tamatigut kanngutsaatsuliorfigine-qarnissamut illersorneqarnissaq anguniarlugu sutigut tamatigut naapertuuttumik aaqqissuussisoqarnissaa anguniarlugu meeraq angajoqqaaminit allanilluunniit isumagineqartillugu Kalaallit Nunaat aalajangiisartussaasoq . Erseqqissaqqissagaanni tamanna isuma-qarpoq meeraq kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliorfigineqarnis-samut, imigassanut aanngajaarniutinullu tamanut, timikkut tarnik-kullu annersarneqarnissamut illersorneqartussaasoq .

Ataani assersuutigineqartut tassaapput meeqqat inersimasullu MIO-mut saaffiginnissutigisarsimasaannut assersuutit, meeqqap timikkut tarnikkullu annersarneqarnissamut anniartinneqarnis-samulluunniit illersorneqarnissaanut tunngasut:

”Eqqaamasama ilagaat arfininngornerit ilaanni, uanga qatanngutikka anaanagalu

innaratta, taanna (ataataa) kamattorujus-suulluni oqaatsinik kusanaatsunik oqalummat.

Anaanaga toqunniarlugu kingornalu imminorniarluni. Tamaanga killippunga

naak suli allagassaqaraluaqalunga”

”Anaanaga annersarneqartoq. Uanga qiavunga. Saaffissaqanngilangalu”

”Mikisuuninni pimmatigineqartaqaanga. 2.-3. klassimi aallartippoq aatsaallu

8. klassimi taamaatilluni. Meeqqat allat pimmatiginnikkunnaarput aatsaat

akeqqittalerama. Ataaseq annersittoorpara 7. klassimi atuarlunga, naak ilunni annersitserusunngikkaluarlunga”.

Oqaluttuarineqarpoq: • Inersimasut ilaat nalunaaruteqarnissaminnut annilaangasartut.

Assersuutissaqarpormi inuit malersorneqarlutik pimmatigineqarlutik ajattorneqalerlutillu pisarnerat .

• Niviarsiaraq oqaluttuarpoq atuarfimmi pimmatigineqartarluni unatarneqarumasarlunilu qunusaarisullu tillinniassutin-ngikkunigit unatarneqartussaasoq qunusaarneqartarluni .

• Niviarsiaraq 5. klassimeersoq oqaluttuarpoq, toqqissiviittartorujussuulluni ataatani imeraangat . Nuannarineq ajorpaa imminut ilaquttaminnullu nilliasarmat . Aqqalussanilu ilaquttaminnut qimaasariaqartarsimavoq . Taamaattoqartarunnaarnissaanut ikiorneqarusukkaluarpoq .

nP-artikeli 19 MeeqqaP tiMikkut tarnikkullu

annersarneqarnissaMinut anniartinneqarnissaMinullu

illersOrneqarsinnaanissaMinut Pisinnaatitaaffeqarnera

Anniartinneqarnissamut illersorneqarnissami pineqar-poq, naalagaaffiup pisussaaffigimmagu sutigut tama-tigut meeqqap angajoqqaaminit allanilluunniit anni-artinneqarnissamut illersorneqarlunilu anniartin-

neqarnissaq pinaveersimatinneqartussaam-mat tamaattoqarsimatillugulu

ikiuisoqartassasoq .

12

6.2 ”Sungiukkumaarpat”: Kinguaassiutitigut kanngutsaat-suliornerit nalinginnaasutut isikkoqartinniarneqartarput meeqqat ilisimatinneqaraangata ”sungiukkumaarpat”

kinguaassiutitigut atOrnerlunneqarnissaMut MeeqqaP illersOrneqarnissaMinut Pisinnaatitaaffia

Meeqqat Illersuisuat MIO-lu kinguaassiutitigut kanngutsaatsulior-nerit pillugit assiginngitsorpassuarnik oqaluttuarfigineqartarsimap-put . Sumiiffiit ilaanni erseqqissunik assersuuteqartarpoq allanili oqaluttuarineqartarluni kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliornerit pineq ajortut . Meeqqat Illersuisuata MIO-llu tamatumunnga tun-ngatillugu erseqqissaatigerusuppaat, kinguaassiutitigut kanngit-saatsuliornerit arlalitsigut paqumigineqartarmata isertuunneqartar-lutillu . Ilaannikkut ilaqutariinnut kingunerisassai inuuniarnermillu eqqugaanissaat annilaanngatigisaramikku . Kinguaassiutitigullu kanngutsaatsuliornerit eqqugaasumut kanngusutsitsillutillu pisuu-sutut misigititsilersarput . Taamaalilluni kanngutsaatsuliornerit malugineqanngitsoorsinnaasarput eqqartorneqarnatilluunniit .

Ataani allassimasut meeqqat inersimasullu MIO-mut saaffiginnis-sutaasa ilagaat, meeqqat kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliorfigi-neqarnissaminnut illersorneqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqarne-rannut tunngasoq:

”Meeraq ataaserluunniit kinguaassiutitigut atornerlunneqartussaanngilaq. Meeraq

ataaserluunniit persuttarneqarlunilu kanngutsaatsuliorfigineqartussaanngilaq.

Oqaluttuarineqarpoq: • Niviarsiaqqat anginerumaartut marluk kinguaassiutitigut

kanngutsaatsuliorfigineqarsimapput . Aappaa ataataminit aappaalu isumaginnitsiminit . Aappaa iminorniarsarivoq tarnillu pissusaanik ilisimasalimmiittarnera iluaqutaasimanngilaq . Nivi-arsiaqqat Dronning Ingridip Peqqissaaviani tarnip pissusaanik ilisimasalimmit naliliiffigineqarput ikiorserneqartariaqartutut . Atuarfik ikioqquvoq, suliaq ingerlanngimmat . Niviarsiaqqat misigisimapput inunnik isumaginnittoqarfik, napparsimmavik politiilluunniit ikiuiniarlutik iliuuseqanngitsut .

• Niviarsiaraq 14-inik ukiulik kinguaassiutitigut atornerlunne-qarnerup kingunerisaanik naartulerpoq naartuersillunilu . Kanngutsaatsuliortoq niviarsiararlu ilaqutariipput . Pisoq politii-nut inunnillu isumaginnittoqarfimmut nalunaarutigineqarpoq, susoqarnerli ajorpoq . Ilaqutai nunaqqataasullu isumaqarput niviarsiaraq sallusoq pimmatigalugulu ersittumik . Ilaqutariit avissaartuuteqqapput misigalutillu kanngutsaatsuliortoq iller sorneqartoq . Niviarsiaraq arnaalu ikioqqullutik MIO-mut saaffiginnipput .

• Innuttaasut atuarfimmiit, atuartut angerlarsimaffiiniit meeqqanillu kanngutsaatsuliornernit ilisimatinneqartarput . Assersuutigalugu innuttaasut ilaat ilisimatitsivoq kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliorneq nalinginnaasutut isikkoqartinniarneqartartoq meeqqallu ilisimatinneqartartut ima – ”sungiukkumaarpat”.

nP artikeli 34 MeeqqaP kinguaassiutitigut atOr-

nerlunneqannginnissaa anguniarlugu illersOrneqarnissaq Pisinnaatitaaffigaa

Artikeli 34-mi Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqati-giissummi allassimavoq meeqqap kinguaassiutitigut sukkul-

luunniit atornerlunneqarnissaanut kanngutsaatsuliorfigineqar-nissaanulluunniit illersorneqartariaqartoq . Ima isumaqarpoq Kalaallit Nunaata sutigut tamatigut pinngitsoortittussaagaa

meeqqap kimigiiserfigineqarnissaa imaluunniit inerteqqutaa-sumik kinguaassiutinut tunngasumik iliuuseqarfigineqarnis-

saa . Tassanittaaq pineqarpoq atortittartoqarneq imaluunniit pornomut tunngasunik takutitsinerit

allatigulluunniit takusassaqartitsinermut tunngasut tamarmik .

13

6.3 ”Soorlu tarnit timinnit anillalersoq. Angajoqqaatit imeraangata”.

MeeqqaP iMigassaMut hashiMullu illersOrneqarnissaMinut Pisinnaatitaaffia

Imigassamik atuineq illoqarfimmiit illoqarfimmut nunaqarfimmiillu nunaqarfimmut assigiinngitsorujussuarmik oqaluttuarineqartarpoq: Sumiiffiit ilaanni imigassaq ajornartorsiutitut isigineqarneq ajorpoq atuinerlu appariarsimanerartarpaat; allanili sapaatit akunnerisa naa neranni imigassamik atuisoqartaqisoq malugineqartaqaaq . Ingammik akissarsiffinni . Sumiiffiit ilaanni pisiniarfiit ”kalaaliaqqal-lu” eqqaanni imertoqartarpoq, naak imertoqarnissaa inerteqqutaa-soq erseqqissumik allagartalerneqarsimagaluartoq .

Ajornartorsiutit annerit ilagaat, meeqqat inuusuttullu eqqartortagaat imigassamik atornerluinerup kingunerisaanik sumiginnaanermik kinguneqartartoq . Imigassamillu atornerluinerit meeqqanut kingu-nerisartagaat makkuupput: • Nakkutigineqannginneq, ajortumik

pisoqarnissaanik annertusisitsisartoq

• Perlilerneq, meeqqat pisariaqartitaat salliunnagit angajoqqaat imigassamik salliutitsigaangata

• Imigassamik atornerluinerup kingunerisaanik timikkut tarnikkul-lu annersaanerit, qanilaassutsimik amigaateqarnerit, kaammat-torneqannginneq inersimasumillu oqaloqatissaqannginneq .

Meeqqat toqqaannartumik oqaatigaat kissaatigalugu inersimasut imigassartussanngitsut, namminnerlu inersimasunik isummersor-neqarnissartik kissaatigaat .

Ataani allassimasut maluginiakkaneersuupput aamma meeqqanit inersimasuniillu saaffiginnissutaapput, meeqqat imigassamut hash-imullu illersorneqarnissaannut tunngasut:

”Uagutsinni misigisarpunga angajoqqaamma piffissaqarfiginngikkaannga. Assersuuti-

galugu anaanaga ulloq allortarlugu imertar-poq. Tamannalu uanga aliasuutigisarpara”.

”Anaanaga ataatagalu aalakooraangata ua-nga sumiiffissaaruttarpunga. Qatanngutikka

asaqaakka ilagalugillu NN-mukartarpunga. Ilaanni NN-mi sinittarpunga. Ilagigaangakkit

nuannaartarpunga. Anaanaga ilaalu aalakooraangata uanga kaattarpunga”.

”Meeqqat ataqqillugit pineqartussaapput inuuniarnerminni pitsaanerpaamik

atugaqartitaasussaapput. Maani nunaqar-fitsinni angajoqqaarpassuit immiortarput

aningaasanoortarlutillu. Meeqqat misigisarput ataqqineqarnatik, angajoqqaaminnik

soqutigineqanngikkaangamik. Nunaqarfitsinni immiortarneq aningaasanoortarnerlu

inerteqqutaasariaqaraluarput”.

”Massakkut ajunngilaq aanaakkunniikkama. Angajoqqaakka hashituumasuupput.

Anaanaga aallanngikkallarmat ajortorpassuarnik misigisaqarnikuuvunga.

Ullumikkut qimannikuupput ataatagalu hashitorunnaarnikuuvoq”.

”Imertut akornganniingaarama angerlarsi- maffik toqqissisimasoq sunaanersoq naluara.”

Oqaluttuarineqarpoq: • Meeraq oqaluttuarpoq ilaqutariit piffissap ilaani angerlarsimaffe-

qanngitsuusimasut . Angerlarsimaffeqannginnermi nalaani ilaquta-riit assigiinngitsuni najugaqartarsimapput . Piffissap ilaani imigas-sartortoqarsimaqaaq persuttaattoqartarlunilu . Ilaqutariilli massak-kut angerlarsimaffittaarsimapput . Meeraq oqaluttuarpoq anaa-naasoq hashitortartuunerarlugu . Meeraq kaattarpoq angerlarsi-maffimmi nerisassaaleqisaramik . Meeraq allanut oqaluttuartar-simanngilaq taamaallaat anaanaminut taannalu oqarsimavoq ajoraluartumik nerisassaqannginnerarlugu . Meeraq oqaluttuarpoq akissarfissiup nalaani nerisassaqartartoq, piffissalli sinnerani ajornartorsiutaasartoq nerisassaqan nginneq . Meeqqap kissaati-gaa nalunaarutiginnittoqassasoq inersimasumillu oqaloqatiginnik-kusulluni .

nP artikeli 33 MeeqqaP iMigassaMut

hashiMullu illersOrne qarnissaMinut Pisinnaatitaaffeqarnera

Artikeli 33-mi NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaani pineqarpoq ikiaroornartunut

tamanut tarnimullu sunniisartunut, soorlu hash imik naamaarnermullu illersorneqarnissaminut meeraq pisinnaatitaaffeqartoq . Tassanittaaq pineqarpoq

naalagaaffiit qulakkiigassarigaat inatsisitigut inuttut inuuniarnikkut pinaveersaartitsinikkullu meeqqat

ikiaroornartunik inerteq qutaasunut sunul-luunniit atuinernut illersorneqar-

tussaasut .

14

6.4 ”Meeqqat sumiginnarneqareersut pisortanit qiviarneqarneq ajorput aammaarlutik sumiginnarneqarlutik – marloriaammik sumiginnagaalerlutik”

Meeqqat inuuniarnerMikkut tOqqissinartuMik inissisiManissaq ikiOrneqarnissaq/inuiaqatigiin-nullu akuliuteqqinnissaq Pisinnaatitaaffigaat

Meeqqat Illersuisuat MIO-lu arlalinnik saaffigineqartarput, meeqqa-nut inuusuttunullu tunngatillugu pisinnaatitaaffimmittut ikiorne-qanngitsunik . Meeqqat annersarneqartarnerannut, kanngutsaatsu-liorfigineqartarnerannut atornerlunneqarnerannullu tunngaannar-nani aammali meeqqat tamakkuninnga isiginnaartuunerannut qa-nigisaannulluunniit tunngasuusarput . Arlalinni assersuutissaqarpoq suliassat arriinnerujussuat aamma pisortanik akisussaasunik sule-qateqarniarneq, meeqqap ikiugassanngorluni ajornartorsiulernera-ni pissusissamisut ingerlasoqanngitsunik . Arlalitsigut meeraq kata-taasarpoq taamaalillunilu meeqqap pisinnaatitaaffimmisut ikiorne-qarnanilu illersorneqartarnani .

Tunngaviusumik meeqqap ikiorneqarnissaminut pisinnaatitaaffiata kingunerisussaavaa Kalaallit Nunaanni meeqqap timikkut tarnikkul-lu ikiorneqarnissaminut pisinnaatitaaffeqarnera, katsorsarneqar-nissaminut pisinnaatitaaffeqarnera inuiaqatigiinnullu akuliunne-qaqqinnissaminut pisinnaatitaaffeqarnera/ikiorneqarnissaata qulak keerneqarnissaa, sukkulluunniit sumiginnarneqarsimatillugu, ator nerlunneqarsimatillugu, kanngutsaatsuliorfigineqarsimatillugu alla tulluunniit inuppalaanngitsumik nikanarsagaasumik pineqa raa-ngat pillarneqaraangalluunniit .

Meeqqat Illersuisuata toqqissiviilliuutigaa meerarpassuit inersi-masorpassuillu oqaluttuartarnerat, meeqqat eqqugaasut nanertor-neqarnerminni ikiorneqarneq ajornerat . MIO-ttaaq aamma nalu-naarfigineqarpoq inatsisit malillugit nammineerluni ujartuilluni iliuu-seqartoqartarnissaq pisariaqartutut ingerlanneqanngitsoq . Suliap ingerlanneqannginnerata kigaappallaamilluunniit ingerlanneqarne-rata kingunerisaanik meeraq inuuniarnermigut pitsaanngitsumik sunnerneqartarpoq .

Ataani allassimasut meeqqat inersimasullu nalunaarutaasa tigulaa-riffigineqarneraat meeqqat ikiorneqarnissaraluamisut ikiorneqar-tannginnerannut assersuutaapput:

”Suleqatikkalu nalunaarutiginninnivut amerlanertigut kaaviiaartinneqaannartarput. Soorluluunniit arlaannaataluunniit suliassat

suliarineq ajoraat. Meeqqat sumiginna-gaareersut pisortanit qiviarneqarneq ajorput

sumiginnarneqaqqillutillu – marloriaammik sumiginnagaallutik.”

Oqaluttuarineqarpoq: • Meeqqat tarnikkut inuuniarnikkullu ajornartorsiuteqartut misi-

gisarpaat, ajornartorsiutitik pillugit saaffissaqannginnertik . Inersimasut amerlasuut iliuuseqartoqannginnerat misigisarpaat nalunaaruteqartoqartillugulu suliat arriitsuararsuarmik ingerlan-neqartarput (kinguaassiutitigut kanngutsaatsuliornerit, kaattar-nerit, ingerlanerliornerit il .il .), aammattaaq nalunaaruteqarnissaq annilaanngatigineqartarpoq (inuiaqatigiinnit ajattorneqalernissaq pimmatigineqalernissarlu annilaanngatigineqartarami) . Tassunga tunngatillugu nalunaartussaatitaanermut tunngasut ilisimane-qanngippallaaqaat .

• Sullissisunik ilinniarsimasunik amigaateqarneq aamma suliassat amerlavallaarujussuartut sulisunit ikippallaartunit suliarineqartus-sat arriinnerujussuarmut patsisaatinneqartarput imaluunniit sulia-rineqannginnerannut patsisaatinneqartarlutik, meeqqanut tun-ngasut sipaarfigineqarnerisa kingunerisaanik meeqqanik sullis-sisut soriarsinnaajunnaartinneqartarnerannut aamma meeqqanik angajoqqaanillu ikorfartuisoqannginneranut patsisaatinneqartarput .

• Ilaatigut annersaasarnerit kanngutsaatsuliorfigineqarnerillu nalunaarutigineqarsimagaluartut kinguneqartinneqarneq ajorput .

• Periusissatut pilersaarutit arlalitsigut amigartarput imaluunniit naammaginartumik suliarineqarsimaneq ajorlutik . Assersuutitut qatanngutigiit sisamat ataatsimik periusissatut pilersaarusiorneqar-simasinnaapput uffa inuit assigiinngitsut sisamat pineqaraluartut .

• Nakkutillisoqarfimmiit nalunaarusiami takuneqarsinnaavoq Tasiilami meeqqat affaasa missaat pillugit suliassaqartoq, taakkunanili amerlasuut suiarineqanngivillutik taamaattumillu meeqqat ikiorserneqanngivillutik . (…) Aammattaaq naatsorsuu-tigineqarsinnaavoq kisitsisinik pitsaanngittoqarnissaa, ingerlaner-luttut tamarmik kommunimit ilisimaneqarnavianngimmata . Asser-suutigalugu Tasiilami atuarfiup aqutsisua ima oqarpoq: ”Inger­laaseq ingerlalluaraluarpat taava nalunaarutigineqarsimasut amer­lanerujussuussagaluarput. Nalunaarutiginnikkaanni misinnartar­poq soorlu illaruaatigineqaannartarluni”.

15

nP artikeli 3 NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii

pillugit Isumaqatigiissutaani pineqar-poq meeqqat soqutigisaasa qulakkeerneqar-

nissaat . Inuiaqatigiit aalajangiisussaagaangata meeqqap pisariaqartitai salliunneqartussaapput .

Tamanna isumaqarpoq meeqqap soqutigisai qulak-keerneqartussaasut . Meeqqat illersorneqarnissa-

minnut isummersorneqarnissaminnullu pisin-naatitaaffeqarput, meeqqat isumaginnittui allallu meeqqanut akisussaasuusut pisin-

naatitaaffii pisussaaffiilu naaper-torlugit .

nP artikeli 26 NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii

pillugit Isumaqatigiissutaani allassima-suni pineqarput meeqqat inuuniarnermikkut

isumannaatsumik atugaqarnissaminnut pisin-naatitaaffeqartut . Meeqqat killilersugaanngitsumik taamatut atugaqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqar-put . Tamatuma isumagaa, meeqqat isumaginnittu-ilu Kalaallit Nunaata kommunillu ikorfartugassari-

gaat, qanoq akissaqartigisoqarnersoq malil-lugu meeqqanut akisussaasuinullu atu-

gassarititaasut qanoq innersut aallaavigalugit .

nP artikeli 39 meeqqat timikkut tarnikkullu katsorsar-

neqarnissaannut peqqissinissaannut aamma sumiginnarneqarsimatillutik, atornerlugaasimatil-lutik kanngutsaatsuliorfigineqarsimatillutilluunniit

imaluunniit inuppalaanngitsumik nikanarsagaasumillu pineqarsimatillugit pillagaasimatillugilluunniit inuiaqati-

giinnullu akuliuteqqinnissaminnut pisinnaatitaaffeqarne-rannut tunngasoq . Peqqissarneqarnerat avatangiisini

meeqqap peqqissusaanut, imminut tatigineranut ataqqinassusaanullu aqqutissiuussisumik ava-

tangiiseqarluni ingerlanneqartussaavoq .

16

6.5 Meeqqat angerlarsimaffiup avataannut inissinneqarsimasut immikkut ittumik eqqugaasarput

Meeqqat angerlarsiMaffiuP avataannut inissinne-qarsiMasut iMMikkut ittuMik ikiOrneqarnissaMinnut PisinnaatitaaffeqarPut Paaqqinnittullu PisOrtanit nakkutigineqartussaaPPut.

MIO-mut saaffiginnissutit arlallit meeqqanut angerlarsimaffiup avataannut inissinneqarsimasunut tunngasuupput . Meeqqat Illersu-isuata ingammik meeqqat inuusuttullu tamakkua ernumagai . NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isumaqatigiissutaani artikeli 20 naapertorlugu meeqqat taakku Immikkut ittumik illersorneqartus­saapput.

Innuttaasut atorfillillu ilisimasaqarput meeqqanik namminneq angerl arsimaffimmik avataanut inissinneqarusullutik kissaateqartu-nik . Arlalinni meeqqat inuuniarnerminni atugarisaat nalunaarutigine-qartarput, (takussutissartalimmilli) pisortanit iliuuseqarfigineqan-ngitsumik . MIO-p meeqqat angerlarsimaffiup avataanut inissinne-qarsimasut naapissimavai, allamut inissinneqarnissaminnut kis-saateqartut . Allatigulli arlalitsigut meeqqat ilaqutariinnut anga-joqqaarsiaasartunut nuutinneqaqattaartarsimapput . Meeraqarpoq namminneq illoqarfigisaminni inissinneqarsinnaanngitsunik, alla-mullu nuuttariaqartunik . Meeqqap ilaquttaminut qanittumiinnissa-minut pisinnaatitaaffeqarnera tassani unamminartorsiortinneqaan-narnani aammali nammineq oqaatsiminik kinaassutsiminillu atuiin-narnissaminut pisinnaatitaaffia unamminartorsiortinneqartarpoq .

Saaffiginnissutit nalinginnaasumik takutippaat ilaqutariinnut anga-joqqaarsiaasartunut ilitsersuutinik pisariaqartitsisoqartoq aamma inissiisarfiit nakkutigineqartarnissaat pisariaqartinneqartoq .

Innuttaasunit saaffiginnissutit arlalitsigut assut ernumanartu-nik paasissutissiisarput. Ilaatigut imaattunik imaqartaramik: • angajoqqaarsiat ilaat aningaasat piinnarlugit angajoqqaarsiaasarput

• meeqqat angajoqqaarsianit annersarneqartarput. Meeqqat ikioq-qullutik allanut saaffiginninnissartik ersigisarpaat .

• Angajoqqaarsiaanissamut akuerineqarnissamut ingerlaaseq suku-miisumik ingerlanneqartarsimanngilaq aammattaaq ilaannikkut meeqqat ilaqutariinnut inissinneqartarput, naak taakkua kinguaassi-utitigut kanngutsaatsuliortartutut nalunaarutigineqarsimagaluartut .

• angajoqqaarsiat ilaqartarput namminneq atornerluinermik ajornartor-siuteqartunik taamaattumillu isumaginninnissaminnut artorsartunik .

Ataani allassimasut meeqqat inersimasullu MIO-mut saaffiginnis-sutaannit assersuutaapput, meeqqat angajoqqaarsiaqartinneqarne-ranni immikkut ittumik ikiorneqarnissaminnut pisinnaatitaaffiannut angajoqqaarsiaasartullu pisortanit nakkutigineqarnissaannut tun-ngasunik assersuutaapput:

”Angajoqqaanni najugaqarusukkaluarpunga meerarsiaarusunngilangalu, anaanagali toqu-nikuummat allatut iliorsinnaanngilanga, immi-nut ikiortariaqarpunga ataataga aperinikuu-galuarpara najugaqarfigisinnaannginnerlugu,

oqarporli najugaqarfigisinnaanngikkinni imertarlunilu inissiisarfimmiikkami”

”Angajoqqaanni najugaqarusuppunga meerarsiaarusunngilanga!!! Ilaannikkulli

ajorneq ajorpoq umiatsiartaratta. Anaananni najugaqarusuttorujussuuvunga!!! Anaanaga

asasorujussuugakku”.

Oqaluttuarineqarpoq: • Avannaani nunaqarfinni ileqquusorujussuuvoq meerarsiaqartar-

neq/allat meeraannik tigummiaqartarneq taamaaliornerlu arlalit-sigut pisortatiguunngitsumik pisarpoq . Kina angajoqqaatut aki-sussaassuseqartuunersoq ilaatigut ersernerluttarpoq . Meerar-siaqarnermut tunngasut misissuiffigineqartariaqaraluarput, ingerlanerliorneq, immikkoortitaaneq aamma ilisimasaqanngin-neq tamakkiisumillu isiginninnginnerit nalunaarutigineqartarmata .

nP artikeli 12 meeqqap tusaaneqarnissami-

nut pisinnaatitaaffeqarneranut tun-ngasuuvoq . Nunat peqataatitaqartut

qulakkiigassaraat meeqqap nammineq isummaminik annissisinnaatilluni sunut

tamanut tunngasutigut isummersin-naatitaanera imminut tunngasut

pineqartillugit .

nP artikeli 20 meeqqat allamut inissinneqarner-

minni ikiorneqarsinnaanerannut tunnga-suuvoq, assersuutigalugu angajoqqaarsiaqa-lersilluni, ulloq unnuarlu angerlarsimaffimmut

pitinnani imaluunniit meeravissiartaarineqartinna-ni . Meeqqat assigiinngitsunik patsiseqartumik meeqqamut pitsaanerusussaq anguniarlugu ilaquttaminnik avatangiiseqaannarsinnaajun-

naartillutik, taava allamut inissinneqarnis-saminnut isummersornissaminnut

pisinnaatitaaffeqarput .

nP artikeli 25-Mi allassimavoq meeqqat ulloq

unnuarlu angerlarsimaffinni inissisi-masut meeqqat atugaat naliliiffiginiarlu-

git angajoqqaarsiani katsorsaavim-miluunniit inissisimasut ataavartunik nakkutigalugit misissuiffigineqartar-nissaat pisortaqarfinnit pisussaaf-

figineqarput .

nP artikeli 30-Mi pineqarput inuiaqatigiinni

ikinnerussuteqartut nammin-neq kulturiminnik oqaatsimin-nillu atuisinnaaginnarnissaq

pisinnaatitaaffigaat .

17

6.6 ”Kisimiikkusuinnavippunga eqqarsaatinillu nuanninngitsunik eqqarsarlunga. Assersuutigalugu toqorusulersarpunga imaluunniit ajortunik iliuseqarlunga”

MeeqqaP tarnikkut ikiOrneqarnissaMinut PeqqissinissaMinullu Pisinnaatitaaffia

MIO-p meeqqat inersimasullu oqaluutereerpai oqaluttuartut meeqqat imminornissaminnut piareersimasut aamma meeqqat kanngutsaatsuliorfigineqarsimasut ikiorneqarnatillu . Assut kissaa-tigineqarpoq meeqqanut amerlanernik katsorsartiffissanik ikorfar-tuiffissanillu peqarnissaa, imminorniartunut, annersagaasimasunut kinguaassiutitigullu kanngutsaatsuliorfigineqarsimasunut ikiuisin-naasunik . Meeqqanut atornerluisut akornanni peroriartortunut sak-kortuunillu tarnikkut sunniuteqartunik misigisaqartartunut katsor-saavissanik ujartuisoqarpoq .

Ataani allassimasut tassaapput maluginiakkat aamma meeqqanik inersimasuniillu saaffiginnissutit, meeqqap tarnikkut tunngasutigut ikiorneqarnissaminut katsorsarneqarnissaminullu pisinnaatitaaffe-qarneranut tunngasut .

”Arfinilinnillu ukioqarlunga anaananni najugaqarunnaarpunga maannakkut 14-inik

ukioqarpunga sulilu anaananni najugaqarnanga. Nuanninngilaq angajoqqaani najugaqarsimanani. Eqqaamavara anaanama

pigisakka poortormagit. Imminut toqunniarlunga eqqarsartuaannarpunga.

Imminullu toqungajannikuuvunga. Suli eqqarsaatigaara imminut toqunniarlunga.

Nuanninngivippoq. ITERNIARITSI IMERUNNAARLUSILU”.

”Ajortunik misigisaqaraangama timiga anne-rilertarpara, soorlu naqinneqarujussuartar-toq. Taavalu qiarusuunnavittarlunga, allalli akornganniikkaangama qianaveersaartar-

punga. Taamaakkaangama timiga anneriler-tarpara, sajullunga ernumallungalu”.

”Kisimiikkusuinnavippunga nuanninngitsunillu eqqarsaannavittarlunga.

Assersuutigalugu toqorusulertarpunga allanilluunniit ajortunik iliorusuttarlunga”.

Oqaluttuarineqarput: • Niviariaraq imminut toqoriarsimavoq . Ullunilu tallimani

napparsimmavimmi uninngasimalluni . Oqaluttuarpoq tarnikkut tunngasutigut ikiorserneqanngivilluni aamma qanoq innersoq pillugu oqaluunneqanngivilluni . Uffa ajorluni .

• Tarnikkut ikiorserneqarnissaq assut amigaatigineqarpoq, siunnersorneqarnissaq meeqqanillu ikorfartuisoqarnissaa, malugineqarneq ajoramik ikioqqullutilluunniit saaffiginninneq ajoramik . Kisitsisit pitsaanngillat .

nP artikeli 39: Meeqqat tiMikkut tarnikkullu ikiOrserne-

qarnissaMinnut katsOrsarneqarnissa-Minnullu PisinnaatitaaffeqarPut

Artikeli 39-mi pineqarput meeqqat timikkut tarnik-kullu tunngasutigut sumiginnarneqarsimatillutik, ator-nerlugaasimatillutik kanngutsaatsuliorfigineqarsimatil-lutilluunniit, tassa inuppalaanngitsumik nikanarsaa-

taasumillu pineqarsimatillutik pillagaasimatillutil-luunniit taava katsorsarneqarnissaminnut inu-

iaqatigiinnullu akuliutsitaanissaminnut pisinnaatitaaffeqarput

18

6.7 Meeqqat innarluutillit meeqqallu immikkut iliuuseqarluni ilinniartin-neqartartussaasut arajutsineqar-tarput (isiginiarneqarneq ajorput)

Meeqqat innarluutillit ataqqinassusiliMMik inuuneqarnissaMinnut PisinnaatitaaffeqarPut

MIO-p angajoqqaanit isumaginnittunillu oqaluttuunneqartarput meeqqat innarluutillit ilinniagaqarnissaminnillu ajornartorsiuteqar-tut assut annertuunik unamminartorsiortitaasartut . Atuarfeqarfinni ilinniarfinnilu aamma, immikkut ilinniarsimasunik ilinniartitsisunik annertuumik amigaateqarfiusuni . Taakkua qaavisigut aamma meeqqat ersinngitsunik innarluutillit amerligaluttuinnarput . Paaq-qinnittarfiit, ornittakkat meeqqanullu taakkununnga tulluar sakkanik neqeroorutaasinnaasunik amigaateqartoqartaqaaq, soorluttaaq sukumiisumik misissuiffigineqarnissaannut sivisuumik utaqqisoqar-tarluni . MIO-p ilisimavaa meeqqat nunaqarfinneersut sukumiineru-sumik misissuiffigineqarnissaminnut ukiut sisamat tikillugit utaqqisariaqartartut .

Meeqqat pisinnaatitaaffii aallaavigissagaanni taava meeqqat ta-marmik – aamma timikkut tarnimikkullu innarluuteqartut – pisin-naatitaaffeqarput atuartitaanissaminnut, ilinniagaqarnissaminut, peqqinnissaqarfimmit isumassorneqarnissaminnut suliffeqarlutik inuuneqalernissaminnut pisinnaatitaaffeqarput .

Ataani assersuutigineqarput meeqqanit inersimasunillu saaffigin-nissutigineqartut, meeqqat innarluutillit ataqqinaatilimmik inuune-qarnissaminnut pisinnaatitaaffeqarnerannut tunngasut:

Oqaluttuaraat: • Meeqqat autismeqartut allatulluunniit nappaatillit

soraarummeersinneqarneq ajorput, uffa sapinngikkaluaraat .

• Angajoqqaat oqaluttuaraat meeqqamik pisariaqartitaat qanoq isiginiarneqanngitsigisut, soorluttaaq ilinniartitsisut immikkut ilisimasallit amigaatigineqarnerat ajornartorsiutitut isigineqartoq .

• Ilinniartitsisut, immikkut ittunut atuartunut ilinniartitsisinnaan-ngitsut piffissamik atuisarput atuaqatigiinni eqqissititsiniar-saralutik innarluutilinnut paasinnissinnaannginnertik pissutigalugu .

• Meeqqat ataavartumik MISI-mut misissugassanngortitat (siornatigut PPR) sivisuumik misissorneqarnissaminnut utaqqisarput, ingammik meeqqat nunaqarfinneersut ukiut sisamat tikillugit utaqqisinneqartarput . Ajornartorsiutituttaaq oqaatigineqartarpoq atorfillit misissuisussat oqaatsitigut paasinnissinnaaneq ajornerat taamaattumillu meeqqat ataqatigiittumik inuunerannut paasinnissinnaannginnerat .

• Sumiiffiit ilaanni inatsisit malillugit ikiuinissaq/katsorsaanissaq anguniarlugu ataatsimiinnerit ingerlanneqarneq ajorput .

• Meeqqat immikkut atuartinneqartartut atuareeraangamik sumunnartarfissanik amigaateqarput .

• Kommunip ataatsip meeqqat innarluutillit sunngiffimminni aallutassaqartinnissaat soqutiginngitsutut ippaa/pingaartinngivippaa .

nP artikeli 23: Meeqqat innar-luuteqartut ataqqinaatiliMMik inuu-

neqarnissaMinnut PisinnaatitaaffeqarPut NP artikeli 23 Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit Isu-maqatigiissummi pineqarpoq meeqqat innarluutillit

imartuumik inuttullu ataqqinassusilimmik inuuneqarnis-saat qulakkeerneqassasoq, taamaalilluni meeqqap inu-iaqatigiinni peqataatitaanissaanut aqqutissiueqataas-

salluni . Meeqqat innarluutillit meeqqatulli allatut pisinnaataaffeqarput innarluuteqarnertillu pissuti-

galugu immikkut isumagineqartussaallutik .

19

6.8 ”Tamatta assigiinngilagut taamaat-tumillu tamatta assigiinngitsunik pisariaqartitsivugut”

Meeqqat ineriartOrnissaMut ilinniagaqarnissaMullu Pisinnaatitaaffeqarnerat

Ineriartornissamut ilinniagaqarnissamullu pisinnaatitaaffik meeqqap ilin-niagaqarnissaminut pisinnaatitaaffianiiginnanngilaq . Meeqqap kinaassu-saa, piginnaaneri aamma tarnikkut timikkullu piginnaasai ineriartortinne-qarnissamut periarfissai tamakkerlugit meerarlu inersimasutut uummaa-rissumik inuuneqarnissaanut piareersarneqassaaq . Meeqqat tamarmik namminneq immikkut pissuseqartarput, soqutigisaqarlutik, piginnaane-qarlutik ilinniarnissamullu pisariaqartitsisarlutik .

Meeqqat inuusuttullu Kalaallit Nunaanni ineriartornissaminnut ilinni-agaqarnissaminnullu allamisulli periarfissaqanngillat . Meeqqat ta-marmik assigiimmik ilinniarfinnut ingerlaqqinnissaminnut pisinnaati-taaffiat, qanorluunniit inuuniarnikkut atugaqaraluarunik kulturikkul-luunniit tunuliaqutaqaraluarunik, piviusunngortinnissaa qulakkeerni-arlugu annertunerusumik aallunneqarlunilu anguniagaqarfiusumik ineriartortinneqartariaqarpoq .

Meeqqat Illersuisuata MIO-llu meeqqat atuartussaatitaagaluarlutik assigiinngitsunik peqquteqarlutik atuariartorneq ajortut ernummati-gaat . Meeqqat Illersuisuata MIO-llu aamma meeqqat assigiinngitsu-nik peqquteqarlutik meeqqat atuarfianni soraarummeernermut up-persarnaateqalerneq ajortut ernumatigaat .

Ataani allassimasut meeqqat inuusuttullu saaffiginnissutaanneersu-nik tigulaariffiginninnerupput, meeqqap ineriartornissamut ilinnia-gaqarnissamullu pisinnaatitaaffianut tunngasuusut:

”Meeqqat ajortunik misigisaqaraangamik ajortumik misigisimalersarput tarnikkullu nakkarlutik. Sorusussuseerutivittarput.

Nuannaaraangamik nuannaartarput atuarfimmilu ilikkagaqarnissaminnut

piumassuseqarnerusarlutik. Imminnullu tatiginerusarlutik”.

”Pimmatigineqartoq imminut ammut isigilertarpoq atuariartorusukkunnaarlunilu”.

Oqaluttuarineqarpoq: • Atuartut amerligaluttuinnartut ersinngitsumik innarluuteqarput

immikkullu pisariaqartitsisuullutik, taamaattumillu ilumut meeqqat taakkua naapertuuttumik atuartinneqarnersut taper-sersorneqarnersulluunniit ernumanarsigaluttuinnartarpoq, meeqqat atuarfiat qimassinnaanerpaat ingerlaqqinnissaminnut atorsinnaasaminnik angusaqarsimallutik .

• Ulluunerani paaqqinnittarfinniit nalunaarutigineqartarpoq sulisus-saaleqisoqartoq . MIO saaffiginnissutinik tigusaqartarpoq ulluunerani paaqqinnittarfinni vikarit pissarsiuminaannerujussuannut tunngasunik .

• Ilinniartitsisut isigisarpaat meeqqat ikorfartorneqarnissaminnut isumassorneqarnissaminnullu pisariaqartitsisut, namminnerli ikiussagunikkit qanoq iliorsinnaanissaminnut sakkussaqartaratik .

”Kommunip ataatsimiitsitaliaa nunaqarfimmukarneq ajorpoq. Allagaannarnik

tikittoqartarpoq. Atuarfik siulersuisoqanngilaq”.

artikeli 29 Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit isu-

maqatigiissummi pineqarput, meeqqap ilinniarnerata siunertarissagaa meeqqap ki-

naassutsiminik ineriartortitsinissaanik, aamma tarnikkut timikkullu piginnaasaanik ineriartortitsi-

nissaq . Soorlu inuit pisinnaatitaaffii ataqqineqartus-saasut, naligiissitaaneq, kingoqqiffittut kinaassu-seq, nammineq angajoqqaat, kulturikkut kinaas-

suseq, avatangiisit nunamilu naleqartitat meeqqap ineriartorneranut ilaalluinnar-

tussaapput .

artikeli 28 NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit isu-

maqatigiissutaani pineqarpoq meeqqat ilinnia-gaqarnissaminnut pisinnaatitaaffeqarnerat . Naligiissi-

taanissaq tunngavigalugu tunngaviusumik atuarsimanis-saq tamanit atorneqarsinnaassaaq meeqqanillu tamanit

anguneqarsinnaassalluni . Tamanna aamma isumaqarpoq pis-saaleqisoqartillugu aningaasatigut tapersiisoqartassasoq .

Meeqqat ilitsersorneqartussaapput kaammattorneqartussaal-lutillu meeqqat atuarfiannik naammassinnissinnaanngortillugit .

Tunngaviusumik suliassatigut aamma qaffasinnerusumik ilinniagaqarnissamut periarfissat angujuminassapput taa-

maatiinnartarnerillu ikilisarneqartassapput . Atuarneq ima aaqqissugaassaaq meeqqap inuttut ataqqi-

nassusaa salliunneqarluni meeqqallu pisin-naatitaaffiinut naapertuuttuutillugu .

20

6.9 Sumiiffissanik sunngiffimmilu aallutassanik amigaateqarneq

MeeqqaP sunngiffeqarnissaMinut, eqqissisiMaarnissaMinut PinnguarnissaMinullu Pisinnaatitaaffia

Meeqqat Illersuisuata MIO-llu meerarpassuit inuusuttorpassuillu oqaloqatiginikuuvai meeqqat pitsaasumik peqqinnartumillu mee-raanertik sunngiffimmilu inuuneqarnerminnik oqaluttuartut . Arlallit oqaatigisarpaat illoqarfimminni nunaqarfimminnilu meeraaneq nu-annersuusoq .

sKisianni Meeqqat Illersuisuata nalilerallagaa malillugu sammisas-sanik sumiiffissanillu assut amigaateqartoqarpoq ilinniarsimasunik ikorfartorneqarfiusunik . Tamanna aamma atuuppoq meeqqanut immikkut ittunik ilinniartariaqartunut, immikkut ittunik perorsaasu-nik pisariaqartitsisuni, siumoortumik nalorninaatsumillu ingerlaase-qartunik amigaateqartoqarpoq .

Ataani allassimasut maluginiagaapput aamma meeqqanit inersi-masunillu saaffiginnissutaallutik, meeqqat sunngiffeqarnissaannut, eqqissisimaarsinnaanissaannut pinnguarsinnaanissaannullu pisin-naatitaaffeqarnerannut tunngasoq .

Oqaluttuarineqarpoq: • Sunngiffimmi sammisassanik pinaveersaartitsinermik

sunniuteqartunik assut pisariaqartitsisoqartoq: Meeqqat imminnut paarisuupput inersimasut sulinerini .

• ”Arlalinni meeqqat nakkutigineqarneq ajorput ajutoortoqartar­lunilumi il.il. Tamakkua qaavisigut kaperlannerata nalaani sunngiffimmi sammisassat pisariaqartinneqartaqaat”

• Sumiiffiit ilaanni sulisut nakkutigineq ajorpaat meeqqat qassinik ukiullit isersinnaanissaat, ilaannilu tamanna kinguneqartarpoq ingutsinernik meeqqallu akornganni nakkarsaanernik .

Meeqqat ilaat aamma oqaluttuarput, meeraanertik tamaanilu naju-gaqarnertik nuannarilluinnarlugu . Soorlu arsaattarfeqarmat . Oqa-luttuaraalli aamma kissaatigalugu inersimasut iluartumik meeqqa-nik paarsisarnissaat. Soorlu mobilitik sammivallaarnagit taarsiul-lugu ”meeqqat ilinniartinneqarsinnaasut arlaannik”, ”imigassartor­unnaaqqullugit sakkortuumillu sianiitsuliornernik taa maatitsisari­aqartut” aammattaaq ”iluamik perorsarneqarnissartik maqaasi­vaat”.

nP artikeli 31MeeqqaP sunngiffeqarnissaMinut, eqqissisiMaarnissaMinut Pinnguar-

nissaMinullu Pisinnaatitaaffeqarnera Artikeli 31-mi allassimapput Meeqqap Pisinnaatitaaf fii

eqqissisimaarnissaminut sunngiffeqarnissaminut, meeqqallu pinnguarnissaminnut sunngiffimminnilu aallu-taqarsinnaanissaminnut pisinnaatitaaffeqarnerat, kiisalu kulturikkut eqqumiitsuliornerullu tungaatigut peqataati-

taanissaminnut pisinnaatitaaffeqarnerat . Kalaallit Nunaata meeqqat tamakkuninnga atuisinnaanissa-

minnut pisinnaatitaaffii eqqortinniarlugit tamak-kua pilersitassarai piareersimatitaralugillu .

21

6.10 ”Inersimasut meeqqanut torersu-mik oqaluttassapput, nerisassior-lutik, nuannaarlutik, killilersuillutik assersuutigalugu aneertarfiit angerlarsimareertarnissallu eqqarsaatigalugit”

angajOqqaat akisussaaffii Meeqqallu PerOrsar-neqarnissaMinnut Pisinnaatitaaffeqarnerat

Meeqqat Illersuisuata nalillerpaa, meeqqat angajoqqaaqarnissa-minnut pisinnaatitaaffeqarnerat meeqqammi ineriartornissaanut akisussaassuseqartumik pisoq angujuminaatsinneqarmat . Pisortat ikiorsiinissaat angajoqqaanillu ikorfartuinissaat ajornartorsiutaa-voq, angajoqqaat meeqqaminnik perorsaanissaminnut nukissaqar-nissaannut aqqutissiuussisumik aaqqissuussisoqartussaammat . Meeqqat inersimasullu oqaluttuaraat meeqqat imminiiginnarlugit qimanneqartartut, namminneq imigassartorniaraangamik, hashi-torniaraangamilluunniit, aamma ilaannikkut angajoqqaat piniarnia-leraangamik .

Ataani allassimasut assersuutaapput maluginiakkanut aamma meeqqat inersimasullu saaffiginnissutaannut, angajoqqaat anga-joqqaatut akisussaaffeqarnerannut meeqqamillu perorsarnissaan-nut tunngasut .

”Angajoqqaat meeqqatik unnuakkut qimaannartarpaat inukkallutik

oorinooriartorlutik”

”Angajoqqaat rekvisitionimik piniartarput, meeqqat nerisassaqarniassammata.

Tassa ooriutitik oorinoornernut atorsinnaaniassagamikkit”

”Meeqqat ikiussagaanni angajoqqaat aamma ikiorneqartariaqarput”

Oqaluttuarineqarpoq: • Meeqqat imminnut sakkortuumik oqaluuttarput,

inersimasut akuliuffiginngisaannik .

• Meeqqat arlallit pimmatiginninneq misigisarpaat imaluunniit angajoqqaat inersimasullu akunnerminni nuanninngitsumik pissuseqarfigineqarneri sunnertiffigisarpaat . Inersimasut pissusilersuutaat ”naapertuutinngitsutut” ”nipiliortutullu” oqaatigineqartarput . Angajoqqaat inersimasullu maligassiuilluanngitsutut taagorneqartarput, allat tusaatillugit assortuullutillu aamma angajoqqaat meeqqaminnut nilliallutik pigaangata .

nP artikeli 5imaqarpoq angajoqqaat

meeqqaminnut ilitsersuisarnissa-minnut aamma meeqqap pisinnaati-

taaffia angajoqqaanit siunnersorneqar-nissaata ataqqineqarnissaa, meeqqap piginnaanerinut ineriartornissamullu

pisinnaatitaaffeqarneranut tun-ngasuulluni .

nP artikeli 18 meeqqat perorsarnissaannut ineri-artortinnissaannullu angajoqqaat

pingaarnertut pisussaaffeqarlutik akisus-saasuunerannut tunngasuuvoq . Kalaallit Nunaat

tunniussisartussaavoq naapertuuttumik taamaalil-luni angajoqqaat akisussaasutullu tigumminnittut pisussaaffitik malillugit perorsaasinnaanissaannut

periarfissaqartitsisussaavoq, soorluttaaq paaqqinnittarfiit angerlarsimaffiillu aaqqis-suussaasumik meeqqanillu tungiuinissaan-

nut najoqqutassaqartinneqarnissaan-nut pisussaaffeqarpoq .

22

6.11 Meeqqap inuunissamut pisinnati taaffia, peqqinnissamut naammaginartumillu inooriaase-qarnissaminut pisinnaatitaaffii

Artikeli 24-mi allassimapput NP Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit isumaqatigiissutaani meeqqat peqqinnartumik inuuneqarnissartik peqqissuunissarlu pisinnaatitaaffigigaat: aammattaaq meeqqat peq-qinnissaqarfimmiit ikiorneqarnissartik sullinneqarnissartillu pisin-naatitaaffigaat, pisariaqartitsinertik naapertorlugu . Meeqqat Pisin-naatitaaffii aallaavigalugit meeqqat tamarmik aniguinissaminnut, peroriartornissaminnut ineriartortuarnissaminnullu pisinnaatitaaffe-qarput timikkut, misigissutsikkut, inuuniarnikkullu atugarisaasut najoqqutassat iluanni, meeqqamut tamakkiisumik iluaqutaasusssa-mik periarfissiissallutik . NP Meeqqanut Komitéata artikeli 24 peqa-taatitsisumik pisinnaatitaaffittut isigisarpaa, taa maallaat piffissaq eqqorlugu aamma naleqquttumik pinaveersaartitsisuinnaassanngit-soq, peqqinnissamut siuarsaataaginnartus saanngitsoq, peqqissitit-sisuinnaassanngitsoq, ataqqinarsititseq qiinnarnani iliuuseqarneruin-narnanilu, aammali alliartorlunilu ineriartorsinnaasussaavoq periarfis-sarisani tamaasa atorlugit, inuuniarnikkullu atugarisarissavai peqqissu-seq pitsaanerpaaq anguneqarsinnaasoq atorlugu, pilersaarusiortoqar-simassaarlu peqqinnartumik inuuneqarnissamut toqqammaviliisumik .

Ataani allassimasut maluginiagaapput aamma meeqqat inersima-sullu saaffiginnissutaanninngaaneerlutik, meeqqat inuuniarnerminni atugarisaannut peqqissusaannullu tunngasut .

”Piffissami aalisarfiunngitsumi meeqqat angajoqqaamik aningaasatigut atugarisaannik assersuutitullu

nerisassaaleqinermik assut eqqugaasarput”

”Inukkannasi meeqqassi perlilinnginnissaat eqqarsaatigisiuk meeqqasi

perlilertissanngilasi!”

Oqaluttuarineqarpoq: • Nunaqarfiit ilaanni atorfilittat angajoqqaallu ernummatigaat meeq-

qat peqqissusaat, illersorneqarnerat ineriartornerallu . Meeqqat peqqinnissatigut naliliiffigineqartariaqartut ikiorneqarneq ajorput .

• Meeqqat peqqissusaat pinaveersaartitsisumik suliaqarnissamut atugarliornermut ilaqutariinnilu atornerluisoqarneranut iliuuse-qartoqarnissaanut nukissaqartoqarnanilu iliuuseqartoqarnissaa amigaataavoq . Meeqqat peqqinnartunik nuannaartorisassa min-nik amigaateqarput peqqinnartunillu aallutaqarnissartik amigaa-tigalugu . Nerisaqarneq peqqinnartumik ineriartornis samut ilik-kagaqarsinnaanissamullu pingaaruteqartorujussuu voq . Arlallit oqaluttuaraat ilaqutariinni piitsuuneq nerisalunnerlu, meeqqat atuariartortarput nerinikuunatik, taquaqarnatillu, assersuuti-galugu iffianut akissaqartoqanngimmat atuarfimmilu meeqqat perlilertut takussaapput . Ilaannikkut meeqqat imminnut ikiortar-put, nerisassaqanngikkaangamik nerisassaateqanngikkaanga-mik piitsuunertillu timikkut oqaatsitigullu qisuariaatigisarpaat .

nP artikeli 6 Naalagaaffiit peqataa-

titaqartut akuersaarpaat, meeraq kinaluunniit nalinginnaasumik inuu-

neqarnissaminut pisinnaatitaaffeqar-toq . Naalagaaffiit peqataatitaqartut sapinngisamik annertunerpaamik qu lakkiigassaraat meeqqap uu-maannarsinnaanissaa ineriar-

torsinnaanissaalu .

nP artikeli 24 Meeqqat PeqqinnissaMinnut

PisinnaatitaaffiatArtikeli 24-mi Meeqqat Pisinnaatitaaffii pillugit

isumaqatigiissummi pineqarput meeqqap peqqinnar-tumik inuuneqarnissamut peqqissuunissaminullu pisin-naatitaaffeqarnera aamma meeqqap peqqinnissap tu-

ngaatigut ikiorneqarnissaminut pisariaqartitsinermini kat-sorsarneqarnissaminullu pisinnaatitaaffeqarnera . Meeqqat pisinnaatitaaffeqarput anguneqarsinnaasut qaffasinner-paavannik peqqissuseqarnissaminnik aamma peqqin-

nissatigut nakorsamillu ikiorneqarnissaminnut pi-sinnaatitaaffeqarnerat ingammik peqqinnissa-

tigut pinaveersaartitsisumik iliuuseqarfi-gineqarnissaminnut .

nP artikeli 27-Mi sammineqarpoq meeqqat inuuniarnermin-

ni, meeqqap timikkut, tarnikkut, ileqqorissaar-nikkut inuuniarnermilu ineriartorsinnaanissaa

ataqqineqartussaasoq . Meeqqap angajoqqaavisa tamanna angusinnaanngippassuk taava kommunit

pisussaapput angajoqqaanut ikiuissallutik pisussaaf-fimminnik piviusunngortitsinissaat anguniarlugu .

Tamanna ikiorsiineq tunniunneqarsinnaavoq aningaasatigut, ikorfartuutaasumik pilersaarusi-

ornikkut meeqqap tunngaviusumik pisari-aqartitaanut naapertuuttumik .

s aq q uMMe r s i t s is Oq MIO, 2018

a aq q is s u is Oq /a l l a a s e r inni t t Oq MIO-mi allattoqarfik

i l u s is i l e r s u is Oq Nuisi grafik

MiO – Meeqqat Pisinnaatitaaffiinut sullissivik

POstbOks 1290, issOrtarfiMMut 1b • 3900 nuuk, kalaallit nunaat • www.MiO.gl • MiO@MiO.gl