Med - Medya - Mitanni Kürd Devleti_ Mitannî Krallığı, Milattan..
2
24 8 2014 Med - Medy a - Mi tanni Kürd Dev l eti : Mi tannî Kral l ı ğı , mi l attan... https://ww w .facebook.com/permalink.php?stor y fbi d=297490193755771&i d=249932958511495&substor y index =0 1/2 Mitanni Kürd Devleti: Mitannî Krallığı , milattan önce 1500 ’lü yı lların başında Kürdistan coğra fyasını n kuzeybatısı nda bir üst medeniyet olan Hurriler tarafından kuruldu. Hititlerin belgelerinde geçtiği haliyle isimlendirilen bu ülkenin kendi dilinde hangi adla anıldığı henüz tespit edilmemiş olmakla birlikte; büyük kanı onların da çağdaşları Asurîler g ibi ülkelerine H ani-Ga lbad adını verdikler i yönünd edir. Mitannî Krallı ğı, Fı rat kıyı sı ndaki Qarqamiş (Karkamış) kentinden başlayarak Bêlih ve Xabûr’u da çevreleyip Nisibis’e (Nusaybin) kadar uzanı yor ve do ğuda Bitlis, kuz eyde Elaz ığ ve Malatya’yı içine alarak güne yde Alepp o ( Halep) ve Nuz zi (Kerkük) kentlerini kapsıyordu. Kuzey ve batısında Hattilerin bulunduğu ülkenin güneyinde Asurîler, doğusunda ise diğer Hurrî kabilelerinin oluşturduğu küçük krallıklar bulunmaktaydı. Mitannî Krallığının başkenti, bugün Mardin olarak bilinen ovada kurulu Waşukk annî’ydi. Asurîlerle g irdikleri sava şlar sonr ası z ayıfl ayara k M.Ö 1200’lere doğr u dağ ı lan; fakat M.Ö 900 ’lü yı llara kadar Asurîlerin bir eyaleti olarak devam eden krallık, tek hanedanlık olmak üzere 14 kral tarafından yönetildi (Kirta 1500-1490, I. Shuttarna 1490-1470, Barattarna 1470-1450, Parshatatar 1450-1440, Shaushtatar 1440-1410, I. Artatama 1410-1400, II. Shuttarna 1400-1385, Artashumara 1385-1380, Tushratta 1380-1350, Shuttarna III 1350, Mattivaza 1350-1320, I. Shattuara 1320-1300, Wasashatta 1300-1280, II. Shattuara 1280-1270). Güçlü dönemlerinde Asur ve diğer komşularının topraklarına el koyarak vergi alan Mitannîler, Mısır hanedanlıklarıyla sağlam bir bağ oluşturmuş ve kral eşlerinin firavun soyundan olmasına dikkat etmişlerdi. Ülke kralının, halkın babası olarak görüldüğü ve çoktanrılı inancın geliştiği ülkede, inanç sistemi ve tanr ı isimleri Wedîk Hindî inancı nın tanrı isimleriyle aynıydı . Hindo-Aryen olduklar ı kabul edilen Mitannîlerin kral isimleri, tanrı adları, at yetiştiricilikleri, iki tekerlekli savaş arabaları, işleme ve çömleklerde kullandıkları motif ve teknikleri, sahip oldukları coğrafya ve diğer kültürel terimler ile halen Kürtçede yaşayan kimi sözcük ve Kürtler tarafından halen kullanılan kimi coğrafî adlar onların bugünkü Kürtlerin ataları oldukları savını kuvvetlendirmiştir.mitanni-hali.jpgÇanak-çömlekçiliğin ilk başlarda gelişmekte oldu ğu ülke zamanla halı dokumacılı ğını n icat edildiği bir merkez oldu. Mezopotamya, Mı sı r ve Agyan (Ege) sanatlar ı ndan etkilerin b ulundu ğu Mitannî san atı, baz alt taşlar ü z erine yapılm ış işlemelerle günü müz e kadar ulaşabilmiştir. Kanatlı güneş, tilki, yı ldız ve insan başı figürler inin yer aldığı işlemelerin büyük bir kısmı Fransa’daki Louvre Müzesi’nde bulunmaktadır. Sosyal hayatın ve mülk edinme kavramlarının gelişmiş olduğu Mitannî halkında bütün önasya toplulukları gibi evlilik, hukukî bir akit olarak kabul ediliyordu. Medenî hukukun temelini şahsî mülkiyet kavramı oluşturuyordu. Mitannîlere ait veraset, vekalet ve yargılanma ile ilgili bir takım çivi yazılı tabletler Kerkük ve Musul yöresindeki kazılarda bulunmuştur. Bu tabletler, ülkenin ne denli bir sosyal yapıda olduğunu çok iyi yansıtmıştır. Kürt sözcüğünün ilk hali olarak kabul edilen ve ilk kez bu dönemde Asurlular ile yapılan ve Mittanîlerin kaybettiği bir savaş sonrası, Asur Kralı I. Tiglath-Pileser adına hazırlanan zafer silindirinde (M.Ö. 1125) geçen Kurtie / Qurti halkının ismi bu döneme denk gelmektedir. Asurluların bu yazıtta bahsettiği ve Azu Dağı’nda yer aldığı söylenen Kurtie, arkeologların belirlemesine göre Hizan Dağı dolaylarındaki Kurtî bölge si ile aynıdı r. Nitekim ünlü Kür t tarih çisi Şerefxan, 1597 yı lı nda yaz dığı Şerefna me’de bu b ölgede n Kürt yöneticilerin ikametgahı olarak bahsetmektedir. Yazıktır ki, 25 Aralık 1935’te Türkiye Cumhuriyeti’nin bazı Kürt yerleşim birimlerinin ismini değiştirmesinden nasibini alan Kurtî nahiyesinin adı Aksar olarak değiştirilmiştir. M. I z ady’ye gö re, 3100 yı lı aşkı n bir z aman dilimi yaşayan ve Kürt ism inin do ğum yeri olan bu isim çok yakın bir dönemde tarihe karışmış olmaktadır. Tarihçi Gernord Wilhelm ve Prof. Ephraim Avigdor Speiser , Kral I. Tiglath-Pileser’in b u table tinde g eçen Kurtie / Qurti sö z cüğünün evrim geçirer ek klasik Yunan ve Roma metinleriyle İslam öncesi Farsça kaynaklarda Kurtî (Latincede Cyrti) halini aldığını söylerken , M. A. M orr ison ve D. Owen ise bilinen ilk Mitanni kralını n isminin Kirta olması nı ve bunun Kurtie sözcüğüyle olan etimolojik bağını vurgularlar. Mitannilerin kalıntılarıyla ilgili olarak ilki 1880’de olmak üzere, Qazanê (Urfa – Konuklu köyü), Qarqamiş (Antep – Karka mı ş), Kelazan (Elaziz Kalesi), Sêgir (Diyarb akır – Üçtep e), X awuştran ( Diyarbakır’ı n Bismil ilçesine başlı Kavuşturan Höyük Köyü), Tirban (Siir- Türbehöyük), Gircafer (Malatya – Cafer Höyük),
description
Med - Medya - Mitanni Kürd Devleti_ Mitannî Krallığı, Milattan..
Transcript of Med - Medya - Mitanni Kürd Devleti_ Mitannî Krallığı, Milattan..
-
24 8 2014 Med - Medya - Mitanni Krd Devleti: Mitann Krall , milattan...
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=297490193755771&id=249932958511495&substory_index=0 1/2
Mitanni Krd Devleti:
Mitann Krall, milattan nce 1500l yllarn banda Krdistan corafyasnn kuzeybatsnda bir st
medeniyet olan Hurriler tarafndan kuruldu. Hititlerin belgelerinde getii haliyle isimlendirilen bu lkenin
kendi dilinde hangi adla anld henz tespit edilmemi olmakla birlikte; byk kan onlarn da adalar
Asurler gibi lkelerine Hani-Galbad adn verdikleri ynndedir. Mitann Krall, Frat kysndaki
Qarqami (Karkam) kentinden balayarak Blih ve Xabru da evreleyip Nisibise (Nusaybin) kadar
uzanyor ve douda Bitlis, kuzeyde Elaz ve Malatyay iine alarak gneyde Aleppo (Halep) ve Nuzzi
(Kerkk) kentlerini kapsyordu. Kuzey ve batsnda Hattilerin bulunduu lkenin gneyinde Asurler,
dousunda ise dier Hurr kabilelerinin oluturduu kk krallklar bulunmaktayd. Mitann Krallnn
bakenti, bugn Mardin olarak bilinen ovada kurulu Waukkannydi.
Asurlerle girdikleri savalar sonras zayflayarak M. 1200lere doru dalan; fakat M. 900l yllara
kadar Asurlerin bir eyaleti olarak devam eden krallk, tek hanedanlk olmak zere 14 kral tarafndan
ynetildi (Kirta 1500-1490, I. Shuttarna 1490-1470, Barattarna 1470-1450, Parshatatar 1450-1440,
Shaushtatar 1440-1410, I. Artatama 1410-1400, II. Shuttarna 1400-1385, Artashumara 1385-1380,
Tushratta 1380-1350, Shuttarna III 1350, Mattivaza 1350-1320, I. Shattuara 1320-1300, Wasashatta
1300-1280, II. Shattuara 1280-1270).
Gl dnemlerinde Asur ve dier komularnn topraklarna el koyarak vergi alan Mitannler, Msr
hanedanlklaryla salam bir ba oluturmu ve kral elerinin firavun soyundan olmasna dikkat
etmilerdi. lke kralnn, halkn babas olarak grld ve oktanrl inancn gelitii lkede, inan
sistemi ve tanr isimleri Wedk Hind inancnn tanr isimleriyle aynyd. Hindo-Aryen olduklar kabul edilen
Mitannlerin kral isimleri, tanr adlar, at yetitiricilikleri, iki tekerlekli sava arabalar, ileme ve
mleklerde kullandklar motif ve teknikleri, sahip olduklar corafya ve dier kltrel terimler ile halen
Krtede yaayan kimi szck ve Krtler tarafndan halen kullanlan kimi coraf adlar onlarn bugnk
Krtlerin atalar olduklar savn kuvvetlendirmitir.mitanni-hali.jpganak-mlekiliin ilk balarda
gelimekte olduu lke zamanla hal dokumaclnn icat edildii bir merkez oldu. Mezopotamya, Msr ve
Agyan (Ege) sanatlarndan etkilerin bulunduu Mitann sanat, bazalt talar zerine yaplm ilemelerle
gnmze kadar ulaabilmitir. Kanatl gne, tilki, yldz ve insan ba figrlerinin yer ald ilemelerin
byk bir ksm Fransadaki Louvre Mzesinde bulunmaktadr.
Sosyal hayatn ve mlk edinme kavramlarnn gelimi olduu Mitann halknda btn nasya topluluklar
gibi evlilik, hukuk bir akit olarak kabul ediliyordu. Meden hukukun temelini ahs mlkiyet kavram
oluturuyordu. Mitannlere ait veraset, vekalet ve yarglanma ile ilgili bir takm ivi yazl tabletler Kerkk
ve Musul yresindeki kazlarda bulunmutur. Bu tabletler, lkenin ne denli bir sosyal yapda olduunu
ok iyi yanstmtr.
Krt szcnn ilk hali olarak kabul edilen ve ilk kez bu dnemde Asurlular ile yaplan ve Mittanlerin
kaybettii bir sava sonras, Asur Kral I. Tiglath-Pileser adna hazrlanan zafer silindirinde (M.. 1125)
geen Kurtie / Qurti halknn ismi bu dneme denk gelmektedir. Asurlularn bu yaztta bahsettii ve Azu
Danda yer ald sylenen Kurtie, arkeologlarn belirlemesine gre Hizan Da dolaylarndaki Kurt
blgesi ile ayndr. Nitekim nl Krt tarihisi erefxan, 1597 ylnda yazd erefnamede bu blgeden
Krt yneticilerin ikametgah olarak bahsetmektedir. Yazktr ki, 25 Aralk 1935te Trkiye Cumhuriyetinin
baz Krt yerleim birimlerinin ismini deitirmesinden nasibini alan Kurt nahiyesinin ad Aksar olarak
deitirilmitir. M. Izadyye gre, 3100 yl akn bir zaman dilimi yaayan ve Krt isminin doum yeri olan
bu isim ok yakn bir dnemde tarihe karm olmaktadr. Tarihi Gernord Wilhelm ve Prof. Ephraim
Avigdor Speiser, Kral I. Tiglath-Pileserin bu tabletinde geen Kurtie / Qurti szcnn evrim geirerek
klasik Yunan ve Roma metinleriyle slam ncesi Farsa kaynaklarda Kurt (Latincede Cyrti) halini aldn
sylerken, M. A. Morrison ve D. Owen ise bilinen ilk Mitanni kralnn isminin Kirta olmasn ve bunun
Kurtie szcyle olan etimolojik ban vurgularlar.
Mitannilerin kalntlaryla ilgili olarak ilki 1880de olmak zere, Qazan (Urfa Konuklu ky), Qarqami
(Antep Karkam), Kelazan (Elaziz Kalesi), Sgir (Diyarbakr tepe), Xawutran (Diyarbakrn Bismil
ilesine bal Kavuturan Hyk Ky), Tirban (Siir- Trbehyk), Gircafer (Malatya Cafer Hyk),
-
24 8 2014 Med - Medya - Mitanni Krd Devleti: Mitann Krall , milattan...
https://www.facebook.com/permalink.php?story_fbid=297490193755771&id=249932958511495&substory_index=0 2/2
zollu (Malatya), Pirotan (Pirotlu Malatya), Gund ran (Malatya Aslanl Ky), sahyk (Malatya)
Halep, Rassulayn (Suriye) Musul (Ninewe) ve Kerkk (Nuzzi) kazlar yaplmtr. Trkiye snrlar
ierisindeki kazlarn ou baraj alan kurtarma kazlar olarak yaplm ve kalntlarn ou
kurtarlamamtr.
