MALİYET ve YÖNETİM

MUHASEBESİ

Prof.Dr.M.Sema ÜLKER AYYILDIZ

MUHASEBENİN AMAÇLARI

Bilgi Sistemi

İşletme Yönetimi

İdare Kontrol

Kârlılık

Likidite

Dış Ortam

Kâr Dağıtımı

Kârlılık ve Likidite beklentileri

İşletme Yönetiminin Kontrolü

Alacaklıların korunması

Vergi

Temel FinansalTablolar

Finansal Muhasebe

İşletme İçine Bilgi Veren Muhasebe Sistemi

İşletme Dışına Bilgi Veren Muhasebe Sistemi

Konsolide Finansal Tablolar

Kanunen Kabul edilebilir Uygulama

Maliyet ve yönetim Muhasebesi

MUHASEBENİN AMAÇLARI VE BÖLÜMLENDİRİLMESİ

İşletme Muhasebesi

İşletme İçine Bilgi Vermeye Yönelik Muhasebe ( İnternal Muhasebe)

İşletme Dışına Bilgi Vermeye Yönelik Finansal Muhasebe ( Eksternal Muhasebe)

Maliyet Muhasebesi

Finansal Muhasebe

YatırımHesaplamaları

İşletme Temel

Finansal Tabloları

Konsolide Finansal Tablolar

Fiili M

aliyetleme

Standart M

aliyetleme

Fiili günlük kayıt düzeni

Finansal Planlama

Bütçeler

Bütçe Kontrol

Ticaret Hukukuna

uygun

Vergi Hukukuna

Uygun

UFRS&UMS27

Maliyet Kavramı ve SınıflandırılmasıMaliyet: Elde edilecek bir mamul veya hizmet karşılığındaki, para

cinsinden ölçülebilecek tutardır.Maliyet Muhasebesi : İşletme yönetimine ;1. Birim maliyetin tespit bilgisi ( stokların ve satışların maliyetine

ilişkin)2.Plan ve bütçelerin hazırlanması ve izlenmesi3. Faaliyetlerin kontrolü ve performans raporlarının hazırlanması4. Kısa ve uzun vadeli kararların alınmasında gerekli olan

verilerin, bilgi haline getirilmesi amaçlarını taşır.

ödeme  

Faktör maliyeti  

  üretim maliyeti  

  üretilen mamul maliyeti  

S.M.M    

  Gider  

 

Üretim MaliyetleriD.İlk Madde ve Malzeme ( D.HM)D.İşçilikGenel Üretim Giderleri

Birincil Maliyetler

Şekillendirme maliyetleri

Maliyetlerin Çeşitlerine göre • İlk Madde ve Malzeme giderleri• İşçi Ücret ve giderleri• Memur ücret ve giderleri• Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler• Çeşitli Giderler• Vergi resim ve harçlar• Amortisman ve tükenme payları• Finansman giderleri

Maliyetlerin İşletme Fonksiyonlarına göre Sınıflandırılması

• Mamul üretim giderleri• Hizmet üretim giderleri• Ar/ ge giderleri• Pazarlama, satış giderleri• Genel yönetim giderleri• Finansman giderleri

Maliyetleme SistemleriÜretimin Yapısına göre Maliyetleme

1.Sipariş Maliyetleme :Alınan bir istek üzerine her bir siparişinmaliyetini ayrı ayrı takip etmeyi gerektiren maliyetleme sistemi.

2.Safha Maliyetleme :Üretim birimlerinin birbirinin aynı olması durumundaüretim aşamasından çıkan sağlam ve tam birime eş değer birimler için maliyet tespiti. Bu maliyetleme sisteminde izlenecek adımlar:

a)Miktar dengesinin oluşturulması ( Giren= Çıkan miktar)

b)Eş değer birim hesabı ( Dönem başı ve dönem sonu yarımamulstoklarının Tam birime eş değer hesaplarının yapılması, Dönem başı yarımamul olması durumunda farklı dönemlere

ilişkin aynı tür üretim faktörleri için birim başına maliyetlerin tespit sorunu sorunu ( FIFO değerleme yöntemi, Ortalama değerleme

yöntemi) c)Birim Maliyetin tespiti

d)Safhadan tamamlanan ürünün maliyetinin tespiti

e)Dönem sonu yarımamul stok maliyetinin taşıdığı üretim faktörlerinin değerlerinin belirlenmesi.

Maliyet Rakamının Gerçekleşip , Gerçekleşmemiş olmasına göre Maliyetleme

1) Fiili Maliyetleme: Tüm üretim faktörleri tutarlarının kayıt ortamına girmiş bulunan fiili maliyet tutarları üzerinden maliyetin belirlenmesi. Teorik olarak mümkün olan fakat pratikte üretime eşzamanlı olarak maliyet çıkarma ihtiyacı nedeni ile faaliyet dönemi içindeki hesaplamalarda kullanılması sorun yaratacağından modifize edilerek kullanılacak sistem “ Ayarlanmış Fiili Maliyetleme Sistemi” dir. Direkt İlk Madde ve Malzeme Gideri fiili, D.İşçilik Gideri fiili, Genel Üretim Gideri ise götürü yükleme şeklinde maliyet tespit edilir.

2)Önceden Tespit : A ) Tahmini Maliyetleme : Maliyetim ne olabilir sorusuna cevap aranan maliyetleme sistemi. B) Standart Maliyetleme : Maliyetim ne olacaktır sorusuna mamul birimi için oluşturulan mamul reçetesinde belirlenen standartlar üzerinden maliyetlerin kayıtlara alındığı izlendiği maliyetleme sistemi.

-Maliyet Kavramına Verilen Genişliğe Göre Maliyetleme

1- Tam Maliyetleme : Birim maliyet tespit edilirken, maliyet taşıyıcısına tüm üretim faktörlerinden pay verilmesidir.

2- Değişken Maliyetleme : Birim maliyet içerisine sadece değişken maliyetlerin alınıp, sabit üretim maliyetlerinin tümünü faaliyet gideri şeklinde göz önüne alınan maliyetleme sistemidir. Bu durumda stokta kalan mamul maliyeti içinde de sabit maliyet payı bulunmayacaktır. Özellikle kısa vadeli fiyatlandırma kararlarında ve aylak kapasiteyi yeni satış olanakları arayacak şekilde yönetime yardımcı bilgiler üreten maliyetleme sistemidir.

3- Normal Maliyetleme : Değişken maliyetlerin tümü, sabit maliyetlerin ise kapasite kullanım oarnına göre hesaplanmış kısmı mamul maliyetine yüklenir. Boş kapasiteye isabet eden sabit genel üretim maliyetleriKâr/ Zarar hesabına aktarılır.

4- Asal Maliyetleme : Direkt maliyetleme olarak da isimlendirilen, mamul maliyeti içinde yalnız direkt ilk madde ve malzeme gideri ile direkt işçilik giderini esas alan bir yöntemdir.

MALİYET DAVRANIŞLARIMaliyetlerin faaliyet hacmi karşılığında

gösterdikleri davranış biçimleri

SABİTMALİYET

ToplamMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

BirimMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

ToplamMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

BirimMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

DEĞİŞKENMALİYET

ToplamMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

ToplamMaliyet

(TL)

Üretim Miktarı

0

YARI DEĞİŞKEN

YARI SABİT

Trakya da kurulu bir işletme, İstanbul piyasası için üretim ve satış yapmaktadır. Fabrikanın üretim kapasitesi yıllık 10.000 birim gücündedir.İstanbul piyasasına 6.000 birim satış yapmaktadır. Satış fiyatı 100 TL/b dir. 10.000 Birim üretim kapasitesinde maliyetleri şöyledir:Değişken maliyetler 60 TL/bSabit maliyetler 250.000TL/yıl

İSTENEN : 1.Bu işletmenin İstanbul piyasası faaliyetinin Kâr veya zararı nedir ?

2.Sadece İstanbul piyasası için üretim yapması durumunda Kâr veya zarar durumu nedir?

3.İşletmeye İstanbul piyasa fiyatını etkilemeyecek şekilde Kanada’dan pazarlama maliyetlerini de Kanalı firmanın üstlendiği 70 TL/b fiyat teklifi gelmiştir. İşletme bu fiyatı kabul etmeli midir ? Toplam kârı 70.000.-TL olacak şekilde ne kadar bir karşı fiyat teklifi götürmelidir ?

ÇÖZÜM

TAM MALİYETLEME SİSTEMİNE GÖRE GELİR TABLOSU( 10.000 Birim üretip, 6.000 Birim satması durumunda )SATIŞLAR 600.000.- TL(-) SMM değişken 600.000.- sabit 250.000.-Σ üretim maliyeti 850.000.- (-) DSMStok 340.000.-

510.000.-Brüt Satış Kârı 90.000..- TL

İŞLETME 90.000.- TL KÂR ELDE ETTİĞİNİ DÜŞÜNMEKTEDİR

ASLINDA BU İŞLETME ZARAR DURUMUNDADIR

DEĞİŞKEN MALİYETLEME SİSTEMİNE GÖRE PROFORMA GELİR TABLOSU

(10.000 Birim üretip, 6.000 Birim satması durumunda)

SATIŞLAR 600.000.- TLSMdeğişkenMaliyeti 360.000.-Brüt KATKI 240.000.-(-) Sabit maliyet 250.000.- ZARAR (10.000.-) TL

6.000 Birim Üretip, 6.000 Birim Satması Durumunda Proforma Gelir Tablosu

SATIŞLAR 600.000.- TL(-) SMM Değişken 360.000.- Sabit 250.000.-

610.000.-

ZARAR ( 10.000.- ) TL

BAŞABAŞ ANALİZİTL

MİKTARBB MİKTARI

BB HACMİ

GELİRLER

GİDERLER

BB NOKTASI(0 KAR NOKTASI)

GELİR = GİDER 0 KÂR DURUMU ↓ ↓satış fiyatı x = Sabit Gider + Değ.Gid.x MiktarmiktarSatış Fiyatı x Miktar – Değ.Gid x Miktar = Sabit GiderMiktar ( Satış Fiyatı – Değ.Gid.) = Sabit Gider

Sabit GiderBBMiktarı =

Satış Fiyatı – Değ.Gid.

Güvenlik oranı(Fiili Satışlar- BB Satışlar) / Fiili satışlar

veya

Güvenlik Oranı (Margin of Safety)

• Güvenlik Oranı, güvenlik payı hesaplandıktan sonra bulunan orandır

• İşletmenin zarardan ne kadar uzakta olduğunu ortaya koyar

• İşletmenin karşılaşacağı zararı, satışları ne kadar arttırmakla karşılanabileceğini gösterir– GP = Xfiili - XBBN (X: satış veya üretim miktarı)– GO = GP / Xfiili

ÜRETİM FAKTÖRLERİ TUTARLARININ TESPİTİ

INPUT OUTPUT

ÜRETİMSÜRECİD.Hammadde

D.İşçilikGenel Üretim Giderleri

D.Hammadde Maliyetlerinin Tespiti : Stok kartları, Stok Değerleme Yöntemleri

İşletme içi Hammadde bilgilerinin işleyişi

Satıcı Firma Muhasebe Satın alma- Kalite/Kontrol Ambar Atölye Hammadde istek fişi

Hammadde siparişi

Stok Değerleme Yöntemleri

• Has Maliyet ( gerçek parti maliyeti)

•Ortalama yöntemleri

1.Basit ortalama2.Tartılı ( Ağırlıklı ) ortalama

3.Hareketli ortalama

İlk giren İlk Çıkar ( FIFO)Yöntemi•Son Giren İlk Çıkar (LIFO) Yöntemi•En Düşük Fiyatlı ilk Çıkar (LOFO) Yöntemi•En Yüksek Fiyatlı İlk Çıkar (HIFO) Yöntemi

Direkt- Endirekt İşçilik Ayırımı Doğrudan doğruya mamul birimi ile ilişki kurulan ve kurulamayan işçilikler.

Kaptan işletmesi büro tipi çelik iskemle üretmektedir. 31 Aralık’ta sona eren faaliyet dönemi içinde 5.000 birimlik üretime başlanmış, 4.800 adet üretim tamamlanmıştır. 4.500 tanesi , 300 TL/B fiyat ile satılmıştır. Yarı mamuller hammadde açısından %100, D.işçilik ve genel üretim giderleri açısından % 50 tamamlanmış durumdadır.Direkt işçilik giderleri ve genel üretim giderleri 220.5 00.- TL olarak; Satış ve Yönetim giderleri toplamı 202.500. -TL olarak gerçekleşmiştir.Vergi gideri aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır: Kâr tutarı 3.750. -TL’ya kadar vergi oranı % 20’dir. Kâr tutarının 3.750.- TL’lık kısmını aşan bölümü % 45 ‘lik vergi dilimine tabidir.

Hammadde stoklarına ait kayıtlar aşağıdaki gibidir:Hammadde Alımları2 Ocak 600 m. 33 TL’dan10 Mart 2.000 m. 30 TL’dan15 Haziran 3.000 m. 37,50 TL’dan10 Ekim 2.500 m 45 TL’danKullanılan Hammadde15 Nisan 400 m10 Ağustos 3.000 m5 Kasım 1.600 mİSTENEN: İlk Giren İlk Çıkar (FIFO) yöntemine göre stoklarını değerleyen bu işletmenin, faaliyet dönemi üretim birim maliyetini bularak Gelir Tablosunu düzenleyiniz.

D.Hammadde maliyetleri(FIFO)

STOK KARTI

                     

      GİREN     ÇIKAN     KALAN  

Tarih Açıklama Miktar B.maliy Tutar Miktar B.malit Tutar Miktar B.malyt Tutar

02.Oca Satın alınan 600 33 19.800       600 33 19.800

10.Mar Satın alınan 2000 30 60.000       2000 30 60.000

15.Nis İmalata sevk     400 33 13200 200 33 6.600

                2000 30 60.000

15.Haz Satın alınan 3000 37,5 112.500     200 33 6.600

        2000 30 60.000

                3000 37,5 112.500

 Tarih  Açıklama Miktar   B.M.  Tutar  Miktar  B.M.  Tutar  Miktar B.M

Tutar

10.Ağu İmalata sevk     200 33 6600      

      2000 30 60.000      

          800 37,5 30.000 2200 37,5 82.500

10.Eki Satın alınan 2500 45 112.500     2200 37,5 82.500

                2500 45 112.500

05.Kas İmalata sevk     1600 37,5 60.000 600 37,5 22.500

                2500 45 112.500

  8100 304.800 5000   169.800 3100   135.000

                     

D.Hammadde miktar ve tutar dengesiD.B.D.İ.M.M. ----- ------+ Net alışlar 8100 m. 304.800 TL.(-)D.S.D.İ.M.M 3100 m. 135.000 TL.=üretimde kullanılan 5000 m. 169.800 TL.

Birim maliyetin tespiti Mamul DSYMD.İ.M.M. 4.800 B. +200x%100=200 B. 5.000 B.D.İ.G&GÜG 4.800 B. +200x%50 = 100 B. 4.900 B.Birim başına Maliyetler

D.İ.M.M. 169.800 TL/ 5.000 B = 33,96 TL/B.D.İşç.&GÜG 220.500 TL/4.900 B.= 45 78,96TL/BT.M.M.78,96 TL/B. X 4.800 B.=379.008.- TL

DSYM STOK Maliyet DökümüD.İ.M.M 33,96 TL/B. x 200 B.x %100 = 6.792D.İşç.&GÜG 45 TL/B. x 100 = 45

11.292

A- Net satışlar 1.350.000B- Satışların maliyeti 355.320Brüt satış kârı 994.680.-C- Faaliyet Giderleri(-) 202.500.-Faaliyet karı veya zararı 792.180.-D- Diğer faaliyetlerden olağan gelir ve karlar -E- Diğer faaliyetlerden olağan gider ve zarar(-) -F- Finansman gideri(-) - Olağan kâr veya zarar 792.180.-

G- Olağan dışı gelir ve karH- Olağan dışı gider ve zarar(-)Dönem kârı veya zararıİ- Dönem karı vergi ve diğer yas. yük. karş.(-) *355.543,50Dönem net kârı veya zararı 436.636,50.-

*3.750.- X % 20 750.-788.430.-X % 45 354.793,5

355.543,50

KAPTAN İMALAT ŞTİ. ÖZET GELİR TABLOSU

Genel Üretim Maliyetleri

Doğrudan doğruya bir mamul birimi ile ilişki kurulamayan ama üretim sürecinde katlanmak zorunda olduğumuz diğer tüm üretim maliyetleri.

Fabrika bina kirası

Makinelerin amortismanı

Endirekt Malzeme

Endirekt İşçilik

Enerji

Tamir Bakım

Sigorta

Dışardan sağlanan fayda ve hizmetler

Genel Üretim Maliyetlerinde Karşılaşılan Sorunlar

Üretim Kapasitesi karşısında Sabit, Değişken, Yarı-Değişken, Yarı-Sabit olma durumları.

Aynı anda birden farklı çeşitte üretim yapılması durumunda mamullere yüklenmesi sorunu.

Fiili tutarlarının üretim bittikten çok sonra kayıt ortamına alınabilmesi.

Birden fazla esas üretim merkezlerinde ve yardımcı hizmet merkezlerinde oluşmaları.Bu oluşumların tespitinde birinci dağıtımın yapılması.

Yardımcı hizmet merkezleri genel üretim maliyetlerinin esas üretim merkezlerine yüklenmesi. İkinci dağıtımın oluşturulması.