الرحيم الرحمن الله بسم

العالمين رب لله الحمد

بيته واهل اصحابه و اله وعلى محمد رسولنا على والسالم والصلوة اجمعين (adede halkih ve rıza nefsih ve zinete arşih ve midade kelimatih )

Doğru , gerçek ve hak olan yolu müminlere bolca veren Allah a hamdolsun. Salat ve selam , günah işlemekten men eden ve sevap kazanmayı teşvik eden peygamberi MUHAMMED s.a.v.s. in üzerine olsun , ehlinin ve arkadaşlarının da üzerine olsun ki onlar ehillerin en hayırlısı ve arkadaşların da en hayırlısıdırlar.

Besmele , hamdele ve salvele den sonra bil ki ey öğrenci :

Arapça ilmi, şer’i ilimlere bir vesiledir.

Arapçanın temel kısımlarından biri SARF tır, çünkü sarf ile az fiil çok olur.

Doğruya ileten ve başarıyı veren ALLAH tır.

Fiiller iki kısımdır. a) asli (mücerred) b) ziyade sahibi (mezid) .

Asli fiiller ya sülasidir ya da rubai.

Mazisi üç harfli olan fiile SÜLASİ denir. 6 babdır.

1- ( yef u lu) لعفي - (fe a le) لعف

2- ( yef i lu) لعفي - (fe a le) لعف3- ( yef a lu) لعفي - (fe a le) لعف4- ( yef a lu) لعفي - (fe i le) لعف5- ( yef u lu) لعفي - (fe u le) لعف6- .bablarıdır ( yef i lu) لعفي - (fe i le) لعف

Üçüncü babın aynel veya lamel fiili,boğaz harfindendir. Boğaz harfleri 6 tanedir. , , ح , , , خ ع غ ه fiili şazdır. Yani kaidaye (ye’baa) ىبأي - (ebaa – yüz çevirdi) ىبأ ancak . أ

muhalif bu babdan gelmiştir.

Mazisi dört harfli olan fiile RUBAİ denir.

Bir babtır. للعف (fa’le le) babıdır. 6 tane mülhak babı vardır.

1- la havle ve la guvvete illa billahi l aliyy il azim ) (havgale) لقوح- (fev a le) لعوفdemek )

2- ( yüksek sesle konuşmak ) (cehvere) روهج - ( fa’ ve le) لوعف

3- ( yarmak ) (beytara) رطيب- (fey a le) لعيف

4- ( ayağı kaymak ) (asyere) ريثع - (fa’ ye le) ليعف

5- ( sırtını yere atmak ) (selgaa) ىقلس - (fa’laa) ىلعف

6- ( gömlek giymek , giydirmek ) (celbebe) ببلج - (fa’ le le) للعف

Ziyade sahibi(mezid) fiil iki kısımdır : a) sülasi mezid b) rubai mezid .

Sülasi mezid 3 kısımdan oluşur ve 14 babdır.

1.kısım: rubai ( 4 harfli olanlar)2.kısım: humasi ( 5 harfli olanlar)3.kısım: sudasi ( 6 harfli olanlar)

RUBAİ ( sülasiye bir harf ziyade ile 4 harfli olanlar) 3 BABDIR :

1- (EF A LE) لعفأ2- (fa’ale – ayn şeddeli) لعف3- .(faa a le) لعاف

HUMASİ ( sülasiye iki harf ziyade ile 5 harfli olanlar) 5 BABDIR :

1- (in fe a le) لعفنإ2- (if te a le) لعتفإ3- (if alle) لعفإ4- (şeddeli ع - te fe’aale) لعفت5- .(te faa a le) لعافت

SÜDASİ (sülasiye üç harf ziyade ile 6 harfli olanlar) 6 BABDIR :

1- (is tef a le) لعفتسإ2- (if av a le) لعوعفإ3- (if avve le) لوعفإ4- (if an le le) للنعفإ5- (if an laa) ىلنعفإ6- .(İF’AALLE) لاعفإ

RUBAİ MEZİD 3 BABDIR :

1- (if an le le) للنعفإ2- (if a lelle) للعفإ3- .(te fa’ le le) للعفت

: BÖLÜM : bu bölüm öyle sığğalar ( kalıplar – kelimeler ) hakkındadır ki sülasi mastardan türetilmelerine şiddetle ( çok ) ihtiyaç duyulur.

Sülasi mücerred mastardan müştak ( türetilen ) 6 kelime vardır. ( sülasi olmayan mastarlar asıl değildir , kendileri fiili mazi den türetilir).

1- mazi2- muzari3- emir4- nehy5- ism-i fail6- ism-i mef’ul

MASTAR :

Mastar ya mimli olur , ya da mimsiz olur. ( mim harfiyle başlar, ya da başlamaz)

Mastar mimsiz olursa semaidir. Yani araplardan nasıl duyulmuşsa o şekilde muhafaza edilir . Sülasi mastar için kıyas (kaide ) yoktur. Sülasinin dışındaki mastarlar kıyasi (belli bir kuralı kaidesi vardır)dir.

Eğer mastar mimli olursa , fiili muzarinin aynel fiiline bakılır. Aynel fiili ; “meftuh - üstün” veya “mezmum - ötreli” ise “mastar mimi”,”ismi zaman”,”ismi mekan” لعفم ( MEF’ALUN) kalıbında gelir. Ancak şu kelimeler şazdırlar (kaideye aykırı gelmişlerdir) : علطم (matliun) - برغم (mağribun) - - (meczirun) رزجم - (meşrigun) قرشم - (mensikun) كسنم - (mescidun) دجسم - (mahşirun) رشخم - (mefrigun) قرفم - (menbitun) تبنم - (meskinun) نكسم . (mecmiun) عمجم - (mesgitun) طقسم

Eğer aynel fiili “meksur - esreli” ise ; “mastar mimi” لعفم ( MEF’ALUN) kalıbında gelir fakat ; عجرم (merciun) ve ريصم (mesirun) kelimeleri şazdır(kural dışıdırlar); “ismi zaman” , “ismi mekan” ise ; لعفم ( MEF’ İ LUN) kalıbında gelir.

Yukarıda altı çizilen yerlerde yazılan kaideler; SAHİH,ECVEF,MUZAAF,MEHMUZ fiillerde geçerlidir.

((( Ey öğrenci BİL ki :

BİR : kök harflerinden biri illet harfi ve hemze ve şedde olmayan fiile SALİM (SAHİH) fiil

denir. رصن (nasara) gibi.

İLLET HARFLERİ 3 tanedir : vav,ya elif.

İKİ : Faal fiili(ilk harfi), illetli olan fiile MİSAL FİİL denir : a) misal i vavi : دعو (veade) gibi. b) misal i ya i : رسي (yesure) gibi.

ÜÇ : Aynel fiili(orta harfi), illetli olan fiile ECVEF FİİL denir : a) ecvefi vavi : لاق (gaale) gibi. b) ecvefi ya i : لاك (kaale)gibi.

DÖRT : Lamel fiili(son harfi), illetli olan fiile NAKIS FİİL denir : a) nakıs ı vavi: ازغ (ğazaa) gibi b) nakıs ı ya i: امر (remaa) gibi.

BEŞ : İki harfi illetli olan fiile LEFİF denir. İki kısımdır.a) aynel fiili ve lamel fiili illetli olana LEFİF İ MAKRUN denir:

gibi (tavaa) ىوط,(gaviye) ىوقb) faal fiili ve lamel fiili illetli olana LEFİF İ MEFRUK denir. ىقو

(vegaa) gibi.

ALTI : Aynel fiili ve lamel fiili aynı harf olan fiile MUZAAF denir: دم (medde) → ددم (medede) idi.

Aynı cins iki harften birini diğerine dahil etmeye İDĞAM denir. İdğam 3 kısımdır.

1- VACİB İDĞAM: iki aynı harften ikisi de harekeli veya birincisi sakin ikincisi harekeli

olduğu zaman idpam vaciptir : دم (medde) gibi.

2- CAİZ İDĞAM: aynı cins iki harften birincisi harekeli ,ikincisi sukunu arız(geçici sukun) ile sakin olduğu zaman idğam caizdir, yani şeddeli de şeddesiz de okunur:

مل lem yemuddu, 2- lem yemuddi, 3- lem yemudde diye üç türlü de okumak -1 ) دميcaizdir, çünkü sukunu arızdır.) ayrıca مل .diye de okunabilir (lem yemdud) ددمي

3- YASAK İDĞAM : birincisi harekeli ikincisi sukun u asli ile sakin olduğu zaman : .gibi (mededtu) تددم ,(mededte) تددم

YEDİ : Asıl harflerinden biri hemze olursa bu fiile MEHMUZ denir , 3 kısımdır.a) mehmuzul fa : faal fiili hemze olursa : ذخأ (ehaza) gibi.b) mehmuzul ayn: aynel fiili hemze olursa: لئس (se ele) gibi.c) mehmuzul lam: lamel fiili hemze olursa: أرق (gara e) gibi...

Bu tür sınıflandırmaya EKSAM I SEB’A (yedi kısım) denir. Bkz. Bina kitabı...)))

NAKIS fiilde ise “mastar mimi” ,”ismi zaman”, “ismi mekan” bütün bablardan (fiili muzarinin aynel fiili; meftuh,mezmum,meksur olsun farketmez) لعفم ( MEF’ALUN) kalıbında gelir.

MİSAL fiilde ise bütün bablardan لعفم ( MEF’ İ LUN) kalıbında gelir.

LEFİF İ MAKRUN; nakıs fiil gibidir.

LEFİF İ MEFRUK ; misal fiil gibidir.

Eğer fiil sülasiye zait olursa; “mastar mimi” ,”ismi zaman”, “ismi mekan” ve “ismi meful” bütün bablardan meçhul muzari kalıbında gelir, sadece muzaraat harfi atılır yerine “mezmum (ötreli) bir mim” getirilir, İsmi fail ise aynel fiilinin kesresiyle gelir.

MAZİ : Mazi Fiil ya “malum” (maruf , fail için bina edilmiş) , ya da “meçhul” olur.

Eğer fiil malum olursa , fiili mazide son harf ; müfret müzekker ğaibte fetha üzere mebnidir : رصن (nasaRA) gibimüfret müennes ğaibede fetha üzere mebnidir : ترصن (nasaRAt) gibitesniye müzekker ğaibte fetha üzere mebnidir : ارصن (nasaRAa) gibitesniye müennes ğaibede fetha üzere mebnidir : اترصن (nasaRAtaa) gibi.cemi müzekker ğaibte zamme üzere mebnidir : اورصن (nasaRUu) gibi.geriye kalanlar “sükun” üzere mebnidirler : نرصن (nasaRne),ترصن (nasaRte),امترصن (nasaRtuma), مترصن (nasaRtum),ترصن (nasaRti), امترصن (nasaRtuma), نترصن (nasaRtunne), ترصن (nasaRtu), انرصن (nasaRna).

Bütün bablardan böyledir. İster sülasi,ister rubai, isterse bunlara mezid olsun.

Bütün bablardan ilk harf fethadır. Humasi(fiili mazisi 5 harfli) ve südasi(fiili mazisi 6 harfli) bablarından evvelinde “hemze-i vasıl” olanlar müstesna.örnek: ( infeale – ifteale – istef’ale) gibi. Hemze-i vasıl başlangıçta okunur,geçişte düşürülür.

ةرمإ - (imriun) ءرمإ - (ibnetun) تنبإ - (ibnemun) منبإ - (ibnun) نبإ

(imreetun) - نانثإ (isnani) - ناتنثإ (isnetani) - مسإ (ismun) - تسأ (estun) - kelimelerinin hemzeleri , mazinin, mastarın, emri hazırın, humasi ve (eymunun) نميأsüdasi bablarından gelenlerinki hemze-i vasıldır. Sülasinin emri hazır hemzeleri de hemze-i vasıldır.

Lam-ı tarif in hemzesi ile hemze-i vasılın hemzeleri geçiş anında düşürülür, okunuş anında ise esreli okunur ancak, lam-ı tarifin hemzesi ile نميأ (eymunun) kelimesinin hemzesi meftuhtur.

kalıbından gelen emri hazırların hemzesi de mezmum (ötreli) dur. Aynı ( yef u lu) لعفيşekilde humasi ve südasi bablarından gelen meçhul fiili mazilerin hemze-i vasılları da mezmum (ötreli) dur.

MEÇHUL MAZİ : Son harf malum da olduğu gibidir.sondan bir önceki harf daima meksurdur. Sakinler sakin bırakılır, geriye kalan harfler ise mezmumdur.

MUZARİ : Başında نيتأ (Eteyne) harflerinden biri olan fiildir, tabii maziye zait (ilave edilmiş ) olarak.Muzaraat harfi bütün bablardan , malumda meftuhtur, ancak rubaide hangi rubai olursa olsun mezmumdur. Muzarinin lamel fiilinden önceki harf ; rubai,humasi ve südasi de meksurdur.

Ancak, لعفتي (yetefa’alu) - لعافتي (yetefaa alu) - للعفتي (yetefa’lelu) babları ise meftuhtur.

MEÇHUL MUZARİ : Muzaraat harfi mezmum, sakin olanlar yine sakin, lamel fiili hariç geriye kalanlar meftuhtur. Lamel fiil ise malum ve meçhulde mezmumdur. Başında nasbeden ve cezmeden olmadığı müddetçe.

EMİR VE NEHİY : Emir ve nehiy muzari lafzı üzerine gelir. Ancak bunlar meczumdur. Cezm alameti de tesniye, cemi müzekker ve müfret mehataba nunlarının düşmesiyledir, geriye kalanlarda ise sahih fiillerde son harfin sükunu, illetli fiilde ise son harfin düşmesiyledir (son harf = lamel fiil) . ancak cemi müennes nunu düşmez çünkü mebnidir.

MALUM EMRİ HAZIR : Muzaraat harfi hazfedilir, başına hemze-i vasıl getirilir, (muzaraat harfinden sonraki harf sakin ise) eğer harekeli ise sonu sakin yapılır. Emri hazır sükun üzerine mebnidir.

İSMİ FAİL : Mazi fiilin aynel fiiline bakılır, eğer meftuh ise رصان (nasirun) vezninde gelir. Eğer mezmum ise ميظع (azimun) ve مخض (dahimun) vezinlerinde gelir.

Eğer meksur ise müteaddi fiil; مالع (aalimun) , lazım fiil ise 4 vezinde gelir.

1- (meriidun) ضيرم2- (zeminun) نمز3- : Çekimi.(ahmeru) رمحأ رمحأ - - نارمحأ (humrun – ahmerani – ahmeru ) رمحءارمح - - ناوارمح (humrun – hamraavaani – hamraau) رمح

4- ناشطع - - : (atşaanu) ناشطع ناناشطع (itaaşun – atşaanaani – atşaanu) شاطعىشطع - - نايشطع .( itaaşun – atşeyaani – atşaa ) شاطع

İSMİ MEF’UL : Bütün sülasi bablardan روبجم (mecbuurun) ve ريثك (kesiirun)Vezinlerinde gelir.Mubalağa vezinleri şunlardır. لوهج (cehuulun) - قيدص (sıddiigun) - باذك (kezzaabun) - Son .(luanetun) ةنعل - (miksiirun) ريثكم - (midrarun) راردم - (yeguzun) ظقي - (ğufulun) لفغkalıbın (ع) ayınını sakin yaparsan (ةنعل -lu’netun) o zaman ismi meful manasında olur. Mubalağalı meful olur,diğerleri mubalağalı ismi faildir.

: BÖLÜM :

Sahih fiillerin çekimi :

mazi,muzari , emir,nehiy nin malum ve meçhulleri 14 vecihle çekilir.3 tane ğaib,3 tane ğaibe,3 tane muhatap, 3 tane muhataba , 2 tane de (ister müzekker,ister müennes olsun) mütekellim. Yalnız emir ve nehiy nin malumlarında bu iki mütekellim kalıbı kullanılmaz.

İsmi fail 10 kalıpla çekilir . cemi müzekkerin 4 kalıbı vardır. Cemi müennesin ise 2 kalıbı vardır.

İsmi meful 7 kalıpla çekilir. Cemi müzekkerin 2 , cemi müennesin 1 kalıbı vardır.

Şeddeli te’kit nunu ; emir ve nehiy nin bütün kalıplarına dahil olur(malum – meçhul). Muhaffef te’kit nunu ise tesniyelere ve cemi müennese dahil olmaz, geri kalan kalıplara dahil olur. Muhaffef nun, sakindir. Şeddeli nun ise fethalıdır. Ancak tesniyelerde ve cemi müenneslerde ise meksurdur. Bu iki nundan önceki harf ise hazırın muhatabasında (müfret) meksurdur. Cemi müzekkerde mezmumdur. Geri kalanlarda meftuhtur.

İF’AL babından muzaride, emirde, nehiyde, ismi failde, ismi mefulde mazideki ( لاعفإ)hemze hazfedilir(atılır).

MAZİ nin çekimi :

(nasaRA) رصن

(nasaRAa) ارصن

(nasaRUu) اورصن

(nasaRAt) ترصن

(nasaRAtaa) اترصن

(nasaRne) نرصن

(nasaRte) ترصن

(nasaRtuma) امترصن

(nasaRtum) مترصن

(nasaRti) ترصن

(nasaRtuma) امترصن

(nasaRtunne) نترصن

(nasaRtu) ترصن

(nasaRna) انرصن

MEÇHUL MAZİ :

(nusıre) رصن

(nusıraa) ارصن

(nusıruu) اورصن

(nusıret) ترصن

(nusıretaa) اترصن

(nusırne) نرصن

(nusırte) ترصن

(nusırtumaa) امترصن

(nusırtum) مترصن

(nusırti) ترصن

(nusırtuma) امترصن

(nusırtunne) نترصن

(nusırtu) ترصن

(nusırnaa) انرصن

MUSTAKBEL (MUZARİ) nin çekimi :

(yensuru) رصني

(yensuraani) نارصني

(yensuruune) نورصني

(tensuru) رصنت

(tensuraani) نارصنت

(yensurne) نرصني

(tensuru) رصنت

(tensuraani) نارصنت

(tensuruune) نورصنت

(tensuriine) نيرصنت

(tensuraani) نارصنت

(tensurne) نرصنت

(ensuru) رصنأ

(nensuru) رصنن

Meçhul muzari :

(yunsaru) رصني

(yunsaraani) نارصني

(yunsaruune) نورصني

(tunsaru) رصنت

(tunsaraani) نارصنت

(yunsarne) نرصني

(tunsaru) رصنت

(tunsaraani) نارصنت

(tunsaruune) نورصنت

(tunsariine) نيرصنت

(tunsaraani) نارصنت

(tunsarne) نرصنت

(unsaru) رصنأ

(nunsaru) رصنن

EMRİ ĞAİB in çekimi :

(li yensur) رصنيل

(li yensuraa) ارصنيل

(li yensuruu) اورصنيل

(li tensur) رصنتل

(li tensuraa) ارصنتل

(li yensurne) نرصنيل

EMRİ HAZIR ın çekimi :

(unsur) رصنأ

(unsuraa) ارصنأ

(unsuruu) اورصنأ

(unsurii) ىرصنأ

(unsuraa) ارصنأ

(unsurne) نرصنأ

Meçhul emri hazır :

(li tunsar) رصنتل

(li tunsaraa) ارصنتل

(li tunsaruu) اورصنتل

(li tunsarii) ىرصنتل

(li tunsaraa) ارصنتل

(li tunsarne) نرصنتل

(li unsar) رصنأل

(li nunsar) رصننل

Nehy nin malum ve meçhulleri de aynı şekilde çekilir, yalnız başına ال ilave edilir.

“Şeddeli nun” la beraber emri ğaib in çekimi şöyledir :

(li yensurenne) نرصنيل

(li yensuraanni) نارصنيل

(li yensurunne) نرصنيل

(li tensurenne) نرصنتل

(li tensuraanni) نارصنتل li) نانرصنيلyensurnaanni)

“Şeddeli nun” la beraber emri hazır ın çekimi şöyledir :

(unsuranne) نرصنأ

(unsuraanni) نارصنأ

(unsurunne) نرصنأ

(unsurinne) نرصنأ

(unsuraanni) نارصنأ

(unsurnaanni) نانرصنأ

“muhaffef nun” la beraber emri ğaibin çekimi :

(li yensuren) نرصنيل müfret müzekker

(li yensurun) نرصنيل cemi müzekker

(li tensuren) نرصنتل müfret müennes

“muhaffef nun” la beraber emri hazırın çekimi :

(unsuran) نرصنأ müfret müzekker muhatab

(unsurun) نرصنأ cemi müzekker muhatab

(unsurin) نرصنأ müfret müennes muhatabah

Nehy nin malum ve meçhul kalıplarının şeddeli ve muhaffef nunlarla beraber çekimi yukarıdaki gibidir.

İSMİ FAİL in çekimi :

müfret müzekker (naasirun) رصان

tesniye müzekker (nasiraani) نارصان

(nasiruune) نورصان cemi müzekker

(nussaarun) راصن cemi müzekker mükesser

و cemi müzekker mükesser (ve nussarun) رصن

و (ve nasaretun) ةرصن cemi müzekker mükesser

müfret müennes (naasiretun) ةرصان

tesniye müennes (naasiretaani) ناترصان

cemi müennes (naasiraatun) تارصان

(ve nevaasiru) رصاونو cemi müennes mükessereh

İSMİ MEF’UL un çekimi :

müfret müzekker (mensuurun) روصنم

(mensuurani) ناروصنم tesniye müzekker

(mensuuruune) نوروصنم cemi müzekker

müfret müennes (mensuuretun) ةروصنم

tesniye müennes (mensuuretaani) ناتروصنم

(mensuuraatun) تاروصنم cemi müennes

(ve menaasiru) رصانمو cemi müzekker mükesser

RUBAİ MÜCERRED in çekimi :

(dahrece) جرحد FİİLİ MAZİ

(yudahricu) جرحدي FİİLİ MUZARİ

MASTAR (dahreceten) ةجرحد

(dihraacen) اجارحد MASTAR

(mudahricun) جرحدم İSMİ FAİL

İSMİ MEF'UL (mudahrecun) جرحدم

EMRİ HAZIR (dahric) جرحد

ال (la tudahric) جرحدت NEHYİ HAZIR

.gibidir (dahrece) جرحد ye mulhak babların çekimi de (dahrece) جرحد

DÖRT HARFLİ SÜLASİ MEZİD BABLARIN ÇEKİMİ :

İF’AL babının çekimi aşağıdaki gibidir.

(ahrece) جرخأ

(yuhricu) جرخي

(ihraacen) اجارخإ

(muhricun) جرخم

(muhracun) جرخم

(ahric) جرخأ

ال (la tuhric) جرخت

İF’AL babının başındaki hemze bu babın muzarisinden, nefsi mütekellim vahdehde iki hemze toplanacağı için hazfedildi(atıldı). Aynı şekilde ; ismi fail,ismi mef’ul,emri ğaib,nehyi ğaib ve nehyi hazırdan da babda uygunluk olsun diye hazfedildi bu hemze.

TEF’İL babının çekimi aşağıdaki gibidir :

(harrece) جرخ FİİLİ MAZİ

(yuharricu) جرخي FİİLİ MUZARİ

MASTAR (tahriicen) اجيرخت

(tahriceten) ةجرخت MASTAR

(muharricun) جرخم İSMİ FAİL

(muharracun) جرخم İSMİ MEF'UL

(harric) جرخ EMRİ HAZIR

ال (la tuharric) جرخت NEHYİ HAZIR

MUFAA’ALE babının çekimi :

(haasame) مصاخ FİİLİ MAZİ

(yuhaasimu) مصاخي FİİLİ MUZARİ

(muhaasameten) ةمصاخم MASTAR

(ve hısaamen) اماصخو MASTAR

(muhaasımun) مصاخم İSMİ FAİL

(muhaasamun) مصاخم İSMİ MEF'UL

(haasım) مصاخ EMRİ HAZIR

ال (la tuhaasım) مصاخت NEHYİ HAZIR

Mazisinin meçhulu مصوخ (huusıme) dir.

Muzarisinin meçhulu مصاخي (yuhaasamu) dur.

BEŞ HARFLİ SÜLASİ MEZİD BABLARIN ÇEKİMİ :

İNFİAL babının çekimi :

(inkesere) رسكنإ FİİLİ MAZİ

(yenkesiru) رسكني FİİLİ MUZARİ

MASTAR (inkisaaren) اراسكنإ

(munkesirun) رسكنم İSMİ FAİL

EMRİ HAZIR (inkesir) رسكنإ

ال NEHYİ HAZIR (la tenkesir) رسكنت

İFTİAL babının çekimi :

(iktesebe) بستكإ FİİLİ MAZİ

(yektesibu) بستكي FİİLİ MUZARİ

(iktisaaben) اباستكإ MASTAR

(muktesibun) بستكم İSMİ FAİL

(muktesebun) بستكم İSMİ MEF'UL

(iktesib) بستكإ EMRİ HAZIR

ال (la tektesib) بستكت NEHYİ HAZIR

İF’İLAL babının çekimi :

(ısferre) رفصإ FİİLİ MAZİ

(yasferru) رفصي FİİLİ MUZARİ

MASTAR (ısfiraaren) ارارفصإ

(musfarrun) رفصم İSMİ FAİL

(ısferre) رفصإ EMRİ HAZIR

ال (la tasferre) رفصت NEHYİ HAZIR

TEFA’UL (ayn şeddeli) babının çekimi :

(tekessere) رسكت FİİLİ MAZİ

FİİLİ MUZARİ (yetekesseru) رسكتي

(tekessuren) ارسكت MASTAR

(mutekessirun) رسكتم İSMİ FAİL

(tekesser) رسكت EMRİ HAZIR

ال (la tetekesser) رسكتت NEHYİ HAZIR

TEFAAUL babının çekimi :

FİİLİ MAZİ (tesaalaha) حالصت

FİİLİ MUZARİ (yetesaalahu) حالصتي

(tesaaluhen) احالصت MASTAR

(mutesaalihun) حالصتم İSMİ FAİL

(mutesaalahun) حالصتم İSMİ MEF'UL

(tesaalah) حالصت EMRİ HAZIR

ال (la tetesaalah) حالصتت NEHYİ HAZIR

: ye gelince (issaagale) لقاثإ ve (iddessere) رثدإ

idi. “ta” harfi , “dal” harfine idğam (tedessere) رثدت nin aslı (iddessere) رثدإedildi ,başlangıç için hemze-i vasıl getirildi رثدإ (iddessere) oldu.

Çekimi :

FİİLİ MAZİ (iddessere) رثدإ

(yeddesseru) رثدي FİİLİ MUZARİ

(iddessuren) ارثدإ MASTAR

(muddessirun) رثدم İSMİ FAİL

(iddesser) رثدإ EMRİ HAZIR

ال (la teddesser) رثدت NEHYİ HAZIR

harfine idğam (sa) ث , idi. “ta” harfi (tesaagale) لقاثت nin aslı (issaagale) لقاثإedildi,başlangıç için hemze-i vasıl getirildi , لقاثإ (issaagale) oldu.

ÇEKİMİ:

(issaagale) لقاثإ FİİLİ MAZİ

(yessaagalu) لقاثي FİİLİ MUZARİ

(issaagulen) القاثإ MASTAR

(mussaagilun) لقاثم İSMİ FAİL

(mussaagalun) لقاثم İSMİ MEF'UL

(issaagal) لقاثإ EMRİ HAZIR

ال (la tessaagal) لقاثت NEHYİ HAZIR

BEŞ HARFLİ RUBAİ MEZİD BABLARIN ÇEKİMİ :

(tedahrace) جرحدت FİİLİ MAZİ

(yetedahracu) جرحدتي FİİLİ MUZARİ

(tedahrucen) اجرحدت MASTAR

(mutedahricun) جرحدتم İSMİ FAİL

(tedahrac) جرحدت EMRİ HAZIR

ال (la tetedahrac) جرحدتت NEHYİ HAZIR

ALTI HARFLİ SÜLASİ MEZİD BABLARIN ÇEKİMİ :

İSTİF’AL babının çekimi :

(istağfere) رفغتسإ FİİLİ MAZİ

(yestağfiru) رفغتسي FİİLİ MUZARİ

MASTAR (istiğfaaren) ارافغتسإ

(müstağfirun) رفغتسم İSMİ FAİL

(müstağferun) رفغتسم İSMİ MEF'UL

EMRİ HAZIR (istağfir) رفغتسإ

ال (la testağfir) رفغتست NEHYİ HAZIR

İF’İİLAL babının çekimi :

(işhaabbe) باهشإ FİİLİ MAZİ

FİİLİ MUZARİ (yeşhaabbu) باهشي

(işhiibaaben) ابابيهشإ MASTAR

(muşhaabbun) باهشم İSMİ FAİL

(işhaabbe) باهشإ EMRİ HAZIR

ال (la teşhaabbe) باهشت NEHYİ HAZIR

İF’İİ’AAL babının çekimi :

(iğdevdene) ندودغإ FİİLİ MAZİ

(yağdevdinu) ندودغي FİİLİ MUZARİ

(iğdiidaanen) اناديدغإ MASTAR

(muğdevdinun) ندودغم İSMİ FAİL

EMRİ HAZIR (iğdevdin) ندودغإ

ال (la teğdevdin) ندودغت NEHYİ HAZIR

İF’İVVAAL babının çekimi :

İF'İVVAAL BABI

(iclevveze) ذولجإ FİİLİ MAZİ

(yeclevvizu) ذولجي FİİLİ MUZARİ

(iclivvaazen) اذاولجإ MASTAR

(muclevvizun) ذولجم İSMİ FAİL

(iclevviz) ذولجإ EMRİ HAZIR

ال (la teclevviz) ذولجت NEHYİ HAZIR

Bundan sonrası RUBAİ MEZİD BABLARIN ÇEKİMLERİYLE alakalıdır.

İF’İNLAAL babını çekimi : (bu bab İHRANCEME ye mulhak 2 babdan birincisidir.)

İF'İNLAAL BABI

(ishankeke) ككنحسإ FİİLİ MAZİ

(yeshankiku) ككنحسي FİİLİ MUZARİ

(ishinkaaken) اكاكنحسإ MASTAR

İSMİ FAİL (mushankikun) ككنحسم

(ishankik) ككنحسإ EMRİ HAZIR

ال (la teshankik) ككنحست NEHYİ HAZIR

İF’İNLAAUN babının çekimi : (bu bab İHRANCEME ye mulhak 2 babdan ikincisidir)

İF'İNLAAUN BABI

(islengaa) ىقنلسإ FİİLİ MAZİ

(yeslengii) ىقنلسي FİİLİ MUZARİ

(islingaaun) ءاقنلسإ MASTAR

(muslengin) قنلسم İSMİ FAİL

EMRİ HAZIR (islengi) قنلسإ

ال NEHYİ HAZIR (la teslengi) قنلست

İF’İLLAALEN babının çekimi : (bu bab RUBAİ MÜCERREDE 2 harf ilave edilen bablardandır)

İF'İLLAALEN BABI

(igşearre) رعشقإ FİİLİ MAZİ

(yagşeirru) رعشقي FİİLİ MUZARİ

MASTAR (igşi’raaren) ارارعشقإ

(mugşeirrun) رعشقم İSMİ FAİL

EMRİ HAZIR (igşeirre) رعشقإ

ال (la tegşeirre) رعشقت NEHYİ HAZIR

İF’İLLAALEN babının çekimi : (bu bab RUBAİ MÜCERREDE 2 harf ilave edilen bablardandır)

İF'İNLAALEN BABI

(ihranceme) مجنرحإ FİİLİ MAZİ

FİİLİ MUZARİ (yahrancimu) مجنرحي

(ihrincaamen) اماجنرحإ MASTAR

İSMİ FAİL (muhrancimun) مجنرحم

EMRİ HAZIR (ihrancim) مجنرحإ

ال (la tahrancim) مجنرحت NEHYİ HAZIR

(Bütün bu bablar için BİNA KİTABI na müracaat ediniz)...(daha fazla bilgi için)

BAZI FAYDALI BİLGİLER BÖLÜMÜ :

Lazım fiil , üç sebeple MÜTEADDİ olur.

1- başına hemze getirerek (İF’AL babına naklederek) : örnek : جرخأ (ahrace) gibi.2- Sonuna harf-i cerr getirerek : جرخ .gibi هب3- Aynel fiilini şeddeleyerek (TEF’İL babına naklederek) : örnek : جرخ (harrece) gibi.4- bablarından “ta” lar atılırsa (tefa’lele) للعفت ve (tefa’ale- ayn şeddeli) لعفت

fiil yine müteaddi olur.( mutavaatı müteaddi yapmak için)

Müteaddi fiili lazım yapmak için ta’diye sebepleri hazfedilir veya لعفنإ babına nakledilerek yapılır. للعف (fa’lele) babının başına “ta” getirilirse lazım olur.

Lazım fiilden , mef’ul-u bih ve meçhul kalıplar gelmez.

MUFAA’ALE babının binası azı müstesna ,iki kişi arasında müşareket(ortaklık) içindir.

Örnek : هتلضان (nadaltuhu) onunla ok atıştık, yani birbirimize ok attık. Müşareket için olmayana örnek : صللاتبقاع (aagabtullıssa) hırsızı cezalandırdım, gibi.

ديز :babı : a) iki şey arasında ortaklık içindir (tefaaul) لعافت دعابت ارمع (zeyd ile amr birbirinden uzaklaştı). b) daha çok şey arasında ortaklık için: حالصت : (tesalehalgavmu) موقلاtopluluk kendi arasında barıştı.

.babı bazen gerçekte olmayan bir şeyi izhar etmek için kullanılır (tefaaul) لعافتÖrnek : تضرامت (temaaradtu) hasta numarası yaptım, demektir.

Eğer لعتفإ (ifteale) nin faal fiili - - - ظ ط ض harflerinden biri olursa, “ta” harfi صربطصإ → : harfine kalbedilir(değiştirilir). Örnekler ط .gibi ربتصإبرطضإ → .gibi برتضإدرطإ → .gibi (itterade) درتطإرهظإ → .gibi (izzahara) رهتظإ

Eğer لعتفإ (ifteale) nin faal fiili - - ز ذ ”harflerinden biri olursa , “ta” harfi “dal دharfine kalbedilir. Örnekler : → عمدإ .gibi (iddemea) عمتدإركذإ → .gibi (izzekere) ركتذإرجدزإ → .gibi (izdecera) رجتزإ

Eğer لعتفإ (ifteale) nin faal fiili - - ث ى harflerinden biri olursa ,bu harfler “ta” ya وkalbedilir sonra “ta”, “ta” ya idğam edilir.

Örnekler : → ىقتإ .gibi (ittegaa) ىقتوإرستإ → .gibi (ittesera) رستيإرغثإ → .gibi (isseğara) رغتثإ

İsimlere ve fiillere zait olan harfler 10 tanedir. ( مويلا .harfleridir ( هاسنتEğer bir kelime 3 harften fazla ise ve içinde bu harflerden biri varsa o harf zaittir,ancak bu harfler çıkarıldığında geriye manalı bir kelime kalmıyorsa o harfler zait değildir, سوسو (vesvese) gibi.

Dört harfli (RUBAİ) fiillerin hepsi (ister sülasiye mezid 4 harfli, isterse rubai mecerred olsun) MÜTEADDİ dir. Ancak خبرد (derbaha) fiili lazımdır.

Beş harfli (HUMASİ) fiillerin hepsi (ister sülasiye mezid 5 harfli, isterse rubai mezid 5 harfli olsun) LAZIM dır. Ancak لعتفإ (ifteale) , لعفت (tefa’ale- ayn şeddeli), لعافت (tefaa ale) babları hem müteaddi hem de lazımdır.

Altı harfli (SÜDASİ) fillerin hepsi (ister sülasiye mezid 6 harfli, isterse rubai mezid 6 harfli

olsun) LAZIM dır. Ancak لعفتسإ (istef’ale) babı hem müteaddi hem de lazımdır.

Ayrıca ىلنعفإ (if’anlaa) babından gelen iki fiil ىدنرسإ (isrendaa) -ىدنرغإ (iğrendaa) müteaddi dir.

.babının hemzesi birkaç manaya gelir (ef’ale) لعفأ

1- ta’diye (müteaddilik) için : مركأ gibi.(ikram etti)2-Sayruret (oluş) için : ىشمأ gibi.(yürür oldu)3- vicdan (bulmak) için : هتلخبأ gibi.(onu cimri buldum)4- haynunet ( zamanın yaklaşması) için : عرزلادصحأ gibi.(ekinleri hasat vakti yaklaştı)5- izale (gidermek) için : هتيكشأ gibi. (onun şikayetini giderdim)6- duhul (bir şeye girmek) için : حبصأ gibi.(sabaha girdi)

7- kesret (çokluk) için : لجرلانبلأ gibi.(adamın yanında çok yağ olduğu zaman söylenir)

: nin “sin” i birkaç manaya gelir (istef’ale) لعفتسإ

1- talep (istemek) için : هللارفغتسأ ALLAH tan beni bağışlamasını isterim.

2- Sual (sormak) için : ربختسإ haber sordu .

3- Tahavvül (bir halden başka bir hale geçiş) için : لختسإ (istehalle) şarap, sirke oldu.

4- İtikat (inanç) için : هتمركتسإ onun cömert olduğuna inandım.

5- Vicdan (bulmak) için : تدجتسإ yeni (eski olmayan) buldum.6- Teslim (boyun eğmek ) için : موقلاعجرتسإ topluluk ALLAH a teslim olarak istirca

etti. (istirca : inna lillah ve inna ileyhi raciun demektir).

ا - - ى med harfleri, lin harfleri , illet harfleri bu harflerdir. Ayrıca bu harfler zait وharflerdendir( مويلا ... (هاسنت

herhangi bir sülasi FİİLİ MAZİ nin başında(faal fiilinde) bu harflerden biri olursa , o fiile illetli MİSAL FİİL denir. Harekeleri taşımada ,yüklenmede SAHİH FİİLE benzediği için MİSAL(benzer) denmiştir. Örnek : دعو (veade) - رسي (yesera) gibi.

İLLETLİLER – MUZAAF – MEHMUZ BÖLÜMÜ :

“vav” ile “ya” harekeli olup makablileri (bunlardan önceki harf) meftuh ( fethalı = üstün) olursa “vav” ile “ya” elife kalbedilirler.(elif olurlar) . örnekler :

.gibi. Ecvefi vavi ye örnektir (gaale) لاق → (gavele) لوق

.gibi. Ecvefi yai ye örnektir (kaale) لاك → (keyele) ليك

.gibi. Nakıs ı vavi ye örnektir (ğazaa) ازغ → (ğazeve) وزغ

.gibi. Nakıs ı yai ye örnektir (remaa) ىمر → (remeye) ىمر

Bu nakıs fiillerin ; fiili mazi tesniyeleri اوزغ (ğazevaa) - ايمر (remeyaa) dır.

Elife kalbedilmezler. Aynı şekilde cemi müennes , muhatap sığğaları , muhataba sığğaları ve nefsi mütekellim sığğalarında da elife kalbedilmezler. Çünkü sakin olan “vav” ile “ya” elife kalbedilmezler. Ancak bu “vav” ile “ya” nın harekeleri makablilerine nakledildiği zaman ortaya çıkan “sukun-u arizi” durumu hariç. Bu durumda elife kalbedilirler.

Örnekler : موقأ (egveme) → موقأ (egavme) → ماقأ (egaame) gibi.

.gibi (ebaa’a) عابأ → (ebey’a) عيبأ → (ebye’a) عيبأ

Nakısın fiili mazi cemiisinde(cemi müzekker ğaib) اوزغ (ğazev) - اومر (ramev) dersin. Bunların aslı

idi. Bunlar harekeli , makablileri meftuh (rameyuu) اويمر ve (ğazevuu) اووزغolduğu için elife kalbedildiler. Budurumda iki sakin birleşmiş olur ki bunlardan biri “vav” dan veya “ya” dan “kalbedilmiş elif”( elif-i maglube) ile “cemi vav” ıdır. Elif-i maklube

hazfedilir geriye اوزغ (ğazev) - اومر (ramev) kalır.

Tesniyenin müennesinde ( tesniye müennes ğaibe) ; اتزغ (ğazetaa) - اتمر (rametaa) dersin. Bunların asılları ; اتوزغ (ğazevetaa) - اتيمر (rameyetaa) idi. “vav” ile “ya” harekeli olup makablileri (bunlardan önceki harf) meftuh ( fethalı = üstün) olursa “vav” ile “ya” elife kalbedilirler.(elif olurlar) . bu kaideden dolayı elife kalbedildiler. İki sakin birleşriğinden dolayı elif hazfedildi. “Müenes ta” sı asıl olarak sakindir,tesniye elifinden dolayı harekelenmiştir. Yani harekesi arızi ( geçici) dir , arızi olan ise hiç yok gibidir.

Nakısların çekimi :

NAKIS- I VAV ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MAZİ OLARAK)

(müfret müzekker ğaib ) (ğazaa) ازغ

(tesniye müzekker ğaib ) (ğazevaa) اوزغ (cemi müzekker ğaib ) (ğazev) اوزغ (müfret müennes ğaibe ) (ğazet) تزغ (tesniye müennes ğaibe ) (ğazetaa) اتزغ (cemi müennes ğaibe ) (ğazevne) نوزغ(müfret müzekker muhatab ) (ğazevte) توزغ

وزغامت (ğazevtumaa) ( tesniye müzekker muhatab)(cemi müzekker muhatab ) (ğazevtum) متوزغ(müfret müennes muhataba ) (ğazevti) توزغ

وزغامت (ğazevtumaa) ( tesniye müennes muhataba)(cemi müennes muhataba ) (ğazevtunne) نتوزغ(nefsi mütekellim vahde ) (ğazevtu) توزغ (nefsi mütekellim meal ğayr ) (ğazevnaa) انوزغ

NAKIS- I YA ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MAZİ OLARAK)

(müfret müzekker ğaib ) (remaa) ىمر

(tesniye müzekker ğaib ) (remeyaa) ايمر(cemi müzekker ğaib ) (ramev) اومر(müfret müennes ğaibe ) (ramet) تمر(tesniye müennes ğaibe ) (rametaa) اتمر

(cemi müennes ğaibe ) (remeyne) نيمر

(müfret müzekker muhatab ) (remeyte) تيمر

(tesniye müzekker muhatab ) (remeytuma) امتيمر

(cemi müzekker muhatab ) (remeytum) متيمر

(müfret müennes muhataba ) (remeyti) تيمر

(tesniye müennes muhataba ) (remeytuma) امتيمر

(cemi müennes muhataba ) (remeytunne) نتيمر

(nefsi mütekellim vahde ) (remeytu) تيمر

(nefsi mütekellim meal ğayr ) (remeyna) انيمر

Ecvef in cemi müennes ğaibesinde نلق (gulne) ve نلك (kilne) dersin. Bunların

asılları ; نلوق (gavelne) ve نليك (keyelne) idi. Bunlar ( vav – ya ) harekeli

makablileri ( kendilerinden çnceki harf) meftuh ( üstün) olduğundan dolayı bunlar ( vav – ya ) elife kalbedildiler ; sonra hem elif hem de lam harfleri sakin olduğundan dolayı ( iki

sakin birleştiğinden dolayı) elif hazfedildi ( atıldı) , نلق (galne) ve نلك (kelne)

olarak kaldı. ( gaf ve kef harflerinin fethasıyla). نلق (galne) deki gaf ın fethası ,

hazfedilen vava işaret etsin diye zamme ( ötre) ye çevrildi نلق (gulne) oldu. نلك

(kelne) deki kaf harfinin fethası da hazfedilen ya ya işaret olsun diye esre ye çevrildi

.oldu. Çünkü ; vav zammeden , ya kesreden elif ise fethadan oluşmuştur (kilne) نلك( iki ötre bir vav yapar. İki esre bir ya yapar, iki üstün bir elif e eşittir. )

ECVEF- İ VAV ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MAZİ OLARAK)

(gaale) لاق(gaalaa) الاق(gaaluu) اوالق(gaalet) تالق(gaaletaa) اتالق (gulne) نلق(gulte) تلق(gultumaa) امتلق(gultum) متلق(gulti) تلق (gultumaa) امتلق(gultunne) نتلق(gultu) تلق(gulnaa) انلق

ECVEF- İ YA ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MAZİ OLARAK)

(kaale) لاك(kaalaa) الاك (kaaluu) اوالك (kaalet) تالك (kaaletaa) اتالك (kilne) نلك

(kilte) تلك(kiltuma) امتلك(kiltum) متلك(kilti) تلك (kiltuma) امتلك(kiltunne) نتلك(kiltu) تلك (kilnaa) انلك

“ya” harfi nin ma kabli esreli olduğu zaman “ya” harfi ister sakin isterse harekeli olsun

olduğu üzere bırakılır , bir değişikliğe uğratılmaz. Örnek : ىشخ (haşiye) gibi.

.gibi (haşiytu) تيشخ

“ya “ harfi sakin , ma kabli ( kendinden önceki harf ) zamme ( ötreli ) olursa ; “ya” harfi

“vav” harfine dönüştürülür. Örnek : رسيأ ( eysera ) - رسوي ( yuusiru) gibi.

.idi (yuysiru ) رسيي , nun aslı (yuusiru ) رسوي

Ecvefte , fiili mazinin meçhulünde ليق (giile) dersin. Bunun aslı لوق ( guvile ) idi. Vav harfinin esresinden önce gaf harfinin ötreli okunması dile ağır geldiğinden dolayı gaf ın ötresi atılarak sakin (harekesiz) yapıldı , sonra vav harfinin esresi gaf harfine verildi لوق

( givle ) oldu , sonra vav harfi ya harfine dönüştürüldü ليق (giile) oldu , çünkü ; vav harfi sakin olup ma kabli esreli olursa vav harfi ya harfine dönüştürülür.

Vav harfi kelimenin sonunda harekeli olduğu halde bulunursa ve kendinden bir önceki harfte esreli olursa , o zaman , vav harfi ya harfine dönüştürülür. Örnek : ىبغ (ğabiye ) gibi. Bunun aslı وبغ (ğabive ) idi. Bu kelime ğabavet kökünden gelir , manası idrakin zıddıdır , Anlayışsızlık manasındadır. 2.örnek : اعد ( de’aa) fiilinin meçhulu olan ىعد ( duiye) dir ki bunun aslı وعد ( duive ) idi.

Nakıs-ı vav i nin meçhulünün cemi müzekker ğaib inde اوزغ (ğuzuu) dersin

Bunun aslı اويزغ (ğuziyuu) idi. Ze harfi sakin yapıldı, sonra ya harfinin ötresi ze harfine aktarıldı, sonra iki sakin ( sakin ya ve cemi müzekker vavı) birleştiği için ya harfi atıldı, اوزغ

(ğuzuu) oldu.

Her “vav” ve “ya” harfleri ; eğer bunlar harekeli kendilerinden önceki harf sahih ve sakin olursa o zaman “vav” ve “ya” harflerinin harekeleri kendilerinden bir önceki harfe aktarılır.

Örnek : لوقي ( yeguulu) - ليكي (yekiilu) - فاخي (yehaafu) gibi. Bunların asılları ;

.idi (yehvefu) فوخي - (yekyilu) ليكي - (yevulu ) لوقي

nun vav ı elife çevrildi , çünkü , sukunu yani harekesiz kalması asli (yehaafu) فاخيdeğil sonradan olduğu ve kendinden önceki harfin harekesi üstün olduğundan dolayı.

Her “vav” ve “ya” harfleri ; eğer bunlar harekeli oldukları halde kelimenin lamel fiil inde ( yani kelimenin sonunda) bulunurlarsa ve kendilerinden önceki harf te harekeli olursa , bunların (vav ile ya) harekesi üstün olmadığı müddetçe “vav” ve “ya” nın harekeleri atılır sakin yapılır. Çünkü ötre harekesi “vav” ve “ya” harflerine ağır gelir.(telaffuz etmek zordur)

Örnek : وزغي (yağzuu) - ىمري (yermii) - ىشخي (yahşaa) gibi. Bunların

asılları ; وزغي (yağzuvu) - ىمري (yermiyu) - ىشخي (yahşeyu) idi. ىشخي

(yahşaa) nın “ya” sı “elif”e çavrilir çünkü “ya” harfi harekeli kendinden bir önceki harf üstün harekeli olduğu için. Eğer vav ve ya harfleri üstün hareke alırlarsa o zaman bu harekeler okunur, atılmaz.

Örnek : نل نل - (len yağzuve) وزغي gibi. Çünkü bu (len yermiye) ىمريharfleri üstün okumak kolaydır dile ağır gelmez.

نل yı saymadı çünkü burada ya harfi elife çevrilir . bu durumda (len yahşaa) ىشخيirabı takdiri olur.

Nakıs fiili muzarinin tesniye ğaibinde ناوزغي (yağzuvaani) - نايمري

(yermiyaani) - نايشخي (yahşeyaani) dersin.

Nakıs fiili muzarinin cemi müzekker ğaibinde نوزغي (yağzuune) - نومري

(yermuune) - نوشخي (yahşevne) dersin.

Bunların asılları ; نووزغي (yağzuvune) - نويمري (yermiyuune) - نويشخي

(yahşeyuune) idi. “Vav”, “ya” harfleri kelimenin lamel fiilinde oldukları halde ötre ile harekeli olduklarından ( ötre bunlara ağır gelir) harekeleri atılıp sakin (harekesiz) yapıldılar. Bu durumda iki sakin ( biri “vav” ve “ya” diğeri “cemi vavı” ) bir araya gelmiş

oldu , “vav” ve “ya” hazfedildi(atıldı-düşürüldü) , نوزغي (yağzuune) oldu , نويمري

(yermiyuune) kelimesinde “ya” harfi atıldıktan sonra “mim” harfinin esresi cemi

vavının okunabilmesi için ötre yapıldı نومري (yermuune) oldu.

kelimesinde “ya” (aslen, yani sakin yapılmazdan evvel) (yahşeyuune) نويشخيharekeli ma kabli (kendinden önceki harf) meftuh (üstün) olduğundan dolayı “ya” harfi “elif” harfine çevrildi. İki sakin birleştiğinden dolayı ( biri elif diğeri cemi vavı) , elif harfi

kelimeden düşürüldü ,atıldı ; نوشخي (yahşevne) oldu.

Nakıs-ı vav i nin , fiili muzari müfret müennes muhataba sığğasında نيزغت (tağziine) dersin. Bunun aslı نيوزغت (tağzuviine) idi. “Vav” ın esresinden çnce “ze” harfinin ötresi dile ağır geldiğinden “ze” harfi sakin yapıldı , sonra “vav” harfinin esresi “ze” harfine verildi , sonra , iki sakin birleştiğinden dolayı ( biri “vav” harfi diğeri “muhataba ya” sı)

“vav” harfi hazfedildi – atıldı , نيزغت (tağziine) oldu.

NAKIS- I VAV ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MUZARİ OLARAK)

müfret müzekker ğaib (yağzuu) وزغيtesniye müzekker ğaib (yağzuvaani) ناوزغيcemi müzekker ğaib (yağzuune) نوزغيmüfret müennes ğaibe (tağzuu) وزغتtesniye müennes ğaibe (tağzuvaani) ناوزغتcemi müennes ğaibe (yağzuune) نوزغيmüfret müzekker muhatab (tağzuu) وزغتtesniye müzekker muhatab (tağzuvaani) ناوزغتcemi müzekker muhatab (tağzuune) نوزغتmüfret müennes muhataba (tağziine) نيزغتtesniye müennes muhataba (tağzuvaani) ناوزغتcemi müennes muhataba (tağzuune) نوزغتnefsi mütekellim vahde (ağzuu) وزغأnüfsi mütekellim meal ğayr (nağzuu) وزغن

NAKIS- I YA ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MUZARİ OLARAK)

müfret müzekker ğaib (yermii) ىمري tesniye müzekker ğaib (yermiyaani) نايمريcemi müzekker ğaib (yermuune) نومريmüfret müennes ğaibe (termii) ىمرتtesniye müennes ğaibe (termiyaani) نايمرتcemi müennes ğaibe (yermiine) نيمريmüfret müzekker muhatab (termii) ىمرت

tesniye müzekker muhatab (termiyaani) نايمرتcemi müzekker muhatab (termuune) نومرتmüfret müennes muhataba (termiine) نيمرتtesniye müennes muhataba (termiyaani) نايمرتcemi müennes muhataba (termiine) نيمرتnefsi mütekellim vahde (ermii) ىمرأnefsi mütekellim meal ğayr (nermii) ىمرن

4.BAB DAN GELEN NAKIS- I YA ‘ İ NİN ÇEKİMİ : ( FİİLİ MUZARİ OLARAK) :

müfret müzekker ğaib (yahşaa) ىشخيtesniye müzekker ğaib (yahşeyaani) نايشخيcemi müzekker ğaib (yahşevne) نوشخيmüfret müennes ğaibe (tahşaa) ىشختtesniye müennes ğaibe (tahşeyaani) نايشختcemi müennes ğaibe (yahşeyne) نيشخيmüfret müzekker muhatab (tahşaa) ىشختtesniye müzekker muhatab (tahşeyaani) نايشختcemi müzekker muhatab (tahşevne) نوشختmüfret müennes muhataba (tahşeyne) نيشختtesniye müennes muhataba (tahşeyaani) نايشختcemi müennes muhataba (tahşeyne) نيشختnefsi mütekellim vahde (ahşaa) ىشخأnefsi mütekellim meal ğayr (nahşaa) ىشخن

ECVEF in ismi fail inde لئاق (gaa ilun) ve لئاك(kaa ilun) dersin.

Bunların fiili mazileri لاق (gaale) ve لاك (kaale) idi. Faal fiili (1.harf) ile aynel fiili (2.harf) arasına ismi fail yapmak için bir “elif” getirildi. Bu durumda iki “elif” bir araya

gelmiş oldu , birincisi ismi fail elifi diğeri elif-i maklube, fiilin aynel fiilinden çevrilerek

oluşturulan elif-i maklube “hemze” ye çevrildi , لئاق (gaa ilun) ve لئاك(kaa ilun) oldu.

Ecvefi vav-i nin ismi fail çekimi :

(müfret müzekker) (gaa ilun) لئاق(tesniye müzekker) (gaa ilaani) نالئاق(cemi müzekker) (gaa iluune) نولئاق(cemi müzekker) (guvvaalun) لاوق(cemi müzekker) (guvvelun) لوق(cemi müzekker) (gaaletun) ةالق(müfret müennes) (gaailetun) ةلئاق(tesniye müennes) (gaailetaani) ناتلئاق(cemi müennes) (gaailaatun) تالئاق(cemi müennes) (gavaailu) لئاوق

ecvefi ya-i nin ismi fail çekimi :

(müfret müzekker) (kaa ilun) لئاك(tesniye müzekker) (kaa ilaani) نالئاك(cemi müzekker) (kaa iluune) نولئاك(cemi müzekker) (kuyyaalun) لايك(cemi müzekker) (kuyyelun) ليك(cemi müzekker) (kaaletun) ةالك(müfret müennes) (kaailetun) ةلئاك(tesniye müennes) (kaailetaani) ناتلئاك(cemi müennes) (kaailaatun) تالئاك(cemi müennes) (kevaayilu) لياوك

Nakıs ın ismi faili nasb halinde mansubtur ( üstün harekesini alır). Örnek : تيأر ايزاغ و .gibi (raeytu ğaaziyen ve raamiyen ) ايمار

Ref’a ve cerre halleri ise şöyledir.

Örnek : اذه تررم - (haza ğaazin ) ماروزاغ (merertu bi ğaazin) ماروزاغب

Bunların asılları ىزاغ (ğaaziyun) ve ىمار ( raamiyun ) idi. Her “vav” ve “ya” harfleri ; eğer bunlar harekeli oldukları halde kelimenin lamel fiil inde ( yani kelimenin sonunda) bulunurlarsa ve kendilerinden önceki harf te harekeli olursa , bunların (vav ile ya) harekesi üstün olmadığı müddetçe “vav” ve “ya” nın harekeleri atılır sakin yapılır , kaidesine göre “ya” harfleri sakin yapıldı , iki sakin bir araya geldiğinden dolayı , biri sakin yapılan

“ya” ile tenvin , “ya” harfi atıldı geriye tenvin kaldı ve زاغ (ğaazin) ve مار (raamin) oldular. Bu kelimeler elif-lam ( lam- ı tarif) bitiştiği zaman tenvin düşer ve “ya” harfi sakin

olarak geri döner. Örnek : اذه ىزاغلا dersin ( haza l ğaazii ve rraamii ) ىمارلاو

تررم ; .dersin (merertu bi l ğaazii ve rraamii) ىمارلاوزاغالب

Nakıs-ı vavi nin ismi fail çekimi :

(müfret müzekker) (ğaazin) زاغ(tesniye müzekker) (ğaaziyaani) نايزاغ(cemi müzekker ) (ğaazuune) نوزاغ(cemi müzekker mükesser) (ğuzaatun) ةازغ(cemi müzekker mükesser) (ğuzzen) ىزغ(cemi müzekker mükesser) (ğuzzaaun) ءازغ(müfret müennes) (ğaaziyetun) ةيزاغ(tesniye müennes) (ğaaziyetaani) ناتيزاغ(cemi müennes) (ğaaziyaatun) تايزاغ(cemi müennes mükesser ) (ğavaazin) زاوغ

Nakıs-ı ya i nin ismi fail çekimi :

(müfret müzekker) (raamin) مار(tesniye müzekker) (raamiyaani) نايمار(cemi müzekker ) (raamuune) نومار(cemi müzekker mükesser ) (rumaatun) ةامر(cemi müzekker mükesser ) (rummen) ىمر(cemi müzekker mükesser ) (rummaaun) ءامر(müfret müennes) (raamiyetun) ةيمار(tesniye müennes) (raamiyetaani) ناتيمار(cemi müennes ) (raamiyaatun) تايمار(cemi müennes mükesser ) (revaamin) ماور

ECVEF-İ VAVİ nin İSMİ MEF’UL ünde لوقم (meguulun) dersin. Bu kelimenin aslı

”idi. Daha önce anlattığımız kural uygulandı. (Her “vav” ve “ya (megvuulun) لووقمharfleri ; eğer bunlar harekeli kendilerinden önceki harf sahih ve sakin olursa o zaman “vav” ve “ya” harflerinin harekeleri kendilerinden bir önceki harfe aktarılır.)( iki sakin bir araya

geldiğinden dolayı “vav” harfi atıldı , لوقم (meguulun) oldu. )

Ecvefi vav-i nin ismi mef’ul çekimi :

(müfret müzekker) (meguulun) لوقم(tesniye müzekker) (meguulaani) نالوقم(cemi müzekker ) (meguuluune) نولوقم(cemi müzekker mükesser ) (megaavilu) لواقم(müfret müennes) (meguuletun) ةلوقم(tesniye müennes) (meguuletaani) ناتلوقم(cemi müennes ) (meguulaatun) تالوقم

ECVEF-İ YA İ nin İSMİ MEF’UL ünde ليكم ( mekiilun ) dersin. Bu kelimenin aslı

idi. “Ya” harfinin ötresi “kef” harfine verildi , bu durumda iki ( mekyuulun ) لويكمsakin bir araya geldiğinden dolayı “ya” harfi atıdı , bu atılan “ya” harfine işaret etsin diye kef

harfi esre yapıldı , ليكم ( mekiilun ) oldu. “kef” harfi esre yapıldığı için de “ismi meful vav” ı, “ya” harfine dönüştürüldü.

Ecvefi ya-i nin ismi mef’ul çekimi :

(müfret müzekker) ( mekiilun ) ليكم(tesniye müzekker) ( mekiilaani ) ناليكم(cemi müzekker mükesser) (mekaayilu) لياكم(cemi müzekker ) ( mekiiluune ) نوليكم

(müfret müennes) ( mekiiletun ) ةليكم (tesniye müennes) ( mekiiletaani ) ناتليكم(cemi müennes ) ( mekiilaatun ) تاليكم

Eğer iki vav bir araya gelirse ve bu vavlardan birincisi sakin ikincisi harekeli olursa o zaman

birinci vav ikinci vava idğam edilir (katılır). Örnek : وزغم (mağzuvvun) gibi.

Bu kelimenin aslı ووزغم (mağzuuvun) idi. ( NAKIS- I VAVİ nin ismi mef’uludür)

Nakıs-ı vavi nin ismi mef’ul çekimi :

(müfret müzekker) (mağzuvvun) وزغم(tesniye müzekker) (mağzuvvaani) ناوزغم(cemi müzekker ) (mağzuvvuune) نووزغم(cemi müzekker mükesser ) (meğaazii) ىزاغم(müfret müennes) (mağzuvvetun) ةوزغم(tesniye müennes) (mağzuvvetaani) ناتوزغم(cemi müennes ) (mağzuvvaatun) تاوزغم

Eğer “vav” harfi ile “ya” harfi bir araya gelirse ve birincisi sakin (harekesiz) , ikincisi harekeli olursa , o zaman , “vav” harfi “ya” harfine dönüştürülür , ve bu “ya harflerinden” bir önceki harfin harekesi esre yapılır ki bu ya harfleri okunabilsin , ve bu iki “ya” harfi birbirlerine

idğam (katılırlar) edilirler. Örnek : ىمرم (mermiyyun ) - ىشخم (mahşiyyun) gibi.( NAKIS-I YA i nin ismi mefulleri bu şekilde gelir). Bu kelimelerin asılları , ىومرم

(mermuuyun ) - ىوشخم (mahşuuyun) idi.

Nakıs-ı ya i nin ismi mef’ul çekimi :

(müfret müzekker) ( mermiyyun) ىمرم(tesniye müzekker) ( mermiyyaani) نايمرم

(cemi müzekker) (mermiyyuune) نويمرم(cemi müzekker mükesser) (meraamii) ىمارم(müfret müennes) (mermiyyetun) ةيمرم(tesniye müennes) (mermiyyetaani) ناتيمرم(cemi müennes) (mermiyyaatun) تايمرم

ECVEF-İ VAVİ nin EMRİ ĞAİB inde لقيل (liyegul) dersin. Bu kelimenin aslı

idi. Vav harfinin harekesi gaf harfine verildi , iki sakin birleştiği için (liyegvul) لوقيل

vav harfi atıldı , لقيل (liyegul) oldu.

Ecvefi vav-i nin emri ğaib çekimi :

(müfret müzekker ğaib ) (liyegul) لقيل(tesniye müzekker ğaib) (liyeguulaa) الوقيل(cemi müzekker ğaib) (liyeguuluu) اولوقيل(müfret müennes ğaibe) (litegul) لقتل(tesniye müennes ğaibe) (liteguulaa) الوقتل(cemi müennes ğaibe) (liyegulne) نلقيل

ECVEF-İ VAVİ nin EMRİ HAZIR ında لق ( gul ) dersin. Bu kelimenin aslı

idi. Vav harfinin harekesi gaf harfine verildi , iki sakin birleştiği için vav ( ugvul ) لوقأharfi atıldı , gaf harfi harekeli olduğu için hemze- i vasla gerek kalmadığından dolayı hemze

de atıldı , لق ( gul ) oldu. Emri hazırın tesniyesinde الوق (guulaa) dersin. Lam harfi harekelendiği için “vav” harfi de geri dönmüştür , çünkü müfredinde iki sakin birleştiği için vav harfi atılmıştı.

ECVEF-İ VAVİ nin EMRİ HAZIR çekimi :

(müfret müzekker muhatab) ( gul ) لق(tesniye müzekker muhatab) (guulaa) الوق(cemi müzekker muhatab) (guuluu) اولوق(müfret müennes muhataba ) (guulii) ىلوق(tesniye müennes muhataba) (guulaa) الوق(cemi müennes muhataba ) (gulne) نلق

NAKIS fiilin EMRİ ĞAİB inde زغيل (liyağzu) ve مريل (liyermi) dersin.

Nakıs- vavi nin emri ğaib çekimi :

(liyağzu) زغيل(liyağzuvaa) اوزغيل(liyağzuu) اوزغيل(litağzu) زغتل(litağzuvaa) اوزغتل(liyağzuvne) نوزغيل

Nakıs- ya i nin emri ğaib çekimi :

(liyermi) مريل(liyermiyaa) ايمريل(liyermuu) اومريل(litermi) مرتل(litermiyaa) ايمرتل(liyermiine) نيمريل

NAKIS fiilin EMRİ HAZIR ında زغأ (uğzu) ve مرإ (irmi) dersin.

Görüldüğü gibi hem emri ğaiblerde hem de emri hazır larda “vav” ve “ya” harfleri hazfedilmiş – atılmışlardır. Çünkü nakıs fiilin cezm hali , lamel fiilinin (son harfin) atılmasıyladır , vakf hali ise yani emri hazır durumunda lamel fiilinin (son harfin) atılması üzerine mebnidir.

Nakıs- vavi nin emri hazır çekimi :

(uğzu) زغأ

(uğzuvaa) اوزغأ(uğzuu) اوزغأ (uğzii) ىزغأ

(uğzuvaa) اوزغأ(uğzuune) نوزغأ

Nakıs- ya i nin emri hazır çekimi :

(irmi) مرإ (irmiyaa) ايمرإ(irmuu) اومرإ (irmii) ىمرإ (irmiyaa) ايمرإ(irmiine) نيمرإ

NAKIS-I VAVİ nin “vav” harfi ; meçhul fiili muzaride , meçhul emri hazırda ve meçhul nehyi hazırda “ya” harfine dönüştürülür. Çünkü bunlar fiili maziye tabidirler. (i’lal kaidelerinde) . fiili mazinin meçhulünde ise ; kendinden bir önceki harfin harekesi esre olduğu için uygunluk olsun diye “vav” harfi “ya “ harfine dönüştürülür.

Örnek : ىزغ (ğuziye) gibi. Bunun aslı وزغ (ğuzive) idi.

Nakıs-ı vavi meçhul fiili mazi çekimi :

(ğuziye) ىزغ(ğuziyaa) ايزغ(ğuzuu) اوزغ

(ğuziyet) تيزغ(ğuziyetaa) اتيزغ(ğuziine) نيزغ(ğuziite) تيزغ(ğuziitumaa) امتيزغ(ğuziitum) متيزغ(ğuziiti) تيزغ(ğuziitumaa) امتيزغ(ğuziitunne) نتيزغ(ğuziitu) تيزغ(ğuziinaa) انيزغ

Nakıs-ı vavi meçhul fiili muzari çekimi :

müfret müzekker ğaib (yuğzaa) ىزغيtesniye müzekker ğaib (yuğzeyaani) نايزغيcemi müzekker ğaib (yuğzevne) نوزغيmüfret müennes ğaibe (tuğzaa) ىزغتtesniye müennes ğaibe (tuğzeyaani) نايزغتcemi müennes ğaibe (yuğzeyne) نيزغيmüfret müzekker muhatab (tuğzaa) ىزغتtesniye müzekker muhatab (tuğzeyaani) نايزغتcemi müzekker muhatab (tuğzevne) نوزغتmüfret müennes muhataba (tuğzeyne) نيزغتtesniye müennes muhataba (tuğzeyaani) نايزغتcemi müennes muhataba (tuğzeyne) نيزغتnefsi mütekellim vahde (uğzaa) ىزغأnüfsi mütekellim meal ğayr (nuğzaa) ىزغن

MİSAL FİİL :

Üç babdan herhangi birinden gelen Misal-i vavi nin ( ilk harfi “vav” olan fiil) , faal fiili ( ilk harfi – vav harfi) ,

a) malum fiili muzariden

b) malum emirdenc) malum nehiyden

atılır. Bu üç bab şunlardır.

1- (2.bab) لعف (fe a le) - لعفي (yef i lu ) , دعو (veade) - دعي (yeidu) gibi.

2- (3.bab) لعف (fe a le) - لعفي (yef a lu ) بهو (vehebe) - بهي (yehebu) gibi. 3- (6.bab) لعف (fe i le) - لعفي (yef i lu ) , ثرو (verise) - ثري (yerisu) gibi.

Bunların emir ve nehiyleri şöyle gelir.

(la teid) دعتال - (id) دع (la teheb) بهتال - (heb) به(la teris) ثرتال - (ris) ثر

4.bab dan gelen 2 fiilden de “vav” harfi belirtilen ( yef a lu) لعفي - (fe i le) لعف yerlerde düşürülür. Bu iki fiil şunlardır.

.gibi (yesa’u) عسي - (vasi’a) عسو , (yetau) أطي - ( vatıe) أطو

LEFİF – İ MAKRUN : (AYNEL FİİLİ VE LAMEL FİİLİ İLLETLİ OLAN FİİLDİR)aynel fiili nin ( ortadaki harf – ilk illetli harf ) hükmü , sahih fiilin aynel fiili gibidir , bir değişikliğe uğramaz , ilal kaideleri uygulanmaz .

Örnek : ىوط (tavaa) gibi.

Lefif-i makrunun lamel fiilinin ( son harfin) hükmü ; nakıs ın lamel fiilinin hükmü gibidir , nakısta uygulana ilal kaideleri aynen buna da uygulanır.

Örnek : ىور (revaa) - ىوري (yervii) gibi. Bu fiilin emri hazırında ورإ (irvi)dersin. (emri hazırda lamel fiil hazfedilir- atılır).

Lefif-i makrun un fiili mazi çekimi :

(tavaa) ىوط(taveyaa) ايوط(tavev) اووط(tavet) توط(tavetaa) اتوط

(taveyne) نيوط(taveyte) تيوط(taveytumaa) امتيوط(taveytum) متيوط(taveyti) تيوط(taveytumaa) امتيوط(taveytunne) نتيوط(taveytu) تيوط(taveynaa) انيوط

Lefif-i makrun un fiili muzari çekimi :

(yetvii) ىوطي(yetviyaani) نايوطي(yetvuune) نووطي(tetvii) ىوطت(tetviyaani) نايوطت(yetviine) نيوطي(tetvii) ىوطت(tetviyaani) نايوطت(tetvuune) نووطت(tetviine) نيوطت(tetviyaani) نايوطت(tetviine) نيوطت(etvii) ىوطأ(netvii) ىوطن

Lefif-i makrun un emri hazır çekimi :

(itvi) وطإ(itviyaa) ايوطإ(itvuu) اووطإ(itvii) ىوطإ

(itviyaa) ايوطإ(itviine) نيوطإ

LEFİF-İ MEFRUK : (FAAL FİİLİ VE LAMEL FİİLİ İLLETLİ OLAN FİİLDİR).

Faal fiilinin hükmü , misal fiil in hükmü gibidir ; lamel fiilinin hükmü ise nakıs ın lamel fiilinin hükmü gibidir ( bunlarda uygulanan ilal kaideleri aynen tatbik edilir).

Örnek : ىقو (vegaa) - ىقي (yegii) gibi. Bu fiilin emri hazırında هق (gıh)dersin. Faal fiili, misal fiilde olduğu gibi atılmıştır , lamel fiili de nakıs fiilde olduğu gibi atılmıştır. Geriye esreli bir “gaf” harfi kalmıştır, müfret müzekker muhatabda vakıf halinde

kendisine bir “ha” eklenmiştir ve هق (gıh) olmuştur. Emri hazırın tesniyesinde(müzekker –

müennes aynıdır) ايق (giyaa) , cemisinde ( müzekker) اوق (guu) dersin. Müfret

müennes muhatabada ise , ىق (gii) , cemi müenneste ise نيق (gıine) dersin.

Lefif- i mefruk un emri hazır çekimi :

(gıh) هق(giyaa) ايق(guu) اوق (gii) ىق

(giyaa) ايق (gıine) نيق

Lefif- i mefruk un fiili mazi çekimi :

(vegaa) ىقو(vegayaa) ايقو(vegav) اوقو(vegat) تقو(vegataa) اتقو(vegayne) نيقو(vegayte) تيقو(vegaytumaa) امتيقو

(vegaytum) متيقو(vegayti) تيقو(vegaytumaa) امتيقو(vegaytunne) نتيقو(vegaytu) تيقو(vegaynaa) انيقو

Lefif- i mefruk un fiili muzari çekimi :

(yegii) ىقي(yegiyaani) نايقي(yeguune) نوقي(tegii) ىقت(tegiyaani) نايقت(yegiine) نيقي(tegii) ىقت(tegiyaani) نايقت(teguune) نوقت(tegiine) نيقت(tegiyaani) نايقت(tegiine) نيقت(egii) ىقأ(negii) ىقن

MUZAAF FİİL : ( aynel fiili ve lamel fiilindeki harfleri aynı olan , fiillerdir)

Eğer muzaaf fiilin aynel fiili sakin ve lamel fiili harekeli olursa ; veya her ikiside harekeli olursa o zaman iki harfi birbiribe katmak LAZIM dır.(idğam-ı vacip tir)

Örnek : دم (medde) - دمي (yemuddu) gibi. Bunların asılları ; ددم (medede) - idi. İkinci örnekte ; birinci dalın harekesi mim harfine nakledildi, birinci (yemdudu) ددمي

dal sakin ikincisi harekeli olduğu için birbirlerine idğam edildiler , دمي (yemuddu) oldu.

Eğer muzaaf fiilin ; aynel fiili harekeli lamel fiili sakin olursa o zaman izhar ( yani idğam

yapmamak ) LAZIM dır.(idğam-ı mümteni dir) Örnek : نددم (mededne) gibi.

Eğer muzaaf fiilin ; her iki harfi de ( aynel fiil ve lamel fiil) sakin olursa o zaman birinci harf

ikinci harfe idğam edilir ( idğamı caizdir). Örnek : مل .gibi (lem yemuddu) دمي

Bunun aslı مل , idi. Birinci dal ın harekesi mim harfine nakledildi (lem yemdud) ددميİki dal harfi de sakin olmuş oldu, sonra ikinci dal harekelendi , birinci dal harfi ikincisine

idğam edildi , sonra son harf yani ikinci dal fetha ile harekelendi , مل lem) دميyemudde) oldu. Çünkü fetha harekelerin en hafifidir. (telaffuz bakımından).İkinci dal harfini ; aynel fiilinin harekesine uyarak zammeli okumak ta caizdir.Yine ikinci dal harfini kesreli okumakta caizdir , çünkü sakin bir harf harekeleneceği zaman esre ile harekelenir, Emir ve nehy sığğalarında zikredileceği gibi. Kısaca ; caiz olan idğamı üç türlü okumak caizdir.(fetha – zamme – kesre)

Fiili muzarisinin aynel fiili ötreli olan muzaaf fiillerin emri hazırında , دم (muddu) ötreli

olarak, دم (mudde) fethalı olarak , دم (muddi) esreli olarak.mim harfi her üçünde de ötrelidir. Dal harflerini idğam etmeden açıktan okumak (izhar etmek) te caizdir. ددمأ

(umdud) gibi.

Fiili muzarisinin aynel fiili esreli olan muzaaf fiillerin emri hazırında , kesreli olarak رف

(firri) dersin,ve fethalı olarak رف (firre) dersin. Her ikisinde de “fa” harfi esrelidir.

İdğam yapmadan ررفإ (ifrir) diye okumak ta caizdir.(yani izhar yapmak)

Fiili muzarisinin aynel fiili fethalı olan muzaaf fiillerin emri hazırında; fetha ile ضع

(adda) Ve kesra ile ضع (addi) dersin.her iki durumda da “ayn” harfi fethalıdır.

İzhar yaparak yani idğamsız olarak ضضعإ ( i’dad) şeklinde de söylenebilir.

بحي - (ehabbe) بحأ den yani if’al babından gelen muzaaf fiilde (ef’ale) لعفأ

(yuhibbu) dersin. Bunların asılları ببحأ (ehbebe) - ببحي (yuhbibu) idi.Birinci “ba” harfinin harekesi “ha” harfine nakledildi- verildi , sonra birinci “ba” harfi ,

ikincisine idğam edildi. Bu fiilin emri hazırında ; idğamlı olarak بحأ (ehibbe) ve

idğamsız olarak ببحأ (ehbib) dersin. Her ne zaman bir harfi diğer harfe idğam edersen ,idğam edilen harfin(mudğam) yerine , kendisine idğam edilen harfe(mudğam fih) şedde getirirsin.

MEHMUZ FİİL : (asıl harflerinden biri hemze olan fiil)

Eğer kelimede hemze sakin olursa o hemzeyi kendi haline bırakmak yani okumakta caizdir , Hemzeyi kalbetmekte (başka bir harfe çevirmek) caizdir ;

Eğer sakin(harekesiz) olan hemzenin ma kabli (kendinden önceki harf) meftuh (üstün) ise

hemze , “elif” harfine çevrilir. Örnek : لكاي (yaakulu) gibi.Eğer sakin(harekesiz) olan hemzenin ma kabli (kendinden önceki harf) meksur(esreli) ise

hemze, “ya” harfine çevrilir. Örnek : نموي (yuuminu) gibi.Eğer sakin(harekesiz) olan hemzenin ma kabli (kendinden önceki harf) mezmum (ötreli) ise

hemze , “vav” harfine çevrilir. Örnek : نذيإ (iizen) gibi.

Eğer kelimede hemze harekeli olursa ve kendinden önceki harf te harekeli olursa o zaman hemze olduğu gibi bırakılır, sahih fiilde olduğu gibi hiçbir değişikliğe uğramaz.

Örnek : أرق (garae) gibi.

Eğer kelimede hemze harekeli olursa ve kendinden önceki harf te sakin olursa o zaman hemzeyi bulunduğu hal üzere terketmekte , harekesini kendinden önceki harfe vermek te

caizdir. Örnek : (ayettir) لسو .gibi (ve sel il garyete) ةيرقلا

Bunun aslı لئسو idi. Hemzenin harekesi “sin” harfine (ves el il garyete) ةيرقلاverildi (nakledildi) , iki sakin birleştiği için “hemze” hazfedildi – atıldı . bu ayet hem hemze ile hem de hemzesiz okunabilir , caizdir.

bu üç fiilin emri hazırlarını şu şekilde ; (emera) رمأ - (ekele) لكأ - (ehaze) ذخأ

söylersin : ذخ (huz) - لك (kul) - رم (mur) şeklinde kaideye aykırı olarak söylersin. Çünkü hemze sakin olup ma kabli ötreli olursa ; hemze, ötreyle aynı cins olan “vav” harfine çevrilir.( kaide budur) fakat bu kelimeler arap lisanında çak kullanıldıklarından dolayı kaideye aykırı olarak bu şekilde kullanılırlar. Mehmuz fiilin diğer çekimleri aynen sahih fiil gibidir.

Her hangi bir illetli fiili aynı sahih fiil gibi çek, eğer bu çektiğin vecihlerden- sığğalardan herhangi birinde i’lal kaidelerinden biri gerekirse kaideyi uygularsın ki bunlar

a) harfi değiştirmek b) harekeyi nakletmek c) harekeyi atıp sakin yapmak tır.

Eğer kaide bir şey gerektirmezse sahih fiil gibi çekersin ki sahih fiillerin çekim şekli EMSİLE KİTABI nda vardır.

Bazen , bazı yerlerde illetli kelimelerin değişmesi için kaideler olsa bile kelimenin aslını – binasını korumak ve diğer bazı başka nedenlerden dolayı i’lal yapılmaz , kelime değiştirilmez. Yani bazı kelimeler bazı yerlerde illetli olmalarına rağmen kaide dışı kalırlar.

Örnek : روع (avira ) - روتعإ (i’tevera) - ىوتسإ (istevaa) gibi. Ve bunlar gibi başka kelimeler .