8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

1/9

www.KPSSAnaliz.com

MALYET MUHASEBES DERS NOTLARI

GR

Maliyet muhasebesi endstriyel faaliyette bulunan (veya hizmet reten) iletmelerin rettikleri

mamllerin saptayabilmek iin maliyet giderlerinin trlerini (gider trleri) ortaya ktklar yerleritibariyle (gider yerleri) ve retilen mamllerin trlerine gre (gider taiyclar) izlemek iinyaplan hesaplar ve tutulan kaytlar kapsamaktadr.

Biz bu alismamzda maliyet trlerinden iilik giderlerini ayrntl bir ekilde incelemeyealisacagiz. ilik giderlerine gemeden nce baz temel kavramlarzerinde duralm.

Maliyet Kavram

En geni anlam ile maliyet (lost) kavram, bir amaca ulamak bir nesneye sahip olabilmek iinkatlanlan fedakarlklarn tmdr. Yukarda tanmdan hareket edildiinde maliyet kavramnn

muhasebenin konusu ierisinde girebilmesi iin katlanlan fedakarlklarn para deeri ilellebilir olmas gerekmektedir. 2563 Sayl Vergi Usul Kanunumuzda satn alnan mal veretim ve retilen maml ya da hizmetin maliyet hedefleri ayr ayr tanmlanmtr. Maliyetbedeli 262. maddede genel olarak yle tanmlanmtr.

Maliyet Bedeli olarak byle bir kymetin iktisap edilmesi ve yahut deerinin arttrlmasnedeniyle yaplan demelerle bunlara ilikin tm giderlerin toplamn ifade eder.

Maliyet Gideri

Maliyet gideri retim iletmelerinde retilmesi amalanan mamuln elde edilmesi iin kullanlan

veya tketilen mal ve hizmetlerin parasal olarak ifadesidir. Tanmdan da anlailaca zeremaliyet giderinin en belirgin zelligi retim iin mal ve hizmet tketimidir. Sz edilen tketimbiiminde mal ve hizmetler tm ile tketilip yok edilmemekte aksine, ekil deitirerek yepyenibir mamule dntrmektedir. Ksacas maliyet gideri kavramnda retim iin tketim szkonusuolmaktadr. Maliyet giderleri, retilen mallarn sat esnasnda iletmeye tekrar gelir olarak geridnmektedir. . (Yk,1999:39)

LK GDERLER

ilik Kavram ve zellikleri

Maml ve hizmet retimi iin gereken retim faktr emek veya igcdr.ilikmaliyetleri,iveren tarafndan igc ile ilgili yaplan demelerin tmdr.Emek,insanlarngereksinimlerini gidermek iin gelir elde etmeyi ama edinmi zihinsel ve bedensel alismalardircret ise insan emeinin karildr.(Hacrstemolu,1995:120)

ilik Kavram,bir mamln ya da hizmetin retilmesinde kullanlan ya da bu retime yardmcolan emein parasal tutarn ifade eder. nce bir mamln ya da hizmetin retilmesindeharcanan sre belirlenir. Daha sonra bu harcanan sre, parayla ifade edilir.

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

2/9

www.KPSSAnaliz.com

Baka bir yerde de ilik Kavram maml retmek iin harcanan insan emeinin parasal olarakifadesidir. Maml maliyetinin hesaplanmasnda dikkate alnmas gereken iilik gideri diermaliyet unsurlarndan farkl baz zellikler taimaktadr. Bu zellikler yle sralanabilir.(stn,1996:139)

1- ilik giderisaklanmas, stoklanmas, biriktirilmesi mmkn olmayan bir gider kalemidir.i veya memur mesainin balama veya biti saatleri arasnda iletmede bulunduu sreceiveren tarafndan yeterli miktarda i

2- ilik giderlerine gnlk saatlik cretlere ek olarak sosyal mevzuat hkmleri veya topluszleme hkmlerine gre bazsosyal yardm, ocuk zamm cretli izin, giyecek ve yiyecekgibi ilaveler yaplabilir.

verilip verilmediine yksek veya dk verim salanpsalamadna baklmakszn cret almaya hak kazanr. Bu da iletme iin mamulmaliyetlerindirilmesinde bir maliyet gideridir.

3- ilik gideri tm maliyetleri etkileyen aktif karakterli bir giderdir. Her ne kadar iilik

giderlerinin toplam maliyetlerin iindeki nisbi pay son yllarda dmekte ise de yine de maliyetgiderlerinin verimli ve etkili kullanmn olumlu veya olumsuz etkileyen bir maliyet gideri vezelligini korumaktadr.

4- cret gideri iveren iin bir gider zellii tairken cret almaya hak kazanan ii iin geliranlamndadr. Bu gelir zerinden kesilecek vergi ve sosyal mevzuata ilikin primlerin takibi vedenmesi iletmelere esitli sorumluluklar ykler. (Yk,1999:105)

2. ilik Giderlerinin Snflandrlmas

ilik giderleri retilen mamller ile ilikilerine gre direkt veya endirekt iilik maliyeti olarak

ikiye ayrlabilir.

2.1. Direkt ilik Maliyetleri

Direkt iilik, retilen mamllere dorudan doruya yklenebilen ve mamln temel yapsnoluturan, hammaddenin biimini, yapsn ve niteliini deitiren maliyetlerdir. rnegin; birkonfeksiyon diki fabrikasnda diki makinalar operatrne bir inaat antiyesinde beton dkeniilere denen cretler vb. (stn,1996:140)

Bu giderler,angi mamul ve mamul grubu iin harcand izlenebilen ve herhangi bir datmanahtarna gerek duymadan ,ii baina den alisma sresi llebilen icilik giderlerinden

oluur.(Ders Notlar)

Direkt iilik giderleri 7/A seeneinde 720-Direkt ilik Giderleri Hesabnda izlenirken 7/B seeneinde

791-i cret ve Giderleri Hesabnda izlenmektedir. (Yk,1999:106)

2.2. Endirekt ilik Maliyetleri

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

3/9

www.KPSSAnaliz.com

Nihai mamllerin retiminde kullanlan direkt iilik dnda kalan ve bu mamllere dorudandoruya yklenmeleri olanaksz olan iiliklere, Endirekt ilik ad verilir . Endirekt iilikler deayn direkt hammadde gibi, yardmc iilik ve ynetici ilicilik olmak zere ikiye ayrlr.Yardmc iilik, retim faaliyetlerinin dzenli biimdi srdrlmesine yardm eden iilik olup,bakmve onarm iileri kapc ve irak vb. personele denen iilik maliyetlerinden oluur.

Ynetici iilik de; ritem faaliyetlerini yneten ustabai gzlemci, atlye efi vb. kiileredenen maliyetlerden oluur. (stn,1996:141)

Endirekt iilikler ile retilen mamller arasnda direkt iliki kurmak mmkn olmadndan bugiderler maml maliyetine baz datm anahtarlar veya datm yntemleri araclyladatlacak yklenir.

Endirekt ilik Giderleri 7/A seeneinde 730-Genel retim Giderleri Hesabnda izlenirken 7/B

seeneinde tm iilik giderleri 791 - i cret ve giderleri hesabnda izlenmektedir.

3. ilik Giderlerinin zlenmesi

ster retim iletmesi zelliginde olsun isterse ticari veya hizmet trnde olsun. letmelerdeiilik giderlerinin izlenmesi nem gstermektedir. veren iin bir maliyet unsuru, alisan iiiinse bir gelir kayna iiliin hatasz belirlenmesi ve denmesi igc verimlilii asndan danemlidir. (stn,1999:106)

ilik miktarlar ogu kez iki aamada izlenmektedir.

inin bir gnde ya da bir hesap dneminde iletmede geirdii zaman,

inin bu zamann hangi iler zerinde ya da hangi gider merkezinde geirdii.

(Yk,1996:143)

iliklerin izlenmesi prosdr alisma sresinin belirlenmesi hakedilen cretin hesaplanmascretlerin maliyetlere yanstlmas ve daha sonra demelerin yaplmas gibi bir ok aamadanyaplmasna ramen burada daha ok alisma sresinin belirlenmesi ve maliyetlere yanstlmasgibi maliyet muhasebesinin konusuna giren konulara deinilecektir.

ilerin alisma srelerininbelirlenmesi konusunda nceki dnemlerde puantaj kartlarkullanlmasna ramen artk gnmzde bu farksiyon daha ok ii saat kart (cloch card) ilegrlmektedir. Bu kart her ii iin ayr ayr dzenlenmitir. ilerin haftalk veya aylk alismasrelerini gnleri itibariyle gstermektedir. ilerin iletmede geirdikleri toplam sreleri de

ieren bu karta dayanarak cret bordrolar hazrlar.

Genellikle her iletmenin giriinde bulundurulan bu kartlarn yaknnda yerel zaman gsteren birde saat bulunmaktadr. Her ii iyerine giri ve ikista kendi kartn saate bastrarak ie balamave iten ayrlma saatlerini karta yanstr.

Gnmzde teknolojik gelimelerle beraber bu sistem artk yerini bar-kod sistemine veyaiilerin el izini okuyarak giri ve ikisi kaydeden optik okuyucu sistemlerine dnmtr.

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

4/9

www.KPSSAnaliz.com

ilik cretlerinin maliyetlere yanstlmasnda kullanlan iki nemli belge de i alisma kartve i alisma Kart zetidr. Burada ama iilerin iletmede geirdikleri sreleri hangiblmlerde hangi iler iin geirdiklerini tespit etmek ve bu srelerin toplamlarn belirlenmesisuretiyle retimi gerekletirilen mamllere veya sparilere yklenmesinde yardmc olanaralardr. (stn,1999:108)

4. cret Sistemleri

agda yneticinin en nemli amac kontrol altnda bulunan tm olanaklar en etkili birbiimde kullanmak ve mevcut koullarda bunlardan en yksek parasal fayday elde etmekoluturur. nsan gcne ise ynetmek ise kat zerinde planlanp rgtlendigi gibi kolaygerekletirilemez

Kiileri verimli altrabilmek iin;

Yneticinin yetenekli olmalar ve etkin bir ynetimi yerine getirebilmeleri

Kiilerin kendilerinde i yapma arzusunun oluturulmas gerekir.

Bu nedenle yneticiler, alisanlar en etkin bir biimde alismaya sevk edebilmek iin esitliuygulamalarda bulunmaldr. Bunlar ise ynetilme, gdleme ve tevik gibi adlarlatanmlanmaktadr.

Tevik; iileri yapt ie alisma ortamna endustriyel alisma yerine kltr ve grenimdzeyine ve benzeri unsurlara gre farkllk gsterir. ilerin bu durumlarna gre uygun teviksistemlerinin dnlp uygulanmas zellikle deerlendirilmesi gereken noktay oluturur.Tevik uygulamas dengeli bir deerlendirmeden sonra uygulamaya balandnda iletmede her

alanda ok yararl sonular dourabilir. Ama bununla beraber yanl bir tevik politikas dailetmenin amalar iin yanl sonular dourabilir. ilerin retime katlmalaryla oluanekonomik fedakarlklar iilik maliyetlerini oluturmaktadr. ilik maliyetlerinin temelinideiilere denen creti oluturur. cret; retim maliyetlerinin hesaplanmasnda ve dnem karveya zararnn belirlenmesinde etkili olan bir retim unsuru zararn belirlenmesinde etkili olanbir retim unsuru olan emee denen bedeldir. kanunda belirtilen cret kavram ise Genelolarak cret, bir kimseye bir i karilnda denen mebla ierir. (stn,1996:148)

denecek cretin belirlenmesine ilikin nemli kavramlardan biriside cret haddidir. cret haddi; allan

bir saatlik sreninveya bir birimlik cretin karil olarak belirlenmi creti ifade eder rnegin; 10.000

TL/saat veya 2.000 TL/saat gibi cret gelirini hesaplayabilmek iin cret haddi ile alisan toplam sreyi

veya retilen toplam miktar arpmak gerecektir.

Bu noktada cretle ilgili dier iki nemli kavram ise iplak cret ve Giydirilmi crettir. iplakcret iiye alismasinin karilnda direkt olarak herhangi bir ilave yaplmadan denenmiktardr. Giydirilmi cret ise iinin belli bir alisma karilnda ald iplak crete prim,ikramiye, yemek, yakacak ve kira gibi esitli demelerin eklenmesi suretiyle bulunan rakamdr.(Yk,1999:108)

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

5/9

www.KPSSAnaliz.com

cretle ilgili aklanmas gereken bir dier kavram ise asgari crettir. Asgari cret; ikanunumuzda yer alan asgari cret, ilgili kurullarca saptanan ve kurulularca iilere denmesizorunlu olan en alt dzey creti ifade eder. Asgari cret ynetmeliinde tanm yledir; ilerebir alisma gn karil olarak denen ve iinin asgari gda, mesken, giyim, salkaydnlatma, tait ve kltrel elence gibi zaruri ihtiyalarn cari fiyatlar zerinden karilanmaya

yetecek miktarda olan bir crettir. (stn,1996:149)

cretin hesaplanmas ve deme ekillerinin deiik biimlerde oluu deiik cret sistemleriniZaman esasn gre cret sistemi ,Akord (para) esasna gre cret sistemi,Prim esasna grecret sistemi diye ayrlmaktadr.(Hacrstemolu,1995:125)

4.1. Zaman Esasna Gre cret Sistemi

zellikle Trkiyede en ok uygulanmakta olan bu cret sisteminde denecek crethesaplanmasnda iinin iletmede geirdii sre esas alnr. Bu cret sisteminde iinin veriminebaklmamtr iinin saat gn veya ay olarakiletmede geirdii sre iinin alaca crette

etkilidir

Bu sistemin zellikle retimde kaliteyi esas alan iletmelerde veya retim safhasnn bir bandzerinde gerekletirildii ve iinin i akn etkileyemeyecei durumlarda kullanldsylenebilir.

Bu cret sisteminde genellikle u iki husus sz konusudur.

ilerin zaman birimi (saat) baina ald cret sabit olduu iin alnan tm cretverim dzeyine baklmakszn iin sresiyle doru orantl olarak artar.

Verim birimi (maml) bana den iilik gideri zamana gre ters orantl olarakder. Baka bir ifadeyle verim yksekliinde birim iilik giderleri derkenverim dtnde birim iilik gideri ykselir. (stn,1996:149-150)

RNEK:

Normal retim koullarnda 2 saatte 1 adet x maml retilmektedir. 8000 TL saat creti alanii A, bir haftada 40 saatlik retimden sonra 20 adet x maml retilmistir. Ayn creti alan Bise ayn srede 15 adet x maml retebilmistir.

A iinin bir adet x mamln 2 saatte retirken,

B iisi bir adet x mamln 2 saat 40 dakikada retebilmistir. Bu durumda A ve B iilerininrettii x mamullerinin iilik birim maliyetleri ayr ayr hesaplanabilir.

A iisi (40 saat x 8.000 TL)/20 adet =16 000 TL

B iisi (40 saat x 8.000 TL)/15 adet =21 333 TL

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

6/9

www.KPSSAnaliz.com

Grld gibi A iisi x mamln bir adedini 16 000 TLye retirken B iisi A iisine grezaman ekonomik kullanamadndan 21 333 TLye retilebilmitir.(Yk,1999:109)

4.2. Para Bana cret Sistemi

Bu sistem zaman bana cret sisteminin tam tersidir. Burada geen sreye baklmayp belirli birzaman ierisinde fiilen retilen maml miktarna gre denir. Bu sisteme akord sistemidedenilmektedir. Bu sistemin en nemli zelligi yaplan ile denen cret arasnda dorudan biriliki vardr. i bu sistemde ne kadar ok retirse o kadar ok cret alacan bilerek hareketetmektedir. Birim baina iilik maliyeti sabit olduundan alisma verimliliinin dmesi direktiilik maliyetlerini ykseltmez. Bu sistem giderlerin hesaplarn kolaylatrd gibi iilerdegelirlerinin artmasn kolayca izleyip kontrol edebilir. (Yk,1999:110)

4.2.1. Para Akordu

retilen maml bana bir cret belirlenir. Bu cretin birim baina akord deeri olarak

adlandrabiliriz. denecek cret retim miktar ile birim baina akord deerinin arpimi sonucuhesaplanr. cret gnlk haftalk veya aylk dendiginde gnlk haftalk ve aylk cretleri yleolacaktr.

Gnlk : 8 Adet x 6 000 TL/adet = 48 000 TL

Haftalk: 40 Adet x 6 000 TL/adet = 240 000 TL

Aylk: 176 Adet x 6 000 TL/adet = 1.056 000 TL

Bu akord sistemi genellikle evinde darya fason imalat yapanlar iin uygulanan bir sistemdir.

4.2.2. Zaman Akordu

Akord faktrnn hesaplanmasnda akord uygulanan iletmelerde i verimliliinin zamantemeline gre alismaya genellikle %20 civarnda yksek olduu varsaymyla normal saatcretine ayn oranda bir zam yaplr. Buna apre akord faktr u ekilde hesaplanr.

Akord Faktr =

rnegin ; bir iinin saat creti 8 000 TL iinin Akord zamm %20, Akord zaman bir birim iin10 dakikadr. i 8 saatlik bir alismanin sonucunda gnde 50 adet maml rettiginde iiningnlk kazanc yle hesaplanabilir.

Akord Faktr =

Akord Faktr = 160 TL / dakika

Buna gre iinin gnlk kazanc

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

7/9

www.KPSSAnaliz.com

50 adet x 10 dakika x 160 TL/dakika = 8 000 TL

4.2.3. Grup Akordu

Grup akordu belirli bir iin grup halinde yaplmas veya belirli bir maml grubunun yine bir grup

ii tarafndan retilmesi durumundagrup akordu uygulanr. Sistemin esas hak edilen toplancretin grupta yer alan iilere normal saat cretlerine gre alisma srelerini de dikkate alarakdatma ilemidir.

ileralismaSresi

NormalSaat c.

Normalalisma c.

A 6 6000 36000

B 10 7000 70000

C 12 5000 60000

D 8 10000 80000

E 9 8000 72000

318000

Toplam grup akordu 413.400 TL.snn datm iin nce datm faktrnn hesaplanmasgerekmektedir.

413.400TL.

DatmFaktr=

318.000TL.

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

8/9

8/9/2019 Maliyet Muhasebesi KPSS Ders Notlar

9/9

www.KPSSAnaliz.com

zellikle son yllarda baz iletmeler, ya sadece ynetim, retim, sat blmlerinde alisanlara,yada icilerin tmne, hak ettikleri cret dnda iletmede dnem sonunda elde edilen karn birksmn datmaktadr. Bu sistem sayesinde de iilerin verimi artmakta ve iilerde bir gvenduygusu oluturmaktadr. iler daha ok alistika iletmede daha fazla kar elde edeceindeniiler ne kadar verimli alisilirsa kardan o kadar ok pay alacaklar bilincinin yaratlmas gerekir

4.4.2. Yllk kramiyeler

kramiyeler belirli zamanlarda ve zellikle dnem sonlarnda dendiginden iletmeninmaliyetleri dnem sonlarndaartar. Bu nedenle datlacak ikramiyelerin yllk tahmini tutarlar12 aya blnerek bu giderlerin her aya eit datlmas bylece maliyetlerin dnem sonundaartmamas salanm olur. Bu sistem kardan pay verme sistemine gre daha etkili olabilir. nk ylda 2-3 defa verilebilmektedir. Ayrca iletme kar etmese bile iilerine ikramiye verebilir. .(stn,1996:155)

http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/http://www.kpssanaliz.com/