1

İçİndekİler

Vahiy EVinin Kızı hz. Fatıma hayatı ....................9(1)

ÖnsÖz ..............................................................................................11

BİRKAÇ SATIRDA Hz. fATImA ..................................................16

Hz. fATImA'nIn Doğumu ........................................................19

Hz.fatıma'nın İsimleri .............................................................19

Hz. fATImA'nIn şAHSİyeTİnDen İzlenİmleR ................22

Hz. fATImA'nIn KİşİlİğİnDen göRünümleR ................23

1- İlmi ve edebî şahsiyet .........................................................24

2- yüksek Ahlâkı .......................................................................25

3- Cömertliği ve Başkalarını Kendine Tercih etmesi ...........26

4- İmanı ve Allah'a Sunduğu Kulluğu ..................................27

6- Acıma Duygusu ve şefkati .................................................28

6- Kesintisiz Cihadı ..................................................................29

Hz. fATImA'nIn vefATI .............................................................31

Hz. Peygamber'in vefatı ve fatıma .......................................31

fatıma'nın Ahiret yolculuğundan önceki Son Saatleri ......32

ömrünün Son Anları ...............................................................33

Hz. fatıma'nın vefat Tarihi .....................................................34

Dualarından örnekler .............................................................35

2

FarKlı KalEmlErdEn hz. Fatıma ...........................37( 2 )

Sunuş ...............................................................................................39

"BABASInIn AnneSİ..."................................................................40

AÇmAzlARI ve umuTlARIylA ARAmIzDAKİ fATImA'lAR ....................................................................................45

fATImA vAlİDemİz ve Bİzİm HÂlİmİz ................................52

muBÂReK vÂlİDeme meKTuP ................................................57

fATImA'yI AnlATAn SeS ...........................................................62hadislErin dilindEn hz. Fatıma .........................67

(3)Sunuş ...............................................................................................69

Hz. fATImA, İnSAn TüRünDen BİR HuRİ ..........................70

Hz. fatıma'nın Doğumu..........................................................72

ona fatıma ve Betûl İsimlerinin verilmesi ..........................72

Hz. fatıma'nın Hz. Resulullah'a (s.a.v) Benzerliği ve Hz. Peygamber'in onu öpmesi .....................................................73

Hz. fatıma İle Babasının Arasında olanSevgi ve muhabbet ....75

Hz. Resulullah'ın yolculuğa Çıktığında en Son vedalaştığı ve yolculuktan Döndüğünde,İlk görüştüğü Kimse ...........77

Hz. fATImA'nIn ev İşleRİnİ göRmeSİ ve ReSulullAH'In (S.A.v)onA TeSBİHİ öğReTmeSİ ............79

Hz. fATImA, KADInlARIn en üSTünü ...............................82

Hz. fatıma'nın Kerametlerinden ...........................................87

Hz. fATImA İnSAnlARIn en DoğRu SözlüSü ................89

Hz. Peygamber (s.a.v), "fatıma'nın Çocuklarının Babası

Benim…" Diye Buyururdu .....................................................89

3

Hz. mehdi Hz. fatıma'nın Soyundandır ..............................90

Hz. fatıma Âl-i Aba'dandır ....................................................91

Hz. fATImA ve müBAHele olAyI ..........................................96

fATImA, Hz. PeygAmBeR'İn (S.A.v) vüCuDunun BİR

PARÇASI .........................................................................................101

Hz. fATImA PeygAmBeR'İn (S.A.v) vefATInDAn SonRA

eHlİBeyT'Ten onA KAvuşAn İlK şAHIS ..........................103

BABASInIn muSİBeTİnDe, Hz. fATImA .............................105

Hz. fatıma'nın esma Bint-i ümeys'i Tabut Hazırlamakla

görevlendirmesi .....................................................................106

Hz. fatıma'nın Kendi vefatını Bildirmesi ...........................106

Hz. fatıma'nın Kıyamet günü Haşrolup Sırat'tan

geçmesi ....................................................................................107

Hz. fatıma'nın Soyuna Ateşin Haram Kılınması ..............108

Hz. fatıma'nın Cennete uğurlanışı .....................................109

Cennete girecek olan İlk şahıs ............................................109

Hz. fATImA'nIn meşHuR HuTBeSİ ......................................110

KAynAKlAR .................................................................................113

ayEtlErdE hz. Fatıma ................................................121

(4)Sunuş .............................................................................................123

neden Hz. fatıma ..................................................................123

KuR’Ân ÂyeTleRİnDe fÂTImA (A.S) ..................................125

1- Kevser Suresi .....................................................................125

2- Tathir Ayeti..........................................................................127

4

3- meveddet Ayeti ..................................................................128

4- mübahele Âyeti ..................................................................130

5- İnsan (Dehr) Suresi ............................................................132

Hz. fÂTImA’nIn (A.S.) DuÂlARInDAn öRneKleR .......135

ErKEK yazarların KalEmindEnhz. Fatıma 137

(5)

ÖnsÖz ............................................................................................139

Hz. fÂTImA SIRRI ........................................................................142

Âl-İ BeyT .......................................................................................149

onuRlu ve muTTAKî BİR vARoluş ...................................156

fÂTImA fÂTImA'DIR ...................................................................159

Hz. fÂTImA ve ÇoCuK eğİTİmİnDe müCADele

DİnAmİğİ ......................................................................................163

Hz. fÂTImA'yA (R.A) SADeCe Sevgİ Değİl, BİRAz DA

"SAygI"! ..........................................................................................166

Kadın yazarların KalEmindEnhz. Fatıma 173(6)

ÖnsÖz ............................................................................................174

Kitapta yer alan yazarlardan: ...............................................175

moDel olARAK Hz. fATImA ve günümüz KADInInIn yAlnIz müCADeleSİ ................................................................177

fATImA’nIn öRTüleRİ .............................................................191

Birinci örtü: ............................................................................191

5

Rıza Örtüsü: ........................................................................191

İkinci örtü: ..............................................................................195

Ebrar Örtüsü: ......................................................................195

üçüncü örtü: ..........................................................................198

Cihad Örtüsü: ....................................................................198

Dördüncü örtü: ......................................................................203

Yemin Örtüsü: .....................................................................203

Beşinci örtü: ............................................................................208

Temizlik Örtüsü: .................................................................208

fATImA’yA DoKunABİlmeK ..................................................216

Dünyevileşmiş nefislerimizde fatıma’yı Anlamamız mümkün mü? .........................................................................221

BİR KADIn moDelİ olARAKHAzReTİ fATImA ...............226

-İran örneği- ...........................................................................226

I- gökteki yıldızlar kadar uzak, yine de yakın... ...............226

II- fatıma’yı model alıp, oşın’ı izlemek... ..........................230

III- fatıma’nın Ayırıcı özellikleri .....................................237

özgüven ve Karakter Sağlamlığı .........................................240

Sadakat.....................................................................................241

Hakikat Arayışı ......................................................................241

Sadelik ve Tevazu ...................................................................242

Kendine özgü Bir Dile Sahip olmak ..................................243

İçsel İffet ..................................................................................245

Iv- İranlı Kadınlarda fatıma’nınSimasını farketmek.... ..246

6

Kaynakça .................................................................................251

mAKAlenİn özeTİ ............................................................252

Hz. fATImA’yI AnARKen ........................................................253

Konuk et Bizi ..........................................................................254

Arala Kapıyı ey Haydar!.......................................................255

Kız Çocuk Haberi ...................................................................256

Hangisi Hz. fatıma? ..............................................................257

PeygAmBeR RAHleSİnDeAÇAn ÇİÇeK.............................262

Hz. fatıma’yı Akleden Kalplerimizle Sevmek .................263

Peygamber Rahlesinde Açan Çiçek .....................................266

Hz. fatıma’yı evinin Aynasından Seyretmek ..................269

özgürlük ile İtaat Arasında Bir İstikrar veHuzur modeli 272

Sonuç yerine: Hz. fatıma’nın İzini Sürmeye Hazır mıyız?....276

ÂlimlErin KalEmindEnhz. Fatıma ...................279(7)

ÖnsÖz ............................................................................................280

öRneK Aİle, öRneK HAnImHz. fATImA ..........................283

giriş ..........................................................................................283

Örnekliği .............................................................................283

Doğumu ve Evlenmesi ........................................................284

Özellikleri ............................................................................284

BAKİ'Den BeKAyA fATImA ......................................................291

Hz. fatıma'nın (a.s) şahsiyetinden örnekler .....................299

7

Fatıma’nın İlmî Şahsiyeti ....................................................300

Fatıma’nın Ahlâkî Şahsiyeti ................................................301

Fatıma’nın Fedakârlığı ........................................................303

Fatıma’nın İmanı ve ibadeti ..........................................304

BABASInIn AnneSİ: Hz. fÂTImA ..........................................309

Hz. fATImA ...................................................................................314

HAzReTİ fÂTImA SIRRI .............................................................316

PeygAmBeR efenDİmİzİn yüReğİnDen BİR PARÇA ve CenneT eHlİ HAnImlARIn SeyyİDeSİ:Hz. fÂTImA .....323

EdEBiyatCı VE ilahiyatCı KalEmindEn hz. Fa-tıma .....................................................................................337

(8)

ÖnsÖz ............................................................................................339

muHAmmeDİye ve muHAmmeDİye şeRHİnDe Hz. fÂTImA ...........................................................................................342

giriş ..........................................................................................342

yazıcıoğlu mehmed ve muhammediye ..............................342

İsmail Hakkı Bursevî ve muhammediye şerhi ..................343

muhammediye ve muhammediye şerhi’ndeHz. fâtıma .344

SonuÇ ............................................................................................361

KAynAKlAR .................................................................................362

muHAmmeDİye şeRHİnDe Hz. fÂTImA İle İlgİlİ TemSİlî ReSİmleR ..............................................................363

Hz. fATImA’nIn yüCe şAHSİyeTİ ve KADIn ...................366

BABASInIn SIRRI:fÂTImA HAzReTleRİ .............................380

8

şecaat Sırrı ...............................................................................381

Abâ Sırrı ...................................................................................384

Kanaat Sırrı .............................................................................385

muhabbet Sırrı ........................................................................386

Sonnot ......................................................................................388

önCümüz BİR PeygAmBeR KIzI ..........................................390

CenÂB -I fÂTImA zeHRÂ BeTÛl ............................................398

KAynAKÇA ...................................................................................416

Hz. fATImA’nIn ünlü nuR DuASI ....................................419

9

vAHİy evİnİn KIzI

Hz. Fatımavahiy evinin Kızı Hz. fatıma Hayatı

(1)

10

Şüphesiz biz, sana Kevser'i verdik.

Şu hâlde Rabbin için namaz kıl ve

tekbir alırken, namazda ellerini boğazına kadar kaldır.

Doğrusu asıl soyu kesik olan, sana kin duyandır.

11

ÖnsÖz

Rahman ve Rahim Allah'ın Adıyla

Hamd, her şeyi yaratan ve ona yol gösteren Allah'a mah-sustur. Salât ve selâm Allah'ın kulları için rehber olarak seç-tiği önderlerin, özellikle peygamberlerin sonuncusu, elçilerin ve Allah'ın dostlarının efendisi ebu'l-Kasım muham-med mustafa'nın (s.a.v), yolunun takipçisi seçkin ashabının ve ter-temiz ehlibeyti'nin üzerine olsun.

yüce Allah insanı yarattı ve onu akıl ve irade unsurları ile donattı. İnsan, aklı ile gerçeği görüp ortaya çıkarır ve onu batıldan ayırt eder. İrade ile de yararına gördüğü, amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştireceğini düşündüğü şeyi seçer.

yüce Allah, bu ayırt edici aklı kulları için hüccet kıldı. Bu akıllara hidayet pınarından feyiz sunarak onları destekledi. Çünkü insana bilmediklerini öğreten, onu lâyığı olduğu ke-mal yoluna yönlendiren, ona uğruna yaratıldığı ve gerçekleş-tirilmesi için dünyaya getirildiği amacı bildiren o'dur.

Kur'ân-ı Kerim bize ilâhî hidayetin kriterlerini, ufukları-nı, gereklerini ve yollarını açık nas-ları ile belirtti. Ayrıca bir yandan bu hidayetin gerekçelerini ve sebeplerini açıklarken, öbür yandan onun meyvelerini ve sonuçlarını gözler önüne serdi.

yüce Allah şöyle buyuruyor:

12

"de ki, asıl hidayet allah'ın hidayetidir."(1)

"allah dilediği kimseleri doğru yola iletir."(2)

"allah gerçeği söyler ve O doğru yola iletir."(3)

"Kim allah'a sarılırsa, o kesinlikle doğru yola iletilmiştir."(4)

"de ki, allah hakka iletir. hakka ileten mi uyul-maya daha lâyıktır, yoksa başkasının kılavuzluğun-dan yararlanmadıkça kendisi doğru yolu bulamayan mı?"(5)

"Kendilerine bilgi verilenler, rabbinden sana indirilen mesajın gerçek olduğunu, üstün iradeli ve hamde lâyık allah'ın yoluna ilettiğini görürler."(6)

Buna göre hidayetin kaynağı yüce Allah'tır ve gerçek hi-dayet o'nun hidayetidir. İnsanı elinden tutup doğru yola ve sağlam gerçeğe ileten o'dur.

yüce Allah, insan fıtratını kemale ve cemale eğilimli bir yapıda yarattı. Sonra onu lâyığı olduğu kemale yönlen-dirmekle ödüllendirdi ve ona kemale erdirecek yolu tanıma nimetini bağışladı. Bu yüzden, "Ben cinleri ve insanları an-cak bana ibadet etsinler diye yarattım."(7) buyuruyor. nasıl ibadet edileceği bilinmeden bu görev gerçekleştirilemeyeceği için, bilmek ile ibadet etmek kemal zirvesine erdirecek tek yol ve yegâne amaç olmuştur.

1- en'âm, 712- Bakara, 2133- Ahzâb, 44- Âl-i İmrân, 1015- yûnus, 356- Sebe', 67- zâriyât, 56

13

öte yandan insanın kemale doğru hareketinde itici enerji olması için onu öfke ve hırs içgüdüleri ile donattığından do-layı, öfkeyle hırsın ve bunlardan kaynaklanan ve bunların gerekleri olan arzu ve duyguların egemenliğinden kurtul-masından emin olunamaz. Bundan dolayı insan, aklının ve diğer bilgi edinme yöntemlerinin yanı sıra sağlıklı algılamayı ve görmeyi garanti edecek araçlara da muhtaçtır. Bu araçlar sayesinde yüce Allah'ın ona yönelik hücceti tamamlanmış, hi-dayet nimeti kemale ermiş ve böylece serbest iradesiyle iyilik ya da kötülük yolunu seçmesini mümkün kılacak bütün se-beplere sahip olmuş olur.

Bundan dolayı ilâhî hidayet yasası, insan aklını destekle-meyi gerekli gördü. Bu destek ilâhî vahiy ve kulları doğru yola yöneltme sorumluluğunu üstlenmek üzere Allah tarafından seçilen hidayet önderleri aracılığı ile gerçekleşti. Bu destekle-menin izlediği yol, gerekli bilgileri ayrıntılı şekilde sunmak ve hayatın her alanında gerekli olan yönlendirmeleri yapmaktır.

Tarihin başlangıcından itibaren bütün çağlar ve yüzyıl-lar boyunca peygamberler ile onların vasileri, ilâhî hidayet meşalesini elden ele taşımışlardır. yüce Allah kullarını hiç-bir yerde, hiçbir zaman hidayete iletici hüccetsiz, doğru yolu gösterici mürşitsiz ve aydınlatıcı ışıksız bırakmamıştır. Aklın delillerini destekler nitelikteki vahiy nasları açıkça belirtiyor ki, yeryüzü yüce Allah'ın kullara hitap edecek hüccetinden yana boş kalmaz. Buna göre hüccet; kullardan önce, kullarla beraber ve kullardan sonra hep vardır. öyle ki, eğer yeryü-zünde sadece iki kişi kalsa, onlardan biri hüccet olur. Kur'ân-ı Kerim bu ilkeyi şüpheye yer bırakmayacak şekilde şöyle vur-guluyor: "sen sadece bir uyarıcısın ve her kavmin bir yol göstericisi vardır."(1)

1- R'âd, 7

14

yüce Allah'ın nebileri, resulleri ve onların yol gösterici vasileri doğru yola yöneltme görevini bütün aşamaları ile üst-lenirler. Ki bu aşamaların en önemlilerinden biri, hiç kuşku-suz ilâhî risalete inanan bir ümmet oluşturmak ve bu ümmeti hidayete erdirici önderliği destekleyip güçlendirmeye hazır-lamaktır. Kur'ân-ı Kerim'in ayetleri bu konuyu açık bir dille vurgularken tezkiye (arındırma) ve talim (öğretim) terimleri-ni kullanarak şöyle diyor: "Onları arındırıp yücelten, onlara kitabı ve hikmeti öğreten bir elçi gönderdi."(1) Tezkiye, insa-na lâyık kemal doğrultusundaki eğitimdir. Bu eğitim, kema-lin bütün unsurları ile donanmış, elverişli bir örneğin varlığı-nı gerektirir. nitekim yüce Allah şöyle buyuruyor: "allah'ın Elçisi'nde sizin için güzel bir örnek vardır."(2)

İşte tarih boyunca gelen peygamberler ile arkalarından gelen seçkin vasiler, önderler özveriyi gerektiren hidayet yo-lunu izlediler, meşakkatli eğitim yolunda yürüdüler, ilâhî el-çilik ve önderlik görevini yerine getirme yolunda her türlü zorluğa katlandılar, ilâhî hedeflerinin gerçekleşmesi yolunda kendini ilkelerine ve inançlarına adamış bir insanın feda ede-bileceği her şeylerini feda ettiler.

yüce Allah onların yüzyıllar boyu süren kesintisiz gay-retlerini ve cihatlarını, peygamberlerin sonuncusu olan Hz. muhammed'in (s.a.v) peygamberliği ile taçlandırdı, büyük emaneti ve bütün aşamaları ile hidayet sorumluluğunu ona yükledi, ondan bu emanetin hedeflerini gerçekleştirmesini is-tedi. Bu en büyük peygamber bu sarp ve dikenli yolda müthiş adımlar attı, köklü değişimlere yol açan davetler ve inkılâpçı hareketler alanında son derece kısa sürede mümkün olan en büyük başarıyı gerçekleştirdi.

1- Cuma, 2 2- Ahzâb, 21

15

Hz. Peygamber'den (s.a.v) sonra onun yolunu devam etti-ren seçkin hidayet önderleri de Peygamber efendimizin (s.a.v) açtığı çığırı ısrarla izlediler. ümmet, teveccühünü onlara yö-nelterek onlarla kaynaştı, onları hidayet Önderleri ve mü-minlerin yolunu aydınlatan yıldızlar olarak benimsedi. onlar Allah'a ve o'nun rızasına ulaştıran kılavuzlar, Allah'ın emri-nin kararlı uygulayıcıları, Allah sevgisinde kemale erdirenler, Allah özleminin ateşinde eriyenler, imrenilen insanî kemalin zirvelerine yönelik tırmanışta birbirleri ile yarışanlardır.

onların hayatı cihadın, sabırla Allah'a itaat etmenin, za-limlerden gelen cefanın çeşitli örnekleri ile doludur. öyle ki, yüce Allah'ın hükümlerini yürürlüğe koyma uğrundaki ka-rarlı direnişin en üstün örnekleri oldular. Bu direnişin arka-sından onurlu şehitliği, onursuz hayata tercih ederek yüce bir mücadelenin ve büyük bir cihadın arkasından Allah'a kavuş-ma başarısını elde ettiler.

Bu hidayet önderlerinden biri de hiç kuşkusuz nübüvvet evinde gözlerini dünyaya açan, risalet sahibinin öğretilerin-den fazlasıyla nasibini alan ve tüm müslümanlara, özellikle de müslüman kadınlara örnek olan Resul-i ekrem'in yegane kızı hz. Fatımatü'z-zehra'dır. o fatıma ki, İslâm tüm boyutları ile onun yaşamında somutlaştı. o kadın ki, Hz. Resulullah'ın (s.a.v) "Âlemlerin kadınlarının efendisi" olarak nitelediği şah-siyettir. o ki, iman ve temizlik saçan parlak nur, aşılmaz kale ve tüm insanlığa üstün bir örnek idi. Allah'ın selâmı ona, ba-basına, eşine ve çocuklarına olsun.

elinizde bulunan bu kitapçık, hidayet önderlerinden olan bu yüce şahsiyetin kısaca hayatını içermeye çalışmış, az da olsa deryadan damlalar sunmayı amaçlamıştır.

16

BİrkAç sATIrdA Hz. fATImA

• Hz. fatımatü'z-zehra (r.a), Hz. muhammed b. Abdullah'ın (s.a.v) ve Hatice bint-i Hu-veylid'in (r.a) kızıdır.

Tarihin tanık olduğu en şerefli anne-babanın çocuğu ola-rak dünyaya geldi. Tarihte hiç kimse onun babası gibi, birkaç yıl içinde, tarihin seyrini değiştirecek, insanlığı değişik alan-larda harekete geçirecek, ileri götürecek etkinlikler göstere-memiş, bu denli müthiş eserler bırakamamıştır. yine tarihte onun annesi gibi bir anneden hiçbir zaman söz edilmemiştir. onun annesi bütün varlığını, kendisine sunduğu hidayet ve nura karşılık yüce eşi ve hikmet esaslı ilkeleri uğruna feda etmiştir.

• İşte bu büyük anne ve babanın gölgesinde fatıma Betül yetişti. omuzlarında peygamberlik yükünü taşıyan, bu kutsal emaneti hedefine ulaştırmak için dağların tahammül edeme-diği işkencelere katlanan babasının şefkatinin her an hissedil-diği bir evde büyüdü. Babası nereye yönelse, ne tarafa gitse Kureyş'in ve Kureyşlilerin kışkırttıkları ayak takımının ve kö-lelerin kendisini sürekli olarak gözettiklerini, taciz ettiklerini görüyordu. Küçük yaşına rağmen fatımatü'z-zehra bütün bunları görüyordu. Annesiyle beraber, bu eziyetlerin babası üzerindeki etkisini hafifletmek için elinden geleni yapıyordu. utanç verici eziyetleri gözlemledikçe, yürek paralayıcı bir acı hissediyordu. İlk müslümanların gördükleri baskı ve acıları kendisi de bizzat yaşıyordu.

17

• Hz. fatımatü'z-zehra ilâhî risaletin tebliği sürecinin karşı karşıya kaldığı zorlukları, sıkıntıları daha çocukluğu-nun ilk günlerinden itibaren yaşadı. Babası ve annesiyle ve Haşim-oğulları'nın diğer mensuplarıyla birlikte ebu Talib vadisi'nde sosyal ve ekonomik ablukaya tâbi tutulduğu sıra-da, henüz iki yaşındaydı.

• Büyük zorluklarla geçen üç yıllık ablukanın kaldırılma-sından sonra, şefkatli annesinin vefatı sınavıyla karşı karşıya kaldı. Babasının en büyük hamisi ve amcası olan. ebu Talib'in vefatıyla sarsıldı. o sırada altı yaşına henüz girmişti. Ama bü-tün bunlara rağmen meşakkatlere katlanma, zorluklara karşı koyma ve büyük sıkıntılara tahammül etme hususunda baba-sı için bir teselli kaynağıydı. yalnızlığında babasına arkadaş-lık ediyor, Kureyş azgınlarının ve zorbalarının rencide edici baskılarından dolayı hissettiği üzüntüyü paylaşıyordu.

• mübarek ömrünün sekizinci yılında, amcasının oğluyla ve diğer fatıma'larla birlikte medine'ye hicret etti. İmam Ali b. ebu Talib ile evleninceye kadar babası yüce Resul (s.a.v) ile beraber yaşadı. Bundan sonra, Hz. Peygamber (s.a.v) evinden sonra İslâm toplumunun en şerefli evinin temelleri de atılmış oldu. Bu ev, tertemiz nebevî sülâlenin barınağı, bereketli Re-sul (s.a.v) soyunun cömert Kevser'i oldu.

• Hz. zehra ideal bir eşliğin ve yüce anneliğin en gör-kemli örneğini sergiledi. Hem de İslâm tarihinin en çetrefilli, en zorlu dönemlerinde... öyle bir zaman ki, İslâm, cahilî bir çevrede ve kabileci geleneğin hüküm sürdüğü bir ortamda kalıcılık ve yücelik yolunu açmak amacındaydı. Çünkü ca-hiliye toplumu ve kabileci ortamı, kadını insan olarak kabul etmiyor, kız çocuğunu bir utanç, bir ayıp olarak algı-lıyordu. Bu nedenle fatıma gibi birisi -par-lak muhammedî risaletin kızı, eşsiz ilâhî kıyamın çocuğu olarak- bireysel, ailesel ve toplumsal yaşam tarzıyla, risalet kavramlarını ve değerlerini

18

pratik olarak hayatında somutlaştıran pratik ve gerçek bir ör-nek sunmak durumundaydı.

• Hz. zehra bütün insanlık dünyasına, bir kadın olarak insan-ı kâmil olduğunu, kadınlık doğasının böyle bir mükem-meliyete erişebileceğini, Allah'ın sınırsız kudretine ve akıllara durgunluk veren yaratıcılığına delâlet eden en büyük ayetler-den, en parlak kanıtlardan biri olabileceğini kanıtladı.

• zehra Betül, Ali el-mürtaza'ya cennet gençlerinin iki efendisi, Resulullah'ın (s.a.v) oğulları Hasan ve Hüseyin'i, bu iki büyük imamı ve saygı değer mücahit, sabır ve direniş sem-bolü olan zeyneb-i Kübra ve ümmü gülsüm'ü doğurdu.

• Hz. zehra en zor zamanlarda ve en kritik durumlarda babasının ve kocasının (selâm üzerlerine olsun) yanında yer aldı. o; çabaları, cihadı, açıklamaları ve -Hz. Resul'ün (s.a.v), vefatından sonra İslâm'a yardım etme misyonunu kendilerine vermiş olduğu- ehlibeyt-i Resulü eğitmesiyle İslâm'a yardım-cı oldu. nitekim fatıma Hz. Resul'ün (s.a.v) ehlibeyt'inden, onun vefatından sonra, ona ilk kavuşan kimse oldu.

• Hz.fatıma müşriklere karşı yapılan cihatta, münafıkla-rın komplo ve plânlarının boşa çıkarılması amacına yönelik mücadelede aktif rol aldı. Sapkınların karşısına dikilmek-le parladığı gibi, müslüman kadınların eğitimi alanında da parladı. Kahramanlığın, cihadın, sabrın, inancı uğruna ken-dini feda etmenin, fedakârlığın ve akideyi her türlü değerden üstün tutmanın gerçek bir sembolüydü o. Bir insanın, göz kamaştırıcı kemalin doruklarına yükselebileceği en kısa bir zaman diliminde, bu alanların tümünde, öncekilerin ve son-rakilerin ulularını geride bırakacak bir üstünlüğe erişti.

Selâm ona, doğduğu, bütün şeref, yücelik özelliklerini ve onur süslerini üzerinde taşıyarak dirileceği güne...

19

Hz. fATImA'nIn doğumu

yüce Allah, Hz. fatıma'nın tertemiz ve dosdoğru kişili-ğinin oluşmasına elverişli ortamı hazırlamıştı. Baba, Resul-i ekrem (s.a.v), anne de Hatice idi.

ebu Basir, İmam Cafer-i Sadık’tan şöyle rivayet eder: "Fa-tıma, Peygamberimizin (s.a.v) doğumunun (milâdının) kırk beşinci senesinin cemaziyelahir ayının yirminci gününde dünyaya geldi. Mekke'de sekiz yıl, Medine'de ise on yıl kaldı. Babasının ölümün-den yetmiş beş gün sonra, hicretin on birinci senesinin cemaziyel-ahir ayının üçüncü gününe denk gelen salı günü vefat etti."

Hz.Fatıma'nın İsimleri

sıddıka; çok tasdik eden (Allah'ın selâmı ona olsun). Hz. fatıma babasının sözlerini tasdik eder, onları davranışlarıyla da doğrulardı. Sözlerini eksiksiz yerine getirirdi. o, es-Sıddı-katu'l-Kübra idi. Torunu İmam Sadık'tan da rivayet edildiği gibi, asırlar onun marifeti ekseninde döndüler.

mübareke: ondan çok hayır kaynaklandığı için bu ismi almıştır.

Kur'ân onu Kevser diye isimlendirir. Bunun nedeni de Hz. Peygamber'in (s.a.v) soyunun onun aracılığıyla devam etmesidir. ya da Allah'ın, Resul'üne verdiği çok hayrın en önemli göstergelerinden biridir. nitekim Kevser suresi'nde buna değinilir.

20

İbn Abbas, Peygamberimizin (s.a.v) şöyle dediğini rivayet eder: "Kızım Fatıma beşerî bir huridir. Hayız kanı görmez, Allah onu ve sevenlerini ateşten koruduğu için 'Fatıma' adını almıştır."(1)

Resulullah (s.a.v) bir diğer hadiste de şöyle buyuruyor: "Fatıma, insan hurilerdendir. Cenneti özlediğimde, onu öperdim."(2)

enes b. malik'in annesi şöyle der: "fatıma, dolunay gi-biydi. ya da bulutların ardından çıkan güneş gibiydi. Kızıla çalan bir beyazlığı vardı. Saçları simsiyahtı. İnsanlar içinde Resu-lullah'a (s.a.v) en çok benzeyen oydu."(3)

Her türlü kirden ve pislikten arındığı için, kendisine tahi-re lakabı verilmişti. nitekim Kur'ân-ı Kerim Tathir Ayeti'nde onun her türlü kirden temizlenmiş olduğuna tanıklık etmiş-tir.

Hz. fatıma'nın bir lakabı "raziye", bir diğeri de "merziyye"dir. Çünkü o, kendisi için takdir edilen dünyanın acılarına, zorluklarına, musibetlerine ve bunlardan dolayı alacağı sevaba razıydı. Kur'ân-ı Kerim'in "İnsân Suresi"nde haber verdiği gibi, Rabbinin katında razı olunmuş biriydi. Rabbi, onun çabasından razı olmuş ve onu en büyük korku-dan emin kılmıştı. o, haklarında "allah onlardan razıdır, on-lar da allah'tan razıdırlar."(4) buyurulanlardan biridir. Rab-binden çok korktuğundan kuşku yoktur; onun hayatı bunun tanığıdır.

Resulullah (s.a.v) ona "Ümmü Ebîha" yani "Babasının Anası" lakabını takmıştı. Bu, onun değerine, saygınlığına yö-nelik bir işaretti. Çünkü hiç kimseyi, Peygamberimiz (s.a.v), onu sevdiği kadar sevmiyordu. Hiç kimse Peygamber (s.a.v)

1- Tarih-i Bağdad, 12/331, Hadis no: 67722- Tarih-i Hatib el-Bağdadî, 5/87; el-gadîr, 3/183- el-müstedrek, Hakim, 3/1614- mâide, 119

21

yanında onun derecesine ve konumuna yetişememiştir. Hz. Peygamber (s.a.v), ona, evlâdın annesine yaptığı muamelenin aynısını yapıyordu. nitekim o da, Hz. Peygamber'e (s.a.v) annenin evlâdına davrandığı gibi davranıyordu. Çünkü Peygamber'i (s.a.v) kucaklıyor, yaralarını sarıyor ve acılarını hafifletiyordu.

22

Hz. fATImA'nIn şAHsİyeTİnden İzlenİmler

fatımatü'z-zehra, en büyük Peygamber'in (s.a.v) kızı, eşsiz kahramanın eşidir. Hz. fatıma , son risaletin parlayan aydınlık yüzüdür. Dünya kadınlarının efendisidir. Tertemiz sülâlenin emanet edildiği temiz barınak, Hz. Resulullah'ın (s.a.v) soyunun yeşerdiği mümbit mekândır. (Allah'ın selâmı hepsinin üzerine olsun.)

onun hayat hikâyesi, risalet tarihiyle paralellik arz et-mektedir. Çünkü hicretten sekiz yıl önce dünyaya geldi ve Hz. Resulullah'ın (s.a.v) vefatından birkaç ay sonra da vefat etti.

Hz. Peygamber (s.a.v) Kur'ân'da izlenen çizgiye uyarak tertemiz zehra'nın büyük makamına işaret etmiş, onun risa-let sürecinde öncü konumuna ulaştığını vurgulamıştır.

23

Hz. fATImA'nIn kİşİlİğİnden gÖrünümler

Hz. fatıma'dan söz ederken, gözlerini aydınlığa açtığı andan, gözlerindeki hayat parıltısının söndüğü ana kadarki, kısa sürenin sınırlarını aşmak gerektiğini biliyoruz. onun ki-şiliğini, bu başlangıçla bu son arasına sıkıştıramayız. o, insan düşüncesini temelinden sarsan ve insan düşüncesini kuşakla-rın ötesine taşıyan bir Peygamber'in kızıdır.

Hz. fatıma olgun bir akla, kusursuz bir ruh güzelliğine, saflık ve berraklığa, asil ve üstün bir kereme sahipti. üzeri-ne aydınlığını saçan, kendisinden katkı gören ve düşünce ve ürün olarak kendisini ifade eden bir atmosferde yaşadı. Bir devrime dönüşen risalet misyonu içinde bir çizgi olarak belir-ginleşti. Böylece kendisi de risalet devriminin temellerinden biri oldu. öyle ki, onun tarihini doğru anlamadan risalet tari-hini doğru anlamak mümkün değildir.

Hz. fatıma, kadının insanlığını, saygınlığını, kerametini, kutsallığını, (ilâhî emir ve yasaklar hususunda) koruyuculu-ğunu ve özenini en onurlu bir şekilde temsil etti. Bunun ya-nında üstün bir zekâya, keskin bir ferasete ve geniş bir bilgiye sahipti. nübüvvet mektebinde eğitim görmesi, risalet külli-yesinden mezun olması onur ve övünç olarak ona yeter. gü-venilir elçi olan babasının Rabbinden aldıklarını, o da ondan aldı. Hiç kuşkusuz o, anne ve babasının evinde, mekke'deki başka hiçbir çocuğun öğrenemediği şeyleri öğrendi.

24

Kur'ân'ı seçkin Peygamber'den dinledi. Sonra Ali mürtaza'dan dinledi. onlardan dinlediği bu Kur'ân'la namaz kıldı, onunla ibadet etti. öyle ki, şeref sahibi ve saygın hiçbir kimse onun düzeyine erişememişti.

zehra, iman ve kesin inanç üzere yetişti. İnanç bağına bağlılık, ihlâs ve dünyadan uzaklaşmayı esas alan bir anla-yışla büyüdü. yılların geçmesiyle birlikte, rakipsiz bir şeref pınarı olduğunu öğrendi. Her olgunlukta babasını adım adım izleyerek büyüdü zehra. Hatta Aişe validemiz onun hakkın-da şöyle demişti:

"Allah'ın yarattıkları içinde söz ve konuşma olarak Resulullah'a (s.a.v) fatıma kadar benzeyen birini görme-dim…"

Buradan hareketle Aişe validemizin, "yeryüzünde Hz. Peygamber'in (s.a.v) fatıma'dan daha çok sevdiği bir kadın daha yoktu." şeklindeki sözünün gerisindeki sırrı anlıyoruz. yine Aişe validemiz bu durumu şu sözleriyle açıklıyor: "Ken-di babası dışında, fatıma'dan daha doğru sözlü birini görme-dim." Böylece fatıma müminlerin, kutsiyeti karşısında ürper-dikleri kâmil kadınlığın eşsiz bir tablosu olarak belirginleşti.

1- İlmi ve Edebî Şahsiyet

Babası Resulullah (s.a.v) ve Peygamber ilmi şehrinin kapı-sı kocasıyla her buluşmasında elinden geldiğince ilim öğren-meye çalışırdı. Bunun yanında oğulları Hasan ve Hüseyin'i de sürekli olarak Resulullah'ın (s.a.v) meclisine gönderir, onlar döndükten sonra da onları konuşturarak dinledikleri-ni anlatmalarını sağlardı. Çocuklarına üstün bir terbiye ver-mek için büyük bir çaba sarf ettiği gibi, ilim öğrenmek için de büyük bir çaba sarf ederdi. ev işlerinin çokluğuna rağmen, öğrendiği bilgileri diğer müslüman kadınlara aktarmayı da ihmal etmezdi.

25

İlim öğrenme ve ilmi yayma hususundaki bu kesintisiz çabaları sonucu, en büyük hadis ravilerinden ve tertemiz nebevî sünnetin aktarıcılarından biri oldu.

2- Yüksek Ahlâkı

fatıma, "yüksek bir ahlâka, onurlu bir karaktere, üstün bir nefse, ulu bir duyarlılığa, çabuk kavrayan bir anlayışa, keskin bir zihne, yüce bir erdeme, parlak bir üstünlüğe, misk kokan bir nefese, cesur bir yüreğe, bitmek nedir bilmeyen bir heyecana, yüksek bir hamiyet duygusuna, kendini beğen-mişlikten uzaklığıyla hayranlık uyandıran bir izzete sahipti. Kibirlilerin tasavvur ettikleri büyüklük onun düzeyine eriş-mekten çok uzaktı. Büyüklenenlerin ve zorbaların karşısında eğilmezdi."

o, hoşgörü, sükûnet ve geniş göğsüyle, geniş ufuklu va-karıyla, öz güven ve yumuşaklığıyla, ağırlığı ve temkinlili-ğiyle, sağlam karakteri ve iffetiyle, onurunu korumasıyla bir ahlâk abidesiydi.

Babasının vefatından önce, parlak bir onur ve açık bir hâyâ timsaliydi. güler yüzlü ve mütebessim bir güzellik abi-desiydi. Ama babasının (s.a.v) vefatıyla birlikte yüzündeki tebessüm kaybolmuştu.

Dilinden haktan başka bir söz dökülmezdi, sadece doğru-yu konuşurdu. Kimsenin kötülüğünden söz etmezdi. gıybet etmez, kimseyi arkadan çekiştirmezdi. Kimseyi küçümseyici kaş göz işareti yapmazdı. Başkalarının sırrını saklar, verdiği sözü tutardı. İstişarede doğruyu söyler, onların gerçek hay-rını isterdi, başkalarının mazeretlerini kabul ederdi. yanlış-lıkları hoş görürdü. Çok kere sürçmeleri ve kötülükleri hilim hoşgörüyle karşılardı.

"Kötülükten kaçar, daima iyiliğe eğilimliydi. güvenilirdi. Sözünde doğruydu. İyi niyetliydi ve sözünde kesinlikle du-

26

rurdu. İffetin en yüksek doruklarındaydı. Tertemiz bir ünü vardı ve adında en ufak bir leke yoktu. eğilimleri üzerinde hevâsının etkisi yoktu. Hz. zehra az ile yetinen zühd sahibi biriydi. o, ihtirasın kalbi parçaladığını, işlerde düzensizlik ve dağınıklığa neden olduğunu çok iyi biliyordu. o, hayatının sonuna kadar babasının kendisine söylediği şu sözü prensip edindi: "Ey Fatıma! Ebedi nimetlere kavuşa bilmen için, dünya ha-yatının acılarına karşı sabret." Basit bir hayata razıydı. Hayatın zorluklarına karşı sabırlıydı. Helâlin azıyla yetinirdi. Razıydı ve kendisinden razı olunmuştu. Başkasına ait olan, başkası-nın sahip olduğu şeylere göz koymazdı. Hakkı olmayan bir şeye de gözlerini dikmezdi. Allah'tan başkasından bir şey is-temeye tenezzül etmezdi. o, yüzsüzlük etmez onurlu nefsin tam bir timsaliydi. nitekim babası (s.a.v) şöyle demişti: "Asıl zenginlik gönül zenginliğidir."

o, dünyasını bir yana bırakarak kendini Rabbine adayan Hz. Betül'dü. Dünyanın çekici süslerine arkasını dönmüştü. Dünya hayatının aldatıcı güzelliklerine eğilim göstermiyordu ve dünyaya meyletmenin ne büyük felâketlere yol açtığını çok iyi biliyordu. Dünya hayatının zorluklarına sabrederken, di-linden Rabbinin zikrini eksik etmeden sorumluluğunu yerine getirme hususunda muazzam bir sabır örneği sergiliyordu.

Hz. zehra'nın asıl ilgisi ahirete yönelikti. Dünyanın göz alıcı güzelliklerine değer vermiyordu. Çünkü babasının (s.a.v) dünyadan, dünyanın nimetlerinden, lezzetlerinden ve şehevî arzularından yüz çevirdiğini görüyordu.

3- Cömertliği ve Başkalarını Kendine Tercih etmesi

Cömertliği ve eli açıklığı bakımından tam da babasının yolunda gidiyordu. Kuşkusuz o, babasının (s.a.v) şöyle de-diğini duymuştu: "Cömert insan Allah'a yakındır, insanlara ya-

27

kındır, cennete yakındır. Buna karşılık cehennemden uzaktır. Allah cömerttir, cömertleri sever." Başkalarını kendine tercih etmek, babasının (s.a.v) bir şiarıydı. Hatta eşlerinden biri şöyle de-miştir: "Resulullah (s.a.v) dünyadan ayrılıncaya kadar, hiçbir za-man üç gün üst üste doymadı." Hz. Resul (s.a.v) şöyle derdi: "Eğer istesek doyarız, fakat başkasını kendimize tercih ediyoruz." Hz. zehra, başkasını kendisine tercih edenlerin en hayırlısıy-dı, bu konuda hiç kimse onun düzeyine erişemezdi. Babası-nın kusursuz bir izleyicisiydi.

4- İmanı ve Allah'a Sunduğu Kulluğu

İmam Hasan b. Ali anlatır: "Anam fatıma'yı, bir cuma gecesi mihrabında ibadet ederken gördüm. şafak sökünceye kadar sürekli rükua gitti, secde etti ve hep mümin erkekler-le mümin kadınlara isim vererek dua ettiğini duydum. uzun uzun dua ediyordu. Kendisi için hiç dua etmiyordu. Dedim ki: 'Anneciğim! niçin başkaları için dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?' Dedi ki: Yavrucuğum! Önce komşu, sonra ev."

Cuma gününün son saatlerini duaya ayırırdı. öte yandan mübarek ramazan ayının son on gecesinde hiç uyumazdı. evindeki herkesi gecesini ibadet ve dua ile ihya etmeye teşvik ederdi.

Hasan el-Basrî şöyle der: "Bu ümmet içinde fatıma-dan daha çok ibadet eden bir başkası daha yoktur. namazda o kadar uzun süre kıyamda kalırdı ki, ayakları şişerdi. namaz kılarken Allah korkusundan nefes nefese kalırdı."

fatıma hayatı boyunca hiç mihraptan çıkmadı ki. Bütün hayatı sürekli bir secde hâlinden başka bir şey miydi ki? o kocasına iyi davranırken, çocuklarını eğitirken Allah'a iba-det ediyordu. genel işleri icra ederken Allah'a itaat ediyor, o'na kulluk sunuyordu. yine yoksullara yardımcı olurken de

28

Allah'a ibadet ediyordu. o evinin diğer halkıyla beraber yok-sulları kendine tercih ederken de, Allah'a kulluğun bir gere-ğini yerine getiriyordu.

6- Acıma Duygusu ve Şefkati

Hz. zehra sevgiyi, acıma duygusunu ve şefkati de baba-sından almıştı. Babasına (s.a.v) karşı tam bir iyilik timsaliydi. Bütün sevgisini, acıma duygusunu ve bağlılığını ona özgü kılmıştı. onu (s.a.v) kendine tercih ederdi. Babasının evinin idaresini kendisi üstlenmişti. evini çekip çeviren oydu. Hz. Peygamber için yararlı olacağını düşündüğü işi yerine getirir, huzur ve rahat içinde olmasının ortamını hazırlardı. Babası Resulullah'ı (s.a.v) memnun edecek şeyi bir an önce gerçekleş-tirmek için âdeta koşardı. yıkanması için su döker, yemeğini hazırlar ve elbisesini yıkardı. Bunun yanında diğer kadınlarla birlikte seferlere katılır, yiyecek ve su taşır, yaralılara su ver-me ve onları tedavi etme işlerine katılırdı. uhud Savaşı'nda babasının yarasını saran oydu. Kanın durmadığını görünce, bir hasır parçasını alıp yakmış, küllerini yaranın üzerine dök-müş, böylece kanın durmasını sağlamıştı… medine etrafında hendek kazıldığı sırada babasına bir parça ekmek getirmişti. ekmeği babasına verince, "Bu nedir ey Fatıma?" diye sormuş, o da şu cevabı vermişti: "oğullarıma yaptığım ekmektendir. onun bir parçasını sana getirdim." Bunun üzerine Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Kızım! Üç günden beri babanın boğazın-dan geçen ilk lokma budur."

Hz. fatıma, Resulullah efendimizin (s.a.v) hayatının ilk dönemlerinde önce babasını, sonra annesini, ardından, haya-tının en zor döneminde, davet ve Allah yolunda cihadın en çetin sürecinde eşi Hatice'yi kaybetmesinden dolayı yaşadığı duygusal boşluğu doldurmayı başardı.

29

6- Kesintisiz Cihadı

Hz. fatıma, İslâm ile cahiliye arasındaki savaşın en şid-detli, en keskin zamanında dünyaya geldi. o, gözlerini dün-yaya açtığı sırada, müslümanlar, zorba putperestliğe karşı verdikleri cihadın en ağır koşullarını yaşıyorlardı. Kureyş, Resulullah'a (s.a.v) ve tüm Haşimoğulları boyuna abluka uyguluyordu. Peygamberimiz (s.a.v) cihadın fedakâr fertle-rinden biri olan eşi ve kızıyla birlikte abluka altındaki vadi-ye girdi. Kureyşliler onları üç yıl boyunca "ebu Talib vadisi" denilen yerde kuşatma altında tuttu. onları bütün temel ih-tiyaçlardan yoksun bıraktılar. İşte Hz. zehra çocukluğunun başlarında bu dayanılmaz kuşatmayı, acı veren yoksunluğu ve bu ağır yaşam koşullarını yaşadı. Bunları yaşarken hakkı savundu, ilkeler uğruna fedakârlık göstermenin görkemli bir örneğini sergiledi.

Ağır ve dayanılmaz kuşatma yılları geride kaldı. Hz. Re-sulullah (s.a.v) bu süreçten zaferle çıktı. Aynı yıl içinde Hz. Hatice vefat etti. yine aynı yıl içinde Peygamber'in amcası, davetin hamisi ve İslâm'ın yardımcısı ebu Talib de vefat etti. Hz. Resul (s.a.v) en sevdiği ve en aziz bildiği insanları yitir-dikten sonra, gönlü hüzün ve kederin mekânı oldu.

Böylece Hz. fatıma, annesinin şefkatini doyasıya hisset-meden, kendisini babasıyla acıları ve zorlukları paylaşır bul-du. Amcası ve hamisi öldükten sonra, Kureyş, bütün kinini Resulullah'a (s.a.v) kustu. ona bu güne kadar yapmadığı ezi-yetleri yaptı. Hz. zehra, kendi gözleriyle Kureyş'in beyinsiz-lerinin ve azgın çapulcularının Hz. Resul'e (s.a.v) yaptıkları eziyetleri ve işkenceleri, hakaretleri görüyordu. oysa Hz. Peygamber (s.a.v) onları karanlıklardan aydınlığa, nura çı-karmak istiyordu. Bu arada bu tür muamelelere maruz ka-lan Hz. Peygamber (s.a.v) fatıma'nın acılarını hafifletmeye ve onu direnmeye teşvik ediyordu: "Ağlama, kızım. Allah senin

30

babanı koruyacak ve onu din ve risalet düşmanlarına karşı muzaffer kılacaktır." Böylece Hz. Peygamber (s.a.v) kızına yüksek bir cihat ruhunu aşılıyordu, kalbini sabır ve zafere güven duygu-suyla dolduruyordu.

Hz. fatıma, babasının medine'ye hicret etmesinden son-ra, Kureyş'in kibrini ve gururunu hiçe sayan amcasının oğlu Ali b. ebu Talib ile birlikte mekke'nin korkulu atmosferinden hicret etti. Ali, onca yolu yaya yürüyerek kat ettiği için ayak-ları şişmiş bir hâlde "Kuba"da Resulullah'a yetişti.

Babası kutlu İslâm devletinin temellerini attıktan sonra fatıma kocasının medine'deki mütevazı evine taşındı. Allah yolunda cihadın ve mücadele hayatının zorluklarına sabret-me noktasında eşine yardımcı oldu. Bu hâliyle o, eşsiz bir aile örneği sergilemek istiyordu.

Hz. fatıma her cumartesi sabahı şehitlerin kabirlerinin başına geliyor, onlara rahmet ve bağışlanma diliyordu. Haf-taya başlarken gerçekleştirdiği bu davranış, onun cihada ve şehitliğe verdiği önemi sergiliyordu.

31

Hz. fATImA'nIn vefATI

Hz. Peygamber'in Vefatı ve Fatıma

Peygamberimizin (s.a.v) hastalığı ağırlaşıp, acıları iyi-ce artıp ölüm anı yaklaşınca, emirü'l-müminin Ali mübarek başlarını kaldırıp kucağına koydu. Bu sırada Hz. Peygamber (s.a.v) bayıldı. fatıma yüzüne bakıyor, ağıtlar yakıyor, göz yaşları dökerek şöyle diyordu:

"Beyaz yüzlüdür. yüzü hürmetine bulutlardan yağmur istenir. / yetimlerin koruyucusu, dulların sığınağıdır."

Resulullah (s.a.v) gözlerini açtı ve inilti şeklinde çıkan za-yıf bir sesle şöyle buyurdu: "Kızım şöyle de:

muhammed sadece bir peygamberdir. Ondan önce daha nice peygamberler gelip geçti. Şimdi eğer o ölür veya öldürülürse, topuklarınızın üzerinde geri mi döneceksiniz? Kim iki topuğu üzerinde geri dö-nerse, bilsin ki allah'a hiçbir zarar vermez. allah şükredenleri ödüllendirecektir."(1)

fatıma uzun uzun ağladı. Peygamberimiz (s.a.v), yaklaşma-sı anlamında işaret etti. fatıma'ya gizlice bir şeyler fısıldadı. Bu-nun üzerine az önce ağlayan fatıma'nın yüzü sevinçten parladı.

enes'in şöyle dediği rivayet edilir: Peygamberimizin (s.a.v) vefat ettiği son hastalığı esnasında fatıma yanında

1- Âl-i İmrân, 144

32

oğulları Hasan ve Hüseyin olduğu hâlde, Hz. Peygamber'in (s.a.v) yanına geldi. Peygamber'in (s.a.v) üzerine kapandı ve ağlamaya başladı. Peygamber (s.a.v) ona dedi ki: "Ey Fatıma! Benim için ağlama. Dövünme, yüzünü tırmalama. Benim için saçı-nı başını yolma. Ah-u figan edip vaveyla koparma. Allah'a sığına-rak teselli bul." Ardından ağladı ve şunları söyledi: "Allah'ım! Ehlibeyt'im sana emanettir. Allah'ım! Bunlar, sana ve müminlere bıraktığım emanettirler."

Fatıma'nın Ahiret Yolculuğundan Önceki Son Saatleri

Hz. fatıma, can verdiği gün bütünüyle yatağa düşmüştü. Bir deri, bir kemik kalmıştı. Babasını rüyasında görmüş, ona şöyle demişti: "Kızım! Bana gel. Seni çok özledim." Ardından şöyle demişti: "Bu akşam yanıma geleceksin!…"

uykusundan uyandı, ahiret yolculuğunun hazırlıklarına başladı. Doğru sözlü ve söyledikleri doğrulanan ve "Beni rü-yada gören gerçekten görmüştür." diyen babasından yolculuğa çıkacağını duymuştu. şu hâlde haberin doğruluğundan kuş-kulanmaya, tereddüt etmeye gerek yoktu.

gözlerini açtı. Bütün gücünü topladı. ölüm öncesi son sil-kiniş sürecini yaşıyordu belki de. gerekli hazırlıkları yapmak için ayağa kalktı. Hayatının bu son anlarını ganimet bildi. Hz. zehra duvara tutunarak evin su bulunan tarafına doğru yürü-dü. Titrek elleriyle çocuklarının elbiselerini yıkadı. Sonra ço-cuklarını çağırdı, başlarını yıkadı. Bu sırada Hz. Ali eve girdi. Sevgili eşinin hasta yatağından kalktığını, ev işlerini yapmaya başladığını gördü. o’na bakınca yüreği sızladı. fatıma, sağlık-lı zamanlarında bile kendisini yoran ağır işlere bu hâldeyken yeniden koşmuş olduğuna yüreği dayanamadı. Sağlığı bo-zulduğu hâlde, bu ağır işleri yapmaya kalkmasının sebebini sormasında şaşılacak bir şey yoktu elbette. fatıma da büyük

33

bir açıklıkla, bu günün, hayatının son günü olduğunu, çocuk-larının başlarını ve elbiselerini yıkamak için kalktığını söyledi. Çünkü bu günden sonra anneleri olmayacak, yetim kalacaklar. Hz. Ali, bu haberin kaynağını sordu, fatıma gördüğü rüyayı anlattı. fatıma bizzat kendisi, hiçbir şüpheye yer bırakmayacak şekilde kendi ölüm haberini eşine vermiş oluyordu.

İbn Abbas, fatıma'nın yazılı bir vasiyetini rivayet etmiştir ve bu rivayette şöyle deniyor:

"Bu, Resulullah'ın (s.a.v) kızı fatıma'nın vasiyetidir. o bu vasiyette bulunurken Allah'tan başka ilâh olmadığına ve muhammed'in Allah'ın kulu ve resulü olduğuna, cennetin ve cehennemin hak olduğuna, kıyamet gününün gelmesinde şüphe bulunmadığına ve Allah'ın kabirlerde bulunan herkesi dirilteceğine şahitlik etmektedir. ey Ali! Ben, muhammed'in kızı fatıma'yım. Allah beni seninle evlendirdi ki, dünya ve ahirette senin olayım. Sen başkalarından daha çok bana ya-kınsın. na'şımın üzerine kâfur dök, beni yıka ve geceleyin beni kefenle. namazımı kıl ve cenazemi geceleyin defnet. Hiç kimse bilmesin. Seni Allah'a emanet ediyorum ve çocukları-ma selâm söyle kıyamete kadar."

Ömrünün Son Anları

Hz. fatımatü'z-zehra evin ortasına serili yatağına döndü ve yüzünü kıbleye çevirerek yatağa uzandı.

Söylendiğine göre, fatıma kızları zeyneb ve ümmü gülsüm'ü Haşimoğulları'ndan bir kadının evine gönderir ki, annelerinin ölümünü görmesinler. o, bunları, kızlarına duy-duğu şefkatin, merhametin gereği olarak yapıyordu ki, ölüm musibetinin o ağır etkisinden korunsunlar.

Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin o sırada evin dışındaydılar. Belki de o sırada zorunlu olarak ve belli bir maksada binaen dışarı çıkmışlardı.

34

esma'dan rivayet edilir ki, fatımatü'z-zehra son nefesi-ni vermek üzereyken esma'ya şöyle dedi: "Resulul-lah (s.a.v) vefat ederken Cebrail cennetten kâfur getirmişti. Resulullah bu kâfuru üç kısma ayırdı; bir kısmını kendisi için, bir kısmını Ali için ve bir kısmını da benim için..." Sonra şöyle dedi: "ey esma! Babamın falan yerde bulunan kâfurunun geri kalanını getir ve başımın ucuna koy." esma kâfuru getirip başının ucu-na koydu. Sonra, namaz kılmak için abdest alırken esma'ya şöyle dedi: "Sürdüğüm kokuyu getir. namaz kılarken giy-diğim elbiselerimi getir." Sonra abdest aldı. örtüyü üzerine serdi ve şöyle dedi: "Biraz bekle, sonra beni çağır. Cevap ver-diysem bir şey yok demektir. Ama cevap vermediysem, bil ki babamın yanına gitmişim. o zaman hemen Ali'yi çağır."

esma seslendi, cevap vermedi. yüzündeki örtüyü kal-dırdı. fatıma, hayattan ayrılmıştı. üzerine kapandı, bir yan-dan öpüyor, bir yandan da şöyle diyordu: "ey fatıma! Ba-ban Resulullah'ın (s.a.v) yanına gittiğin zaman esma bint-i umeys'ten selâm söyle."

Hz. Fatıma'nın Vefat Tarihi

Hz. fatıma'nın hicrî on birinci senesinde vefat ettiğinde kuşku yok. Çünkü Resulullah (s.a.v) hicrî onuncu senede veda Haccı'nı yapmış ve on birinci senenin başlarında vefat etmişti. Tarihçiler, fatıma'nın, babasının vefatından sonra bir seneden daha az bir süre yaşadığı hususunda görüş birliği içindedir-ler. Ayrıca onun, babası hayatta iken, gençliğinin baharında ve sağlıklı olduğu da bilinmektedir. Ama vefat ettiği gün ve ay hususunda derin farklılıklar var tarihçiler arasında.

Bazılarından Hz. fatıma'nın, Hz. Resulullah'tan (s.a.v) sonra altı ay daha yaşadığı rivayet edilmiştir. Bazıları, doksan beş gün yaşadığını, bazıları da yetmiş beş gün veya bundan daha az bir süre yaşadığını söylemişlerdir.

35

Cabir b. Abdullah el-ensarî'den (r.a) şöyle rivayet edil-miştir: "Peygamberimiz (s.a.v) vefat ettiği zaman fatıma'nın yaşı, on sekiz yıl, yedi aydı."

Böylece erdemlerle, örnek menkıbelerle, esasî duruşlarla ve şerefli konum almalarla dolu o görkemli hayat sona erdi. Doğduğu gün, ve diriltileceği gün, Allah'ın selâmı, rahmeti ve bereketi onun üzerine olsun.

Dualarından Örnekler

gece bastırıp karanlık iyice çökünce mihrabında ayağa kalkar, ayaklarını birleştirir ve her şeyden alakasını keserek Rabbine yönelirdi. o'na yakarır, münacat ve ibadet eder, na-maz kılardı. Herkesten ilgisini kesmiş bir dille Allah'a dua ederdi. fatıma duasında şöyle derdi:

– "Allah'ım! Sana ibadet edecek güç, senin kitabını anla-yacak basiret, hüküm ve hikmetini kavrayacak anlayış isti-yorum. Bizim için Kur'ân'ı az bulunur (uzak) kılma, (doğru) yolu bize kaybettirme ve muhammed'in (s.a.v) bize sırt dön-memesini sağla."

– "Allah'ım! şu günümün başını felâh, ortasını iyilik ve sonunu kurtuluş yap. Bizi, sana dönüp pişman olan ve (töv-besi) senin tarafından kabul edilen, sana tevekkül edip, senin kâfi geldiğin, sana yakarıp senin merhamet ettiğin kimseler-den kıl."

– "Allah'ım! Senden hidayet, takva, iffet, müstağnilik, sevdiğin ve razı olduğun şeyleri yapma istiyorum. Allah'ım! zayıflığımız için gücünden, fakirliğimiz ve yoksunluğumuz için zenginliğinden, cahilliğimiz için hilminden ve ilminden istiyorum. Sana şükretmemiz, seni zikretmemiz, sana itaat et-memiz ve sana kulluk sunmamız için bize yardım et. ey mer-hametlilerin en merhametlisi!"

36

37

vahiy evinin Kızı

Hz. Fatımafarklı Kalemlerden

( 2 )

38

39

sunuş

Allah'ın adıyla...Değerli okuyucu,ekim 2004 tarihinde "Hz. fatıma'nın doğum günü" mü-

nasebetiyle düzenlemiş olduğumuz "müslüman kadınlar günü"nde kıymetli misafirlerimize fatıma'nın hayatını anla-tan kitapçık hediye etmiştik.

Hz. fatıma'nın şahsiyetini bir kitapçığa sığdırabilmek imkânsız olsa da bugünün hatırası olarak onun örnek haya-tından enstantaneler sunmak istedik.

Bu yıl ise Hz. fatıma'yı bazı değerli yazarlarımızın ka-leminden aktarmayı ve sizlerle buluşturmayı arzu ettik. ya-zarlarımız Hz. fatıma'yı farklı açılardan ele alıp, baktıkları gönül pencerelerine bizi ortak ederek, fatıma'ya dair duygu-larını, düşüncelerini bizimle paylaştılar.

Akla değil yüreğimize hitap eden her makalenin satır-larından, fatıma sevgisinin yüreğimize akıp hayatımıza ve davranışlarımıza yön vermesini ümit ediyoruz.

Değerli katkılarını bizden esirgemeyen Ahmet Taş-getiren, Bakiye marangoz, Cemil Tokpınar, engin noyan, Sabiha ünlü ve yıldız Ramazanoğlu,'na bir kez de buradan teşekkürlerimizi bildirir, başarılarının devamını Allah'tan ni-yaz ederiz.

gayret Bizden Başarı Allah'tan...ekim 2005

40

"BABAsInIn Annesİ..."

Ahmet TAşgeTİRenBir elmasın her kesitinde ayrı bir rengin ışıltısı parlar.

İsmi tarihlere kazınmış bir kutlu kadının ruh portresinde de aynı pırıltılar görünür.

Böyle bir bakışla...Hazret-i fatıma'ya ait bir "ruh portresi" çizmek için yola

çıksak, belki de en öne çıkan renk, ona, bizzat Peygamber ba-basının yaptığı vasıflandırma olurdu: "Ümmü Ebiha - Türkçe-siyle - Babasının annesi..."

Anne ki, Allah Rasulü için derin bir hasrettir. Anneliği en küçük kızına libas olarak giydirir, onunla te-

selli bulur. Demek bu küçük kızda bir annelik kumaşı var. Hatta

Peygamber'e anne olacak bir kumaş var. Hazret-i fatıma ile ilgili olarak okuduğum metinlerde,

Rasulullah (s.a.v) efendimizin, o geldiğinde ayağa kalktığı-na, yer gösterdiğine, hatta elini öptüğüne dair bilgilere rast-ladım.

ne kadar çarpıcı. "Gönlümün sevinci" diyor Sevgililer Sevgilisi o'nun

için... "Benim nezdimde en aziz olan..." diyor...

41

"tahire" o'nun bir sıfatı... Pirü pak demek. "zehra" bir başka sıfatı... gönüllerde çiçekler açtıran bir

sima... Henüz 28 yaşında iken dünya ömrünü tamamlamış ol-

duğunu okuduğumda şaşırdım. yani "Babasının annesi" diye anılmak için o kadar genç... Ama belki de böylesine genç bir yaşta "Peygamber'in anneliği" sıfatıyla şereflenmek en çarpıcı olanı... oysa içimde o'nun için çok daha ileri yaşlarda bir si-manın olgunluğu yer etmiş.

nasıl olmuş da böyle olmuş? ya da nasıl olur da böyle olur insan?

Herhâlde Peygamber mutfağında pişe pişe... vahiyle, sevgiyle ve çileyle... üzerine deve işkembesi atılan bir "Peygamber Baba"yı

göre göre... onu teselli ede ede...Panayırlarda "la ilâhe illallah deyin kurtulun" çağrıları

ile dolaşan ve arkasından amcasının "Buna inanmayın, bu ak-lını kaçırdı." diye taşlar savurduğu bir "Kutlu Baba"nın üze-rindeki tozları minik elleriyle sile sile...

Acaba niçin "anam" dedi Hazret-i Peygamber, kızı fatıma'ya?

Sır, bu sorunun cevabında... Ana'da ne bulunur? şefkat, sevgi elbet... yürek genişliği.. Cefaya tahammül.

Sabır elbet. Büyüklük... İnfak, vericilik elbet. fatıma'nın ruh portresinde bütün bunlar olmalı... Bir kız evladı tarafından Peygamber'e bile bunları veriyor

olmalısınız ki, siz o'nun tarafından "Babasının annesi" diye eşi bulunmaz bir ödüle layık kılınmalısınız.

Hazret-i Peygamber beka âlemine göçtüğünde o, "Üzeri-mize öyle bir acı çöktü ki, gündüzün üzerine çökse gece olur-

42

du." diyecek o. ve muazzez babasının ardından 75 gün sonra beka yol-

culuğuna çıkacak. Bunlar, öyle ulvî alışverişler ki, anlamak bile bir lütfu ge-

rektirir. İçimdeki Hazret-i fatıma portresine bakıyorum, Hazret-i

Ali ile evliliği, onun bu "ana" özelliğini gölgele-miyor. Aksine sanki "ana"lığı büyümüş de, daha derin izler bırakmış gibidir tarihte...

müslümanların evlenme törenlerinde "ali-Fatıma izdiva-cı", bir mutluluk simgesi olarak anılır. evet, müstesna bir saa-deti paylaşır bu iki ehlibeyt sütunu... Ama bu evlilikten daha çok "ana"lara has bir "vekar" yansımıştır bizlere...

Belki bizler de "Fatıma annemiz" diyerek, ehlibeyt'e so-kulma ihtiyacı hissettiğimizdendir bu. Belki de daha çok, Hazret-i fatıma'nın hiçbir şeyle gölgelenemez "vekar" ından-dır.

Hazret-i Peygamber (s.a.v), evlilik hazırlıkları yapılırken çağırır kızını, dizinin dibine oturtur ve şöyle der:

− Nefsini pak eyle. Lisanınla Rabbini zikreyle. Hazret-i fatıma "Ne ile pak edeyim nefsimi?" diye sordu.

"Su ile pak et." dedi Allah Rasulü (s.a.) ve sonra devam etti:− Sana erkeğin baktığı zaman ferahlansın. gözleri-

ni de sürmele. zira sürme kadınların ziynetidir.ey fatıma, ehlin sana baktığı zaman gözlerini

yummayasın. Böyle yaparsan erkeğin sana muhabbeti fazla olur. erkeğin başka yere baktığında da sen onun yüzüne bak. zira böyle yaparsan bir aylık oruç sevabı yazılır.

ey fatıma, erkeğine iltifatta bulun. Böyle yap ki başkasına muhabbet duymasın.

ey fatıma, erkeğinin ayıbını başkasına açma.

43

Allah-u Teala sana gazap eder. Sonra melekler, sonra peygamberler, sonra erkeğin sana gazap eder.

Bu, bir babanın gelin edeceği kızına yönelttiği "sevgi in-fakı" tavsiyesidir.

fatıma da, Hazret-i Ali ile izdivacında hep bu infakın coşkusu içinde olmuştur.

"Yoğun bir koşuşturmanın ardından eve gelip Fatıma'ya bak-tığımda bütün gam ve üzüntülerim kalbimden yok olup gidiyordu." diyor Hazret-i Ali... İşte bu Hazret-i fatıma.

Hazret-i fatıma'nın ruh portresinde bir hadise daha var, "ana"lığın "cefa" rengini sergileyen...

Hazret-i Ali anlatıyor: fatıma evime o kadar su taşıdı ki, kırba bedeninde

iz bıraktı; o kadar el değirmeniyle buğday öğüttü ki, elleri nasır bağladı; o kadar temizlik yaptı, evi süpürdü ki, elbiseleri bozardı, o kadar kazanın altında ateş yaktı ki, elbiseleri kararmaya başladı. Bu yüzden fatıma'ya; "Peygamber'in huzuruna gidip durumunu beyan ede-cek olursan ev işlerinde sana yardımda bulunacak bir hizmetçi verir." dedim.

Bunun üzerine fatıma Resulullah'ın huzuruna gitti; Rasulullah'ın bir grup sahabeyle sohbet ettiğini görünce ihti-yacını izhar etmekten utanıp bir şey söylemeden geri döndü. Resulullah (s.a.v) fatıma'nın bir ihtiyaçtan dolayı geldiğini an-lamıştı. o günün sabahı evimize teşrif buyurdu, sonra sordu:

"fatıma'cık, dün gece ne maksatla bizim eve geldin?" fatıma ihtiyacını arz etmekten utandı. Bu sırada ben şöy-le dedim: "ya Resulallah! fatıma o kadar su taşımış ki, kırbanın başı göğsünde iz bırakmış, o kadar el değirmeni çevirmiş ki, elleri nasır bağlamış... Ben bu durumu gö-rünce ona; eğer babanın yanına gidip bir hizmetçi istemiş olursan, seni bu durumdan kurtarır, dedim."

44

Bunun üzerine, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdular:fatıma'cık, sana hizmetçiden daha hayırlı olan bir

şeyi öğreteyim mi? Her gün otuz üç defa "Subhanal-lah", otuz üç defa "el-Hamdu lillah" ve otuz dört defa da "Allah-u ekber" zikrini söyle; bu zikir yüz defadan fazla değildir; fakat bunun amel defterinde bin seva-bı vardır. fatıma'cık, eğer bunu her gün sabahleyin söylersen, Allah dünya ve ahiret işlerinde sana kifayet eder.

Hazret-i fatıma, buna karşılık üç defa: "Allah ve Resulü'nden razı oldum." diyerek hoşnutluğunu bil-dirdi.

İşte Peygamber, işte "ana kıvamında" sevgili kerimeleri... Hazret-i fatıma'nın "ruh portresi" için son bir notu muh-

terem evladı Hazret-i Hasan'ın (r.a.) sözlerinden alalım: Cuma gecesi annem fatıma (a.s) mihrapta durup

ibadete koyulmuştu, şafak atıncaya kadar hep rüku ve secde hâlindeydi; mümin erkek ve kadınların ismini zikrederek onlar için dualar edip, kendisi için Allah'tan bir şey istemediğini gördüm. Bunun üzerine anneme; "ey anne! neden diğerlerine dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?' dedim. Buyurdular ki: "evla-dım! önce komşu, sonra insanın kendisi."

Konu-komşuyu, evladı, ümmeti tek tek zikredip kendini unutmak ancak anaların hasletidir.

İnşallah bizler de katılmışızdır o Anne duasına...

45

AçmAzlArI ve umuTlArIylA ArAmIzdAkİ fATImA'lAr

Bakiye mARAngozHz. fatıma'nın doğum günü. Tüm radyo kanallarında Hz fatıma anlatılıyor. Sevgili

Peygamber'in: "fatıma benden bir cüzdür." dediği, çok sevgili kızı; fatıma'dan bahsediliyor. Hz fatıma'nın kişiliğinde müs-lüman kadının toplumsal ve ahlâkî misyonu.

efendi köle kapsamında tüm şirke dayalı farklılıkların ve tanrı inanışlarının dışında insan topluluklarına, vahyin izahını yapan bir Peygamber!...yüce Peygamberin kızından söz ediyor radyolar. yürekleri aşkla yufkalmış bu insanlara fatıma'nın şahsiyeti ve kişiliği anlatılmakta. Biraz şaşırtıcı olan; şah'ın Amerikan'cı politikası ile fatıma şahsiyetçiliği!..

Bizim kültürümüzde yer etmediği için fatıma'nın doğum günü kutlamalarını radyodan öğreniyoruz. Tahran caddele-rinde çoluk çocuk genç yüzlerce insan. Dâvûdi bir ses tonuy-la harikulâde güzel okunan ve bütün camilerden yükselen Kuran-ı Kerim. yol boyunca Azeri Türkçe'si ile tercüme edi-liyor bize. eşimle aniden "Kum" şehrine gitmeye karar veri-yoruz, ama çabamız nafile. vasıta bulamamanın üzüntüsü ile şehirde kalıyoruz.

gördüklerim karşısında şaşırıyorum. Caminin bir kıs-mındaki erkeklerin tümü başları önlerinde ağlıyorlar! Kendi ülkesinde erkekleri hiç ağlarken görmeyen benim gibi biri

46

için, erkeklerin ağlayabilmeleri; şaşırtıcı. Hâlâ genetik yapıla-rına verilerek ağlamayan erkekleri mazur göstermeye çalışan görüşlere inat, insan olmaları sebebiyle bu ülkede kadınlarla birlikte erkekler de ağlıyorlar. onlar Rasulul-lah'ın ve ashabın defalarca ağladığını unutarak bunları söy-lüyor olmalılar. İn-sanın yüreği ağlamadıkça gözü ağla-maz...

Hadi diyelim ki toplu bir merasim, bir ritüel! Hayır! Bana göre gücü temsil eden erkeğin merhamet çizgisinde fatıma'yı sevmesi… Peygamber'den sonra erkeğin hayatına merhamet yansıyor. Biz dört ay sonra o evden ve o ülkeden ayrılırken, bizi gara götürecek taksi çağrılıyor. Aileyle vedalaşıyor, helal-leşiyoruz… ev sahibi erkek sessizce gözyaşı döküyor bizim için; Ağlıyor! geçen dört ayın arkasından artık hiç şaşırmı-yorum. nedensiz yere değil. o sıra yaşanılan geleneksellikle, öğrenmekte olduğum İslam'ın arasına sıkışmış hissediyor-dum kendimi…

girişte oturan fars ailenin üç küçük çocuğu vardı. ne yap-mam gerektiğini ilk günden düşünmeye başlamıştım. yardım edersem, kendimi daha iyi hissedecektim. fakat çok geçmedi, işten döndükten sonra evin erkeğini önünde önlükle ya mut-fakta ya da yıkanan çamaşırları asarken, bahçelerinde görmeye başlamıştım. Böylece bu baba ve bu eş benim ne yapmam ge-rektiği hissime ve bilinç altıma ihanet etmiş oldu! Bilincim on-ları haklı çıkaracak bir biçimde benim geri durmamı sağladı.

onların aralarındaki yardımlaşma ve paylaşımdaki hasıl olacak rahmeti; beklenti ve talepleri bir başkası karşılayamaz-dı. Bu eşin, bu babanın merhamet, sevgi gözyaşlarının ardın-da; Sevgili Peygamber'in, Hz. Ali'nin, As-hab'ınkiyle aynı olan merhamet duygularını görmemdeki sebep bu idi!.. o gözyaş-ları benim Sünnî olmamı bile unutturmuştu ona. Beynimse o an bu kareyi ebediyen unutmamak üzere kaydediyordu ken-diliğinden.

47

Selam; çok yaygın olarak kullanılıyor.. Adları fatıma olan çok sayıda çocuk var bu ülkede.. "Selôm" en fazla çocukların söyleşinde güzel. İlk defa İran'lı çocukların dilinde şekille-nirken gördüm bu güzelliği. yıl yetmiş olunca, bizim dindar ailelerde bu kavram henüz bilinç düzeyinde ve yalnızca bü-yükler nezdinde kullanılıyor.

Tahrana yakın bir mesafede Kereç'te kalıyoruz.. farsça bilmediğim için en fazla sokaktaki küçük fatıma'larla anla-şabiliyorum. Hoş kıyafetleri üzerinde kiminin çaduru var. oyunları ve işleri sırasında çadurlarını (örtülerini) en az an-neleri kadar rahat kullanıyorlar. Tüm sokak ve caddelerde be-ton havuzlardan süzülerek akıp giden sular var. Akıp giden, giderken berraklığını koruyan bu tertemiz, suların başında oynayan fatıma'lar, Ali'ler; Hasan Hüseyin'ler.. Her defasın-da benden önce onlar selam vermiş oluyorlar bana. Suyun ba-şında, oyunlarına o kadar dalmış görünen çocukların çamur-dan yoğrulmuş tandır ekmekten, elini çekip de bana selâm verebileceklerini düşünemiyorum bile. Bu gecikme sonucu onlardan biri arkadan diğerleri; "selôm" diyorlar. Aslında tam olarak benim kullandığım (e) ve (o) karşılamıyor selâmı.

Sokak duvarları evlerin avlularını göstermeyecek kadar yüksek. onların mahremiyetine giren tek ev benim oturdu-ğum ev. Birkaç katlı binadan sokağa açılan tek pencerem onların avlularına karşı. Tek katlı birbirine eklemlenmiş binaların ve kalın duvarların ardında bir avluya açılan iki üç ailenin barındığı evler. Sürekli kapalı duran perdelerimi gündüzleri arada bir aralayarak, çamaşırlarını, bulaşıkları-nı yıkayan, kimi zaman ayak üzeri oturmalarında onlara el sallıyor ve "merakımı hoşgörün!.." demek isti-yorum. Bana gülümsüyorlar!..."

Benzeri başka yerler görmediğim için Kereç sokaklarının mütevazılığı, sadeliği, insanların iffet örüntüsü içindeki vaka-

48

rı, kum tepeleri ve dağları bana fatıma'yı o sokaktaki çocuk-lar arasında bulabilir miyim düşündürüyor.

Kız çocuk fatıma'yı arıyorum… Bakıyorum ki bütün ço-cuklar fatıma!

muhakkak fatıma da çocukluğunda her çocuk gibi, o da oynamıştı oyun arkadaşları ve oyuncaklarıyla… Sokağından geçen yabancılara o da "selâm" demişti usulca, hâlim selim. geçenlerin arasından Hatice'nin kızı diyenler olmuştu… yaş-lılar arasından gülümseyerek kız çocuklarının en küçüğünü muhammed mustafa'ya benzetenler de!...

Kız çocuk fatıma'nın ismi; yakışanı da buydu. fatıma de-mişlerdi ona. fatıma üç yıl süren ambargo sırasında biricik, sevgili anne modeli Hatice'nin yanında o'nun ne yaptığını izledi. Hz.Hatice yokluk, hastalık, acılar karşısında elindeki servetini yeryüzündeki zulmü adalete dönüştürebilme adına, insanlığın geleceği için inanarak tüketmişti. fatıma sekiz on yaşlarındaydı. fatıma'nın gelecekteki zorlu yaşamının her alanındaki deneyimini belirlemekteydi bu yıllar, "Hüzün yı-lına" dönüşmeden önceden de. fatıma muhteşem bir anne modeliyle bütünleşmiş, o'nun kaybıyla da Hatice'nin yoklu-ğunda babaya destek olarak o'nun en yakını olmuştu. Baba o'na "Babasının annesi" diyecekti duygusal olarak... yani; fa-tıma; ruhlara özgürlüğü tattıran anneden geriye bir ses, anne Hatice'nin yokluğunda Hatice'den bir soluk gibiydi babaya.

Kız çocuk fatıma'yı arıyorum dar, gösterişsiz sokaklarda!..

Halbuki değişen dünyada, aynı şehirde iki kutupluluğu ve aynı çelişkiyi, hatta yalnızca mekke'de değil, tüm dünyada görmekteydik. Hakikate teslim olanların yanında, Tahran'ın saraya yakın duvarlarının dibinde, modernizmi ve kapitaliz-mi yaşayan insanların aynı fatıma'ya saygısızlıkları, onların eğlenceli dünyalarında, somut bir gerçeğe dönüşüyordu!... Bu benim ülkemde olduğu gibi!... Ancak aynı anda tüm dün-

49

yada anne babalarına ve bir de sokaklarından geçip giden ya-bancılara kız çocuk fatıma'lar "selam" veriyordular.

Hiç şüphesiz bugün Bağdat'ta, Srebrenitsa'da, filistin'de bezden bebekleriyle oynayan ya da oynayamayan kız çocuk fatıma'lar, fatıma'nın toplumu dönüştürücü kimliğini tanı-dıktan sonra, "fatıma rolünü" toplumsal bir realiteye dönüş-türmeyi gaye haline getirecektirler.

Aramızdaki fatıma'lar!...

Değişen süreç içerisinde toplumlar hızlı bir değişime tâbi tutulundu. Ancak hiçbir şey kendiliğinden oluşmamıştı!... Hayır ve şer tüm değişimlerde hepimizin sorumluluk payı vardı. örtülü kızlarımız ailede yönlendirildikleri hedefi ve örnek şahsiyetleri tanımaya çalışmaktayken, mo-dernizmin; hukuka, siyasete, kültüre, eğitime müdahale edici egemen tavrıyla ve pratiğe yansıyan gerçekliği ile karşı karşıya kal-dılar.

Bu alanda gençler yeni bir dünyada, ihtilaflı fikirler, ideo-lojiler etrafında ve üniversitedeki realistlerinin kabaca ukala-lıkları karşısında inançlarında güvensizliğe düşerek, etkilen-meliydiler!... Bu tam olarak bizim istediğimiz gibi olmasa da onların istediği gibi de olmadı!... örtülümüz, üniversitede bu akımlara teslim olmasa da bu hızlı değişim karşısında şaşkına döndü.

Hatta "İnanç Hakları" pankartlar da "Demokratik Hakla-ra" dönüştü. Ancak yeni kuşak hayatın içinde etkin olan mo-dernleşmeyi, laik dayatmaları, demokrasiyi gerçek mahiye-tiyle tanımış oldu. Bu kaçınılmaz bir olguydu. Demokrasi ve modernleşme hareketleri yalnız bizde değil, tüm geri kalmış ülkelere dayatılan realitelerdi. Bu realiteler karşısında bizim kişisel ve politika olarak sergilemiş olduğumuz uzlaşmacı tutum ve tavırlar da, geri kalmış ülkelere mahsus ezilmişlik

50

psikolojisiydi tabii ki.. Bu tutumun gençlere güvensizlik aşıla-dığı ve onları savunmasız bıraktığını da söylemeliyiz…

ve onlar şaşırmakta ne kadar haklıydılar. örtülü ve iç-lerinde fatıma'nın şahsiyet ve kişilik özelliklerini barındıran bu genç insanlar, geleneksel dinî çevrelerin etkisinde, biraz da gözü kapalı geldiler metropollere. gelenekselliğin hakim olduğu küçücük dünyalarından kopar kopmaz üniversite ortamının içinde "üniversiteliler" olarak buldular kendileri-ni. onları inançlarından vazgeçirmekte tüm şartları oluştur-duklarını sanarak, üniversitelerde olası bir dönüşüme umut bağlayan hocaları, hayal kırıklığına uğratan onlar oldular yine de. fatıma kişiliğine bürünen "ilk örtülülerimizin" belki çoğunun içe kapanık, geleneksel toplumlardan gelmelerine şaşırmamalısınız. ve hatta onların büyüdüğü bu toplumlarda dinin pratik yapılmayan bir kısmının hükümsüz hâle getiri-lip, yaşamın dışında bırakılmasını ve bu durumu tevekkülle karşılamalarını (!) da anlamaya çalışmalısınız.

Dolayısıyla geleneksel çevrelerde bu dinin durağan ka-rakteristiği karşısında genç örtülülerimizin, yanılgıları ve yanlışlarına rağmen, Kuran'ı öğrenerek, bir mücadele vermek suretiyle, dinin aslını ortaya koymuş olmaları, onların Hz. fa-tıma modeline saygı ve bağlılıkları olarak görülmelidir. görü-lüyor ki genç fatıma'ların birden çok sorunu ortaya çıkıyor!..

o zaman fatıma"ları bizden çok uzaklarda görerek dışı-mızda aramanın vefasızlığıyla, onları güvensizliğe mahkum etmek yerine; - biz öyle ifadelendirmesek bile- Hz. Hatice'leri, fatıma'ları, Peygamberimizin örnek eşlerini idolize eden müslüman kişiliğimizle ciddî bir duruş sergilemek zorunda-yız. yalnızca bu değerlerin toplumu ikna edici gücünde er-keklere de ihtiyaç var!...

"Dünya standartları arasında" gösterilen bir tiyatro oyun-cusunun (!) (bize öyle gelmemiş olsa bile), bu oyuncu işinin

51

ciddiyetini gösterir ve sanatçı kişiliğine saygı uyandırır sözle-rini şöyle özetliyor: "örnek olmalı sanatçı. Ben n.S olarak her gece oyundan iki saat önce gelerek, beni taklit edecek genç arkadaşlarıma tiyatro disiplini konusunda örnek olmaya çalı-şıyorum.. ne bileyim, oyunun varsa içki almazsın, gaz yapa-bilecek yiyecekler yemezsin…" (!)

o hâlde hayatı etkileyen dönüşüm esnasında güven ve ör-neklik, sorumluluk ve inisiyatif oluşturmada nitelikli bir role sahip olmak, bu kadar zor!... Bir o kadar da kolay demek ki!...

Tüm dünyanın sokaklarındaki şimdilik oyunlarını oy-namakta olan Kız çocuk fatıma'lara buradan "selam"!.. yani: "Selôm!..."

52

fATImA vAlİdemİz ve Bİzİm HÂlİmİz

Cemil ToKPInAR

Çocukluğumdan beri muhterem validemden duyduğum bir dua vardı. Bizim için dünyevî ve uhrevî birçok istekte bu-lunurken şunu istemeyi hiç ihmal etmezdi:

− Allah'ım, bana fatıma Ana cinsi gelinler ver.

Böylece benim de içinde bulunduğum beş oğlu için fa-tıma validemize benzeyen hanımlar istiyordu. Peki, bu ne demekti? fatıma validemizin özellikleri neydi ki, Havva vali-demizden bu yana çok muhterem ve faziletli nice hanım gelip geçmesine rağmen annem ille de onun gibisini istiyordu?

Çocukluktan gençliğe uzanan hayatımda fatıma valide-mizi üstün ve benzersiz kılan özellikleri öğrendikçe bu dua-nın geniş ve derin manasını anlamakta gecikmedim.

Her şeyden önce o, fahr-i Kâinat efendimizin (a.s.m.) en küçük, en faziletli, en sevdiği, kendisine en çok benzeyen kızıy-dı. onu Hz. Ali (r.a.) efendimizle evlendirerek, kıyamete kadar gelecek en mühim ve en faziletli velâyet silsilesinin başlangıcını teşkil etmişti. Peygamber efendimizin (a.s.m.) ifadesiyle "Cen-net hanımlarının efendisi" olan fatıma validemiz, başta Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin olmak üzere sayısız velinin annesidir.

Bu yüzden Sevgili Babası (a.s.m.) onun terbiyesine özel bir önem göstermiş, ondan meydana gelecek muhteşem ağa-cın plânını, o kudsî çekirdek üzerinde yapmıştır.

53

günümüz müslümanlarının, bilhassa hanımların fatıma validemizin hayatından alacakları o kadar çok numune-i im-tisal hadise vardır ki, bu sayede yeni bir müslüman hanım kimliğinin oluşması bile mümkündür.

• Dilerseniz, giderek bir çılgınlığına dönüşen dünyevîleşme yarışına bir şamar gibi inecek olan ev eşyala-rından başlayalım. İşte o gül goncasının evlendiği zamanki eşyaları:

üç minder, saçaklı bir halı, içi hurma lifleriyle dol-durulmuş bir yastık, iki tane el değirmeni, bir su tu-lumu, topraktan yapılmış bir su testisi, meşinden bir su bardağı, bir elek, bir havlu, bir koç postu, alaca bir kilim, hurma yaprağından örülmüş bir sedir, iki elbise ve bir kadife yorgan.

ve şimdi her şeyi lüks, birinci sınıf, otomatik ve elektro-nik ev eşyaları olmadan bir türlü evlenmeyi uygun bulmayan genç kızlarımızın ya da evlendikten sonra maddî isteklerinin ardı arkası kesilmeyen kadınlarımızın durumunu düşünelim. şüphesiz hiç kimseden asırlar öncesinin eşyalarını kullanma-sını istemiyoruz. Ancak bugüne yakışan bir kanaat, bir iktisat, bir tevazu sergileyemez miyiz?

• fatıma validemiz "Ben bir peygamber kızıyım. Ahire-tim garantidedir" anlayışına hiçbir zaman düşmemiş, hatta böyle anlaşılabilecek en ufak bir olayda bile muhterem Baba-sının (a.s.m.) şiddetli ikazıyla karşılaşmıştır. İşte bunu anlatan bir örnek:

Henüz süt emmekte olan Hazret-i Hüseyin has-talandığı için fatıma validemiz, sabaha kadar uyuya-mamıştı. Hz. Hüseyin sabaha doğru bir ara uyur gibi olduğunda Hz. fatıma bulduğu ilk fırsatta Kâinatın Sahibine yönelerek sabah namazlarını eda etmişlerdi. Kendisini çaresiz bırakan uykuya ancak bundan sonra vakit ayırabilmişti.

54

Sonra mescid-i şerifte sabah namazını kıldıran Peygamber efendimiz (a.s.m.), âdeti üzere onun evi-ne teşrif etmişlerdi. Hazret-i fatıma validemizi uyur vaziyette görünce onun sabah namazını kılmadığını sanmış:

− ey kızım fâtıma, Peygamber kızıyım diye sakın namazı terk etme! Beni hak peygamber olarak gönde-ren Allah'a yemin ederim ki, namazını vaktinde kılma-dıkça cennete gireceğini zannetme." diyerek, namazın hiçbir şekilde ihmal edilemeyeceğini belirtmişlerdi.

Buna karşılık:− Canım babacığım, sabaha kadar uyumadım. Sa-

bah namazını kılıp yattım, diyen Hazret-i fatıma'ya, efendimizin verdiği unutulmaz mesaja dikkat edin:

− müjdeler olsun sana kızım fâtıma! Âhirette böy-le sıkıntılar görmeyeceksin.

onun bir vakit namazı bile kazaya bırakmadığı rivayet edilir. ömür boyu hiçbir vakti kazaya bırakmayanla, en basit bahanelerle bu yüce ibadeti ihmal edenleri kıyaslamak bile mümkün değildir. İkisi arasında arşla ferş kadar bir mesafe vardır. Bilhassa bugün onun namaz üzerindeki hassasiyetin-den alacağımız o kadar ders var ki…

• efendimiz (a.s.m.), kızını, dünyevîleşmeye ve rahata karşı o kadar ciddi uyarmıştır ki, o zamanlar başka ailelerde normal olan haklardan bile onu sakındırmıştır. Bu hususta il-ginç bir örneği Hz. Ali (r.a.) şöyle anlatır:

− evimizde hizmetçimiz yoktu. Bütün işlerini biz-zat fatıma kendisi yapıyordu. zaten, bir hücrecikte ka-lıyorduk. o hücrecikte, fatıma ocağı yakar ve yemek pişirmeye çalışırdı. Çok kere, ateşi alevlendirmek için eğilip üflerken, ateşten çıkan kıvılcımlar benek benek elbisesini yakardı. onun için elbisesi delik deşik olmuş-tu. yaptığı sadece bu değildi. ekmek yapmak, evin ihti-yacı olan suyu taşımak da onun yüklendiği işlerdendi.

55

Ayrıca değirmen taşını çevire çevire eli; su taşıya taşıya da sırtı nasır bağlamıştı. fatıma'ya, babasına gidip ev işlerinde kendisine yardımcı olabilecek bir hizmetçi is-temesini söyledim. o da gitti ve istedi...

olayın devamını fatıma validemiz'den dinleyelim: − Babama gittim; fakat evde yoktu. ümmü'l-

müminin Aişe: "geldiğinde ben haber veririm." dedi, ben de geri döndüm.

− gece yatağa uzanmıştık ki, az sonra Allah Resûlü birden bire çıkageldi… Arzumuzu sordu. Ben de duru-mu aynen naklettim. Allah Resûlü şöyle dedi:

− ya fatıma, Allah'tan kork ve Allah'a karşı vazi-fende kusur etme! Allah'ın omzuna yüklediği farzları hakkıyla yerine getir. Kocana da sadık ve itaatkâr ol! onun hakkını da gözet! Sana ayrı bir şey daha söyleye-yim. yatağına girmek istediğin zaman, 33 defa Subha-nallah, 33 defa elhamdulillah, 33 defa da Allah-u ekber de. İşte bu, senin için hizmetçiden daha hayırlıdır.

Bu ikazı yapan en büyük peygamber olmanın yanı sıra, birçok yetkiyi elinde tutan bir devlet başkanıdır aynı zaman-da. uyarıyı alan ise, hiç itiraz etmeden muhterem babasının tavsiyesine boyun büken cennet hanımlarının efendisi fatıma validemizdir.

şimdi tantanalı düğünleri, lüks tatilleri, israflı seyahatleri düşünelim ve ibret alalım. Acaba biz yukarıdaki uyarının ne-resindeyiz?

• onların muhtaçlara karşı yardımseverlikleri ise akıl al-maz boyuttadır. o kadar ki, kendileri muhtaçken bile, başka-larını düşünmekten geri durmamışlardır.

Hazret-i Hasan ve Hüseyin efendilerimiz çocukken bir hastalığa yakalanmışlardı. Hazret-i Ali (r.a.) ve fâtıma vali-demiz, üç gün oruç tutmayı adadılar. Birinci gün iftarlarını açacakları zaman bir miskin geldi:

56

− Allah rızası için yiyecek bir şeyler, dedi. Sofralarındaki yiyeceklerini verdiler. Suyla iftar edip ikinci gün oruca niyet ettiler. İkinci gün iftar vaktinde, bir yetim kapıyı çaldı:

− Allah için bir lokma, deyince, yine sofradaki yiyecekle-rini ona verdiler. Kendileri suyla iftar edip, ertesi günkü oru-ca niyet ettiler.

üçüncü gün aynı saatlerde bir esir gelerek yiyecek istedi. yine sofralarındaki lokmalarını ona ikram ettiler ve yine suy-la iftar ettiler. Bunun üzerine şu âyetler nâzil oldu:

Onlar kendi canları çekmesine rağmen yemeği miskine, yetime ve esire yedirirler. "Biz sizi allah rı-zası için doyuruyoruz; sizden ne bir karşılık, ne de bir teşekkür bekliyoruz. Biz, sert ve belâlı bir günde rabbimizden (Onun azabına uğramaktan) korkarız." derler. işte bu yüzden allah onları o günün şerrinden muhafaza eder; (yüzlerine) parlaklık, (gönüllerine) sevinç verir. sabretmelerine karşılık onlara cenneti ve (cennetteki) ipekleri lûtfeder."(1)

Böylesi bir fazileti sergilemek onlar gibi yüce insanlara mahsus. Çünkü, kendileri muhtaç oldukları hâlde mahrum olup başkalarını tercih ediyorlar. ya günümüz müslümanının durumu? Kendini mahrum etmeden paylaşmak, her şeyini olmasa bile bir kısmını verebilmek bile önemli bir fazilet.

fatıma validemizin hayatını tarih sahnesinde bir film gibi izlemek son derece heyecan verici, güzel ve tatlı. Ancak onu uygulamak o kadar kolay olmuyor. ne var ki, cennette ona komşu olup onun efendiliğinde sonsuz saadeti yaşamak, ona benzemeye bağlı. Aramızdaki uçsuz bucaksız mesafeyi kapatamasak bile elimizden geldiğince azaltmaya, her geçen gün ona bir adım daha yaklaşmaya ne dersiniz?

1- İnsan Sûresi, 8-12

57

muBÂrek vÂlİdeme mekTuP

münib engİn noyAn

Bismillâhirrahmânirrahîm

Hamd âlemlerin Rabbi Allah'a mahsustur. Ancak o'na kulluk eder, ancak o'ndan yardım dileriz. İçerisinde âlemlere şifâ, hidâyet, rahmet ve öğüt bulunan mubârek Kur'ân'ın ken-disine indirildiği ve âlemlere rahmet olarak gönderilmiş olan Son Peygamber Hz. muhammed mustafâ efendimize, pâk âline ve şerefli ashâbına salât ve selâm olsun…

ey benim başımın tâcı, gözümün nûru anacığım.

nicedir hasretinizle yanmaktan kalplerimiz tutuştu, gömgök kor kesildi.

Size olan hasretimiz hiçbir zaman dinmedi ki!

Sizlere bir an evvel kavuşabilme ve inşaallah bütün mü-min ve de mümine kardeşlerimizle birlikte livau'l-Hamd'ın şerefli gölgesinde toplanabilme azmi, gayreti ve ümidi içinde alıp-vermeye çalışıyoruz sayılı nefeslerimizi.

Âhir zaman fırtınası, malûm, pek bir yaman esiyor, kök söktürüyor şerefli ümmet-i muhammed'in biz melûl, mahzûn ve de mazlûm yetimlerine. şekvâcıyız bizleri bu hâllere düşü-renlerden, yani senin anlayacağın anacığım, öz be öz kendi-mizden. şekvâmıza utancımızı katık ediyoruz ve besbelli bu yüzden böyle boynu bükük duruyoruz. ensemizde boza pi-şirenlere, bize beş para etmez paçavra muamelesi yapanlara

58

kızacak hâlimiz kalmadı gayri. zira ne hakketmişsek bunca yıllık aymazlığımızın neticesinde, ancak onu kazandığımızın idrâkindeyiz artık.

o güzeller güzeli şerefli ismini kızlarımıza verdik dûalar eşliğinde. gel gör ki anacığım, ağır mesuliyetini taşıyamadık bir türlü o şerefli ismini kızlarımıza vermenin. onlar, elhak, hepsi olmasa bile çoğu, şuurlanma çağına erdiklerinde liyâkat kesbedebilmek için taşıdıkları şerefli ismine, azimlerini gay-retlerine katık edip çok mücâdele ettiler -hâlâ ediyorlar, çok acılar çektiler- hâlâ çekiyorlar ama biz değil sana, anacığım, kızlarımıza bile liyâkat kesbe-demedik. Durmadık, durama-dık bir türlü, ne yanlarında ne de arkalarında. Aslî olanın ne olduğunu çoktan unuttuk zira.

Âhir zaman firavunlarının mâhir sihirbazları öylesine bo-yadılar ki gözümüzü, öylesine çelip-karıştırıp allak-bullak et-tiler ki önce aklımızı, sonra da gönlümüzü, biz kendimiz, ba-balar, ağabeyler, kocalar hatta küçük erkek kardeşler bile ne-redeyse birer firavun kesildik şerefli ümmet-i muhammed'in, şerefli müminelerinin başlarına. unuttuk onların, ister ana-mız, ister hanımımız, ister kızımız, isterse gelinimiz olsunlar "din kardeşlerimiz" olduklarını. Böyle yapmakla Âlemlerin Rabbi yüce Allah'ın, celle ce-lâluhu, mubârek Tevbe Suresi'nin yetmiş birinci âyet-i kerimesinde verdiği apaçık tanımlamaya -hâşâ!- muhalefet etme gafletine düştüğümüzü bile fark ede-mez hâle geldik:

müminler ve mümineler/imana ermiş erkek-ler ve kadınlar, birbirlerinin velîleridir/en yakın dostlarıdır.(1)

Çünkü, anacığım, Âlemlerin Rabbi yüce Allah'ın, az-ze

1- Tevbe (9), 71

59

ve celle, biz müminleri mubârek furkan Suresi'nin otuzuncu âyet-i kerimesinde,

rasûl der/diyecek ki: "Ey rabbim, gerçek şu ki kavmim bu Kur'ânı mehcûr tuttu/(hayatından) uzak-laştırdı, sürgüne gönderdi, onu gözden çıkarılacak bir şey olarak gördü!"(1)

Diye âhir zamanda düşeceğimiz şu acınası hâller konu-sunda, kesin ve de keskin bir ifadeyle uyardığının bile farkına varmadık, varamadık.

Çünkü, anacığım, bu bağlam içinde kendimizi Hz. Peygamber'in (s.a.v) kavmi olarak görmek hiç mi hiç işimize gelmedi. Kureyş'in müşriklerine tahsîs ediverdik mu-bârek âyet-i kerimeyi ve sıyrıldık zavallı aklımız sıra mesuliyetten.

Biz ki mubârek Kur'ân'ı her ânımızın en sahih, en şerefli rehberi bilmek ve ondan her ân o mânâda alabildiğine istifa-de etmek yerine, onu, üstelik de ona en büyük hürmeti gös-termek adına, evimizin en yüksek yerine çaktığımız bir çivi-ye, iyice sarıp-sarmalayıp asmak suretiyle sürgüne gönderen ve mubârek Kur'ân'ı gücümüz yettiğince anlayıp, önce zihni-mize sonra da kalbimize nakşedip, hayata aktarma cihâdına sıvanmak yerine, onu yalnızca yüzünden, yani hikmetlerini idrak etmeye çalışmadan sözüm ona okumakla iktifa eden za-vallı şaşkınlarız, muazzez Peygamberimizin (s.a.v.) Sünnet-i Seniyyelerine uymayı yalnızca sağ elimize gümüş yüzük tak-mak, bıyıklarımızı kırpıp kısaltmak, ağız ve diş bakımı yapı-yoruz diye, diş fırçası ve diş macunu kullanmak yerine, şifâ veren özünü çoktan yitirmiş misvâklarla diş minelerimizi çiz-meyi göze almaktan ve ilâ âhir ibâret sanmışız çok mu?

Hangimiz kızımıza o'nun (s.a.v) sana karşı sergilediği o büyük şefkati, o hassas rikkati göstermeyi başarabildik? Han-

1- furkan (25), 30

60

gimiz, meselâ, kızımız dünyaya, sıradan gündelik hayata dair bir meselenin halli için bize başvurduğunda, "Sana benden is-tediğinden daha hayırlı bir şey öğreteyim mi?" diyerek onun dikkatini "asl olan"a yönlendirme çabasını sarf ettik? Kızımı-zın çeyizini düzerken, düğününü yaparken, senin çeyizini, senin düğününü anacığım rehber ve kıstas alma edebini han-gimiz gösterdik, gösterebildik? ortalığın "Tüketim, ille de tü-ketim!" zikriyle gümbür gümbür inletildiği, alacalı-bulacalı, ille de markalı gösterişin ayyûka çıktığı ve ne hazindir ki mü-min müslümanın bile cüzdanı ve ensesi iyice kalın olmakla itibâr kazanacağına artık iyice inandığımız/inandırıldığımız âhir zaman hengâmesinde, hangimiz bu tuzaklara düşmeye meyleden kızımızı "İster misin ki halk 'falanca mümin müs-lümanın kızı boynunda cehennemden bir zincir taşıyor!', de-sin" diyerek uyarma ferâsetini ortaya koyduk? Hangimiz kı-zımız yanımıza geldiğinde hemen ayağa kalkıp, onun elinden tutup, kendi oturduğumuz yere oturtma, en tatlı, en güzel sözlerle hâlini-hatırını sorma, onu en büyük şefkatle sevip, okşama, sonra, zamanı geldiğinde, onu yine aynı iltifatlarla uğurlama nezâket ve asâletini sergiledik?

ve biz, ah benim gözümün nûru, başımın tâcı anacığım, bütün bu aymazlıklarımıza, hamhalatlığımıza rağmen, yine de kızlarımızdan, özellikle de senin o şerefli ismini taşıyanlardan, hep senin gibi olmalarını bekledik durduk hiç utanmadan, sı-kılmadan! üstelik ne seni, ne de o başlı başına bir izzet ve iffet abidesi olan hayatını doğru dürüst, lâyıkıyla, özüyle, içimize iyice sindirircesine tanıma zahmetine bile katlanmadan!

Ama şerefli ümmet-i muhammed'in şerefli mümine müslüman kızları, ister senin ismini taşısınlar, ister taşıma-sınlar, bizleri, elhamdulillâh, fersah fersah aştılar. Sana liyâkat kesbetme cihâdında birbirleriyle yarıştılar, yarışıyorlar ve hiç kuşku yok ki hep yarışacaklar. Çünkü biz onları, kendimizi

61

alabildiğine kaptırdığımız aymazlık girdâbından bir türlü kurtarmayı başaramadığımız için, âhir zaman müstebitleri-nin zulmüne, kahredici acılara, sıkıntılara, daha henüz çocuk denecek yaşta muhatap ettik, muhatap olmak zorunda bırak-tık. onlar ise, Hikmet-i Hudâ, bu acılarla, sıkıntılarla piştiler, olgunlaştılar. üstelik de seni, anacığım, hep örnek aldıkları içindir ki besbelli, kabahatimizi yüzümüze vurmadılar.

şimdi, seni yâd ederken gözü yaşlı, boynu bükük, şerefli ümmet-i muhammed'in, ismi konmuş ya da konmamış bütün o şerefli, fâtımâlarından af ve eğer mümkünse hak helâlliği diliyorum. ve en azından senin yüzü suyun hürmetine beni af ve haklarını helâl edeceklerini çok iyi biliyorum.

gömgök kor gibi yanıyor içimde anacığım, sizlere kavuş-ma hasreti.

Âlemlerin Rabbi yüce Allah'ın, celle celâluhu, sonsuz rahmetinden ve mağfiretinden payıma düşecek olana sığını-yorum.

Huzur-i İlâhî'de, ne olur, sen de, bundan böyle hak etme-ye azmettiğimiz güzellikle ve iyilikle an bizi.

62

fATImA'yI AnlATAn ses

yıldız RAmAzAnoğlu yine bir toplantı. önemli şeyler konuşacaktık. müslüman

bir özne olarak kendimizi nasıl gerçekleştirebileceğimizi, olumlu toplumsal değişmeler için nasıl bir katkı verebilece-ğimizi ve daha birçok şeyi tartışacaktık. öylesine aşksız bir halet-i ruhiye içinde araba kullanıyordum. Bir alevi radyosu-nu açtım. Alevilerin kurduğu radyoları açardım bazen. Cem ayinlerini naklen dinlemek çok hoş olabiliyor duruma göre. Bu kez boğuk bir ses. Bir kadın başka bir kadından bahsedi-yor. önce ölüm orucuna yatan kızlardan söz ediyor sandım. Sonra sözcüklerin teker teker özenle seçilişine tarifi imkânsız güzellikteki Türkçe'ye hayran kaldım. Bir düğünü anlatıyordu ses. Çok genç bir gelinin saçının tokasının rengine kadar ince detaylar veriliyordu. ürpermelerine, yanaklarının solmasına, sonra biraz kan gelmesine kadar bir çok ayrıntı. görür gibi.

Ses doğrudan kalpten çıkıyor ve kalplere hitap ediyor-du. Konu Hz. fatıma idi. Bu güne kadar hakkında okudu-ğum dinlediğim her şey bir kulağımdan girip bir kulağımdan çıkmış olan fatıma. onun adını anacak, hakkında söz söyle-yecek insanın sesinin nereden geldiği ne kadar önemliymiş meğer. fatıma'yı bilmek ona ne yapmış onda neye yol açmış ki konuşacak. fatıma hakkında ilk kez her kelime doğrudan yerini buluyor içime iniyordu. İlk kez oluyordu bu.

yüzü görünmeyen iki kadının -anlatan ve anlatılan- da yüzünü ayan beyan görebiliyordum sanki. Hatibin sesinden

63

arabaya dolan mahviyet ve dirim fatıma'nın onu can evinden nasıl da vurmuş olabileceğine dair sonsuz bir muhayyilenin kapısını aralıyordu. fatıma'yı anacak, buna cesaret edecek in-sanın ses tonu, bedeninin etrafında oluşan aura, o mahvolmuş yüz ifadesi, bir ayna gibi içi dış yapan hal, hançereden gelen sahtelikten uzak kelimeler, toprağın şekil verdiği mimikler... İşte bunlarla tamamlanabilirdi konuşma. Bedenin edeple hac-mini küçültüşünü hatta yıkılışını sonra yeniden başka bir şe-kilde kuruluşunu görebiliyorduk sesteki acılı tınıdan.

Düğün çeyizindeki eşyaları sayıldı bir bir. Sayan kişinin sesi çok önemli. o anda atmosferde oluşan koku, eşyaların hayat buluşu, toprak kaptaki suyun fatıma'nın boğazından geçişi, eğilmiş bir yaprağa yürüyüp onu kaldırması gibi sol-gun yüzüne verdiği pembelik bunların hepsini hissettiren bir ses. Habeş işi örtüyü üstüne alışındaki sıcaklığı, canlılığı ver-meli bize. Tarağını sevdirmeli.

o didaktik olarak kuru bir öğütle, dar bir örneklik he-sabıyla gündelik konuşmalara konu edilecek biri değil. Böy-le yapıldığından demek daha önce hiç kalbime inmemiş. Bir inme yapmamış. onu örnek almamızı öğütleyenler parmak-larını bize doğru sallarken, tehdit dolu bir sesle bize düğün eşyalarını sayarken, dünyevî sorumsuzluklara bir maske ve gerekçe olarak büyük bir aymazlıkla bu kutsal yoksulluğu kullanırken, bizi ne kadar da uzaklaştırmışlar fatıma'dan.

Ses arabanın içine doldu. İnce tiz ama vücudun tümü-nü sarsarak oluşan derin bir sarsıntıdan oluşan ses. yanan bir ciğerin kokusu eşlik ediyordu sanki. yanık kokusu hissi ne-redeyse arabayı kuşatmıştı. Camları kapadım. Bu aşk nedir böyle. Bu kadın kim. Bu bir kadın mı. Ses nereden geliyor. fatıma'nın hayatını kaç kez okumuş, hiç mi hiç etkilenmemiş olan bir kişi olarak bu boğuk sesin hakikiliği ve yarattığı at-mosfer yüzünden feleğimi şaşıracaktım neredeyse. fatıma'ya

64

dokunacaktım. Anlatıcının ne anlattığından çok sesindeki ya-rılmalar, faylar, hasret, mahcubiyet, mahviyet, o'nun keyfiye-tini az da olsa yürekten idrak etmiş olma hâli öyle bir mag-netik alan oluşturmuştu ki gözlerimdeki buhardan yolu gö-remiyordum. gözlerim buzlu cam gibi saydam bir tabakayla kaplanmıştı.

yetişmem gereken toplantıyı, arkadaşlarımı her şeyi unut-turdu bana. Arabayı sağa çektim. Doya doya dinledim. Dün-yada bu kadından daha çok onu seven bir kadın olamazdı. Dü-ğün gününü, davetlileri anlatıyordu. Saçının tokasından eliyle dokunabilmiş gibi bahsediyordu. Peygamberimizin yaptığı, elleriyle yoğurduğu düğün tatlısının tadı geliyordu. Hatibin damağındaydı o buruk lezzet sanki. yoksulluğun düğün günü bile fatıma ile Ali'yi bırakmadığından, mehirinden, giysisin-den, güzelliğinden, solgunluğundan, dünyadan yaşarken bile sanki bedenen göçmüşlüğünden, kapıya gelen dilenciye daha tadamadığı düğün tatlısını hiç duraklamadan verişinden, bir kez daha aç kalışından, her şeyden bahsediyordu.

Sesin dalgalanmalarından anlaşılıyordu ki İlâhî risa-letin tebliğ döneminin bütün sancılarını, zorluklarını, acılarını, şiddetini, mahrumiyetini yaşamıştı kardeşimiz fatıma.

Toplantıya gidememiştim ama, aşk olmazsa ne olurdu ki. Bir arabanın içinde, dar bir çıkmaz sokağın kenarında isimle-rin teker teker gökten inişini dinliyordum. fatıma, Betül, Sıd-dıka, Tahire, Raziye, zehra, merziyye, müba-reke, muhadde-se ve daha niceleri. Babası ona "ümmü ebiha" diyordu; çün-kü babasına annelik ediyor ve şefkatle çevresinde dönüyordu Peygamberimizin.

Doğum tarihi hakkında uzlaşılan tarih 20 Cemazi-yelahir Cuma. Hicretten sekiz yıl önce dünyaya geldi. Altı yaşında annesini kaybetti. Babasının ölümünden birkaç yıl sonra da vefat etti.

65

meleklerin konuştuğu nadide kadınlardan biri olmuştu. Tıpkı Hz.meryem, Hz.Asiye ve Hz. Sare gibi melekler onun-la da doğrudan konuşmuşlardı. muhaddese ismi de buradan geliyordu.

nübüvvetinin onuncu yılında sevgili eşi Hz. Hatice'yi, ardından da hiçbir zaman desteğini ve himayesini esirge-meyen amcası ebu Talib'i kaybeden Peygamberimizin acısına fatıma'nın annesini kaybetme acısı karışıyor ve bu ayrılık acı-sıyla sarsıldıkları yıla hüzün yılı deniyordu.

fatıma babasıyla birlikte göçü yaşamış, ölümcül tehli-kelere, babasına ve müminlere yönelik sayısız hakarete tanık olmuştu.

Babasının odasına girdiği zaman Resulullah ayağa kal-kar, onu öper elinden tutar ve kendi yerine oturturdu. Bu derin mu-habbet onu öyle bir eğitti ki yaşamı boyunca başkalarını kendi-sine tercih etti. elindekini büyük bir teslimiyet ve inanç içinde tereddütsüz verebildi. vermeyi çocuk yaşlarda öğrenmişti. Dü-ğün gecesi gelinlik gömleğini de bir yoksula vermişti.

zaman zaman hutbeler okumuştu. Bunlardan ikisi çok ünlü. İlkini babasının ölümünden sonra, sahabelerin ileri ge-lenlerinin huzurunda mescid-i nebevi de. Diğerini de kendi evinde irad etmişti. Bu konuşmalar düşüncelerinin derinliğini, ufkunun genişliğini, mantığının gücünü ve önderlik sorunları yaşamaları hâlinde olabileceklere dair keskin ve parlak öngö-rülerini aktardığı konuşmalardı. geniş kültürünü ve vizyonu-nu yansıtan önemli örnekler olarak kabul ediliyordu. o izzet, tevazu, cesaret, basiret ve şefkat timsaliydi. zorbalar karşısında eğilmezken yoksullar karşısında mütevazı dururdu.

Peygamberimiz ayrılık acılarıyla kavrulurken bu on-maz duygusal boşluğu fatıma dolduruyordu. onu bir anne gibi kucaklıyor ve bağrına basıyordu. o da bu yüzden fatıma be-nin annemdir diyordu. Her acısında sıkıntısında onu ziyaret

66

ediyor, bir sefere çıkarken ve yolculuktan dönüşte ilk ona ge-liyordu. o babasını en iyi anlayan, kavrayan, yaşadıklarının künhüne vakıf olabilecek donanıma sahip olan kişiydi.

Kızların aşağılandığı bir dönemde bir kızın da parlak bir insanlık inkişafı gösterebileceğinin ve bir insan olarak nere-deyse insanlığın kurucu yapıcı öznelerinden biri olabilece-ğinin kavranılmasında parlak bir örnek oldu. ona duyulan saygı adım adım bütün kız çocukların önünü açtı. Sonsuz bir enginlik ve sınırsız bir kendini inşa etme varlığını en uç insanî ve ilâhî noktalara taşıma durumuyla eşsiz bir örnek oluştur-du.

Radyodaki ses daha pek çok şeyi verebildi. Sevgiyle ve aşkla.

67

vahiy evinin Kizi

Hz. FatımaHadislerin Dilinden Hz. fatıma

(3)

68

69

sunuş

Allah'ın Adıyla…Değerli okuyucu,"Hz. fatıma'yı anma" münasebetiyle bu yıl dördüncü-

sünü düzenlediğimiz programımızın bir klasiği hâline gelen "Hz. fatıma" konulu kitapçığı kıymetli misafirlerimize hediye etmek üzere hazırlamış bulunuyoruz.

Bu yıl kitapçığımızın içeriğini Hz. fatıma hakkında buy-rulmuş hadis-i şeriflerden oluşturmayı uygun bulduk. Hz. fatıma'yı hadislerin dilinden öğrenelim ve tanıyalım istedik.

Hz. Rasulullah'ın (s.a.v) "Âlemlerin kadınlarının efen-disi" olarak nitelediği "fatıma"nın hayatı bizim için örnek teşkil ediyor. Hz. fatıma tek bir bakış açısıyla değerlendirip anlatılabilecek bir şahsiyet değildir. Bizler de her kitapçıkta, "fatıma"yı anlama ve tanıma yönünde farklı pencerelerden farklı bakış açılarını sunma gayreti içerisindeyiz.

Amacımız Hz. fatıma'nın hayatını, tınısı kulaklarda ka-lan, yüreğimize işlemeyen, nesilden nesile aktarılan bir kıssa olmaktan çıkarıp; hayatımıza ve davranışlarımıza yön veren, çağımıza güncellenmiş bir kılavuza dönüştürmektir.

Tüm çağlarda kadınların yükselişi "fatıma"nın gölgesin-de, izinde olmakla ve onu aşkla sevmekle mümkündür.

gayret bizden başarı Allah'tan…

Kasım 2007

70

Hz. fATImA, İnsAn Türünden Bİr Hurİ

1- Suyutî, "Kulunu mescid-i Haram'dan çevresini müba-rek kıldığımız mescid-i Aksâ'ya götüren Allah noksan sıfat-lardan münezzehtir." ayetinin tefsirinde şöyle nak-lediyor:

Hz. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu:miraca götürüldüğümde beni cennete dahil ettiler

ve ben cennet ağaçlarından bir ağacın yanında durdum; öyle bir ağaçtı ki o, cennette onun gibi güzel, yaprakları beyaz ve meyvesi hoş olan bir ağaç görmemiştim; onun meyvesinden alıp yedim; bu benim sulbümde nütfeye dönüştü; yeryüzüne döndüğümde Hatice'yle bir ara-ya geldim ve o, fatıma'ya hamile kaldı. o zamandan beri ne zaman cennet kokusunu arzulasam fatıma'yı kokluyorum.1

2- Hakim, Sa'd İbn malik'ten Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet ediyor:

miraca götürüldüğüm gece, Cebrail (a.s) bir cen-net ayvasını bana getirdi; ben onu yedim ve Hatice, fatıma'ya hamile oldu. Bu yüzden ben cennet kokusuna iştiyak duyduğumda fatıma'nın boynunu koklardım.2

3- Taberî, İbn Abbas'tan şöyle naklediyor:Resulullah (s.a.v) fatıma'yı çok öperdi. [müminle-

rin Annesi] Aişe, Peygamber'e "(neden) Sen fatıma'yı çok öpüyorsun?" dedi. Resulullah (cevabında) şöyle buyurdu: "miraca götürüldüğüm gece, Cebrail beni

71

cennete götürdü ve bütün meyvelerinden bana ikram etti. Bu meyveler benim sulbümde nutfeye dönüştü ve Hatice, fatıma'ya hamile oldu. Ben o meyveleri arzu ettiğimde fatıma'yı öpüyorum, onun kokusu bana cen-nette yediğim meyveleri hatırlatıyor.3

4- Taberî, Peygamber'den (s.a.v) şöyle naklediyor:Cebrail cennetten bir elma getirdi, ben onu yedim

ve Hatice ile bir araya geldim. o, fatıma'ya hamile oldu. Bir müddet sonra Hatice, "Benim hamlim çok ha-fiftir ve sen yanımdan ayrıldığında, karnımdaki bebek benimle konuşuyor…" dedi.4

5- Hatib-i Bağdadî şöyle naklediyor:Ben, Resulullah'a (s.a.v): "neden fatıma geldiğin-

de onu öpüyorsun…?" dedim. Resulullah: "ey Aişe, ben miraca götürüldüğüm gece, Cebrâil beni cennete götürdü ve orada bana bir elma verdi; ben onu yedim; o, benim sulbümde nutfeye dönüştü. yeryüzüne indi-ğimde Hatice'yle bir araya geldim. İşte fatıma o nut-feden dünyaya geldi. o, insan şeklinde olan bir hurî (cennet hanımı)dir. Cenneti arzu ettiğim vakit, onu öpüyorum."5

6- yine Hatib-i Bağdadî kendi senediyle İbn Abbas'-tan Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu naklediyor:

Kızım fatıma, Hz. Adem soyundan bir hurîdir; ne hayız olur ve ne de nifas. onun, fatıma (kesilmiş, ay-rılmış) diye adlandırılması, Allah'ın onu ve dostlarını ateşten (cehennemden) kestiği, ayırdığı içindir.6

7- Taberî, İmam Hasan'ın (r.a) doğumu hususunda, Hz. fatıma'ya hizmet eden esma'dan şöyle naklediyor:

Ben Resulullah'a (s.a.v): (Bu doğumda) fatıma'-dan nifas ve hayız kanı geldiğini görmedim, dedim. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Sen bilmi-yor mu-sun, benim kızım (fatıma) tertemizdir. o (asla) hayız ve doğum kanı görmez."7

72

Hz. Fatıma'nın Doğumu

8- muhibbuddin Taberî, Hz. Resulullah'tan (s.a.v) şöy-le naklediyor:

Cebrail, bana cennetten bir elma getirdi; ben onu yedim ve Hatice'yle bir araya geldim. o, fatı-ma'ya ha-mile kaldı. Hatice: "Benim kolay bir hamlim var. Sen be-nim yanımdan ayrıldığında (ve ben yalnız kaldığımda) karnımdaki çocuk benimle konuşuyor." diyordu. Hati-ce, doğum vakti geldiğinde Kureyş hanımlarına haber gönderdi. Ama onlar kabul etmeyip: "muhammed'in hanımı olduğun için senin yanına gelmeyiz." dediler.

Bu esnada aniden, güzellik ve nurları vasfedile-meyecek derecede olan dört hanım Hatice'nin huzuru-na geldi; onlardan biri: "Ben senin annen Havva'yım.", diğeri "Ben mezahim kızı Asiye'yim.", öbürü ise "Ben musa'nın bacısı gülsüm'üm." dördüncüsü de: "Ben İmran'ın kızı ve İsa'nın annesi meryem'im." dedi ve sözlerine şunu eklediler: "Kadınların yapması gereken işi üstlenmek ve sana yardım etmek için geldik."

Hatice diyor ki: "Böylece fatıma dünyaya geldi ve secde hâlinde yere düştü; ama parmağını göğe doğru kaldırmıştı."8

Ona Fatıma ve Betûl İsimlerinin Verilmesi

9- Taberî, Hz. Ali'den (r.a) şöyle naklediyor:

Resulullah (s.a.v) fatıma'ya şöyle buyurdu:"ey fatıma, neden Fatıma (kesilmiş, ayrılmış) di-ye

isimlendirildiğini biliyor musun?" Ben, (Ali): "neden fatıma diye isimlendirilmiş ya Resulal-lah?" diye sor-dum. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Çünkü Allah (azze ve celle) kıyamette onu ve onun soyundan gelen-leri cehennem ateşinden kes-miş, ayırmıştır.

muhibbuddin Taberî, İmam Ali Rıza'nın (r.a) kendi müsned'inde bu hadisi şu ibareyle naklettiğini yazıyor:

73

Hakikaten Allah (azze ve celle) kızım fatıma'yı ve onun evlatlarını ve onları sevenleri ateşten kesmiş, ayırmıştır. Bunun için; "fatıma" (kesilmiş, ayrılmış) diye isimlendirilmiştir.9

10- İbn esir, en-nihaye adlı kitabında şöyle yazıyor:fatıma, "Betûl" (ayrılan, kesilen) diye adlandırıl-

mıştır. Çünkü o, kendi zamanının kadınlarından fazi-let, din ve soyluluk bakımından ayrılmış (ve seçkinlik kazanmış)tır.

Bazıları da dünyadan kopup Allah'a yöneldiği için bu adı aldığını söylemişlerdir.

ubeydetü'l-Harevî de Garibeyn adlı kitabında şöy-le yazıyor:

fatıma'nın "Betûl" diye isimlendirilmesi, onun eş-siz olduğu içindir.10

11- İbn Abdülbirr, Cafer Sadık'tan şöyle naklediyor:Resulullah'ın (s.a.v) kızı fatıma'nın künyesi,

"ümmü ebiha" idi.11

Hz. Fatıma'nın Hz. Resulullah'a (s.a.v) Benzerliği ve Hz. Peygamber'in Onu Öpmesi

12- Tirmizî, kendi senediyle Resulullah'ın zevcesi Ai-şe'den şöyle nakletmiştir:

Ben, Resulullah'ın (s.a.v) kızı fatıma kadar; otu-rup kalkmasında, davranış, tutum ve vakarında Resulullah'a (s.a.v) benzeyen birisini görmedim.

ve yine şöyle demiştir:fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yanına geldiğinde,

Peygamber yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v) de onun yanına geldiğinde, fatıma yerinden kalkar, onu öper ve oturduğu yere oturturdu.12

74

13- Hakim şöyle naklediyor:Ben, fatıma kadar konuşması Resulullah'a (s.a.v)

benzeyen birisini görmedim. fatıma, Resulullah'ın bu-lunduğu yere geldiğinde, Peygamber ona hoş geldin der, (sonra) yerinden kalkıp fatıma'ya doğru gider; elinden tutup öper ve kendi yerinde oturturdu.13

Hakim ayrıca sözlerine şunu da eklemiştir "Bu hadis, Buharî ve müslim'in, sahih hadis için zikrettikleri şartları ta-şımaktadır."

Bu hadisi, Buhârî14 ve ebu Amr15 da rivayet etmiştir.

14- Ahmed İbn Hanbel, enes İbn malik'in şöyle dediğini nakletmiş:

Hiç kimse Hasan İbn Ali ve fatıma kadar, Resu-lullah'a (s.a.v) benzemiyordu.16

15- muttakî şöyle nakleder:

Hz. Peygamber (s.a.v) fatıma'nın saçından çok öperdi. 17

16- İbn esir, İbn Abbas'tan şöyle nakleder:

Hz. Peygamber (s.a.v) seferden döndüğünde, fa tıma'yı (ona selâm olsun) öperdi.18

17- muhibbuddin Taberî şöyle naklediyor:

Hz. Resulullah (s.a.v), bir gün fatıma'nın boğazı-nın altındaki çukurdan öptü.

muhibbuddin Taberî, bu hadisi Harbî'nin de naklettiğini ve molla'nın da kendi Sire'sinde tahriç ettiğini kaydetmiştir. Sonuncu nakilde şu ek de yer almıştır:

Ben Resulullah'a (s.a.v); "şimdiye kadar yap-madığın bir işi yaptın." dedim. o şöyle buyurdu: "ey Aişe, ben cenneti arzu ettiğimde fatıma'nın bo-ğazının altındaki çukurdan öperim."19

75

Hz. Fatıma İle Babasının Arasında Olan Sevgi ve Muhabbet

18- müslim, İbn mes'ud'dan şöyle naklediyor: Resulullah (s.a.v) Kâbe'nin yanında namaz kılı-

yordu, ebu Cehil ve dostları da bir kenarda oturmuş-lardı. Bir gün önce de orada dişi bir deve kesilmişti. ebu Cehil, "Sizlerden hanginiz kalkıp bu devenin iş-kembesini alıp muhammed'in (s.a.v) üzerine atabilir?" dedi. onların içerisinden en şaki (kötü) olan kalkıp onu aldı ve secdeye gittiğinde Resulullah'ın (s.a.v) üzerine attı. onlar, birbirlerine bakıp gülüşmeye başladılar. Ben de durup bakıyor-dum. eğer gücüm olsaydı, onu Resulullah'ın (s.a.v) üzerinden alırdım.

Peygamber (s.a.v) öylece secde hâlinde durmuş, başını kaldırmıyordu. Bir kişi gidip fatıma'ya haber verdi. o, küçücük bir kız idi. Hz. fatıma gelip onu bir kenara attı ve sonra adamlara yönelerek onları ayıpla-maya ve kınamaya başladı.

Peygamber (s.a.v) namazını bitirince, sesini yük-selterek onlara bedduâ etmeye başladı. Peygamber dua ettiğinde veya Allah'tan bir şey istediğinde dua ve ha-cetini üç defa tekrarlardı. şöyle beddua etti: "Allah'ım! Sen Kureyş'i cezalandır!" Bu sözü üç defa tekrarladı. onlar, Peygamber'in sesini işitince gülmeleri kesildi ve kalplerine korku düştü. Sonra Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu:

"Allah'ım, Hişam oğlu ebu Cehil'i, Rabia oğlu utbe'yi, Rabia oğlu şeybe'yi ve utbe oğlu velid'i, Halef oğlu ümeyye'yi ve ebu muayt oğlu ukbe'yi sen cezalandır!" Başka bir isim de söyledi, ama ben unutmuşum.20

İbn mes'ud diyor ki:Andolsun muhammed'i (s.a.v) hak peygamber

olarak gönderene ki, Bedir Savaşı'nda, ismi söylenen-

76

lerin hepsinin öldürülüp cenazelerinin kuyuya atıldı-ğına şahit oldum.

Bu hadisi, Buhârî de kendi Sahih'inde21 nakletmiştir.

19- Sahih-i müslim'de, ebu Hâzım'ın şöyle dediği nakle-dilmiştir:

Sehl İbn Sa'd, Resulullah'ın (s.a.v) uhud Savaşı'nda aldığı yara hakkında sorulan bir soruya şöyle cevap verdi:

Resulullah'ın (s.a.v) yüzü yaralanmış, azı dişi kı-rılmış ve başındaki miğferi ezilmişti. Resululla-h'ın kızı fatıma onun yüzündeki kanı yıkıyor ve Ali İbn ebu Talib de kalkanıyla su döküyordu. fatıma, suyun kanı daha da artırdığını görünce bir hasır parçasını yaktı ve külünü alıp yaranın üzerine sürdü, böylece kan kesildi.22

Buharî de bu hadisi Sahih'inde nakletmiştir.23

20- ebu nuaym şöyle rivayet etmiştir: Resulullah (s.a.v) sürekli yolculuktan döndüğün-

de mescitte iki rekât namaz kılmayı severdi. mes-citten çıktıktan sonra, hanımlarının yanına gitmeden önce mutlaka Hz. fatıma'yı görmeye giderdi.

Hz. Resulullah, (s.a.v) yine savaşlardan birinden dönmüştü, mescide gidip iki rekât namaz kıldı; sonra da Hz. fatıma'yı görmeye gitti. fatıma, Resu-lullah'ı (s.a.v) karşılayarak yüzünü ve gözlerini öpmeye ve ağ-lamaya başladı. Resulullah (s.a.v) "Seni ağlatan nedir?" diye sordu. fatıma, "Senin renginin sarardığını görü-yorum (bu yüzden ağlıyorum)." dedi.

Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu: "ey fatıma, Al-lah (azze ve celle) babanı öyle (önemli) bir iş için gön-dermiştir ki; Allah, o iş sebebiyle yeryüzünde kurulu her bir çadıra ve kulübeye izzet veya zillet sokar. Bu işin kapsayışı gecenin her tarafı kapsaması gibidir."24

21- muhibbuddin Taberî, Hz. Ali'den şöyle naklediyor:

77

Biz Resulullah (s.a.v) ile Hendek çukurlarınday-dık ki, fatıma, Resulullah'a bir parça ekmek getirdi ve ekmeği ona uzattı. Resulullah (s.a.v) "nedir bu?" diye sorduğunda fatıma: "Çocuklarım için pişirdiğim ek-meğin bir parçasını sana getirdim." dedi. Resulullah (s.a.v) (onu yiyerek) şöyle buyurdu: "Kızım, bu ekmek üç günden sonra babanın yediği ilk yiyecektir."25

22- İbn Sa'd, İbn Abbas'tan şöyle naklediyor:Hz. Peygamber'in (s.a.v) kızı Rükayye öldüğünde Re-

sulullah şöyle buyurdu:"osman b. maz'un'a katıl." Bunun üzerine kadın-

lar Rukayye'ye ağladılar…

İbn Abbas daha sonra şöyle diyor:fatıma mezarın yanı başında Hz. Peygamber'in

kenarında oturmuş ağlıyordu. Resulullah, elbisesiyle onun göz yaşlarını siliyordu.26

Hz. Resulullah'ın Yolculuğa Çıktığında En Son Vedalaştığı ve Yolculuktan Döndüğünde,

İlk Görüştüğü Kimse

23- ebu Davud, kendi Sünen'inde, Resulullah'ın (s.a.v) hizmetkârı Sevban'dan, şöyle naklediyor:

Resulullah (s.a.v) yolculuğa çıktığında, ailesinden en son görüştüğü kimse fatıma idi ve yolculuktan dön-düğünde ilk uğradığı kimse fatıma idi…27

Bu hadisi Ahmed İbn Hanbel28 ve Beyhakî de29 nakletmiş-tir. Ayrıca Hakim de farklı senetle nakletmiş, ancak hadisin sonunda şu cümlelere yer vermiştir:

Resulullah (s.a.v) ona: "Babam ve annem sana feda olsun!" derdi. 30

24- Hakim, ebu Sa'lebe'den neklediyor ki:Hz. Resulullah (s.a.v) savaştan veya yolculuktan

78

döndüğünde, mescide gider ve orada iki rekât namaz kılardı; sonra fatıma'yı görmeye gider ve daha sonra hanımlarının yanına gelirdi. 31

79

Hz. fATImA'nIn ev İşlerİnİ gÖrmesİ ve resulullAH'In (s.A.v) onA TesBİHİ ÖğreTmesİ

25- Buhârî, Hz. Ali'den (r.a) naklediyor ki:fatıma el değirmenini çevirmekten dolayı rahat-

sız olmuştu. (o sıralarda) Resulullah'ın (s.a.v) yanı-na bir cariye getirmişlerdi. Hz. fatıma, Resulullah'ı gör-mek için evinden çıktı, ama onu bulamadı. [müminle-rin Annesi] Aişe'yi görünce durumu ona anlattı. Resu-lullah (s.a.v) geldiğinde Aişe, fatıma'nın geldiğini ona haber verdi. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v) bizim yanımıza geldi… ve şöyle buyurdu:

"İstediğinizden daha hayırlı olan bir şeyi size öğ-retmemi istemez misiniz? yatarken 34 defa tekbir ge-tirin (Allahu ekber deyin), 33 defa Subhanellah ve 33 defa da elhamdulillah söyleyin! Bu sizler için cariye-den daha iyidir."32

Buhârî, bu hadisi Sahih'inin diğer bir babında da nakletmiştir.33 yine bu hadisi, müslim ve ebu Davud da kendi Sahih'lerinde nakletmişlerdir.34

26- ebu Davud, ebu'l-verd İbn Semame'den nakletmiştir ki, Hz. Ali İbn A'bed'e şöyle buyurdu:

Acaba kendim ve Resulullah'ın kızı fatıma ile il-gili sana bir şey anlatayım mı?" Sonra şöyle buyurdu: "Resulullah'ın (s.a.v) en çok sevdiği şahıs fatıma idi. o benim evimde iken el değirmenini çevirmekten elleri na-

80

sır bağlamıştı. Tulum ile su taşımaktan boynunda iz kal-mıştı. evi sürekli süpürdüğünden elbiseleri tozlanıyor ve ocağın ateşini yakmaktan elbisesi siyahlaşıyordu. o bu işler neticesinde rahatsız olmuştu. (Bu sıralarda) Resulul-lah'ın (s.a.v) yanına bir köle getirdiklerini duyduk. fatıma'ya: "Babanın yanına gidip sana bir hizmetçi ver-mesini istemez misin?" (fatıma bu iş için Peygamber'in bulunduğu yere) gitti, ama Resulullah (s.a.v) konuşuyor-du; utanıp (sözünü söylemeden) geri döndü.

ertesi gün biz yatakta iken Resulullah (s.a.v), ya-nımıza geldi ve fatıma'nın başı ucunda oturdu. fatıma babasından utanarak başını yorganın altına soktu. Son-ra Peygamber (s.a.v) buyurdu ki:

"Âl-i muhammed'in, dünkü isteği ne idi?" fatıma susup bir şey söylemedi.

Ben dedim ki: "Andolsun Allah'a ben sana söyleye-ceğim, ey Allah'ın Resulü! Bu (kızınız), benim evimde el değirmeni çevirmekten eli nasır bağlamıştır; tulum ile su taşımaktan boynunda iz kalmıştır; evi süpürme-si elbiselerini tozlandırmıştır; ocak yakması yüzünden elbiseleri siyah olmuştur; biz senin yanına bir köle veya hizmetçi getirdiklerini öğrendik (bu yüzden) ben ona: "Babandan sana bir hizmetçi vermesini iste." dedim."

Sonra ebu Davud Hz. Resulullah'ın (s.a.v), Hakem'in ha-disinde yer aldığı şekilde ona cevap verdiğini söylemiştir.35

27- Ahmed İbn Hanbel, enes İbn malik'ten şöyle rivayet etmiştir:

Bilal, bir gün sabah namazına geç geldi. Resu-lullah (s.a.v) ona: "neden geç kaldın?" diye sordu. o şöyle dedi: fatıma'nın yanından geçiyordum, onun (el değirmeni ile) buğday öğütmekle meşgul olduğunu ve çocuğunun ağladığını gördüm; ona dedim ki: "eğer istersen ben el değirmenini çevireyim, sen çocuğu sus-turmaya bak; veya istersen, ben çocuğu susturayım, sen değirmeni çevir."

81

Hz. fatıma: "Ben çocuğuma senden daha şefkatli-yim…" dedi. Bu yüzden, geç kaldım." Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu: "Sen ona merhamet etmişsin, Allah da sana merhamet etsin".36

28- muttaki, Cabir'den şöyle rivayet etmiştir:37

Resulullah (s.a.v) fatıma'nın deve tüyünden bir abâya bürünüp buğday öğüttüğünü gördü. Resu-lullah (s.a.v) bu durumu görünce ağlamaya başladı ve şöyle buyurdu:

"ey fatıma, dünyanın acılarına sabret ki, yarın ahiretin bol nimetlerine kavuşasın." (Bunun üzerine) şu ayet nazil oldu:

ve elbette yakında Rabbin, öyle şeyler verecek ki sana, sonunda râzı olacaksın.38

82

Hz. fATImA, kAdInlArIn en üsTünü

29- Buharî şöyle rivayet etmiştir:fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yürüyüşüne benzer

yürüyüşüyle geldi; Peygamber (s.a.v) (onu görünce) dedi ki: "Hoş geldin, kızım fatıma." Sonra fa-tıma'yı kendi sağ veya sol yanında oturttu ve ona bir şey fısıl-dadı. fatıma ağlamaya başladı. Ben: "ne-den ağlıyor-sun?" diye sordum. Sonra (Resulullah yine) ona bir şey fısıldadı. (Bu defa) fatıma güldü.

Ben: "Bu güne kadar böylesine üzüntüyle iç içe olan bir sevinç görmemiştim!" dedim ve Resululla-h'ın ne söylediğini sordum.

fatıma: "Ben Resulullah'ın (s.a.v) sırrını açıklaya-cak değilim." diye cevap verdi.

Resulullah (s.a.v) vefat ettikten sonra (tekrar ay-nı soruyu) sordum. o şöyle cevap verdi: Resulullah gizli-ce bana buyurdu ki:

"Cebrâil yılda sadece bir defa Kur'ân'ı bana sunu-yordu. Ama bu yıl iki defa sundu. Ben bu olay için ece-limin yetiştiğinden başka bir sebep görmü-yorum. ve sen ehlibeyt'in arasında bana kavuşacak ilk şahıssın." (Bunları duyunca ağladım.)

Sonra buyurdu ki: "Acaba cennet hanımlarının seyyidesi (en üstünü)

veya müminlerin hanımlarının seyyidesi olmak seni hoşnut etmez mi?" Bunu duyunca da güldüm.39

Ahmed İbn Hanbel kendi müsned'inde bu hadisi zikretmiştir.40 Ancak "cennet hanımlarının seyyidesi (en üs-

83

tünü)" yerine "bu ümmetin hanımlarının veya müminlerin hanımlarının seyyidesi" tabirini rivayet etmiştir.

İbn Sa'd da bu hadisi Tabakat adlı eserinde zikretmiş ve yukarıdaki tabiri "bu ümmetin hanımlarının veya her iki âlemin (dünya ve ahiretin) hanımlarının seyyidesi (en üstü-nü)" olarak rivayet etmiştir.41

30- Buharî nakletmiştir ki:Biz Peygamber'in (s.a.v) hanımları, topluca Pey-

gamber'in (s.a.v) yanında bulunuyorduk. fatıma tıpkı Resulullah (s.a.v) gibi yürüyerek geldi. (Resu-lullah) onu görünce "Hoş geldin kızım." dedi; sonra onu sağ veya sol yanına oturttu ve ona bir şey fısıldadı; fatı-ma şiddetle ağlamaya başladı. Resulul-lah, fatıma'nın üzüntüsünü görünce ona tekrar gizlice bir şey söyledi. Bu defa fatıma güldü.

Ben fatıma'ya dedim ki: "Ben Peygamber'in ha-nımlarındanım. Resulullah (s.a.v) hiçbirimize söyleme-diği sırrını sana açtı; sen ise (sevineceğine) ağladın."

Resulullah (s.a.v) oradan kalkıp gidince ben, Peygamber'in onun kulağına ne söylediğini sordum. fatıma: "Ben Resulullah'ın sırrını açıklayacak değilim." dedi. Resulullah vefat ettikten sonra fa-tıma'dan Allah aşkına o sözü bana söylemesini rica ettim.

fatıma: "şimdi söylerim." dedi ve şöyle devam etti: "Birinci defa kulağıma, Cebrail'in her yıl bir defa ama bu yıl iki defa Kur'ân'ı kendisine sunduğunu ve bunun da ancak ecelinin yakınlaştığı için olacağına inandığını söyledi ve dedi ki: "Allah'tan kork ve sabırlı ol, ben se-nin için iyi bir selefim." Bunun üzerine gördüğün gibi ağladım. üzüntümü görünce ikinci defa kulağıma şu cümleyi söyledi:

"ey fatıma, acaba müminlerin hanımlarının veya bu ümmetin hanımlarının seyyidesi (en üstünü) ol-maktan dolayı sevinmez misin?"42

84

Bu hadisi müslim, Sahih'inde, fatıma'nın faziletleri ba-bında rivayet etmiştir. müslim'in rivayetinin sonunda "Aile-min içerisinde bana en çabuk kavuşacak olan sensin." cümlesi de bulunmaktadır.43

31- Tirmizî, Huzeyfe'den şöyle rivayet etmiştir:Annem, benden: "Son görüşmen ne zaman oldu?"

diye sordu. Ben: "falanca günden şimdiye ka-dar (ken-disini ziyaret etmemişim)." dedim. maksadı Peygam-ber (s.a.v) ile görüşmemdi. Bu yüzden bana kızdı.

Bunun üzerine ben: "Ben akşam Resulullah'ın (s.a.v) yanına gidip akşam namazını onunla kılayım ve ondan bizim için mağfiret dilemesini isteyeyim." de-dim. gidip akşam namazını Peygamber (s.a.v) ile kıl-dım; Resulullah yatsı namazına dek namazla meşgul oldu. yatsıdan sonra da yine nafile namazı kıldı. Ben de Peygamber'e (s.a.v) bakarak namazla meşgul oldum. o benim sesimi duyunca: "Kimsin, Huzeyfe misin?" dedi. "evet" dedim. Buyurdu ki: "İsteğin nedir? Allah seni ve anneni bağışlasın." Sonra sözlerine şöyle devam etti:

"Bu (gördüğüm) melek, bu geceden önce yeryüzü-ne asla inmemiş olan bir melektir. o, Rabbinin selâmını bana ulaştırmak ve fatıma'nın cennet hanımlarının en üstünü, Hasan ve Hüseyn'in cennet gençlerinin efendi-leri olduğunu müjdelemek için gelmiştir."44

32- Hakim şöyle naklediyor:Resulullah, (s.a.v) vefatıyla sonuçlanan hastalığın-

da buyurdu ki: ey fatıma! Acaba âlemlerin kadınlarının en üstü-

nü, bu ümmetin hanımlarının büyüğü ve müminlerin hanımlarının büyüğü olman seni hoşnut etmez mi?45

33- nesaî, ebu Hüreyre'den şöyle nakletmiştir:(yazın) uzun günlerinden birinde Resulullah

(s.a.v) bizim yanımıza geç geldi. Akşam bizlerden biri: "ya Resulullah, bu gün seni görmeyişimiz bize ağır gel-di." dedi. Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu:

85

"şimdiye kadar beni ziyaret etmemiş olan bir me-lek Allah'tan izin alıp (bugün) benim yanıma geldi. o bana kızım fatıma'nın ümmetimin kadınlarının en üs-tünü ve Hasan ile Hüseyn'in cennet gençlerinin efendi-leri olduklarını müjdeledi."46

34- muttaki şöyle rivayet etmiştir: Resulullah (s.a.v) vefatıyla sonuçlanan hastalığı

(ölüm hastalığı) sırasında: "Kızım fatıma, yanıma gel." diye buyurdu... Resulullah bir süre onunla gizlice ko-nuştu. fatıma ondan ayrıldığında ağlı-yordu; ben de orada idim.

Sonra tekrar Resulullah (s.a.v) fatıma'ya: "yanıma gel." dedi. fatıma da onun yanına yaklaştı ve Resulul-lah tekrar ona gizlice bir şey söyledi. Bu defa fatıma ayrıldığında gülüyordu.

(müminlerin Annesi Aişe diyor ki:) Ben ona "ey Allah'ın Resulü'nün kızı, baban sana gizli ne söyledi?" diye sordum. fatıma: "Resulullah'ın bana gizlice söyle-diği sırrını o hayatta iken sana açacağımı mı zannettin!" dedi. Bu durum, yani Resulullah'ın sırrını [müminlerin Annesi] Aişe'den gizlemesi ona çok ağır geldi.

Resulullah (s.a.v) vefat ettiğinde [müminlerin Annesi] Aişe: "muvzuyu bana bildirir misin?" diyerek fatıma'dan Resulullah'ın ona gizlice buyurduğu sözü sordu.

fatıma: "şimdi olur." diyerek şöyle devam etti: Pey-gamber ilk önce buyurdu ki: "Cebrail her yıl Kur'ân'ı bana bir defa sunuyordu. Ama bu yıl iki defa sundu ve bana bildirdi ki her peygamber ancak bir önceki peygamberin ömrünün yarısı kadar yaşar. Hz. İsa (a.s) yüz yirmi yıl yaşamıştır ve ben altmış yaşımı geçtiğimi biliyorum."

Resulullah bunları söyleyince ben ağladım. yine buyurdu ki: "Kızım, müminlerin kadınlarından hiç-birinin musibeti seninki gibi büyük olmayacaktır; bu yüzden senin sabrın hiçbir kimseden az olmamalıdır."

86

İkinci defa ise bana gizlice ehlibeyt'ten ona kavu-şacak ilk şahsın ben olduğumu bildirdi ve buyurdu ki: "Sen cennet hanımlarının en üstünüsün."47

35- Hakim, [müminlerin Annesi] Aişe'den, Resulul-lah'ın (s.a.v), kızı fatıma'ya şöyle dediğini nakletmiştir:

Sana müjde veriyorum ki ben, Resulullah'tan (s.a.v) şöyle duydum: "Cennet hanımlarının üstünleri şu dört hanımdır: İmran kızı meryem, Resu-lullah'ın (s.a.v) kızı fatıma, Huveylid kızı Hatice ve Asiye."48

36- muhibbuddin Taberî, İbn Abbas'tan Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:

Dört kadın kendi dönemlerinin hanımlarının en üstünleridir. İmran kızı meryem, mezahim kızı Asiye, Huveylid kızı Hatice ve muhammed (s.a.v) kızı fatı-ma. ve onların en bilgilisi fatıma'dır.49

37- Hakim, İbn Abbas'tan naklediyor ki:Resulullah (s.a.v) bir defasında dört çizgi çizerek

(ashabından): "Bunların ne olduğunu biliyor musu-nuz?" diye sordu. Ashab: "Allah ve Resulü daha iyi bilir." diye cevap verdiler. Hz. Peygamber (s.a.v) bu-yurdu ki:

"Cennet kadınlarının en faziletleri olan Huvey-lid kızı Hatice, muhammed (s.a.v) kızı fatıma, İm-rân kızı meryem ve mezahim kızı Asiye'dirler..."50

38- Tirmizî, enes kanalıyla Resulullah'ın (s.a.v) şöyle bu-yurduğunu rivayet etmiştir:

Bütün insanlar içerisinde fazilet hususunda şu dört kadını bilmen yeter: İmran kızı meryem, Hu-veylid kızı Hatice, muhammed (s.a.v) kızı fatıma ve firavun'un hanımı Asiye.51

Bu hadisi Hakim iki senetle rivayet etmiştir ve ikinci se-netten sonra "Bu hadis şeyheyn'in (Buhârî ve müslim'in) şar-tına göre sahihtir." demiştir.52

87

39- İbn Cerir Taberî, Katade'den naklediyor ki:

Allah'ın Peygamberi'nin şöyle söylediği bize rivayet edil-miştir:

Âlemlerin kadınları arasında örnek olarak: İm-rân kızı meryem, firavun'un hanımı Asiye, Huvey-lid kızı Hatice ve muhammed (s.a.v) kızı fatıma'yı sayman yeter.53

40- yine Taberî ebu musa eş'arî'den nakletmiştir ki, Re-sulullah (s.a.v) şöyle buyurdu:

erkeklerden birçokları kâmil oldular. (İnsanlı-ğın en yüksek mertebesine ulaştılar) Ama kadınlar-dan meryem, firavun'un hanımı Asiye, Huveylid kızı Hati-ce ve muhammed (s.a.v) kızı fatıma'dan başkası kâmil olmamıştır.54

Hz. Fatıma'nın Kerametlerinden

41- Salebî, Kasasu'l-enbiyâ'da, zemahşerî, Keşşaf'da "ze-keriyya, onun yanına, mabede her girişinde orada bir rızk bulur..."55 ayetinin tefsirinde ve Suyutî, ed-Dürrü'l-men-sûr'da mezkur ayetin tefsirinde ebu ye'la vasıtasıyla Ca-bir'den şu rivayeti nakletmişlerdir: (Saleb'inin nakline göre rivayetin metni şöyledir:)

Abdullah İbn Hamid, Cabir İbn Abdullah'tan rivayet et-miştir ki:

Resulullah (s.a.v) birkaç gün yemek yemeden geçirdi. Bu durumdan meşakkate düşen Resulullah (s.a.v) (bir şey bulmak için) hanımlarının evlerinde yi-yecek bir şey aradı, ama bir şey bulamadı. Bunun üze-rine fatıma'nın yanına gelip: "Kızım, yiyecek bir şeyin varsa getir yiyelim; ben açım." dedi. fa-tıma: "Hayır, Allah'a andolsun (ki bir şey yoktur)..." diye cevap verdi. Hz. Resulullah (s.a.v) oradan ayrıldığında, Hz. fatıma'nın komşusu iki tane ekmek ve biraz da et Hz.

88

fatıma'ya gönderdi. o da onları alıp bir kabın içerisi-ne bırakıp üzerini örttü. Kendisi ve çocukları bir vâde yemeğe muhtaç olmasına rağmen: "Resulullah'ı (s.a.v) kendim ve yanımdakilere tercih edeceğim." dedi.

Sonra, Hasan ve Hüseyin'i dedeleri Resululla-h'ın (s.a.v) peşi sıra gönderdi ve Resulullah geri döndü.

fatıma: "Çocuklarım sana feda olsun, Allah bize bir şey verdi ve ben onu senin için ayırdım." dedi. Pey-gamber de (s.a.v): "getir." diye buyurdu. onu getirip üzerini açtığında kabın (ekmek ve et ile) dolu olduğu-nu gördü. gördüğüne şaşırdı ve bunun Allah'ın bere-keti olduğunu anladı. Bunun için Allah'a hamdedip Peygamber'e salat getirdi.

Peygamber (s.a.v) "Bunu nereden elde ettin?" di-ye sorunca fatıma: "Bu, Allah'ın indinden (gelen) bir nimettir, Allah dilediğine hesapsız rızk verir." dedi. Re-sulullah da (s.a.v) Allah'a hamdederek şöyle buyurdu:

"Hamdolsun Allah'a ki, seni, Benî İsrail'in kadın-larının en üstününe benzetmiştir. ona da Allah güzel bir rızk verince eğer o rızktan sorulsaydı; Bu, Allah'ın indindendir; gerçekten Allah dilediğine hesapsız rızk verir, derdi.

Sonra Resulullah (s.a.v), Ali'yi çağırdı. o da geldi. Resulullah (s.a.v), Ali, fatıma, Hasan ve Hüseyin ve Peygamber'in bütün hanımları o yemekten doyuncaya kadar yediler. Ama kap yine olduğu gibi dolu kalmıştı.

fatıma demiştir ki: "Ben o yemekten bütün kom-şularıma da verdim. Allah ona bereket ve kalıcı bir ha-yır vermişti. Kaptaki yemeğin aslı, iki tane ekmek ve bir parça etten ibaretti, geri kalanı ise Allah'ın verdiği bereket idi."56

89

Hz. fATImA İnsAnlArIn en doğru sÖzlüsü

42- Hakim, müstedrekü's-Sahihayn'de şöyle nakletmiştir:

Resulullah'ın kızı fatıma'dan ne zaman söz açıl-saydı [müminlerin Annesi] Aişe: "Ben babası hariç, onun gibi doğru ve sarih konuşan birisini görmedim." derdi.57

Hakim, bu hadisi müslim'in sahih bildiğini kaydediyor. yine bu hadisi İbn Abdülbirr, el-İstiâb kitabında zikretmiştir.58

43- ebu nuaym, [müminlerin Annesi] Aişe'den şöyle nakletmiştir:

Babası (Hz. muhammed) hariç, fatıma gibi doğru konuşan birisini görmedim…59

Hz. Peygamber (s.a.v), "Fatıma'nın Çocuklarının Babası Benim…" Diye Buyururdu

44- Hakim, Cabir kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle naklediyor:

Her annenin çocukları, çocukların babasına nispet edilir; ancak fatıma'nın iki oğlu (Hasan ve Hüseyin) hariç. Çünkü ben onların velisi ve nispet edilmeleri ge-reken babasıyım.60

45- muttakî, konuyla ilgili aynı içerikte üç hadis zikret-miştir. ömer kanalıyla nakledilen son hadis şöyledir:

90

Her kadının çocuklarının nispet edildiği yakınları, baba tarafıdır; sadece fatıma'nın çocukları hariç. Çün-kü onların nispet edilmeleri gereken yakınları ve onla-rın babaları benim.61

46- yine muttaki, Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğu nakletmiştir:

Her babanın evlatları, baba tarafına intisap eder; fatımanın çocukları hariç. Çünkü onların velisi ve ba-bası benim; onlar benim toprağım ile yoğrulmuşlardır. vay olsun, onların faziletlerini inkâr edenlere. Kim on-ları severse, Allah onu sever ve kim onlara buğzederse (onlara düşman olursa) Allah da ona buğzeder.62

Hz. Mehdi Hz. Fatıma'nın Soyundandır

47- Buhârî, Tarih-i Kebir'de kendi senediyle Hz. Peygamber'in (s.a.v) zevcesi ümmü Seleme vasıtasıyla, Peygamber'den (s.a.v) şöyle rivayet etmiştir:

mehdi haktır ve fatıma'nın evlatlarındandır [onun evlatlarının soyundandır].63

48- ebu Davud, ümmü Seleme'den şöyle rivayet etmiş-tir:

Ben Resulullah'tan (s.a.v) şöyle duydum:mehdi, fatıma'nın evlatlarından olan benim it-

retimdendir [soyumdandır].64

49- Hafız ebu nuaym, kendi senediyle Ali İbn Hüseyin'den, o da babasından şöyle rivayet etmiştir:

Hz. Resulullah (s.a.v) fatıma'ya şöyle buyurdu:mehdi senin evlatlarındandır.65

50- muttaki, Hz. Hüseyin kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle rivayet etmiştir:

müjdeler olsun sana ey fatıma, çünkü mehdi sen-dendir [senin soyundandır].66

91

Hz. Fatıma Âl-i Aba'dandır

51- Hâkim, Abdullah İbn Cafer İbn ebi Talib'den rivayet etmiştir ki:

Resulullah (s.a.v), rahmetin indiğini gördüğünde iki defa: "Çağırın gelsinler yanıma." diye buyur-du. Safiye: "Kimi ya Resulallah?" diye sordu. Peygam-ber (s.a.v): "ehlibeyt'imi; Ali'yi, fatıma'yı, Hasan'ı ve Hüseyn'i" diye buyurdu. Bunlar geldiğinde Peygam-ber (s.a.v) abâsını onların üzerine attı; sonra ellerini yukarıya kaldırıp şöyle dua etti:

"ey Allah'ım, bunlar benim ehlibeyt'imdir. Sen muhammed ve Âl-i muhammed'e salat gönder." Allah (azze ve celle) de şu ayeti indirdi:

"gerçekten Allah siz ehlibeyt'ten her türlü kötülü-ğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor."67

52- Tirmizî, ömer b. ebi Seleme'den şöyle rivayet eder:"gerçekten Allah siz ehlibeyt'ten her türlü kötülü-

ğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor." aye-ti, ümmü Seleme'nin evinde Resulullah'a (s.a.v) nazil oldu. Bunun üzerine Peygamber (s.a.v), Hasan, Hüse-yin ve fatıma'yı çağırttı ve onları kendi önünde oturttu ve Ali'yi çağırıp arkasında oturttu; onları ve kendini bir kisâyla örttü ve sonra şöyle buyurdu:

"Allah'ım, bunlar benim ehlibeyt'imdir; bunlardan her türlü kötülüğü uzak tut ve bunları tertemiz kıl."68

İbn Asakir de bu hadisi rivayet etmiştir. İbn Asakir'in nakline göre hadisin sonunda şu ilave de mevcuttur:

ümmü Seleme "Beni de onlarla birlikte karar kıl." dedi. Resulullah: "Sen kendi mevkiinde dur, senin de akıbetin hayırdır." buyurdu.

53- şeyh Abdullah Bahranî, kendi senediyle sahabenin büyüklerinden olan Cabir İbn Abdullah-i ensarî'den şöyle ri-vayet etmiştir:

92

Rahman ve Rahim Allah'ın adıyla. Resulullah'ın (s.a.v) kızı fatıma'nın şöyle buyurduğunu duydum:

Bir gün babam Resulullah (s.a.v) benim evime gel-di ve: Selâm olsun sana ey fatıma." dedi. Ben: "Sana da selâm olsun." dedim. (Babam Resulullah): "vücu-dumda bir bitkinlik hissediyorum" dedi. Ben: "Allah seni bitkinliğe karşı korusun." dedim. Sonra: "Kızım, yemen malı olan abâyı getir ve benim üzerime ört." dedi. ve ben o abâyı getirip üzerine çektim. Bu sırada yüzünün dolunay gibi parladığını gördüm.

Biraz geçmeden oğlum Hasan da geldi ve: "Selâm olsun sana ey anne." dedi ve ben: "Sana da selâm ol-sun, ey gözümün nuru ve kalbimin meyvesi." dedim. o: "Anne! Ben burada güzel bir koku hissediyorum; bu koku ceddim Resulullah'ın (s.a.v) kokusuna benzi-yor." dedi. "evet, ceddin kisânın (abânın) altındadır." dedim. Hasan abâya doğru ilerleyip: " Selâm olsun san ey dedem. ey Resulul-lah, benim de abânın altına girip senin yanında bulunmama izin verir misin?" dedim. Peygamber (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey benim çocuğum ve havuzumun sahibi, evet izin veriyorum." dedi. Hasan da Peygamber'in (s.a.v) yanına ve abânın altına girdi.

Az geçmeden oğlum Hüseyin içeri girdi ve: "Selâm olsun sana ey anne." dedi. ve ben: " Sana da selâm olsun, ey benim oğlum ve güzümün nuru ve gönlümün meyvesi." dedim. Hüseyin: "Anne, ben burada güzel bir koku hissediyorum; ceddim Resu-lullah'ın kokusuna benziyor." dedi. "evet, dedim, ced-din ve kardeşin abânın altında bulunuyorlar." dedim. Hüseyin abâya doğru ilerleyip: "Selâm olsun sana ey büyük babam, sana selâm olsun ey Allah'ın seçkin kıldığı kimse. Benim de sizinle birlikte abânın altında olmama izin verir misiniz?" dedi. Peygamber (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey evladım, ümmetimin şefaat-çisi, evet izin verdim." diye karşılık verdi." Hüseyin de kisânın altına girdi.

93

Bu esnada ebu'l-Hasan Ali İbn ebi Talib geldi. ve: "Sana selâm olsun, ey Resulullah'ın kızı." dedi. Ben de: "Sana da selâm olsun, ya ebe'l-Hasan ve ey emire'l-müminin" diye cevap verdim. Sonra: "Ben burada güzel bir koku hissediyorum; bu koku amcam oğlu ve kar-deşim Resulullah'ın kokusuna benziyor." dedi. "evet" dedim. "Peygamber, çocuklarınla birlikte kisânın altın-dadırlar." Ali de abâya doğru ilerleyip: "Selâm olsun sana, ey Resulullah. Benim de sizinle birlikte kisânın altına olmama müsaade eder misiniz?" dedi. Resulul-lah (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey benim kardeşim ve ey benim vasim ve halifem ve bayraktarım. Sana da izin verdim." şeklinde karşılık verdi. Bunun üzerine Ali de kisânın altına girdi.

Sonra ben abâya doğru ilerledim ve: "Selâm sana ey babacığım, ey Allah'ın Resulü, acaba benim de sizin-le birlikte abânın altında olmama izin verir misiniz?" dedim. Resulullah (s.a.v): "Sana da selâm olsun, ey kı-zım ve ey vücudumun parçası, sana da izin verdim." diyerek karşılık verdi.

Ben de abânın altına girdim. Hepimiz abânın al-tına toplandığımızda babam Resulullah (s.a.v) abânın iki yanından tutup sağ eliyle göğe taraf işaret etti ve dedi ki:

"ey Allah'ım, bunlar benim ehlibeyt'im ve benim özel yakınlarımdır. Bunların eti benim etimdendir ve kanları benim kanımdandır; bunları inciten şey, beni de incitir, bunları üzen şey, beni de üzer. Ben bunlarla savaşanlarla savaşırım ve bunlarla sulh içinde olanlar-la sulh içindeyim; bunların düşmanlarına düşmanım ve bunları sevenleri severim; bunlar hakikaten benden-dirler ve ben de bunlardanım; Allah'ım, kendi rahmet ve bereketini, ihsan ve bağışını bana ve bunlara indir ve bunlardan her türlü kötülüğü uzak tut ve bunları tertemiz kıl."

Allah (azze ve celle) buyurdu ki: "ey benim melek-lerim ve ey göklerde bulunanlar, bina edilmiş gökyü-

94

zünü ve döşenmiş yeryüzünü ve aydınlatan ay ve ışık saçan güneşi, dönen her feleki (gezegeni), akan denizi ve dolaşan gemiyi, sadece kisânın altında olan bu beş kişinin muhabbeti için yarattım.

Cebrail-i emin: "ya Rabbî, abânın altında bulunan-lar kimlerdir?" diye sordu.

Allah (azze ve celle): "onlar, Peygamber'in ehlibeyt'i ve risalet madenidirler; onlar, fatıma, babası, kocası ve çocuklarıdır." buyurdu.

Cebrail: "ya Rab, yere inip onların altıncısı olma-ma izin verir misin?" dedi.

Allah (Teala): "evet izin verdim." dedi.Bunun üzerine Cebrail-i emin de yere indi ve:Selâm olsun sana ey Allah'ın Resulü, yüceler yüce-

si Allah sana selâm gönderiyor, güzel tebrik ve ikramı-nı sana iletiyor ve sana buyuruyor ki:

"İzzet ve celalime andolsun, ben bina edilmiş gök-yüzünü ve döşenmiş yeryüzünü ve aydınlatan ayı ve ışık saçan güneşi ve dönen her feleki (gezegeni) ve akan her denizi ve dolaşan her gemiyi sadece sizin ha-tırınız, sizin muhabbetiniz için yarattım."

Allah Teala benim de sizinle birlikte olmam için izin verdi. ya Resulullah, sen de izin veriyor musun?" dedi.

Resulullah şöyle buyurdu: "Sana da selâm olsun ey Allah'ın vahyinin emini, evet sana izin verdim."

Bunun üzerine Cebrail de bizimle birlikte abânın altına girdi ve babama dedi ki: Allah size şöyle vah-yetmiştir:

"gerçekten Allah siz ehlibeyt'ten her türlü kötülü-ğü uzak tutmayı ve sizi tertemiz kılmayı istiyor."

Bu sırada Ali: "ya Resulallah, bizim bu abânın altında oturmamızın Allah indindeki fazileti nedir?" diye sordu.

Hz. Peygamber şöyle buyurdu: "Beni hak olarak peygamberlikle gönderen ve insanların kurtarıcısı ola-rak beni risaleti için seçen Allah'a andolsun ki, bizim

95

bu haberimiz (böylece kisânın altında toplanmamızla ilgili olay), yeryüzünde şiîlerimizden ve dostlarımız-dan bir topluluğun bulunduğu herhangi bir toplantı-da söylenecek olursa, onlar dağılıncaya kadar mutlaka onlara rahmet iner ve melekler onların etrafını sarar ve onlara Allah'tan bağış dilerler."

Ali: "o halde Allah'a andolsun ki, biz saadete ka-vuştuk ve Kâ'be'nin Rabbine andolsun ki, bizim şiileri-miz de mutluluğa kavuştular."

Tekrar Hz. Peygamber: "ey Ali, beni hak üzere peygamber olarak gönderen ve insanların kurtarıcısı olarak risaleti için beni seçen Allah'a andolsun ki, bi-zim bu haberimiz bizim şiîlerimizden bir topluluğun bulunduğu herhangi bir mecliste söylenirse ve onların içerisinde müşkülü olan birisi olursa onun müşkülü-nü Allah mutlaka giderir; onların içerisinde gamlı biri olursa Allah onun gamını bertaraf eder ve onların içe-risinde bir ihtiyacı olan olursa Allah onun ihtiyacını giderir." dedi.

Bunu duyunca, Ali: "o zaman Allah'a andolsun ki, biz mutluluk ve saadete kavuştuk ve Kâ'be'nin Rabbi-ne andolsun ki bizim şiîlerimiz de dünya ve ahirette mutluluk ve saadete kavuştular." dedi.69

Kisâ hadis-i şerifi, farklı tabirlerle ve farklı senetlerle ri-vayet edilmiştir. Bu yüzden bu hadis senet yönünden sahih ve kesindir.

96

Hz. fATImA ve müBAHele olAyI

54- müslim, Sa'd İbn ebi vakkas'tan şöyle rivayet etmiş-tir:

"...gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınları-nızı ve kadınlarımızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım ve sonra bedduâ edip yalvaralım da Allah'ım la'netini yalancıların üzerine okuyalım."70 ayeti nazil olunca, Resulullah (s.a.v) Ali, fatıma, Hasan ve Hüseyn'i ça-ğırarak şöyle buyurdu: "ey Allah'ım, bunlar benim eh-limdir (soy ve ailemdir)."71

Aynı hadisi Tirmizî Sünen'inde72 ve Ahmed İbn Han-bel müsned'inde73 rivayet etmiştir. Ahmed'in naklinde ha-disin sonu şöyledir: "Bunlar benim ehlibeyt'imdir." Keza bu hadisi Hakim, şeyhayn'in şartına göre sahih olduğunu kaydetmiştir.74

Hakim, marifetu ulumi'l-Hadis kitabında da bu hadisin İbn Abbas ve diğerlerinden mütevatir olarak tefsir kitapların-da nakledildiğini kaydetmiştir.

55- fahr-ı Razi, Tefsir-i Kebir'inde mübahele olayını şöyle yazmıştır:

Rivayet olunmuştur ki, Resulullah (a.s) necran Hıristiyanlarına delillerini açıkladı. Ama onlar ken-di cehaletleri üzerinde ısrar ettiler. Bunun üzerine Resu-lullah (a.s) şöyle buyurdu: "gerçekten Allah bana em-retmiştir ki sizler hücceti kabul etmediğiniz takdirde sizinle mübahele edeyim."

97

onlar: "ey ebe'l-Kasım, (müsaade ver ki) biz dö-nüp bu mesele hakkında düşünelim, sonra senin ya-nına gelelim." onlar geri döndüklerinde görüş sahibi olarak kabul ettikleri büyüklerine: "ey mesih'in kulu, senin görüşün nedir?" diye sordular. o da: "ey Hıris-tiyanlar, muhammed Allah tarafından gönderilen bir peygamberdir. o, Hz. İsa hususundaki doğru olan şey-leri getirmiştir..." dedi.

mübahele günü Resulullah (s.a.v) Hüseyin'i ku-cağına almış, Hasan'ın elinden tutmuştu ve fatıma Resulullah'ın arkasından, Ali de fatıma'nın arkasından hareket ediyorlardı. Resulullah (s.a.v) bunlara: "Ben dua ettiğimde siz "amin" deyin." buyurdu.

Bu hâli gören necran Hıristiyanlarının din ada-mı: "ey Hıristiyan topluluğu, ben öyle (nurlu) yüzler görüyorum ki, eğer Allah'tan, dağın yerinden oynama-sını isteseler, Allah onların yüzünün suyu hürmetine o dağı yerinden oynatır; (sakın) bunlarla mübahele et-meyin, yoksa helak olursunuz ve kıyamet gününe ka-dar artık yeryüzünde bir Hıristiyan bile kalmaz..."

Sonra fahr-i Razi; "Tefsir ve hadis âlimleri bu hadisin doğruluğu hususunda ittifak etmişlerdir." diyor.75

56- Sibt İbn Cevzî şöyle rivayet etmiştir:Hz. Ali İbn ebi Talib'in faziletleriyle ilgili olarak

nazil olan ayetlerden biri de, Âl-i İmrân Suresi'ndeki Allah Teala'nın indirdiği şu ayettir:

"...gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadın-larımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım..."76

eski tarihçiler, Cabir İbn Abdullah'ın şöyle dediği-ni rivayet etmişlerdir:

necran'dan bir grup, elçi olarak Resulullah'ın (s.a.v) huzuruna geldiler. Bunların içerisinde dinî ön-derleri ve bir grup papaz da bulunuyordu. onlar: "musa'nın babası kimdi?" diye sordular. Peygam-ber (s.a.v): "İmrân." diye cevap verdi. onlar: "Senin

98

baban kimdir?" dediler. Resulullah (s.a.v): "Babam Abdulmuttalib'in oğlu Abdullah'tır." diye cevap verdi. onlar: "İsa'nın babası kimdir?" dediler. Hz. Peygamber (s.a.v), susarak vahyin gelmesini bekledi. Bunun üzeri-ne şu ayet nazil oldu:

"gerçekten İsa'nın örneği Allah yanında Adem'in örneği gibidir ki, onu (Adem'i) topraktan yarattı."77

onlar: "Bunu, bizim peygamberlere nazil olan ki-taplarda bulamıyoruz (yani böyle bir şey eski kitaplar-da mevcut değildir)." dediler. Resulullah (s.a.v): "yalan söylediniz." dedi.

Bunun üzerine şu ayet nazil oldu:Sana gelen ilimden sonra onun (Hz. İsa) hakkında

seninle kim tartışırsa de ki: gelin çocuklarımızı ve ço-cuklarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, ken-dimizi ve kendinizi çağıralım..."78

onlar bu teklifi olumlu karşılayıp "ne zaman mü-bahele edelim?" dediler.

Peygamber: "İnşaallah yarın." dedi ve onlar Pey-gamber'in yanından ayrıldılar.

Sonra kendi aralarında şöyle bir karar aldılar: "eğer ashabından bir grupla mübahele için çıkarsa onunla mübahele edin. Çünkü onun peygamber olma-dığı belli olur. Ama; kendi ehlibeyt'iyle müba-hele için çıkarsa, onunla mübahele etmeyin. Çünkü; bu onun sadık bir peygamber olduğunu gösterir. Bu durumda, sizler onunla mübahele edecek olsanız kesinlikle helak olursunuz."

Resulullah (s.a.v), medine halkının hepsini mü-baheleye seyirci olmak için çağırdı.

(ertesi gün) Resulullah (s.a.v) Ali önünde, Hasan sağında, Hüseyin solunda ve fatıma arkasında olduğu hâlde çıktı. Sonra (halka) şöyle buyurdu:

"gelin bakın, bunlar benim çocuklarımdır, bunu söylerken Hasan ve Hüseyin'e işaret etti- bu da bizden

99

olan kadınlar -bunu derken fatıma'ya işaret etti- ve bu da bizim kendimiziz." Bunu dediğinde ise kendisine ve Ali'ye işaret etti.

onlar (necran Hıristiyanları) bu durumu görünce korkuya kapıldılar ve Resulullah'ın huzuruna gelerek dediler ki: "Bizimle bu mübaheleyi yap-maktan vazgeç ki, Allah da seni affetsin."

Bunun üzerine Peygamber (s.a.v) buyurdu ki: "An-dolsun canımı elinde bulunduran Allah'a ki, eğer onlar mübahele etselerdi, Allah vadiyi (müba-hele yapılacak yeri) ateşle dolduracaktı ve ateş onları saracaktı."

57- İbn Kesir şöyle yazıyor:Bir grup elçi medine'ye geldiler. medine'ye ulaş-

tıklarında yolculuk elbiselerini çıkarıp güzel elbiseler giydiler. Bu elbiseler yemen kumaşından yapılmış idi. ve parmaklarına altın yüzük taktılar. Bu şekilde Resulullah'ın (a.s) yanına geldiler; selâm verdiler; ama Resulullah onların selâmının cevabını vermedi. gün boyunca Peygamber'le konuşmaya çalıştılar; ama Pey-gamber o elbiseler ve altın yü-züklerle süslenmiş olan adamlarla konuşmadı. Son-ra onlar önceden tanıdıkla-rı osman İbn Affan ve Abdurrahman İbn Avf'ı arama-ya çıktılar. Bu ikisini muhacirler ve ensardan oluşan bir mecliste buldular. Sonra "ey osman ve Abdurrahman, sizin Peygamberiniz bize bir mektup göndermişti; biz de bu mektuptaki çağrıya icabet ederek ona doğru gel-dik.; ama ona selâm verdik o bizim selâmımıza cevap vermedi ve onunla gün boyunca konuşmaya çalıştık, ama o bizi konuşturmadı; sizin bu husustaki görüşü-nüz nedir? Acaba geri mi dönelim?" dediler.

o ikisi mecliste bulunan Hz. Ali'ye: "Bunların me-selesi hakkında görüşün nedir?" diye sordular.

Ali, osman ve Abdurrahman'a: "Bana göre onlar bu güzel elbiselerini ve bu altın yüzükleri çıkarsınlar ve yolculuk elbiseleriyle Resulullah'ın yanına gitsin-ler." dedi. onlar denileni yaptılar, Peygamber'in huzu-

100

runa gelip selâm verdiler. Peygamber, selâmlarını aldı ve "Andolsun beni hak üzere gönderene ki, birinci defa geldiklerinde İblis (şeytan) onların yanında bulunu-yordu." buyurdu.

Sonra Peygamber onlardan ve onlar da Peygam-ber'den bir şeyler sordular ve bir süre karşılıklı soru ve cevap devam etti. Sonra onlar: "İsa hakkında ne di-yorsun? Biz Hıristiyanız ve kavmimizin içerisine dön-düğümüzde senin bu husustaki sözlerini halka duyur-mak isteriz. Peygamberliğin doğru ise, onun hakkında-ki sözlerinle hoşnut olalım." dediler.

Resulullah (s.a.v): "Hz. İsa ile ilgili olarak bugün diyeceğim bir şey yok. medine'de ikamet eyleyin ki Allah'ın İsa hakkındaki sözlerini size bildireyim."

ertesi gün Allah (azze ve celle) şu ayeti nazil etti:"gerçekten Allah yanında İsa'nın örneği Adem'in

örneği gibidir. Allah onu (Adem'i) topraktan yarattı sonra ona "ol" dedi ve oldu. Bu Allah tarafından gelen bir haktır; öyleyse şüphe edenlerden olma. Her kim sana gelen ilimden sonra onun (İsa) hakkında seninle tartışırsa de ki:

gelin çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarınızı ve kadınlarımızı, kendimizi ve kendilerinizi çağıralım; sonra bedduâ edip Allah'ın lanetini yalancıların üzeri-ne atalım."

Ama onlar bunu ikrar etmediler. ertesi gün erken-den Resulullah (s.a.v) onlara haber gönderdi ve ken-disi Hasan ve Hüseyn'i yanına alarak fatıma da arka-sında yürüdüğü hâlde lânetleşmek için evinden çıktı. Peygamber'in (s.a.v) o sıralarda birkaç hanımı vardı, ama onlardan hiçbirini mübahele için kendisiyle bir-likte götürmedi...79

101

fATImA, Hz. PeygAmBer'İn (s.A.v) vücudunun Bİr PArçAsI

58- Buhârî, Sahih'inde misver İbn mahreme'den naklen yazıyor ki, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu:

fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; kim onu gazaplandırsa (öfkelendirse), beni gazaplan-dırmıştır.80

Bu hadisi, birçok muhaddis ve âlim nakletmiştir. me-navî ise feyzü'l-Kadir'de bu hadisi zikrettikten sonra şöyle kaydediyor: "Süheyli bu hadise dayanarak Hz. fatıma'ya seb-bedenin (sövenin) kâfır olduğunu söylemiştir. Çünkü bu iş fatıma'yı (s.a) gazaplandırır."81

59- Buharî, misver İbn mahreme'den naklen yazıyor ki, Resulullah (s.a.v) şöyle buyurdu:

fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu ra-hatsız eden beni de rahatsız eder; onu inciten şey beni de incitir.82

60- ebu nuaym, enes'den naklediyor ki:Resulullah (s.a.v) "Kadınlar için en hayırlı (en iyi)

olan şey nedir?" diye sordu. Bizler, ne söyleyeceğimizi bilemedik. Hz. Ali (yanımızdan ayrılıp) fatıma'nın ya-nına gitti ve Resulullah'ın (s.a.v) sorusunu ona söyledi. fatıma; "neden kadınlar için en hayırlı olan, onların (yabancı) erkekleri görmemeleri ve yabancı erkeklerin de onları görmemeleridir." diye cevap vermedin" dedi. Ali, dönüp bu cevabı Resulullah'a (s.a.v) söyledi. Pey-

102

gamber, "Bunu sana kim öğretti?" dedi. Ali, "fatıma" diye cevap verdi. Resulullah (s.a.v) buyurdu ki: "o, be-nim vücudumun bir parçasıdır."83

61- muttaki, Resulullah'tan (s.a.v) şöyle rivayet eder:fatıma benden ayrılan bir daldır; onu hoşnut eden

şey, beni de hoşnut eder; onu rahatsız eden şey, beni de rahatsız eder.84

62- İbn Hacer, es-Savaiku'l-muhrika'da yazıyor ki:Resulullah'ın (s.a.v) torunu olan Hasan'ın oğlu Hasa-nü'l-

müsenna, uzun saçlı ve küçük yaşlarda bir genç iken, ömer İbn Abdulaziz'in yanına geldi. ömer İbn Ab-dulaziz, yerin-den kalkıp onu karşıladı. Bunun üzerine etrafındakiler ömer İbn Abdulaziz'i kınadılar. Ama; ömer İbn Abdulaziz onlara şöyle dedi: öyle güvenilir bir şahıs bana şu hadisi rivayet etti ki, sanki Resulullah'ın (s.a.v) ağzından duymuş gibiyim (Ha-dis şöyledir):

fatıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu se-vindiren beni de sevindirir.

ömer İbn Abdulaziz sonra şöyle devam etti:"Ben biliyorum ki, fatıma hayatta olsaydı onun torununa

gösterdiğim ilgiden sevinirdi."85

103

Hz. fATImA PeygAmBer'İn (s.A.v) vefATIndAn sonrA eHlİBeyT'Ten

onA kAvuşAn İlk şAHIs

Daha önce konuyla ilgili olarak naklettiğimiz bazı ha-dislerde Resulullah'ın (s.a.v), vefatı sırasında fatıma'ya ehlibeyt'in içerisinden ona ilk kavuşacak şahsın o olduğunu söylediğini açıkladık. şimdi, bu konuyla ilgili olarak diğer bazı rivayetlere işaret edelim:

63- Buhârî rivayet etmiştir ki:Peygamber (s.a.v), vefatıyla sonuçlanan hastalığı

döneminde fatıma'yı kendi yanına çağırdı ve ona giz-lice bir şey söyledi. [müminlerin Annesi] Aişe diyor ki: "Ben, ona Peygamber'in ne söylediğini sordum. fatıma, "Peygamber (s.a.v) (birinci defa) bana gizlice bu hasta-lığında vefat edeceğini söyledi ve ben ağladım. Sonra da, gizlice bana ehlibeyt'in arasından ona kavuşacak ilk şahıs olduğumu söyledi ve ben bu defa güldüm." dedi.86

64- Tirmizî, [müminlerin Annesi] Aişe'den şöyle nakle-diyor:

Ben, Resulullah'ın (s.a.v) kızı fatıma kadar oturup kalkmasında, davranışında, tutumunda ve vakarında Resulullah'a benzeyen birisini görmedim.

ve demiştir ki:fatıma, Peygamber'in (s.a.v) yanına geldiğinde,

Peygamber, yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu

104

öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v) de onun yanına geldiğinde fatıma, yerinden kalkar onu öper ve kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.v), hastalandığında fatıma geldi ve kendisini babasının üzerine attı ve onu öptü; sonra başını kaldırıp ağladı; tekrar Peygamber'in üzerine kapandı; bu defa başını kaldırdığında güldü. Kendi kendime dedim ki: "Ben fatıma'yı kadınların en akıllılarından sanıyordum, oy-saki o da diğer kadınlar gibiymiş."

Peygamber (s.a.v) vefat ettikten sonra ondan sor-dum ki: "neden ilk defa Peygamber'in (s.a.v) üzerine kendini attığında başını kaldırıp ağladın? Ama tekrar kendini onun üzerine kapadığında başını kaldırıp gül-dün? Bunun sebebi neydi?"

fatıma (s.a) dedi ki: "o, bana ilk defasında bu has-talığı neticesinde vefat edeceğini söyledi ve ben ağla-dım. Sonra bana ailesi içerisinden kendisine ilk benim kavuşacağımı söyledi ve ben o vakit güldüm."87

105

BABAsInIn musİBeTİnde, Hz. fATImA

65- Buhârî, enes'ten şöyle rivayet etmiştir:Resulullah'ın (s.a.v), hastalığı ağırlaşmış, ağrısı

çoğalmıştı. fatıma, (Peygamber'in bu hâlini görünce): "eyvahlar olsun bana, babamın ağrı ve meşakkati ne ağırdır!" dedi. Resulullah (s.a.v): "Bu günden sonra ba-banın meşakkat ve ağrısı olmaz." dedi.

Peygamber (s.a.v), vefat ettikten sonra da Hz. fatı-ma (s.a) şöyle diyordu:

"eyvah babacığım, Rabbinin davetine icabet eden baba!

eyvah babacığım, yeri firdevs cennetinde olan baba!

eyvah babacığım, vefat haberini Cebrail'e verdiği-miz baba!"

ve Hz. Resulullah (s.a.v), defnolunduktan sonra şöyle dedi: "ey enes, Resulullah'ın (s.a.v) üzerine top-rak dökmeye gönlünüz nasıl razı oldu?"88

66- Beyhaki, enes'ten şöyle rivayet eder:Allah'ın Resulü'nün (s.a.v) ölüm hastalığı sıra-

sında, Hz. fatıma, onu kendi göğsüne yasladı. Re-sulullah'ın rahatsızlığı çok şiddetliydi. fatıma: "Ah, babamın rahatsızlığı ne şiddetlidir!" dedi. Peygamber (s.a.v), "Artık bu günden sonra babanın bir rahatsızlığı kalmayacak." dedi.

Hz. Resulullah (s.a.v), defnolduktan sonra da fatı-ma, bana hitaben "ey enes, nasıl Resulullah'ın üzerine toprak dökmeye gönlünüz razı oldu?" dedi.89

106

67- ebu nuaym de, İmam muhammed Bâkır'dan (r.a) şöyle rivayet etmiştir:

Resulullah'ın (s.a.v), vefatından sonra Hz. fatı-ma'nın güldüğü görülmedi…

ve yine buyurdu ki: "Hz. fatıma, Peygamber'den (s.a.v) sonra altı ay yaşamıştır."90

68- Askalanî, fethu'l-Bâri'de, Taberanî'nin şöyle bir riva-yet naklettiğini kaydetmiştir:

Resulullah (s.a.v), fatıma'ya şöyle dedi: "Cebra-il, müslümanların kadınları arasında hiçbirinin se-nin kadar musibete duçar olmayacağını bana bildir-miştir. öyleyse senin sabrın, onların hiçbirinden az olmamalıdır."91

Hz. Fatıma'nın Esma Bint-i Ümeys'i Tabut Hazırlamakla Görevlendirmesi

69- muhibbuddin Taberî İmam muhammed Bâkır'ın an-nesinden şöyle rivayet etmiştir:

Hz. fatıma (ona selâm olsun), umeys kızı esma'ya: "ey esma, ben bir kadın öldüğünde üzerine bir örtü ör-tülmesinden hoşlanmıyorum." dedi

esma: "ey Resulullah'ın kızı, müsaade ederseniz Habeş'de gördüğüm bir şeyi size göstereyim." dedi. Sonra birkaç yaş ağaç getirdi ve onları eğdi ve üzerine bir parça attı. Hz. fatıma, "Bu, ne güzeldir. Böylece ka-dının ve erkeğin cenazesi birbirinden ayırt edilir. Ben, öldüğümde sen ve Ali, bana gusül verin. Başka hiçbir kimse bulunmasın…"92

Hz. Fatıma'nın Kendi Vefatını Bildirmesi70- Ahmed İbn Hanbel, ümmü Selma'dan şöyle rivayet

eder:

107

Hz. fatıma'nın vefatıyla sonuçlanan hastalığı dö-neminde ben, onun bakımını üstlenmiştim. Bir gün onun durumu diğer günlere nispet iyi idi. Hz. Ali de işlerinden dolayı evden ayrılmıştı.

Bana şöyle dedi: "yıkanmam için su hazırla." Ben su hazırladım ve döktüm; o da güzel bir şekilde ken-disini yıkadı. Sonra: "Benim yeni elbiselerimi getir." dedi ve ben getirdim. Sonra: "Benim yatağımı evin or-tasına ser." dedi ve ben söylediğini yaptım. ve o elini yüzünün altına koyup kıbleye yönelerek yatağa uzan-dı. Sonra da: "ey cariye, ben şimdi vefat edeceğim; ve ben yıkanmışım (kendimi pâk etmişim); kimse benim üzerimi açmasın." (Bunu söyledikten) Sonra dünyadan göçtü. Sonra Hz. Ali geldi ve ben ona olayı anlattım."93

Hz. Fatıma'nın Kıyamet Günü Haşrolup Sırat'tan Geçmesi

71- Hakim, ebu Hüreyre'den naklen Hz. Resulullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu nakletmiştir:

Kıyamet günü, peygamberler kendi kavimlerin-den olan müminlerle mülakat edebilmek için at üze-rinde mahşere gelirler. Hz. Salih, kendi devesine bine-rek mahşere gelir ve ben, Burak'ın üzerinde mahşere gelirim. Burak her bir adımıyla gözün görebildiği en son noktaya kadar yol alır ve fatıma, benim önümde hareket eder.94

72- Kenzü'l-ummâl'da nakledilen hadis ise şöyledir:Kıyamet günü, peygamberler at üzerinde mahşere

gelirler. Salih Peygamber, kendi ashabından olan mü-minlerle görüşebilmek için devesi üzerinde mahşere gelir. fatıma, Hasan ve Hüseyin cennet develerinden iki devenin üzerine binerek mahşere gelirler ve Ali İbn ebi Talib de benim deveme binerek mahşere gelir. Ben ise, Burak'a binerek mahşere gelirim ve Bilal de kendi devesine binerek mahşere gelir ve ezan okur…95

108

73- Hakim, Hz. Ali'den, Hz. Peygamber'in şöyle buyur-duğunu rivayet etmiştir:

Kıyamet günü olduğunda perde arkasından bir münadi: "ey mahşer halkı, gözlerinizi muhammed'in (s.a.v) kızı fatıma mahşerden geçinceye dek kapayın."96

Hakim, bu hadisin Buhârî'nin ve müslim'in şartına göre sahih olduğunu kaydeder. Bu hadisi, Hakim başka bir senetle de zikreder. İkinci naklin sonunda şu ibare de mevcuttur:

Sonra fatıma üzerindeki iki yeşil parçayla mah-şerden geçer.97

74- Bağdadî, iki senetle Hz. Resulullah'ın (s.a.v) şöyle bu-yurduğunu rivayet eder:

Kıyamet günü olduğunda bir münadi nida eder ki: "ey halk, başlarınızı eğin ki, muhammed'in (s.a.v) kızı geçsin."98

75- muttaki, Peygamber'den (s.a.v) şöyle rivayet eder:

Kıyamet günü, bir münadi arştan şöyle nida eder: "ey mahşer halkı, başlarınızı aşağıya salın (eğin) ve gözlerinizi yumun ki, muhammed'in (s.a.v) kızı fatı-ma, sırattan geçsin." fatıma, yıldırım gibi hurîlerden oluşan yetmiş bin cariyenin eşliğinde sırattan geçer.99

Hz. Fatıma'nın Soyuna Ateşin Haram Kılınması

76- Hakim, sahih senetle Abdullah İbn mes'ud'dan riva-yet etmiştir ki: Allah'ın Resulü şöyle buyurdu:

fatıma, iffetini kâmil olarak korudu. Bu yüzden Allah onun soyuna ateşi haram kılmıştır.100

77- muttaki, İbn Abbas'tan rivayet etmiştir ki: Allah'ın Peygamber'i, fatıma'ya şöyle buyurdu:

Allah sana ve evlatlarına azap etmez.101

109

78- yine muttaki, İbn mes'ud'dan rivayet ediyor ki:gerçekten fatıma, kâmil olarak iffetini korudu ve bu

yüzden Allah onu ve evlatlarını, cennete dahil eder. 102

Hz. Fatıma'nın Cennete Uğurlanışı

79- muhibbuddin Taberî, Hz. Ali'den (r.a) Hz. Resu-lullah'ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu rivayet etmiştir:

Benim kızım fatıma, kıyamet günü mahşere gelir ve onun üzerinde hayat suyuyla yoğrulmuş bir kera-met elbisesi olur; mahlukat ona bakarak şaşkına uğrar-lar. Sonra ona cennetin elbiselerinden bir elbise giydiri-lir ve bu elbisenin üzerine yeşil yazıyla yazılır ki:

"Hz. muhammed'in (s.a.v), kızı fatıma'yı en gü-zel surette ve en kâmil heybet ile ve tam bir keramet-le ve yeterli pay ile cennete dahil eyleyin." Böylece bir gelin gibi etrafında yetmiş bin cariye ile cennete uğurlanır.103

Cennete Girecek Olan İlk Şahıs

80- muttaki, Kenzü'l-ummâl'da rivayet etmiştir ki:Cennete girecek olan ilk şahıs muhammed'in

(s.a.v) kızı fatıma'dır. fatıma'nın, bu ümmetteki yeri Benî İsrail'deki meryem'in yeri gibidir.104

81- zehebî, mizanü'l-İ'tidal'de ebu Hüreyre kanalıyla Resulullah'tan (s.a.v) şöyle naklediyor:

Cennete girecek olan ilk şahıs fatıma'dır.

zehebî, bu hadisi ebu Salah el-müezzin'in menakıb-ı fatıma'da rivayet ettiğini kaydetmiştir.105

110

Hz. fATImA'nIn meşHur HuTBesİ

82- Hz fatıma, Resulullah'ın (s.a.v) vefatından sonra iki kez konuşma yapmıştır. Birini kendisini ziyarete gelen kadın-lara hitaben; diğerini de muhacir ve ensarın ileri gelenlerinin huzurunda, hiçbir ön hazırlık olmaksızın yapmıştır. Burada ikinci konuşmasının bazı bölümlerini aktarıyoruz:106

Allah'a hamd olsun verdiği nimetleri için ve ona şükürler olsun ilham ettiği hidayetlerden ötürü ve ona senalar olsun, sunmuş olduğu eşsiz ve benzersiz yaygın ihsanları ve verdiği bol ve kâmil bağışla-rı ve lütfettiği tüm nimetleri için. nimetleri sayıl-maz ve nimetleri-nin sürekliliğinin şükrü eda edil-mez ve ebedi oluşları idrak olunabilmelerini im-kânsız kılar. o, nimetlerini daha da artırmak için kullarını şükretmeye çağırmış ve nimetini bollaştırarak da mahlukatından ona hamd et-melerini istemiş ve (kıyamette) benzerlerine davet ede-rek ihsanını (salih insanlara) iki kat kılmıştır.

şahadet ederim ki, Allah'tan başka bir ilâh yoktur; tektir; ortağı yoktur; o Allah ki, Tevhit kelimesinin tevi-lini (esas ve özünü) ihlas kılmıştır ve kalplere ona bağ-lılığı yerleştirmiştir ve aklın kavrayabilmesi için tevhid düşüncesini aşikâr etmiştir. o Allah ki, gözlerin o'nu görmesi ve dillerin o'nun sıfatlarını beyan etmesi ve kavrayışların onun keyfiyetini anlaması imkânsızdır. o Allah ki, önceden olan bir şeye dayanmadan ve bir eş ve benzere öykünmeden, yaratıkları yaratmaya muhtaç değilken ve yaratmada kendine bir yararı yokken, ken-di güç ve meşiyetiyle her şeyi var etti. Sadece hikmeti-

111

nin sağlamlığını bildirmek ve itaati hususunda uyar-mak ve kudretini aşikâr etmek ve mahlukatını kulluğa çağırmak ve çağrısını güçlü kılmak için onları vücuda getirdi. Sonra da kullarını kendi gazabından korumak ve onları cennetine sevk etmek için itaati karşısında mükâfatı ve isyanı karşısında da azabı vaat etti.

ve şahadet ederim ki, babam muhammed, o'nun kulu ve resulüdür. Allah, onu peygamber olarak gön-dermeden önce beğenmiş ve yaratmadan önce seçmiş-tir ve meb'us kılmadan önce -hatta mahluklar gayb âleminde korkunç perdeler altında saklıyken ve yok-luk sınırının eşiğinde bulunurken- onu Ahmed (yani beğenilmiş) olarak isimlendirmiştir. Çünkü Allah, işle-rin nihayetini ve hadiselerin akışını bilir ve takdir ettiği şeylerin yerlerine vakıftır. Allah emrini tamamlamak ve kendi hükmünü geçerli ve kesin kılmak, kesin kıl-dığı kaderlerini icra etmek için onu peygamber olarak gönderdi.

(Resulullah meb'us olduğunda), insanlar çeşitli dinlere bölünmüş, her grup kendi ateşinin çevresinde toplanmış bulunuyorlardı, putlara tapıyor, ama Allah'ı tanımalarına rağmen (bilerekten) onu inkâr ediyorlar-dı. (Böyle bir dönemde) Allah Teala, muhammed'in (s.a.v) nuruyla onların, üzerine çökmüş karanlıkları aydınlığa çevirdi. Kalplerdeki (küfrün) düğümlerini çözdü; gözlerden şaşkınlık perdelerini giderdi. Böy-lece Peygamber (s.a.v), insanlar arasında hidayet işini üstlendi ve sonunda onları sapıklıklardan kurtardı ve kör olan gözleri açtı. Sağlam dine doğru onları hidayet eyledi ve doğru yola onları davet etti…

Allah, imanı sizler için şirkten temizlenme vesile-si kıldı. ve namazı, kibirden uzaklaşmanız ve zekâtı, nefsin yücelmesi ve rızkın çoğalması ve orucu, ihlası sabitleştirmek ve haccı, dinin temellerini sağlamlaş-tırmak ve adaleti, kalpleri birleştirmek ve bize itaati, dinin düzelmesi ve nizamı için farz kıldı. ve imameti-

112

mizi tefrikadan kurtulmak, cihadı İslâm'a izzet kazan-dırmak, sabrı, mükâfatı hakketmek, emr-i mârufu tüm halkın maslahatını korumak ve vâlideyne (baba ve an-neye) iyiliği, Allah'ın gazabından kurtulmak için farz kıldı. ve sıla-ı rahim yapmayı (akrabalarla iyi ilişkide bulunmayı) sayıların çoğalmasına vesile eyledi. ve kı-sası kanların dökülmesini önlemek, nezre (adağa) vefa etmeyi, Allah'ın bağışına ehil olmak ve tartı ve ölçüleri eksiltmeyip hakkınca tutmayı, malların değerinin ko-runması için farz kıldı. ve şarap içmeyi, (kullarını) pis-liklerden temizlemek için nehyetti ve başkalarına zina nispetini vermekten kaçınmayı, lânetten korunmak ve hırsızlıktan uzak durmayı iffet kazanmak için emretti. ve şirki, onun rabliğine olan inancın halis olması için haram kıldı.

(ey inananlar,) Allah'tan hakkıyla korkun ve an-cak müslümanlar olarak (Allah'a teslim olduğunuz hâlde) ölün!107

Allah'ın emir ve nehiylerine itaat eyleyin. gerçek-

ten Allah'tan kulları içinden ancak alimler korkar.108

113

kAynAklAr

1- ed-Dürrü'l-Mensûr, İsrâ Suresi'nin tefsiri, ayet: 1.

2- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahebe kitabı, Menakı-bu Fatıma Binti Resulillah bölümü, c.3, s.156.

3- zehâirü'l-Ukbâ, muhibbuddin Taberî, el-Kısmu'l-evvel fi-ma Cae fi'l-Karabeti Ala vechi'l-umum, Babu fazaili fatıma, s.36.

4- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-evvel fima Cae fi'l-Karabeti Ala vechi'l-umum, Babu fazaili fatıma, s.44.

5- Tarih-i Bağdâd, Elif harfi, Harfu'l-Mim Min Abai'l-Ahme-din, Tercümetu Ahmed b. Ebi'l-Hüseyin el-Fakihi'ş-Şafiî (c.5, s.87).

6- Tarih-i Bağdâd, Ğayn harfi, Tercümetu Ganim b. Humeyd eş-Şuayrî (c.12, s.331).

7- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-evvel fima Cae fi'l-Karabeti Ala vechi'l-umum, Babu fazaili fatıma, s.44.

8- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-evvel fima Cae fi'l-Karabeti Ala vechi'l-umum, Babu fazailu fatıma, s.44.

9- Zehâirü'l-Ukbâ, el-Kısmu'l-evvel fima Cae fi'l-Karabeti Ala vechi'l-umum, Babu fazaili fatıma, zikru Tesmiyetiha fatıma (s.26).

10- en-Nihâye, "betele" maddesi

11- el-İstiâb (el-İsabe kitabının hamişinde basılı), Kitabu'n-Ni-sâ, Fa harfi, Fatıma Bintu Resulillah (c.2, s.752).

12- Sahih-i Tirmizî, Kitabu'l-Menakıb, Babu Fazlı Fatıma Binti

114

Muhammed, Hadis: 3872 (c.2, s.319).

13- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Kanet Fatımata Eşbehu Kelâmen Bi-Resulillah (c.3, s.154 ve 159).

14- Edebu'l-Müfred, s.141.

15- el-İstiâb, Kitabu'n-Nisâ ve Kunahunne, Fa harfi, Fatımatu Bintu Resulillah (c.2, s.51).

16- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Enes b. Malik, Hadis: 12263 (c.3, s.146).

17- Kenzü'l-Ummâl, Fazailu Ehlilbeyt ve Men Leysû Bi's-Sa-habe, Faslun Fi Fazlihim Mufassalan, Fatımatu, Hadis: 37729 (c.7, s.111)

18- Usdü'l-Gâbe Fi Marifeti's-Sahabe, Kitabu'n-Nisâ, Fa harfi, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah, No: 7175 (c.5, s.512).

19- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazlı Ehlilbeyt, Zikru Ma Cae En-nehu (s.a.a) Kane İza Safere Kane Ahire Ahdihi Bi-Fatıma (s.36).

20- Sahih-i Müslim, Cihâd ve Siyer kitabı, Ma Lakiye'n-Nebiy-yu (s.a.v) Min Eze'l-Müşrikin.

21- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Ma Lakiye'n-Nebiyyu ve Ashabuhu mine'l-müşrikin.

22- Sahih-i Müslim, Cihâd ve Siyer kitabı, Uhud Gazvesi babı.

23- Sahih-i Buhâri, Bed'u'l-Halk kitabı, Haddesena Kuteybe babı.

24- Hilyetü'l-Evliyâ, ebu Sa'leb el-Haşenî'nin hâl tercümesi, No: 128 (c.2, s.3).

25- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazaili Ehlilbeyt, Zikru Birriha Bi'n-Nebi (s.47).

26- et-Tabakatu'l-Kübra, zikru Benati Resulillah, Tercümetu Rukayye (c.8, s.24)

27- Sahih-i Ebi Dâvud, Kitabu't-Tereccul, Ma Cae Fi'l-İntifai Bi'l-Ac babı (c.26).

115

28- Müsned-i Ahmed, Min Ahadîsi Sevban, Hadis: 21858 (c.5, s.275)

29- es-Sünenü'l-Kübra, Taharet kitabı, el-Men'u Mine'l-İddiha-ni Fi İzâmi'l-File… Hadis: 97 (c.1, s.26).

30- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah, İza Safere Kane Ahire'n-Nasi Ah-den Bi-Fatıma (c.3, s.156).

31- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu Marifeti's-Sahabe, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah, Kane'n-Nebiyyu İza Recea Mine's-Seferi Bedee Bi'l-Mescidi Summe Ye'ti Fatıma (c.3, s.155).

32- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk, menakıbı Ali b. ebi Talib babı.

33- Sahih-i Buhârî, Humus kitabı, ed-Delil Ala Enne'l-Humse Li-Nevaibi Resulillah (s.a.v) babı.

34- Sahih-i Müslim, ez-Zikru ve'd-Dua kitabı, et-Tesbihu Ev-vele'n-Nehar ve İnde'n-Nevm babı; Sahih-i Ebi Dâvud, et-Tesbihu İnde'n-Nevm bölümü (c.3).

35- Sünen-i Ebi Davud, c.3, Kitabu'l-Edeb, et-Tesbihu İnde'n-Nevm babı, Hadis: 5063 (c.33)

36- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Enes b. Malik, Hadis: 12115 (c.3, s.150).

37- Kenzü'l-Ummâl, Kitabu'l-Fazail Min Kısmı'l-Ef'al, Fazailu Muteferrika, Hadis: 35475 (c.6, s,296).

38- Duha, 5.

39- Sahih-i Buhâri, Bedü'l-Halk kitabı, Alamatu'n-Nübüvveti Fi'l-İslâm babı.

40- Müsned-i Ahmed, Ahadîsu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Hadis: 25874 (c.6, s.282).

41- et-Tabakatu'l-Kübra, Zikru Ma Kale Resulullah Li-Fatıma İb-netehu Fi Maraziha (c.2, s.40)

116

42- Sahih-i Buhârî, İstizân kitabı, Men Nâcâ Beyne Yedeyi'n-Nas babı.

43- Sahih-i Müslim, Fezâilü's-Sahabe kitabı, Fezâilu Fatıma babı.

44- Sünen-i Tirmizî, Kitabu'l-Menakıb, 31. bap, Menakıbu'l-Hasan ve'l-Hüseyn, Hadis: 3781 (c.2, s.306).

45- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v) İza Safere'n-Nebiyyu Kane Ahire'n-Nasi Ahden Bi-Fatıma (c.3, s.156).

46- el-Hasais, Nesâî, el-Ahbaru'l-Me'sûre Bi-Enne Fatıma Bin-te Resulillahi (s.a.v) Seyyidetu'n-Nisâi Min Hazihi'l-Ümme (s.34).

47- Kenzü'l-Ümmâl, Fazailu Ehlilbeyt ve Men Leysû Bi's-Sa-habe, Faslun Fi Fazlihim Mufassalan, Fatıma, Hadis: 37732 (c.7, s.111).

48- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Tercü-metu Hadice Binti Huveylid, Seyyidatu Nisâi Ehli'l-Cenneti Erba-un (c.3, s.185).

49- Zehâirü'l-Ukbâ, Fazlu Ehlilbeyt babı, Zikru Ma Cae Fi Si-yadetiha ve Efzaliyyetiha (s.44)

50- Müstedrekü's-Sahihayn, Kitabu't-Tefsir, Tefsiru Sureti't-Tahrim (c.2, s.497).

51- Sahih-i Tirmizî, Menakıb kitabı, Bap: 62, Fazlu Hadice (r.a), Hadis: 3878 (c.1, s.31).

52- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetü's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Duau Def'i'l-Fakr ve Eda-i'd-Deyn (c.3, s.157).

53- Taberî Tefsiri, Âl-i İmrân Suresi, 42. ayetin tefsiri, H: 7023 (c.3, s.180).

54- Taberî Tefsiri, Âl-i İmrân Suresi, 42. ayetin tefsiri, H: 7023 (c.3, s.180).

117

55- Âl-i İmrân, 37.

56- Kasasu'l-Enbiyâ, Meclisun Fi Kıssatı Zekeriyya ve İbnihi Yahya ve Meryem ve İsa, Babun Fi Zikri Mevlidi Meryem (a.s) ve Haberi Tahririha (s.513).

57- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma (c.3,s.160)

58- el-İstiâb, (el-İsabe kitabının hamişinde basılı), Kitabu'n-Ni-sâ, Fa harfi, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (c.2, s.751).

59- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah, No: 133 (c.2. s.41).

60- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Menakı-bu'l-Hasan ve'l-Hüseyn (c.3, s.164).

61- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazaili Ehlilbeyt, 2. fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt mufassalen, el-Hasan ve'l-Hüseyn (aleyhime's-se-lâm), Hadis: 34253-34254 ve 34267 (c.6, s.220).

62- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazaili Ehlilbeyt, 1. fasıl, Fi Faz-lihim Mücmelen, Hadis: 34168 (c.6, s.216).

63- Tarih-i Kebir, c.2, Birinci bölüm, s.316, Haydarabad baskı-sı.

64- Sünen-i Ebi Dâvud, c.4, s.151, Daru's-Saade Mısır baskısı.

65- el-Erbeune Hadisen Fi Zikri'l-Mehdi risalesi, 4. hadis.

66- Müntahabu Kenzi'l-Ummâl, c.5, s.96, el-Meymeniye Mısır baskısı.

67- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Ahadi-su Ba'zi Hususiyyati Ehlilbeyt babı (c.3, s.147-148).

68- Sahih-i Tirmizî, Tefsiru'l-Kur'ân kitabı, Bap: 34, min Sure-ti'l-Ahzab, Hadis: 3205 (c.12, s.85).

69- Evalimü'l-Ulum, c.11, s.635-642.

70- Âl-i İmrân, 61.

71- Sahih-i Müslim, Fazailu's-Sahabe kitabı, Fazailu Ali b. Ebi

118

Talib babı (c.7, s.120).

72- Sahih-i Tirmizî, Menakıb kitabı, Bap: 21, Hadis: 3714 (c.4, s.293).

73- Müsned-i Ahmed, Müsnedu Sa'd b. Vakkas, Hadis: 1611 (c.1, s.185).

74- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı (c.3, s. 150).

75- Tefsir-i Kebir c.8, s.85.

76- Âl-i İmrân, 61.

77- Âl-i İmrân, 59.

78- Âl-i İmrân, 61.

79- el-Bidaye ve'n-Nihaye, c.5, s.54.

80- Sahih-i Buhâri, Bed'ü'l-Halk kitabı, Menakıbu Karabeti Re-sulillah ve Menkıbetu Fatıma babı.

81- Feyzü'l-Kadir, Fa harfi, Hadis: 5833 (c.4,s.421).

82- Sahih-i Buhâri, Nikâh kitabı, Zebbu'r-Reculi An İbnetih babı.

83- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), No: 133 (c.2, s.40).

84- Kenzü'l-Ummâl, 5. bap, Fi Fazli Ehlilbeyt, 2. Fasıl Fi Fazaili Ehlilbeyt mufassalen, Fatıma, Hadis: 34240 (c.6, s.219).

85- es-Savaiku'l-Muhrikâ, 11. Bab Fi Fazaili Ehlilbeyti'n-Nebe-vî, el-Maksadu'l-Hamis Mimma Eşaret İleyhi'l-Ayetu Min Tevgi-rihim ve's-Senai Aleyhim (s.107).

86- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Alamatu'n-nübüvve fi'l-İslâm babı.

87- Sahih-iTirmizî, menakıb kitabı, Bap: 61, fazlu fatıma Binti muhammed (s.a.v), Hadis: 3872 (c.2, s.319)

88- Sahih-i Buhârî, Bed'u'l-Halk kitabı, Marazu'n-Nebi (s.a.v) babı.

119

89- es-Sünenü'l-Kübra, Beyhaki, Kitabu'l-Cenaiz, Bap: 63, İhaletu't-Turabi Fi'l-Kabri Bi'l-Mesahi ve Bi'l-Eydi, Hadis: 6728 (c.3, s.409).

90- Hilyetü'l-Evliyâ, Tercümetu Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), No: 133 (c.2, s.43).

91- Fethu'l-Bâri, Kitabu'l-Meğazi, Bap:83, Marazu'n-Nebi ve Ve-fatuh (s.a.v), Hadis: 4434 (c.9, s.201).

92- zehâirü'l-ukbâ, Babun fi fazli ehlilbeyt, zikru vasiye-tiha İla esmâ Binti ümeys Bi-ma Tesnauhu Ba'de mevtiha (s.53).

93- Müsned-i Ahmed, Hadisu Ümmi Selma (r.a), Hadis: 27068 (c.6, s.461).

94- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah -s.a.v- (c.3, s.152).

95- Kenzü'l-Ummâl, Kitabu'l-Feraiz Min Kısmı'l-Akval, Faza-ilu's-Sahabe Muctemiatun Min Selasetin İla Aşretin Fe-Sâiden, Ha-dis: 33689 (c.6, s.193).

96- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Me-nakıbı Fatıma Binti Resulillah (s.a.v), Nidau Yevmi'l-Mahşer Guzzû Ebsârekum An Fatıma Hatta Temurre (c.3, s.153).

97- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, Zikru Menakıbı Fatıma Binti Resulillah -s.a.v- (c.3, s.161).

98- Tarihu Bağdâd, Zikru Men İsmuhu'l-Hüseyn, Tercüme-tu'l-Hüseyn b. Muaz b. Harb, No: 4234 (c.8, s.141).

99- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34209 (c.6, s.218).

100- Müstedrekü's-Sahihayn, Marifetu's-Sahabe kitabı, zikru Menakıbı FatımaBinti Resulillah (s.a.v), Fatıma Ahsenet Ferceha Fe-Harremellahu Zürriyyeteha Ale'n-Nar (c.3, s.152).

101- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 342 (c.6, s.219).

120

102- Kenzü'l-Ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34239 (c.6, s.219).

103- Zehâirü'l-Ukbâ, Babun Fi Fazli Ehlilbeyt , Zikru Zefafi Fatı-ma İle'l-Cenneti Ke'l-Arus (s.48).

104- Kenzü'l-ummâl, Bap: 5, Fi Fazlı Ehlilbeyt, 2. Fasıl, Fi Fa-zaili Ehlilbeyt Mufassalan, Fatıma, Hadis: 34234 (c.6, s.219).

105- mizanü'l-İ'tidâl, Harfu'l-Ayn, Tercümetu Abdi's-Selam b. Aclan Kennahu müslim ebe'l-Halil, Hadis: 5057 (c.2, s.131).

106- Hz. fatıma'nın bu meşhur hutbesinin tamamı veya bir bö-lümü birçok kaynakta nakledilmiştir. örneğin:

Belağâtü'n-nisâ, s.12; şerhu nehci'l-Belâğa, İbn ebi'l-Hadid, c.16, s.252; mürucu'z-zeheb, mes'ûdi, c.2, s.311; el-İmame ve's-Siyase, İbn Kuteybe, c.2, s.14; usdü'l-gâbe, İbn esir, c.2, s.522; el-İsabe, İbn Hacer, s.61-66; el-İstiâb, Kurtubî, s.377; Tarih-i İbn Kesir, c.12, s.441; Kenzü'l-ummâl, muttaki, c.6, s.219; müstedrekü's-Sahihayn, Ha-kim, c.3, s.153.

107- Âl-i İmran, 102.

108- fatır, 28.

121

vahiy evinin Kizi

Hz. FatımaAyetlerde Hz. fatıma

(4)

122

123

sunuş

Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla…

Allah, biz insanları başıboş bırakmayacak kadar âdil ve merhametlidir. Bu nedenledir ki yeryüzüne eşref-i mahlukât olarak gönderilen, tecelligâh olan insanın model alabileceği, idealin pratiği önderler belirlemiştir. yalnızca belirlemekle kalmayıp onları çağlar ötesi, güncelliğini hiç kaybetmeyecek bir ko numda, evrensel niteliklerle donatmıştır. İlâhî buy-ruklarla ve peygamberlerin sözleriyle, bu önderlere işaret edilmiş ve bir model olarak insanlığın hizme tine sunulmuş-tur. Bu modellerden biridir Hz. fâtı ma…

elinizdeki kitapçık, Hz. fâtıma’yı özelde kadın lara, genel olarak da tüm insanlığa bir model olarak sunan ve ona işaret eden Kur’ân ayetlerinden ve Hz. Peygamber’in (s.a.v) hadis-lerinden oluşmakta dır.

Neden Hz. Fatıma

günümüz modern dünyasında model arayışı içinde olan kadının tam da ihtiyacı olan bir model dir o. Tüm insanlık gibi kadın da günümüz modern dünyasında şaşkın vaziyettedir. Beşerî düşünce ve yaşam sistemleri -deneme yanılma yoluy-la- çağlar boyu hayata geçirilmiştir. Ancak görülmüştür ki in-san fıtratını/neye ihtiyacı olduğunu en iyi bilen be şerin kendi-si değil, onun yaratıcısıdır. Bu nedenle dir ki gerçek huzur ve saadet için gerekli olan dü zenlemeler vahyî bilgiyle insanlığa

124

iletilmiştir. ne var ki Kur’ân’da belirtildiği gibi, insan azgın ve nankör dür. Bu nedenle sınırlı algı, düşünce ve duyuşla, kap-samı dar sistemler oluşturmuştur. Ancak bu sistem ler birey ve toplumlar için yalnızca kaos getirmişler dir.

modern çağda insan tatminsiz ve huzursuzdur. Artık ne yapacağını bilemez duruma gelmiştir. İşte bu noktada model insanların tekrar gündeme taşın ması, ertelenemez ve vazge-çilemez bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Bu noktadan hareketle, gü nümüz modern kadınının çıkış yollarından en önemlisi; toplum ve aile hayatında kul, birey, anne, eş, evlat, dost, arkadaş rolleriyle bir modeli tanıma sıydı. Biz de bir ön-der ve model şahsiyet olarak Hz. fâtıma’yı tekrar tekrar ha-tırlatmak, tanıtmak, tanış tırmak ve gündeme taşımak istedik. Bunun için özellikle kadın katılımcıların çokça yer aldığı, Hz. fâtıma’yı tanıtan programlar düzenledik ve o’nun şahsında, idealin pratiği olan hayatını anlattık ka dınlarımıza. Aradığı-mız model bu dedik.

maddeye, güce, hayata, ölüme o’nun gözüyle bakıp; o’nun gibi evlat, o’nun gibi eş, o’nun gibi anne, o’nun gibi dost ve o’nun gibi kul olursak, bu imtihan dünyasını gönül huzuruyla yaşayabileceği miz bilincini kazandırmak istedik.

Bu programlarla size tanıtmaya çalıştığımız Hz. fâtıma’yı, -söz uçar yazı kalır düsturundan hareket le- her zaman elini-zin altında bulundurabileceğiniz bu küçük kitapçıkla size sü-rekli hatırlatmak istedik.

Selâmetle…

125

kur’Ân ÂyeTlerİnde fÂTImA (A.s)

Kur’ân-ı Kerim, bazı insanları övmüş, ko numlarına ve hak uğruna yaptıkları fedakârlığa yönelik bir onurlandırma olarak gece gündüz okunan âyetlerinde onlardan söz ederek hatı ralarını ölümsüzleştirmiştir.

yüce Allah’ın, ulu kitabında özel olarak andığı, üstün ko-numlarına ve faziletlerine de ğindiği kimseler arasında, Hz. Peygamber’in (s.a.v) kızı Hz. fâtıma da vardır. Tarihçiler ve tefsir bilginleri, birçok âyetin onu övmek üzere indiğini söyle-mişlerdir. Ayrıca birçok sûrede, hayat çizgilerinin doğruluğu-nun, karakterleri nin güzelliğinin bir göstergesi olarak onlar-dan övgüyle söz edilmiş ve insanlara, onları örnek almalarına ilişkin bir çağrı yöneltilmiştir.

1- Kevser Suresi

rahmân ve rahîm allah’ın adıyla

1. Şüphesiz biz sana Kevser’i (bol hayrı) verdik.

2. Öyleyse sen rabbine ibadet et ve (allah yo-lunda) kurban kes.

3. Şüphesiz asıl sonu kesik olan, sana kin bes-leyendir.

Kevser; bol hayır demektir. Dolayısıyla bu kav ram, yüce Allah’ın peygamberi Hz. muhammed’e (s.a.v) bahşettiği bü-

126

tün nimetleri kapsamaktadır. fakat Kevser Sûresi’nin son âyetiyle birlikte sûrenin iniş sebebine ilişkin açıklamalar içe-ren rivayetleri ele aldığımız zaman, bu bol hayrın, neslin çok-luğu ve devamıyla ilgili olduğunu açık bir şekilde görürüz.

Bütün dünya, Hz. Peygamber’in (s.a.v) nesli nin, kızı fâtımatü’z-zehrâ aracılığıyla devam ettiğini biliyor. Hz. Rasûlullah’ın (s.a.v) birçok hadisinde de buna açıkça işaret edilmiştir.

müfessirler bu bağlamda şöyle bir olayı rivayet ederler:

“as b. Vail, Kureyş kabilesinin ileri gelenlerine şunları söylüyordu: muhammed’in soyu kesiktir; kendisinden sonra yerine geçecek oğlu yoktur; o öl-düğü zaman kimse ondan söz etmeyecek ve siz de ondan kurtulmuş olacaksınız.”(1)

İbn Abbâs’ın ve müfessirlerin genelinin görü şü budur.(2) fahreddin er-Râzî, müfessirlerin, “Kev ser” kelimesinin anla-mı hakkında ihtilâf ettiklerini söylemesine rağmen, şunu da ifade etmektedir:

“Üçüncü görüş: Kevser; evlâtların çok olması de-mektir... Çünkü bu sûre, Peygamberimizin (s.a.v) er-kek çocuklarının olmamasını bir kusur olarak gören-lere cevap mahiyetinde nâzil olmuş tur. dolayısıyla kastedilen anlam şudur: allah ona bir nesil verecek ve bu nesil zaman durdukça de vam edecektir.”

Sonra şunları söyler:

“Şöyle bir bakın! Ehl-i Beyt’ten nicesi öldürül-dü?! Bununla beraber dünya hz. rasû-l’ün (s.a.v)

1- Bu olay, Peygamberimizin (s.a.v), Hatice’den olma oğlu Abdullah öldükten sonra gerçekleşmişti. Abdullah’tan sonra Peygam berimizin (s.a.v.) erkek çocuğu kalmamıştı.

2- et-Tefsîru’l-Kebîr, 32/132

127

soyuyla doludur. Peki Ümeyye oğulları’ndan geriye fark edilen kimse kaldı mı?! Bakın bakalım! Oysa Ehl-i Beyt arasında Bâkır, sâdık, Kâzım, rızâ ve nefs-i zekiyye gibi nice büyük âlimler var!(1)

Ayrıca Peygamberimizden (s.a.v) aktarılan çok sayıdaki rivayette, yüce Allah’ın bütün peygam berlerin zürriyetlerini, onların kendi sulbünden var ettiği, son Peygamber’in (s.a.v) zürriyetini ise, Ali b. ebû Tâlib’in (a.s) sulbünden var ettiği vurgulan maktadır.(2)

2- Tathir Ayeti

“allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis lik ve kötülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.”

(Ahzâb Sûresi: 33)

Birçok tefsir ve hadis kitaplarında, bu âyet-i ke rimedeki “ehl-i Beyt”ten maksadın, Hz. Peygamber’in ehl-i Beyti ve onların da, “Hz. Ali, Hz. fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin (a.s)” olduğu açıklanmıştır.(3)

Hz. Peygamber’in (s.a.v) zevcesi ümmü Sele me’den nak-ledilen hadiste de şöyle geçer: “Pey gamber (s.a.v) ümmü Seleme’nin evinde bir yatak ta yatmıştı ve üzerine de bir Hay-ber abası örtmüştü. o sırada fâtıma (a.s.) biraz yemek getirdi. Peygam ber (s.a.v) buyurdu: “(Ey Fâtıma!) Kocanı ve çocuk ların Ha-

1- et-Tefsîru’l-Kebîr, 32/1242- Târihu Bağdâd, 1/316; er-Riyâdu’n-nâdire, 2/168; Kenzü’l-um-

mâl, c. 11, hadis no: 32892.3- bk. Sahîh-i müslim, Kitâbu fedâili’s-Sahâbe; müs-tedrekü’s-

Sahîhayn, 3/147; ed-Dürrü’l-mensûr, Tefsîru Âyeti’t-Tathîr; Tefsîru’t-Taberî, 22/5; Sahîh-i Tirmizî, c. 5, hadis no: 3787; müsned-i Ahmed, 6/292, 304; üsdü’l-gâ-be, 4/29; Tehzîbu’t-Tehzîb, 2/258.

128

san ve Hüseyin’i benim yanıma çağır.” o da onları çağırdı. yemeği yedikleri sırada Hz. Peygamber’e (s.a.v) şu âyet nâzil oldu:

“allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis lik ve kötülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.”

Peygamber (s.a.v) üzerindeki abanın fazlasını, onların (Ali, fâtıma, Hasan ve Hüseyin’in) üzerine örttü; daha sonra elini abadan çıkarıp göğe kaldıra rak şöyle dua etti:

“allah’ım! Bunlar benim Ehl-i Beytim ve bana ait olan kimselerdir; öyleyse her türlü pisliği ve kö-tülüğü onlardan uzaklaştır ve onları tertemiz kıl.”

Hz. Peygamber (s.a.v), bu sözü üç defa tekrar ladı. ümmü Seleme devamla diyor ki: “Ben de başımı o örtünün altına soktum ve şöyle dedim: “ya Rasûlal lah! Ben de sizinle mi-yim?” Peygamber (s.a.v) iki defa buyurdu: “Sen hayır ve saâdet üzeresin.” Bu hadis, gayetü’l-merâm’da Abdullah b. Ahmed b. Hanbel’den üç sened ile ümmü Seleme’den nakle dilmiştir.

Başka bir rivayette şöyle nakledilmiştir: “Hz. Pey gamber (s.a.v), sabah namazına giderken fâtı ma’nın evinin önünden geçer ve şöyle buyururdu:

“namaz vaktidir, ey Ehl-i Beyt! namaz vakti dir… allah, yalnızca siz Ehl-i Beyt’ten her çeşit pis lik ve kö-tülüğü uzaklaştırmak ve sizi tertemiz kılmak ister.”

Bu hadisi İbn murdeveyh, İbn ebî şeybe’den, Ah med b. Hanbel’den ve Tirmizî’den nakletmiş ve ha sen olduğunu söy-lemiştir.

3- Meveddet Ayeti

“(Ey Peygamber! müslümanlara) de ki: sizden tebliğime karşılık bir ücret istemiyorum; istediğim, ancak yakınlarıma (Ehl-i Beyt’ime) sevgidir.”

(şûrâ Sûresi: 23)

129

Hz. Peygamber (s.a.v), bu âyetten kimlerin kastedildiğini ve sevgileri ve itaatleri farz olanların kimler olduğunu müs-lümanlara beyan etmiştir.

Tefsir, hadis ve tarih yazarları bu ayetteki “kur bâ” (Peygamber’in yakınları) kelimesinden maksa dın, “Ali, fâtıma, Hasan ve Hüseyin (a.s)” olduğu nu nakletmişlerdir.(1)

Ahmed b. Hanbel de, müsned’inde kendi senedi ile Said b. Cubeyr’den, o da İbn Abbâs’tan (r.a.) şöyle naklediyor:

“meveddet âyeti nazil olduğunda Peygamber’e: ‘Ya Rasûlallah! Sevgi ve muhabbetleri bize farz olan yakınların kimler-dir?’ diye sordular. Rasûlullah: ‘onlar Ali, fâtıma ve onların iki evlâdıdır.’ diye bu yurdu.”(2)

Aynı içerikte bir rivayeti Taberî, İbn Abbâs’tan nakletmiştir.(3)

şunu da eklemek gerekir ki, Hz. Peygamber (s.a.v) fâtıma’yı (a.s.) çok seviyor ve şöyle buyuru yordu:

“fâtıma benim vücudumun bir parçasıdır; onu in-citen, rahatsız eden, beni incitip rahatsız et miştir.”

Bütün bunlardan şu neticeyi elde ediyoruz: Kur’ân’ın bu âyeti, bizim ehl-i Beyt’in yolunda gidip her şeyde onla-ra uymamızın gerekli olduğunu bildir mektedir. zira o yüce insanların pâk, tertemiz ve her yönden doğru bir şahsiyete sahip oldukları her kesçe bilinmektedir. Kur’ân-ı Kerîm, bu ve bunun gibi âyetlerle, ehl-i Beyt’in yolunu tutmak ve İslâm’ı onlardan öğrenmek için ümmete güvence vermek tedir.

1- bk. zemahşerî, el-Keşşâf; et-Tefsîru’l-Kebîr, fah-reddîn er-Razî; zehâiru’l-ukbâ, s. 35. Hilyetu’l-evliyâ, 3/201; Tefsîru’t-Taberî, 25/16 ve 17; ed-Dürrü’l-mensûr, Suyûtî; şûrâ Suresi, 3. ayetin tefsiri; es-Savâiku’l-muhrika, s. 261; üsdü’l-gâbe, 5/367.

2- gâyetü’l-merâm, şûrâ Sûresi, 23. âyetin tefsi ri.3- muhibbuddin Taberî, zehâiru’l-ukbâ fî menâ kıb-ı zevi’l-Kurbâ,

s. 25.

130

4- Mübahele Âyeti

“(Ey Peygamber!) sana gelen bilgiden sonra, kim seninle bu hususta tartışacak olursa, de ki: Ge lin, çocuklarımızı ve çocuklarınızı, kadınlarımızı ve ka-dınlarınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım; son ra allah’ın lanetini yalancıların üzerine kılalım.”

(Âl- i İmrân Sûresi: 61)

Tarihçiler ve müfessirler, İslâm tarihinde mey dana ge-len çok önemli bir olayı nakletmişlerdir ki, bu olay, Hz. Peygamber’in (s.a.v) ehl-i Beyt’inin (Ali, fâtıma, Hasan ve Hüseyin) Allah (c.c) katında olan değerlerini ve müslümanla-rın arasında olan makamlarını açıkça ortaya koymuştur.(1)

“mübâhele” olarak anılan bu olayı tarihçiler, müfessirler ve râvîler şöyle nakletmişlerdir:

“Hıristiyan olan necrân kabilesinden bir heyet, Hz. muhammed’in (s.a.v) yanına gelip, o’nun pey-gamberliği hakkında bahsedip delil isteyince, Allâh u Teâlâ bu âyet-i kerimeyi nâzil ederek Hz. Pey gamber’e; Ali, fâtıma, Hasan ve Hüseyin’i (Al lah’ın selâmı onla-rın üzerine olsun) yanına alıp çöle çıkmasını; Hıristi-yanlara da, kendi hanım ve çocuk larıyla birlikte çöle çıkmalarını; sonra da Allah’tan yalancıların üzerine la-net ve cezasını indirmesi için dua etmelerini emretti.”

zemahşerî, Keşşâf adlı tefsirinde şöyle yazıyor: “Hz. Peygamber (s.a.v), necran Hıristiyanları nı mübâhale

etmeye çağırdığı zaman dediler ki: ‘müsaade edin, dönüp bu konuda biraz düşünelim.’ Kendi aralarında toplanıp konuş-tukları zaman, fikir sahipleri olan Akıb’e dönerek ‘Ey Mesih’in kulu! Se nin görüşün nedir?’ diye sordular. o da şöyle dedi: ey

1- bk. Sahîh-i müslim, Kitâb-u fedâili’s-Sahâbe; et-Tefsîru’l-Kebîr, ilgili ayetin tefsiri. es-Savâiku’l-muhrika, s. 238; esbâbu’n-nüzul, vahidî, s. 75.

131

Hıristiyan cemâati! Andolsun Allah’a ki, siz mu hammed’in Allah tarafından gönderilen bir pey gamber olduğunu ve o’ndan hak bir kitap getirmiş olduğunu biliyorsunuz. Allah’a andolsun ki, pey gamberi ile mübâhale eden hiçbir ümmetin büyük leri diri kalmamış ve küçükleri de büyümemiştir. eğer onunla mübâhale ederseniz, gerçekten hepi miz helâk oluruz. Bununla beraber yine de kendi di ninizin üzerinde kalmak is-terseniz, bu şahısla (mu hammed’le) vedalaşın ve kendi diya-rınıza dönün.”

Bu arada Hz. Peygamber (s.a.v), Hz. Hüseyin’i ku cağına almış, Hz. Hasan’ın elinden tutmuş, peşi sı ra Hz. fâtıma ve onun peşi sıra da Hz. Ali olduğu halde geldi ve “Ben dua etti-ğim zaman siz de amin deyin.” diye buyurdular.

necran papazı bu manzarayı görünce, Hıristi yanlara dö-nüp şöyle dedi:

“ey Hıristiyan topluluğu! Ben öyle simalar görü yorum ki, Allah bir dağı onların hürmetine yerinden koparmak iste-se, koparır. onlarla mübâhale etme yin. eğer mübâhale eder-seniz, helâk olursunuz ve kıyamet gününe kadar yeryüzünde bir Hıristiyan kalmaz.”

Bunun üzerine Hıristiyanlar, Hz. Peygam ber’e (s.a.v) de-diler ki: “ey ebe’l-Kasım! Biz seninle mübâhele etmemeye ka-rar verdik; sen kendi dinin de kal, biz de kendi dinimizde.”

Hz. Peygamber (s.a.v) de şöyle buyurdu: “eğer mübâhale etmiyor sanız, öyleyse İslâm dinini kabul edin ve müslüman olun ki, müslümanların menfâat ve zararlarına ortak olasınız.” Hıristiyanlar bunu kabul etmeyince, Peygamber (s.a.v) şöyle buyurdu: “öyleyse sizinle savaşacağım.” onlar şöyle dediler: “Bizim Arap mil leti ile savaşmaya gücümüz yoktur. fakat se-ninle bir anlaşma yapmaya hazırız. eğer bizimle savaşmaz, bizi korkutmaz ve bizi kendi dinimizden döndürmez seniz, her yıl size iki bin tane elbise veririz. Bunların yarısını safer

132

ayında ve yarısını da receb ayında ve ririz. Bundan başka, bir de demirden örülen otuz adet zırh veririz.” Peygamber (s.a.v) de buna razı ol du.

5- İnsan (Dehr) Suresi

“Şüphesiz ki iyiler, karışımı kâfur olan bir ka-dehten içerler. Bir kaynak ki, allah’ın kulları ondan içerler ve onu fışkırtarak akıtırlar. Onlar, adaklarını yerine getirirler ve şerri (kötülüğü) yaygın olan bir günden korkarlar. Kendi canları çektiği halde, yeme-ği yoksula, yetime ve esire yedirirler. ‘Biz size, ancak allah rızası için yediriyoruz; sizden ne bir kar şılık istiyoruz, ne de bir teşekkür. Biz, asık suratlı, sert bir günden dolayı rabbimizden korkuyoruz.’ Böylece allah, onları o günün şerrinden korumuş ve onları bir parlaklığa ve bir sevince kavuşturmuş tur. sabret-melerine karşılık da, onları cennetle ve ipekle ödül-lendirmiştir. Orada tahtlar üzerine yas lanmış olarak bulunurlar. ne yakıcı bir sıcak görür ler orada, ne de dondurucu bir soğuk. (Cennet ağaçlarının gölgeleri üzerlerine sarkmış ve (meyve lerinin) devşirilmesi ko-laylaştırıldıkça kolaylaştırıl mış. Çevrelerinde gümüş-ten kaplar ve billûr kupalar dolaştırılır. Gümüşten billûrlar ki, belli bir ölçüde be lirlemişlerdir onları. Orada onlara bir kadeh içirilir ki, karışımı zencefildir. Oradaki bir pınardan ki, ‘selsebil’ olarak adlandırılır. Çevrelerinde ölümsüz gençler dolaşır durur. Onları gördüğünde, saçılmış inciler sanırsın. nereye baksan, bir nimet ve büyük bir mülk görürsün. Üzerlerinde ipekten ince ve ka lın yeşil elbiseler vardır; gümüşten bileziklerle de be zenmişlerdir. rableri onlara terte-miz bir içki içirmiş tir. Bu, sizin için bir mükâfattır ve gayretiniz karşılı ğını bulmuştur.”

(İnsan Sûresi: 5-22)

133

Hiç kuşkusuz, bu âyetlerde cennet ile müjdele nen ehl-i Beyt’tir. onlara uyan ve onların yolunda hareket eden kimse-ler de onlarla birlikte haşredi lir.(1)

zemahşerî, bu âyetlerin tefsirinde şöyle diyor: “İbn Abbâs (r.a) nakletmiştir: ‘Bir gün Hasan ve Hüseyin

hasta olmuşlardı. Hz. Peygamber (s.a.v) ashaptan bir grup ile birlikte onları görmeye gittiler. Bu ziyaret esnasında, ‘Ey Ebe’l-Hasan, çocuklarının şifası için bir adak ada.’ buyurdular. Ali (a.s), fâtıma (a.s.) ve hizmetçileri fizze, her üçü, ‘Hasan ve Hü seyin (a.s.) şifa bulurlarsa, üç gün oruç tutacağız.’ diye nezrettiler. Hasan ve Hüseyin (a.s.) şifâ buldular. fakat o günlerde evle-rinde yiyecek herhangi bir şey yoktu. Ali (a.s.), şem’un isimli bir yahudi’den üç sa’ miktarında arpa borç aldı. Hz. fâtıma (a.s.), onun bir sa’ını öğütüp kendi sayılarınca beş adet ekmek pişirdi. onları iftar vakti yemek için önlerine koy dukları sıra-da, bir dilenci kapının önünde durup şöy le seslendi: ‘Selam ol-sun size ey Muhammed’in Ehl i Beyti! Ben bir fakirim, bana yiyecek verin; Allah size cennet sofralarından yedirsin.’ Bunun üzerine, hepsi fedakârlık edip ekmeklerini dilenciye verdiler ve kendi-leri suyla iftar edip o gece öylece sabahla dılar. ertesi gün yine oruç tuttular. Akşam vakti sof ra başına oturup iftar edecekleri sırada, bu sefer bir yetim kapıya gelip yiyecek istedi. onlar da ekmek lerini ona verdiler ve o gün de aç kaldılar. üçüncü gün iftar vakti bir esir gelip yiyecek istedi. onlar da iftarlıklarını ona verdiler. ertesi gün Hz. Ali (a.s.), Hasan (a.s.), Hüseyin’in (a.s.) ellerinden tutup Hz. Peygamber’in (s.a.v) huzuruna geldiler. Hz. Pey gamber (s.a.v), onları açlıktan titrer halde görünce şöyle buyurdu: ‘Sizi bu halde görmek bana çok ağır ge-liyor.’ Daha sonra onlarla beraber Hz. fâtıma’nın (a.s.) evine

1- Sa‘lebî’nin tefsiri; üsdü’l-⁄âbe, 5/ 530; et-Tefsîru’l-Kebîr, fah reddîn er-Razî.

134

geldiler. Hz. Peygamber, kızı fâtıma’yı (a.s.) mihrâbında aç-lıktan karnı vücuduna yapışmış ve gözleri çukurlaşmış bir hâlde gördü. Bu manza ra, Peygamber’i (s.a.v) çok üzdü. Bu sırada Cebrâ il (a.s.) nâzil oldu ve ‘Ey Muhammed! Allah böy-le Ehl-i Beyt’ten dolayı seni müjdeliyor’ dedi ve İnsan Sûresi’ni Peygamber’e (s.a.v) okudu.”

135

Hz. fÂTImA’nIn (A.s.) duÂlArIndAn Örnekler

gece bastırıp karanlık iyice çökünce mihrabın da ayağa kalkar, ayaklarını birleştirir ve her şeyden alakasını keserek Rabbine yönelirdi. o’na yakarır, münacat ve ibadet eder, na-maz kılardı. fâtıma du asında şöyle derdi:

● “Allah’ım! Sana ibadet edecek güç, senin ki tabını an-layacak basiret, hüküm ve hikmetini kavra yacak anlayış isti-yorum. Bizim için Kur’ân’ı az bulu nur (uzak) kılma, (doğru) yolu bize kaybettirme ve muhammed’in bize sırt dönmeme-sini sağla.”

● “Allah’ım! şu günümün başını felâh, ortasını iyilik ve sonunu kurtuluş yap. Bizi, sana dönüp piş man olan ve (töv-besi) senin tarafından kabul edilen, sana tevekkül edip, senin kâfi geldiğin, sana yaka rıp senin merhamet ettiğin kimseler-den kıl.”

● “Allah’ım! Senden hidâyet, takvâ, iffet, müs tağnîlik, sevdiğin ve razı olduğun şeyleri yapma isti yorum. Allah’ım! zayıflığımız için gücünden, fakirli ğimiz ve yoksunluğumuz için zenginliğinden, câhilli ğimiz için hilminden ve ilminden istiyorum. Sana şükretmemiz, seni zikretmemiz, sana itâat et-memiz ve sana kulluk sunmamız için bize yardım et. ey mer-hametlilerin en merhametlisi!”

136

137

vahiy evinin Kızı

Hz. Fatımaerkek yazarların Kaleminden

Hz. fatıma

(5)

138

139

ÖnsÖz

Rahman ve Rahim olan Allah'ın adıyla...

İnsanlık, tarihi boyunca nice değerli şahsiyetlere tanıklık etmiştir. Bu şahsiyetler düşünceleriyle, inançlarıyla ve davra-nışlarıyla örneklik teşkil etmişler ve güncelliklerini kaybet-memişlerdir.

Tarih öncü kadınlara da tanıklık etmiştir. Asiye, şefkati ve cesaretiyle, meryem iffeti ve ihlasıyla, Hatice sevgisi ve tesli-miyetiyle hatırlanır. gözler bu müstesna kadınlara çevrildi-ğinde her birini özel kılan hasletleri görür.

fatıma'ya gelince ; o "tam" olanın kızıdır. o'na bakan gözlerin ve ona yönelen gönüllerin her biri şahsında yaşanı-lan çağın ihtiyaç duyulan özelliklerini görür. yön arayan in-san o'na baktığında yönünü bulur.

manevi açlık çeken gönül o'na baktığında, o'nun mane-vi sırlarını görür. İlim ve hikmet arayan akıl o'nda ilim ve hikmeti bulur. Hak ve adaleti arayanlar, o'nun adresinde adaleti bulur. Dünya hayatının getirdiği sorunlara çare ara-yanlar, çözümü o'nun rol ve davranışlarındaki örneklerde bulur. Çünkü fatıma "tam"dır. o'nu tanımlamak için "fatıma fatıma'dır" demek yeterlidir. Bu kitapta, çok değerli yazarla-rımız kendi gözlerinden fatıma'yı yazdılar.

"o'nun sırrı, şefkat ve merhametinin sonsuzluğunda mahviyyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp dur-makta ve efendimizin izini aramaktadır" diyen haluk nur

140

Baki fatıma Sırrı'nın perdelerini aralıyor.salih suruç; fatıma özelinde ümmeti dalalete düşmekten

koruyacak ehlibeyt'e dikkat çekiyor....atasoy müftüoğlu; modern zamanların bunalımını yaşa-

yan insana çözümün adresi olarak Hz. fatıma'yı adres olarak gösteriyor.

mücahit Gültekin; eğitimci ve anne modeli olarak fatıma'yı yazarak günümüzün eğitimcilerine ve annelerine farklı bir pencere açıyor.

fatıma fatıma'dır diyen hüseyin hatemi; "fatıma'yı tanı-mayan babasını da tanımıyor, babasını tanımayan fatıma'yı da tanımıyor demektir." vurgusunu yapıyor.

mehmet hayri Kırbaşoğlu; fâtıma'nın bizler için anlamı ve değeri konusunda görüş ve düşüncelerini paylaşıyor.

6 yıl önce oluşturulan Hz. fatıma Platformu; aynı za-manda hemcinsleri de olan ideal model fatıma'yı günümüz dünyasının getirdiği sorunların kısır döngüsünde bocalayan kadın-erkek, genç-yaşlı herkesin gündemine taşımak üzere kuruldu.

Bu çerçevede, kurulduğundan bu yana Platform, her yıl Hz. fatıma'yı anma programı düzenledi. Bu programlarda salih bir kul, hayırlı bir evlat, iyi bir eş ve anne modeli olarak o'nun şah-sında kâmil insanın özellikleri yansıtılmaya çalışıldı.

Her yıl olduğu gibi bu yıl da Platform üyeleri programa katılan tüm konuklara vahiy evinin Kızı hz. Fatıma 6 kitap-çığını hazırladı.

elinizdeki kitap fatıma okyanusundan damlalar içeriyor. Kabımızı doldurabilmek ümidiyle...

141

İstemez ihsânına Allah Azîmü'ş-Şân ecr

İstiyor ancak muhabbet Ehl-i Beyt'e, Kibriyâ

Allah'ın emriyle farzdır, hubb-i Ehl-i Beyt hemân

Ehl-i Beyt'imde dedi Allah Resûl-i müctebâ

İrsine girmektir ancak bil muhabbet onlara

Huccet ister buna kâl ile olmaz iddia

Can nedir ki eyleyeyim dâim fedâ-yı Ehl-i Beyt

Etmesin aşk u edebden Ken'an'ı Allah cüdâ.

(Kenan er-Rıfaî)

142

Hz. fÂTImA sIrrI

Onk. Dr. Haluk NURBAKİ

mânâ ilimlerinde olsun, gönüllerde semâ sırrında ol-sun, anlaşılması en güç sır fâtıma Sırrı'dır. Kâinâtın İncisi efendimiz'in sırrının evrene yansıdığı nokta, fâtıma Annemi-zin gönlüdür.

Bu hikmet elest'te de böyle başlamış; efendimiz "Belî (evet)" niyazını yaptığı an doğan nûr-u muhammedî, tüm varlıklara efendimizin en yakınında olan bir noktadan, fâtıma Annemizden yansımıştır. Bu gerçeği ifade için fâtıma Anne-miz, yeryüzüne efendimizin göz bebeği yavrusu olarak ışın-lanmış; bu dünyadan ayrılırken de, o'nun makamının kapı-sındaki mevkii alarak bu mesajı vermiştir.

Hz. fâtıma Annemizin bilinmezlik sırrı, işte bu özelliğin-de gizlidir. efendimizin bu konudaki mesajı ise, bu hikmetleri büsbütün derine çeker:

"Allah kendisini bende, ben de kendimi fâtıma'da seyrettim."

Hz. fâtıma Annemiz, sırrını çevresine yansıtarak bölüm bölüm açmıştır. Hz. Ali ve yavruları (Hz. Hasan, Hz. Hüse-yin, Hz. muhsin ve Hz. zeynep), kâinâtın sonsuz boyutlarına yansıyan sırlarını Hz. fâtıma Annemizin gönlünden alır.

mânâ ilimlerinde fâtıma Annemizin sırrı; varlıkların âhenk ve ilgilerindeki sevgi cereyanı olarak bilinir. Bir gö-

143

nül, Hz. fâtıma sırrına ne kadar yakın olursa, o kadar hayat bulmuş demektir. onun tasarruf hikmeti, gönüllerin âşık ve ma'şûk makamlarında raksına fırsat verir. Hz. fâtıma sırrı ol-mayan gönül, kesinlikle ölüdür. Çünkü Sırr-ı muhammedî ile cereyanı kesiktir.

fâtıma Annemiz, Hatîce Annemizden aldığı şefkat ve merhamet dolu gönülle, Âmine Annemizden mânen tevârüs ettiği şairliği ve nâzenîn hassasiyeti ile zaten gönül pencerele-rini perde perde açıyor ve âdeta sonsuzlukta efendimizin en gözdeki ufuk noktada kendini seyretmesini bekliyordu.

güzeller güzeli, Rabbimizin en nazlısı ve en sevdiklerin-den biri olduğu hâlde, daima Rabbine şöyle yalvarırdı:

"ya Rabbi! Beni bana, göz kırpması kadar dahi, bir an için bırakma..."

Bu duânın sırrını, Annemizin penceresinden seyretmeliyiz.

o, Allah'sız geçen bir ânı, ibâdet ve sevgide eksiklik duy-ma korkusundan değil; o'nun sevdasındaki hazdan bir ânı kaybetmekten korktuğu için istiyordu. mânâ ilimleri açısın-dan bu duânın sırrı, Annemizin mahviyyeti tarifi olarak tanı-nır. fâtıma Annemiz, Cenâb-ı Hakk'ı akıl almaz bir iman ve ihlâs sırrı içinde öylesine anlamıştı ki o'nsuz bir an düşüne-miyor; kendisiyle kaldığı bir ânı, gönle has mahviyyet açısın-dan dev bir yanlış sayıyordu.

Benlikten kurtulup Allah'ta yok olma sanatı demek olan mahviyyeti, böylesine net bir şekilde tanımlamak, ancak fâtıma Annemize has bir hünerdir.

Allah'a inanmak, o'na ibâdet etmek, hatta o'nu sevmek başkadır; Allah'ı gönlünün mâverasında hissedip o'ndan gayri her şeyin bir hiç olduğunu bulmak başkadır. İkinci te-celli Allah'ı anlamak, bulmak demektir. İşte fâtıma Annemi-zin duâsının sırrı budur.

144

ve de efendimizin, "fâtıma'nın gönlünde seyrettiği mu hammedî sır"da budur. Çünkü efendimiz, ta ezelde yoklu-ğu, mahviyyetin ufkunu bularak tüm âlemleri yok olmaktan kurtarmış; elest bilmecesini böyle çözmüştü. Bir kul ibâdetin zirvesine varsa, hatta Allah'ı deli gibi sevse, bu mahviyyeti bulmadıkça Allah'ı anlayamaz.

İmanın sanatlaşan sırrındaki hikmet; işte fâtıma Anne-mizin yakaladığı bu mahviyyeti bulmaktır.

Allah, Annemizin bu duasını kesin olarak kabul ettiğini bildirmek için, onu normal kadın eylemlerinin dışında bir hikmetle süsledi. namazı hiç eksiksizdi.

mânâ bilimlerinde kavranması en zor hikmet, fâtıma An-nemizde ilâhî sevdanın iç içe raksıdır. Hem ilâhî tecellî, hem de muhammedî tecellî, fâtıma Annemizin gönlünde iç içe semâ etmiş, akıl almaz rakslar doğurmuştur. veysel Karânî Hazretleri geldiği zaman, fâtıma Annemizin gönlünde Sırr-ı muhammedî'yi seyretti.

fahr-i Kâinât efendimiz, o gönülde, çoğu kez kendi sırrı-nı, bazen de Cemâl-i İlâhî'yi seyrederdi. Aslında efendimizin akıl almaz nûru, bu çift fazl-ı ilâhî sevda raksından âlemlere intikal etmiştir. Tüm varlıkların âhengindeki kimya, bu sır-rın ta kendisidir. Çünkü böylesine coşkulu bir sevdanın semâ sahnesi olan fâtıma Annemizin madde çatısı altında kulluğu-nu sürdürmesi, hayat ekranında kalabilmesi de bir ilâhî mu-cizedir. Böyle bir sevdanın zerresine uğrasa, galaksiler bile dağılırdı. onu hayat ekranında tutan en büyük güç, şüphesiz efendimizin hayat veren nazarlarıydı.

nitekim efendimiz sonsuz boyutlara yansıyınca, taham-mülü tükeniverdi. Bizzat kendisi bunu ifade için: "Onun cemâle intikaliyle üzerime öyle bir ıstırap çöktü ki; karanlığın üstü-ne çökse, onun rengi değişirdi." mısralarını söyleyiverdi.

145

Buradaki inceliğe dikkat etmek lâzım; çünkü fâtıma An-nemiz, mânâdaki emsalsiz mevkii ile her an efendimizi hisse-debilir, bulabilirdi. fakat gönlündeki iç içe raks eden ilâhî ve muhammedî tecellîlere, o'nun nazarları ve sıcak nefesi olma-dan dayanamazdı.

"Karanlığın rengi değişirdi." tanımı, yalnız, şiirin mâverasında, ufkunda en güzel söz olmaktan ötede bir mânâ tanımıdır. gönül raksındaki sevdanın ne denli bir ateş fırtına-sı olduğunu ifade etmektedir.

ve sonra evrenin bu en korkunç firkatinden, fâtıma An-nemiz tüm evrenin bitmez boyutlarına yansıdı. efendimizi hissettiği her noktada sema ederek sonsuzluğu mekân tuttu. Âşıkların gönlüne bir seher rüzgârı gibi esti de, mecalsizlere güç verdi; şekilleri âhenkleştirdi.

fâtıma Annemiz, gönül semâsının müthiş ateşinde böy-lece en büyük aşk şehidi sırrına erdi. Tüm şehidlerin mânâ âleminde lideri fâtıma Annemiz oldu. Çünkü efendimizin hasret ateşinde yanıp boyut değiştirdi.

Dünyadaki hikâyesi, altın bir halka gibi mahviyyeti-nin sonsuzluğunda, efendimizin ayak ucunda noktalandı (mescid-i nebevî'deki makamı). Sanki evrenlerin İncisi'ne altın bir halka niyazı oluverdi.

şimdi artık onun sırrı, şefkat ve merhametinin sonsuzlu-ğunda mahviyyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp durmakta ve efendimizin izini aramaktadır.

Allah yüce kitabında, tüm bu gerçekleri net bir şekilde açıklamıştır. efendimize: "sana Kevser'i verdik" âyeti, doğru-dan doğruya fâtıma Annemizin tanımıdır.

şimdi Sûre-i Kevser sırrı içinde, fâtıma Annemizi görme-ye çalışalım:

Kevser, çokluk âlemine yansıyan güzellikler demektir.

evrenlerin İncisi efendimizin, Allah'a sevgili olması,

146

o'nun vahdet'teki çok özel bir hikmetidir. onun sonsuz bo-yutlara yansıyan nûr-u muhammedî yansıması ise, Kevser sırrıdır.

Allah, seyrine tahammül edilmeyen nûr-u mu-hammedî'yi yaratmış; onu evrenin sonsuz boyutlarına yansıt-mıştır. Bu yansıma, dünya hayatında Hz. fâtıma Annemizin gönlünden tüm kalplere aksettiği gibi, mânâda da tüm boyut-lara ışık ışık nur saçmıştır. Kevser'in tanımı budur.

Allah, önce efendimizi yaratmış, sonra da o'nun taham-mülsüz güzelliğini nûr-u muhammedî ışığıyla evrenlere saç-mıştır. İşte, bu intikal, dünya hayatında sembolize edildiği gibi, Hz. fâtıma gönlünden yansıtılmıştır. Bu yüzden Allah, Hz. fâtıma Annemize hilkat katında verdiği "Kevser" ismini âyetleştirmiştir.

Hilkatin ilâhî güzelliği yansıtan sırrında mahviyyet te-meldir. Bir varlık kendini ne kadar benlikten arıtırsa, o kadar güzelleşir. Bunu, madde dünyasında bile hissederiz.

Bir güzel, tevazu eşiğine bastı mı, bambaşka bir güzel olur. mânâ güzelliği de böyledir; varlık evhâmından kurtulan her nefs, Allah'ı hissetmeye başlar. varlık evhâmı ise, var olan şeyin etrafındaki bir sis perdesi gibidir. güzelliği ve gerçeği gizler.

İşte Hz. fâtıma Annemizden yansıyan nûr-u muhammedî, taşıdığı mahviyyet iksirini yansıtarak bu sis perdesini siler. evrendeki her güzellik, melekler dâhil, güzellik sırrını nûr-u muahmmedî'den alır. Bu yüzden fâtıma sırrı, bir Kevser'dir. Hz. fâtıma sırrı, çokluklara güzellik veren, onları varlık evhâmından kurtaran nurdur.

Kevser Sûresi, kurban ve namaz emirleri ile sürmekte-dir. Hz. fâtıma Annemiz nefsini kurban etmiş ve namazda eksiksiz bir vecd âleminin sembolü olmuştur. fâtıma sırrının yansımasından Cenâb-ı Hak, nefsin kurban edilmesini ve namazı şart koşmaktadır. eğer gönlünüzde semâ sevdasına

147

talipseniz; bu semâ Kevser'de (Hz. fâtıma sırrında) gizlidir. Kevser Sûresi'nin gönüllere verdiği talimât: nefsinizi kurban edin, mahviyyet içinde namaz kılın, gönlünüzde raks başla-sın talimâtıdır.

efendimizi incitenler ise, ebter'dir; madde ve mânâsı yokluğa mahkûmdur. efendimizi incitme eylemi, benliğin çirkin suratıdır.

mânâ ilimlerinde eğitimin temeli, Kevser Sûresi'dir. As-lında İslâm dünyasının içine düştüğü, özellikle son dört asır-dır geçirdiği bunalım, mânâya karşı düştüğü yanılgıdır. ne yazık ki birçokları mânâ sırrını hep yanlış senaryolarda oy-namaya kalkmış, bu yüzden efendimiz'le arasındaki cereyan kesilmiştir. öyle olunca da ne mânâ, ne maddede motoru ça-lıştırabilmiş, teklemiş durmuştur.

Şimdi Kevser sûresi'nin ışığı altında, hz. Fâtıma annemi-zin nûruna nasıl yaklaşabileceğimizi özetlemek istiyorum:

elbette ilk şart, nûr'a muhtaç olduğunu fark edip talep niyaz etmektir. İkinci şartı ise, Kevser Sûresi'nin son âyeti koymuştur: fahr-i Kâinat efendimizi incitecek davranışlar-dan şiddetle kaçınmak. Hz. fâtıma Annemize yaklaşım için yıllarca emek çekseniz, bir an efendimizi incitseniz, tüm teller bir anda yeniden onarılmamak üzere yanar. efendimizi incit-me gafleti, her zaman zâhirden kaba hatlarıyla zuhûr etmez. o'nun davasına soğuk bakmak, o'nun gönlünde yer tutan nazlılara karşı ufacık bir hürmetsizlik, efendimizi incitir.

Bu yüce sırra yakîn olup, o'nun şefkatine ve himayesine girmenin üçüncü şartı; ruhundaki yaraları Hz. Hasan hikme-tiyle, nefsindeki fırtınaları Hz. muhsin sırrı ile tedavi etmek, sonra da, gönlünü özellikle Hz. Hüseyin efendimize dökece-ğimiz gözyaşları ile yıkamaktır.

Bu amaçla yola çıktığımızda, zor gibi görünen yolun o yücelerce kolaylaştırılacağını hiç hatırdan çıkarmadan gü-

148

venle sebat etmeliyiz. Sonra nefsimizi, Hz. fâtıma Annemizin mahviyyet kimyasında erite erite, benlik putunu yıkıp kurban etmeliyiz. Savaşın en zoru olan bu noktada, ihlâs dolu gay-retimiz yine o yücelerce tespit edilir. ve kurban vekâletimizi Hz. fâtıma annemiz hallederler.

Kevser Sûresi'nde verilen en kesin reçetenin namaz ol-duğunu, hiçbir bahane ile bu konuda nefse taviz vermemek gerektiğini unutmayınız.

namazda ihlâs sırrı, Hz. Ali efendimizin himmetiyle bizi arıtıp gerçek ve yakîn namaza ulaştıracak ve gönlümüzde sevda ışığı yanmaya başlayacaktır.

ve gönüllerde semaın mânâ ilminde motifi budur. o sema noktasına varamazsak bile, ömrümüz bu yolda gayret içinde iken hayat sona erse, ne gam!..

(Gönüllerde Sema, İstanbul, 2006.)

149

Âl-İ BeyT

Salih SURUÇ

"ehl-i Beyt."ya da;"Âl-i Beyt."Daha anlamlı bir ifadeyle;"Âl-i Beyt-i mustafa (s.a.v.)."Sözcük anlamıyla efendimizin aziz ve mübârek ev halkı

demek.Tıpkı "Âl-i İbrahim" gibi.Bir farkla."Âl-i İbrahim"den maksat, genelde Hazreti İbrahim'in

neslinden gelen peygamberlerdir.efendimizin "Âl-i Beyt"i ise;Kendileri, sevgili hanımları, Hazreti Ali, Hazreti fâtıma,

Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin ve diğer çocuklarıdır.Ama bir gün, farklı bir şey yaptı efendimiz (s.a.v.).ümmü Seleme'nin evindeydi.Sabahın erken saatleri.mübarek sırtında, siyah kıldan dokunmuş bir cübbe vardı.Sırasıyla Hazreti Hasan, Hazreti Hüseyin, Hazreti fâtıma

ve Hazreti Ali huzuruna geldi. Dördünü de cübbesinin altına aldı ve;

150

"Ey Peygamber'in şerefli ev halkı, ey Ehl-i Beyt! allah, sizden her türlü kiri giderip sizi tertemiz yap-mak ister."(1)

Ayetini okudu. Ardından da dua etti."Allah'ım!Bunlar, benim ehl-i Beyt'imdir. Bunlardan günah

kirini gider ve onları tertemiz yap!"

Bu olayla efendimiz, onların, ailesi içinde özel bir ko-numda olduğunu gösterdi.

yine bir gün, huzuruna necran Hıristiyanlarından bir he-yet geldi. Hazreti İsâ'nın tanrı oluşunda diretiyorlardı. efen-dimizin peygamberliğini kabule yanaşmıyorlardı. Tartışma birkaç gün sürdü. efendimizin tüm açıklamalarına rağmen, inatlarından vazgeçmediler.

Bunun üzerine efendimiz (s.a.v.), Allah'ın bildirmesiyle heyete şu teklifte bulundu:

"haydi gelin! Oğullarımızı ve oğullarınızı, ha-nımlarımızı ve hanımlarınızı ve bizzat kendimizi ve kendinizi çağıralım. sonra da gönülden allah'a yal-varalım da bu konuda kim yalancı ise, allah'ın lane-tinin onların üzerine inmesini dileyelim."(2)

Sonra ehl-i Beyt'inden dördünü yanına çağırdı. Hazreti Hüseyin'i kucağına aldı, Hazreti Hasan'ın elinden tuttu, Haz-reti Ali ile sevgili kızını da arkasında durdurdu ve;

"Allah'ım! Benim ehl-i Beyt'im bunlardır." dedi.Ardından da onlara;"Ben dua edince, siz de 'amin' dersiniz" buyurdu.İş ciddiydi.

1- Ahzâb, 33/332- Âl-i İmrân, 3/61

151

Hıristiyan heyeti, kendilerini ve insanları safsata ve yay-garalarıyla aldatabilirlerdi.

Ancak, Allah ve Resûlü'nü (hâşâ) aldatamazlardı.

İşin bu denli ciddiye bindiğini anlayan heyet, "Hangi taraf yalancı ise ona Allah lanet etsin" teklifini kabul etmedi ve cizye vererek İslâm'ın hâkimiyeti altında yaşamaya razı oldular.

Bu olayla da efendimiz, Hazreti Ali, Hazreti fâtıma ve iki torununa özel bir önem verdiğini ve onları ehl-i Beyt'in merkezine oturttuğunu bir kez daha göstermiş oldu.

"gelin, çocuklarımızı ve çocuklarınızı..." teklifinde bu-lunduktan sonra, kızı Hazreti fâtıma dışında Hazreti Ali ve torunlarını yanına çağırması ve duasına "amin" demelerini istemesi ise, olayın bir başka boyutu idi.

Demek ki efendimiz, Hazreti Ali ve iki torununu kendi çocukları yerinde kabul ediyordu.

Peygamberliğinin hükmü, nuru, manevî şahsiyeti ve ha-kikati kıyamete kadar devam edecekti.

Allah'ın izniyle;

mübârek neslinin bu aileden devam edeceğini,

onların, kıyamete kadar peygamberlikten maksat olan vazifeyi sürdürecek nurlu halkanın başı olduğunu ve,

manevî şahsiyeti ile hakikatinin mümessili olacaklarını görmüştü.

onlara olan olağanüstü ilgisi, sevgisi ve şefkati bundandı.

Bunu açık açık da söylüyordu.

Amcası Hazreti Abbâs ve oğlu Abdullah'la bir gün otu-rurlarken, Hazreti Ali çıkageldi. efendimiz (s.a.v.) ayağa kalk-tı ve kucaklayıp iki gözünün arasından öptü. Sonra da sağ ya-nına oturttu. manzaraya imrenerek ve hayretle bakmışlardı. Hazreti Abbâs merak etti.

152

"ey Allah'ın Resûlü! Ali'yi çok mu seviyorsun?""ey amca!" dedi; "Allah, her peygamberin zürriyetini o

peygamberin soyundan devam ettirmiştir. Benim neslimi de bunun soyundan sürdürecektir. onu, çok sevmemin nedeni budur!"

Bu nedenle de, Allah'ın emriyle bizden onlara sevgi ve saygı göstermemizi istedi:

"Ey resûlüm!

de ki: Ben bu peygamberlik ve irşâd hizmetine karşılık sizden akrabalık sevgisinden başka bekledi-ğim hiçbir ücret yoktur."(1)

"Akrabalık sevgisi."farklı yorumlar var.Kureyş'e bakan yönüyle;"Akrabanız olmam nedeniyle, akrabalık hakkını gözete-

rek bana sevgi göstermenizi istiyorum" demek.genelde;"Allah'a güzel davranışlarla yaklaşmayı ciddi olarak arzu

etmenizi istiyorum." anlamında.özel anlamda ise;"Sizden, sadece benim en yakın akrabalarıma, ehl-i

Beyt'ime sevgi beslemenizi istiyorum" demek.Bu sevgiyi efendimiz, sadece kızı ya da oğlu, torunu ol-

maktan kaynaklanan salt bir akrabalık duygusundan dolayı değil; onların yüklenecekleri ve yürütecekleri büyük İslâmî hizmetin öneminden dolayı istiyordu.

Hazreti İbrahim'in neslinde insanlığın manevî dünyası-na mürşidlik ve rehberlik edenler, genellikle soyundan gelen peygamberlerdi.

1- şûrâ, 42/23

153

Peygamber efendimizin ümmetinde, İslâm'a ve Kur'ân'a önemli hizmetler görecekler ile insanların mânâ dünyasını zenginleştirecek hakikat, tarikat ve mesleklerin başında bulu-nacaklar ise, ehl-i Beyt'ten büyük zâtlar olacaktı.

efendimiz, Cenâb-ı Hakk'ın bildirmesiyle bunu görmüştü.

Birine sevgi beslemek, ona yaşayışında, hâl ve tavırların-da benzemeye çalışmakla olur.

öyleyse bu son yorum, aslında diğer mânâları da içinde barındırmakta.

Çünkü ehl-i Beyt, Peygamber efendimizin sünnet-i se-niyyelerinin kaynağı ve en kâmil anlamda uygulayanıdır.

onları sevmek, Peygamber efendimizi sevmek demektir.

"Nimetleriyle sizleri beslediği için Allah'ı sevin. Beni de Allah sevgisi için sevin. Ehl-i Beyt'imi de benim sevgim için sevin." bu-yurmasıyla bunu anlatır.

efendimizi sevmek ise, Allah'ı sevmektir; Allah tarafın-dan sevilmektir.

"Ey resûlüm! de ki:

Ey insanlar! Eğer allah'ı seviyorsanız Bana uyun ki allah da sizi sevsin."(1)

Allah'a muhabbet, efendimizin sünnetine uymayı gerektirir.o'nsuz "muhabbetullah" olamaz.Sünnete uymak ise, ehl-i Beyt'i sevmemizi gerekli kılar. olayın bir başka önemli yönü daha var.o da şudur:zamanla İslâm'ın zaafa düşeceği, müslümanların dünya-

ya dalıp dinlerini unutacakları, yüce Rabbi tarafından efendi-mize haber verilmişti.

1- Âl-i İmrân, 3/31

154

Bu durumda İslâm'ın yeniden güçlenmesi ve müslüman-ların yeniden kendilerine gelmesini sağlamak amacıyla reh-berlik yapacak kuvvetli ve kutsî bir topluluğa ihtiyaç vardı.

İşte bu kuvvetli topluluk, ehl-i Beyt'ine mensub neslin-den gelecek evliyâ, asfiyâ ve kahramanlar olacaklardı.

Bizleri onları sevmeye, saymaya ve onların etrafında top-lanmaya davet edişi de bundandı.

"Ben size tutunup sıkı sıkıya sarıldığınız takdirde dalâlete düşmekten korunacağınız iki şeyi bırakıyo-rum:

Kitâbullah!Bu, semadan yeryüzüne uzanan Allah'ın ipidir.Diğeri ehl-i Beyt'im olan yakınlarımdır.Bu iki şey, Kevser havuzunun başında buluşunca-

ya kadar birbirlerinden ayrılmayacaklardır.Bu iki şey hakkında Benden sonra nasıl davrana-

cağınıza dikkat edin!"

Bedîüzzaman Hazretlerinin aşağıdaki değerlendirmesi, bu bakımdan oldukça önemli ve yerinde bir değerlendirme-dir:

"Dünyada mütesânid (dayanışma içinde olan) hiçbir hânedân (nesil/soy) ve mütevâfık (birbirleriyle anlaşan) hiçbir kabile ve münevver hiçbir cemiyet ve cemâat yoktur ki, Âl-i Beyt'in hânedânına ve kabilesine ve cemiyetine ve cemâatine yetişebilsin.

evet, yüzer kudsî kahramanları yetiştiren ve bin-ler mânevî kumandanları ümmetin başına geçiren ve hakikat-i Kur'âniyenin mayasıyla ve imanın nuruyla ve İslâmiyet'in şerefiyle beslenen, tekemmül eden Âl-i Beyt, elbette âhir zamanda, şeriât-ı muhammediye'yi ve hakikat-ı furkaniye'yi ve sünnet-i Ahmediye'yi (a.s.m) ihyâ ile (canlandırmak ve yaşamakla), ilân ile, icra ile, başkumandanları olan Büyük mehdî'nin kemâl-i adâletini ve hakkaniyetini dünyaya göstermeleri gayet

155

ma'kul (münâsib/akla uygun) olmakla beraber, gayet lâzım ve zarurî ve hayat-ı içtimâiye-i insaniyedeki düs-turların muktezâsıdır (gereğidir)."(1)

1- şuâlar, 5. şuâ

156

onurlu ve muTTAkî Bİr vAroluş

Atasoy MÜFTÜOĞLU

modern zamanlar boyunca, modernitenin yoğun tehdit ve saldırılarına maruz kalan İslâm toplumları, bu tehdit ve saldırılara İslâmî cevaplar veremedikleri için, bugün büyük belirsizlikler yaşıyor. modern zamanlarda, bilginin seküler-leşmesiyle birlikte, İslâm toplumları epistemolojik bir buna-lım içerisine girdiler; bu bunalım hâlen aşılabilmiş değildir. Bu dönem içerisinde Batı dışında kalan dünya, Batı'nın nes-nesi hâline getirildi. Batı dışında kalan dünya, insanı/haya-tı/toplumu/tarihi/dünyayı/olayları/İslâm'ı, İslâm'ın kadına bakışını; seküler bilginin, yaklaşımın sınırları ve mantığıyla algılamak ve yorumlamak konusunda baskılandılar.

İslâm dünyası toplumları, kolonyal taklitçilik süreçlerin-den özgürleşmeyi/bağımsızlaşmayı başaramadı. egemen ırk ve kültürü taklit eden bağımlı ırklar ve kültürler, bağımsız düşünsel/entelektüel çerçeveler üretemediler. günümüz-de Avrupalı olmayan kültürlerin kendi gerçeklikleri, kendi meşrûiyet kaynakları, kendi anlam ve değer sistemleri, kendi ahlâk ve erdem ölçütleri olduğunu kabul etmeyen ideolojik ve ırkçı bir modernliğin meydan okumalarıyla karşı karşıya bulunuyoruz. Bu meydan okumalar, yoğun bir biçimde İslâm ve kadın ilişkileri bağlamında hâlen sürdürülüyor. oryanta-list dil/söylem Batı'ya ait her şeyi yüceltirken, İslâm dünya-sına ait her şeyi olumsuz olarak kategorize ediyor. Batı dışı

157

dünyanın nesneleştirilmesi demek, Batı dışı dünyanın sömür-geleştirilebilir, tahakküm edilebilir, aşağılanabilir dünyalar olduğunu iddia etmek anlamına geliyor.

İslâm toplumları; patriyarkal geleneklerin, erkek mer-kezli teâmüllerin kadın konusundaki katı/baskıcı tutumu sebebiyle, sürekli olarak sorgulanıyor, yargılanıyor, terö-rize ediliyor. öncelikle, kadın'ı baskılayan, ikincil konuma mahkûm eden, dışlayan, köleleştiren, eşya hâline getiren anlayışın hiçbir biçimde İslâm ile ilişkisi bulunmadığını bilmek, anlamak ve anlatmak gerekiyor. Bu konuda, Hz. fâtıma vâlidemizin hayatı ve mücâdelesi, bütün dönemlere, bütün kuşaklara ışık tutuyor. Hz. fâtıma'nın cennet kadın-larının seyyidesi olarak anıldığını biliyoruz. Peygamberimiz efendimizin (s.a.v.) neslinin Hz. fâtıma evlâdı vâsıtasıyla devam ettiğini kaydetmek gerekiyor. Hz. fâtıma, ehl-i Beyt içerisinde, Peygamberimizin daha çok muhabbetine mazhar olmuşlardır. Hz. fâtıma, Peygamberimiz efendimizin müş-riklerle olan mücâdelelerinde, müşriklerden gördükleri her türlü saldırı, taciz, tehdit olayları sırasında bütün bu olay-lara bizzat tanıklık etmiş; bütün bu olayları Peygamberimiz efendimizle birlikte yaşamış ve paylaşmışlardır. Hz. fâtıma, vâlidelerinin vefatlarından sonra kendisini bütün varlığıyla Peygamberimiz efendimizin hizmetlerine adamışlardır. Hz. fâtıma; ferâgat, sadelik, tevâzu ve nezâfetle bütünleşmiş mübarek ve muazzez bir kadındı. mutlu bir evliliği olan Hz. fâtıma'ya, eşi Hz. Ali (kerremellâhü vecheh) de derin bir saygıyla bağlı bulunuyorlardı. Peygamberimiz efendimiz (s.a.v.), mübarek kızları Hz. fâtıma, mübarek torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ve Hz. Ali ile birlikte bulunmanın en-gin saâdetini yaşamışlardır. Hz. fâtıma'nın uhud Savaşı'na bizzat katıldığını; yaralılarla ilgilendiğini; onların tedavile-rinden sorumlu bulunduğunu; Peygamberimiz yaralandık-larında yanında bulunduklarını ve kendilerine yardım ettik-

158

lerini; mekke'nin fethine iştirâk ettiklerini ve sorumluluk aldıklarını, şiirle ilgilendiklerini kaydetmeliyiz.

Hz. fâtıma örneğinden yola çıkarak, günümüzde müs-lüman kadınların hayatın her alanında düşünsel/kültürel/sosyal/toplumsal, siyâsal işlevler/sorumluluklar üstlenmele-ri gerekiyor. Bu konuda müslüman kadınlar, erkek merkezli gelenekleri/statükoları eleştirel bir değerlendirmeye tabi tuta-rak aşmalı; Hz. fâtıma örneğinde olduğu gibi, hayatın/tarihin içerisinde kuşatıcı bir kavrayış, kuşatıcı bir düşünce faaliyeti içerisinde, bilinçli, bilgili, sorumlu ve muttakî özneler olarak onurlu bir varoluş sergilemelidirler.

müslüman kadınlar ve erkekler olarak hep birlikte; bilin-cimizin ve kalbimizin hassasiyetlerini/ufkunu birleştirmeli; modern zamanlar boyunca maruz bırakıldığımız her tür ta-hakküm, her tür saldırı, her tür kötülük ve her tür ötekileştir-meyi sorgulayabilecek; bunlarla hesaplaşabilecek yeni bir dil, yeni bir söylem, yeni bir düşünce iklimi oluşturabilmeliyiz.

159

fÂTImA fÂTImA'dIr

Hüseyin HATEMİ

merhum Ali şeriatî'nin bu yargısı; fâtıma'yı tanıyanlar için bir anlam taşır. Hiç tanımayanlar veya yanlış tanıyanlar için bir şey ifade etmez. fâtıma'yı tanıyalım; ondan sonra baş-kalarına "fâtıma fâtıma'dır; senin zihnindeki fâtıma değil, gerçek fâtıma'dır. Ali de, Resûl-i ekrem (s.a.) de, Huseyn de, on Dört masum'un hepsi de böyledirler; onları kendin tanı-maya çalış!" diyebiliriz.

fâtıma, bâtıl kitapların kahkaha aynalarından yansıtılan içler acısı tasvir ve tasavvurlarla tanınamaz. "fatma Abla-mız" gibi –neûzübillâh- yine içler acısı tasvirlerle tanınamaz. fâtıma'nın annesinin de tanınmadığı gibi!

Bugün Türkiye'de acı bir gerçeğin teşhisini önce doğru koyalım:

Alevî ve Sünnîler, ehl-i Beyt gerçeğinden dört nala uzak-laşma konusunda bir "açılım" yaparlarsa, açılmadan önce el sıkışmaları onları boğulmaktan kurtarmaz. Dost acı söyler! ehl-i Beyt, kurtuluş gemisidir (Sefînetü'n-necât). nûh'un oğlu da olsa bu gemiye dâhil olmaktan kaçınan helâk olur. Açılma boğulursun/Kapıdan koğulursun/ehl-i Beytsiz felâh yok!/gel artık, ne olursun!

fâtıma'nın annesini tanıyor muyuz? o, kırk yaşında iki kocadan dul kalmış iken, zenginliği dolayısıyla Resûl-i ekrem'le (s.a.) evlenmiş bir "iş kadını" değildir. Her ne kadar

160

bu vasıflarda da hiçbir kötülük yok ise de, yine de Resûl-i ekrem'in (s.a.) ve ehl-i Beyt'inin yüce makamını gölgele-mek için uydurulmuşlardır. fâtıma'nın annesi, meryem'in annesinden -hâşâ- aşağı bir konumda değildir. Hadîce adı; "erken doğan veya düşürülmüş olan kız" anlamında değil, fâtıma'dan önce doğup onun doğumunu hazırlayan "mehd-i ulyâ" anlamındadır. Hadîce'nin başka bir evliği ve fâtıma'dan başka kızı da yoktur. Resûl-i ekrem'den (s.a.) yaşça büyük de-ğil, küçüktür. evlendiği sırada da dul değil, yetimdir. Resûl-i ekrem'le (s.a.), Hadîce'nin kız kardeşi Hâle'nin üç kızını "kız-ları" gibi büyüttüğü için, sonradan bazı tarihî sebeplerle ve bazı kimselere "ulviyet" vermek için bunlar, Resûl-i ekrem'in (s.a.) kızları gibi tanıtılmıştır.

fâtıma; "Kevser"dir. Resûl-i ekrem'in (s.a.) mübarek soyu; kendisine verilen bu Kevser'den devam etmiştir. Bunu reddeden "ebter"dir. Kur'ân-ı Kerim'deki "ve'nhar"da, "zibh-i azîm"de, "nefs-i mutmainne"de ve "mev'ûde"de, fâtıma'nın Huseyn'ine işaret vardır. "Kur'ân-ı Kerim'in neresinde Huseyn'e işaret var ki?" diye inkârcılık etmek edeb dışıdır. Bî edeb mahrûm geşt ez lûtf-i Rabb!(edebsiz, Rabb'in lûtfundan yoksun kalmıştır –mevlânâ). on Dört ma'sum-i Pâk'in hangi-si Kur'ân-ı nâtık değildir ki? urvetü'l-vuska, ehl-i Beyt değil midir?

fâtıma, "sütten kesilmiş kız" demek değil, her türlü kö-tülük ve pislikten kesin olarak arıtılmış ve yalıtılmış" "Sey-yidetü nisâi'l-Âlemîn" (en yüce kadın, kadınların ulusu)dir. o yalnızca kadınların efendisi değildir; Resûl-i ekrem (s.a.) ve emîru'l-mü'minîn Ali dışındaki erkeklerden de üstün mer-tebededir; meryem-i Kübrâ'dır; Betûl ve Azrâ'dır; Sıddîka, Tâhire, Râziyye, merziyye'dir. o'nun fâtıma ismi, yüce İn-sanlık şehidi'nin annesi olarak, doğumundan önce de bilini-yordu. Bu sebeple, "zibh-i Azîm" olarak Hazret-i mesih kabul

161

edilince, meryem'e de "fâtıma" adı izâfe edilmiştir.

fâtıma, "ümmü ebîha", "babasının annesi"dir. Resûl-i ekrem'in (s.a.) o'na verdiği bu sıfat, meryem, İsâ'ya ne mer-tebede ise, kızı fâtıma'nın da kendisine nisbetle aynı konum-da olduğunu gösterir. Bu hadîsi "fâtıma benim parçamdır." hadîsi tamamlar. Ayrıca, fâtıma'nın da meryem gibi peygam-ber değil, "muhaddese" olduğunu gösterir.

fâtıma; "bi'set"ten 5 yıl sonra, 614 yılında değil, "bi'set"ten 5 yıl önce, 609-5=604 yılında doğmuştur. Hadîce de bu sırada 32 yaşlarında idi. emîru'l-mü'minîn ile nikâhı sırasında da (624); 10 yaşında değil, 20 yaşında idi. İrtihali sırasında da (632); 28 yaşını henüz tamamlamış idi.

fâtıma, 28 yıllık ömründe, "inci parlaklığında yıldız" gibi, ehl-i Beyt ve insanlık için "nûr" olmuş, "nûru'n alâ nûr" vesîlesi olmuştur. Bütün hayatı, yalnızca kadınlara değil, er-keklere de örnek bir hayattır. Resûl-i ekrem'in (s.a.), emîru'l-mü'minîn'in (a.s.) ve fâtıma'dan gelen ma'sûm İmamların ahlâkı ne ise, fâtıma'nın ahlâkı da odur.

fâtıma, ehl-i Beyt İmamları'ndan on birinin annesi oldu-ğu gibi; Kerbelâ'nın dişi arslanı zeyneb'in de annesidir.

fâtıma, yalnızca kadınlar için değil, erkekler için de Allah'ın ni'metlendirdiği (en'amte aleyhim) insanlardandır (fâtiha Sûresi). Kadrini bilip bilmemizden sorumlu olduğu-muz ve Dîn günü'nde sorumlu olacağımız, Allah'ın en büyük ni'metlerindendir (ve le-tüs'elünne yevmeizin ani'n-na'îm).

fâtıma; babasından sonra, insanların bilinçsizliğine ve nankörlüğüne ağlamıştır, fedek hurmalığına değil! emîru'l-mü'minîn'e ağlamıştır, Kerbelâ'ya ağlamıştır; İmam Hasen-i muctebâ'ya, diğer ehl-i Beyt İmamları'na ağlamıştır.

emîru'l-mü'minîn, Resûl-i ekrem'in (s.a.) emaneti olan fâtıma'yı babasının nûruna gece karanlığında teslim ettikten

162

sonra da fâtıma'nın ümmete ni'met oluşu devam etmektedir. meryem'le işbirliği devam etmektedir. veliyyü'l-Asr'ın doğu-mu hatırlanmalıdır.

İşte bu fâtıma; fâtıma'dır. yoksa o'nun hakkında bilinç-sizce ipe-sapa gelmez şeyler söyleyecek isek, susalım daha iyi! (Hayır söylemeyecek isen, bârî sus!) fâtıma "babasının parça-sı" olduğuna göre, fâtıma'yı tanımayan babasını da tanımı-yor, babasını tanımayan fâtıma'yı da tanımıyor demektir.

Hâmüş! eğer evde biri varsa, bu kadarı yetişir.

163

Hz. fÂTImA ve çocuk eğİTİmİnde mücAdele dİnAmİğİ

Mücahit GÜLTEKİN

"Çocuklarımızı nasıl eğitmeliyiz?" sorusuna eğer hak-kaniyetli bir cevap bulmak istiyorsak bütün dikkatimizi Hz. fâtıma'nın hayatına çevirmeli, onun hayatına konsantre ol-malıyız. Çünkü Hz. fâtıma, hem âlemlerin efendisi tarafın-dan eğitilmiş bir çocuk, hem de cennet gençlerini yetiştiren bir anne olarak karşımızda durmaktadır. Bu sebeple Hz. fâtıma'nın hayatından çocuk eğitiminin dinamiklerine ilişkin çok önemli ipuçları bulmak mümkündür. Hatta denilebilir ki, Hz. fâtıma'nın hayatı baştan sona "eğitim nedir, nasıl olmalı-dır?" sorusuna verilmiş ilâhî bir cevaptır.

Bu noktada Hz fâtıma'nın hayatında, günümüzdeki müs-lüman ailelerin çocuk eğitim anlayışına derinden etki edebilecek çok önemli bir kavrama rastlıyoruz: mücâdele ya da cihâd.

Bugün aileler çocuklarına çok iyi imkânlar sunarak, on-ları mümkün olduğunca zorluk ve sıkıntılardan uzak tutarak yetiştirmeye çalışıyorlar. Hâlbuki Hz. fâtıma, mücâdelenin içinde doğmuş bir çocuk olarak hayatı müşriklerin alaycı baskılarına, küçümseyici horlamalarına, şiddetli taarruzları-na şahit olarak geçmişti. Sadece bu zulümlere şâhit olmamış, aynı zamanda bu zulümleri yaşamış ve zalimlerin karşısında durmuştu. fikrimce, mücâdeleyle/mücâhedeyle dolu bu sü-reç Hz. fâtıma'yı kadınların efendisi kılacak sırrı da içinde barındırıyordu.

164

Her şeyden önce, bir tarafta babası gibi hakkı temsil eden mükemmel bir modele sahipti; diğer tarafta ise, bâtılın bü-tün görünümlerini üzerinde taşıyan müşrikler ve münâfıklar gürûhunun ifsâd, zulüm ve ikiyüzlülüklerini gözlemliyordu. eşzamanlı olarak yaşadığı bu paralel süreç Hz. fâtıma'nın ince bir hakkaniyet duygusuna, derin ve irfânî bir iç dünya-ya sahip olmasına hizmet ediyordu. Hem zulüm sahiplerinin psikolojik ve zihinsel dünyalarını çok yakından tanıyor, hem de hakkın nasıl en güzel bir biçimde savunulacağını kâinâtın efendisinden öğreniyordu.

Hz. fâtıma, zulmün en koyu olduğu bir zamanda dün-yaya gelmişti. o yalnızlık, çaresizlik, dert ve hüzünle yüklü bir ortamda yetişiyordu. o, babasının ve arkadaşlarının hak-sızlıklara, ihanetlere, ambargolara, işkencelere, sürgünlere maruz kaldığını görüyordu. Hakkı savunuyor olmanın bede-linin ne denli ağır olduğuna şâhit oluyordu. Ama bu bedel ne kadar ağır olursa olsun, hakkın onurunun her şeyden daha âlî olduğunu babasından öğreniyordu. Babası müşriklerin yakı-cı zulüm ve entrikaları ile karşılaştığında, "Bir elime güneşi, diğer elime de ayı verseniz, yine de davamdan dönmem" de-mişti.

şirkle mücâdele, Hz. fâtıma'nın çocukluk yaşamına dam-ga vuran, onun çocukluğunda en belirleyici olan kavramdır. Dolayısıyla Hz. fâtıma'nın çocukluğunu ve kişiliğini 13 yıllık mekke'deki mücâdele dönemi şekillendirmiştir.

Hz. fâtıma'yı böylesine benzersiz kılan en önemli etmen-lerden birisi, sözünü ettiğimiz bu mücâdele ortamında yeti-şiyor olmasıydı. Hz. fâtıma, bütün öğüt ve nasihatlerini fiilî ortamda alıyor, bütün erdem ve faziletleri uygulamalı olarak, yaşayarak öğreniyordu; yardımlaşmayı, paylaşmayı, sabrı, merhameti, direnmeyi, kötülüğe iyilikle karşılık vermeyi… İşkence, zulüm ve baskılara şâhit olduğu gibi, bütün bu er-

165

demlerin müşahhas örneklerine de şâhit oluyordu. Hakikatin nurânî yüzüne bakarken, aynı zamanda ifsâdın karanlık, kirli ve sinsi yüzünü de gözlemliyordu. Bu ancak fiilî bir mücâdele ortamında mümkün olabilirdi.

* * *Çocuklarımızı mücâdele ortamından uzak tutarak rızâ-

yı İlâhî doğrultusunda yetiştirmemiz mümkün olabilir mi? Çocuklarımız; haksızlık karşısında susmayan, kimin hatırı kırılırsa kırılsın hakkın hatırını hep başının üstünde tutan ör-nekleri en yakınında görmeden bir hakkaniyet duygusuna sa-hip olabilirler mi? Hakkın hatırı için en sevdiği şeylerden bile geçmekte tereddüt etmeyen babalardan, annelerden, kardeş-lerden, dayı ve teyzelerden yoksun olarak büyüyen bir çocuk, gücün yanıltıcı şaşaası ile hakikatin ebedî kalıcılığı arasındaki farkı hakkıyla anlayabilir mi?

şeytânî sistemlerin öne sürdüğü argümanlara uyum te-laşıyla yaşayanların evlerinden Hz. fâtı-ma'ların çıkması el-bette ki zor olacaktır. şeytânî sistemlerle hesaplaşmanın der-diyle yanmayan evlerde yetişen çocukların, ifsâd odaklarının kirli yüzlerini görmeleri zorlaşacaktır. Rehâvet ortamında ye-tişen çocuklar, müfsidlerin kirli oyunlarına çabuk kanacaklar, onların mübtezel emellerinin nesnesi olmaktan kurtulamaya-caklardır. mücâdelenin ateşiyle iç dünyaları pişmemiş çocuk-lar, yaşamın anlamını sorgulayan depresif kişilikler olarak anlamsızlık boşluğunda üşüyerek donacaklardır.

nebevî risâlet evinde tutuşturulmuş ve oradan da bü-tün dünyaya yayılmış mücâdele/mücâhede ruhu olmaksızın onurlu, izzetli, ahlâklı, ferâset ve basiret sahibi evlatlar ye-tiştirmemiz mümkün görünmüyor. Kısacası; ahlâklı, akıllı, sabırlı ve dirâyetli çocuklar ancak gücünü ve meşrûiyetini Allah'tan alan bir mücâdele içinde yoğrularak yetişebilir ve böyle yetişen çocukların evlerinden Hasan, Hüseyin ve zeyneb'ler çıkabilir.

166

Hz. fÂTImA'yA (r.A) sAdece sevgİ değİl, BİrAz dA "sAygI"!

Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU

Allah Rasûlü'nün İslâm'ı hayata ve tarihe tutturmak için giriştiği mücâdele ve bu uğurda yol arkadaşlarıyla sergilediği çabalar, İslâm'ın ilk ve kurucu tecrübesi olarak müslümanlar nezdinde daima fevkalâde önemi haiz olagelmiştir. Bu itibar-la, her müslüman gibi benim için de Hz. Peygamber ve dö-nemi son derece değerli, önemli, ilginç ve ilhâm verici olma özelliğini sürekli muhâfaza etmiştir. Asr-ı Saâdet adı da veri-len bu dönemin müslümanlar nezdindeki bu fevkalâde öne-mi, bu döneme dair bize intikal eden –başta Kur'ân-ı Kerim olmak üzere– devasa malûmâttan da kolayca anlaşılmaktadır. Ancak bu muazzam kültür mirasına rağmen, sözünü ettiği-miz bu malûmâta nasıl yaklaşılacağı; ondan nasıl yararlanı-lacağı konusundaki farklı bakış açılarından dolayı, bu döne-me ait pek çok olay ve Hz. Peygamber dâhil pek çok şahsiyet hakkındaki değerlendirmeler ve yaklaşımlar konusunda da farklılaşmalar ortaya çıkmıştır.

İşte bu dönemin önde gelen şahsiyetlerinden birisi olarak Hz. Peygamber'in kızı fâtıma da, bu süreçteki gelişmelerden nasibini almış bulunmaktadır. Burada bunlara kısaca işaret ettikten sonra, Hz. fâtıma'nın günümüzde bizler için anlamı ve değeri konusunda görüş ve düşüncelerimizi sizlerle pay-laşmak istiyoruz.

167

öncelikle işaret edilmesi gerekir ki, biz müslümanların Hz. fâtıma hakkındaki bakış açılarını belirleyen sadece sözü-nü ettiğimiz bu malûmât manzumesi değildir. Büyük ölçüde yazılı malzeme şeklinde bizlere intikal etmiş olan bu malûmât yanında, genel halk kitleleri için belki de asıl belirleyici olan "halk muhayyilesi"nin de önemli bir rolü olduğunu göz ardı etmemek gerekir. o kadar ki, Hz. fâtıma konusundaki bu ya-ratıcı halk muhayyilesinin hâlâ aktif olduğunu gösteren örnek-lere günümüzde bile rastlamak mümkündür. Rastgele bir ör-nek olarak, Bolu ve manisa çevrelerinde bazı sofu hanımların "böğürtlen" yememelerinin sebebine dair şu söylentiyi göste-rebiliriz: Söylentiye göre, bir gün Hz. fâtıma yolda yürürken, böğürtlen çalılarının dikenleri onun ayaklarını kanatmış, daha sonra kızının halini gören Hz. Peygamber böğürtlene hitâben, "Seni yiyen benim şefâatime nâil olmasın." demiş.

mekke-medîne bölgesinde böğürtlenin yetişip yetişme-diği meselesi bir yana, böyle bir söylentiye, uydurma hadis-lere dair Sünnî eserlerde bile rastlamamız mümkün olmamış-tır. muhtemelen şîa kaynaklarında da durum farklı olmasa gerektir. Dolayısıyla halk inançlarının da konusu olarak Hz. fâtıma tasavvurunun halk muhayyilesi tarafından da şekil-lendirildiği âşikârdır. Hatta Alevîlerde, nevruz gününün aynı zamanda Hz. Ali'nin doğum ve Hz. fâtıma ile evlilik günü ol-duğu; bu kutlamalarda üç adet böğürtlen dalının kullanıldığı göz önüne alınarak, yine bu halk muhayyilesinin Hz. fâtıma ile böğürtlen arasında dolaylı bir ilgi kurmaktan geri kalma-dığı da ifade edilebilir. Keza halkımız arasında pek meşhur olan "Bal tefsiri" adlı asılsız ve uydurma metinden tutun da, "(ey muhammed!) Sen olmasan âlemleri yaratmazdım; Ali olmasa seni yaratmazdım; fâtıma olmasaydı, her ikinizi de yaratmazdım" şeklindeki asılsız ve uydurma sözler ilk anda akla gelen bazı örnekler arasında zikredilebilir.

168

Kuşkusuz toplumsal muhayyilenin bu faaliyeti sadece Hz. fâtıma ile sınırlı değildir; bilakis bizzat Hz. fâtıma'nın babası Hz. Peygamber'in kendisi de bu faaliyete konu olagel-miştir. Bunun en tipik örneğini ise, aynı zamanda edebî bir ürün olan, Süleyman Çelebi'nin, halk arasında "mevlîd" olarak bilinen vesîletü'n-necât adlı manzum eseri oluşturmaktadır. zira bu eserde Hz. Peygamber hakkında anlatılanların pek çoğu, en çürük yazılı kaynaklarda bile rastlanması mümkün olmayan detaylardan ibarettir. Aslında bunları bilimsel bilgi-ye dayanmayan, sadece şairin yaratıcı muhayyilesinin ürünü olan süslemeler olarak görmek daha isabetli olsa gerektir.

müslümanlar nezdindeki Hz. fâtıma tasavvurunu be-lirleyen bu "halk muhayyilesi veya toplumsal muhayyile", bir anlamda Hz. fâtıma'ya yönelik duygusal yaklaşımın bir ürünüdür. Ancak bu duygusallık, sadece bu tür halk inançla-rı veya söylentilerle sınırlı değildir. Bilakis bu duygusallığın izlerini, yazılı literatürdeki "mevzû (uydurma)" rivayet mal-zemesinde de görmek mümkündür.

Bütün bunların, Hz. fâtıma'ya olan sevgimizin yanlış bir biçimde ifadesi olarak değerlendirilmesi elbette yanlış olma-yacaktır.

elbette Hz. fâtıma'yı sevmek güzel, hem de çok güzel bir şey! Ama ona olan sevgimizi göstermemizin yolu, sadece söylentilerin ürünü ve toplumsal muhayyilenin yarattığı bir Hz. fâtıma peşinde delicesine koşmaktan ibaret değildir. ona karşı sevgimizin de göstergesi olarak kabul edilebilecek olan bir yol daha vardır: Saygı!

Peki Hz. fâtıma'ya saygımızı göstermek için neler yapa-biliriz?

Her şeyden önce, gerçek fâtıma ile muhayyilelerimizde yarattığımız fâtımalar arasında bir ayrım yapmak gerektiği-nin farkına varmakla işe başlayabiliriz.

169

Ardından gerçek fâtıma'yı gölgeleyen, gizleyen ve sakla-yan diğer muhayyel fâtımalara dair bilgi kirliliğine son ver-mek için kolları sıvamaya girişebiliriz. Bu amaçla atılması ge-reken adımların başında ise kuşkusuz, ilmî kriterler karşısında ayakta kalması mümkün olmayan uydurma (mevzû) ve çürük rivayet malzemesini, asılsız söylentileri tespit edip ayıklamak gelmelidir. Burada şu hususu hemen belirtelim ki, bu gibi bilgi kirlenmesinden nasibini almamış hemen hiçbir mezhep, ekol, akım, cemâat veya tarîkat olmadığı gibi, bu gibi çevrelerce ta-rih boyunca oluşturulmuş olan literatür de bu kirliliğin sayı-sız örnekleriyle gözlerimizin önünde durmaktadır. Bu konu-daki uydurma rivayetlere dair yukarıda işaret edilenlere ilâve olarak, mesela Sünnî geleneğe ait bir eser olan İbn 'Arrâk'ın Tenzîhu'ş-şerîati'l-merfû'a 'ani'l-Ahbâri'ş-şenîati'l-mevdû'a (Beyrut, 1981) adlı kitabına (I. 407, v.d.) bakmak bile yeter-li bir fikir verebilir. Bilhassa şîî ve Sünnî geleneğe ait İslâmî eserlerde, bu gibi bilgi kirliliği örneklerine verilebilecek ör-nekler sayılamayacak kadar çoktur. Bu sebeple bütün İslâmî mezhep, ekol, akım, cemâat ve tarîkatler, gerek yazılı gerek sözlü geleneklerinde mevcut Hz. fâtıma tasavvurlarını acilen gözden geçirip, bilimsel kriterlere uygun sağlam ve güvenilir bilgilere dayalı bir hâle getirmedikçe, ona karşı saygı ve sevgi besledikleri iddiaları havada kalacaktır. Tabiatıyla bu konuda asıl mes'uliyetin, İslâm ilim ve fikir erbâbına düştüğünü izah etmeye bile gerek yoktur. Tabiatıyla bu konuda esas alınma-sı gereken ilmî kriterlerin neler olduğu veya olması gerektiği konusunda asırlar boyunca hadis, siyer, şemâil, meğâzi ve ta-rih alanındaki rivayet malzemesinin sağlamını çürüğünden ayırmak için geliştirilmiş olan kriterler ve teknikler de yeni-den gözden geçirilmeli; gerekli düzeltmeler yapıldıktan son-ra, hangi mezhep veya ekole, cemâat veya tarîkata ait olursa olsun, bütün rivayet malzemesine müştereken uygulanabile-cek objektif bir metodoloji geliştirilmesi hedef edinilmelidir.

170

zira rivayet malzemesine mezhepçi bakış açısıyla yaklaşıl-masının, ne gibi istenmeyen olumsuz sonuçlara yol açtığını görüp de tarihten ders almazsak, istenen sonuçlara ulaşılması fevkalâde zor, belki de imkânsız olacaktır.

meselenin ilmî yönü bir yana, böylesi bütün mezhep, ekol ve akımları kuşatan, hepsinin müştereken benimseyebileceği objektif bir yöntem belirlenmesi ve Hz. fâtıma ile ilgili riva-yet malzemesinin bu yöntem dâhilinde olabildiğince objektif, tarafsız, mezhep taassubundan uzak bir biçimde ele alınması, İslâm ümmetinin her zamankinden daha çok muhtaç olduğu birlik idealine de fevkalâde önemli katkılar sağlayabilir ve bü-tün müslümanların ortaklaşa benimseyebilecekleri gerçek(çi) bir Hz. fâtıma tasavvuru bu süreçte önemli bir rol de oyna-yabilir. Bilebildiğim kadarıyla henüz böylesi bir bilimsel çalış-ma İslâm dünyasında gerçekleştirilmiş değildir; bu da ilim ve fikir erbâbının bu meseleye acilen el atması gerektiğini açıkça gözler önüne sermektedir.

gerçek Hz. fâtıma'yı bütün saflığı ve pâklığıyla ortaya çı-karmak amacıyla bir yandan bu rivayet malzemesinin yol aç-tığı bilgi kirliliğinin ortadan kaldırılması için çalışmalar yapı-lırken; öte yandan ilim ve fikir erbâbının girişmesi gereken bir başka entelektüel çaba daha vardır ki, bu da kısaca "yorum" ile ilgilidir. zira gerçek Hz. fâtıma'nın üstünü örten tarihî tor-tular sadece uydurma, asılsız ve çürük rivayetlerden değil; en az onlar kadar, yapılan yanlış, kasıtlı ve mezhep taassubuna dayanan yorumların yol açtığı bilgi kirliliğinden de kaynak-lanmıştır. Hatta bu konudaki bilgi kirliliğinin yol açtığı prob-lemler ve olumsuzluklar, en az rivayetlerin yol açtığı kirliliğin olumsuzlukları kadar önemlidir. Bilhassa birtakım muhâfaza âyetlerinin objektif, nesnel ve ikna edici olmayan gerekçelerle, çoğunlukla bağlamı göz ardı edilerek, yine çoğunlukla baş-tan beri sözünü ettiğimiz uydurma, asılsız ve çürük rivayet

171

malzemesine dayanılarak, genellikle de herkesin kendi mez-hebi ve meşrebi doğrultusunda yorumlanması, daha doğru-su muhâfaza'a göre kurgulanan mezhep görüşünden ziyade, mezhebe göre kurgulanan muhâfaza anlayışının tercih edil-mesi, beraberinde inanılmaz bir bilgi kirliliğini de getirmiş-tir. o kadar ki, ister Sünnî, ister şîî, ister diğer mezhep, ekol ve akımlar söz konusu olsun; bu yorum kirliliğinden uzak kalabilmiş bir tefsir, ya da başka bir eser bulmak neredeyse imkânsız bir hâle gelmiştir. Tabiatıyla bu kirliliği temizlemek zannedildiği kadar kolay bir iş değildir. zira öncelikle –han-gi mezhep veya meşrepten olursak olalım-, asırlardan beri tevârüs ettiğimiz ve tartışılmaz addettiğimiz doğrularımızı, yine her mezhep ve meşrepten ilim ve fikir erbâbının müşte-rek çabasıyla ve katkısıyla ortaya konması beklenen, taassup-tan ve önyargılardan uzak, olabildiğince objektif bir "yorum yöntemi" üzerinde çalışmak gerekir. Çünkü rivayet malze-mesinin nasıl değerlendirilmesi gerektiği konusundaki farklı metodolojik yaklaşımlar sonuçta nasıl farklı tasavvurlara yol açmışsa, yorum konusundaki yöntem farklılıklarının da farklı tasavvurlara yol açması kaçınılmazdır. Bu noktada, yine şîî, Sünnî, zeydî, İbâdî, mu'tezilî, Selefî, Sûfî ayrımı yapmaksızın bütün mezhep ve meşreplerin geleneksel yaklaşımlarını göz-den geçirmeyi göze alma cesaret ve olgunluğunu göstermesi ve ortak bir yorum yöntemi geliştirme konusunda işbirliğine hazır olmaları da son derece önem arz eden bir husustur.

Aslında Hz. fâtıma özelinde yaptığımız bu değerlendir-meler, İslâm ümmeti içerisindeki farklılıkların asgarî düzeye indirilmesi ve ümmetin birliğini zedeleyici olmaktan çıkarıl-ması açısından da fevkalâde önemli sonuçlara da yol açabi-lecektir. zira gerçek Hz. fâtıma portresi üzerinde asırlardır birikmiş olan tarihin tortularının temizlenmesi amacıyla gi-rişilecek ortak çabalar, başka konularda da benzer işbirliği imkânlarını gündeme getirecek; bu sûretle Hz. fâtıma'nın,

172

aradan geçen on dört asra rağmen, müslümanlar arasında birleştirici bir rol oynaması da söz konusu olabilecektir. Böy-lesi ortak bir çaba, aynı zamanda Hz. fâtıma'nın eski-yeni bütün mezhep, meşrep, akım, cemâat ve tarîkat çevrelerinin gözde şahsiyetlerinden biri hâline getirecektir. Hatta onun hayat hikâyesi ve sergilediği örnek davranış modelleri sadece İslâm dünyası için değil, bütün insanlık için de bir ilhâm kay-nağı olabilecektir. Kuşkusuz Hz. fâtıma'nın böylesi evrensel bir rol oynayabilmesi; ancak ve ancak yukarıda izaha çalıştı-ğımız bilimsel çalışmaların gecikmeksizin başlatılması ve hız-landırılması ile mümkündür. yoksa İslâm kültür mirasımız-daki şekliyle, hiçbir sorgulamaya tabi tutulmaksızın, tarihin tortularının yol açtığı bilgi kirliliğini temizlemeksizin doğru-yanlış, sağlam-çürük, Hz. fâtıma hakkında ne varsa olduğu gibi sürdürülecek olursa; bu ona saygı ve sevgi göstermek değil, tam tersine ona saygıda kusur etmek demektir. zira sı-radan herhangi bir insanı bile olduğundan farklı bir biçimde tasvir ve takdim etmek ne kadar büyük bir haksızlık, ne ka-dar nezaketsiz bir davranış ise; aynı şeyi Hz. fâtıma'ya reva görmek çok daha büyük bir haksızlık ve daha büyük bir neza-ketsizlik olacaktır. Bu konuda sorumsuz davranıp, onu bilim-sel bilginin ışığında değil de, tarihin tortularının karanlığında tanı(t)maya çalışmak, ona yönelik sevgi ve saygı iddiasıyla asla bağdaşması mümkün olmayan yaman bir çelişkidir.

İslâm ümmeti, şu anda bu yaman çelişkiyi yaşamaya de-vam etmektedir. Bu çelişkiden kurtulup kurtulmamak bize bağlıdır. ya Hz. fâtıma'ya olan sevgi ve saygımızın olmazsa olmaz bir gereği olarak yukarıda arz etmeye çalıştığımız şe-kilde hummalı bir ilmî ve fikrî çaba sergilemeyi göze alırız; ya da ona dair bilgi kirliliğini umursamaz, ilmî zihniyeti bir tarafa bırakır ve tarihin yığdığı tortulara yenilerini ekleriz.

yapılması gerekenin birinci şık olduğunda elbette kuşku yoktur. zaten bizim amacımız da böyle bir entelektüel çabayı

173

göze alabilecek, Hz. fâtıma'ya olan saygı ve sevgimizin biz-lere yüklediği sorumluluğu sırtlanabilecek, müstakbel ilim ve fikir erbâbına yol gösterebilme şerefine nâil olabilmektir. Bu görevin yerine getirilmesinde öncü rolü ise, elbette çağdaş fâtıma'lar oynayacaktır, oynamalıdır. şunu da unutmayalım ki, ancak bu çağdaş fâtıma'lar nesli yetiştiği takdirde, rûz-ı mahşerde Hz. fâtıma'nın ve babasının yüzüne bakmaya hak-kımız olacaktır.

Selâm Hz. fâtıma'yı gerçek vechesiyle tanı(t)ma uğrunda bitmek tükenmek bilmeyen bir entelektüel çabayı göze alıp yola çıkanlara!!!

174

175

vahiy evinin Kızı

Hz. FatımaKadın yazarların Kaleminden

Hz. fatıma

(6)

176

177

ÖnsÖz

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla…

Selam olsun muhammed mustafa’ya (s.a.v) ve onun pak ehl-i Beyti’ne…

İslam’ın kadına yönelik tutum ve anlayışı; Hz. fatıma’nın şahsında hayat bulan Hz. Peygamber'in uygulamalarında so-mutlaşmıştır. Kendi döneminde; sosyal, siyasal ve özel haya-tında, aktif, özgür ve sorumluluklarını yerine getiren kadın modelini kendinden sonra tüm çağlardaki kadınlara örnek olarak sunmuştur.

günümüzün gelişmiş(!) modern dünyasında -bu çağın cahiliyesinde- kadın uçlara savrulmuş, arızalı bir özgürlük anlayışı içerisinde hem kendi nefislerinin hem de başka nefis-lerin tatmin aracı olarak ve ne yazık ki ya bir tüketim süjesine ya da arzu nesnesine dönüşmüştür. Kadın kimliğinin iffetli, erdemli, hayata değer katan yönü görmezden gelinmiştir.

Bu çağın müslüman kadınları olarak bizler yaradılışımız-da var olan cinsiyetimize özel donanımlarla ve insan olma-nın şerefi ile çağın kadınlarının bu savrulmalarına karşılık nerede duracağımızı, hareket alanımızı, sorumluluklarımızı işaret eden pusulamızı Hz. fatıma’nın hayatında buluyo-ruz. Bu nedenle siz okuyucularımıza; Hz. fatıma Platformu olarak her yıl Hz. fatıma’yı gündeme getirme amaçlı anma programının yanı sıra o’nun çeşitli yönleriyle ele alındığı kitapları hazırlıyoruz.

178

elinizdeki bu kitapta kadın yazarların bakış açılarıyla Hz. fatıma’nın hayatından kesitler ve o’nun şahsına ilişkin ana-lizler kaleme alındı. yazarlar kadınca bakışla, ihtiyacımız olan noktaların, Hz. fatıma örnekliğinde altını çizdiler.

Kitapta yer alan yazarlardan:

hz. Fatıma Platformun’dan yasemin Çoban; “Bugün müs-lüman erkekler kadınlara Peygamber ve Ali gibi davranma-dıkça ya da davranışlarını onlar gibi değiştirmedikçe, müs-lümanların pratikte kadın konusunda bir model sunması çok zordur” diyerek müslüman erkeklerin rolüne dikkat çekiyor.

sibel Eraslan: “Kral kızı değildir o… Kâinatın efendisi’nin kızıdır. Çoğu günlerini aç geçiren, zaman zaman üzerine gi-yecek giysi konusunda dahi sıkıntı çeken, ama tüm zorluk ve yoksunluklara karşı rızayla göğüs geren bir İslam kadını… örtüsü ve giysisi, Allah rızası olan bir fatıma’dan söz ediyo-ruz…” fatıma kimdir sorusunun cevabını veriyor.

demet tezcan; “Hz. fatıma’yı salt olduğu gibi anlatmak, bulunduğu ortamın şartlarında izini sürmek bile erişilmez bir kadın modeli çıkaracaktır karşımıza. “o şu dönemde şöyle bir hayat yaşamıştı. şu şu sıkıntılara sabırla göğüs germişti” diye başlayıp bir solukta bitirebiliriz belki ve en süslü sözlerle tasvir edebiliriz kutlu nebinin kevserini. ne ki, onu överken bile kendi nefislerimize çıkış yolları arıyor, mazeretler üreti-yoruz aslında.” Hz. fatıma’yı yalnızca okumanın değil aynı zamanda o’nu yaşamak gerekliliğinin altını çiziyor.

Cihan aktaş: “Sanki her seferinde “müslüman kadın kim-liği” konu olduğunda söze fatıma ile başlıyor, bir zaman do-laştıktan sonra yine ona dönüyoruz. Her seferinde döndüğü-müz kişinin aynı kişi olup olmaması da bize bağlı. Arketip-lerin önemi, biz onu kavradığımız ölçüde açığa çıkmaktadır. fatıma’ya ilişkin kavrayışlar da bu nedenle bazen birbirinden

179

çok farklı olabilir. Kiminin itaatkâr kadın örneği olarak gör-düğü fatıma, kimine göre uzlaşması kolay olmayan bir kişili-ğe sahiptir." fatıma algılarımızdaki farklılığa dikkat çekiyor.

sabiha Ünlü: “Hz. fatıma’yı Anarken” başlığıyla yazdığı yazısını… yıldızların ölümü…yol görsen kılavuzların ölümü… yol gösteren pusulaların ölümü… Sadece kayıp gitmişlerdir, gö-zümüzün önünden… Işıklarını olduğu gibi bırakıp hasislik et-meden... gönül aynanızı yönlendirdiğinizde, yeteneğiniz nispe-tinde, aydınlığını görürsünüz önünüzün… Hatta gün geçtikçe bereketlendiğini görürsünüz ışığın… diye sürdürmüş.

Daha sonra içimizdeki fatıma’ya seslenerek, hepsi hepsi fatıma dedi, içimizdeki tüm sesler… Tüm güzellikler o’nu çağrıştırıyor… Tüm hayırlar o’nu hatırlatıyor…

Hz. fatıma hayatı; tertemiz, taptaze tanımlıyor, dipdiri ya-şatıyor… Bildiğim bilmediğim tüm güzellikleri bir araya top-luyorum Rabbime sığınarak, ”İşte bu! Hz.fatıma diyorum…

yazar aslında fatıma ne kadar da yakın ne kadar da içimiz-de diyerek bir nebze de olsa fatıma’yı hissetmemizi sağlıyor.

selma Karışman: “Tıpkı Hz. Peygamberi olduğu gibi, “dün-ya kadınlarının en hayırlıları” olan meryem binti İmran’ı, Asi-ye binti müzahim’i, Hatice binti Hüveylid’i ve fatıma binti muhammed’i akleden kalple sevmenin yolu onları tanımak-tan geçer. İçlerinden Hz. fatıma’yı tanımaya giden yolun Hz. Peygamber'in yolundan geçmesi, akleden kalp sahiplerini bu kutlu tefekkürlerinde bir kat daha kazançlı kılar. Böyle bir ör-tüşme, Kur’an'da, Allah ile elçisi arasındaki sevginin özdeşleş-tirildiği ve Allah’a itaatin Rasulüne itaatle kayıtlandığı duruma benzer. fatıma’nın sevinci, babasının sevinci; onun öfkesi ba-basının öfkesidir…” Rasulullah ve kızı Hz. fatıma’nın hayatla-rına akleden kalplere duygusal bir yolculuk yapıyor.

Çağımız fatımalarının çoğalması duasıyla…

180

model olArAk Hz. fATImA ve günümüz kAdInInIn yAlnIz

mücAdelesİ

Hz. fatıma Platformu adına;

yasemin Çoban

“Asr-ı Saadette Kadının Sosyal Konumu” konusu üst baş-lığında, “model olarak Hz. fatıma ve günümüz kadınının yalnız mücadelesi” tebliğimi sunacağım.

Asr-ı saadet, kadın erkek inanan herkes için gerçekten övünülecek, dersler alınacak, özellikle biz kadınlar için büyük hakların verildiği bir saadet dönemi… Asr-ı saadeti bu denli değerli kılan, yapılan uygulamalardı diyebiliriz. Hiçkimseye haksızlık yapılmaması, hakların herkese hakkınca ama so-rumlulukları unutulmadan verilmesi. İslam’ın ideal pratiği olan o dönemde yanlış tutum ve davranışlar ya Peygambe-rimiz (s.a.a) tarafından bizzat düzeltilir ya da ayet-i kerime inerdi. Hayatın her alanına hâkim olan adalet, hiçbir boşluk bırakmadan uygulanabildiği için olsa gerek, 1400 yüzyıl geç-mesine rağmen her müslüman için o asırda olduğu gibi yaşa-mak büyük bir özlemdir ve bu çağın ihtiyacı olan düşünce ve yaşam biçimidir.

Ben bu programa Hz. Fatıma Platformu adına katılıyorum. Biz Hz. Fatıma Platformu olarak o kutlu asırdan günümüze Hz. fatıma’nın mesajını taşımak isteyen, organizasyonunu

181

tamamen kadınların yaptığı bir platformuz. Platformumu-zun üyeleri arasında hayli fazla erkek üye de bulunmaktadır. Programlarımız da ise kadın erkek hep beraber Hz. fatıma’yı özelde günümüz kadınına ama genelde tüm insanlığa model olarak tanıtabilmek ve bugüne taşıyabilmek için çalışıyoruz. omuzlarımıza nasıl bir yük aldığımızın farkındayız. o’nun her anıyla örnek olan yaşamını bu çağın kadınına ulaştırır-ken, içerdiği mesajların uygulanabilirliği konusunda o kadar güvenli ve inançlıyız ki, söylediğimiz her kelimenin arkasın-da duracak ve ispatlayacak gücü bu inancımızdan alıyoruz.

Cahiliye denilen karanlık çağın arkasından gelen, kadın erkek demeden hakların ve sorumlulukların sadece tanım-larıyla kalmayıp, çok net pratize edilmesiyle tüm çağların sorunlarına da çözüm olan bu aydınlık döneme asr-ı saadet demek o kadar da şaşılacak şey değil aslında. zulmün yerini adalete bıraktığı yerde saadetten söz edilebilir çünkü. Bugün dünyada insanlar hakları yüksek sesle konuşuyorlarsa bu hak ihlallerinin olduğunun göstergesidir. ve bugün en çok da ka-dın haklarından söz edilmekteyse bunun nedeni mazlumiye-tinin erkeğe göre fazla oluşundandır. Bugün insanlığın içinde bulunduğu durum, asr-ı saadet öncesi cahiliyenin farklı bir versiyonudur.

Peki, o çağın karanlık döneminde neler olmuştu? Ben, birçok hakların ihlal edildiği, her türlü mazlumiyetin normal-leştiği -dolayısıyla mazlumun çoğunluk olduğu bu dönem-de- bugünkü konumuz gereği kadınlar cephesindeki duruma kısaca değineceğim ve Hz. fatıma’nın asr-ı saadetteki konu-mundan bahsedeceğim.

öncelikle -Kur’an-ı Kerim’de de belirtildiği gibi- karanlık çağın kız çocuklarına reva gördüğü muamele; kız çocukları diri diri gömülmekteydi... İlk kız evladı dışındaki kız çocuk-larının, babası tarafından “dayına götürüyorum” veya “oyun

182

oymamaya gidiyoruz” diye kandırılarak, daha önce kazılıp hazırlanmış bir çukura diri diri, ağlaya ağlaya gömülmesi bu çağın karanlığının bir yüzüydü. İkincisi kadınların bir mal gibi değerlendirilmesi, hatta borca karşılık alınıp satılabilme-siydi... yine o dönemin başka bir uygulaması; bir kadının bir kaç kocasının olması, dolayısıyla neslin karışık ve güvenilir olmamasıydı. Bu kocalardan biri kadını alıkoyarsa, kadının hakkını savunacak ya da hakkını arayacak bir merci yoktu. Kadın bedenine bir meta gibi bakılıyor ve ondan faydalanılı-yordu. Kadın cinsel bir obje olarak algılanıyor ve kadınlar da kendilerini böyle ifade ediyorlardı.

Kısaca bu karanlık çağın kadınlar açısından en belirgin özelliği, kadının insan yerine koyulmamasıydı. Bir erkeğin mülkleri arasında sıralamada hayvandan bile daha aşağıda değerlendiriliyordu. Böyle bir yapılanmada elbette ki kadına hiçbir zaman bir fikir sorulmaz, istişare edilmezdi. Kadın fi-kir üretemez, görüş açıklayamazdı. erkeğin gölgesinde, onun izin verdiği kadar sosyal hayatın içinde bulunabilirdi. Sosyal hayat ile ilgili talepleri olsa dahi ciddiye alınmazdı.

Aslında bu karanlık çağın sadece kadınlara değil, toplu-mun her kesimine haksızlık yaptığı ortadaydı... Kadınlara, çocuklara, kölelere, hatta fakir ve güçsüz erkeklere, arkasında kabile desteği (ekonomik, sosyal ve siyasi destek) olmayan herkes istismara açıktı. Tabi bu güçsüzler arasında en fazla kadın hakları ihlal ediliyordu. Çünkü onların ne maddi gücü, ne de kuvvetli bileği vardı. Bir kaç istisna hariç... ekonomik hayatın içinde olmak onlar için bir hayaldi. Bahsettiğimiz is-tisnalardan biri Hatice annemizdi. Sosyal hayatın içinde ko-numlanmanın fizikî ve maddî güç üzerinden şekillendiği bir toplumda elbette ki her iki unsurdan yoksun olan kadın, daha fazla mağdur olmuştur.

183

İşte bu karanlık çağın ardından, Hz. muhammed’in (s.a.a) gelişiyle tüm istismara açık olan kesimler yavaş yavaş haklarını almaya ve kullanmaya başladılar. Tabii ki kadınlar daha önceleri hakları ihlal edilmiş ve haklarına yeni yeni ka-vuşanlar içinde çoğunluğu teşkil ediyordu. Kadınlar hakla-rını kullanmaya başladığında bir iki cılız sesten başka tepki gelmemişti. Bunun en önemli sebebi Rahmet Peygamberi olan Hz. muhammed (s.a.a) bu hakların uygulanışını biz-zat kendi evinden, eşlerinden ve biricik kızı Hz. fatıma’dan başlatmasıydı.

Hz. fatıma ve babasının ilişkisine geçmeden önce cahili-ye dönemi kadının konumunu bu kadar detaylı açıklamamın nedeni, günümüz dünyasının kadınların içinde bulunduğu koşullarla benzerlikleri göstermek içindir. İlk bakışta bugün modern dünyanın kadın algısıyla çok da benzerlik yokmuş gibi görünse de, pratikte kadının aynı mağduriyetleri yaşadı-ğını müşahede ediyoruz. evet, günümüzde görünürde köle, cariye gibi tanımlamalar yoktur, kadınların eşitliğinden söz edilmekte, onların ekonomik bağımsızlığına vurgular yapıl-maktadır. Bu yaldızlı sunum ne yazık ki İslam ülkelerinde de kadınlarımızın gözlerini kamaştırıp, gerçekleri görmele-rini engellemektedir. Bugün kadın cariye değildir, ama dün-yada 30 milyon kadın cinsel köle olarak devletlerin meşru mekânlarında çalışmaya zorlanmaktadır. Dünyada her yıl 500 bin kadın ve çocuk bu kölelik için kaçırılmaktadır. evet, bu-gün kız çocukları diri diri toprağa gömülmüyor, ancak 30 mil-yon cinsel kölenin yarısı 18 yaşından küçüktür, yani çocuktur. evet, bugün kız çocukları diri diri toprağa gömülmüyor, ama yeryüzünde her gün binlerce çocuk ya açlıktan ya da silahlar-la öldürülüyor. Binlercesi de istismar ediliyor.

Birkaç istatistikî rakam bile kadının bugün maruz kaldığı istismarı, sömürüyü, zulmü göstermeye yetiyor.

184

Bizler kendimizi müslüman olarak tanımlıyoruz. ve gu-rurla Peygamber'in ümmetinden olduğumuzu vurguluyoruz. Ancak Peygamber'in ümmetinden fertler olarak insanlığa taşıyacağımız mesaj konusunda nasıl bir sorumluluk yük-lendiğimiz hususunda pek düşünmüyoruz. Düşünmüyoruz diyorum, çünkü şayet bu sorumluluğumuzu düşünseydik, çağın karanlığını aydınlatacak asr-ı saadet modelini insanlığa sunabilirdik. ne yazık ki yalnızca modern dünyadaki kadın hareketlerine baktığımızda bile İslam toplumunda kadının ideal yerinin modelliğini sunamadığımızı görürüz. Çünkü bu kadın hareketlerinde alternatif olarak İslam’ın kadına verdiği haklardan söz edilmez. Aksine maalesef geleneğin katı şab-lonlarına hapsedilmiş bir din algısının yansımaları ile karşı-laşılır. Peygamber'in Hz. Hatice ve Hz. fatıma ile ilişkisinde ortaya çıkan “değerli” ve en önemlisi “insan” olan “kadın” görmezden gelinerek neredeyse tamamen zıt bir tablo çizilir ve bu sebeple sürekli saldırgan bir tutumla eleştiriler yapılır.

Bugün müslüman erkekler kadınlara Peygamber ve ali gibi davranmadıkça ya da davranışlarını onlar gibi değiştir-medikçe, müslümanların pratikte kadın konusunda bir model sunması çok zordur. Kadın ve erkek birlikte hareket etmezse, bu konuda müslüman kadınların yapabileceği ya da başara-bileceği çok şey olduğunu da düşünmüyorum.

görüldüğü üzere geçmişte ve günümüzde kadınla ilgili en temel sorun, kadın ve erkek arasındaki hiyerarşik konum-landırmadır. Bu bakış acısıyla yola çıkıldığında, kadınlar ya tepkisel bir yaklaşımla “erkeklerle her konuda eşitiz” diyerek kendi cinsiyet farklılıklarını reddeder hale geliyorlar yahut da yeteneklerini ve becerilerini abartıp bu defa da erkeği bir alt konuma indirgemeye çalışıyorlar.

Bu hiyerarşik biçimlendirmenin bir başka türü de müslü-man toplumlarda görülüyor. Kadını gelenek, örf ve âdet çerçe-

185

vesinde sübjektif yorumlarla ortaya çıkan dinî referansları kul-lanarak, din adına en doğal haklarından mahrum ediyorlar.

oysa İslam kadın ve erkeği her ikisinin fıtratına göre ko-numlandırmıştır. Ayet-i kerimede buyurulduğu gibi kadın ve erkek birbirlerinin velileridir. yani yardımcısıdır, yani destek-çisidir, yani hayatı birlikte omuzlayan, Allah’ın emanetini bir-likte koruyan, ast-üst ilişkisinin olmadığı, farklı iki cinsin bir-birini tamamladığı bir ilişki tarzı içinde konumlandırmıştır. Bize göre “kadın-erkek ilişkisinde en sağlıklı konumlandırma budur” diyebiliriz. Bu bakış açısının pratiğini Hz. Peygam-ber, Hz. fatıma ve Hz. Ali üçlüsünde görüyoruz.

Birçok toplumun gelenek ve göreneklerinde, kız evlat-larının babasıyla ilişkisi/iletişimi çok sınırlıdır. Kız evladı is-teklerini, arzularını, sıkıntılarını genellikle annesiyle ya da en yakın arkadaşıyla paylaşır. oysa Hz. fatıma için durum tam tersiydi. Tüm duygularını paylaştığı arkadaşı, dostu, sırdaşı olan kişi, babası Hz. muhammed (s.a.a) idi. Aslında kadın-ların haklarının ya da sosyal hayatta başarısının arkasında mutlaka bir destek olmalıdır. Ben bu desteğe Aİle diyorum. fatıma’nın sosyal hayattaki haklarını kullanmada arkasında bekârken babası, evliyken de eşi bulunuyordu.

Hz. fatıma’nın Baba’sıyla (s.a.a) ilişkisi saatlerce anlatıla-cak ve birçok örnekler çıkarılacak niteliktedir. Bir baba kızını ancak bu kadar sevebilir ve saygı duyabilir. Bunun dinî yö-nünden çok, insanî ve yaşanabilir boyutuna kısaca bakmak istiyorum. Ben bilerek baba-kız ilişkisini seçtim. Çünkü kız çocuğu ilk defa erkeği babasının şahsında tanıyor. Seviyor ya da sevmiyor. Biliyorsunuz kız evlatlarının babaya doğal bir düşkünlükleri ve sevgileri olduğu söylenir. Bu sevgiyi hem fatıma’da hem de Peygamberimiz’de (s.a.a) bariz olarak gö-rüyoruz. fatıma’nın arkasında baba sevgisi ve desteğini his-setmesi, o’nun sosyal ve kişisel hayatta özgüvenli ve başarılı olmasının temel sebebi olmuştur.

186

Hz. fatıma evlenene kadar -hicret olayı dışında- Pey-gamberimiz (s.a.a) o’nu bir an olsun yanından ayırmamıştır. evlendikten sonra da evini kendi evinin bitişiğine taşımış ve o’nunla sürekli birlikte olmuşlardır. Aslında fatıma evlenir-ken Peygamberimizden bir kaç sokak uzakta ev tutulmuş, orada yaşamaya başlamıştı. Peygamberimizin (s.a.a) her gün fatıma’nın evine gidip o’nu ziyaret etmesi ve yorulmasına, sahabelerden bazıları “ya Rasulallah fatıma’nın evini evinin yanına taşıyalım”; bir sahabe de “ben arsamı fatıma’nın evi için veriyorum” deyince fatıma’nın evi Peygamber’imizin (s.a.a) evinin bitişiğine taşınmıştı.

ev yapıldıktan sonra da Peygamberimiz (s.a.a), kendi odasından fatıma’nın odasına bir pencere açtırmıştı. Sevgi-nin ne kadar fazla olduğunun farkında mısınız ya da farkında mıyız... Peygamberimiz (s.a.a) her gün kızının evine uğruyor, o’nu görmeden edemiyordu. Peygamberimizin (s.a.a) bu ta-vırları diğer müslüman kadınlara baba-kız ilişkisinin nasıl olması yönünde harika örneklerdir.

evliliğine gelince; Hz. fatıma’nın evliliğindeki mutlulu-ğun temel sebeplerinden en önemlisi, “babasıyla yaşadığı sev-gi ve saygı ilişkisidir” diyebiliriz. Hz. fatıma Babasıyla (s.a.a) yaşadığı bu ilişki biçimini direkt olarak eşine, çocuklarına ve topluma yansıtmıştır. Aslında her baba kızının eşinin, çocuk-larının ve toplumun nezdinde saygısının olmasından büyük bir mutluluk ve onur duyar. Ama bunun için kendisinin çok büyük bir etkisinin olduğunu ya bilmez, bilse de uygulama-sı zor gelir. Çünkü kız evladı “elİnDİR” görüşü geleneksel toplumlarda çok baskındır. Kız evladı evlendikten sonra baba evinin bir evladı olmaktan çıkmış, sadece haftada ya da ayda bir sadece misafir olarak gelen biri şeklinde algılanır olmuş. Bu geleneğin dışına çıkan baba sayısının artmasını diliyorum. müslümanların hayatlarında Usvetu'l-hasene örneği olan Hz. muhammed (s.a.a) baba rolüyle de dikkatle incelenmelidir.

187

Biraz daha bakalım, baba olarak Hz. muhammed (s.a.a) nasıl davranıyordu kızına... şunu belirtmeliyim ki, Hz. fatıma ile babasının arasındaki sevginin tezahürü çok etkileyici ve muhteşemdir. Tüm kız çocuklarının, babalarının kendilerine böyle davranmalarını isteyeceğinden eminim. Peygamberimiz (s.a.a), kızı gelince ayağa kalkar, o’nu anlından bazen de elle-rinden öper yerine oturturdu. o dönemde yaşam şartları gereği insanlar yerde ya da minderde otururlardı. Siz de takdir eder-siniz ki yerde otururken kalkma refleksi göstermek koltukta otururken kalkmağa oranla daha zordur. İşte Peygamberimiz yerden ayağa kalkar ve yerine kızını oturturdu.

medine’den ayrılacağı zaman en son o’nun evine uğrar, medine’ye gelişinde de ilk kızının evine gelirdi. fatıma’sını öper, koklar, sonra da diğer işlerini takip ederdi. Bu tarifi zor bir mutluluk.

Bu ilişkinin bitişinin acısını Hz.fatıma Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra “Bu musibet kimin başına gelseydi gündüzleri gece olurdu.” sözleriyle, yüreği yanarak açık-lamıştır. Peygamberimiz (s.a.a), o’nun için sadece bir baba değildi. Anne, arkadaş, sırdaş, dost, öğretmen, başını dizine koyup sevgisini hissettiği bir sevgi meşalesi... Peygamberimiz bu sevgisinin karşılığını fatıma daha çocukken ona Ümmü Ebiha sıfatını vererek annelik gibi yüce bir sıfatla ödüllendir-miştir… Çünkü fatıma, Peygamberimizi tıpkı bir anne gibi koruyup gözetmeye çalışmıştır.

Peygamberimiz (s.a.a), sevgili kızını aslında bu sevgi, saygı ve eğitim desteğiyle toplumdaki rollerine de hazırlamış oluyordu. Hz. fatıma annesi Hatice annemizin vefatından sonra, Peygamberimiz (s.a.a) fatıma’ya daha bir yakından il-gilenmiş, âdeta gözleriyle konuşur olmuşlardı. fatıma’nın da bu sevgiyi kat kat geri verdiğini, o’nu (s.a.a) her yerde her zaman en güzel şekilde temsil ettiğini, tüm kaynaklarda gö-

188

rebiliriz. Bu desteğin sonucunda Peygamberimiz fatıma için “O benden bir parçadır.” sözünü söylemiştir.

fatıma’nın çocuklarının Peygamberimizin (s.a.a) kün-yesiyle anılması örnekliği bile, kızına verdiği değeri, o’nun Allah nezdinde ne kadar değerli bir kadın ve aile olduğunu gösterir. Buna bağlı olarak Peygamberimizin (s.a.a) soyunun fatıma’dan devam etmesi de bu sevginin ve saygının ayrı bir göstergesi. Kevser Suresi de bu açıdan ayrıntılı bir şekilde in-celenmesi gereken bir suredir.

21. y.y’ın en büyük sorunlarından birisi de, kadınlarımı-zın annelik rollerini benimsemede sıkıntı yaşamaları. oysa annelik her kadının eninde sonunda tatmak istediği en yüce duygulardan biridir. Hz. fatıma’nın babası tarafından daha çocukken verilen ümmü ebiha sıfatı, yani o’nun gelecekteki annelik rolünün öne çıkarılması boşuna değildir. günümüzde annelik kavramının örselenişi ve ötelenmesi, kadınların anne-lik gibi özenilecek bir sıfatı kendilerine yük ve sosyal hayat-taki başarılarının önünde bir engel görmeleri ve fatıma’nın “babasının annesi” sıfatıyla ön plana çıkarılması konusu üze-rinde iyi düşünülmelidir.

Peygamberimizin (s.a.a) kızına gösterdiği bu ihtimam ümmete bir mesajdır. Bu mesajı algılamayanlar ya da yanlış yorumlayanlar yüzünden biz bugün bu savunmaları ve de-lilleri sunmak zorunda kalıyoruz. Peygamberimizin kızıyla yaşadığı bu iletişimi hiç bir tarihçi inkâr edemediğine göre bu örneklemenin özellikle İslam ülkelerinde yaygınlaştırılması ve bizzat görülmesi gerekir.

fatıma’yla babasının ilişkilerinden bu kadar bahset-memin sebebi kız evladı olarak hakların kullanımını ilk önce babaların kısıtlaması veya engel olmalarıdır. Ama Hz. muhammed’in (s.a.a) kızıyla yaşadığı bu davranış biçimleri müslüman bir babaya ciddi bir uyarıdır. ve bir babanın örnek alması gereken davranış biçimidir.

189

Biraz da fatıma-Ali evliliğine ve fatıma’nın evlendik-ten sonraki haklarını kullanmasına bakalım. Hz. fatıma’nın Hz. Ali ile evliliği ve karı-koca ilişkisi, maalesef yanlı aktarım sebebiyle bugünün dindar kızları için her zaman bir tehdit unsuru olagelmiştir. fatıma’nın kayıtsız şartsız Ali’ye itaati sürekli ön planda vurgulanmış, fatıma’nın Ali’ye sevgi ve saygıdan değil de sırf erkek olması dolayısıyla itaat ediyor olduğu gibi bir yanılsamaya sebep olunmuştur. oysa bu eh-libeyt ailesinin evindeki sevgi, saygı, hoşgörü, yardımlaşma, tevazu, utanma, edep, sosyal hayata katkıda bulunmak için birbirini destekleme, birbirlerinin hem dünyevi hem uhrevi başarıları için motive etme gibi daha sayamayacağımız bir-çok davranışı, bunlar dolayısıyla mutluluğun her an yaşan-dığı bir aileyi, “kocasına sormadan adımını dışarı atmazdı” cümlesine indirgiyoruz. oysa fatıma’nın sosyal hayattaki başarılarından birkaç tanesine bile bakmamız, bu konudaki özgürlüğünün ne olduğunu gösterir.

mesela fatıma savaşlarda yaralıları tedavi eden, kadınla-rın idaresinden sorumlu âdeta klinik şefi gibiydi. Acaba sosyal hayata çıkamayan biri bu organizeyi-idareyi nasıl yapabilir. uhud Savaşı’nda mübarek babasının yanağındaki yarayı Ali, ebuzer, Selman, miktad ve birkaç sahabe Peygamberimizin (s.a.a) başında bulunmasına rağmen, fatıma, akan kanı dur-durmak suretiyle tedavi etmiştir. şimdi bazı kardeşlerimiz bu tip örneklerin fatıma’ya ilahi bir yetenek olarak verildiğini söyleyebilirler, ben de buna inanırım. Ama sıradan bir kadın da bu yetenekleri fatıma’dan örnekleyerek geliştirebilir. yani bir eğitim sürecinin olması gerekir. Her kadın böyle bir ilahi yardıma mazhar olmayabilir.

Hz. fatıma, hemen hemen tüm savaşlarda bu görevi sürdürmüştür. mekke’nin fethinde babasının yanında İslam ordusuyla mekke’ye ilk girenlerin arasında da fatıma vardı.

190

o sırada evli bir kadındı. Hz. fatıma hicretin 2. yılında ev-lenmiştir. Dolayısıyla Peygamberimizin (s.a.a) vefatına kadar olan son 8 yıl boyunca evli bir kadın olarak tüm savaşlarda görev almıştır.

medine’ye Peygamberimizle görüşmeye gelen yabancı devlet başkanlarının eşlerini karşılayan ve onları ağırlayan da Hz. fatıma idi. Adeta uluslararası diplomat gibi çalışan bir kadındı.

medineli kadınların eğitiminden sorumlu ve onların so-rularını soracağı öğretmen kadın da fatıma idi. Tabi bu gö-revleri yaparken hem babasından (s.a.a) evli bir kadın olarak da eşinden aldığı desteği kimse göz ardı edemez. fatıma’nın kullandığı hakları ne babası ne de eşi yasaklamıştır. Bilakis destek olmuşlardır.

Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra fedek arazisi yüzünden Hz. ebubekir ile mücadelesinde, Hz. Ali kendisine asla müdahale etmemiştir. Hz. fatıma İslam ülkesinin yöne-ticisi ile “Babamdan kalan mirasıma el koyamazsınız” diye sonuna kadar mücadele etmiş fedek arazisi kendisine veril-meyince de ciddi bir muhalefet başlatmıştır. Buradan şunu da çıkarabiliriz. Bir kız evladı babasının kendisine verdiği miras gibi algılanan hakkı için mücadele ediyor. Bu ülkemizin bir-çok yerinde görülen kız evlada miras verilmez düşüncesinin fatıma ile pratikten örneklemeyle aslında yok oluyor.

yine Peygamberimizin (s.a.a) vefatından sonra yaşanan bazı üzücü olaylar ve farklı birçok konu hakkında mescid-i nebevî’de erkek ve kadın sahabelerin tümünün katıldığı mecliste muhte-şem denecek seviyede iki önemli hutbe-konuşma yapmıştır.

Hz. fatıma’nın haklarını kullanmasında Hz. Ali karşı çıkmadığı veya engellemediği gibi, fatıma’ya sonuna kadar destek olmuştur. Bugün birçok dindar eş hanımlarının hak-larını dinî delil göstererek kullanmasına müsaade etmiyor.

191

Hz. Ali’nin Hz. fatıma’ya bu kadar destek olması sanki gü-nümüzde yaşanacak bu davranış biçimlerinin ne kadar yanlış olduğunu gösteriyor adeta. Bu yaşananların en önemli sebep-lerinden biri de Peygamberimiz (s.a.a) kızı vasıtasıyla müslü-man kadın modelini topluma gösteriyordu.

yukarıda saydığımız örnekler Hz. fatıma’nın hayatından sadece bir kaç örnektir. Bu örnekler bile kadının sosyal hayatta-ki haklarını kullanmasında ne kadar ileri seviyede olduğunun da göstergesidir. müslüman kadınlar için Hz. fatıma’nın hayatı sosyal hayattaki hakların kullanımı için büyük bir delilidir. Hz. fatıma Platformu'nun en büyük amaçlarından biri fatıma’nın hayatının her yönünün incelenmesi ve günümüze pratize edil-mesi için bu örneklerin gün yüzüne çıkarılmasıdır.

Dünyadaki tüm haksızlığa uğrayan kesimlerde olduğu gibi, kadınlar da haklarını almak için dünya kurulalı beri mü-cadele etmişlerdir. Bu mücadeleye bir örnek, 19.y.y’ın başında tüm dünyada fazlasıyla karşılık bulmuş âdeta kadınlar için bir kurtuluş gemisi gibi düşünülen feminist akımdır. 21.y.y’a gel-diğimizde, kadınlara çok şey vaat ettiği halde bu vaatleri ger-çekleşmemiştir. Ama halen popülaritesi sürmektedir. yine de maalesef bugün dünyada kadınların en çok rağbet ettiği akım olmaya devam ediyor. Bunun en büyük sebebi, dünya çapında çok iyi örgütlenmeleri ve kadınların önemli yaralarına parmak basmalarıdır diyebiliriz. Bir tek örnek vereceğim. “Kadına şid-dete hayır.” sloganı her kesimden karşılık bulan bir slogandır. ve bu slogan onlar tarafından sıklıkla kullanılmaktadır.

Bu ve benzeri kadın hareketinin dünya üzerinde yayıla-bilmelerine rağmen son tahlilde başarılı olamamasının asıl se-bebi, bence kadının hak mücadelesinde tek başına olmasıdır. Biz müslümanlar kadın hakkından ne zaman hangi konuda bahsetsek, muhakkak ya o haklar bize yaratıcı tarafından ve-rilmiş yada Peygamberimiz (s.a.a) o konuyu açıklığa kavuştur-

192

muştur. Bizler bu hakları kullanmada aslında çok daha başarılı olabiliriz. nasıl mı? Birincisi biraz önce söylediğim gibi hakla-rımız bize yaratıcı tarafından verilmiş. zaten olmayan hakları talep etmiyoruz. İkincisi arkamızda bizi destekleyen babamız yani fatıma’yı her an destekleyen Hz. muhammed (s.a.a) gibi ve eşimiz fatıma’nın her an arkasından duran Hz. Ali gibi yar-dımcılarımız olursa, bu konu müslümanlar için büyük ölçüde bir handikap olmaktan çıkar diye düşünüyorum.

Aslında yüzyılımızda şu nokta çok daha açık ve net gö-rülmektedir. Bugün feminist ve eşitlikçi akımın çok yaygın ve baskın olduğu Batı dünyası mutsuz kadınlarla doludur. (“İs-lam dünyasında kadınlar çok mutludur.” manasına gelme-meli bu söz.) Batı’da bugün aile müessesesi bitmiş olduğun-dan, aileyi kurtarmak ve yeniden eski konumuna getirmek için Batı dünyasındaki herkes bu konuda çok yoğun çalışma yapmaktadır, diyebiliriz. Henüz İslam âleminde aile müesse-sesi en azından Batı’daki kadar yıpranmamıştır. Bu aile ku-rumundan bir şekilde faydalanmamız ve ailenin önemini ön plan çıkarmamız gerekiyor. Kadınların kendilerine yaratıcı tarafından verilen hakları kullanmaları için arkalarında on-ları destekleyen güçlü bir ailenin olması, bu hakların hayata yansıyabilmesi için mutlaka gerekir diye düşünüyorum.

Bizler İslam dünyasındaki haklarını sosyal hayatta kulla-nan ve başarılı olan kadınlarımıza baktığımızda bile bunu ba-riz olarak görürüz. Bu kadınların arkalarında aileleri vardır.

Sonuç olarak pratikte bu kadar açık ve net örnekliği bu-lunan kadın konusu neden İslam dünyasının yumuşak karnı olarak algılanıyor? İslam’ın kadına bunca hak verdiğini söy-lüyoruz ve bunu onlarca madde ile de ifade ediyoruz. Ama nedense günümüz dünyasında kadın hakları mücadelesinde İslam dünyası bunu pratikte göstermeyip, kendini ifade et-mekte yetersiz kalıyor. Dünya kadınlarına çözüm sunmaktan öte sürekli savunmada kalıyoruz.

193

İslam’ın evrensel din olduğuna inanan bizler, 21.y.y. ka-dınlarının sorunlarına da geçmişte uygulanan pratik örnek-lerden yola çıkarak çözüm üretileceğini düşünüyorum. Bu-nun için en iyi örneğin Hz. fatıma olduğuna inanıyorum. Bu çözüme katkıda bulunacak ve önderlik edecek olanlar âlimler ve aydınlar olmalıdır.

Bu hakların kullanılmasında da İslam ülkelerinin idare-cilerine büyük sorumluluk düşmektedir. Kadınların bu hak-ları, kişisel ve sosyal hayatta kullanmaları kanunlarla koruma altına alınmalıdır. Kadınların annelik rolü unutulmamalı, ça-lışma hayatı ona göre düzenlenmelidir. Kadının anne olarak çocuğu ile daha fazla beraber olması bir hak olarak kabul edilmeli ve bu yönde çalışma hayatı düzenlenmelidir.

Sorunun çözülmesi için, kadına hak olarak verilen bazı hükümlerin, çağımız koşullarına uygun yorumlanıp, pratiğe aktarılması gerekmektedir. Çünkü İslam dünyasında sosyal hayatın kurallarını içtihat yoluyla düzenleyen genellikle er-keklerdir. Kadınlar bu düzenlemede tek başlarına mücadele edemezler. zaten bunu da pratikte görüyoruz.

İnsanlar yüzyıllardır “insan hakları” için mücadele etmiş-lerdir ve görünen o ki mücadeleye de devam edeceklerdir. Bu mücadelenin içinde en fazla kadınların olduğu bir gerçek.

Kadınıyla erkeğiyle herkes sorumluluklarını yerine geti-rirse, hak arayışlarına da gerek kalmaz diye düşünüyorum. Haklar için mücadele verildiği kadar, sorumluluklar için de mücadele verilmesinin, İslam toplumlarını daha iyi seviyeye çıkaracağına inanıyorum.

(Bu Tebliğ, 2010 uluslararası “Kadın Hakları, Sorunları Ve Sorumlulukları Sempozyumu"nda sunulmuştur.)

194

fATImA’nIn ÖrTülerİ

Sibel eraslan

Birinci Örtü:

Rıza Örtüsü:

"Ve sizi sarsmasın diye, arza yerinden oynatıl-maz dağlar ve yolunuzu bulasınız diye nehirler yer-leştirdi, ve daha nice işaretler, sözgelimi yıldızlar ki onlarla da insanlar yollarını bulmakta." (Nahl:15)

Dağlar, nehirler ve yıldızlar…

İnsanlara yollarını buldurtan işaretler…

nehirler nereye akar hiç düşündünüz mü?

nehirler, özledikleri yere akarlar derim, ben olsam…

Burada sözünü ettiğimiz fatıma, doğduğu günden beri biz-zat içinde yaşadığı mücadelelerle dolu bir Resul hayatının en yakın tanığıdır, önce bunun altını çizelim: En yakın tanık…

Küçük yaşta annesizliği öğrenen, gayretli bir evlat olarak fatıma, kendisi gibi bir yetim olan babasına, hayatının her saf-hasında destek olmuş bir kız çocuğudur. Risaletin en yakın tanığı olarak fatıma, babasının tabi tutulduğu her türlü tec-rit, boykot ve toplumsal dışlamanın yanı sıra, hayati tehlike altında sürdürdüğü kısa ömründe, babasıyla aynı imtihana kayıtlı, değişmez bir talebesidir İslam’ın…

195

onlar, hep aynı takımdaydı ve hiç yorulmadılar…

Hiç usanmadılar, hiç bıkmadılar ve birer nehir gibi aşk tempoları hiç eksilmeden aktılar, aktılar…

Her kadının hayatından, dönem dönem değişik örtüler, değişik örtünme deneyimleri geçer… fatıma’nın hayatındaki ilk örtülerden birisi, öyle zannediyorum ki rıza örtüsüdür. o, gözünü açtığı günden beri, tüm derdi insanlara Hakkı tebliğ etmek olan bir babayı, rikkatle takip ederek, destek olarak ve yaşadığı tüm yoksunluk ve güçlüklere mertçe göğüs gererek geçirdi ömrünü.

Bir perde gibi çekti kendini, babasının etrafına… Kol oldu… Kanat oldu… Kana basılı tütün gibi, ser verdi sırrını vermedi… fatıma, hep razı oldu…

Boykotu, işkenceleri, hakareti, yoksulluğu, açlığı, dışlan-mayı, sürgünü, mülteciliği, savaşı, ölümleri ve ayrılıkları bizzat yaşayarak geçmiş hayatında, bizler onu ne kadarıyla tanıyabiliyoruz?

Bazen böyle olur işte: o kadar aşikârca var olan şey, her nasılsa bütün debdebesiyle gizlenir…

Teneffüs ettiğimiz hava gibi… Bizi sarar sarmalar, her yanımızı doldurur da, gören olmamıştır henüz onun yü-zünü… Havadan sudan işte deriz… Hâlbuki değil bir sa-niye, bir an bile olmasaydı hava ve su… Hangimiz devam edebilirdik hayatımıza… Havada sudan deriz… geçeriz de aslında geçemeyiz…

fatıma; hava…

fatıma; su…

fatıma; hayat verdiği halde, öne çıkmayan, öne çıkmama-ya razı olmuş; sessizliğin sesi fatıma…

nerede o? Bilen, tanıyan var mı hakkınca?

Hatalarımız, tembelliklerimiz, alışkanlıklarımız ve hiç uy-

196

kudan kaldırmadığımız hayatımızda, dinimiz için ömürlerini adamış bu insanların ne kadar yeri var?

Siyasetlerin ve siyaset adına dil yutmaların hâkim olduğu, gemisini kurtaran herkesin kendisini kaptan ilân ettiği, sahte kahramanların dünyasındayız…

İslam dini için; gariplerle geldi ve gariplerle gidecek şeklindeki yaygın öngörüyü doğrulamakla geçiyor neredeyse her günü-müz… Din; sanki yaşayan ve diri bir şey değil de bazı kıy-metli gecelerde avuçlarımıza dökülen gülsuyu kadar ilginç ya da yıllar önce kaybettiğimiz uzak akrabalara ait eski fotoğraf-lar kadar solgun veya kabir ziyaretleri gibi serin ve kederli… Ama ne olursa olsun, nabzı durmaya yakın bir yerlerde, ağır ağır seğiren ve ölümden başka hiçbir şeye itibar etmeyen, ih-tiyar bir duvar saati gibi, bizim nezdimizde din…

Biz onu; iğne oyası kundaklar içinde sarıp sarmalayarak çıkarttığımız raflardan ve güzel kokmasını ümit ettiğimiz o naftalin torbacıklarının arasından, odaya ve hayata indirmek zorundayız. onu; kutsal olduğu için çıkardığımız kütüpha-nelerin o en yüksek ve erişilmez gözlerinde, daha ne kadar erteleyeceğiz?

Kutsamanın ıskalamaya dönüştüğü bu evrede, dini çağı-mıza tekrardan çağırmayı nasıl başaracağız? ölümden ölüme hatırlanan bir din, ancak mezarlıklarda okunan bir kitap ve hayatın peyderpey dışına itilmiş bir ahiret bilgisi ile fatıma’yı bulmak, onu aramak ve onu özlemek ne kadar da zor…

Peygamberler, dinin hayatla olan bağını kurabilmek için elçilik yaptılar oysa... Bizler, son peygamberin tamamladığı bir dinin; "Allah katında İslam"’ olan ilahi öğretinin mensup-ları olarak biliyoruz ki; Hz. muhammed’den (s.a.v) sonra bir elçi daha gelmeyecek…

Bu bağlamda elçi’nin (s.a.v) hayatı, din-insan (Allah-kul) ilişkisini anlama konusunda, elimizdeki en hayati

197

imkânlardan birisidir. elçi'nin (s.a.v) şahitlerini önemseme-miz de bu yüzden, onlara beslediğimiz muhabbet ve hürmet de bundan… fatıma zehra dediğimiz kişi; Resul’ün (s.a.v) hayatının en yakın şahitlerindendir… eşi Hz. Ali ve evlatları ile en zorlu imtihanlara gönül vermiş insanlardır onlar…

onlar, insanlar arasında en yoğun imtihanlarla sınandı-ğı bizzat Allah tarafından beyan edilen Resul’ün (s.a.v) ya-nında, onunla aynı imtihanlara ve zorlu şartlara tabi olarak yaşamayı başaran, sade ama gayretli insanlardı. onları, tüm bu sadelikleri içinden kahramanlar olarak çıkaran şeyse; şüp-hesiz ki Allah’a ve Peygamber'ine olan sadakatleri, sabır ve tahammülleriydi… eğer cidden sevip, gönülden rızayla ve aşkla bağlanmış olmasalardı, davalarında sadık kalamazlar-dı. Allah onlardan razı olsun…

Biz burada; üstün merhameti ile aziz babasına analık ettiği söylenen bir kız evlattan, "babasının anası": fatıma zehra’dan bahsediyoruz… o, ahir zamanın tüm zifiri karanlıkları ara-sında parlayarak bize yol gösteren bir yıldıza benziyor…

efendimiz (s.a.v), bir gün sahabelerden birine "Fatıma has-ta, benimle birlikte onu ziyarete gelir misin?" diye sorar. Sahabe memnuniyetle kabul eder, beraberce yürürler. Peygamber (s.a.v), kapının önünde selam verir kızına ve "yanımdakiyle beraber, içeri girebilir miyiz?" der. fatıma, babasına yanında-kinin kim olduğunu sorar, zira üzerinde kendisini tam anla-mıyla setredecek bir örtüsü yoktur. efendimiz (s.a.v), kapının önünden kızına nasıl örtünmesi gerektiğini anlatır; "onu şöyle şöyle yap" diyerek tarif eder. giysisini bu şekilde düzenleyen fatıma’nın bu sefer de başı açık kalmıştır. "Başımı örtecek bir şey yok!" der fatıma. Resulullah (s.a.v), üzerindeki aşınmış ve solgun bir örtüyü, kapı aralığından içeri doğru uzatır. örtü-nen fatıma, misafirleri içeri alır. "Kendini nasıl hissediyorsun evladım?" diye sorar ciğer paresine babası (s.a.v)… fatıma, birkaç gündür ağzına ekmek dahi koymamıştır. "Ağrım var ey

198

babam, devamlı olarak da artıyor." diye cevap verir. Bunun üze-rine Resulullah (s.a.v); "dünya ve ahirette kadınların hanımefen-disi olmaya razı değil misin (evladım)?" diye sorar… (ebu nuaym, Hilye, c:2, s:42)

Kral kızı değildir o… Kâinatın efendisi’nin kızıdır. Çoğu günlerini aç geçiren, zaman zaman üzerine giyecek giysi ko-nusunda dahi sıkıntı çeken, ama tüm zorluk ve yoksunluklara karşı rızayla göğüs geren bir İslam kadını… örtüsü ve giysisi, Allah rızası olan bir fatıma’dan söz ediyoruz…

İkinci Örtü:

Ebrar Örtüsü:

"sevdiklerinizden harcamadıkça, Birr’e ( yüksek iyilik ve erdem mertebesi) ulaşamazsınız. Ve allah, her ne harcarsanız haberdardır." ( al-i imrân: 92)

Hz. Peygamber (s.a.v) ve ailesi, kızı ve ehli Beyt’i…

onlar; fazlaca sahip olduklarından, artırıp biriktirdiklerinden değil, yaşamaları için zaruri olandan feragat ettiler… fazlalıkla-rından ve yüklerinden değil, canlarından çıkarıp verdiler…

fatıma’nın yukarıda bahsettiğimiz, kendisine yetmeyen solgun örtüsü ile ilgili benzer bir anlatım da Kütüb-i Sitte’de, Sohbet Bölümü’nde, 3437 no ile kayıtlı enes rivayetiyle veri-lir: "Resulullah (av) fatıma’ya bir köle getirdi. Bunu, ona hibe etmişti. Hz. fatıma’nın üzerinde, çok da uzun olmayan bir elbise vardı, elbiseyi başına çekecek olsa, ucu ayaklarına ulaş-mıyordu. elbisesiyle ayaklarını örtecek olsa, üst ucu başına yetişmiyordu. Resulullah (s.a.v), kızının örtünme konusunda maruz kaldığı sıkıntıyı görünce: "Ey kızım, bu kıyafette olmanın sana bir mahzuru yok. Zira karşındakiler baban ve kölendir." diye-rek onu, müşkülattan kurtarmıştır…

199

fatıma, bir hükümdar kızı ya da prens eşi değildir. fatıma, İslam toplumu önderi’nin kızıdır. Ki o önder (s.a.v), toplu-mun yaşamakta olduğu hiçbir sıkıntıdan azade değildir, hatta cemiyetin çektiği sıkıntıların en şiddetlisine göğüs germekte-dir Peygamber (s.a.v) ve ailesi…

onlar, rıza ve cesaretle karşıladılar tüm fakru zaruretleri… Kızına değen her zorluk sonrasında sorardı efendimiz (s.a.v); "Fatıma, kızım, cennetin hanımefendisi olmaya razı değil mizin?"

fatıma; çok sevilendi…fatıma, haddizatında; verilendi…"Sevdiklerinizden vermedikçe, infak etmedikçe…" diyor-

du ya Rabbimiz…fatıma; infak edilendi…

"Gerçek erdem sahibi onlardır ki; sözlerini yeri-ne getirirler. Ve şiddeti yayılıp genişleyen bir Gün’ün korkusunu duyarlar. Onlar, içleri çektiği halde ye-meklerini, yoksullara, yetimlere ve tutsaklara verir-ler. Ve kendi kendilerine konuşurlar: Biz sizi sadece allah rızası için doyuruyoruz. sizden ne bir karşılık ne de teşekkür bekliyoruz." (insan: 7-10)

yüzleri solgun düşenlerdendi onlar… onlar açlığın soldur-duğu benizlerini; infak, sadaka ve dayanışmayla aydınlatan, ince kalpli kimselerdi. Allah rızası ve Allah için merhamet, onların kalbini şeffaf bir tül kadar inceltmişti.

yukarıdaki ayetler, bizlere erdemli olmaya dair hakikatin, infak ve paylaşımdan geçtiğini anlatıyor.

el-vahidi’nin "Tefsirü’l-Basit" adlı eserinde, bu ayetlerle ilintili olarak, bir kıssadan bahsedilir…

Hz. Ali, evlatları Hasan ve Hüseyin hastalandığında, bazı sahabelerin tavsiyesiyle Allah’a bir adakta bulunur. Sonrasın-da, üç gün oruç tutmaya niyetlenirler tüm aile… oysa evde yiyecek hiçbir şey yoktur.

200

Hz. Ali, bir rivayete göre borç alarak, diğer bir anlatıma göre ise çalışıp kazanarak, üç sa’ arpa bulur getirir evine… Bundan ekmek yaparlar. Tam iftar vakti oruç açacakken, bir fakir gelir, kapılarını çalar ve onlara "açım" der… onlar da yemeklerini ona verip, kendileri sadece su içerek yatarlar.

İkinci akşam olup, tam iftar açacaklarken, bu sefer de ka-pıyı bir yetim çalar, onun da karnı açtır, yemeği bu sefer de ona verirler.

üçüncü akşam vakti ise bir tutsak çıkagelir, bu sefer de o açtır ve o yemek ister. gene aç kalmışlardır.

ertesi sabah, Hz. Ali, Hasan ve Hüseyin’in ellerinden tuta-rak Allah Resulü'ne (s.a.v) giderler. üçünün de hali perişandır. Durumu Resul’e (s.a.v) anlatırlar. Beraberce fatıma’nın yanı-na vardıklarında, onu açlıktan odanın bir köşesine kıvrılmış yatıyor bulurlar. Bu hali görünce efendimiz (s.a.v), çok müte-essir olmuştur. Akabinde Cebrail gelerek ona; "Allah, sizi Ehl-i Beyt’inizden dolayı tebrik ediyor." diyerek ona İnsan Suresi’nin yukarıdaki ayetlerini okumuş… zemahşeri, Razi ve nişaburi de bu kıssayı, bu şekilde aktarıyorlar.

üstad mevdudi’nin, bu anlatılara yönelik bazı eleştirileri olmakla birlikte, kıssayı, her ne kadar senet açısından zayıf bulsa da, ayeti anlama bakımından değerli bulur ve zikreder. mevdudi; bu tip kıssa anlatıları konusunda çok hassas dav-ranmış bir âlimdir. Kıssaların, ayetlerin yerine ikame edilme-sini elbette hiç kimse vicdanlarına sığdıramaz. Bununla bir-likte, söz gelimi İbn Teymiyye’ye göre bu tip anlatımlar, salt ayetlerin nüzul sebebini anlamamıza yönelik olmayıp, sahabe tarafından ayete uygun davranışlara örnek olarak da anlatıl-mış olabilirler ve bu açıdan kıymet taşırlar… Her halükârda, ehlibeyt’in infak konusundaki bu faziletli davranış örneği, tüm gelecek zamanlara, emsal teşkil eder. Bu ayet ve onun açılımı bağlamında aktarılan tarihî olaylar, hepimizi "erdemli davranmaya" çağırıyor…

201

Hz. fatıma, işte böylesi yüksek bir "İnfak Dersi" talebe-siydi. o, örtüsü ebrar (gerçek ve üstüne iyilikler mertebesi) olan soylu ve hamiyetperver bir kadındı… Allah onlardan razı olsun…

Üçüncü Örtü:

Cihad Örtüsü:

"mü’min erkeklerle mü’min kadınlar, birbirle-rinin velisidir (koruyucusudur). iyi ve doğru olanın yapılmasını emreder, kötü ve zararlı olanın yapıl-masından sakındırırlar, namazları dosdoğru kılar, zekâtı verirler, allah ve resulüne itaat ederler. işte allah, onları rahmetiyle kuşatacaktır, allah aziz ve hakim’dir…" (tevbe: 71)

Bir yürek devrimiydi, İslam davetiyle başlayan… İslami-yete girişle, düne kadar üzerinde hiç düşünmedikleri, ayrın-tıları fark eder olmuştu insanlar… Bir kaptan bir kaba akı-tılmışlardı sanki… Kalplerine basılı ağır taşlar kalkınca, hafif-leyivermişlerdi… üzerlerinden yük kalkmış gibi hafif… Tüy gibi hafif… Işık yanmış, her yan aydınlanmıştı… mekkeliler, Kur’an aydınlığında yaşadıkları zihinsel dönüşümle bambaş-ka insanlar haline geliyorlardı…

o döneme kadar, insandan sayılmayan kadınlar ve güçsüz-ler, dinin apaçık ve sorumluluk sahibi muhatabıydı artık…

yukarıda bahsettiğimiz ayet de bu gerçeği vurguluyor ve sözünü tüm zamanlara söyleyen evrensel bir hakikatin altını çiziyor: "Mü’min erkekler ve mü’min kadınlar, birbirlerinin veli-si"; dostu, taraftarı, arkadaşı, koruyucusu, destekleyicisidir-ler… Savaşta ve hazarda, zenginlikte ve yoksullukta, itibarda ve zayıflıkta, birbirlerinden haberdar ve sahiplenici olmakla mükelleftir kadınlarla erkekler…

202

mü’minler, birbirlerine sırtlarını dönme lüksü olmayan bir topluluktur. Aksi takdirde, birbirlerinden kopup, ümmet şu-uru içinde dayanışmazlarsa sonuç tam bir felaket olacaktır.

"Kafirler, birbirleriyle müttefiktir. siz de birbiri-nizle öyle ittifak içinde olmadıkça, yeryüzünde fitne ve büyük bir karışıklık baş gösterecektir." (Enfal: 73)

Asrımızın birbirinden kopmuş ve birbirinin dertlerinden çözülmüş İslam toplumları, büyük sömürü ve katliamlar kar-şısında, sistemli bir şekilde yok edilmekteler… Halbuki İslam toplumlarının, kederde ve sevinçte, birbirinden haberdar olup, birbiriyle müttefik olmaları gerektiği, Kur’anda apaçık zikrediliyor. Allah Teala; enfal 73’te İslam toplumlarına genel olarak verdiği dayanışma ödevini, Tevbe 21’de, kişisel bazda mü’min erkeklerle mü’min kadınlara yüklemektedir…

Allah karşısındaki konumunu "iman eden kul" olarak be-lirleyen kadın-erkek, tüm mü’minler, İslam ümmetini teşkil ederler. Dolayısıyla; Allah ve kul kavramlarından sonra, İs-lam Dini’nin en önemli tanımlarından üçüncüsü çıkar karşı-mıza: ümmet…

Hz. Peygamber’in (s.a.v) daveti, birinci aşamada insanları bir ve tek olan "Allah"a çağırıyor. İkinci olarak; Allah’ın naza-rında her birimizin kimliğini, "kul" olarak tarif ediyor. Davetin üçüncü anlam aşamasında; "kulluk bilinci" gereği bir toplum-sallaşmadan söz edilerek, "ümmet" şuuruna ulaşılıyor...

müslümanın kendi kalbi ve zihninden başlayarak tüm çevresel ilişkilerine verdiği anlam, Allah ile fert, Allah ile top-lum ilişkisini manalandırmasına sebep olur. Bahsettiğimiz bu olgu; müslümanın hayat görüşüdür… Bu; kadın erkek, her birimizin yükümlülüğü ve imkânıdır…

günümüzde seküler ve rasyonalist bakış açısının, İslam dini üzerinden ürettiği fobi, İslam Dini’nin sahip olduğu bu

203

hayata bakış açısından, hayatın bizatihi içinde oluşundan kaynaklanmaktadır. Hiç kimsenin atıl ve fazlalık olarak telak-ki edilmediği, kadın erkek, zengin fakir, güçlü zayıf, ihtiyar hatta çocukların dahi dışlanmadığı, tam tersine aktif fertler olarak katılıma davet edildiği, yaşayan bir dindir İslam…

Biz burada Hz. fatıma üzerinden; İslam kadınlarının, sadece barış ve refah günlerinin değil, zorluk, mücadele ve savaş günlerinin de göğüsleyicisi olduklarını vurgulamak isteriz… Bu cümleyle geleneksel kadın ve anne kimliğinden duyduğumuz bir eksikliği dile getirmiyoruz… Tam tersine, onlar, sadece kendi çocuklarının değil, toplumun anneleri ol-muştur… Savaşta ve barışta, iyi günde zor günde, evin dire-ğidir fatıma… evin direği olan, aslında evin bizatihi kendisi de değil midir?

Hz. fatıma ile ilgili olarak yaptığımız okumalarda, ne ya-zık ki Peygamber kızı fatıma ile ilgili bilgilerin kısıtlı olduğu-nu gördük... gerçi elimizdeki mevcut bilgilerin azlığı, onun hayatının kısa sürmüş olmasıyla da ilgilidir. fatıma zehra; yaklaşık yirmi sekiz yıllık bir hayat yaşamıştır, ama bu yirmi sekiz yılın, yirmi sekiz yılı da Resulullah’ın (s.a.v) bizzat ya-nında geçmiş bir hayat olarak elbette çok değerlidir.

Bu arada, çağımız araştırmacılarının önündeki bir diğer engel de, politikalar ile ilgilidir. fatıma konusunda, siyasi bir takım engeller ve maalesef mezhep çatışmalarının sebep olduğu karartmalar da söz konusudur. Bu bağlamda ya de-rin bir sessizlik ve sükût ya da derin bir ağıtlar ve masallar dehlizi ile çevrili olmak, fatıma araştırmacılarına her zaman zorluklar çıkaracaktır. Söz gelimi; Sünnî kaynaklarda pek çok kez anlatılan meşhur "değirmen" hadisesi ve buna mukabil Caferî literatürde sayfalarca devam eden "Fedek" bahsinde ol-duğu gibi… Sanki Hz. fatıma; hayatı değirmen döndürmek-ten ibaret, sık sık ellerinin nasır tutmasından yakınan, yor-

204

gun ve usanmış bir kadındır… veya uzun miras hadisesi ve tartışmaları içinde, fedek arazisinin peşinde, hayata küsmüş bir kadındır… Âlimler ve araştırmacılar darılmasınlar, ama asrımızın gençliği ve İslam kadınları olarak, İslam annelerini ve bu örnek kadınları, tanımak ve öğrenmek istiyoruz. Allah aşkına Âlemlere Rahmet bir Peygamber’in anlattığı Son Dinin en yakın tanığı ve mücahidesi olan bu yüksek kadın hakkın-da, Hz. fatıma zehra hakkında, bu daraltmalardan ne zaman kurtulacağız? evet; değirmen döndürüp un öğütmekten yor-gun düştü ve yine evet; babasından kendisine intikal eden fedek bahçesinin kendisine ve çocuklarına verilmeyişine de üzüldü… Bunların hepsine evet! Ama fatıma; değirmen ve mirastan ibaret değil elbette…

o, herkes reddedip dışlarken, herkes alay edip rencide ederken, herkes eziyetler verip işkence ederken, Babasının (s.a.v) sırtını temizleyen, onu tozun toprağın içinde çıkartıp elinden tutandı. o, göğsünü babasına ve babasının aziz dava-sına siper etmiş bir yiğitti… mücahiddi, cesurdu, tebliğciydi, öğretmendi, bir mü’min olarak kadın erkek tüm mü’minlerin velisi, koruyucusu, destekleyicisiydi. Babasıyla (s.a.v) birlik-te, her türlü zorluğa; ambargolara, suikastlara, hicrete, açlı-ğa, fakirliğe ve azılı savaşlara azimle katılan, yaşantısının her anında İslam’ın kulluk bilincini ve ümmet şuurunu öğrenebi-leceğimiz aziz bir İslam kadınıydı…

İşte uhud Harbi… Hz. Hamza gibi en gözü pek savaşçıla-rın dahi şehit düştüğü o zorlu uhud günlerinde… efendimi-zin (s.a.v) ölüm tehlikesiyle burun buruna geldiği, yaralandı-ğı, müslümanların önce tarumar olup, sonrasında birleşerek batıla karşı geldiği o çetin savaşta, savaşın tam ortasındaydı fatıma… Kadınların yaralılara bakıp, askerlere su taşıdığı geri hizmet sahasından fırlayarak, savaşın tam ortasındaki karargâha giden, babasının yüzündeki yaradan akan ve bir

205

türlü durdurulamayan kanı, önce yıkayan… Ardından da yer-deki hasır bir örtüden koparttığı parçaları tütsüleyerek yaraya basan, babasına şifa veren fatıma… Savaşın içindeyken bile, babası ölümcül bir tehlikeyle yüz yüzeyken dahi, metanetini yitirmeyen bir kadın… Tuttuğu hasır örtüyle, savaşın mihenk noktasını iyileştiren, ona şifa veren fatıma. Allah ondan ve onun gibilerden razı olsun… (Kütüb-i Sitte; Tıp Bölümü. 4008 no’lu

hadis. Hamidullah, Heykel, Asım Köksal, C. vatandaş siyerler)

"Cihad ve Örtü" faslından fatıma hakkında vereceğimiz bir diğer haber de, fatıma’nın mekke’nin fethi sırasında ba-basıyla birlikte fetih ordusunda, şehre girdiği ile ilgili…

müslim ve Kettani'nin de bahsettiği bu olay, Kütüb-i Sitte’de Taharet bölümünde, 3765 no’lu ümmü Hani Bintu ebi Talip rivayetiyle verilir. Hz. Ali ile kız kardeşi ümmü Hani, genç Hübeyre’nin firar edişi ile ilgili olarak tartışmaktadırlar. Hz. Ali onun cezalandırılması gerektiğini düşünmektedir. ümmü Hani ise, kocasının önceki evliliğinden olan bu çocu-ğun, iyi ahlak sahibi ve İslam'a yatkın bir kişiliği olduğunda ıs-rarlıdır. Bu düşüncelerle ümmü Hani, durumu anlatmak için, Resul’ün (s.a.v) huzuruna vardı. İçeri girdiğinde, fatıma’yı, ba-basına (s.a.v) bir örtü ve havlu tutarken gördüğünü anlatıyor… Resul (s.a.v) ümmü Hani’ye "Senin itimad ettiğine biz de itimad ederiz" diyerek eman verdiriyor, çocuğu himayeye alıyor

Biz, direkt fatıma ile ilgili olmayan bu tanıklıktan neyi anlıyoruz?

fatıma, cihad ordusuyla birlikte hareket eden bir kadın-mış, bunu öğreniyoruz…

Savaş meydanı…

fetih gerçekleşmiş…

müslümanlar, dışlanarak çıkartıldıkları şehirlerine, fa-tihler olarak geri dönmüşler… Dünya toplumları, nefeslerini

206

tutarak bu dönüm noktasını seyrediyorlar. İslam kumandanı (s.a.v), ordusunun başında mekke’de, abdest almış, namaza duracak, muhterem kızı hemen yanı başında… elinde yine bir örtü, babasının edep ve temizlik örtüsü…

Cihad ve örtü… Tarihler, fatıma’nın mekke’de, orduyla birlikte 15 gün

kadar kaldığını yazıyor…

* * *mü’min erkeklerle mü’min kadınlar, eğer dayanışma için-

de birbirlerini sevip kollamasalardı, birbirlerine kol kanat açıp, tevhid bilinci içinde durmasalardı, bu din nasıl bugünlere ge-lebilirdi? ve dinin erdem ve sevgiye dayalı adalet öğretisini, yarınlara taşımaya niyet eden biz genç nesil… Kadın erkek her bir ferdimizle, fatıma’lar ve Ali’ler gibi birbirimizin velisi, ko-ruyucusu, destekleyicisi miyiz acaba? Dikkat: toplum olarak yarınlarda var olabilmemizin sırrı, bu ayetlerde yazılı…

fatıma: yarınlar…fatıma: yarınların örtüsü, yarınların sırrı…

Dördüncü Örtü:

Yemin Örtüsü:

"Bu rabbinden gelen bir hakikattir, öyleyse şüp-hecilerden olma! sana gelen asıl bilgiden sonra, kim seninle bu hakikat hakkında tartışırsa, de ki: "Gelin! Oğullarımızı ve oğullarınızı, kadınlarımızı ve kadın-larınızı, kendimizi ve kendinizi çağıralım. sonra da tevazu içinde ve gönülden yalvaralım ve allah’ın la-netinin aramızdan yalan söyleyenlerin üzerine olma-sını dileyelim!"(1)

1- (Al-i İmrân: 60-61)

207

Sevgili efendimiz (s.a.v), Hicri 9. yılda, necran’dan gelen kalabalık bir Hıristiyan topluluğuyla münazaralar yapmış ve onlara Kur’an'ı ve hakikati tebliğ etmiştir. necran; Hicaz ile yemen arasında yer alan, dönemin en belli başlı merkezlerin-dendi. Kendisine bağlı yetmiş üç kasabası ve yüz yirmi bin kişilik ordusuyla, dönemin süper güçlerinden olan necran, medine’deki İslam Devletine, hemen mekke’nin fethinden sonra, yetmiş kişilik bir temsilciler heyeti yolluyordu… Heye-tin başında, "Seyyid" denilen toplum sözcüsü, "Akıb" denilen siyasi lider ve "Piskopos" adı verilen bir dinî lider vardı.

mekke’nin fethi’nden sonra, çevredeki tüm liderler, Arabistan’ın geleceğini, artık Hz. muhammed’in (s.a.v) elin-de görüyorlardı. Bu bağlamda pek çok siyasi veya dinî heyet, medine’ye gelerek, anlaşmalar yapıyor veya dine intisab edi-yorlardı… necran’lılar da, hem dinî hem siyasi sebeplerle bu-radaydılar… Allah Teala, onlara tebliğ edilmesi için Al-i İmrân Suresi'nden bir takım ayetler inzal etti ki bunların pek çoğu, Hıristiyanlıkla ilgiliydi. fakat tartışma çözümlenemiyor, he-yet getirilen delillerden anlamıyordu, netice alınamıyordu.(1)

Al-i İmrân 51’de olduğu gibi; "Allah benim de Rabbim, sizin de Rabbinizdir. O'na kulluk edin, doğru yol budur!" diyordu Re-sulullah (s.a.v). Halbuki, necran Hıristiyanları, İsa Peygam-ber için haşa "Allah’ın Oğlu" diyorlardı. gerçi Tanrı’ya inan-maktaydılar, Hz. İsa’yı peygamber olarak tanımaktaydılar. Ama kendi peygamberlerini, Rabbe ortak koşmak suretiyle, Tevhid inancının dışına çıkıyorlardı. Hâlbuki bizzat bir pey-gamber olarak Hz. muhammed’in (s.a.v) kendini tanımlarken kullandığı tabir; "Allahın kulu ve elçisi" idi. İsa Peygamber’e Allah’ın oğlu inancıyla bakmak ise, Tevhid inancına ait Allah-kul ilişkisini tamamen reddeden, imanî sabiteleri imha eden bir bakış açısıydı…

1- mevdudi, Tefhimu'l-Kur’an, c:1, s:220

208

Peygamberimiz (s.a.v), bu topluluk karşısında, tebli-ğe dair nasıl bir vazifesi varsa, hepsini yerine getirdi. fakat necranlıları, dinî sabiteleri konusunda hala kendisiyle çekişir halde buldu. Bu tartışma onu hüzünlendirmişti. Hemen Al-i İmrân 60. ayet inzal oldu; "Bu Rabbin’den bir Hak’tır (gerçek-tir hakikattir). Öyleyse şüphecilerden olma!" şeklindeki bu ayet, İslam’a karşı günümüzde yürütülen topyekun ve global baskı sisteminin karşısında, bizim de sık sık okumamız ve kafa yor-mamız gereken önemli bir ayettir. Allah’tan gelen Hak Bilgisi konusunda asla hüzne, umutsuzluğa ve şüpheye kapılmadan, Hak’kın yanında ve tebliğcisi olmaya devam etmeliyiz!

ve hemen ardından Al-i İmrân, 61. ayet gelir. Bu ayet-le, o zamanların adetleri içinde çok önemli bir yeri olan "mübahale"ye gidilir. mübahale bir tür yeminleşmedir ki bu-gün de bazı medenî hukuk davalarında eldeki tüm delillerin ibrazından sonra, hakikat hala ortaya çıkmamış ise, yemin teklifinde bulunulur…

Bu aşamada Resulullah (s.a.v), kadınları kadınlarla, ço-cukları çocuklarla ve nefsleri nefslerle karşılıklı yeminleş-meye davet eder. Bu davetinde o kadar ciddidir ve o kadar inançla konuşmaktadır ki, necran rahipleri geri adım atar-lar… Korkarlar, imtina ederler ve aman dileyerek, cizye ve barış anlaşması imzalamaya razı olurlar. vergi ödeyerek ama barış içinde İslam toplumunu riayet edeceklerini ifade eden bir andlaşma…

Bu arada, Sa’d bin ebi vakkas, yemin günü Resulullah’ın kapısında şöyle bir manzarayla karşılaşır ki; Resul (s.a.v), ye-min heyetini beklerken, Hz. Hüseyin’i kucağına almış, Hz. Hasan’ın ise elinden tutmuş olarak ve Hz. fatıma ile Hz. Ali de arkasında olmak üzere, Rahiplerin temsilcisini beklemek-tedir… efendimiz (s.a.v) ehline, "Ben dua edince, siz de Amin! deyiniz" diye tekrarlamaktadır. "Allah'ım, bunlar da benim

209

ehlim" demektedir.(1) Ama necran sözcüleri gelerek, onun bu kararlığından dolayı yeminden vazgeçtiklerini beyan eder-ler… Cizye vermek karşılığı ile İslam hâkimiyetini kabul et-mişlerdir…

Burada, toplumsal kimlik beyanının içinde kadınların ve çocukların da sayılması çok enteresandır. furkan zamanların-da, farklılığın vuku bulduğu ve kimliklerin ayrıştığı günler-de, İslam kadınları diğer toplum kadınlarının, İslam çocukla-rı diğer toplum çocuklarının, İslam erkekleri de diğer toplum erkeklerinin nazarında, temsilciler şeklinde konumlanırlar. "İslam toplumu" tarifinde, kimse fazlalık veya ikincillik ko-numunda değildir, bilakis her İslam ferdi, temsil kabiliyetini haizdir.

mübahale gününü görkemli kılan şey; burada orduların karşı karşıya gelmesi değildir. Tam tersine, efendimizin (s.a.v) tebliğ emeği vererek içine girdiği tartışmanın, arzu ettiği gibi neticelenmemesi ve onun da bu yüzden duyduğu sıkıntı ve tasadır söz konusu olan… o, artık son konuşma olarak, öne çıkartabileceği son şeyi sunmaktadır hayata… Kendini, kızı-nı, damadını ve evladım dediği torunlarını… Koskoca necran hükümdarlığına, bizzat canını, canından can olan insanlarını çıkartmaktadır.

Resululah (s.a.v) hak-batıl karşılaşmasında oldukça ide-alist davranmış, bu furkan gününde, kadınlarını onların ka-dınlarına, çocuklarını onların çocuklarına, nefsini onların nef-sine karşı bizzat sunmuştur…

mübahale günü:

Kısas günü:

göze göz… Söze söz…

1- Kütüb-i Sitte: fezail Bölümü 4493 no’lu Sa’d bin ebi vakkas hadisi

210

Sözler geldi, cana dayandı… önünüze yüreğimizi çıka-rıp koyuyoruz; hani yürekleriniz, canlarız nerede? Siz de onu koyunuz!

Allah hatırı için ortaya çıkarılma, öne sürülme vakti:

Buyurun; o’nun hatırına, önünüze koyabileceğim şey:

Kendi canım!

Başka?

Canımın canları; evlatlarım!

Kimler?

fatıma’m, Ali’m ve Reyhanlar’ım…

…

Bahiste; fatıma, İslam kadınlarının, Hasan ve Hüseyin, İslam çocuklarının, Hz. Peygamber (s.a.v) ve Hz. Ali ise İslam erkeklerinin temsilcisi olarak aktarılmıştır.

furkan; bir tür toplumsal kimlik anlayışıdır.

Sadece erkekler ve savaşçılar değildir toplumları temsil edenler.

Her bir İslam kadını, bu manada dinin temsilcisi mahi-yetindedir.

Temsilci olmak, aslında ağır bedeller gerektiren bir konu-dur. günümüzde müslümanların toplumsal onurunu kırma-yı hedefleyen güçler, temsilci mahiyetindeki İslam kadınları üzerinden dehşetengiz saldırılar düzenlemekteler…

Asrımızda, İslam kadını kimliği çerçevesinde çok ciddi darbeler yaşamaktayız. Bosna Savaşlarında, Afganistan işgal-lerinde ve son Irak katliamlarında, yöre kadınlarının, tüm İs-lam kadınlarının şeref ve onuru hedeflenerek nasıl acımasızca cezalandırıldığına hep birlikte şahit olduk… Bosna’da müslü-man kadınlara yönelik tecavüz suçu, öyle sistemli bir şekilde tertip edildi ki; Dünya Savaş Suçluları mahkemesi, bu savaş-

211

tan sonra, kadınlara tecavüzü, bir savaş suçu olarak kabul et-mek zorunda kaldı. İslam kadınına tecavüz, kalplerini zulme şartlandırmışların sistemi haline geldi… Bosna’da tecavüze uğrayan, Afganistan’da iffeti çiğnenen, Irak’ta hicab’ı yırtılan kadınlar, toplumlar arası seçilmiş temsilî kurbanlardır. Bu ka-dınların imha edilen onuruyla, tüm İslam kadınlığının onuru hedeflenmektedir. İslam; zalimlerden olmayı yasaklayan bir din olarak, hem insanlığı hem müslümanları, ister savaş ister barış şartlarında olsun, bu tür onur kırıcı hareketlerden uzak durmaya çağıran, güzel ahlâkı esas alan bir dindir!

Hz. fatıma; iffet sahibi bir temsilcidir!onun izinden yürüyen, dinin günümüz temsilcilerinden

İslam kadınları olarak, iffetimiz, en az hürriyetimiz kadar önem verdiğimiz kutsal değerlerimizdendir…

Beşinci Örtü:

Temizlik Örtüsü:

"Ey Peygamber'in hanımları! Eğer allah’tan sakı-nıyorsanız, sizler herhangi bir kadın gibi değilsiniz. sözü tatlı ve yumuşak bir edayla söylemeyiniz ki; kalbinde hastalık bulunan kimse, kötü şeyler ümit etmesin! daima ciddi ve ağırbaşlı söz söyleyin!"(1)

"Evlerinizde vakarla oturun, eski cahiliye günle-rindeki gibi cazibelerinizi sergilemeyin. namazları-nızı dosdoğru kılın, zekatı verin, allah’a ve Elçi’sine itaat edin. Ey Ehli Beyt; allah sizden kiri, gühahı gi-derip, sizi tertemiz yapmak istiyor!"(2)

1- Ahzab: 322- Ahzab: 33

212

yukarıdaki ayetlerde; "Sizler herhangi bir kadın değilsiniz" cümlesinin sorumluluk yükü ve ağırlığı ortadadır. gerçekten de Peygamber eşlerine; "Mü’minlerin Annesi" denir ve onlar Resul (s.a.v) efendimiz’in "temiz eşleri"dir…

Ardı ardına gelen bu iki ayet, Resulullah’ın (s.a.v) eşlerine ve ehli Beyt’e hem sorumluluk hem de diğer mü’minlere em-sal teşkil etme noktasında ayrıcalıklar verir… Resulullah’ın (s.a.v) eşleri ve ehli nezdinde, tüm mü’min kadınlara, ağır başlılık ve ciddiyet tavsiye edilir…

günümüzde ağır başlı ve ciddi olmak, bazı anlam kayıp-larına uğramış, can sıkıcı ve despotik insanlar için kullanılır hale gelmiştir ne yazık ki... oysa burada, bambaşka bir dönü-şümdür sözü edilen… Cahiliye dönemlerinde adeta bir zevk objesi olarak, sadece seks imkânı bağlamında geçerliliği olan kadın, İslam tebliği ile, insanî hasletleri olan, ruhî derinliği ve aklî kabiliyetleri ile değer bulan bir anlam kazanmıştır. Kadın, erkeklerin eğlence malzemesi, ticaret metaı olmamalıdır. o; içi kan ağlarken bile gülüp, kırıtıp, eğlendirmekle görevli bir soy-tarı da değildir… Ruhsal ve zihinsel güzellikleri hep göz ardı edilmiş kadınlar, sadece arkaik dönemlerde değil, günümüzün tüm yozlaşmış sistemlerinde de ruh ve akıl güçlerinden soyut-lanarak, sadece bedenlerinin dar alanlarına hapsedildiler ma-alesef… Kadının, kendisi ve genel olarak hayat hakkında fikir sahibi olmasını engelleyen politikalar, onu ya zevk nesnesi ya da adeta bir kuluçka makinesi şeklinde telakki ederler… oysa İslam’ın kadına bakışı, her şeyden evvel, onun akıl sahibi bir kul olduğuyla ilgilidir, iyiyi kötüden ayırt edecek, temyiz gü-cüne sahip, saygıya değer bir emanetler yüklenicisidir o…

Peygamberimizin (s.a.v) tebliğ ettiği ilahi öğretinin ilk tatbikatı, şüphesiz ki ev’inde gerçekleştirilendir. o, ev’inden başlayıp, halkalar halinde, yakınlarından uzaktakilere doğru ilerleyen bir seyirle, dalga dalga yayılan bir eğitimdi. Dolayı-

213

sıyla, bu rabbanî eğitimin ilk tatbikatı, diğer insanlar ve diğer zamanlar için, elbette çok önemlidir. İlk uygulama, sıhhatli ve dosdoğru olmalıdır ki; onlardan diğerlerine ve diğerlerin-den de zamanımıza kadar hiçbir kesintiye uğramadan devam edebilsin… eğer, dinin ilk uygulayıcıları sebatla, titizlikle ve aşkla uymasalardı bu emirlere… din, ünsiyet kazanamazdı.

Peygamberlerin, insanlar arasından seçilmesindeki hik-met de budur… mesela cahiliye insanları en çok bunun üze-rinde durmuşlardır. onlar, Peygamber’in kendileri gibi ol-masını, söz gelimi niçin bir melek olmadığını büyük sorun yapmışlardı. Hâlbuki Peygamber’in (s.a.v), insanlar arasın-dan seçilmiş olması, dinin insanlar arasında yaşanabileceğine yönelik en önemli deneyimdir.

Dinin yaşanabilirlik deneyimi; işte buradan: Peygamber’in (s.a.v) ev’inden tecrübe ediliyordu. mekke döneminde Hz. Hatice ve evlatları ile tüten ocak, Hatice validemizin vefatı üzerine kızları fatıma ve ümmü gülsüm üzerinden devam ettirilmiştir. Diğer kızlar zeynep ve Rukiye evli oldukları için, fatıma ve ümmü gülsüm evdeki kardeşler olarak, babalarını yalnız bırakmamış, çok önemli risalet şahitleridir… medine hicretinden sonra da kızlar, babalarına eşlik etmeye devam etmişler… Hz. fatıma evlendiğinde, Resulullah (s.a.v) Hz. Aişe ile henüz dört aylık evliydi… Hz. Hatice zamanında tek eşliliğini sürdüren efendimiz (s.a.v), onun vefatından sonra da uzun zaman evlenmemiştir. Bu mahzun dönemlerinde Hz. fatıma, ona o kadar ihtimam göstermiştir ki; insanları kendisine; "Babasının Annesi" (ümmü ebiha) şeklinde ses-lendirecek kadar… Hz. fatıma evlendikten sonra da, babası onun uzakta olmasına asla razı olmamış, hemen bitişiğindeki bir eve nakletmiş, bununla da iktifa etmeyerek kızının evine bakan tarafa bir pencere açtırmıştır… Babasına hep çok ya-kından şahitlik etmiş bir evlad…

214

Resulullah efendimizin (s.a.v) gerek eşleri, gerekse kızı ve torunları, onun dinini ilk anlattığı ve uygulamaları ilk tat-bik ettirdiği kişilerdi. Hz. Ali ise, bakımı ve terbiyesi küçük yaşlardan beri efendimiz (s.a.v) tarafından gerçekleştirilmiş, evliliğinden önce de zaten ev halkından olan bir kişiydi.

Bu ayet; özde Peygamber eşlerine yöneliktir. Ama genel anlamıyla müslüman kadınların, yozlaşmış toplum örnek-lerinde olduğu gibi, eğlencelik meta konumundan sıyrılıp, ağırbaşlı olmalarına yönelik bir direktiftir…

33. ayetteki "Ehli Beyt" vurgusu da öz anlamıyla Hz. fa-tıma, Hz. Ali ve evlatlarından oluşan aileye yönelik olsa da, genel olarak tüm müslümanlar için arınma ve temizlenmeye dair bir umudu ifade eder. namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek ve Allah ile Resulü'ne itaat; temizlenmenin ve arın-manın yolu olarak gösterilir...

"Ehli Beyt " kavramı ile ilgili tartışmalar, ayetteki ehli Beyt’ten kasdın ne olduğu ve Peygamber eşlerinin de ehli Beyt halkından sayılıp sayılmayacağı yönünde uzun yıllardır devam ediyor…

Pek çok Sünnî alim, zevcat-ı tahiratı da ehl-i Beyt’ten zik-rederken, şiî âlimler, ehl-i Beyt’ten muradın; Hz. fatıma, Hz. Ali ve evlatları olduğunu zikrederler, hatta onlara göre on İki İmam da ehli Beyt’in içindendir… Bizim yaşadığımız top-lumda "Ehli Beyt", özel olarak çok sevilen ve muteber tutulan bir kavramdır… Hz. fatıma ve Hz. Ali ile evlatları; Hasan, Hüseyin, muhsin, zeynep ve Rukiye için tahsis edilmiş özel bir terkiptir ehli Beyt...

Ayetleri arka arkaya okuyarak sağlanacak anlam beraber-liğinde düşünülecek olursa, hem zevcat-ı tahirata, hem ehl-i Beyt’e yöneltilmiş nasihatler ve onlara uyulduğu nispette, öv-güler vardır.

Tabii Resul’ün (s.a.v) yakını olmak, elbette yüksek bir nimet olmakla birlikte, diğer insanlara göre daha yüksek bir

215

sorumluluğu üstlenmek de demektir. efendimiz (s.a.v) bu bağlamda; "Ey Muhammed kızı Fatıma! Ey Abdulmuttalib’in kızı Safiye! Ey Abdulmuttalipoğulları! Allah’a karşı size hiçbir yardı-mım dokunamaz! Ama malımdan dilediğinizi isteyebilirsiniz!" demiştir.(1) Keza Peygamber eşlerine, oldukça sıkı ve bağlayıcı uyarıları yapan da bizzat Rabbimizdir.

yukarıdaki ayetlerde "evlerinizde vakarla oturun" şeklinde-ki ibare de çok anlamlı. Hele ki asrımızda gelişen "ev"i yok etmeye dair kurulmuş, mahremiyeti bitiren süreçte… İçin-de yaşadığımız çağ, bir haber alma ve eğitim imkânı olarak bilginin çok hızlı koştuğu, ama buna mukabil, tersinden bir imkânsızlık alanı olarak da, insanların adeta bilgilenme bom-bardımanına tabi tutulduğu bir asırdır… Bilgilendirme artık politik bir propaganda aracına dönüşmüştür. zihinler, küresel olarak pompalanan sanal bilgilendirmelerle bir çeşit sürüklen-me ağı içindedir. zihin sürüklenmelerini kurgulayanlar, dün-yayı adeta kutupsuz ve farklılıkların olmadığı, modüler bir tekrarlar dünyasına dönüştürmektedir. Bilgi ötesi çağında, bil-ginin sanal olarak üretildiği zamanlardayız. Küresel ve tekelci bir körleşme getiriyor bu süreç… İnternet ve görsel medya gibi imkânlarla kurulan haberleşme ağı, insanları o küçük dünyala-rında, evlerinin içinde dahi avlayabilmekte artık.

eskiden, ev’lerimiz vardı bizim…mahremiyetimizin kalesi gibi, içinde sakınmak istedikle-

rimizden sakındığımız evler… eskiden, evlerimizin kapıları vardı…Kapardık fenalıkların ve karanlıkların üzerine kapıları-

mızı… Kötü, kirli ve vahşi olan dışarıda kalırdı.evlerimiz, rekabet ve savaşımlar üzerine kurulmuş ka-

musal alanın el atamayacağı, kendimizi dıştan gelebilecek her türlü el atmaya karşı koruyabileceğimiz ocaklardı… evleri-

1- müslim ve Tirmizi

216

mizde doğar, orada büyür, orada kendimiz olurduk… İç dün-yamızı ördüğümüz, samimiyetle kendimiz kalabileceğimiz, içinde hiçbir yaralayıcı yarışmanın da olmadığı yuvalardı, evler… Kişinin topluma karşı sığınağı olan evlerin duvarları, bir bir yıkılıyor artık…

ve tüm bu gürültülü, küresel yıkımın karşısında, ev kav-ramı toptan ortadan silinirken, bizler hala, evdekilerin kimler olduğu üzerinden kısır bir tartışmaya devam ediyoruz.

Bu satırlar yazılırken dünya üzerinde halen devam etmek-te olan altmış üç savaş var ve bu devam eden savaşların kırk dördünde, İslam evleri yıkılıyor, imha ediliyor. evlerin içine el atan zalimler, İslam kadınları ve çocuklarını köle pazarla-rında satışa çıkarıyor. Kayıp kadınlarımız ve kayıp çocukları-mızın sayısını dahi tam olarak bilemediğimiz bu yıkımlar ça-ğında, başta filistin, Irak, Afganistan ve Çeçenistan’da, evleri-miz tank paletleri altında tarumar ediliyorlar… Biz hala ehl-i Beyt’in kim olduğunu, ölümcül inatlaşmalarla tartışıp durur-ken, devam ediyor bütün bu katliamlar… Halen dünyada on üç milyon mülteci, yani evinden atılmış, evinden çıkarılmış insan var ve bunun da on milyon kadarını İslam vatansızları, evsizleri oluşturuyor… nerede beyt? nerede evlerimiz? ve nerde ehiller? nerede evlerin kimseleri? evler yıkılmış, sahip-leri dağıtılmış… evsiz ve kimsesiz kalmışız…

fatıma; evi inşa edendi oysa… fatıma bilinci; evlerimizi yeniden ve sevginin sebatıyla kurmamızı söylüyor…

…

"Vakarna" diyor ayet. Ağırlaşmak, oturmak anlamında bir "evlerinizde oturun" talimatı… Kadının hayatın coşkuyla akan ve akarken de önüne gelen her şeyi alıp götüren bir sel gibi o güçlü akışı karşısında, ağırlaşarak oturuşmasının ve kültürün mekânı olarak ev! Sığınmanın, rahmetin, sevgi ve umudun yeşerdiği yuva anlamında ev…

217

Heyhat! modern hayat, evsizdir.

Kendini evsizlik ve ev karşıtlığı üzerinden tanımlarken, insanoğlunun elindeki son sığınağı da zapteden modern ha-yat… o modern yaşantının iki temel özelliği: Hız ve haz… Daha hızlı ve daha çok… ve tatminsizlik… zira hızın da hazzın da sonu yok… Bu bağlamda evlerimiz, dört duvar anlamıyla kadınların içeri hapsedildiği bir kısıtlamayı örgüt-lemez. Tam tersine; kıyasıya ve kuralsız rekabetin tükettiği bizlerin, savaşın ve pervasız zorbalığın kanattığı insanlığın, kendini yeniden keşfedip kurabilme şansı olarak ev… Ka-dınların, yaradılışsal merhamet eğilimleri düşünüldüğünde, selden kopup ağırlaşarak, dinginleşerek, evi yeniden kurma-ları, evi yeniden çatmaları, çekip çevirmeleri ve ocağı yeniden tüttürmeleri niçin umut olmasın?

İşte ben bu ayeti ve kadınların öncülüğünde gerçekleşe-cek "oturma" teklifini, modernizmin dayattığı tüm o evsizlik, atomizasyon ve kopukluk travmalarına karşı çok öz ve içten bir teklif olarak okuyorum…

Hz. fatıma’daki "ev kuruculuk" ve "devam ettiricilik" vasfı ve başarısı da bu kitabın konusudur. zira ehli Beyt’e "ev halkı" denmesinde bile ehemmiyet sezmemek elde değil. Bizzat Allah Resul’ü (s.a.v) tarafından kurulan bu ev; bir tür laboratuar mahiyetinde…

Kütüb-i Sitte’de faziletler Bölümü, 4494 no’lu ümmü Seleme rivayetinde şöyle bir anekdotu var annemizin: "Ben, Resulullah (s.a.v)’ın kapısında iken şu ayet nazil oldu: "…Ey Ehl-i Beyt, Allah günahlarınızı giderip sizi tertemiz yapmak istiyor…" (Ahzab: 33) Evde Resulullah (s.a.v), Ali, Fatıma, Hasan ve Hüseyin vardı. Onların üzerine siyah bir örtü (aba) bürüdü ve "Allah'ım işte bunlar benim ehli beytimdir, bunlardan günahı gider ve bunları kirlerden tertemiz kıl!" buyurdu. Ben atılıp; "Ey Allah’ın Resul’ü!

218

Ben Ehli Beyt’ten değil miyim?" dedim. Bana: "Sen (yerinde dur, sen zaten), hayırdasın, sen Resulullah’ın zevcesisin." diye cevap verdi."

fatıma; örtünün altında sevilerek bağıra basılandı… fa-tıma, babasından kalan bu sevgi örtüsünü, tüm mü’minlerin üzerine yayıyor!

Sevilmeye, ücretsiz ve karşılıksız sevilmeye ve bir mer-hamet örtüsü altında, bağra basılmaya ne kadar muhtacız… Biz evsizleri ve örtüsüzleri hüsran çağının… fatıma, sevgi ör-tüsünü, insanlığın üzerine serme bilincidir! Bu ne güzel bir örtü! ne güzel bir sığınak!

evsizlik, örtüsüzlük ne kötü, ne kadar soğuk, ne kadar üşütücü… Asrın insanları olarak, hüsran içindeyiz… Çağ, hüsran çağı… yalnızlıklar ve vefasızlıklar çağı… fatıma, evin kızı, örtünün altına alınan kız… Bazen o kadar üşüyorum ki; ne olur diyorum bazı geceler ne olur, fatıma’ya… Abanın al-tına bizi de al, çok yorulduk, çok gezindik sokaklarda, itil-dik kakıldık, çok azarlandık, evsizlik ne zor şeymiş, ne olur bizi de al abanın altına… yetimiz, garip kaldık, bizi de al ne olur…

219

fATImA’yA dokunABİlmek

Demet Tezcan

Allah Resulü'nün ailesi ve Hz. fatıma’ya dair asırlardır anlatıla gelen ortaya koydukları hayat modelinde anlatıcıya göre değişen bir iki ufak ayrıntı hariç tüm kaynaklardan muh-teşem bir hayat tasavvurunun hikâyesini dinliyoruz. Bu kut-lu insanların hayat örgülerinin çetin imtihanlarla geçtiğini ve buna karşın Hz. fatıma gibi model şahsiyetlerin tüm insanlığa mücadele, sabır, tevekkül ve teslimiyet, fedakarlık numuneleri ile direnişi ifade eder bir hayat sunduğunu görüyoruz.

ne acıdır ki, asırlardan günümüze gıpta ile hayranlık ile ve ille de övgü ile anlatılan ehl-i Beyt'in hayatının günümüz-de karşılığını bir türlü bulamadığını da görüyoruz.

madem bu kadar mükemmel bir hayattır anlattığımız-okuduğumuz o halde neden bu hayatı yaşamaya talipler de-ğil de sadece anlatıcılarız sorusuyla başlamak istiyorum.

Kutsallık atfeden anlatımların kat kat perdesi ardın-da soyutlaştırılmış fatıma’yı değil ete kemiğe bürünmüş fatıma’nın hayat şartlarını günümüzden örneklerle anla-tabilmeyi bu şekilde ona ulaşabilmeyi denemek istiyorum. günümüz dünyasında çağdaşları olduğumuz ve fakat refah seviyesi söz konusu olduğunda aramızda ciddi anlamda me-safeler oluşturduğumuz “kardeşimiz” bellediğimiz kadınlar-dan bahsetmek istiyorum. Size vereceğim çok bildik örnek-

220

lerle aramızda asırlarca en az fatıma kadar mesafe bulunan kadınlardan örneklerle bizlerin hayattan beklentisi ve hayat tasavvuru ile fatıma’nın hayat tasavvuru arasındaki uçuru-ma dikkat çekmek istiyorum.

yoksulluğun kronikleştiği bölgenin kadınlarına, savaşın, ambargonun, boykotun kadınlarına ve onların hayatlarına bir pencere açmaya çalışarak onların şahsında, onların bedenlerin-de fatıma’nın hayatının izini sürmeyi denemek istiyorum. Her türlü varlığın ve imkânın içindeki bizler mi Hz. fatıma’ya daha yakınız yoksa okyanus ötesi ve çöllerde kaybolmuş kayıp ola-rak bize uzak mesafelerde gördüğümüz kadınlar mı fatıma’ya yakındır. Bu soruya birlikte cevap aramak istiyorum. Tecrübe, yaş, beklenti noktasında ne kadar ona yakınız, ne yaparsak Peygamber kızı modeline ulaşmış oluruz ve ne yapmaya de-vam edersek bir o kadar vahiy evinin kızından vahyin kadın tasavvurundan uzaklaşırız, onu sorgulamak istiyorum.

* * *Hz. fatıma’yı salt olduğu gibi anlatmak, bulunduğu or-

tamın şartlarında izini sürmek bile erişilmez bir kadın modeli çıkaracaktır karşımıza. “o şu dönemde şöyle bir hayat yaşa-mıştı. şu şu sıkıntılara sabırla göğüs germişti” diye başlayıp bir solukta bitirebiliriz belki ve en süslü sözlerle tasvir edebiliriz kutlu nebinin kevserini. ne ki, onu överken bile kendi nefisle-rimize çıkış yolları arıyor, mazeretler üretiyoruz aslında.

Kutsiyet üstüne kutsiyet atfederek insan fatıma’da gör-mek istemediğimiz kendi gerçekliğimiz, kendi yüzleşmemiz. o da insandı ben de insanım, o da kadındı ben de kadınım,o da gençti ben de gencim diyerek kıyasladığımızda ne kadar o olabiliyor, ondan olabiliyoruz buna bakmak lazım. örnekler çoğalttıkça çoğaltılabilir. “onun da nefsî hevesleri, arzu ve is-tekleri vardı diyerek baktığımızda aslında ne kadar da yakın olduğumuzu görebilir kalbimizin ritimlerinde kalbinin ritmi-

221

ni, darlık anımızda yürek daralmalarını hissedebiliriz ama buna talip olmuyoruz. Ancak beşer yanımızla yüzleşmeye talip olabildiğimiz bir zamanda fatıma aynasında kendimizi görmeye, suretimizle yüzleşmeye hazır olacağız demektir.

Hz. fatıma ve diğer örnekler ideal kabul edilmekle birlik-te bugünkü sosyal gerçeklik temeline dayandırılarak örneklik alınmasının neredeyse “olanaksız” olduğu gibi bir yargıya gidilmesini çok üzücü buluyorum. Kapitalist felsefelerin zi-hin işgali altında nefsaniyetle hareket ediyoruz. Hâlbuki Hz. fatıma’nın dinî ve ahlâkî yaşam pratiği içerisinde bizlere an-latmak istediği şey dinin özüdür. Din hayattan kopuk olarak yaşanmaz. Din bir bütündür. ve yaşanmak için vardır.

Hz. fatıma aracılığıyla dinden bağımsız olmayan ilkeleri, aynı ruh ve yaklaşımla bizlerin de hayata geçirdiği an bizlerin yaşamı da Hz. fatıma’nın yaşamına karşılık gelecektir.

“Fatıma benden bir parçadır” buyuran kutlu nebinin bizler de bir parçası olmak istersek o parça ile aynileşmemiz, ondan olmamız gerekir. “Fatıma bendendir onu seven beni sever” buyu-ruyorsa Peygamber'in sevdiğinde bütünleşmek, hiç olmazsa taklit etmek, onun gibi olmaya çalışmak gerekmez mi?

Bizim ısrarla göz ardı ettiğimiz husus; gerek Hz. fatıma, gerekse çağa iz bırakmış kadınlar söz konusu olduğunda on-lara farklı roller biçerek kendimizi alabildiğine soyutlamamız ve bütünleşmek yerine neredeyse özenle ayrışmamız. “Ama”lı “fakat”lı mazeret cümlelerinden aramıza duvarlar örmemiz. nefisleri olan, hataları olan, gençlikleri olan, yaratılış ve cinsi-yetlerine göre arzuları olan, nihayetinde melek olmayan nefis taşıyan hemcinslerimiz. Çağlarına göre lüksleri, gerekçeleri, gelenekleri, mazeretleri, olmazsa olmaz detay unsurları sos-yal çevrenin baskılarına, dış etkenlerine rağmen Allah’ı razı edecek bir hayat ölçüsü kuran hemcinslerimiz.

222

Hayatlarında seçtikleri bir yol vardı ve bu yolun bedeli her ne ise onu ödüyorlardı. Katlanıyor, gayret ediyor, örneklik orta-ya koyuyorlardı. onca zenginliğine rağmen varını yoğunu da-vası uğruna harcadığı için ömrünün son günlerinde en yoksul insanlarla aynı sıkıntıları yaşamış bir annenin kızıydı fatıma.

İnanç ve ilkesel ahlak boyutuyla model olarak güncele taşınmayan, bir yaşam biçimi, bir duruş olarak aramızda ya-şadığı hissedilmeyen bir fatıma için, her ne kadar ismi ile ço-cuklarımızı isimlendirdiğimiz ehl-i Beyt'i ve özelde fatıma’yı kutlu nebinin evinin çiçeği kabul etsek de fatıma’yı yeterince ve gereğince sevdiğimizi söyleyemeyeceğiz.

gerek Hz. fatıma, gerek Peygamber efendimizin eşleri, gerekse diğer sahabe hanımlar günümüze ulaşan anlatımlar-dan tanıyabildiğimiz-tanımlayabildiğimiz kadarıyla yaşam tarzları, duruşları, ilişkileri, amelleri ile hayranlık oluşturup övgülere mazhar olurken bir türlü ete kemiğe bürünüp örnek alınabilir gerçek karakterler olamamışlardır. Her birinin me-ziyeti övgülerle anlatılıp nesilden nesile yaldızlı ambalajlarla aktarılırken maalesef o kadar çok kudsiyet atfedilmiştir ki bir türlü taklit edilebilir, örnek alınabilir kişiler olamamış hep do-kunulmaz kutsal varlıklar olarak gıpta ile baktığımız kutsal ve fakat “hayal” kişiler olarak kalmışlardır. Hz. fatıma da bu bakış açısından nasibini alanların başında gelmektedir. gerek evlat fatıma, gerek genç kız fatıma, eş fatıma ve gerekse anne fatıma bir türlü model alınamamış güncele taşınamamıştır.

Peygamber efendimizin kızı ile olan baba-kız ilişkisine methü senalar dizilirken öte yandan Peygamberimizin kızı-na göstermiş olduğu ilgi, davranış biçimi bir sünnet olarak yemeğe tuzla başlamak kadar olsun hayatımızda yer alama-mış hayata geçirilebilir tatbik edilir, taklit edilir bir eyleme dönüştürülememiştir. örneğin hep aktarıla gelen davranışla-rından biri olan Peygamber efendimizin Hz. fatıma’yı ayakta

223

karşılayıp onu ya yanına oturtması yahut yerini vermesi tüm siyer kitaplarında anlatılmasına rağmen günümüz babaları tarafından bir sünnet bir nebevi gelenek olarak güncelleştiri-lip uygulamaya koyulmamıştır. Peygamber'in aile ilişkisinde uygulanabilir metotlarından bir metot, bir baba modeli olarak bakılamamıştır. Bu gün kaç baba kızı kapıdan girdiğinde mu-habbetle karşılayıp yanı başına veya yerine oturtmaktadır? Aynı davranış biçimi evlat içinde geçerli; çünkü Allah Rasu-lü ve kızı her biri kendi hanesinde aynı davranış biçimi ile birbirlerine mukabelede bulunuyordu. ve yine bu gün hangi evlat “babasının annesi” dedirtecek muhabbet ve kuşatıcı bir sevgi ve ilgi ile babasına ya da annesine yaklaşabilmektedir? Ana-babaya iyi davranış Allah’a şirk koşmama emri ile “sa-kın öf bile deme” diyerek birlikte anılırken evlatlar tarafından anne-baba cinayetlerinin acımazsızca işlendiği çağımız bu baba kız ilişkisi örnekliğine kız çocuklarının diri diri gömül-düğü zaman dilimi kadar muhtaç görünüyor.

Kutsama, bir yandan hayranlık duygusu taşırken öte yandan uzak duruşu, mesafeleri koyma gibi bir tehlikeyi de beraberinde getiriyor ve bizler bugün bunu yaşıyoruz. Hz. fatıma’nın yaşantısı söz konusu olduğunda da günümüz ka-dın modeliyle fatıma’nın müslüman kadın modeli arasına-aramıza asırlarla ifade edilebilecek bir mesafe giriyor. Buna sebep kapitalist felsefenin nefsimizle ittifakıdır. nefsimiz ka-pitalist ahlakın olmazsa olmazlarını, vazgeçilmez ihtiyaçlar olarak bize dikte etmektedir. Bu sebepledir ki; her geçen gün israf selinde boğulan müslüman, Hz. fatıma’nın mütevazı aile hayatından hızla uzaklaşmıştır.

eskiden düğün sohbetlerinin vazgeçilmez konusu olan “fatıma’nın mütevazı çeyizi” artık haklı olarak sohbet konusu bile olamamaktadır. Hâlbuki günümüz yaşam standartlarına göre fantastik kalan bu hayat tarzı-çeyiz örnekliği- birebir tatbik

224

edilebilir olamazsa da ortaya koyduğu örnekliği, verdiği mesaj apaçık ortadadır: İsraftan uzak bir ev düzeni ve evliliği kolay-laştırıcı bir yöntem, ihtiyaçtan fazlasına meyletmemek, evliliğin maddi külfetini asgariye indirmek konusunda örnekliktir.

mevki makam söz konusu olduğunda imtiyaz olmadığı, varlık söz konusu olduğunda israftan kaçınıldığı göz önene alınmalıdır. İmkân, insaf, infak, merhamet, paylaşım, bütün bu değerler bir peygamber ve onun kızının hayatında karşılık bulan kavramlardır. nasıl tatbik edilip örnek alınabilir, nasıl daha güncel model olarak yaşanılası kılınır, bunların yeniden konuşulması gerekiyor.

Dünyevileşmiş Nefislerimizde Fatıma’yı Anlamamız Mümkün mü?

Haz ve tüketim kültürünün adeta köleleri olarak fatıma’nın benliğinde hürleşebilmemiz mümkün mü? yirmi sekiz yıllık kısacık bir ömre sığdırılmış örnekliğin, istikamet üzere olan bir hayat çizgisinin caddelerinde dolaşmamıza rağmen, aynı nok-tada buluşamamış, yolumuzun kesişememiş olması çok acı.

İslam’ın evrensel ilke ve ahlakından ve örnek kadın pro-filinden her geçen gün daha da uzaklaşıyoruz. Her geçen gün biraz daha dünyevileşiyor eş-evlat-anne ve kadın mode-li olarak modern hayat tarzının tüketim kültürünün din gibi dayatıldığı olmazsa olmazları arasında yok oluyoruz. Her geçen gün benliğimize biraz daha yabancılaşmayı yaşıyor, iç çelişkilerimizin akıntısında kayboluyoruz. Diğerkamlığı, hemhal olmayı, empatiyi yani kendimizi başkalarının yeri-ne koymayı güncel örneklikler de bile beceremezken kendi-mizden başkasını düşünemez kendi “en”lerimize, “olmazsa olmaz”larımıza yetişemezken nefsi arzularımızın, dünyevi telaşlarımızın içinde yanı başımızdaki aynı çağı paylaştığımız dindaşlarımız, çağdaşlarımız olan kadınların hayatıyla aramı-

225

za aşılmaz mesafeler koyarken aynı zamanda Hz. fatıma’nın hayat örnekliğinden kendimize pay çıkarma konusundaki başarısızlığımızı, sınıfta kalmışlığımızı da görüyorum. Ayrıca bu sorunu sadece kadına teşmil etmiyor erkeklerin de sorunu olarak görüyorum. İslam kadınının örnekliğinin söz konusu olduğunda da; pek çok alanda savaşta, sosyal ve kültürel ha-yatta Hz. fatıma örnekliğini erkeklerin genelde dikkate alma-dıklarını ve geleneksel yargılarının daha ön planda olduğunu fark ediyorum.

günümüz kadını ile erkeği ile nerede ise elbirliği içinde hayatımızdan uzak tuttuğumuz Hz. fatıma’nın rol modelliği aynı zamanda kadını İslam’ın kadınına biçtiği rolden, model-lik ve örneklikten de uzaklaşmak anlamına gelmektedir. Bu demektir ki; her geçen gün biraz daha seküler dünyanın çark-ları arasında kaybolmaktayız.

fatıma’nın ve çağının bugünün müslüman kadınlarınca bir hayat tasavvuru ve mücadelesi olarak bugüne taşınmadı-ğı sürece ne kadar anlatılırsa anlatılsın aile ve toplumsal ha-yatımızdaki dejenerasyon sürecektir.

fatıma ise erişilmez örneklik olmaya devam edecektir. o’nu belli günleri vesile kılarak anlatmaya çalışmak, kitap-lar yazmak, konferanslar düzenlemek çaresiz çırpınışlar ola-rak kalacaktır.

yılda on dört milyar ekmeğin üretildiği ve her gün 12 milyon ekmeğin hepimizin katkılarıyla çöpe gittiği aynı za-manda çocuklarının çöpten beslendiği ve fuhşun giderek art-tığı bu ülkede bir kısım insanların israf seli ve konfor içinde yaşarken; elindeki tek yiyeceği olan ekmeğini oruçlu olduğu birinci gün bir yoksula, ikinci gün bir yetime, üçüncü gün bir esire veren ve üç gün ailece ağzına lokma koyamadan oruç tutan -anne, eş- fatıma’nın hayatını anlamamız, empati yapa-bilmemiz mümkün mü?

226

veya neden bu kadar uzak bir hayat, bunun tek suçu an-latıcılar mı? “Anlatıya yön veren söz değil kulaktır” der yazar İtalio Calvino. Anlatıla gelen bu hayat hikâyesi örgüsünden örnek almaya çalışmayan kulak ardı eden bizler de hiç suç yok mu dersiniz?

günümüzden bir örnekle Hz. fatıma’ya nasıl dokuna-biliriz ona bakalım. etiyopya (Habeşistan)‘da yaşayan gen-do halen fatıma gibi iki taşın arasına avuçla koyduğu tahılı ezerek günlük ununu yapmaya, her gün Afrika’nın kızgın çölünde 16 kilometre yürüyerek beş yetimine su taşımaya çalışıyor. ve bu kadınların pek çoğu bizlerin bu gün kanse-rojen diyerek hayatımızdan çıkarmaya çalıştığımız plastik su kaplarından bile mahrum siyer kitaplarından kırba olarak ta-nıdığımız hayvanın derisinden yapılma su tulumlarında su taşıyor. Bütün evi bir göz sazdan çalı çırpıdan ibaret tamda Hz. fatıma’nın anlatılan çeyizi gibi bir minder, bir yastık, bir tencereden oluşan ev eşyası ile bu gün bu çağda hayat müca-delesi veriyorlar. müminler kardeştir sorumluluğu içinde bu gün gendo’nun ve onun kaderini yaşayan milyonlarca kadı-nın hayatındaki yoksulluğun, açlığın, eğitimsizlik ve sağlığı-nı kaybetmek gibi sayısız mahrumiyetin etkilerini ne kadar bilebiliyoruz? öğrenmek ve fatıma olabilmek için ne kadar gayret sarfediyoruz? şu gerçek bilinmelidir ki, gendo’ya ve gendo gibi kadınlara ne kadar yakınsak fatıma’ya da o kadar yakınlaşabiliriz. Bu gün gendo’nun ve onun kaderini yaşa-yan yoksulluğun kadınlarının hayatını ne kadar bilebiliyor, bilmek için gayret gösteriyoruz? göz ardı etmemiz sorumlu-luklarımızdan kurtarıyor mu bizi? filistin’de tabi tutulduğu boykot duvarı içinde açlığa, ilaçsızlığa, taşı taş üstüne koya-cak inşaat malzemesinden yoksun bırakılan kadına, çeyizli-ği olmayan genç kızlara yakınlaştığımız ölçüde fatıma’nın hayatına da bir nebze olsun yakınlaşabiliriz. Bu kadınların

227

hepsi de içinde bulundukları çetin hayat şartlarına rağmen çocuklarını İslam terbiyesi üzerine yetiştirmeye, inançlarını yaşamaya ve yaşatmaya çalışıyorlar. gıda yardımı karşılı-ğında dinlerini-namuslarını satın almaya çalışan sömürgeci-emperyalist güçlere karşı açlıktan ölümü tercih ediyorlar.

Sömürgecilerce Habeşistan’dan bölünmüş ülkelerden birinde kadın içinde bulunduğu tarife sığmaz yoksulluğuna rağmen kendilerine yardıma gelen insanları görür görmez ısrarla istediği şey çocuklarına yiyecek değil bir cami olmuş-tur. Kadın kumların çevresinin küçük küçük taşlarla çevrile-rek evcilik oyunu oynamak için yapılmış hissi uyandıran bir alanı göstererek: “Burası bizim camimiz burada bayram na-mazı kıldık biz müslüman bir milletiz, bize cami yaptırın.” isteğinde bulunuyor. Habeşistan İslam’ın tarihî süreci içinde ilk hicretin gerçekleştiği ülke. fatıma’nın da kız kardeşinin içinde bulunduğu hicret kafilesinin ulaştığı ve İslam'ı ulaştır-dığı topraklar. o günden bu güne değişen çok şey yok aslın-da. Halen hak ile batıl mücadelesinin batıl güçler karşısında sürdürüldüğü topraklar ve bu topraklarda varlık mücadelesi veren ,inancını-imanını korumaya çalışan insanların beldesi.

28 yıllık ömrü olan fatıma’yı yaşı kadar yaşarken ve onun yaşını-ömrünü geride bırakan yaşlara sahipken haya-tımızın bir cüzinde fatımalaşamamak elbette çok acı. Bu gün fatıma’nın yaşında olup bekâr olan kızlarımız ve evli kadınla-rımız ve onun yaşından büyük yaşlarımızla bizler yaşıtlar ve onun yaşını yaşamışlar olarak ne kadar aynı dinin hassasiyet ve olgunluğuna sahibiz? o’nun yaşam inancı ve mücadelesi-nin yüceliği ile bizim yaşam felsefemiz ve pratiğimiz arasın-daki çelişkili durumu Kur’an'dan çıkarımla durumu -tespit için- karşılaştırmak gerekir.

onun hayattan beklentisi ve bizlerin beklentisinin arasın-da uçurumlar var. onda haramdan korunmayı görüyoruz.

228

Dilin, elin, gözün tüm azaların korunmasını ve bu korunağın kalbe nüfuzunu, temiz ve pak kalabilmeyi, bu temiz ve pak kalp ile Allah’a ulaşma gayretini. eş olarak, anne olarak, evlat olarak temiz kalabilmenin örtülerine bürünen ve bu manevi örtülerle kendisi olabilen fatıma’yı görüyoruz.

evet o bir Peygamber kızıydı, Peygamber'in dizi dibinde vahyin birinci ağzından muhatabı, talebesiydi; ancak Pey-gamber kızı olmasının kendisine dünya ve ahirette imtiyaz kazandırmayacağını yine Peygamber babanın ağzından bizzat işitiyordu. modern çağın her türlü imtiyaz ve imkânlarından maksimum derecede yararlanma yarışındaki bizler için fatıma’nın aile yaşantısı gerçekçi bir örneklik teşkil eder mi acaba? Tüm derdi hanımının çocuklarının beklentisini karşı-layabilmek ve “en” hayatı onların ayaklarına serebilmek için gece gündüz çalışan baba ile Hz. Ali arasında bir bağ kurabi-lir miyiz mesela?

Her şeyde bireyci anlayışımızı öne sürerek, “çekmek zo-runda değilim” diyen bizler, fatıma’nın çilerlerle, acılarla ol-gunlaşarak zenginlik ve asalet kattığı aile hayatına benzer bir aile hayatını oluşturabilir miyiz acaba?

Allah Resulü’nün aile hayatına, fatıma’nın aile hayatına bir nebze olsun yaklaşabilir miyiz?

fatıma aynasında suretimize bakmayı, hayatından haya-tımıza köprü kurmayı denemeyi öneriyorum. Sırat köprüsü-nün -kıldan ince kılıçtan keskin- tasvirinde fatıma’ya gide-cek yolu, köprüden geçecek eylemi, hayat tarzını, istikameti, cesareti maalesef amel sayfamda bulamıyorum. verilebilecek pek çok örnekten ve verilmiş bu örneklerden hareketle yaşa-yamadığımız, ulaşmadığımız, uzlaşmadığımız bir hayat tar-zına yeni övgüler dizmek ve araya biraz daha mesafe katmak yerine Hz. fatıma’nın şahsında kendimize özeleştiri yapmayı sorgulamayı yeğliyorum ben.

229

Bİr kAdIn modelİ olArAk HAzreTİ fATImA

Cihan Aktaş

-İran Örneği-

I- Gökteki yıldızlar kadar uzak, yine de yakın...

Kimliğimizi oluşturan sayısız etken var. Bugüne duydu-ğumuz güvensizlik oranında geçmişe daha sık başvurma ihti-yacı duyuyoruz. zamanın yıprattığı ya da tanımayı zorlaştır-dığı olguları ve kavramları yenilemek, yeniden tanımak için, bunların kaynağına dönmeye çalışıyoruz. modernizm karşı-sında duyduğumuz özgüvensizlik oranında da bir müslüman kadın modelini izleme endişesi taşıyoruz. “müslüman kadın” günümüzde pek az olgu ya da temsilin olabileceği kadar, İslam’la ilgili tartışmaların odağında yer alıyor. İslamiyet’in kadın konusunda gerçekleştirdiği devrimleri öğrenmenin en uygun yollarından birisi, Peygamberimize yakın olan kadın-ların hayatını tanımak. Hz. Hatice, Hazreti fatıma, Hz. Ayşe ve Hazreti muhammed’e yakın olan öteki kadınlar nasıl bir hayat sürdürdüler... onları kutsal bir hale içinde tutan per-delerin arkasında yaşadıkları hayatı daha iyi tanımak, tarihi olabildiğince doğru okumayı gerektiriyor.

230

Bu seçkin kadınların hayatlarının ibretli levhaları, tarih boyunca, ağırlıklı kültürel eğilimlerin taleplerine göre okun-muş, yorumlanmışlardır. İçinde yaşadığımız dönemde, kay-naklara başvurduğumuzda, onları günümüzün taleplerine göre tanıyacak bir kavrayışa sahip olmamızın önemi açık.

Bu tanıma isteği nedeniyle 80’li yılların başlarında Haz-reti fatıma ve Hz. zeynep’le ilgili iki biyografi çalışması yap-mıştım. o yıllarda Ali şeriati’nin "fatıma fatıma"dır isimli kitabından yapılmış kısa tercümeler kanalıyla karşıma çıkan fatıma tasvirleri, bana dönemin kadın meseleleri tartışmaları açısından da çok çarpıcı görünmüştü. şeriati’nin Kevser Su-resi ile ehli Beyt arasında kurduğu bağlantı, bu surenin kız çocuğu sahibi olduğu için Peygamberimizi ebter yani soyu kesik olarak adlandıran cahiliye toplumu seçkinlerinin soy sopla ilgili kaygılarını cahiliye kültürüne bağlayan yorumları, fatıma’yı daha yakından tanımak için yeni okumalara yön-lendirmişti beni.

Dini ve devrimci söylemlerin Hazreti fatıma’dan ilham almak suretiyle ideal müslüman kadına dair kurduğu söy-lemlerde, bu değerli kadını gözlerimizin önünde canlandır-mayı zorlaştıran bir kusursuzluk boyutu vardır. fatıma’nın kişiliğinin diğer kadınların asla ulaşamayacağı ruhani, kusur-suz, meleksi bir varlık olarak tasviri, sıradan kadınların onu yakın bir model saymasına bir engeldir. Rivayetlerin tanıttığı Hazreti fatıma o kadar kusursuzdur ki, neredeyse göksel bir varlıktır. Kusurlar ve beşerî zaaflarla dolu bir hayat sürdür-mekte olan çağımızın müslüman kadını bu durumda bazen, hiçbir zaman ulaşamayacağı bir yerde gördüğü ideal kadının bir tarafta beklemesini tercih etmektedir. fatıma yine hayatın-da bir yer tutmaktadır tutmasına, fakat artık bu yer gündelik hayatın yol açtığı zaafların ve kaprislerin dokunamadığı mu-hafazalı bir alan olmalıdır.

231

Sanki her seferinde “müslüman kadın kimliği” konu ol-duğunda söze fatıma ile başlıyor, bir zaman dolaştıktan son-ra yine ona dönüyoruz. Her seferinde döndüğümüz kişinin aynı kişi olup olmaması da bize bağlı. Arketiplerin önemi, biz onu kavradığımız ölçüde açığa çıkmaktadır. fatıma’ya ilişkin kavrayışlar da bu nedenle bazen birbirinden çok farklı ola-bilir. Kiminin itaatkâr kadın örneği olarak gördüğü fatıma, kimine göre uzlaşması kolay olmayan bir kişiliğe sahiptir.

Bu bağlamda Ayetullah Humeyni’nin şu sözleri dikka-te değerdir: “fatıma (r.a.) öyle bir kadındır ki düşüncesi ne olursa olsun herkesin onun hakkında söyleyebileceği bir şey vardır, ama yine de bu söylenenler onu takdir etmeye yetme-miştir. vahiy ailesinden gelen hadisler ise yalnızca okuyanla-rın düşünce seviyesine göre anlaşılabilmiştir. Çünkü denizi küpe doldurmak mümkün değildir. Herkes ne söylemişse kendi seviyesine göre söylemiştir, o şahsiyetin seviyesine göre değil.”(1)

Ayetullah Humeyni’nin fatıma üzerine bu sözleri şu açı-dan da önemli: İran Devrimi’nin ardından birkaç yıl geçtikten sonra Humeyni, bütün dünyada 8 mart’ta giderek daha yay-gın olarak kutlanmaya başlanan Kadınlar günü’nün yerine müslüman kadınlar için, Hazreti fatıma’nın Doğum günü-nün bir kutlama günü olarak kabul edilmesini önermişti. Bu öneri kuşkusuz fatıma’nın şia kültürü içinde tuttuğu yerle yakından ilgilidir. fatıma, şia mezhebinin masum kabul ettiği 14 şahsiyet içinde bulunan tek kadındır. İran Devrimi’nden önce de fatıma toplum içinde kuşkusuz büyük bir saygıya sahip bir kadındı ve kadın meselelerinin ele alınışında toplu-mu derinden etkilemekte olan en önemli kutsal figürlerden biriydi. İran Devrimi sırasında olsun, devrimi izleyen yıllarda

1- Humeyni, 1990; sf. 209

232

olsun, bu figür, kızı zeynep ile birlikte kadınları Devrim’in gerçekleştirmek istediği amaçlar için mücadeleye çağırmada etkili modeller olarak gündemde kaldılar. Devrim’in başla-rında doğan çocukların adları ya fatıma ve zehra olurdu, ya da zeynep. fatıma üzerine sayısız kitap yazıldı, fatıma’yı ör-nek almak üzere sayısız kadın derrneği kuruldu. ülkenin tek kadın üniversitesinin adı ise “ez-zehra üniversitesi"dir.

Bu ilgi yoğunlaşmasına karşılık kuşkusuz fatıma konu-sunda modernist yazar ve ulema ile geleneksel yazar ve ulema arasında görüş farklılıkları eksik olmamıştır. Ali şeriati’nin -kıs-men massignon’dan etkilendiği söylenebilecek- fatıma yorum-ları, müslüman kadını toplumsal bir birey olarak tanımlarken, Ayetullah Cevadî Amulî gibi geleneksel ulemanın fatıma’dan kaynağını alan yorumları, kadını "anne" ve "eş" konumlarıyla aile hayatı içinde tanımlama eğilimini sürdürdü.

fatıma’nın çağdaş İran kadını için en doğru model olarak gösterilmesi nedeniyle, onunla ilgili olarak oluşturulan tasvir-lerde zaman içinde bir çeşitlenme meydana geldiği söylenile-bilir. Prof. münire gürci, Hazreti fatıma’nın güncel bir model olabilmesinin, “eğer şimdi hayatta olsaydı, nasıl yaşardı, ne yapardı?” gibi sorulara verilecek cevaplara bağlı olduğunu düşünmektedir: “Çünkü, bütün zamanlarda sabit olan bazı ilkeler ve usuller vardır; teknikler ve araçlar değişse bile bu ilkelerin ve usullerin varlığının korunması, muhtevada sabit kalınmasını sağlar. fatıma tefekkür ehliydi ve zamanın yöne-timinin meşruiyetini sorgulamıştı. fedek dolayısıyla yaptığı itiraz bir simgeydi. Ayrıca tek başına Hazreti fatıma’nın mo-del olması hiçbir zaman yeterli olmaz; Hazreti fatıma, Haz-reti Ali olmadan iyi değerlendirilemeyeceği gibi, tek boyutlu olarak yorumlandığında da yeterince anlaşılmaz.”(1)

1- gürci, 1999

233

II- Fatıma’yı model alıp, Oşın’ı izlemek...

günümüz dünyasında model sunumunun en etkili yolu, kitle iletişim araçlarıdır. İran devriminden sonra topluma Hz. fatıma’nın şahsında billurlaşan ideal kadın modelinin sunu-mu yönündeki kaygı, radyo, televizyon ve ayrıca sinema gibi halkı doğrudan etkileyen kanallarda daha farklı profilleri olan ve dinî idealler bakımından kusurlu kadın tiplerinin son dere-ce sınırlı olarak gösterilmesi gibi bir sonuç ortaya koymuştur.

İran’da devrimden sonra sinemaya verilen önem dikkate alındığında, örnek kadın modelinin bu kanalla sunulması-na özel bir dikkat gösterileceği tahmin edilebilir. Sinemanın ilk dönemlerinde erkek şahsiyetler hatalı ve kusurlu olarak gösterilirken, kadın tiplerinin olumsuz özellikler taşımaması yönünde belirgin bir dikkatten söz edilebilir. ya da kadınla-rın tasvirinde daha az hata riski barındıracağı düşünüldüğü için olsa gerek, kadının mazbut bir anne ve ev kadını olarak sunumu tercih edilmiştir. Bu sınırlı alanda bile kadın kişili-ğin kusurları nedeniyle topluma yanlış mesaj sunulacağı en-dişesi, kadın kahramanların çok benzer, durgun, tepkisiz ya da benzer tepkiler veren tipler olması gibi bir sonuç ortaya koymuştur. Bu sonuç eleştirmen şehla lahici’ye göre devrim öncesi sinemasının “takvasız bebeği”nin, devrim sonrası si-nemasının ilk dönemine "takvalı bebek" olarak intikal etmiş olması demekti.(1)

Sinemada kadının tasviriyle ilgili kurallar ve konu alınan kadın tipleri, topluma sunulmak istenen kadın modelinden bağımsız düşünülemezdi.

İdeal kadın modeli elbette, herkesten önce Hazreti fa tıma‘dır. Devrime bağlı ve dindar kadınlar, hayatlarının her

1- lahici, 1997, s.170.

234

alanında Hazreti fatıma’yı örnek aldıklarını söylerler. Ancak Hazreti fatıma’ya her kadının kendi bulunduğu noktadan bak-tığı da bir vakıadır. Bu bağlamda 1988’de Hazreti fatıma’nın doğum günü tarihinde kutlanan Kadınlar günü’nde geçen bir hadise dikkat çekicidir. Bu kutlama günü dolayısıyla radyo spikeri Tahran sokaklarında rastladığı kadınlara ideal edindikleri, benzemeye çalıştıkları kadınların kimler olduğu-nu sormuş ve soru sorulan kadınlardan biri televizyonda o sıralarda yayınlanmakta olan Japon dizisinin kahramanı oşın gibi olmak istediğini söylemişti. “evden uzak yıllar” adını taşıyan; yoksul, yalnız ve masum bir kız olan Japon sinde-rallası oşın’ın hayat mücadelesini anlatan dizi, televizyonda gösterildiği süre boyunca İran’da büyük ilgili görmüştü.(1)

Spiker oşın’a benzemek istediğini söyleyen hanıma, “neden Hazreti fatıma’ya değil de oşın’a benzemek istedi-ğini” sorunca, Hazreti fatıma’nın “ayrı bir zamanın ve dün-yanın insanı olduğu” gibi bir cevap almıştı. o sırada radyo dinlemekte olan Ayetullah Humeyni, Hazreti fatıma’nın ve diğer büyük müslüman şahsiyetlerin dolayısıyla da İslam’ın değerlerinin zaman üstülüğüne kayıtsız görünen bu cevap-tan rahatsız olarak, söz konusu programın sorumlusunun cezalandırılmasını istemişti. Bunun üzerine programdan sorumlu müdür, müdürlük görevinden uzaklaştırılmıştı. Bu hadiseye değinen marılyn french’e göre ise, “öfkelenen Hu-meyni program sorumlularının tutuklanarak idam edilme-lerini” emretmiştir.(2)

Hakikatte "oşın" hadisesi İran’da devrimcilerin izledik-leri kültürel politikaların etkilerini sorgulamaları için uyarıcı bir mesaj olarak okunabilirdi ki bu bir ölçüde gerçekleşmiştir

1- Rıza Sadr, 19882- french, 1993; sf. 86

235

de. Savaşın bitmesinin ve Ayetullah Humeyni’nin vefatının ardından gelen birkaç yılda, kültürel şablonların muhtevası-na ilişkin tartışmalarda olsun, bu şablonların halk tarafından karşılanma biçimine yönelik değerlendirmelerde olsun, dev-rimciler arasındaki görüş farklılıkların ciddi içerikler kazana-rak tartışılması sürmektedir.(1)

İranlı herhangi bir ev kadını için Japon dizisinin modern bir hüviyet taşıyan kahramanı oşın, yıllarca her türlü kanalla ideal müslüman kadın olarak Hazreti fatıma’yı ileri süren bir devrimin onuncu yılına girdiği bir dönemde, neden sokaktaki “sıradan” kadına ideal olarak görünüyordu?.. Belki de bu so-runun cevabını Hazreti fatıma’nın şia geleneğindeki başat ve karizmatik konumuna devrim sürecinde ilave edilen söylem-lerde aramak gerekir. fatıma vaazlarda ideal kadın kişiliğinin temsili açısından yüceliği vurgulandığı oranda model olarak silikleşmektedir. Bir taraftan gündelik hayatın en ince ayrıntı-larına kadar sokulmak istense de taşıdığı kutsallık nedeniyle, bu ince ayrıntılara sadece genel bir ifadeyle yaklaştırılmış ol-maktadır. oşın ise gündelik hayatının meseleleri ve açmazları bakımından daha kolay, mesuliyetsiz ve risksiz bir özdeşleşme sağlamaktadır. oşın’ın kayınvalidesiyle ilişkilerindeki mese-leler, ekonomik bağımsızlığına kavuşmak için verdiği zorlu mücadele sonunda başarılı bir iş kadını olması, kayınvalide-lerinden yakınan, ekonomik yetersizlikten ve gelecek güven-cesinden mahrum olduğunu hisseden kadınlar için cazip bir özdeşleşme planı sunmaktadır. Hazreti fatıma nasıl görülmek-tedir öyleyse? Kişiliğinin diğer kadınların asla ulaşamayacağı ruhani, kusursuz bir varlık olarak tasviri, sıradan kadınların onu yakın bir model saymasına bir engeldir. fatıma, günümü-ze ulaşan rivayetlerin de gösterdiği kadar mükemmel bir ka-

1- Aktaş, c., 2000

236

dın sayılmaktadır kuşkusuz, ama ilahi nitelikleri dolayısıyla da ulaşılmaz bulunmaktadır. Bir modelin istendiği oranda hayata katılamaması, tarihî kişiliklerin tıpkı tarihî olaylarda olduğu gibi tek taraflı yorumlanmasına da bağlanabilir.

vasat popüler film ve dizi seyircisi açısından, Hazre-ti fatıma’ya dair tek bir okuma biçimi üzerine kurulan bir modelin, bu okuma biçiminin ya da üslubunun siyasal ve sosyal plandaki yorumlarından duyulan memnuniyetsizlik nedeniyle de inandırıcı bulunmaması hatta bu inandırıcılık yönünde hiç kafa yorulmaması mümkündür. Bu, oşın hayra-nı seyircinin fatıma’ya saygı duymadığını göstermez; seyir-ci fatıma’yı hayatının başka alanlarında büyük bir saygıyla hatta sevgiyle muhafaza etmektedir. mesela, dinî konularla çok ilgili olmayan pek çok kadın, Hazreti fatıma’nın doğum gününü Kadınlar günü olarak kutlamayı benimsemiştir. laik görüşlere yakın pek çok kadın, fatıma’nın ölüm yıl dönü-münde matemi ifade eden ritüelleri sahiplenebilir. Sinema ve televizyon starları ekranlardan gelip geçerler, fakat fatıma sabit bir yıldızdır. Hayatî değeri olan pek çok sembol ve an-lamın hızla değiştiği bir çağda güven uyandıran bir yanı olan bu değişmezliğin ifadesini yansıtma konusunda sinemaya bir dereceye kadar güvenilebilir. fatıma televizyon dizilerinde inandırıcı bir şekilde canlandırılabilse bile, her bakımdan ni-celiğine çok kolay karar verilemeyecek bu temsilin, oşın’la karşılaştırılamayacak bir kutsallıkla birlikte gerçekleşmesine özen gösterilmelidir. Tam da bu kutsal hava nedeniyle, tıp-kı Mukaddes Meryem filminde Hazreti meryem’in temsilinde olduğu gibi kutsal kadını canlandıran kahraman, sıra dışı, koruma altında ve etrafı haleli bir kişilik olarak gösterilecek-tir. oşın ise özdeşleşme imkânı sunan sıradan bir ölümlüdür; sempatik ama kusurludur, güçlü olmakla birlikte yine de za-aflarla malul olması nedeniyle inandırıcıdır.

237

Sözgelimi, Kevser Sineması şenlikleri gibi Hazreti fatı-ma’nın doğum günü münasebetiyle düzenlenen etkinlikler, kadınların sinemada İslamî kültüre uygun bir şekilde yer al-maları ve kadın sinemasının Hazreti fatıma’dan ilhamla yük-sek derecelere ulaşması gibi temennilerle sürmektedir. ne var ki yukarıda işaret ettiğimiz nedenlerle, televizyon ve sinema kanalıyla fatıma’nın bir model olarak ortaya konulması yö-nünde başarı gösterildiği de söylenemez. Kutsallık atfedilen kişilerle ilgili çekilen filmler, bu şahsiyetlerin kutsallığının perdede ve ekranda korunması kaygısıyla özelleşerek, oşınlı dizi ve filmlerden farklı bir alan oluştururlar. zaman içinde görülecektir ki model konusunda asıl problemli olan, fatıma ile oşın’ın mukayese edilmesine kapı açan indirgemeci, po-pülist yaklaşımlar olmuştur.

Televizyon filmlerinde ve dizilerinde ağırlık kazanan, ge-nellikle ev işleriyle meşgul, kendini ikinci cins olarak kabul ettiğini davranışlarıyla ortaya koyan karakterlerle topluma kadın ve aile konularında yanlış mesajlar gönderilmesi, gerek kadın dergilerinde gerekse kültürel ve sanatsal etkinliklerde her zaman eleştiri konusudur. Bu film ve dizilerde kadın tip-lerinin aciz, cahil, zayıf kişilikli, erkeğinin gölgesinde, sadece ev hayatı içinde bir karakter olarak tasviri, zen-i Ruz (günün Kadını) dergisinde şöyle eleştirilmekteydi: “Bu filmler kase-te alınıp da yabancı ülkelere gönderilseydi, düşmanlarımız İranlı kadına ve aileye karşı propaganda yapmak için bunlar-dan daha iyi bir kaynak bulamazlardı.”(1)

Televizyon yönetmeni Sonya Poryamin’e göre, ‘80’li yıllar boyunca sinemada iki tip kadın konu edilmiştir; biri, erkeği-nin emrinde bir zavallı olarak gösterilen kırsal kesim kadı-nı, diğeri ise entellektüel sinemacıların öne sürdüğü feminist

1- zen-i Ruz, 1990

238

kadın. Bu yıllarda sinemada şühedanın anneleri, bacıları ve eşleri konu alınmıyordu. filmlerde mekân olarak kullanılan ortamlarda Batı tarzı teşrife gidiliyor ve ilişki biçimleri de Batı tarzı ilişkileri andırıyordu. ülkedeki bütün evlerin Avrupa-lıların ve Amerikalıların evleri gibi döşendiği farz ediliyor-du. Bu arada kadına başörtüsü takılınca dinî manada bütün mesele halledilmiş sayılıyordu. model oluşturma amacı taşı-yan sinemacılar bile başörtüsünü korumakla birlikte kadını bu alanda en aşağı seviyede ve en ters cihetleriyle müslüman kadınlara örnek olarak sunuyorlardı. Birkaç kadın ve erkek oyuncuyu kamera karşısına geçmekten alıkoymanın dışında, devrimin değerlerinin sinema ve televizyon gibi son derece tesirli toplu iletişim araçlarına tatbik edilebilmesi yönünde bir başarı sağlanamamıştı.(1)

şair ve yazar zehra Rahneverd, sinemada eksik olanın tarihî simalar değil, devrimden sonra şahsiyetlerinde ve konumların-da önemli değişiklikler meydana gelen İranlı kadınlar olduğunu ileri sürüyor ve soruyordu: “neden önümüzde somut örnekler varken, tarihe bakışı yeğliyoruz? Daha ziyade soyut çalışıyoruz, somutla ilgilenmiyoruz. Bu tarihe bakış açısıyla kadını karar verebilen bir kişilik gibi değil de bir tepki unsuru gibi algılıyo-ruz. Her zaman televizyonda erkeği kitap okur vaziyette, kadını yemek pişirirken veya sebze ayıklarken görüyoruz. niye kadını ille de aşçı ya da duygusal ve kargaşa çıkartmaya meyyal bir un-sun olarak göstermekte ısrar ediyoruz ki?...”(2)

Popüler kültürün aktörleri starlaşırken, kendine mahsus şartları ve atmosferi de oluşturuyorlar. Sinema starları bazen toplumsal modaların öncülüğünü yaparken, bazen de toplum-daki dalgalanmaları ve yeni eğilimleri yansıtmakla kalıyorlar.

1- Poryamen, 19942- Rahneverd, 1996; s. 46

239

İran’da bir sinema starının topluma model olarak sunulması-nı mümkün kılacak bir medyanın varlığından söz edilemez. Sinema starları olarak bilinen Hediye Tehrani ve niki Keri-mi gibi oyuncularla ilgili magazin haberleri, fısıltı gazeteleri dolayımıyla konuşulur. esasında İran sineması en başından, starları yönetmenler olarak tasarlanmış, o şekilde gelişmiş bir sinemadır. filmleri gişe rekorları kıran kadın oyuncuların modelliği, geçici esintiler gibi algılanır. model, her zaman ön-celikle Hazret-i fatıma’dır, ehli Beyt’in öteki kadınlarıdır. şu var ki Hazret-i fatıma’nın modelliğini öne sürenler, kültür ve kimlik kurma politikalarının sonuçlarından memnun olmadık-larını sıklıkla dile getirirler. Bu konuda da başlıca hata sanki sinema ve televizyonun kullanımındaki zaaflarda aranmalıdır. Hazret-i fatıma’nın sinema ve televizyonda yeteri ve gerektiği kadar işlenememesi, onun genç nesiller tarafından umulduğu ölçüde bir model olarak alınmamasının bir sebebi sayılır.

Bunların yanında fatıma’nın kültür ve kimlik kurma politikaları bağlamındaki sunumunu problemli bulanlar da vardır. onlara göre yanlışlık, bu yüce şahsiyetin popüler kül-türün sunduğu modellerle yarıştırılmasıdır. yüzyıllardan bu yana sabit bir yıldız olarak müminleri aydınlatan fatıma’nın model olarak sinema oyuncuları ile mukayese edilmesinde bir yanlışlık vardır.(1)

Popüler kültürde hızla sürüme sokulan ve tezlikle tüketi-len, çok da üzerinde düşünülmemiş yaygın klişelerdir. Kutsal, ideal model gösterilemediği için oluşan bir boşluk vardır ve bu boşluğu doldurma çabaları da yetersiz ve tereddütlüdür. İdeal olan, model olarak alınan bir filmde herhangi bir insan gibi canlandırılamıyorken, yerine ikame eden de inandırıcı-lıktan yoksun bulunmaktadır.

1- Aktaş, C., 2006

240

III- Fatıma’nın Ayırıcı Özellikleri

Bir açıdan bakıldığında vahyin ışığında yetişmiş bütün müslüman kadınlar tek kişi gibi görünüyorlar. Daha yakın bir incelemede her birinin yetişme şartlarından, mizaçların-dan kaynaklanan kişilik özelliklerini ayırt edebiliyoruz. Hz. Hatice’yi, kendinden on beş yaş küçük bir erkeğe evlenme teklifi edebilecek kadar kendine güvenen, dulluk kimliğinin bir leke gibi yüzünde okunmasına izin vermeyen onurlu bir iş kadını olarak seçiyor, Hz. Aişe’yi İfk vakasında, yalnız bıra-kıldığı halde Allah’a duyduğu güvenle direncini koruyan bir genç kadın olarak tanıyoruz. fitne-fesat söylemleriyle leke-lenme korkusu yaşayan her kadın, Aişe’nin İfk vakası sırasın-daki metanetinden bir şeyler öğrenebilir.

fatıma’nın kültürümüzde mevcut profili ise iffetli, me-lankolik, sabırlı, çilekeş, kanaatkâr, dirençli, akıllı bir kadın ve sadık bir evlat ve eş portresi sunuyor bize. neşeli olmasını beklemiyoruz. o çok daha küçük yaşta, “Babasının annesiy-di”. Bu yüzden de belki hayatı çok yoğun yaşadı ve erkenden yaşlandı. otuz yaşını bulmadan bu dünyaya veda etti.

fatıma, sürdürdüğü hayat tarzı açısından şifahi kültü-rümüzün sürekli hatırlattığı erdemli anamızdır. yazılı ya da şifahi kültürün anlattığı fatıma’nın günümüz kadınları için örneklik teşkil edecek özellikleri hangileridir?

fatıma, Son Peygamber’in kızıdır her şeyden önce ve kahraman, yiğit, bilge Ali’nin de eşidir. Ali şeriati fatıma’yı bir evlat, bir eş, bir anne olarak incelemiş ve onun değerinin bütün bu niteliklerinin ötesinde, fatıma olarak kişiliğinde aranması gerektiğini söylemiştir.

Kuşkusuz bu retoriksel bir açıklama çabası. Kimliğimiz gibi kişiliğimiz de sayısız öğeden oluşuyor. Kendimizi tanı-mak istediğimizde tarihin, toplumun ve coğrafyanın verile-

241

rine başvuruyoruz. Bugün bize yetmez olduğunda geçmişe uzanıyor ve tarihin loş koridorlarında bize ışık tutacak aydın-lık simalar arıyoruz.

80’li yılların ortalarında Pangaltı’da mor Çatı’da, şirin Tekeli’nin de bulunduğu bir ortamda, müslüman kadınlar olarak fatıma ve zeynep gibi kadınları farklı açılardan tanı-mamızın öneminden söz ettiğimi hatırlıyorum. Çünkü flora Tristan ve mary Wollstonecraft gibi feminist öncü kadınları akıl, emek, üretim ve iffet gibi konulardaki kimi eleştirileri ve önerileri nedeniyle ne kadar takdir etsem de, müslüman bir kadın olarak ayırıcı nitelikleri olan başka bir hayatın, farklı bir kadın kişiliğinin izini sürmem gerektiği inancını taşıyordum. Ayrıca ülkemizde veya kültürümüzdeki kadın meselelerini bütünüyle Batılı kaynaklardan yararlanarak tartıştıklarını gördüğüm feminist kadınlara, bu aşina müslüman kadınların kişiliklerinin bana çok çarpıcı gelen özelliklerini anlatmam gerektiğini düşünüyordum. Sözgelimi zeynep’in hayatının Sofokles’in Antigone’sinden geri kalan bir yanı yoktu. fakat ülkemizin entellektüelleri bu müslüman kadının hayatını ta-nımayı o kadar da önemli bulmuyorlardı.

Cezayirli yazar Asiya Cabbar fatıma’yı “medine’ye ha-yır diyen kadın” olarak anlatmaktadır. Babası da mekke’de "hayır!" diyen ilk kişi olmuştu. Hazreti muhammed (Sav.) “Hayır!”ıyla cahilî bir toplumu değiştirerek, büyük, evrensel bir açılımı olan bir medeniyetin kurucu kadrosuna dönüştü-ren kişidir.(1)

Tarihin yol verdiği sahnelerde gördüğümüz kızı fatıma ise, daha çok hüzünlü, küskün, melankolik biri olarak gözle-rimizin önünde canlanıyor.

Ali sanki fatıma’ya göre daha esnek ve ılımlı bir mizaca sahipti, öyle görünüyor bana. onlar melek değildi, bazen tar-

1- Djebar, 1992; sf. 62-81.

242

tışıyorlardı, küskünlüklere yol açan anlaşmazlıkları oluyordu Peygamberimiz bir gün Hazreti Ali’yi evden uzakta, bir toz çukurunda bulur ve ona “tozdan adam” diye takılır ya... Ba-zen de fatıma babasına yaşadığı hayatın güçlüklerinden söz eder. Ali ile aralarında bir aşk, bir ufuk birliği vardır. yine de kimi kaynaklara göre Hazreti Ali hicretin 8. ve 10. yılları ara-sında bir eşe daha sahip olmak istemiştir. Hatta, ebu Cehil’in yenilerde müslüman olmuş kızı Cuveyriye’yi seçtiği söyleni-yor. Cuveyriye’nin akrabaları Hazreti muhammed’e durumu açıklamışlarsa da, fatıma gelip babasına bu konuda şikâyet edinceye kadar Peygamberimiz sessiz kalmıştır bu konuda. fatıma’nın gelişinden sonra ise, ertesi gün mescidde böyle bir evliliğe izin vermeyeceğini belirtmiştir. ”fatıma benim bir par-çamdır, onu inciten beni de incitir, onu üzen beni de üzer!”

(gerçi erkek nüfusun savaşlarda büyük bir kayba uğra-ması nedeniyle de çok kadınla evliliğin yaygınlık kazandığı bir dönemdi o dönem ve bir rivayete göre, fatıma ortada kalmış bu dul kadınlardan birisiyle evlenmesi için eşine ıs-rar etmiş, fakat babasının buna izin vermemesi üzerine ısra-rından vazgeçmişti.)

Peygamberin kızı olma ayrıcalığına bağlayabilir miyiz fatıma’nın bu tepkisini... fatıma özel bir kadındı, babası da onun özel bir kadın olduğunu düşünüyordu. Ali, başka bir kadınla evlendiği takdirde fatıma’yı kaybedeceğini ve Pey-gamberimizi de fazlasıyla üzeceğini kavramıştı.

fatıma ikinci “hayır”ını, babasının vefatından sonra, Hazreti ebubekir’in hilafeti sırasındaki bir uygulamasına karşı dillendirmişti. ebu Bekir’in anlayışla karşıladığı bir mu-halefetti bu. Her iki taraf da tezlerini Kur’an ve hadise dayan-dırıyorlardı. şia’ya göre fatıma, babasının kendisine bağışla-dığı “fedek Bağları”nın, peygamberlerin miras bırakmayaca-ğı gerekçesiyle kendisinden alınmasını kabullenememiştir.

243

şiî kaynakların Hz. Ali’nin ikinci evlilik girişimini gör-mezden gelmesine benzer bir şekilde, Sünnî kaynaklarda da fedek Bağları konusunda bir geçiştirme eğilimi çıkıyor kar-şımıza. Aslında her iki hadise de müslüman toplumun Asr-ı Saadet dönemindeki biçimlenişinde, fatıma’nın şahsında müslüman bir kadın kişiliğini tanıma konusunda bize çarpıcı ayrıntılar sunmaktadır.

elimize ulaşan rivayetleri dikkatle incelediğimizde, tarihin süzmeleri ya da eklemelerini de hesaba katarak, fatıma’yı daha yakından tanımayı sağlayacak şu özellikleri ayırt ediyoruz:

– Özgüven ya da karakter sağlamlığı

– sadakat

– hakikat arayışı

– sadelik ve tevazu

– Kendine özgü bir dile sahip olmak

– Cömertlik

– içsel iffet, takva örtüsü

Özgüven ve Karakter Sağlamlığı

fatıma, özgüvene sahip, eşine ya da babasına yaslana-rak hayatını sürdürdüğü izlenimini uyandırmayan bir kadın olarak görünmektedir. Bunun nedeni vahiy evinde yetişmiş-liği olabilir mi? Bir açıdan evet. fakat peygamberlerin hayat hikâyeleri, vahiy evinde yetişmiş peygamber evlatlarının her zaman karakter sahibi, güçlü kişilikler olmayabileceğini de bize anlatıyor.

fatıma’nın güçlü karakterinde annesi Hatice’nin güçlü kişiliğinin etkileri elbette var. Daha önemlisi ise babası ile iliş-kileri. Hazreti muhammed’in fatıma ile ilişkileri, kızının öz-güven duymasını sağlayacak bir sağlamlıkta görünüyor. Kızı-

244

nı dinlemeyi önemseyen, o odaya girdiğinde ayağa kalkarak karşılayan, nerede olursa olsun onun seçimine ve kararına önem verdiğini belli eden, ona söz hakkı tanıyan bir babadır söz konusu olan. Dil ve kültürde, hatta toplumda erkek ege-men karakterin baskın olduğu bir dönemden söz ediyoruz. Babasının, kızına gösterdiği saygı ve önemle onu, erkeklere ait sayılan alanlarda sesini duyurma konusunda yüreklendir-diği söylenebilir.

Sadakat

Bir olaya sadık olmak demek, bu olayın eklendiği durum içinde, durumu olaya göre düşünerek hareket etmek demek-tir. Bu da tabii özneyi yeni bir var olma ve durum içinde dav-ranma tarzı icat etmeye zorlar.(1)

fatıma, babasının sağlığı boyunca, Tevhid dininin bulun-duğu toplumda yayılması konusunda aktif bir rol oynamıştır. fakat babasının vefatından sonra ortaya çıkan yeni siyasal yapılanmaya kendine göre gerekçeler ileri sürerek muhalefet etmiştir. Durumu, başlangıçtaki ilkeler (olaylar) açısından an-lamaya çalıştığı söylenebilir. eşi Ali siyasetin iktidar ilişkile-rinde kazandığı içerikleri iyi bildiği için, fatıma’ya göre daha dikkatlidir attığı adımlar, sarfedeceği kelimeler konusunda. fatıma ise içinden nasıl geliyorsa, öyle konuşmuş ve davran-mıştır. eşi de ona, “Sus da evinde otur”, dememiştir.

Hakikat Arayışı

Bir olaya sadık kalmanın gerçek sürecine, bu sadakatin durum içinde ürettiği şeye “hakikat” diyebiliriz.(2)

1- Badiou, 2004; sf. 512- Badiou, 2004; sf. 52-53

245

fatıma, hakikati hatırında tutma, değişen koşullar altın-da hakikatin yeni görünüşünü keşfetme çabasından hiç vaz-geçmemiştir. Babasıyla ve eşiyle ilişkilerini günümüze taşıyan rivayetlerin ve yaptığı konuşmaların içeriği, onun sorgulayıcı ve eleştirel bir zihin yapısına sahip olduğunu göstermektedir.

Sadelik ve Tevazu

Sadelik ve tevazu fatıma’nın, yüzyılımıza kadar İslam üm-meti arasında en yaygın olarak bilinen ve anılan özellikleridir. Hz. Aişe, fatıma’nın Peygamberimizin en çok sevdiği insan, Ali’nin ise en çok sevdiği erkek olduğunu bildiriyor. yukarıda da ifade ettiğim gibi, Hazreti Peygamber kızı fatıma bulundu-ğu mekâna geldiğinde ayağa kalkarak onu karşılar, ellerinden öpermiş. Bu sevgi ve özen, Peygamber’in kızı fatıma ve da-madı Ali’nin çevrelerindeki insanlara, mesela Suffe’de barınan ve eğitim gören yoksul müminlere göre daha fazla imkânları bulunan bir hayata sahip olmalarının bir gerekçesine dönüş-memiştir hiç. “en son isteyecek kişiler”, ehli Beyt mensupları olmalıydı. ‘80’li yılların başlarında, fatıma’nın zühdünü ve takvasını anlatan hadisleri hayranlık ve ibretle okurduk. Çe-yizler fatıma’nın çeyiziyle, iradeler fatıma’nın iradesiyle kı-yaslanırdı. fatıma sıradan bir kadın gibi mücevher takmama-lı, Suffe’deki müslümanlar açlıktan iki büklüm durumdayken, babasından kendisine bir yardımcı tahsis etmesini talep etme-meliydi. Kendisini zayıf hisseden fatıma, babasının evindeki ocakta da üç gün süresinde ateş yanmadığını hatırlamalı ve bünyesini duayla güçlendirmeliydi.

“Sevdiklerinizden infak edin” şeklindeki Rahmani talimat gereği, Peygamberimizin fatıma’yı adeta bütün müminlere infak ettiğini yazıyor Sibel eraslan: “fatıma: Tüm zamanlara infak edilen, hibe edilen, hediye edilen, Peygamber’in (sav)

246

canından bir parça...”(1) Bu nedenle de resimli perdeler, pek de kıymetli olmayan kolyeler bile fatıma için taşıması ağır gelecek yüklerdi.

Dindar camianın tüketime dayalı hayat tarzlarını keşfet-tikleri, tüketim ideolojisinin baskısını duydukları içinde bu-lunduğumuz dönemde, fatıma’nın zühd ve takvasını hatırla-manın ayrı bir değeri olduğu açık.

Kendine Özgü Bir Dile Sahip Olmak

Hâkim dili alıp kabul etmiş olarak görünse de kendine ait, benliğinin süzgecinden geçirilmiş bir dilin peşine düşen kişi, kendi kendini ağulamayı da göze almıştır. Riyakârlığını, kalleşliğini, tuzaklarla dolu oluşunu hiç unutturmayan bir dünyada iyiliği ve yiğitliği öğrenmiş ya da bunların değerini bilen kişilerin hayata dayanabilmek için hayatı dönüştürmek-ten başka bir yolu kalmış mıdır?

fatıma için olduğu gibi eşi Ali için de hayatı dönüştürme-nin başlıca aracı kelimelerdir.

“Dünya ve ahiret için yararlı beş kelime” başlığı altında Hayatü’s-Sahabe’de yer alan bir rivayete değinmek istiyorum. Peygamberimiz Hazreti Ali’ye "ya Ali, sana beş bin tane koyun mu vereyim, yoksa hem dünyan hem ahiretin için yararlı olan beş kelimeyi mi öğreteyim?” diye sorduğunda Ali, kendisine su-nulan iki seçenek arasından “beş kelime”yi seçmiştir. Bunun üze-rine Peygamberimiz, “Allah’ım günahlarımı bağışla. Bana geniş bir ahlâk ve helâl bir kazanç nasip eyle. Beni, bana verdiğin rızka kanaatkâr kıl ve kalbimi bana yasak ettiğin şeylere meylettirme, de”, diye buyuruyor. Kendisine sunulan seçenekler arasında “kelimeler”i seçmesi, Hazreti Ali’nin siyaset alanındaki naifliği-nin bir açıklaması sayılabilir. Kelimeleri ve kavramları ciddiye

1- eraslan, 2006; sf. 235)

247

alan, kelimeleri sloganlaştırmaktan hoşlanmayan siyasetçiler genellikle halk tarafından sevilmekle birlikte, iktidara sıkı sıkı tutunmayı istemiyor, “her şeye rağmen iktidar” demiyorlar.

Hz. Aişe, fatıma’nın konuşma tarzıyla Peygamberimize en çok benzeyen evladı olduğunu belirtmiştir. yavaş yavaş yükselen bir coşkuyla, sözünü sakınmadan, açık yüreklilikle ve şiir okur gibi konuşurmuş fatıma. Bu özellik ailenin son-raki kuşak şaire kadınlarına, zeynep’e ve Sekine’ye de akta-rılmıştır. fatıma miras hakkının iptali konusunda konuşmak üzere Hz. ebu Bekir’e geldiğinde, Peygamberimizi hatırlatan konuşması nedeniyle orada bulunan sahabelerin gözyaşlarını tutamadıkları kaydediliyor. fatıma bu toplulukta, karşı kar-şıya bulunduğu miras yasağının kendisine uygulanmak iste-nen bir cahiliye kanunu olduğunu öne sürmüştür. yumuşak yürekli Hz. ebubekir’in bu konuda fatıma’ya özensiz dav-randığını sanmıyorum. Sonuçta o da Peygamberimizin ifade-lerine dayanarak bu konuda bir çıkarımda bulunmuştu.

Bu bağlamdaki anlaşmazlıklar, toprak ya da mülkiyet konularında bir geçiş dönemine özgü sıkıntıları da yansıt-maktadır. ümit Aktaş’ın deyişiyle: “İslam esasında sosyolojik olarak mekkeli mazlumların Kureyş aristokrasisine ve eşra-fına karşı bir isyanı olarak da nitelendirilebilir. Peygamberi-mizin vefatından sonraki yıllarda Hz. ömer, toprakta kalıcı mülkiyet hakları yerine, kullanım hakkını öngörmüş, topra-ğın mülkiyetini temelde ümmete ait sayarak, toprak üzerin-deki mülkiyet haklarını oldukça daraltmıştı. Hz. ebubekir'in beytülmal’in dağılımında liyakati esas alan eşitsiz ve hiyerar-şik dağıtımına karşı eşitlikçi bir bölüşüm sistemi getirmişti. Hz. osman’ın yeniden ebubekir’in anlayışına dönmesine karşılık Hazreti Ali, ömer’in sistemini, eşitlikçi bir ahlâk ve toplumsal bölüşüm sistemini uygulamaya çalışmıştır.”(1)

1- Aktaş, ü, 2007

248

fatıma’nın ise, babasının vefatının ardından bir zaman-lar kendisine verilmiş bu arazinin elinden alınması karşısında gururunun incindiği söylenebilir. (fedek daha sonraları Hz. ömer tarafından Hazreti Ali’ye verilmişse de bu arazi ileriki yıllarda sürekli el değiştirmiştir.)

Halifenin ve sahabelerin huzurunda yaptığı konuşmanın ardından fatıma’nın nebevi Camii'ne giderek orada namaz-larını yeni bitirmiş müminlere hitap ettiği kaydediliyor. ora-da da içine düştüğü haksızlık konusunda nasıl yalnız bırakıl-dığını anlatırken, ilkeler söz konusu olduğunda müminlerin değişen şartlara göre fikir ve tavır değiştirmemesi gerektiği şeklindeki kanaatinin altını çizmiştir.

fatıma’nın İranlı şair Hafız’ın ifadesiyle “yanan yüreğin-den ve ilim sahibi benliğinden yükselen bir “Ah”ın ifadesi olan” son konuşmaları, onun müslüman toplumun siyaset, kadın hakları ve başka konularda cahiliye dönemini alışkan-lık ve kabullerine geri döneceğine dair bir kaygı içinde oldu-ğunu ifade etmektedir.

İçsel İffet

fatıma’nın adlarından ikisi Tahire ve Betül’dür. Betül, “eşi bulunmayan” anlamına da geliyor. Tesettür sadece örtünmek demek değildir. nitekim Kur’an’da işaret edilen “takva örtü-sü”, bu olgunun önce yüreklerde gerçekleşmesi gerektiğini gösterir. fatıma’nın başka lakapları da vardır. Raziye itaatli ve alçakgönüllü kişiliğini, Merziye ise insan ilişkilerindeki dik-kati nedeniyle sevilen bir kişi olduğunu anlatmaktadır.

İslamcılar geçen kırk yıl içinde fatıma’nın takva ve if-fetine en önemli kadın değerleri olarak atıfta bulundular. fatıma’ya benzemek, konformist bir hayatı reddetmek anla-mına geliyordu. Tayyip erdoğan yıllar önce, “Bizim kadın-larımız otel kadınları olmayacak” demişti. Bu, AKP’li kadın-

249

ların sağcı siyasetçi eşleri gibi beş yıldızlı oteller çevresinde akıp giden bir faaliyetler ağına katılmayacaklarını anlatan bir açıklamaydı. Bununla birlikte AKP iktidarı döneminde, tan-tanalı, ipek giysi ve mücevherlerle ışıldayan düğünlerden ve yalılarda yapılan defileli davetlerden hoşlandıkları anlaşılan AKP’li siyasetçi eşleri ve kadınlarının etkinliklerinin sembo-lik faaliyetlerin ötesine geçtiğini söylemek zor.

Başörtüsünün bu siyasetçi eşlerinin etkinlik alanları açı-sından bir engel oluşturduğunu söylemek olası. Ancak siya-setçi eşlerinin takdire şayan alçakgönüllü ve yararlı çabaları muhtemelen, başörtülülere yönelik olumsuz yargıları değişti-ren bir etkiye sahip olabilirdi.

IV- İranlı Kadınlarda Fatıma’nın Simasını Farketmek....

Sonuçta Kur’an, Kevser Suresi ile erkek egemen gelenek-lerin kadın cinsiyle ilgili yargılarını, soyun sopun devamı gibi cahiliye toplumunun hayli hassas olduğu bir konu üzerinden sorgulamaya açıyor. yine de Kevser Suresi salt Peygamberi-mizin soyunun fatıma ile devam edeceğini anlatan bir sure olarak anlaşılmamalıdır. Bu sure aynı zamanda hikmetten, güzelliğin muhtevasından, yaratıcılıktan, ebedi hayattan ve geleceğe kalmaktan, insan olarak saygın ve değerli sayılmak-tan ne anlamak gerektiğini de gösteriyor.

fatıma Kevser Suresi ile verasetin erkek üzerinden sür-dürülmesi konusundaki alışılmış kabulleri sorgulamanın öz-nesi olmuştur. Böyle köklü bir değişime ve yeniden yapılan-maya imkân veren İslamî kültür ise en az beş yüz yıl müslü-man toplumlar kadar komşularının kültürel biçimlenmesine katkıda bulunmuştur. Andree michel, İtalya’da, feminist bir geleneğin kültürel planda yaşayabilmesini, vIII. yüzyıldan

250

beri kadınlara kendilerini kanıtlama olanağı tanıyan parlak bir müslüman kültürün etkisine bağlamaktadır.(1)

Burada, İran’ın eski cumhurbaşkanı Seyyid muhammed Hatemi’nin, Hazreti fatıma’nın vefatı dolayısıyla Haziran 2007’de Kur’an-ı Kerim milli müzesi’nde fatıma’yı anmak üze-re yapılan törendeki konuşmasının teması yaptığı bir konuş-mada işaret ettiği üzere, “Allah fatıma’nın öfkesiyle öfkelenir, sevinciyle ise sevinir” mealindeki hadis-i şerife rağmen İslam dünyasında kadın cinsinin nasıl olup da yüzyıllar boyunca ikin-ci ve eksik cins olarak görülebildiği şeklindeki soru karşımıza çıkıyor. Bu soru müslüman toplumlarda kadınlar konusunda çözüm bekleyen sayısız probleme işaret ediyor. Bununla birlik-te, fatıma ve öteki saygın müslüman kadınlarla ilgili yerleşik kabullerin, İslam dünyasının kadınlarının dünyanın geri kalan kısmındaki hemcinsleri kadar aşağılanmamış ve ezilmemiş ol-masının önemli nedenleri olabildiğini görmemiz gerekiyor.

Roger garaudy en az üç bin yıldır kadın cinsinin insan-lık tarihinde kayıp olduğunu söylüyordu. İslam devriminin ardından İran’da kurulan yeni düzenin özellikle hukuk ala-nında en fazla etkilediği kesim kadınlar olmuştur. Bunun nedeni ise öncelikle hukuk alanında yaşanan bir karmaşadır. Bir taraftan eski medenî hukuk, diğer taraftan yüzyıllarca iktidarların baskılarına rağmen sürdürülen fıkhî geleneğin iktidarlaşma sürecinde karşı karşıya geldiği yeni sorular var-dır. Bir devrimin başlangıç yıllarına özgü karar ve duyarlılığı sabitleyen söylemlerin etkilerini yansıtan politikalar, kadın-ları bir yandan toplum içinde aktif ve etkin, katılımcı kişiler olarak tanımlarken, diğer taraftan medenî hukuk alanındaki yetersizlikler ve geleneksel fıkıh tanımlarının sunduğu yar-gılar, kadınların önünü kesmektedir. Tesettür mecburiyeti,

1- michel, 1984; sf. 64

251

devrimin ardından özellikle kırsal kesim kadınlarının hayat-larında meydana gelen olumlu değişiklikleri, bu kadınların iş ve tahsil alanındaki gelişmeyi görmeyi engelleyen psikolojik bir bariyer gibidir.

Bütün bununla birlikte, İran’da incelemelerde bulunan gazeteci ve yazarlar, birkaç günlük gözlemin ardından bu ül-kenin kadınları üzerine beklemedikleri ölçüde müspet izle-nimlere sahip olduklarını dile getiriyorlar. Bu kadınlar güçlü, mücadeleci, üretken ve ikinci cins sayılmayı kabul edemeye-cek kadar kendine güvenli; eğitim kurumlarında, kültür ve sanat alanlarında, daha önemlisi aile hayatında iddialı, faal ve belirleyici görünüyorlar. İran toplumunda fatıma’nın kaynak olmaya devam ettiği kadın kişiliğinin kodları hayatın icapla-rıyla bir araya geldiğinde, kadınların konumunu hukuk ku-rallarının ötesine taşıyor.

Kadınların toplumsal konumu konusunda, RozA (Ka-dın gazeteciler Derneği) üyesi mahnaz nejadbehram’ın bana aktardığı son iki yılın verilerine dayalı bilgiler şöyle: Devrim’den önce % 13 olan kadınların kayıtlı olarak iş haya-tında tuttukları yerin oranı, devrimden sonraki ilk yıllarda % 8 ilâ 9 civarına düşmüşken, günümüzde %14.8’e ulaşmıştır. meclisteki kadın milletvekili sayısı 13’tür. Her görüşten kadın politikacı, meclisteki kadın milletvekili oranının artması için gelecek seçimlerde en az %30’u bulacak bir kota talep etmek-tedir. üniversitelerde kadın öğretim üyesi sayısının oranının %16 ila 17 arasında bulunuşu dikkat çekicidir. üniversitelerde kız öğrenci sayısının erkek öğrencilere oranı ise % 60-62 ara-sındadır. üniversitelerdeki kız öğrenci sayısındaki artış kar-şısında milli eğitim Bakanlığı, kız öğrencilerin oranını erkek öğrenciler karşısında dengeleyecek bir kota arayışı içindedir.

nejadbehram’a göre, çalışan kadın oranındaki düşüklük, işsizlik oranının yüksek olmasıyla ilişkilidir. Bunun yanı sıra

252

Devrim’in değerlerinden bir şekilde etkilenmiş olan kadınla-rın önemli bir kısmı da toplumsal katılımlarını dernekler, va-kıflar ve hayır kurumları üzerine yoğunlaştırmışlardır. Kadın sivil toplum kuruluşlarının sayısı 1997’de 55’le sınırlı iken, günümüzde bu sayı (toplam olarak 8 bini bulan sivil toplum kuruluşları içinde) 480’e ulaşmıştır.

İranlı kadınların hukuksal durumlarını irdelemek, bu ya-zının boyutlarını aşıyor. yalnız, İranlı kadınların evlendikle-rinde babalarının soyadlarını taşıma gibi bir geleneğe sahip olduklarını belirtmek istiyorum. Bunların yanı sıra evlilik öncesi yapılan bir sözleşme ile kadınlar çok evlilik, boşanma gibi konularda kendi şartlarını kayda dökebiliyorlar.

Kadın etkinliklerinde fatıma modelinin taşıdığı önemi anlatan bir örnek vermek istiyorum burada:

geçen yazın başlarında, fatıma’nın vefatını anma günle-rinde yerli Sanayii Destekleyen Kadınlar Derneği bir toplantı düzenlemişti. Bu dernek iki sene kadar önce Sanayi ve maden odaları yardımıyla, ülke içinde yerli mal tüketimi kültürünü yaymak ve yerli üreticilere destek verme gayesiyle kurulmuş-tur. şahlık rejimi döneminde ülkede ithalata dayalı bir tüke-tim ekonomisi hakimdi, bunun bir sonucu olarak toplumun her kesiminde yabancı-markalı mal kullanmayı bir prestij meselesi olarak görme alışkanlığının korunduğundan söz edilebilir. Bu alışkanlığın güçlenmesinin bir nedeni, savaş yıl-larında yerli üretimin talepleri karşılamakta yetersiz kalması olduğu kadar, üretilen mallardaki kalitenin de belirgin olarak düşüş göstermesiydi. Küçük şehirlerin ara sokaklarındaki bu-tiklere bir kutu iyi cins krem, bir çift kolayca kaçmayan çorap bulmak için giden genç kadınlar gördüğümü hatırlıyorum. İranlılar üretim alanında uyarlama ve taklit yeteneğine sahip bir millet. Savaştan sonra geçen yıllar içinde yerli üretimin bir mesafe kat ettiği söylenebilir.

253

yine de dar gelirliler özellikle Çin mallarını ve bütün ola-rak ucuz uzak Doğu mallarını yeğliyorlar. orjinalini aratma-yan kot pantolonlar, montlar, güneş gözlükleri, aslının aynı-sı gibi görünen fotoğraf makineleri... İşte, yukarıda sözünü ettiğim derneğin üyeleri de, Hazreti fatıma’nın hayatından yola çıkarak israfı ve tüketimi çoğaltan bir hayat tarzına karşı, sade ve tutumlu bir hayat tarzının değerlerini hatırlatıyorlar. Japonya örneği üzerinden hareketle kaçak ya da meşru yol-larla yabancı mallara rağbeti azaltarak, yerli sanayinin gelişi-mine destek vermek istediklerini söylüyorlar. yerli mala rağ-betin artması, genç nüfusa iş olanakları sağlamak anlamına da geliyor.

Sözünü ettiğim toplantı Hazreti fatıma’nın vefatı günle-rine denk düşse de İran Sanayi günü münasebetiyle hazırlan-mıştı Katılımcı ve konuşmacı hanımlar toplantıya yerli ara-balarla, üzerlerindeki giysilerin yerli kumaştan dikilmiş ol-masına özen göstermiş olarak geldiler. Konuşmacılar, Hazreti fatıma’nın Peygamberimizin sevgili kızı ve Hazreti Ali’nin eşi olmasına rağmen, sade ve mütevazı bir yaşantı sürdür-düğünü, gösterişli eşyalara ve giysilere rağbet etmediğini, günlük işlerini bir yardımcıya başvurmadan, kendi elleriyle yaptığını hatırlattılar.(1)

İranlı kadınların kişisel ve toplumsal alanda tutukları yer, Hazreti fatıma’nın toplumun hafızasında ve bütün ola-rak kültüründe tuttuğu yerden bağımsız değerlendirilemez. fatıma’nın hayat hikayesi ve kişiliği, rivayetler kadar men-kıbelerin de sunduğu geniş içeriğiyle bütün İslam aleminde, kadınlara sürdürmek istedikleri hayat konusunda zengin bir kaynak sunmaya devam ediyor.

* * *

1- Aktaş, C, 2007.

254

*Bu yazı 4 Kasım 2007 tarihinde İstanbul’da Kadın Daya-nışma grubu tarafından düzenlenen Hazreti fatıma konulu panelde yapılan konuşmanın dayandığı metindir.

Kadın Dayanışma grubu’nun adı 2008’den itibaren fatı-ma gönüllerinin Çoğalması dolayısıyla “Hz. fatıma Platfor-mu” olarak değiştirilmiştir.

Kaynakça

Aktaş, Cihan, 2000. İran’da Siyah yorgunluğu, İslamiyat 2; sf. 15-44.

Aktaş, Cihan, 2006. “İran Sinemasında Kadın Starlarla ge-len model meselesi”, Bacıdan Bayana-İslamcı Kadınların Kamu-sal Alan Tecrübeleri İçinde, İstanbul: Kapı yayınları.

Aktaş, Cihan 2007. önemi yadsınamaz Bir Kaynak: fatıma, gerçek Hayat, 27 Haziran 2007.

Aktaş, ümit. Henüz yayınlanmamış bir makale: Türk Siya-setinin entelektüel İki Damarı: İslamcılık ve Sosyalizm.

Badiou, Alain, 2004. etik-Kötülük Kavrayışı üzerine Bir De-neme, İstanbul: metis yayınları.

Djebar, Assia, 1992. medine’den uzaklarda, Cep Roman.

eraslan, Sibel, 2006. Can Parçası, İstanbul: Selis yayınları.

french, marilyn, 1993. Kadınlara Karşı Savaş, metis, 1993.

gürci, münire, 3 Azer 1370 (24 Kasım 1991), zen-i Ruz, no:1343.

lahici, şehla, 1376 (1997). Başlangıcından Bugüne İran Sine-masında Kadın Tiplerinin Bir İrdelemesi, Negd-i Film dergisi 11; sf.170.

michel, Andree, 1984. feminizm, İstanbul: Kadın Çevresi yayınları

Poryamen, Sonya, 9 Behmen 1373 (29 ocak 1995), Kadın ve

255

medya Semineri notları, , İttilaat gazetesi.

Sadr, Hamid Rıza, 9 mehr 1367 (1 ekim 1988). Işıkları Sön-dürün, oşın Başlıyor, Zen-i Ruz.

Sima-i zen der Kelam-ı İmam Humeyni, 1369 (1990), Tahran; Sazman-ı Çap-ı enteşarat-ı vezaret-i ferhenk ve İrşadi İslami.

zenan dergisi, Azer 1375 (Kasım 1996), no: 32.

zen-i Ruz, 20 Aban 1369 (11 Kasım 1980), no:1368.

MAKALENİN ÖZETİ

İslamiyet’in kadın konusunda gerçekleştirdiği devrimle-ri öğrenmenin en uygun yollarından birisi, Asr-ı Saadet ka-dınlarının hayatını yakından tanımak. İran Devrimi’nin ar-dından Ayetullah Humeyni, bütün dünyada Kadınlar günü olarak Kutlanan 8 mart yerine, Hazreti fatıma’nın doğum gününün müslüman kadınlar için Kadınlar günü olarak kut-lanmasını önermişti. Bu öneriden hareketle gerçekleştirilen faaliyetlere ve çeşitli kürsülerden sürdürülen vaazlara karşı-lık, Hazreti fatıma’nın toplum içinde bir kadın modeli olarak tuttuğu yerin bazen popüler kadın starlarla kıyaslanması gibi bir yaklaşım, pratikte çeşitli tartışmalara neden olmaktadır. fatıma’nın ve benzeri Asr-ı Saadet kadınlarının toplumdaki kabulü ve etkilerinin sinema ve tv yıldızları ile kıyaslanması elbette tartışmaya açıktır. Ayrıca, fatıma kişiliğinin gelenek-sel ve modern dönemlerde yaşayan müslüman kadınlar üze-rindeki etkilerini başka bağlamlarda aramak gerekmez mi? fatıma’yı günümüz toplumunun müslüman kadınları hangi özellikleriyle ayırt edebilirler acaba? Bu makalede, bu tür so-rulara cevap aranmaktadır.

256

Hz. fATImA’yI AnArken

Sabiha ünlü

yıldızların ölümü…

yol gösteren kılavuzların ölümü

yol gösteren pusulaların…

Sadece; kayıp gitmişlerdir, gözümüzün önünden…

Işıklarını olduğu gibi bırakıp

Hasislik etmeden…

gönül aynanızı yönlendirdiğinizde,

yeteneğiniz nispetinde,

Aydınlığını görürsünüz önünüzün…

Kabiliyetiniz nispetinde yansıttığınızı…

Hatta, gün geçtikçe bereketlendiğini görürsünüz ışığın

Asır asır sene sene güçlendiği…

onlar; bize hayatiyet kazandırmak için gitmişlerdir

Alalacele…

Hepimize yetmek için…

yetişmek için en ücralara,

Kesif bedeni terk etmişlerdir…

off!! dediğimizde, ah aldığımızda,

gözümüze hüzün, ümitsizlik sardığında;

İşaret vermek için…

İstikamet göstermek için…

257

Sessizce kayıvermişlerdir…“Asıl ebter olanlar, boşuna bekler bu ışığın bitmesini...Her bir ölümde;Kevser’in bitmesiniHüsranla beklerler…Hele de;Allah Resulü’nün:“fatıma bedenimin bir parçasıdır.o’na eziyet, bana eziyettir.o’nun hoşnutluğu, benim hoşnutluğumdur.ve fatıma;İnsanların bana en aziz olanıdır.”dediği, sevgili kızı Hz. fatıma’ysa söz konusu olanBizzat kendisi Kevser olan fatıma’ysa;Daha bir kahrolur; “asıl ebter olan”

Konuk Et Bizi

fatıma’ya dönelim yüzümüzü…yıldızların ekmeline…Kadınların mükemmeline…o’nu en iyi tanıyabileceğimiz,o’nu en iyi anlayabileceğimiz şekilde konumlanalım,Arkasında duralım… yanında duralım…Tüm samimiyetimizle;Bir kendimize, bir Hz. fatıma’ya bakalımye’se, ümitsizliğe kapılmadan;Bir yol bulalım fatıma hanesine konuk olmaya…“ya fatıma, açız!” diyelim

258

“Hakikate açız”Doğruluğa, samimiyete açız… Helaline her şeyinAbur-cuburla dolu içimiz, fitne fesatla dolu.Senin o tertemiz,Bir lokmana muhtacız.“ya fatıma, açığız!” diyelimörtemiyoruz. Ayıplarımız, örtülmeyecek kadar açık.lütfet…Haya örtünü, iffet örtünü at üzerimize…uyarına muhtacız.ya fatıma, “barınacak yerimiz yok!” diyelimvakit gece… ortada kaldık…güvenli çıkmadı şimdiye kadar sığındıklarımızSoyulduk, kandırıldık, aldatıldık…“Senin yerin şurası” de…Senin sınırın şurası…Senin çatına muhtacız…ya fATImA!Senin hanenden, kimselerin boş dönmediğini biliyoruzBizi de boş çevirme…Kendisine “Kevser” gönderilen,muhterem Babanız yolladı bizi…“fatıma’ya gidin” dedi.“o mutlaka dinler sizi”Resulullah’ın hürmetine geri çevirme bizi…

Arala Kapıyı Ey Haydar!

Hz. Peygamber’in “gözlerimin nuru” dediği, Hz. Ali

“fatıma’ya baktığımda, bütün gam ve üzüntülerim yok olup gidiyor” diyen Hz. Ali

259

“İlim beldesinin kapısı” lütfen arala kapıyı…

Rehberlik et…

Düş önümüze…

fatıma’yla görüştür bizi…

öyle uzaktan uzağa değil, yüz yüze…

BeTül’le görüştür… İffet ve namus timsaliyle…

Apaydınlık yüzlü zehra’yla…

Tüm kirlerden arınmış, tertemiz TAHİRe’yle görüştür, SIDDIKA’yla görüştür…

Cennet kadınlarının seyyidesi;

Cehennem ateşinden uzaklaştırılmış,

fATImA’yla görüştür.

nübüvvet ağacının yemişinden biz de tadalım;

ey vekil! ey murtaza!

“Kalk ey ebu Turab!”

yol göster bize…

muhterem amcanız; Hz. Peygamber gönderdi bizi…

“Hiç putlara tapmayan kerremullahu vecheh’e gidin” dedi.

“Ben hikmetin eviyim, Ali’de onun kapısıdır” dedi.

Arala kapıyı ey Haydar!

Resulullah hürmetine geri çevirme bizi.

Kız Çocuk Haberi

o, ehl-i Beyt’in gövdesi…

o, ümmetin gözdesi…

fatıma bir ilkti…

Doğuşu bir inkılaptı… gelişi bir devrimdi.

260

Kız çocuk müjdesi… fatıma’nın haberi…

Babaların utançtan simsiyah kesilen yüzlerine inat;

Sevinçten apaydınlıktı Resulullah’ın yüzü.

fatıma’nın doğuşunu dostlarına o müjdeledi…

fatıma bir ilkti.

minik eli, babasının şefkatli avuçları içinde;

mekke sokaklarında dolaşırken,

Kureyş müşrikleri hiddetle gidip-geliyordu;

“Bu muhammed çıldırmış olmalı!

şerefimizi alt üst etti…

Tanrılarımızı öfkelendirdi.

Söyleyin; kız çocuğu ne zamandan beri böyle değerlendi?”

Artık; cahiliyye yeniden tanımlamak zorundaydı.

“onur’u ve şerefi”

Hangisi Hz. Fatıma?

fatıma, sabır demekti…

Tevekkül demekti…

Direniş demekti…

Kanaat, züht ve takva demekti…

İffet-haya demekti, infak demekti…

fatıma;

“güzel ahlak” demekti…

fatıma, “olmak” demekti, “olgunlaşmak”

Bir amaçtı fatımalaşmak…

Cehennem ateşinden uzaklaşmak…

261

fatıma gibi oturmak… fatıma gibi yemek içmek…

fatıma gibi yürümek… fatıma gibi gülmek…

önümden giden güzelleri hep o’na benzettim…

* * *Acılı çocuklar gördüm; babalarına gözleri önünde eziyet

edilen…

Çaresizce feryad eden… zayıf kollarıyla kucaklamaya çalışan…

Son kez öpen…

Çileyi fiilen göğüsleyen, zor günlerde büyüyen çocuklar gördüm…

Babasını, müşriklerin saldırılarından korumak için çırpı-nan; Küçük fatıma…

gözyaşı kurumayan…

Resulullah’ın (s.a.a):

“Kızım ağlama! Kalbin rahat olsun…

Allah (c.c) babanı düşmanların şerrinden koruyacak ve onlara galip kılacaktır.”

diyerek teselli ettiği çocuk fATImA…

* * *evler gördüm; kapısı çaresizlere, yoksullara açık.

Kapısı dostlara açık…

Çalanın geri döndürülmediği…

Allah rızası için, hoşça muamele edildiği.

“Tamam” dedim, bu o ev…

Bu hane, o hane…

Bu mübarek kadın da; Hz. fatıma olmalı…

262

* * *Hak yolunda erler gördüm, mücadele eden…

onlara yiyecek taşıyan, su taşıyan, ilaç taşıyan,

Kadınlar, genç kızlar, yaralarını temizleyen, tedavi eden hanımlar gördüm…

İşte bunlar; “fatıma ve arkadaşları olmalı” dedim

uhud’daki fatıma…

gazilere yardım için çırpınan…

Bir anne şefkatiyle; Resulullah’ın yarasından akan kanı durdurmak için çabalayan;

Babasının annesi-ümmü ebiha, bu olmalı

* * *Huşu ile namaz kılan,

Secdede yürekten sarsılan, mümineler gördüm…

Hayatı, ibadet bilinciyle yaşayan…

“Allah’tan (c.c) gafil olmamak için çabalayan bu kadın Hz. fatıma olmalı” dedim…

Peygamber kızı olmanın değil, amellerin kurtaracağını bi-len, sürekli arınmak için mücadele eden Hz. fatıma bu olmalı.

* * *yanında ihtiyarlayan ebeveynlerine,

şefkatle muamele eden evlatlar gördüm…

İncitmemeye çalışan…

off! demekten Allah’a (c.c) sığınan

İhtiyaçlarını severek karşılayan

“İşte, bu fatıma” dedim.

şu güzel sabrın merhametin sahibi, fatıma olmalı.

* * *

263

Ailesinin ihtiyaçlarını sağlamak için çırpınan hanımlar gördüm…

meşru dairede çabalayan… Alın terini kollayan…

Çocukla meşgul olmaktan geceleri uykusuz kalan…

Su çekmeken, un öğütmekten, çocuklarla ilgilenmekten yorgun düşen;

oğlu Hasan’a “yavrucuğum, önce komşu” diyerek,

gayrıyı nefsine tercih eden fatıma, bu olmalı.

* * *Acil ihtiyaçlardan oluşan, sapsade bir çeyize…

Kolaylaştırıcı bir mihre,

“evet” diyen…

yüzüne bakınca insanı rahatlatan, hayalı ve iffetli kızları-mızı gördüm…

Betülleri…

“İşte bu fatıma” dedim, tereddüt etmeden…

Ali’yse gelen, baş tacı eden…

o’nu zor durumda bırakmayan, gönül rızasıyla ağırlayan fatıma “bu kadın” olmalı…

* * *erken göçen anneler gördüm…

erkenden göç eden… evlatlarını küçükken…

onları rabbine emanet eden ve yol işaretleri bırakıp giden

etraf: “ne olacak bu çocukların hali?” diye telaşlanırken

Bir miras gördüm

eşsiz bir miras… Paha biçilemeyen

Çocukların zor anlarında, hep bu mirasa başvurduklarını gördüm

264

Başvurup düze çıktıklarını…Annelerinin işaretlerini kolladıklarını gördüm…omuzlarda, son yolculuğuna giden bu saliha kadın, fa-

tıma olmalı.Hz. Alin'nin eliyle kefenlenen, kabre indirilen...Hz. Hasan, Hz. Hüseyin ve Hz. zeyneb'i öksüz bırakıp

giden; Hz. fatıma bu kadın olmalı.

* * *Hepsi…Hepsi fatıma dedi, içimdeki sesTüm güzellikler o’nu çağrıştırıyor.Tüm hayırlar o’nu hatırlatıyor…Hz. fatıma, hayatı; tertemiz, taptaze tanımlıyorDipdiri yaşatıyor.Bildiğim ve bilemediğim tüm güzellikleriBir araya topluyorumRabbime sığınarak;“İşte bu Hz. fatıma” diyorum.gerçek Hz. fatıma bu…o’nu hakkıyla görebilmeyi diliyorum,Anlayabilmeyi…o’nu “ebedi bir yıldız” olarak gönderene;merhametlilerin en merhametlisineşükrediyorum.

“Babası dışında fatıma’dan daha değerli bir insan tanı-madım.”

Hz. Aişe

265

PeygAmBer rAHlesİnde AçAn çİçek

Dr. Selma KARIşmAn

İrade kader ilişkisinde iradenin cehdî rolü kadar, kaderin külli kuşatıcılığına önem verenler; hayatın sürprizleri, beklen-medik teklifleri ve tevafukları karşısında bir nebze hazırlıklı-dırlar. Bu bağlamda kelamın da, kalemin iradesini aşan bir kaderi olduğu kalem erbabının malumudur. Hz. fatıma ile ilgili yazı talebi, diğer bütün fiziki şartların namüsait olduğu bir kader aralığında kapımı çalıverdi. verilen sürenin bir kaç gün ile kayıtlı oluşu, şartların olumsuzluğunu biraz daha ko-yulaştırıyordu. Adına çekirdek zaman denilen hızlı akışıyla maruf realite, konunun hak ettiği özel bir araştırmaya ve yeni bilgilere ulaşmaya geçit vermeyecek kadar kısaydı. öyley-se, Hz. Peygamber (s.a.v.)’in aile hayatı ile ilgili depolanmış bilgilerimi tek tek gözden geçirmeli, hafızamın saklamakla müftehir olduğu, varoluşun en anlamlı ve ihtişamlı baba-kız ilişkisini dile dökmeli, örnek bir mümin kadın modeli ola-rak Hz. fatıma’yı güne takdim etmenin metotlarını aramalı ve bütün bunları bu güne kadar kalbime yerleştirdiğim Hz. fatıma sevgisinin muhkem kapılarından içeri girerek yapma-lıydım. fatıma’nın farklı dönemlerine, çeşitli rollerine, zengin duygulanımlarına ait bütün çehreleri olanca tazeliğiyle içinde barındıran bu sevgi, zamana karşı yarışacak olan böyle bir ya-zının aslî motivasyonunu teşkil etmeliydi. Bu çehrelerin ilki; başını yüreğimin elleriyle okşadığım, annesizlik acılarını an-neliğimin limitsiz şefkat sofrasında dindirmek, yüreğine bü-yük gelen dertlerini küçültmek, gözlerinin yaşını kurulamak ve kurutmak, yüreğini bildiğim bütün teselli cümleleriyle doyasıya avutmak hayaliyle yanıp tutuştuğum, havf ve reca arasındalığı erkenden tecrübe eden kalbinde korku yerine ha-

266

yata dair ümitlerini kıyasıya çoğaltmak iştiyakıyla dolup taş-tığım, çocuk fatıma’ya aitti. elini tutan ve onu hayata taşıyan elin, benim de hayatımı ve benliğimi tanzim etmede tutmam gereken ilk el olması, bu çocuğun hayatını sınırsız sevgim ya-nında bilgimin de merkezi kılıyordu. İkinci çehre bana, aile ve toplum içinde kendimi sabrı, kanaati, tevekkülü üzerin-den sorgulama imkânı tanıyan sadık, vefakâr ve vakur eşe aitti. Bu çehrenin özgürlük ile itaat arasında çizdiği istikrar ve huzur portresi on dört asır sonrasında bile davranışlarımı-za ait bireysel ve toplumsal konsepti yönlendirecek güçteydi. muhabbetullah üzerinde boy atan bir baba sevgisinin, ölümü ayrılığa yeğ tutan mahzun ve mübarek çizgileriyle gözbebek-lerime nakşolan bir diğer çehre, nisyan ile malul beşeri ha-fızalarımıza sadece baba-kız değil, hayat-ölüm ilişkisinin de mutlak sırlarını sunacak kadar canlı ve cömert idi.

fakat ortak bir anneye sahip olmanın bütün mümin kalp-lerde tezahürü olan böyle bir sevgi vasıtasıyla dün, bugün ve yarın arasında vahiy-iman-insan parametreleri üzerinden manevi bir köprü kurabilmeli, sadece duyguyu değil İslami öğretinin, bilmenin/anlamanın merkezi olarak takdim ettiği akleden kalplerimizi harekete geçirebilmeliydik. öyleyse biz-ler; onun gibi bir modele sahip olmakla bahtiyar, fakat ondan ve çizdiği modelin makul ve mutedil öğretilerinden ayrı düş-mekle muzdarip evlatları, onu akleden kalplerimizle yeniden tanımanın, davranışlarından hayatlarımıza sahih kanallar aç-manın yollarını bulmalıydık:

Hz. Fatıma’yı Akleden Kalplerimizle Sevmek

muhtevasına; tanımayı, idrak etmeyi, yerine koymayı ka-tan böyle bir sevgiden neyin kastedildiğini anlamak, her şey-den önce akleden kalbin dinî değerini irdelemekle başlar. Di-nin özüne ve merkezine ulaşmak; araya giren mesafelerin kal-

267

bin akletmesinin önüne diktiği engellerin aşılmasına, akleden kalbin üzerine nefsin ve nefsanî olanın örtmeye çalıştığı perde-lerin açılmasına bağlıdır. Ancak böylelikle bütün müminlerin Peygamberlerine, onun ehl-i Beyt'ine, ashabına hissettikleri sevgi, bilinçli bir anlama pratiğine dönüşebilir. Bizden dinin, kendisini anlarken, anlatırken, yaşarken istediği tam tamına budur: İnsan, sadece biyolojik varlığının değil faaliyet ve ar-zularının da belirleyicisi olan bu bilgi ve düşünce merkezini bütünüyle harekete geçirmeli, sevmeyi ve bilmeyi aynı anda tecrübe etmelidir. Bilmek ise tanımayı, tanıma konusunda ira-deyi zorlamayı gerektirir. Sevgiyi salt duygunun ve günlük hayatın ritminin yönettiği iniş çıkışlardan, seküler hayatın kış-kırtıcı teklifleri karşısında verilen manevi molaların, geçirilen yabancılaşma nöbetlerinin ruhsal ağırlığından kurtarmalı, ona bilmenin ve tanımanın verdiği istikrarlı hüviyeti kazandırma-lıdır. Sorumluluk, ilgi, saygı ve bilgi unsurlarını taşımayan herhangi bir sevgi sadece ütopik bir iddiadan ibarettir. oysa akleden kalp, sevginin sınırsız yayılmacılığını disiplinize ede-rek sevgiyi ilişkinin tarafları arasında yapıcı kılar.

Tıpkı Hz. Peygamber'de olduğu gibi, “dünya kadınlarının en hayırlıları” olan Meryem binti İmran’ı, Asiye binti Müzahim’i, Hatice binti Hüveylid’i ve Fatıma binti Muhammed’i akleden kalple sevmenin yolu onları tanımaktan geçer. İçlerinden Hz. fatıma’yı tanımaya giden yolun Hz. Peygamber'in yolundan geçmesi, akleden kalp sahiplerini bu kutlu tefekkürlerinde bir kat daha kazançlı kılar. Böyle bir örtüşme, Kur’anda, Allah ile elçisi arasındaki sevginin özdeşleştirildiği ve Allah’a itaatin Rasulüne itaatle kayıtlandığı duruma benzer. fatıma’nın se-vinci, babasının sevinci; onun öfkesi babasının öfkesidir: “Her kim ki kızım Fatıma’yı severse beni sevmiş, Fatıma’yı üzen beni üzmüş, onu kızdıran beni kızdırmış olur.” Bu ilişki psikolojik ve sosyolojik incelemelere konu olacak ve aile içi ilişkilere örnek teşkil edecek muhtevasının ötesinde toplum ve beşeriyet ba-

268

zında adaleti ve hakkaniyeti tesis etmek üzere görevlendiri-len bir Peygamber ile küçük yaşta onun ümmeti olmayı idrak eden bir kız çocuğunun ilişkisidir. Babasının bir Peygamber, annesinin ise babasının akleden kalbine nazil olan dinin ilk mümini olduğunu kavraması, onun da akleden kalbinin er-ken harekete geçmesini sağlamış; Peygamber bir babanın ve mümine bir annenin şefkatine nail olduğu özel konumunu, coşkun bir duygunun eşliğinde değil mütevazı bir onur üze-rinden içselleştirmiştir. fatıma kim olduğunun farkındadır. Bu yazının temel hassasiyeti ise bizim, fatıma’nın kim ol-duğunun farkında olup olmadığımızdır. Bu sorunun cevabı akleden kalplerimizle soracağımız yeni soruların samimi iti-raflarında gizlidir: Hz. fatıma sevgisi bizim için anlık duy-gulardan mı ibaret yani teğet mi geçiyor kalplerimize yoksa merkezinden mi geçiyor? Böyle bir sevgiden hayata yol uza-nıyor mu? Bu sevgiyle hayatımızın hangi yönünü, hangi fi-illeri, eylemleri ve hayat alanlarını düzenleyebiliyoruz? İşte akleden kalbimizi devreye sokmak demek bütün bu soruları çözmek, çözümlemek yolunda Kur’anın önerdiği bir akletme faaliyetinde bulunmak demektir.

Hz. fatıma’nın tutum ve davranışlarına bugünün tek tipleştirdiği gözlükler arkasından bakanların ulaşılmaz bul-dukları noktada gözden kaçan, Asr-ı Saadetin diğer mo-del şahsiyetlerinde olduğu gibi onun şahsiyet yapısının da, Hz. Peygamber'in mübelliği ve mübeşşiri olduğu ahlâkî direktiflerle kurulduğudur. Bütün bu anlatılanlar aynı za-manda Hz. fatıma’yı tanımak yolunda attığımız her adım-da Peygamber'den bir iz bulunmasının ve onu tanımak için Peygamber'in rahle-i tedrisine başvuracak olmamızın temel gerekçeleridir.

269

Peygamber Rahlesinde Açan Çiçek

farklı rivayetlere dayanarak fatıma’nın doğumunu bi’setten 5 yıl önceye ya da 5 yıl sonraya da dayandırsak “do-ğum tarihiyle değil bizim fatıma’nın kendisiyle, fatıma ger-çeğiyle işimiz vardır.”(1) Toplumu uyarma görevini omuzların-da taşıyan bir babanın kaderine iştirak eden çocuk fatıma’nın en büyük gerçeği ise, onunla birlikte acı ve kederi tecrübe etmekti. Karşılıklı sevgi ve anlayışın hâkim olduğu bu evin huzurlu ortamı bile dışarıdaki gerilimin şiddetini azaltmaya yetmiyordu. Böyle bir ortamda dahi babasının olanca sabır ve sükûnetle tebliğe devam etmesi, fatıma’nın çocuk kalbine köklü bir imanın ilk tohumlarını atıyordu. Tebliğin her geçen gün bir başka kalpte oluşturduğu dönüştürücü tesire, etnik ve ekonomik egoizmleri yüzünden karşı durmak isteyenle-rin başvuracakları tek yol kalmıştı: Peygamber'i, takdim ettiği eşitlik, adalet, kardeşlik heyecanını, bu ilkelere aşkla bağla-nan yeni fakat kavi mümin kalpleri durduracak son tedbir, ambargoydu. yoksunluk ve ızdırap fatıma’nın çocuk kalbini büyütüyor; idraki, imanın halâvetine şu cümlenin içinden ge-çerek açılıyordu: “Bir elime ayı, bir elime güneşi verseler yine de bu davadan vazgeçmem.”

onu hayatının her döneminde açlığa, susuzluğa, kıtlığa hoşnutlukla razı kılacak diğer bir Peygamberî tutum; sevgi-li babasının her olanın sorumluluğunu, her bedenin açlığını, her ruhun acısını misliyle şahsında hissetmesiydi. Kavmine paylaştırsın diye ambargonun geceden karanlık zırhını dele-rek eline ulaştırılan her yiyecekten en az ve en son pay alan,

1- şeriati, Ali, Kadın (Fatıma Fatımadır), Ankara: fecr yayınları, 2010, s. 132. muhtelif rivayetler ehl-i Sünnet’in fatıma’nın doğumunu Pey-gamberlikten 5 yıl önce, şia’nın da nübüvvetten 5 yıl sonra kabul etme-lerine neden olmuştur.

270

kendisiyle birlikte annesi, babası ve ablasıydı. Bu zamanlarda fatıma evin her yerindeydi. Çocuk elleri ve büyük kalbiyle yaşlı annesini, kahraman babasını ve ablalarını teselli ediyor-du. o, kendi çocuklarının ve hatırasını içinde yaşatan herke-sin annesi olmaya uzanan yolda karşılaştığı bütün zorluklara, aldığı tecrübî eğitimin başarısıyla göğüs gerdi.

Rasulullah'ın rahlesinde açan tek çiçek elbette fatıma de-ğildi. Ali bin ebi Talib gibi, malik bin enes gibi, Rafi bin Amr gibi nice çocuk bu rahleden saçılan canlı eğitimden nasipleri-ni almışlardı. Birkaç örnek olay, günümüze de örnek davranış modelleri sunması ve asırlar sonra ortaya konulan eğitim me-totlarının nüvesini içeren evrensellikleri ile zikre değerdir:

İlk olayımızın kahramanı malik bin enes, vefatına kadar Hz. Peygamber'in hizmetine bakan, günlük işlerini gören kıv-rak zekâlı bir medineli çocuktur: “Hz. muhammed beni çarşı-dan bir şey almaya gönderirdi. Ben sokakta oynayan çocukları görünce onlarla oyuna dalardım ve ne alacağımı unuturdum. Sonra sus pus onun huzuruna gelirdim. o beni böyle mahcup ve ürkek görünce "ne yapsın enes, onun elinde bir şey yok ki, ona yapacağı işi Allah unutturuyor" der ve gönlümü alırdı.

İkinci kahramanımız Rafi bin Amr da kendi hatırasını şöyle nakleder: “Ben çocukken ensar'ın hurma ağacını taşlar-dım. ensarî beni tutup Peygamber'e götürdü. o bana "onların ağaçlarını niçin taşladın" diye sordu. "Açtım, yemek için" de-dim. "Bir daha taşlama, altlarına düşenlerden ye. Allah seni doyurur ve sular" buyurdu, sonra başımı sığadı ve "Allah'ım bunu doyur" diye dua etti.

Piaget’nin teorisinde adalet duygusu 7-11 yaş arasındaki çocukların ahlâkî gelişmeleri sırasında şekillenir. Büyükle-rin, kötü niyeti olmadan yaptığı bir hata sonucu cezalandır-dıkları veya nispetsiz ceza verdikleri çocuklar kendi niyetle-rinin iyi olduğunu bildikleri için ebeveynin hareketinde açık

271

bir adaletsizlik bulur.(1) on dört asır öncesinde geçen her iki olayda da çocuklar, niyetlerinin iyi olduğu düşünülerek yargılanmamış, üstüne üstlük kalplerine vedud ve Cemil bir Allah tasavvurunun tohumları atılarak “gönül alma”, “ikna etme”, “alternatif çözüm önerme” cihetine gidilmiştir. Ken-disine inen ve insanlar arasında en önce kendisinin yaşama geçirdiği vahyin kuşatıcılığı altında, hiçbir şeyi, hiçbir konu-yu eksik, sonuçsuz ve karanlıkta bırakmayan bir Peygamber huzurunda olmamız; her adımda çağın ufuklarını aşan bu tür evrensel davranış modelleriyle karşılaşmamızı şaşırtıcı olmaktan çıkarır. zaten fatıma’nın davranışlarını bizler için bir kat daha anlamlı kılan, vahyin merkezindeki bir babanın yakın gözlemi altında olması; onay gören, taltif edilen ya da itiraz edilmeyen davranışlarının derece farkıyla vahyin ve tezahürü olarak sünnetin onayından geçmiş olmasındandır. Bu durum, aynı zamanda aldığı eğitimi, temsil ettiği top-lumsal kimliğin oluşumu kadar, dinin halis müntesiplerinin şahsiyet eğitimleri açısından da dikkatle izlenmesi gereken bir süreç kılar. eğitim yönetimini Allah’tan alan Peygamber, Allah’ın gözünde hiçbir peygamberin kendi kadar sevgili ve kendi kadar sorumlu olmadığının farkındaydı. Bu fark Hz. fatıma’nın taze bilincine şu cümlenin sade fakat kesin ifade-sinden kazınacaktır: “fatıma! Sen kendin çabala; aksi halde ben yarın senin için hiçbir şey yapamam.”

yeni kurulan İslam toplumunun kurumsallaşan her ala-nında öncü olduğu ağır toplumsal rolleri bile Hz. Peygamber'i eviyle, çocuklarıyla ilgilenmekten, onların problemlerini çözümlemekten alıkoymamıştır. Hz. Peygamber kızına son demine kadar İslam’a bağlılığı hatırlatmaktan geri durma-

1-Piaget, çocuktaki adalet duygusunu doğrudan doğruya örnek v -kalar üzerinde onların kanaatlerini almak suretiyle araştırmıştır. Bkz. güngör, erol, Değerler Psikolojisi, Amsterdam: Hollanda Türk Akade-misyenler Birliği vakfı yayınları, 1993, s. 31-34.

272

mış, başucunda ebu Talib’in kendisini öven şiirini okuyan fatıma’dan şu ayeti okumasını istemiştir:

“muhammed yalnızca bir elçidir; ondan önce de (başka) elçiler gelip geçtiler. Öyleyse, o ölür yahut öldürülürse, topuklarınız üzerinde gerisin geri mi döneceksiniz?”(1)

Hz. Fatıma’yı Evinin Aynasından Seyretmek

Doğduğu günden babasını tek başına defnettiği güne ka-dar, gençliğinden gurbette ve yapayalnız dünyaya veda ettiği ana kadar bir toplumsal sorumluluk modeli çizen Hz. fatıma, şimdi Ali’nin yalnızlıklarını, ızdıraplarını, toplumsal rolünü paylaşmaya adım atmaktadır. İkisinin de cahiliyeyle hiçbir bağı olmamış, hayatlarının ilk yıllarından itibaren nübüvvet halkasının içinde büyümüş ve vahyin nuru ile aydınlanmış-lardır. manevi tekâmülünde her gün yeni bir hicret yaşayan fatıma için medine aynı zamanda kadınlığa ve anneliğe hic-retin mekânı olacaktır. onun nasıl bir ev kuracağı daha bu evin kapısından geçmeden bellidir. o, mihrini kıyamet günü Peygamber'in günahkârlara ulaşan şefaati olarak takdir eden bir gelindir ve bu tutumuyla bir kez daha babasının tebrik ve taltifine nail olmuştur: “Ebediyen mutlu ol, ey Fatıma şu dav-ranışınla Peygamber çocuğu olduğunu çok güzel belgeledin.” üç sahabenin kendisi için çarşıdan aldıkları bir sedir, bir yün yatak, bir hurma lifi minder, bir kilim, bir yatak örtüsü, bir su kabından ibaret çeyize razı olan bir kız ve mehir olarak verecek hiçbir şeyi olmadığı için zırhını satan bir erkek elbette Peygamber'in mübarek ellerini açarak ettiği duanın tecellisine mazhar olacaktır: “Ya Rab, senin de sakındırdığın israftan çekinen şu iki insana bu eşyayı hayırlı ve bereketli kıl.” fatıma’nın, Hasan

1 Ali İmran (3), 144.

273

ve Hüseyin’in su içtiği, uhud Savaşı'nda gazilerin kuruyan dudaklarında dolaşan kırbası, Hz. Peygamber'in onurla üze-rinde oturduğu minderi, eşyanın hayra ve berekete ulaştığı örneklerden sadece birkaçıdır.

Bu duaların bereketi üzerine inşa edilen ev de tıpkı Pey-gam ber'inki gibi çamurdan, hurma dalı ve yapraklarındandır. lakin içinde yoksulluk ve aşktan başka kayda değer hiçbir şey bulunmayan bu evin, ahirette Peygamber'e komşu olma-ya çalışan bütün müminlerin gıpta ettiği bir özelliği vardır. Duvarı Peygamber'in duvarına, penceresi Peygamber'in pen-ceresine bakmaktadır. Pencerelerle birlikte babanın kalbi kı-zın kalbine, babanın evi, kızın evine açılmaktadır. Sanki bir tek evmişçesine. Çünkü burada tek bir ev ehli yaşayacaktır, çünkü burası ehl-i Beytt'ir. Bu ev ve buradan kök salacak aile üzerine söylenecek her şey aslında zaittir fakat dinsiz hayat ile hayatsız din arasında bocalayan ahir zaman ehli için bu evrensel değerler ailesinde yaşanan her olayın örnek alınacak özel bir değeri vardır. Bu evde kadın-erkek ilişkilerinin ailede hayat bulduğu İslamî bakış açısının temel prensipleri tecelli etmiştir. İslam’ın öngördüğü kadın, İslam’ın öngördüğü bir yuva kurmuştur. eş olma durumu, içine dostluğu, sırdaşlığı, yol arkadaşlığını katmıştır. modern zamanların, modern in-sanların durumları üzerinden anlam haritamıza kattığı kav-ramlarla bir cümle kurulacak olursa bu ailede hiçbir zaman ben tiryakiliği, biz enerjisinin önüne geçmemiş, Hz. fatıma ve Hz. Ali hiçbir zaman birbirlerine karşıt ve öteki olmamış-lardır. Bu aile sadece sevgi değil bir cihad ve ideal merkezi, ahiret için salih amel üretme mahallidir. Bu ev; ehl-i Beyt'in dertleşme, söyleşme, bilişme, buluşma yeridir.

Asr-ı Saadetin bütün iman temelli evleri gibi fatıma’nın evinin direği de namazdı ve bu evde/evlerde yoktan verme-nin, infak ve isar gibi İslam medeniyetinin biricik kurumları-nın temeli atıldı. medeniyetin vakıf, sebil, imaret, darüşşifa

274

gibi değer temelli diğer bütün özgün kurumları bu prensipler üzerinde boy attı. fatıma’nın evi adeta “O takva sahipleri bol-lukta ve darlıkta sadaka verirler”(1) ayetinin tecelligâhıydı. Bu evde de tıpkı baba evi gibi özü, “ettazimu li emrillah/veşşefka-tü ala halkillah”(2)∗ olan ahlâk düsturlarını hayata geçirmenin fiziki ve manevi zemini oluşturuluyor; ahlâk bütün ev halkın-da, tanımındaki gibi bir meleke kesbederek her gün yeni bir ahlâkî tutum üzerinden hayata geçiriliyor, eşler birbirleriyle ancak takvada yarışıyor; ve bu yarış her gün Peygamber'in yeni bir taltifine mazhar oluyordu. Bilincinde olunan gerçek namazların kılındığı; nefsi, mahrumiyete rıza makamında bo-yun eğdiren oruçların tutulduğu bu evde, üzerine Allah ve Rasulü'nün rızasından başka hedeflerin, dinin isteklerinden gayrı cazibe merkezlerinin gölgesi düşmeyen hakiki hayatlar yaşandı. onlar kendilerini, birbirlerinin evin aynasından yan-sıyan görüntüsünde güzelleştirdiler. Hz. Peygamber gibi Hz. Ali’nin de sağladığı demokratik ortamda Hz. fatıma kendini baba evindeki gibi rahatça ifade ederken; çocuklar bu orta-mın, fıtratlarının neşvü nemasına fırsat sağlayan mutedil ikli-minde serpiliyorlardı.

Bütün bunlar fatıma’nın evini de babasının evi gibi amaçlı ve inançlı bir mektebe dönüştürdü. Rahlesinden, zey-nep gibi Hasan ve Hüseyin gibi insanlığa model olacak şah-siyetlerin yetişmesi bu mektebin liyakatinin en somut delili-dir. Hz. fatıma; zeynep, Hasan ve Hüseyin’i yetiştiren anne, eğiten öğretmendir. Her biri kendi şahsına münhasır fakat ortak mümin kimliği etrafında birleşen bu şahsiyetler aynı zaman diliminde tek bir evde tek bir çatı altında oluşmuşlar-dır. Ali ve zehra’nın çocukları, aynı zamanda dedelerini de

1 Ali İmran (3), 134. Ayetin devamı “öfkelerini yenerler, insanların kusurlarını bağışlarlar” şeklindedir.

2∗ Allah’ın emirlerine tazim, yarattıklarına şefkat.

275

bir baba, bir arkadaş, bir dost, bakımlarını üstlenen bir hami, bir oyun arkadaşı olarak görmüşler; hayat karşısındaki güven duygularını, madde, insan ve kâinat ile ilişkilerini tıpkı baba ve anneleri gibi onun sevgi, şefkat ve alakası üzerinden tesis etmişlerdir. Bu yüzden bu ev sadece kadın kimliğinin değil, “büyükbaba”, “baba”, “anne”, “evlat”, “eş” kimlikleri, iliş-kileri ve davranış biçimleri açısından bütün “inanan kadın” ve “inanan erkek”lerin ilgi alanlarının merkezinde olmalıdır. Her köşesinde insanlığa model olacak şahsiyetlerin örüldüğü bu ev mekteplerin nereden nereye doğru savrulduğunu, fır-tınanın merkezi olan Batı’dan dinleyelim: “evler de gittikçe caddelere benziyor. geniş aileler bireysel arzu ve çıkarların tamamen grubunkilerin üzerine çıktığı çekirdek ve çocuk-suz ailelere bölünüyor. mega toplumda birbirimizin ayağına basmadan yürüyemiyor, oradan evlerimize giriyor ve kapı-yı dışarıya kapatıyoruz. Sonra da odamıza girip kapıyı eve kapatıyoruz. Artık ev, aile üyelerinin yan yana ama ayrı ayrı yaşayabildiği çok amaçlı bir eğlence merkezi haline geliyor.”(1)

fatıma’nın evi ise tüm çağlarda akleden kalplerini ha-kikate açanlar için önemli bir İslam’ı anlama vasıtasıdır. Bu evde fatıma sadece itaat değil özgürlük ile itaat arasında bir istikrar ve huzur modeli geliştirmiştir.

Özgürlük ile İtaat Arasında Bir İstikrar ve Huzur Modeli

Hz. Peygamber, kadının toplumsal rolünün değil, varlığı-nın bile tartışıldığı bir ortamda vahyin eliyle kızına ve kızının nezdinde bütün zamanların kadınlarına kadın olarak yaşama-nın onurunu bahşetti. İşte Asr-ı Saadet kadınları yadsındık-

1 Bauman, zygmunt, Parçalanmış Hayat, çev. İsmail Türkmen, İsta -bul: Ayrıntı yayınları, 2001, s. 346.

276

ları, tahfif ve tahkir edildikleri böyle bir toplumda, -modern zamanların aksine- güçlerini isyan üzerinden değil Allah’ın kendilerine tanıdığı ve Rasulü'nün uygulamaya koyduğu iade-i itibar üzerinden gerçekleştirdiler. Bu radikal dönüşüm sırasında elbette aile içi rollerin sınır ve muhtevalarında, iş-bölümünde ve statülerde köklü değişiklikler yaşandı. Tıpkı değişen hattâ alt üst olan hiyerarşik yapı gibi; kadının top-lumsal statüsüne, cârî iktisadi yapı ve sosyo-ekonomik etken-lere bağlı olarak biçilen rol ve fonksiyonun yerini yeni dinin adalet ve sevgi temelli ideolojisine dayanan bir işbölümüne bırakması için kadın-erkek, müspet-menfi bütün toplumun içinde olduğu bir mücadele yaşandı. şimdi Hz. fatıma’nın ve Hz. Peygamber'in doğrudan, Hz. Ali’nin dolaylı olarak dâhil oldukları bir örnek olay çerçevesinde söylediklerimizi çözümlemeyi deneyelim.

elleri değirmen çevirmekten yaralanan Hz. fatıma’nın Hz. Ali aracılığıyla babasından bir hizmetçi talep ettiğini fa-kat isteğin reddedildiğini biliyoruz: “Hayır! vallahi olmaz. Ashab-ı Suffe’nin dahi karnını doyuramaz ve onlara verecek bir şey bulamazken, savaş esirlerini size bağışlamayacağım. onları satıp, Ashab-ı Suffe’nin açlarını doyuracağım.” Bir ta-raf taleplerini, diğer taraf itirazını düşündükten sonra Pey-gamber tıpkı Rafi olayındaki gibi anlamı ve değeri asırlarca kadın ve erkeklerin tespihlerinde canlanacak yeni bir teklifle çıkageldi: “Yatarken 34 defa tekbir getirin, 33 defa Sübhanallah, 33 defa da Elhamdulillah deyin! Bu sizler için hizmetçiden daha hayırlıdır.”

1- olayda hizmetçi talebi konusunda hissettiği mahcubi-yet ve diğer çekinceleri yine de Hz. fatıma’yı problemini dile getirmekten alıkoymamıştır. Bu tutum, ona küçüklüğünden itibaren içinde bulunduğu demokratik aile ortamının sağla-dığı bir imkândır. Bireysel özgürlük vaadiyle insanların ma-nevi kimliklerine musallat olan modernizmin -bile- dünyanın

277

pek çok yöresinde henüz gerçekleştiremediği bir imkân. öz-gür ifade hürriyeti kadına sadece ailede değil, toplum içinde sağlanmak istenmiş; kadının adının olmadığı bir ortamda Hz. fatıma’nın henüz küçük bir kız çocuğu iken babasına yapılan haksızlıklara, yapanın sosyo-ekonomik statüsüne aldırma-dan kafa tutmasına fırsat ve onay verilmiştir. Böyle bir imkân bir yandan da anlama ve öğrenme ihtiyacını gidermeye ma-tuf sorgulamacı bir idrak haline yol açmıştır. Hz. fatıma’nın babasına, eşine ve toplumun önde gelen isimlerine yönelttiği soru, sorgulama ve itirazlarda daima böyle bir akletme fiili-nin etkisi vardır.

2- Talep, toplumsal adalete dayalı bir gerekçe ile redde-dildiğinde, Hz. fatıma itaat mekanizmasını devreye sokmuş; babaya itaat ile Peygamber'e itaatin birleştiği ve İslamî hedef-lerle örtüşen bir itaat ahlâkına tabi olmakta bir an bile tered-düt göstermemiştir. Sonuçta kelimelerin manevi maverasında yapılan Peygamber tavsiyesi, itaatin ötesinde bir iştiyakla ka-bul edilirken muhakkak ki Peygamber'in varlığının müminler için anlamı ile ilgili ayetlere ittiba edilmiştir: “Rasul size ne ge-tirdiyse, onu alın ve sizi neden nehyettiyse, ondan kaçının”(1), “se-sinizi Peygamber'in sesinden daha fazla yükseltmeyin.”(2) Bir kez daha görülüyor ki Hz. fatıma, doğal işbölümünün takati aşan durumlarında bile özgürlük ve itaat arasındaki kırmızı çizgiyi, manevi hassasiyetleri adına titizlikle muhafaza etmektedir.

3- Bir baba-kız ilişkisi dolayımında gerçekleşen bu olay-da Hz. fatıma’nın rıza tutumu aynı zamanda, hayatının aslî anlam ve hedefi olarak muhabbetullahın ve Allah'la kurmak istediği kesintisiz ihsan ilişkisinin tabii bir neticesidir: “ya Rabbi! Beni bir göz açıp kapayacak kadar zamanda Senden gayrı bırakma.” o, “vüsta ümmet” olmanın, “fatıma olmak” sırasında tabi tutulacağı itaat sınavlarının anlamını biliyor, özgür ruhunun isteklerini ancak İslam’ın istekleri doğrultu-

1 Haşr (59), 7.2 Hucurat (49), 2.

278

sunda gemliyor ya da kamçılıyordu. fedek uygulamasıyla ilgili, dönemin toplumsal yapısının sınırlarını son raddesine kadar zorlamak pahasına yaptığı başkaldırının temel neden-leri; bir haksızlığın giderilmesi, Kur’anî hükümlerin doğru uygulanması ve adaletin tecellisidir.

4- Peygamber'in olaydaki davranışında ise evlat sevgisi-nin mahiyet ve derecesiyle ilgili çok önemli ipuçlarına rastla-maktayız: Bu “candan parça” olma durumunun, bu ana yü-rekli sevginin, Allah’ın isteklerinin önüne geçmesi beklene-mezdi. o bunu, sevgisi kadar net bir şekilde ifade etti: “Seni ben bile kurtaramam” ihtarında aynı zamanda fatıma’nın şahsında havf-reca arasında hayat ibreleri, ümidin sınırsız/sorumsuz rahatlığına kayan ahir zaman insanlarına şefaat mekanizmasıyla ilgili önemli bir uyarıda bulunuluyordu. namaz, kötülüklerden uzak durmak, iyilik ve doğruluktan taviz vermemek gibi dinin, kendisini insan üzerinden kaim kılmak istediği ibadet ve ahlâk boyutları bu ilişkide daima ön planda oldu. Sevginin toleransı ve gücü hiçbir zaman ha-kikatin ve adaletin tecellisi ile ilgili tebliğ ve irşad plânının önüne geçmedi. Allah’ın katında insanların tarak dişi gibi eşit olduğunu, tek üstünlüğün Allah’tan sakınmakla olaca-ğını bildiren ve toplumu/beşeriyeti bu temel düstur üzerine inşa etmek için gönderilen bir Peygamber'den de başka bir davranış beklenemezdi. Kızının fıtratından ve dinî/ahlâkî tekâmülünden duyduğu hoşnutluk, Hz. Peygamber'in sev-gisinin birinci derecede belirleyici etkeni olurken, böylelikle bütün sevgilerin Allah adına olduğu, ağır risaletin çok yönlü mesuliyet ve kimliklerinin bile evlada karşı gösterilen sevgi ve alaka ile ilgili bir eksikliğe mazeret olamayacağı vurgulan-mıştır. evlat sevgisi bu suretle, yaradılışa duyulan varoluşsal saygı ile taçlanmıştır: o, babasının yanına geldiğinde her se-ferinde Peygamber saygı ile ayağa kalkıyor, ellerini öpüyor ve hal hatırını sorduktan sonra kendisine ait yere oturtuyordu.

279

Rasulullah, fatıma’nın yanına gittiğinde o da böyle davranı-yordu. yolculuğa çıkarken biraz daha fazla görebilmek için en son onunla vedalaşıyor, yolculuktan döndüğünde ise özlemle ilk ona koşuyordu. Çocukluğundan itibaren Peygamber ba-banın elinde, evden sokağa taş(ın)an bu sevgi ve saygı ile aynı zamanda kız çocuklarını diri diri toprağa gömen, onlar için en iyi damadın mezar olduğunu düşünen bir cahiliye toplu-luğuna Kur’an'ın kadın-erkek eşitliğiyle ilgili temel bir mesajı daha ilan edilmekteydi.

Sonuç Yerine: Hz. Fatıma’nın İzini Sürmeye Hazır mıyız?

Hz. fatıma’yı akleden kalplerimizle okumaya çalıştığı-mızda, sevgimize; hayatını ve davranışlarını tanıma sorum-luluğunun iştirak ettiğini göreceğiz. ne kadar eksik anlarsak anlayalım, o, tanımak isteyen herkese kendini belki bir kız kardeş, bir anne belki vefakâr bir dost olarak anlatacaktır. Bu karşılıklı paylaşım hemen ardından model alma, örnek kabul etme, hayata geçirme sorumluluğunu davet eder. İşte bu nok-tada Hz. fatıma’nın çağları aşan evrensel değerleriyle kendi-mizi okuyabileceğimizi ve inşa edebileceğimizi görürüz: o, zeynep gibi bir kızı, Hasan ve Hüseyin gibi oğulları yetiştiren bir anne olarak; eşinin yalnızlıklarını, zorluklarını, toplum-sal rolünü vakar ve sevgiyle paylaşan bir eş olarak; toplum-sal sorumluluk bilincine sahip bir kadın olarak ve son dinin son Peygamber'i olan babasının annesi olarak bütün çağların kadınlarına, erkeklerine, ailelerine örnek olabilir, onları inşa edebilir. Bu husus, özellikle inanan erkek ve kadınlar için sorunsuz bir noktadır. mesele, evrensel değerlerin tarihilik girdabına hapsedildiği modern dünyada İslam’a ait hakikatin ontolojik zemininden yeniden evrensel bir toplumsal gerçek-lik inşa etme konusundaki tutumlarımızdadır: Seyyid Hüse-

280

yin nasr’ın sözleriyle “asıl vasfı, ilahî olanın beşerî olana dö-nüştürülmesi olan bu modern dünyada” aslî varoluşlarımızla yerimiz ne olacaktır? Ayak mı uyduracağız yoksa ayak mı direyeceğiz? yeni sentezler üretmeksizin, “değişerek devam etmenin, devam ederek değişmenin” sırrını devşirmeksizin, sadece karşı koymaktan mı ibaret kalacak tutumlarımız? ya da kendi yolumuzu terk ederek bir başka topluluğun sosyal hafızasına, kültür ve medeniyet kodlarına, tarihsel süreçle-rine, yani onun yoluna mı sapacağız? veya kendimize, aile-mize, verili çehreler ve modellerin izinde fıtrî ve tevhidî yeni varoluş alanları açarak bu dünyada müslümanca var olmanın yollarını arayabilecek miyiz?

şimdi sıra “Allah’ı ve ahiret gününe kavuşmayı uman ve Allah’ı çokça ananlar”(1) olarak bizim ne yapacağımızda-dır. mesele, fatıma gibi sahih hakikat elçilerinin mi, yoksa memnu-hayatların sanal kahramanlarının mı peşinden gide-ceğimizde düğümlenmektedir. Hz. fatıma bütün cömertli-ğiyle tarihe kendini yazdırmaya devam ediyor. fakat onu ve emsallerini “okumak” her zaman olduğu gibi herkesin kendi akleden kalbinin ferasetine kalıyor…

1- 33/Ahzab 21. Ayetin tamamı şu şekildedir: “ey inananlar! A -dolsun ki, Allah’ın Peygamberi sizin için, Allah’a ve ahret gününe ka-vuşmayı umanlar ve Allah’ı çok anan kimseler için Rasulullah en güzel örnektir.”

281

vahiy evinin Kızı

Hz. FatımaÂlİmleRİn KAlemİnDen

Hz. fatıma

(7)

282

ÖnsÖz

Bismillahirrahmanirrahim

İnsanın yaradılış yolculuğunun istikameti kemalata doğ-rudur. Rasulü ekrem'in şahsında izleriz kâmil insanı. o ‘ da fatıma'da izler...

“Allah kendisini bende, ben de kendimi Fâtıma’da seyrettim.”Bizler için Hz. fatıma'nın vazgeçilmez oluşunun en

önemli nedeni kendisinde Rasulü ekrem'i seyretmemizdir.Hz. fatıma'nın hayatı bizim hayatımıza ışık, onun ilkele-

ri yol göstericimizdir. onun duası dilimizden düşmeyen dua olmalıdır...

“ya Rabbi! Beni bana göz kırpması kadar dahi bir an için bırakma…”

* * *elinizdeki kitap Hz. fatıma Platformu tarafından hazırla-

nan ve Hz. fatıma'yı her yönüyle ele alan serinin yedincisidir. Her yıl Hz. fatıma'yı Anma Programının ardından dağıtılan kitaplar şu başlıklarda hazırlandı;

1- vahiy evinin Kızı fatıma (gelen yoğun talep üzerine 2 yıl üst üste dağıtıldı)

2- farklı Kalemlerden fatıma3- Hadislerin Dilinden fatıma4- Ayetlerde fatıma5- erkek yazarların Kaleminden fatıma

283

6- Kadın yazarların kaleminden fatımaBu yıl hazırlanan yedinci kitapta “Âlimlerin Kaleminden

Hz. fatıma” anlatıldı.Alevi Dedesi Ali yüce, “Hz. fatıma'nın Sırrı” başlıklı ya-

zısında "Kâinatın İncisi efendimizin sırrının evrene yansıdığı nokta fâtıma annemizin gönlüdür." cümlesiyle Hz. fatıma'nın gönlünden yola çıkarak bizi aydınlatıyor.

Prof. Dr. Hayreddin Karaman, “örnek Aile, örnek Ha-nım Hz. fatıma” başlıklı yazısında; "ümmetin ittifakı ile sabit-tir ki, Hz. fatıma ehl-i Beyt’e dâhildir ve ehl-i Beyt’i ümmete rehber ve örnek olarak bıraktığını söyleyen de bizzat Hz. Pey-gamber (s.a.)dir." Hz. fatıma özelinde ehl-i Beyt'in örnekliği üzerinde duruyor.

Prof. Dr. Hüseyin Algül, “Peygamber efendimizin yüre-ğinden Bir Parça ve Cennet ehli Hanımların Seyyidesi: Hz. fâtıma” başlıklı yazısında Hz. fatıma'nın doğumundan ölü-müne kesitler sunuyor.

Abdullah Büyük, “Babasının Annesi: Hz. fâtıma” başlık-lı yazısında Hz. fatıma ve Babası Rasulü ekrem arasındaki özel bağa dikkat çekiyor.

mustafa İslamoğlu; “Hz. fatıma” başlıklı yazısında; "mil-yonlarca kadınına fatma/fatıma adını koyan bu ülkede, bu adın asli sahibi yeterince tanınıyor mu? mesela, kaç kitap yayımlandı bu konuda? Araştırın, elde ettiğiniz sonuç karşı-sında şaşkınlıktan küçük dilinizi yutacaksınız.” vurgusuyla gözlerden kaçan bir noktaya dikkat çekiyor.

Kadir Akaras “Baki'den Bekaya fatıma” başlıklı yazısında Hz. fatıma’nın yalnızca kadınlara değil tüm insanlığa örnek-liğini vurgulayarak, o’nun şahsiyetinden kesitler sunuyor.

284

vesiledir hayra Peygamber’in ailesiİhmal etmem esbâba tevessül etmeyiDilerim ki yarın verilir onların hatırınaSağ elime alırım defterimi.

(İmam şafii)

Selam olsun fatıma'yayolumuz yolundan ayrılmasın...

285

Örnek Aİle, Örnek HAnIm Hz. fATImA

Hayreddin KARAMAN

Giriş

Dar manada ehl-i Beyt "Hz. Peygamber, Hz. Ali, Hz. fâtıma, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin"den oluşmaktadır. Bun-ları bir örtünün altına alan Peygamberimiz mevlâsına dua etmiş, onların tertemiz kılınmalarını, günah kirinden arın-dırılmalarını Allah'tan dilemiştir. şu Peygamber buyruğu da ehl-i Beyt'in dinimizdeki yeri ve değeri bakımından dikkat çekmektedir: "Size iki şey bırakıyorum, bunları izlediğiniz süre-ce sapmazsınız: Kur'an-ı Kerim ve Ehl-i Beytim." Buna benzer bir hadiste ehl-i Beyt yerine "sünnetim" ifadesi geçmektedir. Bu iki ifade arasında bir çelişki olmadığı açıktır; çünkü ehl-i Beyt'in rehberliği onların sünneti en mükemmel bir şekilde yaşamalarından, kendilerinin âdeta bir "yaşayan, canlı, uygu-lanan bir sünnet" olmalarından kaynaklanmaktadır.

Dar mânada ehl-i Beyt'e Sünnîler Hz. Peygamber'in eş-lerini, şîîler ise kaybolan İmam mehdî'ye kadar gelen diğer imamları da katmaktadırlar.

Örnekliği

ümmetin ittifakı ile sabittir ki, Hz. fatıma ehl-i Beyt’e dâhildir ve ehl-i Beyt’i ümmete rehber ve örnek olarak bırak-tığını söyleyen de bizzat Hz. Peygamber (s.a.)’dir.

286

onun örnekliği yalnızca ayetlere ve hadislere dayanmı-yor, aşağıda özetlemeye çalışacağım hayat hikâyesinde tecelli eden kâmil şahsiyet ve güzel ahlak da en canlı ve tartışmasız delil olarak karşımızda duruyor.

Doğumu ve EvlenmesiHz. fatıma, babasına peygamberlik gelmeden biraz önce,

müminlerin annesi Hz. Hadice’den doğmuştur ve kızların en kü-çüğüdür. Sevgili Peygamberimiz (s.a.) kadınlardan şu dördünün kemale erdiğini söylemiştir: İmran kızı meryem, Huveylid kızı Hadice, fir’avun’un karısı Asiye ve muhammed’in kızı fatıma.

Hz. fatıma’yı daha önce ebu Bekir ve ömer de istemişler, sevgili babası “Daha küçük” diyerek bu talepleri geri çevirmiş-tir. on beş yaşına girdiğinde Bedir savaşından sonra -hicri ikin-ci yılda- Hz. Ali istemiş, Peygamberimiz bu talebi geri çevirme-miş ve onları evlendirmiştir. Hz. fatıma’ya babasının verdiği çeyiz bir kadife örtü, içi hurma lifi ile dolu bir deri yastık, iki el değirmeni, bir su kabı, iki toprak testiden ibarettir.

Adları Hasan, Hüseyin, muhsin, ummu Külsûm ve zey-neb olan çocukları bu mütevazılık içinde muhteşem ve güzel evliliğin eşsiz meyvaları olmuştur.

ÖzellikleriPeygamberimiz (s.a) kızı fatıma’yı çok severdi, ona değer

verir, ikramda bulunur ve sırlarını paylaşırdı. Bu bahtiyar kız sabırlı, dindar, iyiliksever, kanâtkâr ve nimete şükretmesini bilen bir fazilet timsali idi.

Ummu seleme’nin evinde iken allah resulüne (s.a.), “Ehl-i Beyt, allah sizden her türlü pisliği gi-dermeyi ve sizi tertemiz kılmayı, ancak bunu murad ediyor.”(1)

1- Ahzâb: 33/33

287

mealindeki âyet nazil olunca fatıma, Hasan ve Hüseyin’i çağırıp önüne aldı, Ali’yi de akasına aldı, iki tarafından üze-rine birer örtü çekti ve şu niyazda bulundu: “Allah’ım bunlar benim ailem (ehl-i beytim), onları her türlü pislikten uzak ve terte-miz kıl!”

Bu olayı müşahede eden ummu Seleme “Ben de onlarla beraberim yâ Resulallah!” deyince Peygamberimiz: “Sen ye-rinde kal, sen de hayırlısın.” buyurdu.

Tirmizî’nin rivayet ettiği bir hadis de şöyledir:“Siz kiminle savaşırsanız ben de onunla savaşırım,

siz kiminle barış yaparsanız ben de onunla barış yapa-rım (Savaşınız savaşım, barışınız barışımdır).”

“İmran kızı meryem’in durumu dışında fâtıma cennetlik kadınların baş tacıdır.”(1)

İbn umeyr anlatıyor:Halam ile Hz. Aişe’yi ziyaret ettik. Kendisine “Pey-

gamberimiz insanlar içinde en çok kimi severdi” diye soruldu, “fatıma’yı” dedi, “erkeklerden kimi? diye soruldu, “Kocasını (Ali’yi) diye cevap verdi ve ekledi “Bildiğim şu ki, o hep oruç tutup namaz kılardı.”(2)

Hz. fatıma daha dört yaşına girmemiş iken babasına, Al-lah tarafından, peygamberlik gibi maddi ve manevi yükü çok ağır bir vazife verildi. o hayatı tanımaya başladığında hemen yanı başında Allah’tan vahiy alan, bunu insanlara ulaştıran ve açıklayan, sert ve amansız tepkilere göğüs geren, iman edenlerin bütün problemlerine eğilen ve çare olmaya çalışan, açlık, yalnızlık, acı çeken, savaş ve barış yapan, doğup büyü-düğü memleketini terk ederek iklimi ve sosyal dokusu farklı bir şehre göçen, İslam insanını inşa etmeye çalışan, her biri makul ve meşru bir gerekçeye dayalı olarak eşler edinen ve

1- Ahmed b. Hanbel, müsned2- Tirmizî

288

onların haklarını gözeten, aralarında denge kuran… bir yüce insan, bir aziz Peygamber vardı; onun kızı olarak bütün bu oluş ve olayları yakından gördü, acısını tatlısını yaşadı ve id-rak etmeye çalıştı.

Tebliğ ve cihad faaliyetlerinde imkânı ölçüsünde babası-nın yanında olan Hz. fatıma aynı zamanda bir eş ve anne idi. yoksulluk bir yanda, evin işleri bir yanda hem onun hem d eşi Ali’nin bellerini büküyordu. Sahih kaynaklarda (Buhari, müs-lim) anlatıldığına göre bir gün yeni esirler geldiğini haber aldı, bunlardan bir hizmetçi de kendisine verilmemişti. Babasından istemeye karar vererek evine geldi, -babası evde olmadığı için- Hz. Aişe’ye talebini iletip döndü. Hz. Aişe, eve dönünce Pey-gamberimize talebi iletti, o da hemen fatıma’nın evine geldi, olayın bundan sonrasını Hz. fatıma şöyle anlatıyor:

Babam geldiğinde biz yatağımıza girmiştik, hemen kalk-mak istedik, babam “Yerinizde kalın” dedi, aramıza girip otur-du, ayağının (ferahlatan) serinliğini vücudumda hissettim, “Sizi, hakkınızda istediğiniz hizmetçiden daha hayırlı olacak bir şeye yönlendireyim mi?” dedi ve devam etti “Yatağınıza girdiği-nizde otuz üç kere sübhanallah, otuz üç kere elhamdülillah ve otuz dört kere Allahu ekber deyin; bu sizin için bir hizmetçiden daha ha-yırlı olacaktır.”

Ahmed b. Hanbel’in müsned’in’de bu olay daha detay-lı olarak anlatılmıştır. yukarıdaki kısa rivayette bulunmayan tafsilat şöyledir:

Peygamberimiz kızına çeyiz olarak bir kadife örtü, içi hurma lifi ile dolu bir deri yastık, iki el değirmeni, bir su kabı, iki toprak testi verebilmişti. Hz. Ali bir gün fatıma’ya, om-zunda su taşımaktan göğsünün yara olduğunu, babasına esir-ler geldiğini, gidip bir hizmetçi istemesinin uygun olacağını söyledi. Hz. fatıma “Ben de el değirmeninde un yaparken el-lerim yaralandı.” dedi ve babasına gitmeyi kabul etti, kalkıp

289

gitti, ama utandığı için isteğini dile getiremedi. Bu defa Ali ile beraber gittiler. Ali dileklerini iletti. Peygambermiz “Suffe’de kalan yersiz yurtsuz ashabım aç dururken size hizmetçi veremem, onların bedellerini alıp bu yoksullara harcayacağım.” dedi. elleri boş döndüler. Peygamberimiz, işleri bitince kızının ve dama-dının gönüllerini almak üzere evlerini teşrif ettiler. Bu sırada onlar kadife örtülerinin altına girip yatmışlardı, örtü küçük olduğu için başlarına çekseler, ayakları, ayaklarına çekseler başları açıkta kalıyordu. Hemen kalkmak istediler, Peygam-berimiz “Yerinizde kalın.” buyurdu…

Hz. Ali eşi fatıma’ya bazen sert davranıyordu, fatıma Peygamberimize gelip şikâyette bulundu, ardından Hz. Ali de gelmişti; Peygamberimiz “Kocasına itaat ve onu hoşnut eden kadına kocasının sert davranma hakkı yoktur.” dedi, Ali de bir daha böyle yapmayacağına yemin etti.

muğîre oğlu Hişam ailesi kızlarını Ali ile evlendirmek için Peygamberimizden izin istediler, Peygamberimiz, “Be-nim kızımı boşayıp onların kızları ile evlenmesi dışında val-lahi izin vermem, vallahi izin vermem, vallahi izin vermem; fatıma benim bir parçamdır, onu üzen şey beni de üzer, onu inciten şey beni de incitir.” dedi.(1)

Peygamberimiz bu davranışı ile -gerektiğinde izin veril-miş bulunan- birden fazla evliliği yasaklamıyordu, ancak kı-zının üzülmesini ve bu yüzden günaha girmesini istemediği için -meşru bir gerekçe olduğunda dince izin verilse de gerek-li olmayan- bir teşebbüsü engellemiş oluyordu.

Peygamberimiz fatıma’yı Ali ile evlendirince zifaf sonra-sı sabah vaktinde onları yanına çağırmış, abdest almış, üzer-lerine de biraz su serpmiş ve hem kendileri hem de nesilleri için bereket duası yapmıştı. Bir yıl dolmadan Hasan, ondan

1- Buhari ve müslim

290

bir yıl sonra da Hüseyin dünyaya geldiler. Peygamberimizin sevinci, anne babadan daha fazla olmuştu. onları kucaklar, öper, koklar, sevgisini onlara kundak yapardı.

üsame b. zeyd anlatıyor:Bir gece Peygamberimizin hanelerine geldim, bir işim

vardı, bana doğru geldiğinde örtüsünün altında bir şey taşır gibiydi, ne olduğunu anlayamadım, işim bitince ne taşıdığı-nı sordum, örtüsünü açıp gösterdi, bir yanında (böğründe) Hasan, diğer yanında Hüseyin vardı. “Bunlar benim oğullarım, kızımın oğulları. Ya Rab! Ben onları seviyorum, sen de sev, onları sevenleri de sev.” diye niyazda bulundu.

Ailen içinde en çok kimi seviyorsun diye sorulduğunda “Hasan ve Hüseyin’i” derdi.

Hz. fatıma hicretin beşinci yılında ilk kızını dünyaya ge-tirdi, Peygamberimiz, çocuğun o sırada merhum olan teyzesi (fatıma’nın kızkardeşi) zeyneb’in hatırası için ona zeyneb adını verdi. zeyneb’den iki yıl sonra bir kızı daha dünyaya geldi, efendimiz (s.a.) ona da, Hz. osman’ın eşi olup çocuk sahibi olamayan teyzenin adını koyarak onu sevindirdi.: ummu-Külsûm. Peygamberimizin oğulları İbrahim, el-Kasim ve Abdullah yaşamadılar, evlat ve torun sevgisini daha ziya-de Hz. fatıma ve çocuklarıyla tadmış, yaşamış, insanlar için-de en sevgili ve değerli dede olma mutluluğuna ermişti.

nesâî’nin naklettiği tatlı bir olay şöyle yaşanmıştı:Peygamberimiz akşam veya yatsı namazı için mescide ge-

lirken torunları Hasan ve Hüseyin’den birini de yanında ge-tirmişti. Çocuğu yere bırakıp namaza durdular, secdelerden biri hayli uzadı -hadisin ravisi bu sırada başını kaldırdığını, çocuğu dedesinin sırtına binmiş olarak gördüğünü söylü-yor- namaz bitince cemaat kendisine, “ya Resulallah, secdeyi uzattınız, ya bir şey oldu veya vahiy geldi sandık.” dediler. “Hiçbiri olmadı, torunum sırtıma binmişti, hevesini almadan acele edip indirmek istemedim.” buyurdu.

291

efendimiz (s.a.) seferden dönünce önce mescide gider iki rek’at namaz kılardı, sonra Hz. fatıma’ya gelir, daha sonra hanelerini teşrif ederlerdi.

Rabbine kavuşturan son hastalığında Hz. fatıma her fır-satta yanına geliyor, bir yandan iyileşmesi için dua ediyor, bir yandan da hizmet için çırpınıyordu. Bir gelişinde sevgili babası ona “merhaba kızım.” dedi ve yanına oturttu. Bir ara kulağına bir şey fısıldadı, fatıma hıçkırarak ağlamaya başla-dı, üzüldüğünü görünce bir şey daha fısıldadı, bu defa fatı-ma neşelendi ve yüzü güldü. Hiçbir şeyi kaçırmak istemeyen Hz. Aişe, Peygamberimizin gizlice ne söylediğini merak etti ve fatıma’ya sordu, fatıma “Babamın sırrını açıklayamam.” dedi, efendimiz Rabbine kavuşunca Hz. Aişe “üzerinde olan hakkım için bana söyle, sana ne dedi?” diye tekrar sordu, Hz. fatıma “şimdi söyleyebilirim.” diyerek şöyle açıkladı: Babam dedi ki, “Cebrail her yıl bir kere gelir Kur’an’ı bana baştan sona okurdu, bu yıl iki kere okudu, öyle anlıyorum ki ecelim yaklaşmış, Allah’a itaatsizlikten sakın ve sabırlı ol, ben senin için ne iyi bir öncü olacağım!” İşte bu sözleri duyunca çok üzüldüm ve ağlamaya başladım, üzüldüğümü görünce de şöyle buyurdu: “Fatıma, müminlerin kadınlarının efendisi olmak seni hoşnut etmez mi?”, bu sözü duyunca da yüzümün güldüğünü gördün. (Başka bir rivayete göre Peygamberimiz, kendisinden sonra aile içinden en önce kızının kendisine kavuşacağını müjdelemişti.)

Hz. fatıma, babasından sonra fazla yaşayamadı, altı ay sonra hastalandı, hastalığında kendisine Halife’nin eşi fatıma ile Hz. Ali hizmet ettiler. vefat ettiğinde henüz yirmi dört ya-şında idi. Halife’nin eşi olan fatıma’ya, “ölünce üzerime, te-nimi gösteren bir örtü örmesinler.” dedi, o da kalınca bir giysi getirdi, “Bunu beğenirsen örteriz.”dedi, Hz. fatıma memnun oldu. “Benim vücudumu senden ve Ali’den başkası görme-sin.” dedi, vasiyetini uyguladılar, mübarek vücudunu bu ikisi yıkadı, namazını Hz. Ali kıldırdı ve geceleyin defnedildi.

292

Rabbim, biz aziz Peygamberini ve onun aile efradını ca-nımızdan çok seviyoruz, sen de bizi sev, onlara sevdir ve şe-faatlerine izin ver!

293

BAkİ'den BekAyA fATImA

(her ne kadar mezarının yeri meçhul olsa da Baki mezarlığında sembolik olarak ziyaret edilir.)

Kadir AKARAS

Dünya tarihine baktığımız zaman, insanlık hayatına yön veren ve şekillendiren, sonuç itibari ile de tarihin dönüm nok-talarını oluşturan nice insanlara rastlamaktayız.

Kimi insanlar var ki kahramanlıkları, zaferleri ve ilimleri ile ün yapmış ve tarihte yerlerini almışlardır. Kimileri de var-dır ki sadece tarihte yer almakla kalmamış insan fıtratının bir parçası hâline gelmiş, gönüllerle bütünleşmiş ve insanların zihin dünyasını şekillendirmişlerdir.

İnsanlık tarihinin en büyük şahsiyetlerinin bile günümüz dünyasına pek taşınamadığını, tarih kitaplarında yer alanla-rın da sadece antika şahsiyetler olarak kaldıklarını gördüğü-müzde peygamberler ve ilahi şahsiyetlerin müstesna konum-larını daha iyi idrak etmekteyiz.

Sahi onları müstesna kılan hangi özellikleridir? Bu özellikleri tanımaya başladığımızda aynı zamanda gö-

nül ve akıl dünyamızı da tanımaya başlıyoruz. Çünkü onları müstesna kılan özellikler insanlığın ümmi hâlidir, yalın hâli yani, dünyevi hiç bir fazlalığın etkilemediği soyut hâllerin abideleridir onlar. Bu özellik insanın sadece öz benliği olduğu için o insanlar tanındıkça insan da dünyevi fazlalıklarından kurtulur ve ümmi/yalın hâli bulmanın huzurunu yaşar. İşte

294

bundandır ki ilahî şahsiyetler her insanın hayranlık duyduğu gönüldaşlarıdır. Bu müstesna yere sahip olanlar yalnızca pey-gamberler değil onların eğitiminden geçmiş ve gözetiminde büyümüş ismet ülkesinin kâmil insanları da olabilirler.

İsmet ülkesinde ve kemal diyarında dünyevi ve maddi özellikler söz konusu olmadığından milliyet ve cinsiyet de söz konusu değildir. Bu âlemde kimi zaman meryem öyle bir kemale erişir ki peygamber olan zekeriya ona hizmetçi olur. Kimi zaman fatıma, kemal bayrağını elinde taşır ki yücelerin yücesi Resul-i Azimü’ş-şan “Sana canım feda” diyerek onun melekût âlemindeki yerini tanıtır.

evet, efendimizin “ümmü ebiha” babasının annesi, “canparem”, “gönül meyvem” diye taçlandırdığı fatıma’dan söz ediyoruz. İnsanlık âleminin parlayan yıldızı zühre, kemal bahçesinin şah gülü zehra’dan, o ki “rızası ilahî rıza, gazabı ilahî gazaptır.”

mekke şehrinin acımasız ve gaddar müşrikleri tüm eza ve eziyetleri, emin lakabı verdikleri yalnız peygambere reva gördüler ve bütün bunlara yetinmeyip sözlü sataşmaları ve incitici propagandaları da ona eklediler. Bu eziyetler o ka-dar derindi ki kâinatın efendisi olup bitenleri şu cümlesiyle ifade ediyor: “Hiç bir peygambere benim kadar eziyet edilmedi.” mekke’nin toplum mühendisliğini üstlenmiş müşrikler ken-dilerince hakaret addettikleri “ebter” yaftasını yakıştırdılar o eşsiz nebiye ve peygamberin ölümünden sonrasının hesapla-rını yapmaya başladılar. nasıl olsa soyunu ve yolunu devam ettirecek kimsesi yok diye, ona iman meylinde olanları soğut-maya çalıştılar bu vesileyle.

İlahî imdat ve vahiy silahı ile desteklenen peygamber “Kevser”le müjdelendiğinde mülk ve melekût âlemi Kevser-i Resül, fatımay-ı Betül adıyla sevince boğuldu. Resulullah’ın yalnızlık arkadaşı, inanç yoldaşı ve imanlı aşığı Hatice-i Kübra

295

en hayırlı bir eş olarak cennet meyveleri ile beslendi, kâinatın en hayırlısı ise 40 gün özel gözetime alındı yaratıcı tarafından ve bu kevn ve mekânda kurulu en hayırlı “beyt” de hayr-ı ke-sir, bereket-i kesir anlamı taşıyan Kevser dünyaya teşrif etti. Ana rahminde annesi Hatice’nin yalnızlık arkadaşı oluyor, dünyaya geldiği ilk gün ise Allah'ın vahdaniyetine ve baba-sının nübüvvetine şahadet ediyor. İmam Cafer-i Sadık (a.s) ve diğer ehlibeyt İmamları’ndan nakledilen rivayetlere göre tarihler biset-i Resül’den 5 yıl sonrayı cemaziyelahirin 20’sini gösteriyordu muhaddese zehra dünyaya geldiği zaman.

"İnna a’teynake’l-kevser" tüm insanlığa nebevi bir muci-ze, ilahî bir ayet ve eşsiz bir üsve, aydınlatıcı bir çerağ olarak nurlandırdı dünyamızı. Baskılar, işkenceler ve ambargolar her geçen gün artarken hüzün yılı diye bilinen yılda nebiyy-i mükerrem en önemli hamileri olan Hz. Hatice ve Hz.ebu Talib’i de kaybediyordu; ancak yanında fatıma vardı artık, onu gördükçe tüm bu üzüntüleri unutuyor, ondan cennet kokusu alarak “babasının annesi” diye adlandırdığı kızının büyümesini seyrediyordu.

Hicret vakti gelip çatmıştı, yaşlı gözlerle mekke terk edi-lecekti bir süreliğine, geri dönülecek gün sayılarak ve yesrib, medinetu’n-nebi oluyor, ilahî din kökleşiyor, insanlık tarihi-nin örnek devleti kuruluyordu. Bu devletin adalet ve sadaka-tini ispatlamak ve tüm insanlığa duyurmak ise “mühabele” olayıyla gerçekleşecekti. Bu sadakatin imzasını Peygamberi-mizin yanında fatıma, Ali, Hasan ve Hüseyin atacak, böyle-likle Beytin ehli de, ehlibeyt olarak Kur’anî kavramla tarihe nakşedilecekti.

Hz. Peygamber (s.a.a) necran Hıristiyanlarıyla lânetleş-meye bu isimleri sayılanları beraberinde götürmüş ve nec-ran Hıristiyanlarını yenilgiye uğratmıştı. Peygamber'in (s.a.a) eşleri olan müminlerin anneleri o zaman Hz. Peygamber'in (s.a.a) evindeydiler. Peygamberimiz (s.a.a) hiçbir tanesini

296

çağırmamıştı. Ayrıca babasının kız kardeşi olan Safiye'yi de çağırmamıştı. Amcasının kızı olan ümmü Hani'yi de çağır-mamıştı. Ayrıca üç halifenin eşlerinden veya muhacir ve en-sardan, hiçbir kimseyi davet etmemişti.

Peygamberimiz (s.a.a) cennet gençlerinin bu iki efendi-sinden başka Haşimoğulları'ndan ve sahabe çocuklarından hiç kimseyi götürmemişti lânetleşmeye. Aynı zamanda Ali ile beraber yakın aşiretinden hiç kimseyi davet etmemişti. İlk müslümanlardan kimseyi götürmemişti.

Râzî'nin tefsirinde söylediği gibi, üzerinde siyah kıldan bir örtü olduğu hâlde necran Hıristiyanlarıyla buluşmaya gitmişti.

Hüseyin'i kucağına almış, Hasan'ın da elinden tutmuş-tu. fatıma arkasında, Ali de fatıma'nın arkasında yürüyordu. Peygamberimiz (s.a.a) şöyle diyordu: “Ben dua ettiğim zaman, siz, âmin, deyin.”

Bu manzarayı gören necran papazı şöyle dedi: “ey Hı-ristiyanlar topluluğu! Burada öyle yüzler görüyorum ki, eğer Allah'tan dağları yok etmesini isteseler, Allah dağları yerinden söküp atar. Bunlarla lânetleşmeyin, yoksa helâk olursunuz ve kıyamet gününe kadar yeryüzünde bir tek Hıristiyan kalmaz.”

Hırıstiyan kavmini yenilgiye uğratacak sayıca az ama fazi-letce kelimetullahı temsil eden bu ehl-i Beyt Ali ve fatıma'nın mübarek evliliğinden devam edecek ve dünyaya yayılacaktı; çünkü bu evlilik bizzat Allah'ın emriyle gerçekleşmişti.

enes anlatıyor:

Resulullah'ın (s.a.a) yanında oturduğum bir sırada, vahiy hâli onu kuşattı. Bu hâl ondan ayrılınca şöyle dedi: "ey enes! Ceb rail'in, Arş'ın sahibinden bana ne getirdiğini biliyor musun?"

Dedim ki: "Allah ve Resulü daha iyi bilir. Anam-babam sana feda olsun, Cebrail ne getirdi?"

297

Buyurdu ki: "Allah bana fatıma'yı Ali ile evlendirmemi emretti. git, muhacirleri ve ensarı bana çağır."

gidip muhacirleri ve ensarı çağırdım. Herkes oturduktan sonra Hz. Peygamber (s.a.a) şöyle dedi:

"nimetlerinden dolayı hamdedilen, kudretinden dolayı ibadet edilen, saltanatından dolayı itaat edilen, katındaki nimetlerden dolayı arzu edilen, azabından dolayı sakınılan, yerinde ve göğünde emirleri yürür-lükte olan, mahlûkatı kudretiyle yaratan, hükümle-riyle onları birbirinden farklı kılan, diniyle onları aziz yapan, peygamberi muhammed'le onlara lütufta bulu-nan Allah'a hamdolsun."

"Hiç şüphesiz Allah, evlilik yoluyla gerçekleşen akrabalığı nesebin devamının vesilesi ve akrabalığın bir çeşidi kılmıştır. Allah'ın emri kazâsına uygun ger-çekleşir, kazâsı ise kaderine dayanır. Her takdirin de bir süresi vardır. ve her süre de yazılmıştır: Allah di-lediğini siler, dilediğini de yerinde bırakır. Ana kitap o'nun katındadır."

"Haberiniz olsun! Allah bana fatıma'yı Ali ile ev-lendirmemi emretti. eğer Ali buna razı olursa, benim onu dört yüz mıskal gümüş mihriyle fatıma ile evlen-dirdiğime şahit olun."

Ali orada yoktu. Resulullah (s.a.a) onu bir iş için bir yere göndermişti.

Sonra Resulullah (s.a.a) içinde taze hurma bulunan bir tabak getirmelerini emretti. Tabağı önümüze koydu: "yiyin." dedi. Biz taze hurmaları yerken Ali (a.s) çıkageldi.

Resulullah (s.a.a) ona bakıp gülümsedi, sonra şöyle dedi: “ey Ali! Allah bana, fatıma'yı seninle evlendirme-

mi emretti. onu, eğer kabul edersen, dört yüz mıskal gümüş karşılığında seninle evlendirdim.”

Ali şöyle dedi: "Razıyım ya Resulallah!" Sonra Ali bir kenara çekilip Allah için şükür secdesine kapandı. Ardın-

298

dan şöyle dedi: "Beni, mahlûkatın en hayırlısı Resulullah muhammed'e sevdiren Allah'a hamdolsun."

Resulullah (s.a.a) da şöyle buyurdu:“Allah ikinize bereket versin. Sizi bereketli kılsın

ve size mutluluk versin. Sizden çok sayıda tertemiz ne-siller meydana getirsin.”

enes der ki: "Allah'a yemin ederim ki, Allah, onlardan çok sayıda tertemiz nesiller meydana getirdi."

Bu evililikten dünyaya gelen insanlık âleminin eşsiz nur-ları ve örnekleri Hasan, Hüseyin ve zeyneb, bahsedilen temiz nesillerin öncüleridirler

Savaşlar, şehadetler, ihsan ve ikramla yaşanan adalet devletinin kurucusu her fani gibi beka yurduna göçecek, yal-nızlık ve mazlumiyet sırası can paresine kalacaktı. fatıma, babasının varlığında velisinin huzurunda bir mücahit asker olmanın şanını yaşattı ve yansıttı. Sonrasında ise imamı ve ve-lisinin yanında velayete bağlılık namını dünyaya duyurdu.

Ali, fatıma’nın eşi aynı zamanda imamıydı hayatı boyun-ca. Bundan ötürü bazen fatıma’nın velayet güneşine bağlılığı eşine itaat olarak algılandı, bazen de eşine olan aşkı doğal bir olay görüldü. Hâlbuki biz biliyoruz o eşi için "ne güzel eştir Allah yolunda" diyerek eşine olan sevdasının asıl gaye ve he-defini Allah olarak tanıtmakta ve bizim algılarımızın yanılgı ol-duğunu göstermektedir. eşi olan Ali ile ilişkileri sade, yalın ve yardımcılık üzerine kurulu "multegel bahreyn"/iki denizin bir-likteliği idi ki "la yebğiyan"/çatışmazlar örneğini sergiliyordu.

Bu iki ilahî şahsiyetin tüm amaç ve gayeleri Resulullah’a bir asker olmak ve İslam dininin yücelişi, insanlığın kemal ve saadete erişi için mücadele etmekti, en zor günlerinde tüm zorluklara aldırış etmeden kol kola aile merkezi evde, siyaset sahnesinde hatta savaş meydanlarında beraberce bu hedefi gerçekleştirmek ve halka hizmet etmenin gayretindeydiler.

299

Aişe validemiz rivayet eder ki: “Peygamber cennet öz-lemini fatıma ile giderirdi, onu öper koklardı; onun için “o cennet hanımlarının hanımefendisidir, o semavi bir insandır.” derdi. Rabbine olan tevekkülü imanının dışvurumunu göste-riyordu, yüzük taşına "Tevekkül edenler kurtulacaktır." yazısı boşuna yazılmamıştı.

Hz. zehra'nın (a.s) hayatına irdeleyici bir gözle baktığı-mız zaman, onun zorluklarla iç içe geçen hayatının, çok mala ve geniş hayat imkânlarına kavuştuktan sonra da özellikle Beni nadîr ve Hayber fetihlerinden ve fedek arazisine sahip olmasından sonra değişmediğini görürüz. gelirinin yüksek meblağlarda olmasına rağmen fatıma'nın hayatı değişmeden devam etmiştir. Rivayet edilir ki, fedek'in yıllık geliri yirmi dört bin, bir diğer rivayete göre yetmiş bin dinar tutuyordu.

Çünkü fatıma (a.s), bu gelirlerle evler yapmıyor, saray-lar, köşkler kurmuyordu. İpek ve atlas elbiseler giymiyor, göz alıcı mücevherler takıp takıştırmıyordu. Bilakis bu geli-rin tümünü yoksullara, miskinlere dağıtıyor, Allah'a davet ve İslâm'ı yayma uğruna harcıyordu...

Kocası Ali (a.s) de öyleydi. o da sulak bir yerden yüz pı-nar çıkararak bunları hacılara vakfetmişti. Ali'nin mallarının bir yıllık zekâtının miktarı kırk bin dinardı. Ali'nin verdiği bu sadakalar, büyük bir topluma yeterdi, demesek bile, bütün Haşimoğulları'na yeterdi. özellikle bir hizmetçi satın almak için otuz dirhemin yettiğini, o dönemde bir dirhemle birçok ihtiyacın karşılanabildiğini göz önünde bulundurduğumuz zaman bu meblağın büyüklüğü kendiliğinden ortaya çıkar.

evet, Ali ve fatıma'nın 9 yıllık aile hayatında her türlü sosyal ve siyasal çalkantılar yaşansa da ne Ali fatıma’yı incitti ve ikinci sınıf gördü ki Ali hiç kimseyi hatta gayr-i müslimleri bile ikinci sınıf görmedi. ne fatıma eşini incitti ki o, halka hizmeti ibadet görürken eşini nasıl ihmal edebilirdi ki?

300

Bizler fatıma’nın hayatına bakarken genelde evlilik ve aile hayatı üzerinden hareket ederek tanımaya çalışıyoruz; ancak bilmeliyiz ki fatıma mektebinde evlilik ve aile hayatı tek başına dünyeviliktir ve özen göstermeye değmez; ancak ilahî rızayı kazanma vesilesi olacaksa kutsaldır ve uğruna aşk yaşanır. gaflet ettiğimiz olay şudur ki fatıma’nın hayatının anlamı ve ekseni velayetti. ona bu gözle bakmalı ve ilahî rı-zanın mizanı olan fatıma’nın örnekliği bu alanda değerlen-dirilmelidir.

men mate.... “Kim zamanın imamını tanımadan ölürse cahi-liye üzerine ölmüş olur.” hadisini tefsir eden ve anlamlandıran fatıma’nın bu yönüdür. İşte fatıma’nın Ali’ye olan mutlak itaati ve bağlılığı eşinin veli ve imam olmasındandı. Sadece eşe itaat gibi fıkhî bir kuraldan dolayı değildi.

"Allah, biz Ehlibeyte itaati ümmetin bütün kalması için farz kıl-mıştır." sözüyle ümmet olabilmenin de aynı zamanda sırrını açık-lamaktadır ve kendisinin de bu alanda ümmetten biri olduğunu göstermekte ve itaatin bir vazife olduğunu sergilemektedir.

Bugün müslümanlar olarak Ali’yi erkeklere, fatıma’yı kadınlara örnek olarak tanıtmak ya da onların aile hayatını karşı tarafa anlatmakla birbirine köle muamelesi yapan eş-ler ya da bunu böyleymiş gibi sınırlayan âlimler ne kadarda yazık ediyorlar kendilerine ve toplumu fatıma örneğinden mahrum ediyorlar. fatıma’nın insanî faziletleri kadınlığından değildi ki sadece kadınlara örnek olsun ya da Ali’nin insanî erdemleri onun erkek oluşundan, baba ya da eş oluşundan kaynaklanmıyordu ki, onlar iman denilen olguyu benlikleri, kimlikleri ve karakterleri hâline getirmiş mücessem imandı-lar. onların her hareket, sekenat ve refleksleri iman temelin-den kaynaklanıyordu. Bunu böyle kabul edersek ki etmeliyiz o zaman onların örnekliği evrenseldir, kadın-erkek, zaman ve mekân ayırt etmeksizin.

301

Aşağıda sunacağımız fatıma sıfatlarından hangisini sa-dece kadınlarla sınırlayabiliriz ki?

Hz. Fatıma'nın (a.s) Şahsiyetinden Örnekler

Hz. fatıma'dan söz ederken, gözlerini aydınlığa açtığı andan, gözlerindeki hayat parıltısının söndüğü ana kadarki kısa sürenin sınırlarını aşmak gerektiğini biliyoruz. onun ki-şiliğini, bu başlangıçla bu son arasına sıkıştıramayız.

o, insan düşüncesini temelinden sarsan ve insan düşün-cesini kuşakların ötesine taşıyan bir Peygamber'in kızıdır. Aynı zamanda o, hakkın temellerinden biri olan ve insanlık tarihinin en büyük peygamberinin devamı niteliğindeki bir adamın eşidir.

fatıma olgun bir akla, kusursuz bir ruh güzelliğine, saflık ve berraklığa, asil ve üstün bir kereme sahipti. Bir devrime dönüşen risalet misyonu içinde bir çizgi olarak belirginleşti. Böylece kendisi de risalet devriminin temellerinden biri oldu. öyle ki, onun tarihini doğru anlamadan risalet tarihini doğru anlamak mümkün değildir.

fatıma (a.s),cahiliye devrinde kadının insanlığını, say-gınlığını, kerametini, kutsallığını, (ilâhî emir ve yasaklar hu-susunda) koruyuculuğunu ve özenini en onurlu bir şekilde temsil etti. Bunun yanında üstün bir zekâya, keskin bir ferase-te ve geniş bir bilgiye sahipti.

güvenilir elçi olan babasının Rabbinden aldıklarını, o da ondan aldı. Hiç kuşkusuz o, anne ve babasının evinde, mek-ke'deki başka hiçbir çocuğun öğrenemediği şeyleri öğrendi.

Her olgunlukta babasını adım adım izleyerek büyüdü zehra (a.s).

Aişe validemiz onun hakkında şöyle demişti:Allah'ın yarattıkları içinde söz ve konuşma olarak

Resu lullah'a (s.a.a) fatıma kadar benzeyen birini gör-

302

medim. fatıma geldiği zaman, Peygamber (s.a.a) onun elinden tutar, elini öper, ona, hoş geldin der, sonra onu kendi yerine oturturdu. Peygamber fatıma'nın yanı-na gittiğinde, bu sefer fatıma ayağa kalkar, babasına: "Hoş geldin." der, elinden tutarak onu öperdi.

Buradan hareketle Aişe'nin: "Yeryüzünde Hz. Peygamber'in (s.a.a) Fatıma'dan daha çok sevdiği bir kadın daha yoktu." şeklin-deki sözünün gerisindeki sırrı anlıyoruz. yine Aişe bu duru-mu şu sözleriyle açıklıyor:

“Kendi babası dışında, fatıma'dan daha doğru sözlü birini görmedim.”

Böylece fatıma (a.s) müminlerin, kutsiyeti karşısında ürper-dikleri kâmil kadınlığın eşsiz bir tablosu olarak belirginleşti.

Fatıma’nın İlmî Şahsiyeti

fatımatü'z-zehra (a.s), vahiy evinde kendisi için hazırla-nan bilgi ve irfanla, kendisini dört bir yandan kuşatan ilim ve irfan güneşlerinin ilmî aydınlatmasıyla yetinmedi.

Babası Resulullah (s.a.a) ve ilim şehrinin kapısı kocasıyla her buluşmasında elinden geldiğince ilim öğrenmeye çalışırdı. Bunun yanında oğulları Hasan ve Hüseyin'i de sürekli olarak Resulullah'ın (s.a.a) meclisine gönderir, onlar döndükten sonra da onları konuşturarak dinlediklerini anlatmalarını sağlardı.

Çocuklarına üstün bir terbiye vermek için büyük bir çaba sarf ettiği gibi, ilim öğrenmek için de büyük bir çaba sarf eder-di. ev işlerinin çokluğuna rağmen, öğrendiği bilgileri diğer müslüman kadınlara aktarmayı da ihmal etmezdi.

İlim öğrenme ve ilmi yayma hususundaki bu kesintisiz çabaları sonucu, en büyük hadis ravilerinden ve tertemiz nebevî sünnetin aktarıcılarından biri oldu. nitekim "fatıma mushafı" adı verilen, kendisinin en büyük övünç kaynağı

303

olan ve masum evlâtları tarafından bir önceki nesilden miras alınıp sonraki nesillere aktarılması onun ilmî şahsiyetini yan-sıtması açısından önemli bir belgedir.

İlminin ve düşünsel olgunluğunun kanıtı olarak dehası-nın yüksek düzeyini yansıtan iki ünlü konuşması yeterlidir. Bu hutbelerden birini Hz. Peygamber'in (s.a.a) vefatından sonra sahabenin ileri gelenleri huzurunda mescid-i nebevî'de, di-ğerini ise evinde irad etmişti. Bu konuşmalar, düşüncesinin derinliğinin, köklülüğünün, kültürünün genişliğinin, man-tığının gücünün, önderlik kurumunun sapmasından sonra ümmetin geleceğine dair ön görüsünün gerçekliğinin parlak birer örneğidir.

Hz. zehra (a.s), Allah'tan korkup sakınan ve hikmetli Kurân'ın açık ifadesiyle, Allah tarafından eğitilen ehl-i Beyt'in bir ferdiydi. Allah ona ilimle ayrıcalık tanıdı, bu yüzden "fatı-ma" adını almıştı.

Fatıma’nın Ahlâkî Şahsiyeti

fatıma (a.s), "yüksek bir ahlâka, onurlu bir karaktere, üs-tün bir nefse, ulu bir duyarlılığa, çabuk kavrayan bir anlayışa, keskin bir zihne, yüce bir erdeme, parlak bir üstünlüğe, misk kokan bir nefese, cesur bir yüreğe, kendini beğenmişlikten uzaklığıyla hayranlık uyandıran bir izzete sahipti.

o, hoşgörü, sükûnet ve geniş ufuklu vakarıyla, öz güven ve yumuşaklığıyla, ağırlığı ve temkinliliğiyle, sağlam karak-teri ve iffetiyle, onurunu korumasıyla bir ahlâk abidesiydi.

Parlak bir onur ve açık bir hâyâ timsali olan fatıma baba-sının vefatından önce, güler yüzlü ve mütebessim bir güzellik abidesiydi. Ama babasının (s.a.a) vefatıyla birlikte yüzünde-ki tebessüm kaybolmuştu. Dillerinden dökülen şu cümleler nebi sonrası hayatının özetiydi adeta.

304

“Senden sonra ne haberler var, ne musibetler!Ağır gelmezdi; bunlara tanık olsaydın eğer.Biz seni yitirdik, yağmuru yitiren yer gibiKavmin bozuldu, sen gittin gideli.

Her ailenin bir yakınlığı, bir menzili, değeri varAllah katında, en aşağıdan en yakına kadar.İçlerindeki kini bize göstermeye başladı nice adamlarSen gittiğin ve seni bağrına bastığı için topraklar.

Surat asmaya başladı, bizi küçümser oldu çok kişi bizi görünceTüm yeryüzü gasp edilmiş oldu sen gidinceSen dolunaydın, aydınlatan nurdun bizeİzzet sahibi Allah katından sana inerdi kitaplar.

Bize eşlik ederdi Cebrail ayetlerleSen gittin hayır gizlendi perdelerleAh! ne olurdu, senden önce buluşsaydık ölümle!Sen gittin, senden gelmez oldu kitaplar.onun dilinden haktan başka bir söz dökülmezdi, sadece

doğruyu konuşurdu. Kimsenin kötülüğünden söz etmezdi. gıybet etmez, kimseyi arkadan çekiştirmezdi. Kimseyi kü-çümseyici kaş göz işareti yapmazdı. Başkalarının sırrını sak-lar, verdiği sözü tutardı. İstişarede doğruyu söyler, onların gerçek hayrını isterdi, başkalarının mazeretlerini kabul eder-di. yanlışlıkları hoş görürdü. Çok kere sürçmeleri ve kötülük-leri hilim ile ve hoşgörüyle karşılardı.

Kötülükten kaçar, daima iyiliğe eğilimliydi. güvenilirdi. Sözünde doğruydu. İyi niyetliydi ve sözünde kesinlikle du-rurdu. İffetin en yüksek doruklarındaydı. eğilimleri üzerin-de hevâsının etkisi yoktu. Çünkü o, yüce Allah'ın günahları kendilerinden uzak tuttuğu ve tertemiz kıldığı Peygamber'in (s.a.a) ehl-i Beyt'inin bir ferdiydi.

305

o, hayatının sonuna kadar babasının kendisine söylediği şu sözü prensip edindi:

“ey fatıma! ebedî nimetlere kavuşabilmen için, dünya hayatının zorluklarına sabret.”

Dünya hayatının zorluklarına sabrederken, dilinden Rab-binin zikrini eksik etmeden sorumluluğunu yerine getirme hususunda muazzam bir sabır örneği sergiliyordu.

Hz. zehra'nın asıl ilgisi ahirete yönelikti. Dünyanın göz alıcı güzelliklerine değer vermiyordu. Çünkü babasının dün-yadan, dünyanın nimetlerinden, lezzetlerinden ve şehevî ar-zularından yüz çevirdiğini görüyordu.

o, belâlara karşı sabreden, varlıkta şükreden ve kaderin sonuçlarına rıza gösteren biri olarak tanınmıştı. Babasından (s.a.a) şöyle rivayet eder:

“Allah bir kulunu severse, onu musibetlerle sınar. eğer bu musibetlere karşı sabrederse, onu [kendisi için] seçer, başına gelenlere rıza gösterirse, onu [kulları arasında] seçkin kılar.”

Fatıma’nın Fedakârlığı

Cömertliği ve eli açıklığı bakımından tam da babasının yolunda gidiyordu. Kuşkusuz o, babasının (s.a.a) şöyle dedi-ğini duymuştu:

“Cömert insan Allah'a yakındır, insanlara yakındır, cennete yakındır. Buna karşılık cehennemden uzaktır. Allah cömerttir, cömertleri sever.”

Hz. zehra (a.s), başkasını kendisine tercih edenlerin en hayırlısıydı, bu konuda hiç kimse onun düzeyine erişemez-di. Babasının kusursuz bir izleyicisiydi. zifaf gecesi gelinlik gömleğini bir yoksula verdiği bilinmektedir. "İnsân Suresi" çerçevesinde onun başkasını kendisine tercih etmesinin ve cömertliğinin yeterli kanıtıdır.

306

Fatıma’nın İmanı ve ibadeti

Allah'a iman, kâmil insanın değeridir. Allah'a kulluk da kemal zirvelerine ulaştırıcı merdivendir. Peygamberler ve veli-ler, sahip oldukları yüksek iman dereceleri, dünyada verdikleri mücadeleleri ve sırf Allah'a ibadet etmeleri sayesinde onur ve saygınlık yurdunda doğruluk makamlarına oturmuşlardır.

"İnsân Suresi"nde gözlemlediğimiz gibi, Kur'ân-ı Kerim, fatıma'nın (a.s) ihlâsının eksiksizliğine, Allah'a karşı derin huşu içinde oluşuna, Allah'a ve ahiret gününe olan büyük inancına tanıklık etmektedir. Resulullah (s.a.a) da onun hak-kında tanıklıkta bulunmuş ve şöyle demiştir:

“yüce Allah, şu benim kızım fatıma'nın kalbini ve bütün organlarını kemiklerin uçlarındaki kıkırdaklara kadar iman ile doldurmuştur. Böylece o kendini tama-men Allah'a ibadete vermiştir.“

Hz. Peygamber (s.a.a) fatıma'nın (a.s) ibadetinden de şöyle bahseder:

“fatıma, mihrabında Rabbine ibadet etmek üzere kalktığında, onun nuru parlayarak gökteki meleklere görünür. Tıpkı gökteki yıldızların nurunun parlayarak yer halkına görünmesi gibi. Bu sırada yüce Allah melek-lerine şöyle der:”

"ey meleklerim! Kadın kullarımın efendisi kulum fatıma'ya bakın. Benim huzurumda ibadet etmekte, benim korkumdan bütün bedeni titremektedir. Bü-tün kalbiyle kendini bana ibadete vermiştir. Sizi şahit tutarım ki, ben, onun bütün sevenlerini ateşten emin kıldım."

Hasan el-Basrî şöyle der: “Bu ümmet içinde fatıma'dan daha çok ibadet

eden bir başkası daha yoktur. namazda o kadar uzun süre kıyamda kalırdı ki, ayakları şişerdi.”

namaz kılarken Allah korkusundan nefes nefese kalırdı.

307

Aslında fatıma (a.s) hayatı boyunca hiç mihraptan çıkma-dı. Bütün hayatı Allah'a ibadetten başka bir şey miydi ki? o kocasına iyi davranırken, çocuklarını eğitirken Allah'a ibadet ediyordu. normal işleri icra ederken ve evinin diğer halkıyla beraber yoksulları kendine tercih ederken, siyaset ve kültür alanında çaba sarf ederken de Allah'a kulluğun bir gereğini yerine getiriyordu.

* * *Saydığımız ve sayamadığımız tüm bu özelliklerden dola-

yı Hz. zehra, babasının örnekliğini taşıma konumuna sahipti. Çünkü o Resulullah’ın kalbinin meyvesi, gözünün nuru ve canparesidir. o ilahî rızanın ölçüsü, rububi gazabın tezahürü-dür. Bundan ötürüdür ki o geçmiş, günümüz ve gelecek tüm nesillere örneklik etmektedir.

Hz mehdi (a.f)’den nakledilen "Biz Allah’ın hüccetleriyiz halka, annemiz Zehra da Allah’ın hüccetidir bize." sözü masum imamlar üzerinde bile ne denli bir makama sahip olduğunu açıkça göstermiyor mu?

fatıma sadece kadınlara örnek olacak bir şahsiyet konu-muyla sınırlandırılamaz; aksine tüm insanlığın örnek alması gereken eşsiz bir şahsiyettir.

Kulluk seccadesi, insanın mutlak kemal karşısında ken-dini nasıl bir hiç gördüğünü anlatmakta.

ermişliğin zirvesinde zühd ve sade yaşam tahtına kurul-muş, fakirlik ve yoksullukta bile infak ve isarın ne denli tüken-mez bir sermaye olduğunu yaşamaktadır. Haya ve iffet abide-siydi; ancak pısırık, korkak ve çekingen değildi. Hayatın tam merkezinde eksen olacak kadar sosyaldi, evinde annelik tacına şayan eşine tekâmül yolunda vazgeçilmez bir yoldaştı. Hayat arkadaşıydı, gamdaşı, kederdaşı ve sırdaşıydı aynı zamanda.

Siyaset, toplum ve kültür sahnelerinin mücahidiydi. Sabır taşı, dik duruşu, beytü’l-ahzan, yaşlı gözü nasıl insan olunu-

308

run adeta yol haritasını sunuyordu insanlığa. Kültürel yozlaş-maya karşı verdiği mücadelede çektiği yalnızlığa ve eziyetlere rağmen feraset ve izzetle yanlışları haykırıp haksızlığa karşı bir direniş destanı armağan etmiştir tüm beşeriyete. Aynı za-manda iman ülkesinin eksende kalmasına son derece önem vermiş, eksen etrafında nasıl asker olunduğunu kanıtlamıştı kendi canıyla. Aslında Hz. fatıma’dan alınması gereken en önemli dersin de bu olduğuna inanmaktayım. Çünkü o, iman ekseni olan velayet aşığı ve şehidesidir.

Hz. fatıma babası Resulullah’ın irtihalinden sonraki de-ğişimlere kayıtsız kalmayıp ilahî emir olan tevelli ve teberri il-kelerinin pratikteki açılımını hayatıyla tefsir etmiştir. o, "dün-yaperestlerin dünyasını sevmiyorum." diyerek Resulullah’ın siretini izlemiş ve insanı insanlıktan uzaklaştıracak en büyük etkenin dünya ve dünyevilik olduğunu beyan etmiştir.

Resulullah’ın canparesi, dostluk ve tevellinin sınırlarını Allah’a mutlak teslimiyet, risalet makamına aşık olmak ve hal-kın hizmetinde olmakta görmektedir. Bencillik ve kendini be-ğenmişliği, makam ve dünya hırsı için ilkeleri ülkelere (tutku) feda etmeyi, maslahatçılık adına yücelmeyi ve iktidar olmayı ise beraat edilmesi gereken sapkınlık olarak değerlendirmektedir.

Düşmanın tanımını yaparken de en hassas ve ince ayarla yapmaktadır. ehlibeyt’e düşmanlığı ve onları incitmeyi düş-man portresi olarak görmekte ve bunu tarihe anlatmak için de kendisine eziyet edenlerin cenaze merasimine katılmasına izin vermemek ve geceleyin defnedilmek istemesiyle ortaya koymaktadır.

Toplumsal hayatın içinde olan, savaş meydanlarında bir mücahit gibi yaşayan bir şahsiyetin sırf hayâlı ve iffetli oldu-ğu için “kimse cenazemi görmesin defnedilirken” gerekçesi hakikate ne kadar yakın olabilir ki? zaten bu konuda tabut uygulamasını başlatmakla önlem de almıştı. o, şöyle vasiyet ediyordu gözü yaşlı ve yalnız eşine:

309

"Bana eziyet edenlerden hiç kimsenin cenaze me-rasimime katılmasını istemiyorum. onlar benim düş-manımdırlar, bana gece gusül ver, kefenle ve defnet."

uydurulan gerekçe doğru bir gerekçe olsaydı peki neden defin sırasında Abbas, Akil, Salman, ebuzer, mikdad ve Am-mar gibi bazı sahabiler hazır bulundu? gerekçe bireysel bir ter-cih olsaydı saygı gösterilmesi gerekmez miydi? Definden son-ra mezarın açılıp yeniden halk katılımıyla namaz kılınıp defne-dilmesini neden ısrarla istiyorlardı ve neden bu isteğe Hz. Ali zülfikâr’ını eline alıp savaş elbisesi giyerek karşı çıkmıştı?

Sözün kıssası ve kıssanın hissesi şudur ki insanlık hele müslümanlar ne yazık ki hala fatıma gibi şahsiyete sahip ol-duklarının farkında bile değiller, bundan ötürüdür ki yüz yıl-lardır İslam’da kadının konumu diye başlıklar atılıp tartışma-lar yapılıyor; hâlbuki fatıma tanınmış olsa tüm bu kısır tartış-malar sona erecek ve müslümanlar arasında kadın bu kadar aşağılanmayacak ve ikinci sınıf muamelesi görmeyecektir. Ba-tıya özentinin asıl sebebi fatıma örneğinden mahrum kalmak ve bırakılmaktır ki bunun vebali din adamlarınındır.

Bu gün tüm âlim ve aydınlara vazifedir ehlibeyt’i o cüm-leden fatıma’yı tanımak, tanıtmak ve eşsiz bir örnek ve mo-del olarak önce müslümanlara sonra tüm insanlığa sunmak.

…Ve Fatıma kuralları yıkıyorDoğum günüdür, Kureyş kadınları Hatice’yi dışlamış,

Hatice çocuğunu düşünüyor! onu nasıl doğuracağını? Dört semavi kadın geliyor Hatice’ye yardım için ve böylece fatıma dünya kurallarını yıkıyordu.

islam, Ebutalib vadisi ve ambargo!fatıma üç yaşındadır, elinde biraz su, bir parça ekmek

ambargoya maruz kalanların arasında paylaştırıyor. o gün-den kendisini İslam’a vakfettiğini gösteriyor. ve çocuksu elle-riyle güçlülerin güç kurallarını yıkıyor.

310

yüzü kanlıdır Peygamber’in, fatıma’nın küçük ama sev-gi dolu elleri Peygamber’in yüzünü kanlardan temizliyor ve zulmün kurallarını yıkıyor.

düğün gecesiydi ve dilenci kapıda!Tekrarı olmayacak bir gece, yüceler yücesinin kızı, eşinin

bu gece için aldığı elbise! gözünü kırpmadan tüm tutsaklık-ları tevekküle esir ederek o elbiseyi fakire veriyor, akılcılık kurallarını yıkıyordu fatıma.

resul’ün son nefesleri, fatıma, gözyaşı ve hüzün. Baba-sının kulağına fısıldadığı haber ve dudaklarda beliren tebes-süm "Kızım en kısa zamanda bana kavuşacaksın." haberidir gülümseten onu. fatıma kafes kurallarını yıkıyor.

sakife seçkinleri ve ali’nin kapısı, kapıda Ali değil, fa-tıma var. Ali olursa nelerin olacağını hesaplayan fatıma kapı ve duvar arasında maslahatçılık kurallarını yıkıyordu.

Fatıma, Fedek ve yaralı beden! matemli ve bahar göz-lü camiye geliyor, siyaset sahnesinde varlık gösterisini tefsir ediyor. evine gelenlerden rızasının ilahî rıza olduğuna ikrar alınca "Ben sizden razı değilim." diyerek fatımî mantıkla be-şeri siyaset kurallarının iflasını haykırıyor ve sakife kuralını yıkıyordu.

Gizlice defnedilmeyi ve mezarının gizli kalmasını istiyor. o biliyor ki mezar bilinir ve belge olur. fatıma bu kuralı da kı-rıyor ve tüm zihinlerde bir soru işareti. fatıma’nın mezarı nere-de? niçin meçhul? İşte fatıma beşerî zihinlerin tüm kurallarını kırıyor ve fatımî bir kural inşa ediyor ebediyete kadar.

311

BABAsInIn Annesİ: Hz. fÂTImA

Abdullah BÜYÜK

Hz. Peygamber’in soyunu devam ettiren kızı Hz. fatıma, Kureyş'in Kâbe'yi yeniden inşası sırasında (m. 605) mekke'de doğdu. Hz. Peygamber'in en küçük kızı idi. zehebî'nin belirt-tiğine göre künyesi “babasının annesi, anam” manasına gelen "ümmü ebiha" idi. Bu künyeyi almasının sebebi; fatıma'yı anne sevgisiyle seven Resulullah’ın kendisine bu şekilde hitap etmesi olmalıdır. lakabı "beyaz, parlak ve aydınlık yüzlü ka-dın" anlamında zehra olmakla beraber "iffetli ve namuslu ka-dın" anlamındaki Betül lakabıyla anıldığı da görülmektedir.

Kaynaklarda Hz. fatıma'nın çocukluk ve gençlik yılları-na dair pek az bilgi bulunmaktadır. Bunlardan biri: Kâbe’de namaz kılmakta olan Resül-i ekrem'in secdeye vardığı sırada omuzlarına müşrikler tarafından bir devenin döl yatağının atılması üzerine genç fatıma'nın koşarak babasının üzerin-deki pislikleri temizlemesi ve bunu yapanlara kızıp söylen-mesidir. Hicretten bir müddet sonra Hz. fatıma'nın, yanların-da Hz. Ali ile annesi fatıma bint esed olduğu hâlde Sevde, kız kardeşi ümmü Külsüm ve ebu Bekir'in ailesiyle birlikte medine'ye hicret ettikleri bilinmektedir.

fatıma on beş yaşını tamamladıktan sonra Hz. Ali fatı-ma'ya talip olmuş ve bu talebi Resulullah tarafından kabul edilmiştir. o sıralarda fakir bir delikanlı olan Hz. Ali mehir verecek kadar malı bulunmadığından Bedir gazvesi’nde ga-

312

nimetten payına düşen zırhı, bazı rivayetlere göre ise devesi-ni ve bir kısım eşyasını satarak 450 dirhem gümüş civarında bir mehir vermiştir. Hz. fatıma’nın çeyizi de kadife bir örtü, içine hurma lifi doldurulmuş deri bir yastık, iki el değirme-ni ve deriden yapılma iki su kabından ibaretti. Düğünleri Resulullah'ın Hz.Aişe ile evlenmesinden dört buçuk ay sonra 2. yılın zilkade (mayıs 624) veya zilhicce (Haziran 624) ayın-da gerçekleşti. Hz. fatıma 3. yılın ramazan ayında (şubat 625) ilk çocuğu olan Hasan'ı, bir yıl sonra şaban (ocak) ayında Hüseyin'i dünyaya getirdi. Daha sonraki yıllarda küçük yaşta ölen muhsin ile ümmü Külsüm ve zeyneb doğdu. evlilikleri-nin ilk yıllarında Hz. Ali ile fatıma arasında küçük çapta bazı anlaşmazlıklar olmuş; ancak Resül-i ekrem'in aralarını bul-ması ve Hz. fatıma'ya kocasına itaati tavsiye etmesi üzerine kırgınlıklar son bulmuş, Hz. Ali de artık eşini hiçbir şekilde üzmeyeceğini söylemiştir.

uhud gazvesi'nde on hanımla birlikte gazilere yiyecek ve su taşıyan Hz. fatıma aynı zamanda yaralıları tedavi etti. Bu savaşta Hz. Peygamber'in dişinin kırılması üzerine yüzün-deki kanları temizlemeye çalıştı. Kanın dinmediğini görünce bir hasır parçasını yakıp küllerini Resulullah'ın yüzüne bas-tırmak suretiyle akan kanı durdurmayı başardı.

Resul-i ekrem Hz, fatıma'ya son hastalığı sırasında Kur'an-ı Kerim'i Cebrail ile her yıl bir defa birbirlerine oku-duklarını, bu sene Cebrail'in aynı maksatla iki defa geldiğini, bunun ise vefatının yaklaştığına işaret olduğunu söylemesi üzerine fatıma ağlamaya başlamış; Hz. Peygamber'in, aile-sinden ilk önce kendisine onun kavuşacağını, ayrıca onun mümin kadınların hanımefendisi olduğunu söylemesi üzeri-ne de gülüp sevinmiştir.

Hz. Peygamber'e çok düşkün olan fatıma babasının ve-fatından dolayı çok sarsıldı. Resul-i ekrem defnedildikten

313

sonra gördüğü enes b. malik'e, “Resulullah'ın üzerine çarçabuk toprak atmaya eliniz nasıl vardı, gönlünüz nasıl razı oldu?” diye-rek ağladı ve daha sonra da günlerce gözyaşı döktü.

Hz, fatıma, Resulullah'ın ölümünden beş buçuk ay sonra 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tarihinde vefat etti. muhammed el-Bakır'ın belirttiğine göre fatıma'yı Hz. Ali yıkadı. ölümün-den sonra vücudunu kimsenin görmemesi için vasiyeti üzeri-ne onu Hz. Ali ile Hz. ebu Bekir'in hanımı esma bint umeys'in yıkadığı da zikredilmektedir. Hz. fatıma, kadın cenazelerinin erkeklerinki gibi üzerine örtülen bir kefenle sarılmış olarak herkesin gözü önünde bulunmasından rahatsız olduğunu esma bint umeys'e söylediğinde esma ona Habeşistan'da cenazelerin tabut içinde taşındığını anlatmış, bunun üzerine fatıma kendi cenazesinin de böyle taşınmasını vasiyet etmiş-ti. nitekim onun cenazesi esma bint umeys'in tarifi üzerine yapılan tabutla taşındı. Cenaze namazını Hz. Abbas veya Hz. Ali kıldırdı. vasiyeti üzerine geceleyin Hz. Ali, Hz. Abbas ile oğlu fazı tarafından Cennetü'l-Bakî'e defnedildi.

Resûlullah'ın terbiyesiyle yetişen Hz. fatıma onun hem hayâ ve edep gibi özelliklerine, hem de konuşma tarzından yürüyüşüne kadar birçok vasfına sahip oldu. Babasının uygun gördüğü hayat tarzını benimseyerek onun gibi sade yaşadı. el değirmeninde un öğütmekten usanan fatıma ile kuyudan su çekip taşımaktan yorulduğunu söyleyen Hz. Ali bu hususta Hz. Peygamber'den yardım istemeye karar verdiler. Hz. fatı-ma medine'ye bir savaş esirinin geldiğini duyunca babasına giderek ondan kendisine ev işlerinde yardım edecek bir hiz-metçi talep etti. Resûlullah da esiri, mescidde yatıp kalkan fa-kir müslümanların (ehl-i Suffe) ihtiyaçlarını karşılamak üzere satacağını, bu sebeple kendisine bir hizmetçi veremeyeceğini, buna karşılık yatağa girdiği vakit otuz üçer defa sübhanallah, elhamdülillah, Allahüekber demesinin istediği hizmetçiden

314

kendisi için daha hayırlı olacağını söyledi. Bu güzel vasıfları sebebiyle Resûl-i ekrem fatıma'yı görünce sevinir, kendisini ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, ona iltifat edip yanına veya kendi yerine oturturdu. Babası kendi evine gelince fatıma da onu aynı şekilde karşılayıp ağırlardı. Hz. Peygamber sefere giderken aile fertlerinden en son fatıma ile vedalaşır, seferden dönünce de ilk olarak onunla görüşürdü. Kadınlardan en çok fatıma’yı, erkeklerden de Ali'yi sevdiğini söyleyen Resûl-i ekrem, “Fatıma benim bir parçamdır, onu se-vindiren beni sevindirmiş, onu üzen de beni üzmüş olur.” ve “Bana melek gelerek Fatıma'nın cennetliklerin hanımefendisi olduğunu müjdeledi.” demiş, cennetlik kadınların en faziletlilerini say-dığı bir başka hadisinde de önce Hz. Hatice ile fatıma'nın, sonra da Asiye ile meryem'in adlarını söylemiştir.

Resûl-i ekrem'in her fırsatta onların evine gelerek ikisi-nin arasına oturması, hem kızına hem de damadına besledi-ği derin sevgiyi ifade etmesi onları birbirine bağlamış, hatta zaman zaman her biri Resûlullah'ın kendisini daha çok sev-diğini ileri sürerek onun gönlündeki müstesna yerlerinden emin olduklarını göstermişlerdir. fatıma da fırsat buldukça babasının yanına gider, ona hizmet etmekten zevk duyar-dı. mekke'nin fethedildiği yıl Resûlullah evinde yıkanırken fatıma'nın onu bir perde ile setretmeye çalışması onların bu yakınlığının derecesini göstermektedir. Resûl-i ekrem, Hz, fatıma ile Hz. Ali 'yi ve çocukları Hasan ile Hüseyin'i abası-nın altına alarak, “Allahım! Bunlar benim Ehl-i Beyt’imdir, onları kötülüklerden koru ve kendilerini tertemiz kıl.” diye dua etmiştir. Hz. fatıma ile ilgili önemli hususlardan biri de Resûlullah'ın neslinin onun çocukları vasıtasıyla devam etmiş olmasıdır.

Hz. fatıma'dan on sekiz hadis rivayet edilmiş olup tama-mı Kütüb-i Sitte'de yer almakta, bunlardan ikisi hem Sahih-i Buhâri hem de Sahih-i müslim’de bulunmaktadır. Kendisin-

315

den Hz. Ali, Hz. Hasan ile Hüseyin, Hz. Aişe, ümmü Sele-me, Hz. Peygamber'in hizmetkârı ümmü Rafi'in karısı Selma, enes b. malik ve başkaları rivayette bulunmuşlardır. Ayrıca Hz. Hüseyin'in kızı fatıma'nın ve daha başka ravilerin ondan mürsel rivayetleri vardır. müslüman kadınlara her konuda onu örnek almalarını ve Hz. fatıma gibi nesiller yetiştirmele-rini tavsiye ediyoruz.

Allah onlardan razı olsun.

316

Hz. fATImA

Mustafa İSLAMOĞLU

İlginç değil mi? Türkiye’deki kadın adları sıralamasında, Peygamberimizin kızı Hz. fatıma’dan mülhem olarak konu-lan “fatma” ismi birinci sırada yer alıyor. Bu, bu ülkede mil-yonlarca kadının fatma adını taşıdığı anlamına geliyor.

Peki, milyonlarca kadınına fatma/fatıma adını koyan bu ülkede, bu adın asli sahibi yeterince tanınıyor mu? mesela, kaç kitap yayımlandı bu konuda? Araştırın, elde ettiğiniz so-nuç karşısında şaşkınlıktan küçük dilinizi yutacaksınız.

Rabia filmlere varıncaya dek konu olur ve tanıtılır, olsun ve tanıtılsın. fakat kadınlarının milyonlarcası fatıma adını ta-şıyan bu ülke, fatıma’yı tanımaz. Sizce de bu işte bir gariplik yok mu? Bence var. Sadece gariplik değil, “gurbetlik”de var; asılların gurbetliği. Asli olan garip kalınca, memleket fer’i olana sıla hâline gelir. fer aslın yerini alınca, fikir gurbete çı-kar, ilim gurbete çıkar, hakikat gurbete çıkar. onların yerini hurafe, taassup ve taklit alır.

Hz. fatıma, Son nebi’nin canı canından, kanı kanından olan son hatırası. Allah Rasulü’nün diliyle “Babasının anası”. ne demek “babasının anası”? Babasının sadece kızı değil, ona kol kanat geren, onu küfre ve şirke karşı verdiği zorlu mü-cadelede destekleyen, yanında kimselerin kalmadığı çok zor anlarda Peygamber babasının üzerine tir tir titreyen ana yü-rekli bir evlat demek. Hz. fatıma, Allah Rasulü’nün soyunun

317

sürdürücüsü. Anneler annesi Hz. Hatice’nin gülü, cennetin efendileri Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in annesi, “ilmin kapısı” Hz. Ali’nin eşi. Hepsinden öte o, müslüman kadının kıyame-te kadar yaşayacak olan modeli. Bizzat Allah Rasulü elinde yetişmiş, vahiyle inşa olmuş, ehl-i Beyt-i mustafa’nın orta di-reği olan bir isim Hz. fatıma.

* * *İsrail ve ABD gibi İslam düşmanı güçlerin burnumuzun

ucunda mezhep savaşlarının fitilini ateşlediği böyle hassas bir dönemde, İslam ümmetinin vahdeti, her zamankinden daha bir önem arz etmektedir. Bu vahdet lafla olmaz. Kaldı ki, İslam medeniyetinin ürettiği bilgi birikimi, bu şunundur, o onundur diyerek atılamaz. yıllar önce Kum medreselerini ge-zerken Ayetullahların molla adaylarına Kütüb-i Sitte’yi ders olarak okuttuklarını görmüş, hem şaşırmış hem sevinmiştim. Bunu açtığım bir molla şöyle demişti: “Bizde istisnasız her şii âlimin kitaplığında Kütüb-i Sitte bulunur; sizin âlimlerinizin kitaplığında da el-Kâfî bulunur mu? “ Ben tabi ki susmakla yetindim. Çünkü o zamanlar çok azı hariç bizim ulema de-ğil bulundurmayı düşünmek, adını dahi belki bilmezdi el-Kâfî’nin. şia’nın hadis kaynağı olan bu eserin iddiası, yalnız-ca ehl-i Beyt İmamları kanalıyla gelen hadisleri içermesiydi.

ğadir-i Hum olayı, Kırtas rivayeti, Rasulullah’ın mirası ve fe-dek arazisi vs, vs. Bu ve buna benzer okuyanın durduğu yere göre yorumladığı hadiseler, İslam ümmetini oluşturan siyasi mezhep-ler arasında kan davasına dönüştürülemez, dönüştürülmemeli.

Aşk olsun ehl-i himmetin gayretine!..

318

HAzreTİ fÂTImA sIrrI

Ali YÜCE

mana ilimlerinde olsun, gönüllerde sena sırrında olsun an-laşılması en güç sır fâtıma Sırrı’dır. Kâinatın İncisi efendimizin sırrının evrene yansıdığı nokta fâtıma annemizin gönlüdür.

Bu hikmet elest’te de böyle başlamış. efendimiz “Bela (evet)” niyazını yaptığı an doğan nur-u muhammedî tüm varlıklara efendimizin en yakınında olan bir noktadan fâtı-ma annemizden yansımıştır. Bu gerçeği ifade için fâtıma annemiz yeryüzüne efendimizin göz bebeği yavrusu olarak ışınlanmış, bu dünyadan ayrılırken de o’nun makamının ka-pısındaki mevkii alarak bu mesajı vermiştir.

Hz. fâtıma annemizin bilinmezlik sırrı işte bu özelliğin-de gizlidir. efendimizin bu konudaki mesajı ise hikmetleri büsbütün derine çeker:

“Allah kendisini bende, ben de kendimi fâtıma’da seyrettim.”

Hz. fâtıma annemiz sırrını çevresine yansıtarak bölüm bölüm açmıştır. Hz. Ali ve yavruları (Hz. Hasan, Hz. Hüse-yin, Hz. muhsin) kâinatın sonsuz boyutlarına yansıyan sırla-rını Hz. fâtıma annemizin gönlünden alır.

mana ilimlerinde fâtıma annemizin sırrı; varlıkların ahenk ve ilgilerindeki sevgi cereyanı olarak bilinir. Bir gönül Hz. fâtıma sırrına ne kadar yakın olursa o kadar hayat bulmuş

319

demektir. onun tasarruf hikmeti gönüllerin âşık ve mâşuk ma-kamlarında raksına fırsat verir. Hz. fâtıma sırrı olmayan gönül kesinlikle ölüdür. Çünkü Sırr-ı muhammedî cereyanı kesiktir.

fâtıma annemiz, Hatice annemizden aldığı şefkat ve merhamet dolu gönülle Âmine annemizden manen tevarüs ettiği şairliği ve nazenin hassasiyeti ile zaten gönül pencerele-rini perde perde açıyor ve adeta sonsuzlukta efendimizin en özdeki ufuk noktada kendini seyretmesini bekliyordu.

güzeller güzeli Rabbimizin en nazlısı ve en sevdiklerin-den biri olduğu hâlde daima Rabbine şöyle yalvardı:

“ya Rabbi! Beni bana göz kırpması kadar dahi bir an için bırakma…”

Bu duanın sırrını annemizin penceresinden seyretmeliyiz.

o, Allah’sız geçen bir anı, ibadet ve sevgide eksiklik duyma korkusundan değil, onun sevdasındaki hazdan bir anı kaybetmekten korktuğu için istemiyordu. mana ilimleri açısından bu duanın sırrı annemizin mahviyeti tarifi olarak tanınır. fâtıma annemiz Cenabı Hakk’ı akıl almaz bir iman ve ihlâs sırrı içinde öylesine anlamıştı ki onsuz bir an düşüne-miyor, kendiyle kaldığı bir anı gönle has mahviyet açısından dev bir yanlış sayıyordu.

Benlikten kurtulup Allah’da yok olma sanatı demek olan mahviyeti böylesine net bir şekilde tanımlamak ancak fâtıma annemize has bir hünerdir.

Allah’a inanmak, o’na ibadet etmek hatta o’nu sevmek başkadır. Allah’ı gönlünün maverasında hissedip o’ndan gayrisinin hiç bir şey olduğunu bulmak başkadır. İkinci tecel-li Allah’ı anlamak, bulmak demektir. İşte fâtıma annemizin duasının sırrı budur. ve de efendimizin “fâtıma’nın gönlün-de seyrettiği muhammedî sır” da budur. Çünkü efendimiz ta ezelde yokluğu, mahviyetin ufkunu bularak tüm âlemleri yok

320

olmaktan kurtarmış elest bilmecesini böyle çözmüştü. Bir kul ibadetin zirvesine varsa hatta Allah’ı deli gibi sevse bu mah-viyeti bulmadıkça Allah’ı anlayamaz.

İmanın sanatlaşan sırrındaki hikmet işte fâtıma annemi-zin yakaladığı bu mahviyeti bulmaktır.

“Aman Ya Rabbi! Beni bana bir göz kırpması anı kadar bile bırakma.”

Allah annemizin bu duasını kesin olarak kabul ettiğini bildirmek için onu normal kadın eylemlerinin dışında bir hik-metle süsledi. zikri hiç kesiksizdi.

mana ilimlerinde kavranması en zor hikmet, fâtıma an-nemizin ilahî sevdanın iç içe raksıdır. Hem ilahî tecelli hem de muhammedî tecelli fâtıma annemizin gönlünde iç içe semâ etmiş, akıl almaz rakslar doğurmuştur. veysel Karanî hazretleri geldiği zaman fâtıma annemizin gönlünde Sırr-ı muhammedî’yi seyretti.

fahr-i Kâinat efendimiz, o gönülde çoğu kez kendi sırrı-nı, bazen de Cemal-i İlahî’yi seyrederdi. Aslında efendimizin akıl almaz nuru bu çift fazl-ı İlahî sevda raksından âlemlere intikal etmiştir. Tüm varlıkların ahengindeki kimya bu sırrın ta kendisidir. Çünkü böylesine coşkulu bir sevdanın semâ sahnesi olan fâtıma annemizin madde çatısı altında kulluğu-nu sürdürmesi hayat ekranında kalabilmesi de bir ilahî mu-cizedir. Böyle bir sevdanın zerresine uğrasa, galaksiler bile dağılırdı. onu hayat ekranında tutan en büyük güç şüphe-siz efendimizin hayat veren nazarlarıydı. nitekim efendimiz sonsuz boyutlara yansıyınca tahammülü tükeniverdi. Bizzat kendisi bunu ifade için:

“o’nun Cemâl’e intikaliyle üzerime öyle bir ızdırap çöktü ki karanlığın üstüne çökse onun rengi değişirdi.”mısralarını söyleyiverdi.

321

Buradaki inceliğe dikkat etmek lazım; çünkü fâtıma an-nemiz manadaki emsalsiz mevkii ile her an efendimizi hisse-debilir, bulabilirdi. fakat gönlündeki iç içe raks eden ilahî ve muhammedî tecellilere o’nun nazarları ve sıcak nefesi olma-dan dayanamazdı.

“Karanlığın rengi değişirdi.” tanımı yalnız şiirin mavera-sında ve ufkunda en güzel söz olmaktan ötede bir mana ta-nımıdır. gönül raksındaki sevdanın ne denli bir ateş fırtınası olduğunu ifade etmektedir. ve sonra evrenin bu en korkunç fırkatından fâtıma annemiz tüm evrenin bitmez boyutlarına yansıdı. efendimizi hissettiği her noktada semâ ederek son-suzluğu mekân tuttu. Âşıkların gönlüne bir seher rüzgârı gibi esti de mecalsizlere güç verdi. şekilleri ahenkleştirdi.

fâtıma annemiz gönül semasının müthiş ateşinde böy-lece en büyük aşk şehidi sırrına erdi. Tüm şehitlerin mana âleminde lideri fâtıma annemiz oldu. Çünkü efendimizin hasret ateşinde yanıp boyut değiştirdi.

Dünyadaki hikâyesini altın bir halk gibi mahviyetin son-suzluğunda efendimizin ayakucunda noktaladı. (mescid-i nebevi’deki makamı) Sanki evrenlerin incisine altın bir halk niyaz oluverdi.

şimdi artık o’nun sırrı şefkat ve merhametin sonsuzlu-ğunda mahviyeti bulan gönüllerde bir hayat iksiri gibi akıp durmakta ve efendimizin izini aramaktadır.

Allah yüce kitabında tüm bu gerçekleri net bir şekilde açıklamıştır efendimize. “Sana Kevser’i verdik.” ayeti doğru-dan doğruya fatıma annemizin tanımıdır. şimdi Sûre-i Kev-ser sırrı içinde fâtıma annemizi görmeye çalışalım:

Kevser çokluk âlemine yansıyan güzellikler demektir. evrenlerin incisi efendimizin Allah’a sevgili olması o’nun vahdet’teki çok özel bir hikmetidir. onun sonsuz boyutlara yansıyan nur-u muhammedî yansıması ise “Kevser” sırrıdır.

322

Allah yaratılması imkânsız diye tanımladığımız, seyrine tahammül edilemeyen nur-u muhammedî’yi halk etmiş; o’nu evrenin sonsuz boyutlarına yansıtmıştır. Bu yansıma dünya hayatında Hz. fâtıma annemizin gönlünden tüm kalplere ak-settiği gibi manada da tüm boyutlara ışık ışık nur saçmıştır. Kevser’in tanımı budur. Allah, önce efendimizi halk etmiş sonra da o’nun tahammülsüz güzelliğini nur-u muhammedî ışığıyla evrenlere saçmıştır. İşte bu intikal Allah Hz. fâtıma annemize hilkat katında verdiği “Kevser” ismini ayetlendir-miştir. Hilkatin ilahî güzelliği yansıtan sırrında “mahviyet” temeldir. Bir varlık kendini ne kadar benlikten arıtırsa o kadar güzelleşir. Bunu madde dünyasında bile hissederiz. Bir güzel, tevazu eşiğine bastı mı bambaşka güzel olur. mana güzelliği de böyledir; varlık evhamından kurtulan her nefis Allah’ı his-setmeye başlar. varlık evhamı ise var olan şeyin etrafındaki bir sis perdesi gibidir. güzelliği ve gerçeği gizler.

İşte Hz. fâtıma annemizden yansıyan nur-u muhammedî, taşıdığı mahviyet iksirini yansıtarak bu sis perdesini siler. ev-rendeki her güzellik, melekler dâhil güzellik sırrını nur-u muhammedî’den alır. Bu yüzden fâtıma sırrı bir Kevser’dir. Hz. fâtıma sırrı, çocuklara güzellik veren, onları evhamdan kurtaran nurdur.

Kevser Sûresi; kurban ve zikir emirleri ile sürmektedir. Hz. fâtıma annemiz nefsini kurban etmiş ve zikirde eksiksiz bir vecd âleminin sembolü olmuştur. fâtıma sırrının yansıma-sında Cenabı Hakk, nefsin kurban edilmesini ve zikri şart koş-maktadır. eğer gönlünüzde semâ sevdasına talipseniz bu semâ Kevser’de (Hz. fâtıma sırrında) gizlidir. Kevser Sûresi’nin gö-nüllere verdiği talimat: nefsinizi kurban edin, mahviyet için-de zikir yapın, gönlünüzde raks başlasın talimatıdır.

efendimizi incitenler ise elbette “ebter”dir, madde ve manası yokluğa mahkûmdur. efendimizi incitme eylemi ben-liğin çirkin suratıdır.

323

mana ilimlerinde eğitimin temeli Kevser Sûresi’dir. Aslın-da İslam dünyasının içine düştüğü özellikle son dört asırdır geçirdiği bunalım manaya karşı düştüğü yanılgıdır. ne yazık ki birçokları mana sırrını hep yanlış senaryolarda oynamaya kalkmış, bu yüzden efendimizle arasındaki cereyan kesilmiş-tir. öyle olunca da ne mana ne maddede motoru çalıştırabil-miş, tekleyip durmuştur.

şimdi Kevser Sûresi’nin ışığı altında Hz. fâtıma annemi-zin nuruna nasıl yaklaşabileceğimizi özetlemek istiyorum.

elbette ilk şart nura muhtaç olduğunu fark edip talep ni-yaz etmektir. İkinci şart ise Kevser Sûresi’nin son ayeti koy-muştur: fahr-i Kâinat efendimizi incitecek davranışlardan şiddetle kaçınmaktır. Hz. fâtıma annemize yaklaşmak için yıllarca emek çekseniz bir an efendimizi incitseniz tüm teller bir anda yeniden onarılmamak üzere yanar. efendimizi incit-me gafleti her zaman zahirde kaba hatlarıyla zuhur etmez. o’nun davasına soğuk bakmak, o’nun gönlünde yer tutan nazlılara karşı ufacık bir hürmetsizlik efendimizi incitir.

Bu yüce sırra yakin olup o’nun şefkatine ve himayesine girmenin üçüncü şartı; ruhundaki yaraları Hz. Hasan hikme-tiyle, nefsindeki fırtınaları Hz. muhsin sırrı ile tedavi etmek, sonra da gönlünü özellikle Hz. Hüseyin efendimize dökece-ğimiz gözyaşları ile yıkamaktır.

Bu amaçla yola çıktığımızda zor gibi görünen yolun o yü-celerce kolaylaştırılacağını hiç hatırdan çıkarmadan güvenle se-bat etmeliyiz. Sonra nefsimizi Hz. fâtıma annemizin mahviyet kimyasında erite erite benlik putunu yıkıp kurban etmeliyiz.

Savaşın en zoru olan bu noktada ihlâs dolu gayretimiz yine o yücelerce tespit edilir ve kurban vekâletimizi Hz. fatı-ma annemiz hallederler.

Kevser Sûresi’nde verilen en kesin bir reçetenin zikir ol-duğunu, hiçbir bahane ile bu konuda nefse taviz vermemek

324

gerektiğini unutmayınız. zikirde ihlâs sırrı Hz. Ali efendimi-zin himmetiyle bizi arıtıp gerçek ve yakin zikre ulaştıracak ve gönlümüzde sevda ışığı yanmaya başlayacaktır.

ve gönüllerde semânın mana ilminde motifi budur. o semâ noktasına varamazsak bile ömrümüz bu yolda gayret içinde iken hayat sona erse ne gam…

325

PeygAmBer efendİmİzİn yüreğİnden Bİr PArçA ve cenneT

eHlİ HAnImlArIn seyyİdesİ: Hz. fÂTImA

Prof. Dr. Hüseyin ALGÜL(1)

Hz. fâtıma, Peygamberliğin ilk yılında (hicretten 13 sene önce) mekke’de dünyaya geldi. Annesi, Haticetü’l-Kübrâ (r. anhâ) olup, Sevgili Peygamberimizin kızları arasında en küçük olanıydı. fakat aklı, zekâsı, hüsn ü cemâli, zühd ü takvâsı itiba-riyle zirvede idi. Künyesi, “Babasının annesi” anlamında “Ümmü Ebîhâ”dır. Resûl-i ekrem’in, onu anne sevgisiyle sevmesi ve öyle hitap etmesi sebebiyle böyle bir künyeyi almış olduğu dü-şünülmektedir. Beyaza meyleden yüz rengi sebebiyle “Aydınlık yüzlü hanım” anlamında “Zehrâ” ve “iffetli, namuslu kadın” an-lamında “Betûl” lakabıyla anılmakta, İslâm hanımları arasında “Müslüman Hanımların Seyyidesi” olarak tanınmaktadır.(2)

Sevgili Peygamberimiz mekke döneminde tebliğin zor şartlarda sürdürüldüğü o sıkıntılı günlerden birinde Kâbe’de namaz kılarken secdeye vardığında müşrikler onu bir deve-nin iç organlarıyla (döl yatağıyla) boğmak istediklerinde Hz. fâtıma henüz küçük bir çocuk sayılırdı. Bununla beraber baba-

1- uludağ üniversitesi İlâhiyat fakültesi İslâm Tarihi öğretim üyesi2- m. yaşar Kandemir, “fâtıma”, DİA, XII, 219.

326

sının secdede iken omzuna (iki kürek kemiği arasına) atılan pis-likleri temizlemiş ve bunu atan küstah müşriklere söylenmişti.(1) Peygamber efendimiz, kızı fâtıma’yı da ziyadesiyle üzen bu hadiseden çok müteessir olmuş ve “Ya Rabbi! Kureyş’i sana havale ediyorum!” diyerek ebû Cehil, utbe b. Rebîa, şeybe b. Rebîa, velid b. utbe, umeyye b. Halef ve ukbe b. ebî muayt’ın isimlerini sıralayarak onları Allah’a havale etmişti.

Hadîs-i şerîfi bize nakleden Abdullah b. mesud (r.a.), bu kişilerin hepsinin Bedir günü öldürülerek yere serildik-lerini ve aynı çukura gömüldüklerini gözleriyle gördüğünü söylüyor.(2)

“Ve enzir aşîreteke’l-akrabîn: Önce en yakın akrabanı uyar”(3) âyeti gelince Sevgili Peygamberimiz, yakınlarını, Allah’ın azabından sakınmaları ve kendilerini manen kurtaracak gü-zel ameller işlemeleri doğrultusunda uyardı. Bunlar arasında Hz. fâtıma da vardı.(4)

Hz. fâtıma, hicretten bir süre sonra Hz. Ali’nin annesi fâtıma bint esed ve Hz. ebû Bekir’in aile fertlerinin de bu-lunduğu bir kafile ile medine’ye ulaştı.

Hicretin ikinci yılında (milâdî 624) medine’de Hazreti Ali ile Bedir Savaşı’ndan sonra evlendi. o sıralarda Hz. fâtıma 15 yaşını doldurmuş bulunuyordu, Hz. Ali ise tercih edilen görüşe göre 21 yaşında bir gençti, Hz. fâtıma ile evlenmeye karar verince onu istemek üzere Sevgili Peygamberimizin hu-zuruna gitti.

1- Buhârî, vudû’, 102; el-Cizye ve’l-muvâdea mea ehli’z-zimme ve’l-Harb, 26; Müslim, Cihad, 107-110; Salât, 155.

2- Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, çev. mehmed Sofuoğlu, I, 361-362; II, 594; vI, 2977.

3- şuarâ, 26/214.4- bk. Buhârî, Tefsîr, 291, Sofuoğlu Tercemesi, X, 4635.

327

Çok heyecanlıydı, söze nereden başlamalıydı, bunu dü-şünüyordu. Hz. Ali’nin hâlet-i rûhiyesini fark eden Peygam-ber efendimiz, “Her hâlde Fâtıma'yı istemeye geldin.” diyerek ona yardımcı oldu.

Hz. Ali, sevinç içinde, “evet” dedi. Ancak, ziynet/takı ve ev eşyası için herhangi bir maddî bi-

rikimi yoktu. Sevgili Peygamberimiz, bu konuda da yardımcı oldu, zırhını bu amaçla değerlendirebileceğini hatırlattı.

Hz. Ali küçük yaşlardan itibaren Resûl-i ekrem (sav)’in himayesinde yetiştiği için müstakil evi yoktu. Düğün hazır-lıkları yapılırken Hârise b. numan’dan bir ev kiraladı, zırhını 480 dirhem karşılığında Hz. osman’a sattıysa da Hz. osman, parayı verip zırhı da kendisine geri verdi. Bu iyilik karşısın-da Hz. Ali ona samimi teşekkürlerini sundu, Resûl-i müctebâ (asm.) da dua etti ve iltifat buyurdu.

Hz. Ali bu parayı düğün masrafı yaptı.(1) Ashâbtan bir zât, Hz. Ali'ye bir koç verdi. medine’nin yerlisi olan ensâr da aralarında mısır topladılar, böylece velime denilen düğün ye-meği de hazırlanmış oldu.

Peygamber efendimiz düğün günü Hz. Ali ve fâtıma’ya, “Allah'ım! Her İkisini mesut et, onlar hakkında evliliklerini hayırlı kıl.” diye dua etti ve onları tebrik etti.

Hz. Ali’nin evinde eşya olarak hasır, yastık, içi lif dolu bir yatak, çömlek ve testi gibi şeyler vardı. Bunları da zırhını satarak elde ettiği para ile sağlamış, o paranın bir kısmı ile de Hazreti fâtıma için ziynet/takı almıştı. Hz. fâtıma’nın çe-yizi ise, “Bir kumaş yaygı, kadife örtü, deriden mamul iki su kabı, iki el değirmeni, hurma lifi doldurulmuş bir yastık, içi ot dolu bir yatak” idi.

1- Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, vII, 252-253.

328

Resûl-i müctebâ (sav.)’nın soyu Hz. fâtıma’dan devam etmiştir. Hz. Ali ile fâtıma’nın bu evliliğinden Hasan, Hüse-yin, muhsin adlı üç erkek, ümmü gülsüm ve zeynep adlı iki kız evlâdı dünyaya gelmiştir.

Hz. Ali ile Hz. fâtıma arasında ara sıra kırgınlıklar olsa da Peygamber efendimizin araya girmesi ve kızı fâtıma’ya koca-sına itaatı tavsiye etmesiyle kırgınlıklar sona ermiştir. Bir de-fasında Sevgili Peygamberimiz, kızı fâtıma’nın evine gelmişti, Hz. Ali’yi göremeyince meraklandı ve kızına Ali’nin nerede olduğunu sordu. Hz. fâtıma, aralarında bir tartışma geçtiği-ni ve evi terk edip gittiğini söyleyince Resûl-i ekrem (asm.) sahâbîlerden birini Hz. Ali’yi aramak üzere görevlendirdi. gö-revli sahâbi Hz. Ali’nin mescidde istirahat etmekte olduğunu söyleyince Hz. Peygamber (sav.) hemen onun yanına gitti. Hz. Ali, yanı üzere yatmış, ridâsı bir yanından sıyrılmış, vücudu toprağa bulanmış durumdaydı. Resûl-i ekrem (asm.) “Kalk, yâ Ebâ Türâb! Kalk, yâ Ebâ Türâb!” diye onu kaldırıp toprağı bede-ninden silmeye başladı.(1) Bu münasebetle Hz. Ali, kendisinin, “Ebû Türâb” künyesiyle çağrılmasından çok hoşlanırdı.(2)

Hz. fâtıma uhud’da on kadar hanımla gazilere su dağıt-tı, yaralıları tedavi etti. Bu muharebede Peygamber efendi-mizin dişi kırılınca yüzündeki kanı temizlemeye çalıştı, bir hasır parçasını yakıp küllerini bastırmak suretiyle akan kanı durdurmayı başardı.(3)

Peygamber efendimiz bir anlaşmaya (Hudeybiye An-laşması) bağlı olarak Ashâb-ı Kiram’la umre ibadetini yapıp dönerken Hz. Hamza’nın kızı umâme, “Amca! Amca!” diye

1- Buhârî, salât, 87; fezâilü Ashâbi’n-nebî, 51; edeb, 227; İsti’zân, 53.2- Buhârî, edeb, 227.3- Buhârî, meğâzî, 113; vudû’, 105; el-Cihâd ve’s-Siyer, 115, 122, 236;

Tıbb, 27.

329

seslenince Hz. Ali, Hz. fâtıma’ya “Amcanın kızını yanına al.” dedi. Hz. fâtıma, onu mahfeye oturttu. medine’ye vardık-larında Hz. Ali, Hz. Cafer ve Hz. zeyd b. Hârise onu evine götürüp konuk etme konusunda istekli oldular. umâme, Hz. Ali’nin amcasının kızıydı, Hz. Cafer’in de amcasının kızıydı, ilave olarak bu kızcağızın teyzesi, Hz. Cafer’in zevcesi olu-yordu. Hz. zeyd ise Hz. Hamza’nın ahdî kardeşiydi. Sevgili Peygamberimiz, sağlığında Hz. Hamza ile Hz. zeyd b. Hârise arasında kardeşlik ahdi yaptığı için umâme onun ahdî kar-deşinin kızı sayılırdı. Bu zatların bir şehit yetimiyle böylesi-ne samimiyetle ilgilenmelerinden çok memnun olan Resûl-i ekrem (sav.), her birine ayrı ayrı iltifat etti; Hz. Ali’ye “Sen bendensin, ben de sendenim.” buyurdu. Hz. Ca’fer’e “Sen de ya-ratılışın (suretin) ve huyun (sîretin) bakımından bana benzersin!” dedi. zeyd b. Hârise’ (r.a.)’ye de “Sen bizim kardeşimiz ve dos-tumuzsun.” buyurdu ve “Teyze, (şefkat ve merhametle çocuğu eğitme hususunda) anne makamındadır.” buyurarak umâme ile ilgilenme ve evinde misafir etme görevini Hz. Ca’fer’e verdi.(1)

Resûl-i müctebâ (sav.), kızı fâtıma’yı çok severdi. ger-çekten de o, Sevgili Peygamberimizin hâlini, tavrını, tarzını, ahlâkını ve kişilik özelliklerini bütünüyle benimsemişti. onun oturuşunda, yürüyüşünde, konuşmasında, hayâ ve edep gibi incelikleri benimseyip özünde yaşatmasında Peygamber efendimizi görüp hissetmek mümkün olurdu.

Sevgili Peygamberimiz de fâtıma’yı görünce sevinir, onu ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, ona iltifat ederek kendi yerine veya yanına oturturdu. Buna karşılık Hz. fâtıma da babası evine gelince, o’nu sevgisine layık bir sami-miyetle karşılar ve ağırlardı.(2)

1- Buhârî, mağâzî, 263.2- Müslim, fezâilü’s-Sahâbe, 98; Ebû Dâvûd, edeb, 143, 144; Tirmizî,

330

Peygamber efendimiz bir yolculuğa giderken aile fertle-rinden en son onunla vedalaşır, yolculuktan dönünce de ilk önce onunla görüşürdü.(1)

Hz. Peygamber (asm.) sık sık kızı fâtıma ile damadı Ali’-nin evine giderek aralarına oturur ve onlarla samimi bir ortam-da sohbet ederdi. Bu durum, onun hem Hz. fâtıma’ya hemde Hz. Ali’ye beslediği sevginin derecesini göstermektedir.

Hz. Peygamber (asm.), bir gece Hz. Ali ile Hz. fâtıma’yı ziyaret ederek onları gece namazına/teheccüde teşvik etti.(2)

Resûl-i müctebâ (asm.)’nın eşleri bazı mühim isteklerini Hz. fâtıma aracılığıyla Resûlullâh’a iletme itiyadında idiler.(3) Hz. Âişe’nin nakline göre Resûl-i ekrem (asm.), kızı fâtıma’ya “Merhaba kızım!” diye samimi bir muhabbet ızhar ederdi.(4)

Peygamber efendimiz bazı hâllerde kızının evinde dün-yaya yöneliş anlamında tasvip edemeyeceği gösterişli, şata-fatlı eşya gördüğünde duygularını hissettirir ve fâtıma da ba-basının beklentisini dikkate alarak onu fakirlere ulaştırırdı.(5)

Peygamber efendimiz onun hakkında, “Fâtıma, cennet ehli kadınların seyyidesidir.”(6) diyerek tüm müslüman hanım-lar arasında ona büyük bir derece vermiştir. Bu da onun tarih boyunca samimi duygularla sevilip sayılmasına vesile olmuş-tur. Keza bir başka hadîsinde Resûl-i ekrem (sav.), “Fâtıma be-

menâkıb, 60.1- Ebû Dâvûd, Tereccül, 21.2- Buhârî, Tefsîr, 245; Teheccüd, 7; el-İ’tisâm bi’l-Kitâbi ve’s-Sünneti,

75; Tevhîd, 91.3- Buhârî, el-Hîbe ve fadlihâ ve’t-Tahrîd Aleyhâ, 16. 4- Buhârî, edeb “Kişinin Bir Başkasına merhaba Demesi Bâbı”, 98.5- Buhârî, el-Hîbe ve fadlihâ ve’t-Tahrîd Aleyhâ, 45.6- Buhârî, fezâilü Ashâbi’n-nebî, 31; menâkıb, 126; Hâkim, el-

Müstedrek, III, 151.

331

nim yüreğimden bir parçadır; onu hoşnut eden beni memnun eder, onu üzen de beni üzmüş olur.”(1) buyurmak suretiyle aile fertleri arasında onun mümtaz yerini belirtmiştir

Resûl-i ekrem (sav.)’in Hz. fâtıma’ya olan muhabbetini yansıtan en mühim olaylardan biri mekke’nin fethinden son-ra Hz. Ali’nin ebû Cehil’in kızı Cüveyriye ile evlenmek iste-mesi veya kız tarafının bu hususta izin için Hz. Peygamber (sav.)’e başvurması üzerine ortaya koyduğu tepkidir. Sevgili Peygamberimiz bu konuda yaptığı bir konuşmada “biricik kızı Fâtıma’nın, yüreğinden bir parça olduğunu, onun üzülmesine rıza göstermeyeceğini, Allah Resûlü’nün kızı ile Allah düşmanının kızı-nın bir araya gelemeyeceğini, Hak Teâlâ Hazretlerinin helâl kıldığı bir şeyi haram kılmamakla birlikte böyle bir evliliğe izin veremeye-ceğini, ancak Ali’nin Fâtıma’yı boşadıktan sonra bir başka kadınla evlenebileceğini” söyledi.(2) Bu gelişmeden sonra Hz. Ali, Hz. fâtıma’nın sağlığında ikinci bir kadınla evlenmediği gibi bir cariye de edinmemiştir.

el değirmeninde un öğütmekten Hz. fâtıma, kuyu-dan su taşımaktan Hz. Ali yorulur olmuştu, bunun üzerine Resûl-i ekrem (asm.)’den bu kabil işlerde kendilerine yar-dımcı olabilecek bir hizmetçi istemeye karar verdiler ve ta-leplerini Resûlullah’a (sav.) ileterek istirhamda bulundular. Hz. Peygamber (sav.) ise o günlerde mescid’in bitişiğindeki gölgelikte yatıp kalkan fakir-garip suffa ehlinin (Suffe oku-lu öğrencilerinin) ihtiyaçlarıyla yakından ilgileniyor ve eline geçen imkânları onların durumlarının iyileştirilmesi için de-ğerlendiriyordu. Bu sebeple “isteklerine olumlu cevap veremeye-ceğini ve bu mahiyetteki ihtiyaçlarını karşılayamayacağını” belirtti,

1- Buhârî, fezâilü Ashâbi’n-nebî, 12, 29, 107; Müslim, fezâilü’s-Sahâbe, 93-94.

2- Buhârî, fezâilü Ashâbi’n-nebî, 16; nikâh, 19; el-Humus, 19.

332

“Buna karşılık, uyumak üzere yatağa girdiklerinde otuz üçer kere sübhânallâh, elhamdülillâh, Allâhüekber demelerinin kendileri için bir hizmetçi tahsisinden daha hayırlı olacağı müjdesini” verdi.(1)

Hz. Ali kendisi kanalıyla gelen rivayette olayın sonuç kıs-mını naklederken Hz. fâtıma ile geceleyin yataklarına girdi-ğinde Peygamber efendimizin geldiğini, bu durum karşısın-da hemen yataktan kalkmaya davrandıklarını, buna karşılık Resûl-i ekrem (asm.)’in aralarına oturduğunu, hatta göğsü üzerinde iki ayağının serinliğini hissettiğini ve şöyle buyur-duğunu naklediyor:

“İyi dinleyin! Ben size, sizin benden istediğiniz hizmetçiden daha hayırlı bir şeye yol gösteriyorum: Siz (gece) yataklarınıza girdiğinizde otuz dört defa Allâhu ekber, otuz üç kere elhamdülillâh, otuz üç kere de subhânallah deyiniz. Bunları söylemeniz sizler için benden istediğiniz hizmetçiden daha hayırlıdır.”(2)

Sevgili Peygamberimiz hastalığı sürecinde kızı Sevgili fâtıma annemize Kur’ân-ı Kerîm’i her yıl Cebrail (asm.) ile karşılıklı olarak birer defa okuduklarını/mukâbele ettiklerini, bu yıl ise bunun ikinci defa gerçekleştiğini, bunu da ölümü-nün yaklaşmasına yorduğunu söyleyince Hz. fâtıma ağlama-ya başlamıştı.

Bunun üzerine Peygamber efendimiz, “kendisinin vefatın-dan sonra ailesinden yanına ilk kavuşacak olanın Fâtıma olacağını ve onun mü’min kadınların hanımefendisi olduğunu” söyleyince Hazreti fâtıma aldığı bu müjde sebebiyle ferahlamış ve sevin-cini gülerek belli etmiştir.(3)

1- Buhârî, fezâilü ashâbi’n-nebî, 9, 53; nafakât, 6-7; Da‘avât, 11; n -fakat, 11; Daavât, 14.

2- Buhârî, el-Humus, 21; fezâilü Ashâbi’n-nebî, 53. Bu rivayete göre Hz. fâtıma hizmetçi istemek için babasına gittiğinde onu bulamadı, is-teğini Hz. Âişe’ye iletti. o da Hz. Peygamber’e (sav.) aktardı.

3- Buhârî, menâkıb, 126-127; Buhârî, İsti’zân, 57.

333

gerçekten de Hazreti fâtıma, Peygamber efendimizin vefatından yaklaşık altı ay sonra Allah’ın rahmetine kavuştu. (ö. 11/632)

Bu konuda daha kapsamlı bir rivayeti Hz. enes aktar-maktadır.

enes b. mâlik (r.a.)’in nakline göre Peygamber efendimi-zin vefat ettiği gün zevale doğru hastalığı ağırlaşınca sık sık bayılmaya başladı. Bundan kederlenen fâtıma (asm.) da yük-sek sesle “Vay babamın ızdırabına!” diyordu. Bunun üzerine Peygamber efendimiz fâtıma’ya hitaben, “Kızım! Bugünden sonra babanın üzerinde hiçbir ızdırap kalmayacaktır.” buyurdu.

görgü şahidi olan Hz. enes’in aktardığına göre Resûl-i ekrem (sav.) vefat edince Hz. fâtıma yanık bir eda ve derin bir hüzün ve kederle şöyle diyordu: “Yâ ebetâhu ecâbe Rabben deâhu! Yâ ebetâhu men cennetü’l-Firdevsi me’vâhü! Yâ ebetâhü ilâ Cibrîle nen’âhu: Ey Rabbin davetine icabet eden babam! Ey Cenntü’l-Firdevs’te makamı olan babam! Ey hüznümüzü Cibril ile paylaştığımız babam!”(1)

vefatı öncesinde Resûl-i ekrem (asm.) ile Hz. fâtıma ara-sında geçen konuşmaların açılımına dair detaylı rivayet, Hz. Âişe’den gelmektedir.

Hz. Âişe’nin nakline göre Peygamber efendimiz ölüm hastalığında kızı fâtıma’yı çağırıp kulağına yavaşça bir şey söylemiş, fâtıma ağlamıştı. Tekrar çağırıp gizlice bir şey daha söyleyince bu defa da gülmüştü. Bu bir sırdı, Hz. fâtıma, ba-basına ait bir sırrı ifşa etmekten kaçındı. Ancak vefatından sonra söylemekte beis görmedi. Hadisi rivayet eden Âişe (r. anhâ) ağlamasının ve gülmesinin sebebini sorunca Hz. fâtıma şu cevabı verdi:

1- Buhârî, mağâzî, 446 – Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, trc. mehmed S -fuoğlu, IX, 4146-4147.

334

Resûlullah (sav.) ilkönce bana bu hastalıktan vefat edeceğini söyledi, ben ağladım. vefat ettiği yıl Cebrail (asm.) iki kere gelmiş, Kur’an’ı iki kere mukabele et-mişlerdi. Hâlbuki önceki yıllar bir kere gelirdi. Bunu, vefatının yaklaştığına yormuştu. Sonra bana, “Cennet kadınlarının ulusu olmaktan hoşlanmaz mısın?” buyurdu ve ehl-i Beyt içinde en önce benim kendi yanına gelece-ğimi müjdeledi, buna da sevindim ve güldüm.(1)

Hz. enes rivayetinin sonunda Hz. fâtıma’nın Resûl-i müctebâ efendimizin üzerine toprak atılması (defnedilmesi) ile ilgili olarak bizzat Hz. enes’e hitaben söylemiş olduğu söz, edebî açıdan bir şaheser olmasının yanında Sevgili babasın-dan ayrılış hüznünün ruhunun derinlerinden kopup gelen bir ifadesidir. Hz. Resûl (sav) defnedildikten sonra Hz. fâtıma, Hz. enes’e hitaben şöyle diyordu:

“ey enes! Derin bir bağlılıkla sevdiğiniz Resûlul-lah’ın üzerine toprak saçmağa gönlünüz nasıl razı oldu?”(2)

zühd ü takvası gibi ilmî ve edebî hissi de oldukça güçlü olan Hz. fâtıma, Peygamber efendimiz vefat ettikten sonra Ravza-i mutahhare’yi ziyaret esnasında kabirden bir avuç toprak alıp koklayarak şöyle demişti:

“fahr-i Kâinât Hazretlerinin mübarek kabir topra-ğındaki o gönülleri teshir eden kokuyu koklayan insan, hayatı boyunca bir nice kıymetli kokuları koklamaya ihtiyaç duymaz. Babamın irtihaliyle gönlüme öyle acı-lar döküldü ki, bu elem ve sıkıntılar şu gündüzler üze-rine dökülseydi, o nurlu gündüzler, karanlık geceye dönüşürdü.”(3)

1- Buhârî, menâkıb, 126-127, mağâzî, 425; İsti’zân, 57; Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Teceme ve Şerhi, IX, 367.

2- Buhârî, mağâzî, 446 – Sahîh-i Buhârî ve Tercemesi, trc. mehmed Sofuoğlu, IX, 4146-4147.

3- Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Iv, 44-45.

335

Peygamber efendimizin vefatından sonra Hz. fâtıma, Hz. ebû Bekir’e gelerek fedek, Hayber ve medine civarında-ki Benî nadîr hurmalıklarından ibaret olan Resûl-i ekrem’in (sav.) mirasından hissesini istedi. Buna karşılık Hz. ebû Be-kir ona, “peygamberlerin miras bırakmayacağına, enbiyâ terike-sinin sadaka (mülkiyeti beytülmâle ait bir vakıf) olduğuna dair” hadîs-i şerîfi hatırlatarak Resûl-i ekrem (asm.)’in varislere intikal edecek bir mirasının söz konusu olmayacağını ifade etti.(1) Ancak nebiyy-i muhterem (asm.)’in sağlığındaki gibi aile fertlerinin erzâkının buraların geliriyle sağlanacağını, ihtiyaçlarının karşılanacağını ve Resûl-i ekrem devrindeki uygulamanın aynen devam ettirileceğini vurguladı. Peygam-ber efendimizin sağlığında o bahçelerin geliri, aile fertlerinin ihtiyaçlarının karşılanmasına, çalışan işçilerinin ücretlerinin ödenmesine ve kamu hizmetlerine, misafirlerin ve yolcuların ihtiyaçlarının karşılanması gibi hususlara harcanmaktaydı. yani mevcut bahçelere, aile fertlerinin ihtiyaçlarıyla çalışan-ların nafakalarının-ücretlerinin karşılanması dışında vakıf-sadaka statüsü uygulanırdı. Bu aynen böyle devam edecek-ti, uygulamada herhangi bir değişiklik olmayacaktı. Resûl-i ekrem (asm.)’den “peygamberlerin miras bırakmayacağına dair” hadîsi, başta Hz. Âişe olmak üzere ashâbtan diğer bazı zevatın da tasdik etmesi üzerine Hz. fâtıma miras talebini geri aldı.(2) Bununla beraber rivayetlere göre bu sebeple Hz. fâtıma gü-cenmiş ve halife ile ölünceye kadar bu konuda konuşmamış, yine bir başka rivayete göre Hz. ebû Bekir vefatından bir süre önce Hz. fâtıma’yı ziyaret ederek gönlünü almıştır.(3)

1- Buhârî, mağâzî, 79; Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, IX, 368.

2- Buhârî, fezâilü Ashâbi’n-nebî, 12, 59; mağazî, 14, 38; nafakât, 3; İ’tisâm, 5; el-Humus, 3, 5; Müslim, Cihâd, 51-55.

3- İbn Sa’d, Tabakât, vIII, 27; zehebî, A’lâmü’n-Nübelâ, II, 121; m. y -

336

Hz. Ali’nin de halife olduktan sonra fedek arazisiyle ilgi-li Hz. ebû Bekir devrindeki uygulamayı devam ettirdiği bilin-mektedir. Bu da Hz. ebû Bekir’in uygulamasının ehl-i Beyt’in ileri gelenlerinden Hz. Ali tarafından da doğrulandığını gös-termektedir. Bu konuda Hz. Ali, fâtıma (r.anhâ)’ nın vefatın-dan sonra Hz. ebû Bekir’e gelerek “Ey Ebû Bekir! Esasen biz senin faziletini biliriz.” diyerek onun Resûl-i ekrem (sav)’e olan yakınlığını yâd etmiştir.

Bunun üzerine Hz. ebû Bekir şöyle dedi: “Hayatım kudret elinde olan Allah’a yemin ederim ki, bence

Resûlullâh’ın aile fertlerine hizmet, akrabama hizmet ve yardımdan çok daha sevimli ve hayırlıdır.”(1)

Hz. fâtıma, nebiyy-i muhterem (sav.)’in dâr-ı bekâya in-tikalinden yaklaşık altı ay sonra 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tarihinde Allah’ın rahmetine kavuştu; cenazesini, vücudunu kimsenin görmemesini vasiyet etmesi üzerine Hz. Ali tek ba-şına veya Hz. ebû Bekir’in hanımı esma bin umeys (r.anhâ) ile birlikte yıkadı.

Hz. fâtıma, sağlığında kadınların vefatlarında cenaze na-mazının kılınması ve kabre götürülmesi sürecinde erkeklerin-ki gibi bir kefenle herkesin gözü önünde olmasından rahatsız olduğunu söylerdi. Bu düşüncesinden hareketle vefat eden müslüman hanımlar arasında ilk defa o, bir tabutla taşındı. Cenaze namazını Hz. Ali veya Hz. Abbas kıldırdı; geceleyin Hz. Ali, Hz. Abbas ve oğlu fazl tarafından Cennetü’l-Bakî’ye defnedildi.

Hz. fâtıma’dan on sekiz hadis rivayet edilmiştir. Bunla-rın hepsi de Kütüb-i Sitte’de mevcuttur. Hz. Ali, Hz. Hasan,

şar Kandemir, “fâtıma”, DİA, XII, 219.1- Buhârî, fezâilü Ashâbi’n-nebî, 59, 256; Sahîh-i Buhârî Tecrîd-i Sarîh

Tercemesi ve Şerhi, IX, 368-369.

337

Hz. Hüseyin, Hz. Âişe, ümmü Seleme (r. anhâ), enes b. mâlik ve diğer bazı zatlar, ondan rivayet etmişlerdir. Ayrıca Hz. Hüseyin’in kızı fâtıma’nın ve daha başkalarının ondan mür-sel rivayetleri vardır.(1)

Resûl-i ekrem efendimizin göz bebeği ve yüreğinden bir parçası olan, ilmî ve edebî birikimi, kuvvetli îmanı ve babası-nın hepimiz için üsve-i hasene teşkil eden ahlâkını en güzel bir şekilde yaşayıp yaşatarak sonraki nesillere bizzat örnek oluş-turan ehl-i Beyt’in en seçkini Hz. fâtıma’yı, hayatına dair bu mütevazı araştırma sebebiyle rahmetle ve minnetle anıyoruz.

1- m. yaşar Kandemir, “fâtıma”, DİA, XII, 220.

338

339

vahiy evinin Kızı

Hz. FatımaeDeBİyATCI ve İlAHİyATCI

KAlemİnDen Hz. fatıma

(8)

340

341

ÖnsÖz

Hz. fatıma’nın şahsiyetini, ihlasını, ilmini, ailesi, sosyal ve siyasal hayattaki rollerini 9 yıl boyunca çeşitli kitap ve programlarla anlatmaya çalıştık. Anlattıkça çoğaldı fatıma. engin bir derya idi ne de olsa. Kimine ihsan, kimine ilham olmuştu fatıma. Bu yıl da sizlere edebiyatçı ve ilahiyatçı ka-dınlarımızın gözünden anlatmaya gayret ettik.

edebiyatçı meliha yıldıran Sarıkaya, nice şairlere ilham ol- muş Hz. fatıma ilgili beyitlere yer verirken şair leyla Hanım’ın;

Her bir kulına Hazret-i Hak etdi bir ihsânSensin bize ihsân-ı Hudâ Hazret-i Zehrâbeyitiyle Hz. fâtıma’nın sadece hanımlar için bir ihsân-ı

İlâhî olmadığını, onun şefkat ve şefaatinin, bütün ümmeti kapsadığını vurguluyor.

Prof. Dr. emine yeniterzi , yazıcıoğlu mehmed’in muham- mediye adlı manzum eseriyle birlikte İsmail Hakkı Bursevî ve muhammediye şerhi’ni inceleyerek Hz muhammed ve ehl-i Beyt’i, özelde Hz. fatıma ile ilgili yazılmış beyitlerin yolculu- ğuna çıkarıyor bizleri. İşte o güzel beyitlerden ikisi:

İhtiyâr-ı merg ede mânend-i Zehrâ-i BetûlTâ Habîbin cennet içre gonca-i vaslın dere

Kim ola şol Fâtıma Hazretlerinden ehl kimRavza-i pâk-i Resûlullâh’a bî-pervâ gire

342

İlahiyatçı Halime uyalan “öncümüz Bir Peygamber Kızı” başlığını kullandığı Hz. fatıma’yı anlatan yazısında ha-yatı- mıza rehber aldığımız öncü fatıma’nın nasıl olağanüstü deği- şimler ortaya çıkarabileceğini kendi deneyimlerinden örnek- leyerek anlatıyor.

İlahiyatçı Sümeyye Bendiderya “Hz. fatıma’yı Peygam-ber efendimizin (s.a.a) dilinden tanıyabiliriz” diyor ve şu ha-disi ekliyor:

“Cennet, kadınlar arasında dört kadını görmek için can atar: İm- ran kızı meryem, firavun’un eşi Asi-ye, Hüveylid kızı Hatice -Pey- gamber’in (s.a.a) dünya ve ahiret zevcesi-, muhammed (s.a.a) kızı fatıma.”

Hadis ışığında Hz. fatıma’yı özel kılan hayatından kesit- ler sunarak bizlere tanıtıyor.

İlahiyatçı gülgûn uyar, “Babasının Sırrı Hazreti fatıma”dan bahsederken şecaat Sırrı, Abâ Sırrı, Kanaat Sırrı ve muhabbet Sırrı’nın perdelerini aralıyor okuyucuları için.

Hz. fatıma Platformu olarak bugüne kadar siz değerli katılımcılara gerek programlarımızla gerekse hazırladığımız kitapçıklarla Hz. fatıma’yı bir nebze olsun tanıtmayı ve gün-demlerimize almayı hedefledik. İşte bu doğrultuda hazırladı-ğımız kitapçıklar sırasıyla şunlar;

vahiy evinin Kızı Hz. fatıma -1- farklı Kalemlerde Hz. fatıma -2- Hz.fatıma’nın Hayatı -3- Hadislerde Hz. fatıma -4-Kur ’an Ayetlerinde Hz.fatıma -5-erkek yazarların Kaleminden Hz. fatıma -6- Kadın yazarların Kaleminden Hz. fatım a-7-Alimlerin Kaleminden Hz. fatıma -8-…

343

Bu yıl dokuzuncusunu gerçekleştireceğimiz Hz. fatıma’yı Anma Programında dağıtılacak olan kitabın hayırlara vesile olmasını temenni ederiz.

mümin kadınlara şefkatiyle Hz. fatıma’yı ihsan olarak ve- ren Allah’a şükürler olsun…

Hz. fatıma Platformu

344

muHAmmedİye ve muHAmmedİye şerHİnde Hz. fÂTImA

Giriş

Prof. Dr. emine yenİTeRzİ(1)

Hz. fâtıma; Hz. Peygamber’in sevgili kızı olması, ehl-i beyt içinde yer alması ve yüce Peygamber’in neslinin on-dan devam etmesi gibi sebeplerle müminlerin gönlünde ve İslâmî literatürde önemli bir yere sahiptir. mümin hanımların övüncü olan Hz. fâtıma; Resulullâh’ın genlerini taşıyan ve o’nun terbiyesi ile hane-i saadette yetişen, yüce Peygamber ’i en yakından tanıyanlar içinde yer alan müstesna ve örnek bir şahsiyettir. Bu itibarla manzum veya mensur birçok edebî eserde Hz. fâtıma’ya dair hususlara yer verilmiştir. Bildiride yazıcıoğlu mehmed’in Muhammediye’si ve İsmail Hakkı Bur- sevî’nin Muhammediye Şerhi’nde Hz. fâtıma hakkındaki bilgi- ler ele alınmaktadır.

Yazıcıoğlu Mehmed ve Muhammediye

Muhammediye; Hacı Bayram velî’nin müritlerinden yazıcı-oğlu mehmed’in H. 853/ m. 1449’da gelibolu’da kaleme aldığı,

1- İstanbul medeniyet üniversitesi edebiyat fakültesi Türk Dili ve debiyatı Bölümü öğretim üyesi.

345

9008 beyitten müteşekkil hacimli bir eserdir. eser, yazıcıoğlu’nun daha önce kaleme aldığı Megâribü’z-Zamân adlı

Arapça kitabının manzum, serbest bir tercümesidir. Kar-deşi Ahmed Bîcân da Megâribü’z-Zamân’ı Envâru’l-Âşıkîn adıyla mensur olarak Türkçeye çevirmiştir.

Muhammediye, Hz. Peygamber’in övgüsünü dile getiren bir na’t ve hayatını anlatan bir siyer kitabıdır. Tercî-i bend, kasîde, mesnevî ve müstezâd tarzı şiirlerden oluşan eser üç bölümden müteşekkildir. İlk bölümde yaratılış konusu işlen- miş, konuyla ilgili ayet ve hadislere, tefsirlerine yer verilmiş, Hz. Âdem’in yaratılışı ve hayatı anlatılmıştır. İkinci bölüm; “tertîbü’l-evliyâ” kısmı ile başlar. Burada Hz. Âdem’den son- raki peygamberler sırasıyla ve bazı özellikleriyle dile getiri- lir. Sıra Hz. Peygamber’e gelince; doğumu, hayatı, savaşları, yakınları, mucizeleri hakkında etraflı bilgi verilir. üçüncü ve son bölümde ise kıyamet alâmetleri, ahiret hayatı ve hususi- yetleri işlenir. eser, kendi türü içerisinde en hacimli ilk man- zum telif eser özelliğine sahiptir. Hem kendi zamanında, hem de sonraki asırlarda, sadece Anadolu sahasında değil Türk dünyasının diğer sahalarında da sevilerek okunmuş ve örnek alınmıştır.(1)

İsmail Hakkı Bursevî ve Muhammediye Şerhi

on sekizinci yüzyıl mutasavvıflarından İsmail Hak-kı Bursevî; (1653-1725) tefsir, hadis, fıkıh ve tasavvufa dair yüzün üzerinde eser kaleme almış büyük bir âlim, divan sahibi bir şairdir.(2) Rûhu’l-Beyân adlı tefsiri büyük şöhret ka-

1- geniş bilgi için bk. Âmil Çelebioğlu, muhammediyye I-II, İsta -bul 1996

2- Bilgi için bk. mehmed Ali Aynî, Türk Azizleri I, İsmail Hakkı Bu -salı ve Rûhu’l-Beyân müellifi, İstanbul 1944.

346

zanmıştır. Bursevî’nin bir diğer meşhur eseri de yazıcıoğlu mehmed’in muhammediye’si için kaleme aldığı Ferahu’r-Rûh adlı şerhtir. 1696’da tamamlanan eser Muhammediye şerhi ola-rak tanınmış; Arap harfleriyle iki cilt hâlinde İstanbul (1258, 1294) ve Bulak’ta (1252) birkaç defa yayımlanmıştır. eserin la-tin harf- leriyle sadeleştirilmiş ve daha kolay istifade edilmek üzere başlıklar ve maddeler hâlinde düzenlenmiş bir neşrini de mustafa utku gerçekleştirmiştir.(1)

İsmail Hakkı Bursevî, muhammediye şerhi’ni geleneksel şerh metoduyla kaleme almış; metnin umumî manasından zi- yade tek tek kelimeler üzerinde durmuş, bazı beyit ve mısra- ları bazen kısa bazen de ayrıntılı olarak izah etmiştir. eserde- ki açıklamalar arasında ilgili konuya örnek olmak üzere pek çok beyit veya dörtlük vermiş; li-muharririhi başlığı ile de ken- disine ait beyit, dörtlük ve ilâhîleri şerhe dâhil etmiştir. eser; dinî, tasavvufî, edebî ve genel kültüre dair bilgiler açı-sından son derecede önemli ve zengin bir kaynak, Bursevî’nin bilgi birikimini aktaran bir hazinedir.(2)

Muhammediye ve Muhammediye Şerhi’nde Hz. Fâtıma

Muhammediye’de Hz. fâtıma’nın adı ilk olarak Hz. Pey- gamber’in beş evladı olan Kâsım, zeyneb, Rukiyye ve ümmü gülsüm ile anılır. Hz. fâtıma’nın nübüvvetten önce mekke’de Hz. Hatîce’den dünyaya geldiği; diğer çocuklarının henüz Resul hayatta iken vefat ettiği, yalnızca Hz. fâtıma’nın ba-

1- mustafa utku (haz.), İsmail Hakkı Bursevî, ferahu’r-Rûh-muhamme- diye şerhi, C. I-X, İstanbul, Bursa 2000-2010.

2- Bilgi için bk. emine Botsalı [yeniterzi], “muhammediye şerhinde- ki Kelimeler, mazmunlar ve Kavramlar”, Selçuk üniversitesi edebiyat fakültesi Türk Dili ve edebiyatı Bölümü, Bitirme Tezi, Konya 1981.

347

basından sonra vefat ettiği (1679-1683);(1) hicretten sonra Hz. Ali’nin Hz. fâtıma ve Hz. Âyişe’yi mekke’den medine’ye gö-türdüğü (2721-2738) bildirilir. Hz. Peygamber ’in vefatının ele alındığı bölümde Azrail as nebi’nin ruhunu kabz etmeye gel- diğinde yüce Peygamber “gözlerim nûru” dediği Hz. fâtıma, Ali, Hasan ve Hüseyin’i görmek ister. Peygamber ’in sevgilisi bu kutlu aile koşarak gelirler. Hz. fâtıma gözlerinden yaşlar akarak babasını kaybetme acısıyla feryat eder:

3811 Ağladılar ehl-i beyti cümlesi feryâd edipFâtıma edip nidâ vâ-vahşetâh etti niyâh

3812 Dedi onu dilerem kim isteyesin Tanrı’danTâ ki beni sana tîz ulaştıra bulam merâh

3813 Dedi bana pes yakın gel imdi tîz yâ FâtımaGelicek öptü onu etti bu söze iftitâh

3814 Kim bana hîç kimse senden tîz erişmeye gelipCennetin hem ulu hatunu sen olasın sabâh

Bu beyitlerde önce Hz. fâtıma’nın üzüntüsü, sonra da Hz. Peygamber’e çabucak kavuşması yani bir an evvel vefat et- mesi için babasından dua etmesini istediği anlatılır. Kızı-nın bu arzusunu duyunca Hz. Peygamber fâtıma’yı öper ve ken- disine ilk kavuşacak olanın sevgili kızı olduğunu bildi-rir. Bu haber Hz. fâtıma’nın kısa bir süre sonra ölümüne da-irdir. Ancak Hz. fâtıma bunu ölüm haberi değil, Resulullah’a kavuşmasına dair müjde kabul eder ve sevinir. Aynı olay Muhammediye’de ayrıntılarıyla bir kez daha tekrar edilir:

1- Muhammediye’ye ait beyit numaraları “Âmil Çelebioğlu, Muha -mediyye I-II, İstanbul 1996” künyeli yayına aittir.

348

4073 Gel dedi bana yakın yâ Fâtıma

Ömrüm az kaldı erişti hâtime

4074 Geldi çün katına etti iltizâm

Sırr ile kulağına dedi kelâm

4075 Ağladı ağlayıcak emr eyledi

Geri kulağına bir söz söyledi

4076 Başını kalduruban güldü bu kez

Şâd olup katımıza geldi bu kez

4077 Âyişe dedi ki sorduk ne dedi sana kelâm

Dedi dedi ki bugün ömrüm olısar ihtimâm

4078 Ağladığım ol idi sonra sevindirdi beni

Dedi Allâh’tan diledim verdi Hayyu lâ-yenâm

4079 Cümle ehlimden sen evvel eresin bana dedi

Güldüğüm ol idi kim gönlüm ona tuttu nizâm

4080 Pes kığırdı kızını öptü ve boynun yiyledi

Geldi Azrâ’îl geri verdi tapusuna selâm

Muhammediye şerhi’nde ise bu olay şöyle yorumlanır: Hz. Fâtıma radıyallâhu anhânın zikr olunan su’âli dâ’iye [arzu, istek] tarîkiyledir [yoluyladır] ki a’yân-ı sâbitesinin [olayın vuku bul- madan önce ilm-i İlâhî’de mevcut olan görünüşü] ahvâlinden- dir. Çünkü Fahr-i Âlem onun su’âlini kazâya muvafık [isteğini

349

kaza ve kadere uygun] buldu, lâ-cerem [şüphesiz] va’d eyledi ve bunda Hazret-i Fâtıma’nın Fahr-i Âleme sûrî ve ma’nevî ziyâde takarrübüne [yakınlığına]ve kemâl üzre irtibâtına işâret vardır ve bundan münfehim olur ki âşık-ı sâdık mevti ihtiyâr eder, firkati ih- tiyâr etmez[bundan anlaşılan şudur ki, sadık/gerçek âşık ölü- mü seçer, ayrılığı tercih etmez].

li-muharririhi:Âşık oldur kim bugün cânân yolunda cân vereKül ola pervâne-veş yoklukla maksûda ere

İhtiyâr-ı merg ede mânend-i Zehrâ-i BetûlTâ Habîbin cennet içre gonca-i vaslın dere

Kim ola şol Fâtıma Hazretlerinden ehl kimRavza-i pâk-i Resûlullâh’a bî-pervâ gire

Aşk odur kim bakmaya âyîne-i dehre ebedDâ’imâ seng-i melâmet şîşe-i ârın kıra

Hakkıyâ cem’iyyet-i dil bulsa bir âşık bugünKesretin bu on sekiz bin âlemin vere bire (1)

Muhammediye’de Hz. fâtıma’nın adının geçtiği bir diğer bölüm Hz. Peygamber’in vefatından önce ashap ile helalleş- mesine dairdir. Hz. Peygamber haksızlık ettiği veya incittiği biri varsa hakkını helal etmesi için kendisine kısas uygulan- masını ister. Ashaptan ukâşe, Tebük gazası’nda Resulullah’ın

1- (c. II, s. 50) muhammediye şerhi’nden alınan metinler; İsmâîl Hakkı Bursevî, muhammediye şerhi, neşreden el-Hâc muharrem efen-di Bos- navî, İstanbul 1294 künyeli neşre aittir.

350

devesini kamçılarken kamçının kendisine isabet ettiğini ve kısas istediğini söyler. Hz. Peygamber kızından kamçıyı ge- tirmesini isteyince Hz. fâtıma gözyaşlarıyla kamçıyı getirir. Herkes büyük bir keder içindedir. ukâşe’ye kısastan vazgeç- mesini söylerler ama ukâşe ısrarlıdır. Hz. Peygamber kamçıyı vurması için sırtını açınca ukâşe Hz. Peygamber ’in iki omzu arasındaki mühr-i nübüvveti öper, gerçek niyetinin de bu ol- duğu ortaya çıkar. (3912-3960)

yine Hz. Peygamber ’in vefatını konu edinen bölümde hane-i saadetin kapısına bir Arap gelir, Resulullah’ı görmek ister. Kapıyı açan Hz. fâtıma, Resulullah’ın son demlerinde o’nu rahatsız etmemek için Arap’ı içeri almaz. Arap kapıyı üçüncü kez vurunca Hz. Peygamber gelen kişinin herhangi bir Arap değil, Azrail as olduğunu, Hz. fâtıma’nın onu içeri almasını söyler. (3971-3996)

Muhammediye’de Hz. fâtıma’nın fani dünyadan ebedî âle- me göçü “Vefât-ı Fâtımatü’z-zehrâ (ra)” başlığı ile müstakil bir bölüm hâlinde ele alınır. Bursevî, yazıcıoğlu’nun muham- mediye’de Hz. Peygamber ’in vefatından sonra çihâr yâr-i güzî- nin yani dört halifenin vefatından önce Hz. fâtıma’nın vefa- tını anlatmasına dikkat çeker. Bunun bir sebebi ehl-i beyt-i Resul’den ilk önce vefat edip fahr-i Âlem’e kavuşan Hz. fâtı- ma’dır. Ayrıca; Fâtıma benim parçamdır hadis-i şerifi ile belir- tildiği üzere Hz. fâtıma’nın Resulullah’a istisnaî bir yakınlığı vardır.(1)

Muhammediye’de Hz. fâtıma’nın vefatı aşağıdaki beyitler-le anlatılır:

4505 Rivâyet ederler sahîh dinle ey bahtiyârKim ol âhiret hatunu Fâtıma gül-izâr

1- (c. II, s.133)

351

(ey talihli insan, iyi dinle! o ahiret/cennet kadını, gül ya-naklı fâtıma’ya,)

4506 Lakab verdilerdi ki Zehrâ diyü zîrâ ol

Kim ay yüzünün nûruna gark olurdu diyâr

(zehrâ lakabını vermişlerdi zira onun ay gibi parlak yü-zünün nuru evi aydınlatırdı.)

4507 Şu denlü idi kim hikâyet eder Âyişe

Ki nûrunda iplik eğirir idik yoktu nâr

(öyle ki Hz. Ayşe, ateş/ışık yokken [Hz. fâtıma’nın yüzü-nün] parlaklığında iplik eğirirdik diye anlatır.)

4508 Çün oldu Resûl’ün vefâtında bil altı ay

Diledi Resûl’e vara Fâtıma şâh-vâr

(Resulullah’ın vefatından altı ay sonra yüce sultan fâtıma Hz. Peygamber’in yanına gitmeyi istedi.)

4509 Hasan’la Hüseyn’in yudu donların etti ak

Velîkin dökerdi mübârek gözünden pınar

(Hz. Hasan ve Hüseyin’in elbiselerini yıkadı, bembeyaz etti ama mübarek gözlerinden pınar gibi yaşlar döküyordu.)

4510 Durup hem pişirdi nice kursalar arpadan

Ederdi atası gibi fakr ile iftihâr

(Kalktı, arpa unundan ekmekler pişirdi. Babası gibi fakir-likle iftihar ederdi.)

352

4511 Onu gördü dedi Alî yâ kerîme niçin

Bu resme kayıtlar görüp eyledin kâr u bâr

(Hz. Ali onun görünce; “ey güzel huylu fâtıma; bu iş güç nedir, neden böyle hazırlık yaptın?” diye sordu.)

4512 Dedi bil ki azm-i sefer ederem atama

Mübârek zamîrini tutma bu sözüme dar

(Hz. fâtıma dedi ki; “Babamın yanına gitmeye niyet ettim ama sen mübarek gönlünü bu haberle daraltma, üzülme.)

4513 Velî hoş tutasın Hasan’la Hüseyn’imi sen

Ki bize sa’âdet bâğında bulardır simâr

(Ancak Hasan ve Hüseyin’imi hoş tut zira onlar cennet bah- çemizin meyveleridir.)

4514 Dahi bir emânet var onu sımarlarvanın

Sözümü kabûl eyle olma inen inkisâr

(Ayrıca bir emanetim var onu sana ısmarlıyorum/emanet edi- yorum. Sözümü kabul et, sakın üzülme.)

4515 Budur ol ki sandukta bir hokka vardır getir

Getirdi onun perdesin açtı ol lâle-zâr

(emanetim şu ki, sandıkta bir kutu var, onu getir. Hz. Ali ku- tuyu getirdi, yüzü lale bahçesi gibi pembe olan/güzel yüzlü fâtıma onun kapağını açtı.)

4516 İçinden çıkardı mühürlü harîr bir biti

Çü çıkdı biti doldu envâr ile cümle dâr

353

(İçinden mühürlenmiş ipek bir mektup/belge çıkardı. mektup ortaya çıkınca bütün ev nurla doldu.)

4517 Dedi bu biti ne bitidir beyân eylegil

Dedi bu biti ol durur eylegil iftikâr

(Hz. Ali; “Bu mektup nedir, anlat” dedi. Hz. fâtıma; “Bu o mektuptur ki düşün/hatırla,”)

4518 Şu vaktin ki sana beni vermek istediler

Dilerlerdi dirhemle kâbîn kıyalar a yâr

(Beni sana vermek istedikleri zaman, mihrimi para ile ta-yin etmek istediler.)

4519 Dedim olmazam râzı ben bu cihân mehrine

Dedi pes Resûl yâ kızım eyledin çünki âr

(Ben bu dünya mihrini kabul etmem dedim. Resul; “Peki kızım, mademki bu mihrden utandın,)

4520 Ne ola senin mehrin imdi onu de bize

Dedim gönderiptir seni çün Ganî Kirdigâr

(Senin mihrin ne olsun, söyle” dedi. Dedim ki; “gani olan Allah seni [peygamberlik göreviyle] göndermiştir.)

4521 Senin ümmetin tutusar âlemi ser-te-ser

Bunların havâtîni vardır günahkâr u zâr

(Senin ümmetin bütün dünyayı kaplayacaktır ama onla-rın günah işleyen, zayıf eşleri vardır.)

354

4522 Dilerven ben olam kıyâmet gününde şefî’ Buların suçun ben dileyem edem i’tizâr

(İsterim ki kıyamet gününde ben onlara şefaatçi olayım, onla- rın günahlarını ben üstleneyim, özür dileyeyim.”)

4523 Dedi görelim imdi Allâh nice emr eder

Ki tâ vahy inince küyüp edelim ıstıbâr

(Resulullah sav; “Bakalım şimdi Allah ne emreder. va-hiy ininceye kadar bekleyelim, sabredelim” dedi.)

4524 Gelip dedi Cebrâil Allâh selâm eyledi

Ne kim dedise Fâtıma eyle olsun bu kâr

(Cebrail as gelip; “Allah size selamını gönderdi, bu iş fâtıma nasıl istediyse öyle olsun dedi” der.)

4525 Dedim bu söze bana hüccet gerek Tanrı’dan

Geri geldi Cebrâil erdi revân bî-hasar

(“Bana bu söz için Allah’tan bir delil/belge gerek” dedim. Cebrail muradıma uygun olarak hemen geri geldi.)

4526 Alıp geldi bu hücceti bana Allâh’tan ol

Sözüm dinle imdi eyâ sâhib-i Zi’l-fekâr

(Bu belgeyi Allah’tan alıp bana getirdi. şimdi ey zülfekar’ın sahibi beni dinle!)

4527 Kaçan kim ölem bile defn eyle bu hücceti

Kıyâmet günü eyleyem cânımı ben nisâr

355

(öldüğüm zaman bu belgeyi benimle beraber defnedin. Kıyamet gününde canımı ortaya koyayım.)

4528 Açam başımı pes İlâhî diyem anda ben

Ki tut hüccetimi beni eyleme târumâr

(orada başımı açıp, Allah’ım, belgeme bak, beni mah-zun etme diyeyim.)

4529 Gerek kim şefâ’at kılam anda hatunlara

Komayam ki bunlar ola anda hor u nizâr

(orada hanımlara şefaat edeyim, onların hiçbiri çaresiz kalmasınlar.”)

4530 Çü geldi ecel geldi Azrâil anda bu kez

Dedi cânımı ben sana vermezem ıztırâr

(Azrail as geldiği zaman bu kez de Hz. fâtıma; “Ben ça-resizlikle canımı sana vermem” dedi.)

4531 Eyitti Resûl’ün de ben aldım a cânını

Dedi ümmet içindi ol eyleme igtirâr

(Azrail; “Resulullah’ın da canını ben aldım” dedi. Hz. fâtıma; “o ümmet içindi, gururlanma” dedi.)

4532 Dönüp dedi yâ Rabbi şol dem ki verdindi cân

Ara yerde Azrâil olmaz idi şehriyâr

(Sonra dönüp; “ya Rabbi, bana can verdiğin zaman arada Azrail vasıta olmamıştı.)

356

4533 Bu dem kim senin hazretine varuram niçin

Arada ola vâsıta cânıma kura dâr

(şimdi senin huzuruna geliyorum, arada neden vasıta olup canımı alsın?” dedi.)

4534 Bu sözü diyip verdi Allâh’a cânını ol

Baka kaldı Azrâil anda ederken medâr

(Bu sözleri söyledikten sonra canını Allah’a verdi. Azrail ora- da dolanırken baka kaldı.)

4535 Çün onu götürdüler aldı Alî erişip

Getirdi Resûl’ün onu kabrine bî-dırâr

(Hz. fâtıma’yı götürürlerken Hz. Ali yetişti, onu ihti-mamla Resulullah’ın kabrine götürdü.)

4536 Mübârek elini çıkardı Resûl ravzadan

Dedi kızımı bana ver yâ Alî eyleyem istitâr

(Resulullah ravzasından elini çıkardı; “ya Ali, kızımı bana ver, onu örteyim” dedi.)

4537 Onunçün dediler ki bir kabr içredir ikisi

Dedi ba’zılar kim yanında yatar iştihâr

(Bu yüzden bazıları baba-kız ikisi bir mezardadır, dediler; ba- zıları da baba kızın yan yana yattığı bilinmektedir dedi.)

357

İsmail Hakkı Bursevî, muhammediye şerhi’nde Hz. fâtı- ma’nın vefatını bu beyitler altında ele alır. önce Hz. fâtı- ma’nın isim ve lakaplarının anlamları hakkında bilgi verir:

Fâtıma: fâtıma, kâtı’a yani kesen, ayıran demektir. Hadis-i şerifte; Kızıma Fâtıma adını verdim zira allah onu ve onu sevenleri ateşten/cehennemden korumuştur buyurulmuş-tur. İbn Hacer ’in es-Savâık’ında yer alan rivayette ise Hz. Alî; yâ Resûllâh ona neden fâtıma adını verdin diye sorunca Hz. Pey- gamber; Çünkü allâh onu ve zürriyyetini ateşten koru-muş, azat etmiştir buyurduğu belirtilir.

zehrâ: Parlayan, parıldayan, ışıldayan, ışık saçan mana- sında ezherin müennesidir. Bursevî, kelimenin eski Anadolu Türkçesindeki karşılığını yaldıracı/yıldıracı (yaldırağan/yıldı- rağan) olarak verir.

Betûl: münkatı’a yani ayrılan manasındadır. Hz. fâtıma da fazilet, din ve haseb (baba tarafından gelen asalet ve şeref) bakımından zamanın ve ümmetin kadınlarından ayrılmıştır. Ayrıca dünyadan ve mâsivâullâhtan (Allah’tan başka bütün varlıklar) ayrılmış, Hakk’a yönelmiştir. Betûl, Hz. meryem’in de lakabıdır, o da erkeklerden yani eşlerden uzaktır.(1)

Bursevî daha sonra Hz. fâtıma’nın yaratılışına dair bil- gi verir. İbn Hâleveyh’in Kitâbü İ’râbu’s-Selâsîn Suver mi- ne’l-Kur’ân-ı Kerîm adlı kitabındaki bilgilere göre; Hz. fâtı- ma’nın yaratılışının aslı cennet elma’sı, bazı rivayetlere göre de cen-net ayvasıdır. Buna göre; Hz. Peygamber miraç gecesi göğe yükseldiği zaman kendisine nardan küçük, elmadan büyük bir meyve ikram edilmiş, miraç dönüşünde Hz. Ha- tice’nin yanına gelmiş, Hz. fâtıma o gece ana rahmine düş- müştür. Bu yüzden Hz. Peygamber cennet kokusunu özlediği zaman Hz. fâtıma’nın boynunu öperdi. (2)

1- (c. II, s. 132)

2- (c. II, s. 132-133)

358

Muhammediye Şerhi’nde Hz. fâtıma hakkında iki olay an- latılır. Bunlardan birincisi Hz. fâtıma’nın bir yahudi’nin dü- ğününe üzerinde yamalar bulunan eski bir elbise ile gideceği zaman Cebrail as’ın ona cennetten bir elbise getirmesine iliş- kindir. İlgili kısım aşağıda verilmektedir:

Bir gün Medîne şehrinde Yahûdîlerden birisi kızın çıkarıp dü- ğün eyledi. Peygamber aleyhi’s-selâmın kızı Fâtıma radıyallâhu anhâyı ol düğüne davet ettiler. Ol Yahûdîlerin hatunları fâhir libâs- ların giyip Hazret-i Fâtıma’nın pelâs libâsını görüp istihzâ etmek murâd etmişler idi. Pes Peygamber aleyhi’s-selâm Hazret-i Fâtı- ma’ya destûr verdi, ol düğüne gider oldu. Ammâ arkasında olan libâsın nice yerde yaması var idi; yamalarının da kimisi siyâh kimisi ak ve kimisi gök idi. Çünki Fâtıma’yı bu hâlde Resûl’ün hatunları görüp ağlaştılar. Eyittiler ki Fahr-i Âlem’in kızıdır, bir yenice libâsı yok dediler. Fâtıma’nın bu kez mübârek hâtır-ı şerîfleri melûl oldu. Derhâl Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm geldi, bilesince ona cennetten bir kaf- tan getirdi. Gözler kamaştıkça kamaşır, nuru ay ve güneşi mühr ederdi. Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm eyitti: “Yâ Resûlallâh, Fâtıma’ya bu- yur, bu kaftanı giyip Yahûdîlerin düğününe gitsin” dedi. Pes Fâtı- ma ol kaftanı giyip ol düğüne vardı. Onu görenler hayrân oldular. Oturdukları evin içi nurla doldu. Pes dediler ki: “Fâtıma sen bu kaf- tanı kanda buldun? Dünyâda buncılayın kumâş olur mu?” dediler. Fâtıma eyitti: “Bunu Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm bana cennetten getirdi, Rabb-i Ta’âlâ’nın hediyesidir” dedi. Bir Yahûdî avratı eyitti: “Yâ Fâtıma, eğer bu kaftanın bir yenin kesip bana verirsen Müslümân olayım” dedi. Ammâ murâdı ol kaftanı ayıplı etmek idi. Pes Fâtıma bir yenin kesip ona verdi. Ve bir diğeri dahi eyitti: “Yâ Fâtıma, eğer ol bir yenini dahi kesip bana verirsen ben de Müslümân olayım” dedi. Fâtıma bir yenin dahi kesip ona verdi. Pes ol avratlar ol iki yenleri alıp Yahûdîlerin cem’iyyetine götürdüler. Ol arada onların cümlesi ol yenleri görüp acebe kaldılar. Zîrâ âdem eli değmiş değil, bir sâatte nice türlü renk gösterir. Ve’l-hâsıl ne kadar cehd ettiler ise neden dokunmuştur bilemediler. Bir zamandan sonra gördüler ol

359

kaftanın yenleri yine az az uzayıp geldi kaftanla berâber oldu. Pes ol avratlar bunu gördüler îmâna gelip dîn-i İslâm’la müşerref oldular.(1) eserde cennetten gelen elbise ve elbisenin kesilen kollarının temsili resmi verilmiştir.

Muhammediye Şerhi’ndeki Hz. fâtıma ile ilgili diğer ha-dise de Hz. Ali ile evlenmesine dairdir. Hz. Ali’nin evlenme isteği, evlerini kurmak için alınan eşyalar ve asıl olarak da Muhammediye’de de üzerinde durulan “mehir/mihir” konusu anlatılır:

ve bir rivâyet dahi Hazret-i Alî kerremmallâhu veche-hu eydür: “Benim gönlümden geçerdi ki fâtıma radıyallâhu anhâyı helâllığa dileyem velâkin Resûlullâh aleyhi’s-selâm- dan utanırdım ve hem de dünyâlıktan nesnem yok idi ki harc edem. Pes bir gün eyittim: “yâ Resûlallâh, beni everse- niz, fâtıma’yı bana tezvîc etseniz” dedim. Peygamber aley- hi’s-selâm eyitti: “yâ Alî, dünyalıktan ne şey’in var görelim”. Ben eyittim: “yâ Resûlallâh, Hayber gazâsında elime bir silâh girmiş idi. onu beş yüz akçeye sattım, akçesin aldım. şimdi kırk akçesi kalmıştır. Bu kırk akçenin mâ’adâsını sadaka ey- ledim” dedim. Bu kırk akçeyi Resûlullâh aleyhi’s-selâma ver- dim. Bu kez Resûlullâh aleyhi’s-selâm bana eyitti: “yâ Alî, var ebû Bekr ’i bana oku, gelsin”. Ben dahi varıp çağırdım, ebû Bekr geldi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm ona eyitti: “yâ Sıddîk, dilerim ki fâtıma’yı Alî’ye tezvîc edem. Sen ne dersin?” dedi. ebû Bekr eyitti: “Siz a’lemsiz yâ Resûlallâh”. ondan buyurdu ki: “yâ ebâ Bekr, var bu kırk akçeye cihâzdan lâzım olanı al, getir ” dedi.

Ebû Bekr dahi Hazret-i Ömer’i ve Bilâl’i yanına alıp Medîne pazarına gelip on üç akçeye bir döşek aldılar, içi hurmâ lîfi ile dol-muş. Beş akçeye iki yastık aldı, yedi akçeye bir gömlek aldı ve dört

1- (c. II, s. 128)

360

akçeye bir don aldı. El yüz silmeye iki akçeye bir havlu aldı ve dört akçeye bir el değirmeni aldı ve iki akçeye bir hasır aldı ve bir akçeye bir toprak çırakman aldı ve bir akçeye ağaç çanak aldı ve bir akçeye bir çömlek aldı ve bir akçeye bir bardak ve bir ibrîk aldı ve örtünmek için bir alaca kilim aldı. Ebû Bekr bunları alıp yanından sekiz akçe kattı. Pes bu esbâbları Hazret-i Ömer ve Hazret-i Bilâl ve Ebû Bekr râdıyallâhu anhüm Resûlullâh sallallâhu aleyhi ve sellemin huzû- runa getirdiler. Resûlullâh sallallâhu aleyhi’s-selâm bunları görüp ferah oldu, bunlara hayr u berekât birle duâ kıldı. Bu kez Fâtıma’yı Alî’ye tezvîc etmek murâd ettiler.

Pes Resûlullâh sallallâhu ta’âla aleyhi ve sellem Hazret-i Fâtı- matü’z-Zehrâ radıyallâhu anhâya eyitti: “Ey ciğergûşem Fâtıma, seni Alî’ye tezvîc ederim. Ne mikdâr nesne ile nikâh edelim?” dedi. Fâtıma radıyallâhu anhâ eyitti: “Ey baba, ben dünyâ metâ’ıyla nikâh olma-ya râzı olmazın. Biraz sabr edelim” dedi. Ondan turdu âbdest alıp iki rek’at namâz kıldı, Hak Ta’âlâ’ya tazarru’ ve niyâz etti, nikâhının ıvazın diledi. Derhâl Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm geldi. “Yâ Resûlallâh, Hak Ta’âlâ sana selâm eder. Fâtıma’ya Firdevs cennetini nikâhına ivaz verdim, su’âl eyle râzı mıdır dedi”. Resûlullâh sallallâhu ta’âlâ aleyhi ve sellem Hazret-i Fâtıma’ya söyledi. Hazret-i Fâtıma eyitti: “Yâ Resûlallâh ben Rabbimden onu dilerim ki kıyâmet gününde sen ümmetlerinin erlerine şefâ’atçi olursun, ben de ol günde ümmetle-rinin hatunlarından erlerine mutî’ olup, hürmet edip ve beş vakit namâzların kılanlara şefî’a olup şefâ’at eyleyem. Bu nikâ- hın ivazı ol olsun” dedi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm Hak Ta’âlâ’ya tazarru’ ve niyâz eyledi. Ondan Hak Ta’âlâ Cebrâ’îl aleyhi’s-selâ- ma; “Fâtıma için şefâ’at hüccetin ver” dedi. Cebrâ’îl aleyhi’s-selâm ol hücceti Resûl-i Ekrem sallallâhu ta’âlâ aleyhi ve selleme verdi. Cennet ha-rirlerine sarılmış idi. Resûlullâh aleyhi’s-selâm ol hücceti Hazret-i Fâtıma’ya verdi. Ol dahi eline alıp nikâh olmaya râzıye oldu. Kaçan kim vefât eder oldu ol hücceti âhiret evine bile götürdü. Yarın arasât meydânında ol hücceti mübârek eline alıp bu ümmetin hatunlarının suçlarına şefâ’at eyleye in sahh. (C. II, s. 129-132)

361

İsmail Hakkı Bursevî, Hz. fâtıma’nın dünya malı cinsin-den mihri kabul etmeyip ahirete yönelik mihr istemesini, onun ha- kiki manada kemale/olgunluğa erişmiş olmasıyla izah eder: Hazret-i Fâtıma’nın bu cihân mehrine adem-i rızâsı akdinin bî-mehr olmasını mültezim değildir zîrâ cümle kütüb-i mu’teberede Fahr-i Âlem’in Fâtıma’yı Alî radıyallâhu anhüme dört yüz miskâl gümüş üzerine tezvîc ettiği musarrahtır. Pes maksûd yalnız cihân mehrine râzî olmam demektir. Zîrâ cihân mehri şerî’ate dâ’ir ve zikr olunan mehr ise hakikatte onun kemâline mebnî bir emrdir. El-hâsıl iki meh- rin içtimâ’ı kemâlât-ı Fâtıma’dandır radıyallâhu anhâ.

li-muharririhi:

Mâli neyler ehl-i hâl olan kişi

Mâl ile hâline vermez teşvişi

Kıyl u kâli habbeye saymaz bugün

Şöyle kâl olmaktır aşk ile işi(1)

Bursevî, evlendikleri zaman Hz. fâtıma’nın on beş, Hz. Ali’nin de yirmi bir yaş beş aylık olduğunu; Sa’d’ın verdiği bir koç ve ensâr’dan bazılarının gönderdiği darı ile yemek yapılıp ikram edildiğini de kaydeder.(2) Hz. fâtıma ile ilgili bölümü bir ilâhîsi ile tamamlar:

ilâhî

ey dil bu firkate ölünce ağla

gitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

zehr-i gam iç dâ’im ciğerin dağla

gitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

Döndürüp Hazret-i mevlâ’ya yüzi

1- 1- (c. II, s. 133)2- 2- (c. II, s.133)

362

Açıldı ol dostun yüzüne gözimustafâ’nın bağrı pâresi kızıgitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

vefâtı iricek gör ki neylediHazret-i Alî’ye hâlin söylediHasan u Hüseyn’e vedâ eyledigitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

Ta’zîm edip onu Allâhu’l-azîmKabza-i kudretle içirdi tesnîmoldu Hayy u Bâkî emrine teslîmgitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

Kabrinden mustafâ uzatıp eliver bana kızımı dedi yâ AlîRavzasına aldı âhir ol güligitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

ecel yeli esti ömür bâğınaHazân erdi âhir gül ocağınamurg-ı fenâ kondu cân budağınagitti fâtımatü’z-zehrâ dünyadan

melek hayrân idi hüsnüne onunReşk ederdi mihri çarh-ı gerdânınSevgilisi Hadîce-i Kübrâ’nıngitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdanAltı aydan sonra bana seferi

363

edersin demişti ona pederiva’de verip kodu bu fenâ yerigitti fâtımatü’z-zehrâ dünyâdan

Düşüp hâke âhir gülberg-i eliebr-i kabre girdi şems-i cemâliHakkıyâ gözlerde kaldı hayâligitti fâtımatü’z-zehrâ dünyadan(1)(1)

sonuç

Muhammediye’de ve Muhammediye Şerhi’nde Hz. Peygam- ber ’in sevgili kızı Hz. fâtıma’dan bahseden bölümler, Hz. fâtıma’nın örnek ve olgun şahsiyeti hakkında bilgiler içerir.

yamalı elbise giymesi, arpa ekmeğine razı olması, çeyizi ve mihri ile en başından maddiyata dayanmayan bir evliliği ol- duğu bu bilgilerdendir. Cenab-ı Hakk’ın habibi, en mü-kem- mel insanın “Benim bir parçamdır ” buyurduğu, Hz. Hatice ve Hz. Peygamber ’den dünyaya gelip hâne-i saadette nebevî terbiye ile yetişen Hz. fâtıma; tıpkı babası gibi kendi-si için hiçbir şey istememiş, tek dileği ümmetin hanımlarının kur- tuluşu olmuştur. Diğer yandan onun babasına sevgisi; canı, çocukları ve eşine bağlılığından daha fazladır. Hadis-i şerifte bildirildiği gibi; Müminin Resulullah’a sevgisi; anne, baba, çocuk, dünya malı ve kendi nefsinden/canından daha fazla ol-

1- 1- (c. II, s. 135)

364

madıkça mümin gerçek manada iman etmiş olmaz. Hz. fâtıma’nın Peygamber babasına bütün sevgilerin üstündeki hakiki sev-gisi bu konuda bir örnektir. Muhammediye’de ve Şerhi’nde Hz.

fâtıma’nın bu üstün özellikleri vurgulanmaktadır.

kAynAklAr

Aynİ, mehmed Ali (1944), Türk Azizleri I-İsmail Hakkı Bur- salı ve Rûhu’l-Beyân Müellifi, İstanbul: maarif Basımevi.

BoTSAlI [yenİTeRzİ], emine (1981), “muhammediye şerhindeki Kelimeler, mazmunlar ve Kavramlar ”, Selçuk üniversitesi edebiyat fakültesi Türk Dili ve edebiyatı Bölü- mü, Bitirme Tezi, Konya.

ÇeleBİoğlu, Âmil (1996), Muhammediyye I-II, İstanbul: milli eğitim Bakanlığı yay.

İSmÂîl HAKKI BuRSevî (1294), Muhammediye Şerhi, neşreden el-Hâc muharrem efendi Bosnavî, İstanbul.

uTKu, mustafa (haz.) (2000-2010), İsmail Hakkı Bursevî, Ferahu’r-Rûh-Muhammediye Şerhi, C. I-X, İstanbul, Bursa.

365

MUHAMMEDİYE ŞERHİNDE HZ. FÂTIMA İLE İLGİLİ TEMSİLÎ RESİMLER

Resim 1: Cennetten gelen kaftan suretidir.

Resim 2: yenlerin suretidir.

366

Resim 3: Hz. fâtıma’nın çeyizi; havlı (havlu), kaftan, göm-lek, döşek, yastık, hasır, el değirmeni, çömlek, çerâğ(kandil), bardak, ibrik.

367

Resim 4: Alaca kilim ki Arapça ona kisâ’ derler.

Resim 5: Hz. fâtıma’nın medfûn oldukları kabr-i münev-verleri sûretidir.

368

Hz. fATImA’nIn yüce şAHsİyeTİ ve kAdIn

Sümeyye BenDİDeRyA Kadınlar dünyada hangi coğ-rafyada yaşıyor olurlarsa olsunlar, hangi ırka yahut mezhebe bağlı olurlarsa olsunlar,

gözden kaçırılan ya da bastırıldıkları için seslerini çıka-ramayan bireylerdirler. Türkiye coğrafyası içinde kadını de-ğerlendirirsek yozlaşmalardan etkilenen, baskılar içerisinde kendilerine sunulanları seçen kadınlar. müslümanların ço-ğunluğunu oluşturduğu ülkemizde anayasalarla hakları ko-runmaya çalışılan kadınların toplum içinde İslam’ın verdiği değer ve saygınlığı koruyabildiğini görmekte miyiz?

Peki kadın birey olarak toplumda nerede durduğunu, hak ve hürriyetinin neler olduğunu, kimden, nasıl öğrenmelidir?

Çoğunluğunu müslümanların oluşturduğu toprakları- mızda kadının birey olarak nelere hakkı olduğunu, nelere sa- hip olduğu öğrenebileceğimiz en güzel örnek ve en mübarek kadınların başında Hz. muhammed’in kızı olan Hz. fatıma gelmektedir. onun hakkı arayışı, yaşamı, davranışları, söy- lemleri biz müslümanlar başta olmak üzere tüm dünya ka- dınları için bir aydınlatıcı rehber özelliği taşımaktadır.

Peki masumlar zümresinden olan(1), kendisinin ve aile-sinin muhabbet ve velayeti dinî farizalardan biri sayılan(2),

1- el-emali, şeyh Saduk, s.3932- el-emali, şeyh müfid, s.37–38 (Basiretî matbaası ofset basımı); Kâmil-i

369

öfke ve hoşnutsuzluğu Allah’ın öfkesi ve hoşnutsuzluğu olan(1) fatıma (s.a) gibi semavî bir insanın manevî kişiliğinin farklı bo- yutları, bizim gibi sınırlı insanların söylemine sığar mı? Dü- şünce ufkumuzun çok ötesinde ve de vasfımızdan çok daha yüce olan bir insanı tanıtmak ve tanımlamak asla müm-kün değildir. evrendeki bütün kadınların efendisi ve hatta in-san- ların en seçkinlerinden ve en seçkin insanların anası ve eğiti- cisi olan Hz. fatıma’yı (s.a) yine kainatın efendisi olan Pey- gamber efendimizin (s.a.a) dilinden tanıyabiliriz. efen-dimiz şöyle buyurmuştur:

“Cennet, kadınlar arasında dört kadını görmek için can atar: İm- ran kızı Meryem, Firavun’un eşi Asiye, Hüveylid kızı Hatice -Peygamber’in (s.a.a) dünya ve ahiret zevcesi-, Muhammed (s.a.a) kızı Fatıma.”(2)

Hz. fatıma’nın (a.s) nur kaynağı hayatını daha değerli kılan özellik ve ilginçliklerden biri de, Peygamber efendimi-zin (s.a.a) ona duyduğu vasıf ötesi sevgiydi. Aslında bu vasıf ötesi sevgi, Allah Resulü’nün (s.a.a) yaşamındaki ilginç nokta lardan da birini oluşturmaktadır. Hz. Peygamber’in (s.a.a) en yüce insan, şanı yüce Allah’a en yakın kul, hayatın her ala- nında hakkın ölçüsü, adalet ve dengenin simgesi olduğuna, Sünnet’ine(3) ve de Allah’ın kitabının açık vurgusuna: “Ve kendi dileğiyle söz de söylemedi. sözü, ancak vahiy edilen

Behaî, İmaduddin Taberî, 1. bölüm, s.51–53 (mustafavî matbaası)1- Keşfu'l-gumme, c.2, s.14–24; Biharu'l-envar, c.43, s.19–26; el-e-

mali, şeyh mufit, s.56; el-emali, şeyh Saduk, s.314; el-emali, şeyh Tusî, c.2, s.41; uyun-u Ahbari'r-Rıza, c.2, s.25–26; müsnedu'l-İmami'r-Rıza (a.s), c.1, s.143

2- Keşfu'l-gumme, c.2, s.233- Resullulah'ın (s.a.a) söz, davranış ve hatta takrirleri bile dinî belge

ve fıkhî dayanaktır. Bu nedenle de Kur'ân-ı Kerim gibi kıyamete kadar ümmetin amelleri için örnek ve kaynaklık teşkil etmektedir

370

şeyden ibarettir.”(1) dikkat edilecek olsa, Hz. fatıma’nın (a.s) manevî makamının yüceliği daha iyi anlaşılacak ve masum önderlerin, “fatıma masumlardan biridir ve semavî fertler zümre- sindendir.” buyruğu, daha iyi algılanacaktır.

İmam Cafer Sadık (a.s), Hz. fatıma’dan (a.s) şöyle rivayet eder:

“aranızda, birbirinizi çağırdığınız gibi çağırmayın Peygamber’i (‘ey Allah Resulü!’ diye hitap edin).”(2) ayeti in-dik- ten sonra ben, Allah Resulü’ne (s.a.a) “baba” kelimesiyle hitap etmekten çekiniyor ve “ey Allah Resulü!” diyordum. İki-üç defa böyle hitap etmiştim ve Allah Resulü (s.a.a) de bir şey dememişti. Bir defasında Allah Resulü (s.a.a) bana döne- rek şöyle buyurdu: “Ey Fatıma, bu ayet ne senin hakkında, ne de senin ailen ve neslin hakkında inmemiştir; sen bendensin ve ben de senden. Bu ayet, kendini büyük gören ve ululanan Kureyş’in zalim ve kabaları hakkında inmiştir. Sen bana yine ‘baba’ de; çünkü bu, kalbe canlılık getirir ve Allah’ı daha çok razı eder.”(3)

yine Resul-i ekrem (s.a.a) şöyle buyurmuştur:...Kızım fatıma, ilkinden sonuna dünya kadınlarının ha-

nımefendisidir; tenimin paresidir; göz nurumdur; kalbimin meyvesidir; bedenimdeki ruhumdur ve insan şeklindeki huri- dir o. fatıma, ibadet mihrabında yaratanının huzuruna çıktığı zaman yıldızların yeryüzü sakinlerini aydınlattığı gibi onun nuru da, gökyüzündeki melekleri aydınlatır. Aziz ve yüce Al- lah meleklerine: “meleklerim! Kullarımın hanımefendisi olan fatıma kuluma bakın; huzurumda durmuş ve bana olan gö-nül saygısından nasıl da titrediğini görün. Bana kulluk etmek

1- necm Suresi, 3–42- nûr Suresi, 633- Biharu'l-envar, c.43, s.32–33; menakıb, şehraşub, c.3, s.102; Bey-

tü'l- Ahzan, s.19

371

için kalbiyle yönelmiştir. şahit olun ki ben, onun yolunu izle-yenleri cehennem azabından azat ettim.” buyurur.(1)

Peki fatıma’yı (s.a) fatıma yapan bu eylem ve söylemler nelerdir? ne yapmıştır ki fatıma (s.a) böylesi yüce bir ma- kama ulaşmış, dünyadaki dört üstün kadından biri ve hatta onların en üstünü olmuştur?

Büyük İslam alimlerinden biri Hz. fatıma için diyor ki: “Hz. fatıma (s.a), ehl-i Beyt’in (a.s) iftiharı bir kadındır. o aziz İslam’ın çehresinde parlayan güneş gibidir.” İslam dün- yasında yaşadığı dönemde hem de sonrasında yeri ve maka- mını anlatmaya yetecek sözcükler tam olarak bulunamaz Hz. fatıma’nın özelliklerinin bir kısmına değinmekle yetineceğim.

Hz. fatıma kadınların ilim ve irfanda her daim öğrenme- ye açık olmalarını öngörmüştür. Bunu ilk olarak kendi ha- yatında uygulamıştır. o ilmi ilk önce peygamber efendimiz tarafından onunla beraber eşi Hz. Ali’den öğrenmiştir. Kadın olarak tüm görevlerini yerine getirirken çocuklarını ve etra- fındaki insanları eğiterek faydalı olmaya çalışmıştır. o ilim ve irfanı yayma hususunda gösterdiği çaba ve azimle hadis ravilerinden ve nebevi sünneti doğru bir şekilde aktaranlar- dan olmuştur.

Hz. fatıma (s.a) ilim madeni olan ehl-i Beyt’tendir; ehl-i Beyt İmamlarının anasıdır. İlmi erdemi alemlere rahmet olan, ilmi Allah’ın sonsuz ilmine dayanan babası Allah Resulü’nden (s.a.a) almıştır. o ehl-i Beyt ki, “İster doğuya gidin ister batıya; biz Ehl-i Beyt’ten kaynaklanmayan bir ilim bulamazsınız” buyur-muşlardır. o ehl-i Beyt ki, “Bizden öne geçmeyin helak olur-su- nuz”, “Bize öğretmeye kalkışmayın...” buyurmaktadırlar. vahiy evinin kızı, babası Allah Resulü’nden aldığı ilimle za-

1- el-emali, şeyh Saduk, s.99–100; Beytü'l-Ahzan, s.31; Biharu'l-envar, c.43, s.172–173

372

manının insanlarını aydınlatıyor, onları cehalet karanlığından kurtarıp nura çıkarıyordu. Bununla da insanlar arasında ka-dının ilim ve alemde nasıl zirveye ulaşabileceğini gösteriyor:

Bir kadın, Hz. fatıma’nın (a.s) yanına gelip şöyle dedi: “Benim zayıf bir annem vardır; onun namazıyla ilgili soruları vardır; cevaplarını sizden öğrenmem için beni buraya gön- derdi.” Hz. fatıma onun bir sorusunu cevaplandırdı. o başka bir soru sordu; Hz. fatıma (a.s) onu da cevaplandırdı; böyle- ce on soruya kadar sordu ve cevaplarını aldı. Bunun üzerine çok soru sorduğu için utanarak şöyle dedi: “Size fazla zahmet vermiş olmayayım, ey Allah’ın Resulü’nün kızı.” Hz. fatıma şöyle buyurdu: “Ne kadar sorun varsa, hiç çekinmeden sor. Acaba bir adam, ağır bir yükü, bir gün boyunca, bir damın üzerine çıkar- mak için bin dinar karşılığında kiralanırsa, bu iş ona zor gelir mi?” o kadın hayır dedi. Hz. fatıma şöyle devam etti: “Öyleyse bil-melisin ki ben senin her sorunun cevabını vermek karşılığında, yerle Arş’ın arasını dolduracak inciden daha fazla bir mükafatla karşıla- şacağım için, bu iş bana zor gelmemelidir.”(1)

İmam Cafer Sadık (as) peygamber efendimizin şöyle bu- yurduğunu naklediyor: Cebrail, Allah Resulüne (s.a.a) şöyle arzetti:

“Bu kız, yeryüzünde “Fatıma” ismiyle isimlendirildi, zira as-habını cehennem ateşinden koruyacaktır.”

yaşadığı dönemde büyük şehirlerde bile okuma yazma oranı çok az iken o bu konuda diğerlerine örnek olmuştur. Peki günümüzde bunun sağlanabildiğini görebiliyor muyuz?

Doğu-batı ayrımı yapmaksızın kız çocuklarına eğitim alanında yeterli destek ve değerin verilmediği tüm insanla-rın ortak görüşüdür. Bunu sadece eğitimle de sınırlayamayız. Hz. fatıma’nın yaşadığı dönemde kız çocukları cehalet ve ba-

1- Bihâr-ül envâr, C.2, S.3.

373

tıl inançlar sonucu öldürülüp mezarlara konulurken bugün bunun yaşanmadığı dillendirilebilir mi? Bunu açıkça yapmı- yorsak dahi dolaylı yollarla hala kızlarımızı, kadınlarımızı yaşam haklarını yok sayarak, onları köleleştirmeye çalışarak, şiddet ve işkence kullanarak yaşam haklarını ellerinden alı- yoruz. fakat Hz. fatıma’ya ilk olarak Allah-u Teala ve daha sonra da Peygamberimiz tarafından kız çocuğu oluşunun gü- zellik ve erdemleri ile ilgili birçok öncelikler verilmiştir. Pey- gamber efendimiz kızı Hz. fatıma’ya çok değer verir, sırlarını onunla paylaşır ona ikramlarda bulunurdu. Aişe validemiz- den şöyle rivayet edilmiştir: “Allah Resulü (s.a.a) yeryüzünde kadınlar arasında en çok Fatıma’ya değer verirdi.”

Peygamberimizin, kızına vermiş olduğu değeri onun bir kız olmasına rağmen özelliklerinin nasıl ayırt edici olduğunu anlatan Aişe validemizden diğer bir rivayet de şöyledir:

“Babası dışında, Fatıma’dan daha doğru sözlü birini görmedim.“Konuşması vahye dayanan ve Allah rızası dışında tek ke-

lime bile söylemeyeceği Kur’an-ı Kerim’in buyrukları ile doğ- rulanan Peygamberimizin bu buyruğuyla da Hz. fatıma’nın bir kadın olarak kainatın efendisi Resul-i Kibriya’nın (s.a.a) gözünde ne kadar değerli olduğu, sözünün, davranışlarının ne kadar mükemmel ve takdire şayan olduğu ortaya konmuş, hem yaşadığı tarih içerisinde hem de günümüzde kamil ka- dının örneğini sergilemiştir. Peygamber efendimiz şöyle bu- yurmaktadır:

“Fatıma benim bir parçamdır. Gerçekten de Fatıma emsali ve benzeri olmayan biridir.”

Sahih-i Tirmizi’de (c.2 s.319) Resulullah’ın zevcesi Aişe’den şöyle nakletmiştir:

“Fatıma, Allah Resulü’nün (s.a.a) yanına geldiğinde, Allah Resulü yerinden kalkıp ona doğru gider ve onu öpüp kendi yerinde oturturdu. Peygamber (s.a.a) de onun yanına geldiğinde, Fatıma yerinden kalkar, onu öper ve oturduğu yere oturturdu.”

374

ebu Davud, kendi Sahih’inde Resulullah’ın (s.a.a) hiz-metçisi Sevban’dan, şöyle naklediyor:

“Resulullah (s.a.a) yolculuğa çıktığında, ailesinden en son görüştüğü kimse fatıma (a.s) idi ve yolculuktan döndü-ğünde ilk uğradığı kimse fatıma (a.s) idi…”

yine Resulullah (s.a.a) buyurmuştur ki:“Eğer iyilik ve güzellik bir şahıs olmak isteseydi, o mutlaka Fa-

tıma olurdu; oysa Fatıma ondan daha üstündür. Kızım Fatıma soy, yücelik, keramet ve bağış bakımından yeryüzündeki insanların en üstünüdür.”(1)

Allah Resulü (s.a.a) biricik kızına bunca değer vermektedir. Peygamber efendimiz bu buyruk ve davranışlarıyla bir yandan kadınların toplumda ne kadar önemli bir rolü olduğunu ortaya koyarken diğer yandan Hz. fatıma’nın Allah-u Teala ve Peygam-ber efendimizin nezdindeki yüce değerini anlatmaktadır. Allah Resulü (s.a.a) kadına değer verilmeyen, kadın insandan sayılma-yan, sadece erkeklerin hizmetinde bir meta olarak, hatta bir ar ve utanç vesilesi olarak algılanan bir zamanda Hz. fatıma’ya verdiği değerle kadının toplumda ne kadar önemli bir varlık olduğunu anlatmaktadır. Hz. fatıma’nın değeri Peygamber efendimizin ona göstermiş olduğu değer Hz. fatıma’nın kişisel karakter ve özellik-lerinden ve belirgin niteliklerinden kaynaklanmaktadır.

Hz. fatıma’nın (s.a) öne çıka belirgin özelliklerinden biri de onun fedakarlığıydı. Bütün güzelliklerde diğerlerini kendinden öne geçiriyordu. Bunun en bariz örneğini İnsan Suresinde görmekteyiz. Kendisi, ailesi, çocukları şiddetle ih-tiyaç duyduğu bir yiyeceği diğerlerine vererek onları kendi-lerin- den öne geçiriyor ve kendisi üç gün boyunca su ile iftar ede- rek aç kalıyorlar. Bu olayın peşinden İnsan Suresinin o mübarek ayetleri nazil olarak şu şekilde övüyor:

1- feraid'us- Simtayn, c. 2, s. 68.

375

“Kendi canları çektiği halde, yemeği yoksula, yetime ve esire yedirirler.”(1)

Sonra güzel bir hareketle yaptığı bu fedakarlığın ihlasın zirvesinde olduğunu göstererek insanlara başka bir ders daha veriyor. Amalleri zirveye ulaşması ve değer kazanması için Allah için olması, başkası için yapılmaması; Allah için yapıl- mış olduğu için de başkasından bir karşılık beklenmemesi ge- rektiğini vurguluyor:

“Biz size, ancak allah rızası için yediriyoruz; sizden ne bir karşılık istiyoruz, ne de bir teşekkür.”(2)

Çoğu insanlar birçok güzel hareket ve davranışta buluna- bilirler. Ama bu amelleri karşısında maddi veya manevi bir beklentileri vardır. esasen yapılan güzel amele karşı duyar- sızlık insanlar arasında erdemsizlik ve nankörlük bilinmekte- dir. İnsanların yaptıkları güzel bir amel karşısında karşı taraf- tan bekledikleri en küçük şey “teşekkür ”dür. Hiçbir zahmeti ve masrafı olmayan bir kelime; bir davranış. Ama Hz. fatı- ma’nın (s.a) bu kadarcık bir beklentisinin bile olmadığını, her şeyin yalnız ve yalnız Allah’ın rızası için olması gerektiğini vurguladığını görüyoruz.

İşte bu nedenledir ki efendimizin nurlu buyruğunda, “Fatıma’nın rızası Allah’ın rızası, Fatıma’nın gazabı Allah’ın ga-zabıdır” geçtiğini görmekteyiz. fatıma (s.a) sadece ve sadece Allah’ın rızası için bir şey yapar. o’nun razı olmayacağı hiç bir şeyi yapmaz. fatıma (s.a) sadece Allah’ın hoşnutluğunu ister, karşılığını Allah’tan bekler. Kulların vereceği karşılıkların ka- lıcı olmadığının farkındadır fatıma. onun için “müslüman zeki ve akıllıdır” buyruğu gereğince akıllıca bir harekette bu-lunarak bu amelin kalıcı olması için Allah Teala ile muamele

1- 1- İnsan, 8.2- 2- İnsan, 9.

376

yapar, o’nu muhatap alır. Çünkü o’nun verdiği şeyin kalıcı olduğunun farkındadır: “Allah için olan kalıcıdır.”

yine Hz. fatıma’nın insanı hayrete düşüren diğer bir feda- karlığını da İmam Hasan (a.s) dilinden duymaktayız:

“Cuma gecesi annem Fatıma (a.s) mihrapta durup ibadete koyul- muştu, şafak atıncaya kadar hep rüku ve secde halindeydi; mümin erkek ve kadınların ismini zikredip onlar için çok dua etti-ğini, fakat kendisi için Allah’tan bir şey istemediğini gördüm. Bu-nun üzerine anneme; “Ey anne! Neden diğerlerine dua ettiğin gibi kendin için de dua etmiyorsun?” dedim. Buyurdular ki: “Evladım! Önce komşu sonra insanın kendisi.”(1)

Böyle bir ideal toplumun oluştuğunu düşünelim. feda- kar toplum. Komşusunu kendinden öne geçiren bir toplum. Böyle toplumda kötülük namına bir şey kalabilir mi, böyle bir toplumda çirkinlik barınabilir mi?! Bu fedakar toplumda güzellikten başka bir şey beklenebilir mi? Hangi temiz fıtrat bu toplumun özlemini çekmez. Kim böyle bir toplum için can vermez? Hz. fatıma (s.a) her eylem ve söylemiyle gerçekten en mükemmel örnek, en mükemmel öğretmendir. Kendisi ya- şayarak, uygulayarak, anlatarak görsel ve duysal bir şekilde ders veriyor topluma. o adeta yaşayan bir Kur’an’dır. Bir in- san bunun ötesinde ne olabilir ki başka?!

Hz. fatıma’nın (s.a) bir seçkin özelliği de züht ve takvası-dır. İmam Cafer Sadık’tan (a.s) ve Cabir b. Abdullah el-en-

sarî’den şöyle rivayet edilmiştir:Allah Resulü (s.a.a), fatıma’nın kalın bir elbise giydiği

halde el değirmeniyle un öğüttüğünü ve aynı zamanda da ço-cuğunu emzirdiğini görünce gözleri doldu ve “Kızcağızım! Dünyanın acısına, ahiretin tatlılığının girişi olarak bunlara

1- Biharu'l-envar, c. 43, s. 81

377

dayan.” buyurdu. fatıma dedi ki: “ey Allah Resulü! nimet-lerinden dolayı Allah’a şükrediyorum.” Bunun üzerine, Allah Teala şu ayeti indirdi:(1) “Ve elbette yakında rabbin, sana öyle şeyler verecek ki, sonunda razı olacaksın.”(2)

“Ve şüphe yok ki onların hepsine de vaat edilen yer, ce- hennemdir. Orasının yedi kapısı var, her kapıya da on-lar- dan bir kısmı ayrılmıştır.”(3)ayeti indiğinde, Allah Resulü (s.a.a) yüksek sesle ağlamış, ashap da Peygamber ’in ağlaması üzerine ağlamıştı; ama Cebrail’in ne getirdiğini bilmiyor ve (Allah Resulü’nün -s.a.a- heybetinden) kimse de konuşmaya cüret edemiyordu.

Allah Resulü’nün (s.a.a), fatıma’yı (s.a) görünce sevindiğini hatırlayan Selman, hemen olayı anlatmak için fatıma’nın (s.a) evine gitmiş ve onun, birçok yeri hurma lifleriyle yamalı yün bir cübbe giymiş olduğu hâlde arpa öğüttüğünü ve “Allah katında-ki, daha hayırlıdır ve daha sürekli.”(4)dediğini duymuştu.

Selman, Cebrail’in vahiy getirdiğini ve Allah Resulü’nün (s.a.a) de bundan etkilenerek ağladığını fatıma’ya (s.a) bildi-rir. Hz. fatıma (s.a) yerinden kalkarak yamalı cübbesini bü-rünür ve hareket eder. Selman (bunu görünce çok üzülür ve) şöyle der:

ne de üzücüdür, kisra ve kayser kızları ipek giysiler gi-yer- ken muhammed’in kızı on iki yeri hurma lifiyle yamalı yün cübbe giysin!

fatıma (s.a), Allah Resulü’nün (s.a.a) huzuruna vararak selâm takdim ettikten sonra şöyle arz eder:

1- Bihar, c.43, s.85–86; menakıb, şehraşub, c.3, s.120; muntehe'l-Â- mal, s.161; Beytü'l-Ahzan, s.24

2- Duhâ Suresi, 53- Hicr Suresi, 43–444- Kasas Suresi, 60

378

Babacığım! Selman benim giydiğim elbiseye hayret et-mektedir; oysaki seni seçen Allah’a andolsun ki, beş yıldır (ben ve Ali) bir koyun postundan başka bir şeye sahip değiliz. gündüzleri onun üzerinde devemize yem veriyoruz, geceleri ise yatak olarak kullanıyoruz. yastığımız ise, hurma lifleriyle doldurulan bir başka deri parçasıdır!

Allah Resulü (s.a.a) şöyle buyurur:Selman! Benim kızım (Allah’a doğru) yol alanların öncü-

südür.Hz. fatıma (s.a) arz eder ki:Babacığım! Canım feda olsun sana, ağlamanızın nedeni

nedir?Allah Resulü (s.a.a), Cebrail’in indirdiği ayetten haber

verince, fatıma (s.a) öyle ağlar ki, yere yığılır ve devamlı şöy-le derdi:

eyvahlar olsun! Cehennem ateşine düşenin vay hâline...(1)(1)

Hz. fatıma (s.a) ibadette de erkeklerden geride kalma-mış, onlardan öne geçmiş, insanların gözleri uykudayken o ibadet mihrabında bir dolunay gibi parlamıştır.

İmam Cafer Sadık’a (a.s) soruldu: “fatıma’nın (a.s), zeh-ra (parlayan) olarak adlandırılış nedeni nedir?” İmam (a.s) buyurdu:

Çünkü o, mihrabında ibadete durduğu vakit onun nuru, yıldız-ların yeryüzü ehlini aydınlattığı gibi gökyüzü ehlini aydınlatırdı.(2)

Bir başka rivayet de şöyledir:Fatıma, namaz ve ibadetle meşgul olduğu zaman çocukların-

1- Reyahinu'ş-şeriat, c.1, s.148; Beytü'l-Ahzan, s.28–292- Biharu'l-envar, c.43, s.12; maani'l-Ahbar, s.64 (1379 Tahran bası-

mı); İlelü'ş-şerâyi, s.173 (Kum, Tabatabaî matbaası basımı)

379

dan biri ağlayacak olsaydı, beşiğin hareket ettiği görülürdü ve böy-lece bir melek onu sallardı.(1)

İmam muhammed Bâkır (a.s) şöyle nakleder:Allah Resulü (-s.a.a-) bir iş gereği Selman’ı, Fatıma’nın (a.s)

evine göndermişti. Selman diyor ki: “Gidip evin kapısında durdum ve selâm verdim. Evden Kur’ân okumakta olan Fatıma’nın (a.s) sesi geliyordu ve el değirmeni de -un öğütmek için genellikle evlerde bulunan- Fatıma’dan (a.s) uzak bir yerde dururken kendi kendine dönüyordu...(2)(2)

Toplumda ahlak ve erdemlerin yok olmaya yüz tuttu-ğu, kadın-erkek ilişkilerinin yozlaştığı bir dönemde Hz. fatıma’daki yüksek ahlak bir kez daha kadınlara örnek teşkil etmiştir.

Hz. fatıma (s.a) iffetin de zirvesindeydi.İmam musa b. Cafer (a.s), babalarından nakille müminle-

rin emiri Ali’den (a.s) şöyle rivayet eder:gözleri görmeyen biri, fatıma’nın evine girmek için izin

istedi. fatıma bir köşeye çekildi. Allah Resulü (s.a.a), fatı- ma’ya şöyle buyurdu: “o görmüyordu. Seni görmediği hâlde ne- den bir köşeye çekilip kendini sakladın?” fatıma dedi ki: “o beni görmüyordu, ama ben onu görüyordum ve ayrıca ko-kuyu alabiliyordu.”

Bunun üzerine Allah Resulü (s.a.a): “şahadet ederim ki sen, benim tenimin paresisin.” buyurdu.(3)

Hz. fatıma, kimsenin hakkında gıybet etmemesiyle in-san- larla ilgili kötü niyetli olmamasıyla her daim yumuşak

1- Biharu'l-envar, c.43, s.45; menakıb, şehraşub, c.3, s.1162- Biharu'l-envar, c.43, s.46; menakıb, şehraşub, c.3, s.1163- Biharu'l-envar, c.43, s.91; Reyahinu'ş-şeriat, şeyh zebihullah me-

hallatî, c.1, s.216 (İslâmiyye basımı, Tahran); muntehe'l-Âmal, s.161 –162

380

huylu, temkinli, iffetli bir kadın olarak kadının ahlak anlayı-şını göz- ler önüne sermiştir.

günümüz kadınlarının modern yaşamı batılılaşma ola-rak algılamaya başladığı toplumuzda Hz. fatıma’nın ahlak anla- yışının bir kez daha incelenmesi ve hatırlanılması gerek-mek- tedir. Peygamber efendimizin Hz. fatıma’ya söylediği şu söz onun hayatının temel prensiplerinden biri olmuştur. “Ey Fatıma! Ebedi nimetlere kavuşabilmen için dünya hayatının acılarına karşı sabret.”

Hz. fatıma (s.a) yaşadığı acılar sıradan insanların yaşa-dığı acıların çok daha ötesindeydi. Hz. fatıma (s.a) o ağır ve ta- hammül edilmez sınavlardan da başarıyla geçmiştir.

o, sade bir hayata razıydı. yaşadığı sıkıntılara göğüs ge-rip sabırla babasının vaat ettiği ebedi nimetlere kavuşmayı amaç- lamıştır. Peki biz kadınlar Allah yolunda, hak ve haki-kat uğ- runda bu sabır ve metanetin ne kadarına sahibiz?

Hz. fatıma (s.a) müslümanlar ile putperestler arasındaki savaşın ağır koşullarında dünyaya gelmiş, müslüman olarak Allah Resulü’ne teslim olan müminlerle birlikte müşriklerin uyguladığı ambargo ve yatırımlar, iktisadî kuşatma ve kısıtla-malar, maddi ve manevi baskı ve savaşlar içerisinde bulunan ve bunları bire bir yaşayan Hz. fatıma (s.a) Peygamberimiz-den cihat duygusunu tamamen öğrenmişti. Peygamber efen-dimiz onun acılarını hafifletmek ve direncini artırmak için, “Ağlama kızım, Allah senin babanı koruyacak ve onun din ve risalet düşmanlarına karşı muzaffer kılacaktır.” buyurarak kızına sabır ve mücadele ruhunu aşılamıştır.

günümüz kadınları zor savaş koşullarında yaşamasa dahi herhangi bir zorlukta aciz ve muhtaç birey gibi göste-rilerek onlara karşı ikinci insan muamelesi yapılırken Hz. fatıma’nın cihat zamanı bile bir kadının neler yapabileceğini hayatında yaşayarak göstermiştir aslında.

381

Hz. fatıma’nın kadın olarak bu kadar sevilmesinin sırrı nedir?

Bu sırrın mevcut birçok nedeni vardır. Ama söylenebile-cek en güzel söz Kevser suyunun Hz. fatıma için var olma-sıdır.

yazımız sürecinde Hz. fatıma’nın günümüz kadınlarına ve gelecek kuşaklardaki kız çocuklarımıza nasıl örnek teşkil edebileceği hakkında küçük bir metin oluşturmaya çalıştık. Bunları yaparken kadınların toplumda birey olarak var olma-ları gerektiği üzerinde durmayı amaçladık.

Her zaman kadınların toplum ve dünya üzerinde bilgili, bilinçli, hak ve hürriyetinin farkında bireyler olması gerekli-li- ği göz önünde bulunduralım. o da şudur ki: Toplumları oluş- turan, çocukları yetiştiren, onların zihinlerini şekillendi-ren ilk dünyevi varlık kadındır. Kadınlarımız kendilerini ne kadar önemser ve yetiştirirlerse kendilerine Hz. fatıma’yı örnek alıp hareket ederlerse yeni nesillerde bunun devamı olacaktır.

382

BABAsInIn sIrrI: fÂTImA HAzreTlerİ

gülgûn uyAR(1)

evlâd, babasının sırrıdır buyuruyor Peygamber efendimiz. şüphesiz fâtıma Anamız’da da Babasının sırrı zuhûr etmiştir. Bu sır onu, Allah’ın tertemiz kılmayı murâd ettiği ehl-i beyt’in bir ferdi eylemiştir. zira nübüvvet hânesinin evlâdı olmak de-mek kıyâmete dek sürecek siyâdetin bir rüknü olmak demek-tir. fâtıma Hazretleri, muhammed Âl’inin vâlide- si olan bir soy-anasıdır. ümmetin şehâdeti ile mâlumdur ki, Resûl-i ek-rem efendimiz, hem fâtıma Hazretlerini hem de torunları Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’i cennetin ehlinin seyyidleri olarak nite-lemiştir. Dolayısıyle bu ilan da göstermektedir ki Resûlullâh’ın ehl-i beyti, iki cihânın da seyyidleridir. İşte bu siyâdet, fâtıma Hazretleri ile varlığa bürünmüş bir nebevî âl sırrıdır.

fâtıma Hazretleri’nin vilâdeti, risâletin başlangıcına ya-kın bir tarihti. Kureyş’in Kâbe’yi yeniden inşâ ettiği sene dün-yayı teşrîf etmiş olduğu söylenir. müşrikler, bu inşâ sırasında Hacerü’l-esved’i yerine yerleştirme vazifesini, gönül huzuru ile Hz. muhammed’e teslim ederken, o’nu emîn olarak va- sıflandırmışlardı. Bu vasıf Hz. Peygamber ’in yüce ahlâkının ayrılmaz bir parçasıdır ve bu vasfın bir nümûnesi fâtıma Hazretleridir. o, babasının emînidir. Babası onu, ilk olarak

1- marmara üniversitesi İlahiyat fakültesi, gulgunuyar@hotmail.com.

383

ateşten emîn kıldı; cehennem azabından uzak anlamında ona fâtıma ismini verdi. Hazret-i Peygamber “Kızımı, fâtıma diye adlandırmamın tek sebebi, Allah’ın onu ve onu seven-leri Cehennemden uzak tutacağı hakîkatidir” ifadesiyle, bu mânayı açıklar. Bu isimle fâtıma, tertemiz bir ahlâka erdi; yüz aydınlığının kuvveti sebebiyle ‘zehrâ’ ve Allah’a kurbiyyeti-ne, iffetine binâen de ‘betûl’ idi.

fâtıma ismi, Peygamber soyunun nesilden nesile naklo-lan bir zenginliği idi aynı zamanda. öyle ki Resûlullah “Ben fâtımalar’ın evlâdıyım”, buyurmuştur. zira Cenâb-ı Peygam-ber ’in büyük annesi ile Hazret-i Hatîce ve Hazret-i Ali’nin annelerinin adları da fâtıma’dır. Bu söyleyiş şekli ehl-i beyt arasında devam edecek, Hazret-i Hasan ve Hüseyin de “fâtı malar’ın çocuğu” olarak anılacaktır.1

oğullarına nisbetle ‘ümmü’l-Haseneyn (Hasan ve Hüse- yin’in annesi)’ künyesi ile hitap edilen fâtıma vâlidemiz’in, şe-ref pâyesi niteliğindeki diğer künyesi ise ‘ümmü ebîhâ (ba- ba-sının annesi)’dır. Hazret-i fâtıma, Hazret-i Peygamber’e en çok benzeyen kişi olması hasebiyle bu künye ile tavsîf edil- miştir. fâtımaların çocuğu ifadesinde zikredildiği gibi, anne- si yerinde olup Resûlullâh’ı büyütüp yetiştiren amcası ebû Tâlib’in hanımı ve Hz. Ali’nin de annesi fâtıma bint esed’in hatırası ile özdeş-leştirilerek bu künyenin vücûd bulduğu dü- şünülebilir. Ancak şu husus bir gerçektir ki ömrü, nübüvvet yılları ile yaşıt olan fâtıma Hazretleri bir an bile Babasından ayrı hayat sürmemiştir ve bu müşfik birliktelik ve babası nez- dindeki mümtaz mevkii, Resûlullah’ın kızı fâtıma’ya bu lâtif hitâbı bahşetmiştir.

Şecaat Sırrı

fâtıma Hazretleri, tebliğ sürecini birebir yaşayarak tecrü-be etmiştir. Bu safha içerisinde, sarsılmaz bir iman neşvesiyle hakiki bir mü’mini şahsında temsil etmiştir. mekke döneminin

384

acımasız sosyal ortamının baskıcı, alaycı ve tahrikkâr işkence uygulamalarını bizzat tatmıştır. Küçük yaşına ve kız çocuğu olmasına rağmen, Cenâb-ı Peygamber ’e yönelen müşrik sa-taşmaların karşısında fiili ve sözü ile korkusuzca kendisini siper etmiştir.

Söz konusu hâdiselerden birisi Kâbe’de meydana gelmiş-ti. Hazret-i Peygamber tek başına namaz kılıyordu. müşrikler ise oturdukları yerden müstehzî bir tavırla onu izliyorlardı. o sırada ebû Cehil’in teklifi üzerine ukbe b. ebû muayt, ölmüş bir devenin yavru yatağını getirip secdede bulunan Hazret-i muhammed’in omuzlarının arasına yerleştirdi. müşrik-ler alay ederek eğlenirken olayı görenlerden birisi Hazret-i fâtıma’ya haber verdi. Bunun üzerine derhal Kâbe’ye koşup gelen Hazret-i fâtıma, sevgili babasının sırtındaki necaseti te-mizlemiş ve bu hakaret karşısında duyduğu üzüntü ile ağla-yarak oradaki müşriklere bedduâ etmiştir.2

mekke döneminde Hazret-i fâtıma’nın yaşadığı diğer talihsiz hâdise ise ebû Cehil ile arasında geçmiştir. İslâm’ın günden güne canlanarak intişar etmesi karşısında duyduğu öfkeyi dizginleyemez hâle gelen ebû Cehil, yolda karşısına çıkan çocuğu yaşındaki Hazret-i fâtıma’nın yanına gelerek Hazret-i Resûl’e hakaret etmişti. nâzenîn bir kız olmakla bir-likte Hazret-i fâtıma, bu fütursuz sözler karşısında susma-mış, azılı müşrikten korkmamış gerekli cevabı vermiştir. Bu-nun üzerine daha da kızan ebû Cehil, Hazret-i Peygamber’in yavrusuna bir tokat vurma cür’etini göstermiştir. orada hazır bulunan ebû Süfyân, kendisi de İslâm’ın önde giden düşman-larından olmakla birlikte bu kadarını hazmedememiş olsa ge-rek, Hazret-i fâtıma’ya arka çıkarak yandaşı ebû Cehil’i sert bir dille kınamış ve kısâsen Hazret-i fâtıma’nın da ona bir tokat aşketmesini temin etmiştir. ebû Süfyan’ın bu davranışı mekke fethi’nde Hazret-i Peygamber’in ona göstereceği hüs-nümuamele ile karşılığını bulacaktır.3

385

Risâletin Hicret sonrası medine döneminde ise, İslâmiyet’i tebliğ basamaklarında müşriklerle ve ehl-i kitâbla mücadele-nin ikinci safhasına geçilmiştir. Bu mücadelede fâtıma Haz-retleri tebliğin öncüsü olarak, nebiyy-i ekrem’in beraberinde yine ön safta yerini almıştır. Her zaman Resûlullah’ın yanı başında bu- lunan Hazret-i fâtıma, uhud gazvesi’ne de iş-tirak etmiş, bu- rada gâzilere yiyecek ve su taşımış, yaralıları tedavi etmişti. Bu savaş esnasında Hazret-i Peygamber’in yan dişlerinden birisi- nin kırılması, yüzünün yaralanması üzeri-ne Hazret-i fâtıma babasının yüzündeki kanları temizlemeye çalıştı. Kanın din- mediğini görünce bir hasır parçasını yakıp küllerini yüzündeki yaraya bastırmak suretiyle akan kanı durdurmuştu.4 5

fâtıma vâlidemiz dürüst ve güvenilir bir şahsiyetti. Hazret-i Âişe, onun Hazret-i Peygamber’den sonraki en doğ-ru sözlü kişi olduğunu söylemektedir. Bu sebeple kimi za-man ezvâc-i tâhirât’ın bazı meselelerini Resûl-i ekrem’e ilet-mek üzere elçi tayin edilirdi. Benzer bir örnek de mekke’nin fethi öncesinde yaşanır. Kureyş, Hudeybiye muâhedesinin şartlarını ihlâl edince ebû Süfyân medine’ye gelerek Hazret-i Peygamber’le aralarını bulması için Hazret-i fâtıma’dan yar-dım istemişti; ancak Resûlullâh’ın kızı bu talebi, dirençli tutu-mu, asil duruşu ile sert bir dille reddetmiştir.6

Hazret-i fâtıma ve ailesi Resûlullah’ın tevhid mücade-le- sine halel getirmeyecek vasıflarla mücehhezdi ve bu yolda o’nun sarsılmaz dayanaklarıydı. nitekim hicretin dokuzuncu senesinde medîne’ye gelen necranlı Hıristiyanlar ile Hazret-i Peygamber arasındaki müzâkereler sırasında mübâhele âyeti (Âl-i İmrân 3/61)7 nâzil olmuş ve görüşmelerin tıkan- dığı nok-tada Resûl-i ekrem “eğer size söylediklerimi inkâr ederseniz, geliniz sizinle mübâhele edeceğim” diyerek kızını, damadını ve iki torununu yanına alarak onlara meydan okumuştur.8 Di-

386

ğer taraftan Hazret-i Peygamber, koyduğu kuralların uygulan-masında kendi ailesine hiçbir şekilde ayrıcalık tanımamıştır.

Abâ Sırrı

Kızı fâtıma Hazretlerinin her hâliyle hem-dem olan Pey- gamber efendimiz, onu emânet edeceği, birlikte yuva kur- masını onaylayacağı kişi hakkında da son derece hassas dav- ranmıştır. zira kızını emânet edeceği damadı, bu nikâh ile Resûlullâh’ın neseb sırrına iştirak edecek ve aynı beytin ehli olmakla ayrıca bu vahdet sırrına âgâh olacaktı.

o’nun damadı olma şerefini kazanmak sâikiyle önce Haz- ret-i ebû Bekir, sonra Hazret-i ömer Hazret-i fâtıma’ya tâlib olmuşlar, ancak Hazret-i Peygamber bu teklifleri kabul etme- mişti. Sonunda İlâhî işaret gelmiş, nebiyy-i zîşân, kı-zını ema- net edebileceği yegâne kişi olarak tanıttığı Hazret-i Ali’nin bu konudaki talebine müsbet cevap vermiştir. Ki Ali kerra- mallâhu vechehû, hicret yolculuğuna çıkan Resûl-i ekrem’in emanetlerini sahiplerine teslim ettiği gibi, Hazret-i fâtıma ile birlikte aile efrâdını da emânet olarak medîne’ye getirerek Cenâb-ı Peygamber’e kavuşturmuştu.

Hazret-i fâtıma ve Ali’nin düğünleri, 2. yılın zilhicce ayında (Haziran 624)9 o günün geleneklerine uygun, fakat mütevazî imkânlarla yapıldı. Hazret-i Ali, Bedir Harbi’nde ga-nimetten payına düşen zırhı, bazı rivayetlere göre de devesini ve bir kısım eşyasını satarak yaklaşık 450 dirhem mehir verdi. Hazret-i fâtıma’nın çeyizi ise kadife bir örtü, içine hurma lifi doldurulmuş bir deri yastık, iki el değirmeni ve deriden ya-pılma iki su kabından müteşekkildi. nikâhları Resûlullah’ın “Allahım sen onları ve soylarını kutlu kıl” duâsıyla kıyıldı. Düğün yemeklerini Hazret-i Peygamber kendi elleriyle hazır-ladı. Sahâbî Hârise b. nu’man’ın, mescid-i nebevî’ye çok ya-kın olan bir evini genç evlilere hediye etmesi ise ayrıca sevinç

387

yarattı; böylece Hazret-i fâtıma ve Hazret-i Ali, baba ocağın-dan ayrılmamış oldular.10

Hazret-i fâtıma, Hazret-i Ali’nin tek eşi olmuştur. Hazret-i Ali, mekke’nin fethinden sonra ebû Cehil’in kızı Cüveyriyye ile evlendirilmek istendiğinde, Peygamber efendimiz bu du-ruma râzı olmamış, kızının üzülmesini istemediğini söylemiş ve damadının, ancak Hazret-i fâtıma’dan boşanırsa bir başka hanımla evlenebileceğini beyân etmiştir.11

Cenâb-ı Peygamber ’in alâkası, sürekli Hazret-i fâtıma ve ailesinin üzerinde olmuştur. Bir peygamber soyuna mensup olmanın gereklerini yerine getirmeleri, asâlet ve faziletlerini muhafaza etmeleri, ibadetlerini yerine getirmeleri için titizlik göstermiştir. Hazret-i fâtıma, Ali, Hasan ve Hüseyin’in üzeri-ne hırkasını örtüp “ey ehl-i beyt, Allah sizden ancak kiri/ ku-suru giderip tertemiz yapmak ister (el-Ahzâb 33/33)” âyetini okuyarak, “Allahım! Bunlar benim ehl-i beyt’imdir; onları kö-tülüklerden koru ve kendilerini tertemiz kıl” diye duâ buyur-muştur. Böylece ehl-i beyt sırrı, Âl-i abâ sırrı olarak kendisini ifşâ etmiştir.12

Kanaat Sırrı

Hazret-i fâtıma ve Hazret-i Ali’nin mes’ûd bir aile ha-yatları olmuştur. ufak tefek anlaşmazlıkları ise kısa sürede tatlıya bağlarlardı. Hazret-i Ali, fâtıma Anamız’a kırıldığı za-man ona bir şey söylemez, onunla hoşnut olmayacağı tarzda konuşmazdı; sadece bir parça toprak alarak başının üstüne koyardı. Hazret-i Peygamber bu toprak parçasını gördüğün-de, Hazret-i fâtıma’ya dargın olduğunu anlar, “neyin var yâ ebâ Türâb! ne olduğunu Allah bilir” buyururdu.13

Hazret-i Peygamber ve ezvâc-i tâhirât’ın sade ve mütevâzî hayat şartları, Hazret-i fâtıma ve Ali’nin hânelerinde de geçerli idi. Bu durum yokluktan değil, ihtiyaçtan fazlasına

388

sahip olmamak, olanı bağışlamak itiyâdından kaynaklanı-yordu. Hazret-i Peygamber, beytülmaldeki şahsına ait he-sabından belli miktarda kızına da hisse ayırırdı14. o günün imkânlarında evlerinde hizmetli çalıştırabilecek konumda olmalarına rağmen Peygamberimiz bu hususta kendi ailesi-ne ve kızına ruhsat vermemiştir. Hazret-i fâtıma, tek başına ev işlerinin üstesinden gelmekte zorlandığını söylediğinde nebiyy-i zîşân kızına otuz üçer kere Subhânallah, elham-dülillah ve Allâhüekber diyerek tesbîh etmesini ve sonunda da “lâ ilâhe illallâhu vahdehû lâ şerîke leh, lehü’l-mülk ve lehü’l-hamd ve hüve alâ külli şey’in kadîr” şeklinde duâ et-mesini tavsiye ve tenbîh etmiş, bu sözlerin istediği hizmetli-den daha hayırlı olduğunu buyurmuştur.15 Böylece Resûl-i ekrem’in yüce ah- lâkının bir parçası olan kanaat özelliği de, fâtıma aynasının sırrı olmuştur.

Muhabbet Sırrı

Hazret-i Peygamber, kızı fâtıma’ya derin bir muhabbet besler ve her vesile ile sevgisini izhâr ederdi. fâtıma’yı gö-zünden sakınır, kimsenin onu üzmesine müsaade etmezdi. Âlemlerin efendisi sık sık “fâtıma benden bir parçadır, onu hoşnûd eden her şey beni memnûn eder. onu üzen her şey de beni üzer ” düstûrunu hatırlatırdı.16

Hazret-i fâtıma, zâhiren ve bâtınen babasına benzetil-diği güzel vasıflara sahip bir evlâttı. Resûlullah onu görünce sevinir, ayakta karşılar, elini tutarak yanaklarından öper, il-tifat edip yanına veya kendi yerine oturturdu. Babası kendi evine gelince Hazret-i fâtıma da onu aynı şekilde karşılar ve ağırlardı. Hazret-i Peygamber sefere giderken aile efrâdından en son fâtıma ile vedâlaşır, seferden dönünce de ilk olarak onunla görüşürdü. Hazret-i fâtıma, güzel ahlâkı, zühd ve takvâsı sebebiyle Resûl-i ekrem’in teveccühüne mazhâr oldu.

389

“Bana melek gelerek fâtıma’nın cennet hanımlarının efen-disi olduğunu müjdeledi” ifadesinde olduğu gibi, “İnsanlık âlemine şeref olarak şu dört kadın yeter: îsâ’nın annesi mer-yem, firavun’un iman eden karısı Âsiye, benim eşim Hatîce ve benim kızım fâtıma” beyânı da, Hazret-i fâtıma’nın rüchâniyetini ilan etmektedir.17

Risâlet vazifesinin tamamlandığını bilen ve son günlerini idrak etmekte olduğunu anlayan Hazret-i Peygamber, baba şefkatiyle kızını bu ayrılığa hazırlamıştı. Rahatsızlığı esna-sında Hazret-i fâtıma’nın kulağına eğilerek, o sene Cebrâil Aleyhisselâm’ın Kur ’ân-ı Kerîm’i mukâbele etmek üzere iki kere geldiğini ve bunun, vefatının yaklaştığına bir işaret oldu-ğunu fısıldadı. Kızının son derece kederlendiğini ve ağladığını gö- rünce de ailesinden ilk olarak onunla kavuşacaklarını ha-ber verdi. Bu haberi bir müjde kabul eden Hazret-i fâtıma’nın hüznü yerini sevince bırakmıştır. İrtihâl-i nebevî üzerine Hazret-i fâtıma “ey Tanrısının emr ü fermânı kendisine eri-şen babacığım! Senin mevt haberini Cibrîl Aleyhisselâm’a du-yuralım” diye nidâ eder. Hazret-i fâtıma’nın bundan sonraki günleri babasına duyduğu tahassür ile geçmiştir.18

nebiyy-i ekrem’in âlem-i bekâya irtihâlinden bir müd-det sonra Hazret-i fâtıma rahatsızlandı. Belli bir süre tedavi gördü. Hazret-i Peygamber ’in müjdelediği gibi o’na kavu-şacak olmanın sürûruyla 3 Ramazan 11 (22 Kasım 632) tari-hinde Salı günü, 29 yaşlarında ebedî âleme göçtü. nübüvveti karşıladığı gibi nebî’yi uğurlamış ve tez vakitte ona kavuş-muştur. mübârek nâşını Hazret-i Ali, Hazret-i ebû Bekir’in hanımı esmâ bint umeys ve Selmâ gaslettiler. Cenazesi kendi vasiyeti uyarınca, o zaman ilk defa tatbik edilen bir usulle üst kısmı kapalı bir şekilde tabut içinde taşındı. Cenaze namazını Hazret-i Ali (veya Abbâs b. Abdülmuttalib) kıldırdı. vasiye-ti üzerine gece, Hazret-i Ali, Abbâs ve oğlu fazl tarafından Cennetü’l-Bakî‘da sırlandı.19

390

fâtıma’nın ömrü asr-ı saâdettir. Ahlâkı nübüvvetin ayna-sıdır. Hazret-i fâtıma’nın vazgeçilmez bir parçası olduğu ehl-i beyt’i sevmek, Peygamberimiz’in bizlere vasiyetidir.20 Bu va-siyet, Resûlullâh’ın aşıladığı meveddet/muhabbet sırrıdır.

Sonnot

1- muhammed Hamidullah, İslam Peygamberi, I-II, 5. bs., İstanbul 1990, I, 467.

2- Buhârî, “vudûv‘”, 69.

3- Hamidullah, I, 99.

4- Buhârî, “vudû‘”, 179; öztürk, s. 96.

5- İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, thk. mustafa es-Sakkâ ve dğr., I-Iv, Beyrut ts., III-Iv, 100.

6- müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 83; İbn Hişâm, III-Iv, 396.

7- Âl-i İmrân 3/61: “Artık sana ilim geldikten sonra kim seninle onun hakkında çekişirse de ki: gelin oğullarımızı ve oğullarınızı, kadınlarımızı ve kadınlarınızı, kendimizi ve ken- dinizi çağıralım, sonra dua ve niyaz edelim de Allah’ın lâneti- ni yalancıların üstüne okuyalım”

8- müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 32; mustafa fayda, “Hz. muhammed’in necrânlı Hıristiyanlarla görüşmesi ve mübâ- hele”, İslâm İlimleri enstitüsü Dergisi, 2 (1975), s. 143-149.

9- Taberî, Târîhu’r-rüsûl ve’l-mülûk, thk. muhammed ebü’l- fazl, I-XI,Beyrut ts., II, 410.

10- Tecrid, vI, 397.

11- Buhârî, “fezâilü ashâbi’n-nebî”, 16.

12- müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 32, 61; Buhârî, “Tehec- cüd”, 578.

13- Buhârî, “Salât”, 276; müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 38;

391

İbn Hişâm, es-Sîretü’n-nebeviyye, I-II, 600.14- İbn Hişâm, III-Iv, 351, 352.15- Buhârî, “fezâîlü ashâbi’n-nebî”, 9.16- müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 94.17- yaşar Kandemir, “fâtıma”, DİA, XII, İstanbul 1995, s.

220; yaşar nuri öztürk, Kadınlık Âleminin Sultanı, İstanbul 1982; Hacı m. Cemal öğüt, fâtımatüzzehrâ, İstanbul 1970.

18- Buhârî, “fezâilü ashâbi’n-nebî”, 12; müslim, “fezâi-

ü’s-sahâbe”, 97; Taberî, II, 291.19- Taberî, III, 240; öztürk, 117, 142.20- müslim, “fezâilü’s-sahâbe”, 36, 37.

392

Öncümüz Bİr PeygAmBer kIzI

Halime uyAlAn-İlahiyatcı

Toprak, üstünü verimli, renkli bereketli kılmak için nasıl-ki tohuma muhtaçsa toplumlarda geleceklerini imanlı üret-ken, ahlaklı insanlarla devam ettirebilmek için örnek insanla-ra sahip olmalıdırlar. İslam ümmeti bu açıdan çok zengindir.

Başta peygamber olmak üzere onlara iman etmiş, vahiy ile terbiye olmuş nice kadınlar, erkekler, iyi ve güzelliğin tem-sil- cisi şahsiyetler ümmeti şereflendirmişdir.

Bizler 1975 kuşağı olarak İstanbul’da birbirimizle tanış olmuş insan olmanın genç olmanın mümin olmanın sorum-luluğunu kuşanmış bu yolda bir şeyler yapmaya çalışırken güzel bir grup oluşturmuştuk. Tamamen sivil, emir komu-ta zinciri olmayan birbirine karşı müslüman kardeşine olan hukuku çerçevesinde sorumlu olan bir topluluk herkesin bir ötekini bildiğini, öğrendiğini taşıdığı, birlikte sevinip beraber kaygı- landığı, beraber üzüldüğü bir birliktelik.

Kitapların elden ele dolaşarak okunduğu evlerin okul olduğu, bazı temel eserlerin ortak olarak satın alındığı, gün-lük haberlerin ve dünyada olan olayların, yürüyen siyasetin eko- nominin sosyal olayların, kritiğinin yapıldığı toplantı-larda si- mitlerin çayların bulunduğu masaya otobüs bileti ve telefon jetonu atılan kutular konur ihtiyacı olanın alması-na imkan hazır edilir bazen bu kutulara bozuk para kutusu ilave edilirdi

393

Sanki herkes birbiri için iyilik yapmakta sorun çözmekte yarışırdı. Biri üniversiteye mi hazırlanacak hep beraber ders-ler taksim edilir ve o arkadaş imtihana büyük bir gayret ve sa-mimiyetle hazırlanırdı. Bu emek öylesine heyecanla ifa edilir-di ki bugün değme dersanelerden elde edilemeyen sonuçlar ve başarılar elde edilirdi birimizin kardeşi lise imtihanlarını dışarıdan mı veriyor aynı şevkle yardımcı olunur, öğrenci sevgi ilgi çemberinde ne olduğunu anlamadan başarıyı elde ederdi. Kuran öğrenmek isteyenlere aynı özenle evlerine ka-dar gidilir ya da camide buluşularak Kuran öğretilirdi.

Bir de aniden gelen düğün nişan haberleri olurdu. Hazır- lık lazım kıyafetler dikilir merasim için programlar hazırlanır, düğün töreni ve misafirler için geniş mekanlar, ikramlar hepsi büyük bir zevkle müslümanca ve bize yakışan olmalı değerle-rimize ters düşmemeli telaşı ile hazırlanırdı. Bir tek endişe bu çalışmaları takip ederdi AllAH ve RASulünün koyduğu ölçülere sadık kalmak, hududullahı aşmamak.

Kardeşlerimizin hastalıkları, hepimizi seferber eder, has-tahanede refakatçi olunur evde ziyaret edilir eğer ihtiyacı var-sa masrafları karşılanırdı. Başka şehirden istanbul’a gelenler mi- safir edilir, şehir gezdirilir, İstanbul’da okullarla veya has-ta- nelerle ilgili bir işi varsa elden gelen esirgenmezdi.

Sosyal olaylar büyük bir titizlikle takip edilir, yanlışlar protesto edilir imzalar toplanır yürüyüşler yapılırdı. Toplu-mun ihtiyacı olduğuna inanılan konularda paneller düzen-lenir tartışma ortamı hazırlanırdı. Hayatın içindeki normal-leşmiş yanlışlar tiyatro sanatı kullanılarak halka gösterilmeye çalışılırdı. Bu konuda amatör tiyatro gruplarımız çok başarı-lıydı. Dünyadaki önemli olaylar marşlar ve şiirlerle gençliğin gündemine sokulurdu.

Bir arada olunduğunda aile fertleri samimiyetiyle sohbet edilir, kişisel gelişim için herkes birbirine rehberlik ederdi. Bu

394

toplumlarda her türlü etnik guruba farklı görüşlere hatta ta-mamen zıt görüşlere sahip arkadaşlar olurdu. fakat herkes gençliğin doğal samimiyeti içinde kıyasıya tartışırken beyin fırtınası yaşar sonra durulur, sorulara hep beraber cevap-lar aranırdı. Çoğu kez Kur’an ayetleri bu soruların cevabını verirdi. Ayetlerin açılımı için sünnete başvurulur hadisler okunurdu. Bu bilgiler hepimiz için çok önemli ve değerli idi. Kuran, yaşama nasıl müdahil olduğunu her defasında bize gösteriyor ve son sözü söyleyen oluyordu. Kuran’ı, hadisler, fıkıh, siyer, sahabe hayatı, mantık ve kelam ve tarih bilgisi takip ediyordu.

Bu bilgileri bazen bireysel çalışmalarla elde ediyorduk. Bunun yeterli olmadığı aşamada konunun bilginine müracaat edilerek yardım isteniyordu. Böylece ders halkaları ve semi-nerler oluşuyor, senelerce süren çalışmalar, okumalar dersler münazaralar yapılıyordu.

Bu seneler üniversitelerin sokakların, işyerlerinin, en-telektüel camianın siyasetin en çalkantılı olduğu senelerdi. Çatışmalar, tartışmalar , büyük sancılar, acılar yaşanıyordu. Darbeler devrimler krizler, savaşlar, yıkılan sistemler, yıkı-lan duvarlar vardı çevremizde. İçeride ise büyük bir sosyal adaletsizlik, değerlerin dejenerasyonu, başörtü krizi yaşanı- yordu.

fakat ters akan nil’e bırakılan sandığın içindeki musa gibi, bütün bu hareketli senelerde her şeye kadir olan Allah kendi- ne sığınanları koruyordu, ikramlarıyla güçleniyor, on-ları bir araya getiriyordu. Allah’ın fazlı ve keremi, onu talep edenlere, o yolda çaba sarfedenlere büyüktü. Biz buna şahit oluyor, hamd ediyorduk. İmanın bilinciyle hareket edenler, mümin olmanın coşku ve sevgisiyle şevkle Allahın ayetlerini okuyor tebliğ ediyor, yaşamına geçirerek temsil etmeye çalışı-yorlardı. Bu en önemli ilkeydi sünnetten, peygamber hayatın-

395

dan, sahabe hayatından yaşanmış örnekler inceleniyor ders-ler çıka- rılıyordu. İslam tarihi efsanevi şahsiyetlerle doluydu, onların tavırları duruşları tarih sayfalarında kalacak hikaye olacak cinsten değildi o kadar canlıydılar o kadar ihtiyacımız vardı ki onlara aramızda onlar gibileri mutlaka olmalıydı.

Sadece isimlerini çocuklarımıza koyarak yaşatamazdık onları. Dualarımızda anmakla olacak şey değildi, izleri kaybol-mamalı bıraktıkları ilkeler korunmalıydı, yaşama geçmeliydi.

Bu isimlerin en önemlilerinden biri Hz.fatıma’dır. o’nun kısacık ömrü bize hayatta görebileceğimiz tüm güzellikleri sergiliyordu. İslamın amaçladığı insan modelinin somut hali fatıma’t-üz zehra bir Peygamber kızı. Babası Hz. muham-med mustafa (s.a.v),annesi ilk müslüman kadın olma şerefine sahip Hatice’tül-Kübra(r.a). fatıma’nın doğduğu ev vahyin ilk ayetlerinin okunduğu yaşandığı ev. Bu olumlu atmosferi güçlü kişiliği , gayret ve irfanı ile çok iyi değerlendiren Hz. fatıma takva ve imanıyla bize mümin bir evden nasıl istifade edilir onu öğretiyordu. Hayatındaki duruş ve tavırları üstün ahlak ve cömertliği Kur ’an Ayetleri ile Cenab-ı Hakk’ın tak-dirine şayan Dehr suresi 7 ve 12. ayetler onu ve onun izinden gidenleri cennetle müjdelemekteydi.

fatıma bize cömertliğin engel tanımadığını öğretiyordu. Rasullah onun için “Hz. fatıma benden bir parçadır onu üzen beni üzmüş olur, onu seven beni sevmiş olur ” demişti. Biz bunu fatıma’nın Peygamber ’in tüm buyruklarını yerine ge-tirdiğini, sünnete tabi olmakla nebi’den bir parça olduğunu anlıyorduk. fatıma olmak peygambere tam bağlılık ve itaat demekti.

şüphesiz Hz. fatıma Kur ’an’ı bir inşa ile İslam’ın küfür ve şirkle mücadelesinin içinde nice zulüm ve baskılara bizzat şa- hit olmuş onurlu bir direniş sergilemişti. o, Peygamber ba-basının arkasına sığınmamış, kendisini babasına siper etmişti.

396

Babası da onu hiç bir zaman mücadelenin dışında tutma-mış, bilakis kadınların toplumda, siyasete, hatta savaşta rol alma- larına öncü bir isim olarak öne çıkarmıştı. Biz mümin kadın- lar olarak dün de bugün de toplumsal sorumlulukla-rımızda kimsenin arkasına sığınmadan gereken mücadeleyi verme- miz gerektiğini Hz fatıma’dan öğrendik. Allahın tüm emir ve yasaklarında, ,Kur’an’ın ayetleri karşısında Peygam-ber dahil tüm inananlar aynı sorumluluğu taşıyordu. Rasul-lulah bunu en ağır ceza hükümlerini insanlığa tebliğ ederken göz bebeği fatıma’yı işaret ediyor “bu suçu işleyen kızım fatıma da olsa vallahi Allahın hükmünü aynen uygularım” diyordu.

nitekim kadın ve erkeği yaratan yüce Rabbimiz nisa Su- resini 124. ayetinde ve benzeri bir çok ayette ‘’ mümin oldu- ğu halde erkek olsun kadın olsun kim faydalı bir iş yaparsa cennete girdirilir ve onlara zerre kadar zulüm edilmez’’ bu- yurmaktaydı. Sorumluluğumuz onları övmekle sınırlı değil onları tanımak onları anlamaya çalışmak bir başlangıç fakat asıl sorumluluğumuz. fatıma’dan bugüne taşıyabileceğimiz ve hayatımızı güzelleştirecek doğruları bulup çıkarmak bu çalışması gereken önemli bir ders ama biraz gayretle şunla- rı öğrenebiliriz belki: Hayatı bir bütün halinde algılamak ve yaşamak, hayatı çocukluk evresi, gençlik, evlilik, annelik gibi evrelerle parçalamamak. örneğin Hz.fatıma annesi vefat etti- ğinde henüz 13 yaşında idi. fakat ev atmosferini hemen kav- ramış annesinden boşalan evdeki sorumluluğu kuşanarak harika bir duruşla Rasullullah’ı hoşnut etmiş ve peygambe- rimiz onun bir tutumunu takdirle şöyle belirtmiştir: ‘’ fatıma ümmü ebihadır ’’ buyurmuştu.

Hz.fatıma’nın bize verdiği ilk ders hayatta yaşadığımız şartlar değiştiğinde, gerekli, olumlu değişimi yapmaktan ka- çınmamalıyız. Buna direnmemeliyiz. Sorumluluk almaktan

397

korkmamalıyız. Bilakis bunları hayatımızın fırsatları olarak değerlendirip zirveye çıkan basamaklar haline getirmeliyiz.

Hz.fatıma nın evliliği de hayatı da göz kamaştıracak gü-zel- liklerle doludur. eşi ilmin kapısı olan Hz.Ali Rasulullahın evinde terbiyesinde yetişmiş Hz.Aişe nin şehadeti ile ümmeti en çok ibadet edeni Hz Aişe buyuruyor ki’’ ben , peygamber-den sonra Hz.Ali den daha fazla ibadet eden birini tanıma-dım.’’ Hz.fatıma işte bu vasıflara sahip eşi ile hep bir daya-nışma ve istişare içinde, saygı ve sevgi ile yürüttü evliliğini. fatıma çok narindi, çok hassastı duygularını sık sık şiirlerle dile getirirdi. fakat bu latif yapısının yanında hakkını koru-yan sağlam bir kişiliğe sahipti yeri geldiğinde kocasına karşı nezaket ve saygı çerçevesinde haklarını korumuş ölçülü ve adil duruş sergilemiştir. evinde, ev işleri ile çocuk bakımını, kocasına ayırdığı vakit ile ibadetini veya sosyal sorumluluk-larını harika bir şekilde dengeleyen bir beceri göstermiştir.

evi çok sade fakat ev halkının ihtiyacını giderecek eşya-larla döşenmiş fazla veya lüzumsuz bir şey yok. Biriktirmek, israf etmek zaten inançlarına hayat felsefelerine ters onlar ih-tiyaç fazlasını anında ihtiyaç sahibine ulaştırıyorlardı. fatıma bazen eşi ile karşılıklı şiirler okuyor, bazen sosyal bir sorunu tartışıyor, bazen de bir gazvenin kritiğini yapıyorlardı. Çoğu kez gelen Kur ’an ayetlerini birbirlerine okuyarak ezberliyor, sonra herkes kendi mushafına yazıyordu.

Sanırım Hz. fatıma’ nın evlilik hayatında bizim için ör-nek alınacak çok şeyler var. o, annesi Haticetül Kübra gibi ölünceye dek kocasına bağlı, kocasına aşık kocasına dava ar-kadaşı, samimi bir dost, çocukları için bilge ve sabırlı bir anne olmayı başardı. ve Hz.Ali(r.a) eşi fatıma’nın vefatında şunları söyledi: ‘’fatıma benim için öyle bir dosttur ki, ona başka bir denk ve kalbime de ondan başkası için zevk ve nasip yoktur. gerçi kendisi şu anda şahsımdan ve gözümden kayıptır ama içimden ve gönlümden asla ayrılmamıştır.”

398

o anneliği bütün ümmete annelik yapan annesi Hz.Hati- ce’den öğrendi. Hz. Hatice kendi çocukları dışında Hz zeyd’e Hz. Ali’ye annelik yapmış evini yüreğini tüm müslümanla-ra açmıştı. Hz fatıma 6 çocuk sahibi oldu birini küçük yaş-ta kaybetti. Diğer 5 çocuğunu bizzat yetiştirdi, terbiye etti. Allah(cc) onu Kur’an’da’’ Kevser’’ tükenmeyen bereket, çok hayır, kesintisiz iyilik diye vasıflandırdı. Cahiliyenin köh-lenmiş tüm yargılarını yıkan İslam adeta devrim niteliğinde Allah Rasulü’nün soyunun kızı fatıma’dan devam edeceği-ni ilan ederek, kadınlara verdiği değeri bir kez daha küfrün önüne koyacaktı.

Hz. fatıma bilgi kaynağının yanı başında olsa da ilme, öğrenmeye doymuyor babasından azami derecede fayda- lanmaya çalışıyordu. Allah Rasulü kızını bizzat ziyaret eder, saatlerce baş başa sohbet ederlerdi. fatıma Kur’an’dan ve Rasulullah’tan öğrendiklerini her gün akşam namazı ile yatsı namazı arasında evine davet ettiği müslüman kadınlara ak-tarırdı. Hz.fatıma üstün yetenekli bir habibt, onun özlü söz-leri günümüze kadar söylene söylene gelmiştir. Bu özelliği babasından almıştır. Hz Aişe (ra) ‘’fatıma kadar konuşması ve yürüyüşü Rasulullah’a benzeyen bir başkası yoktur’’der. Babasının yanı başında Rasulullah için söylediği şiir, mescid-i nebevi de irat ettiği dokunaklı hutbe bunun en nadide örnek-lerindendir. Hz. fatıma’nın hayatında din ve Allah’ın emir-lerine yerine getirmek ekstra bir şey değildi iman ve ibadet onun için teneffüs ettiği hava kadar doğaldı ve hayatın tümü-nü içine alıyordu.

fatıma tam manasıyla bir abidti. İbadeti huşu ve zevk-le yapardı. farzların dışında çokça nafile oruç tutar fakir ve yetimleri gözetir, elinde olanı ihtiyaç sahipleriyle paylaşırdı. Savaşta, askere yardım eder yaralıların yaralarını sarar onla-ra moral verirdi.

399

Peygamber kızı çok hayırlıydı, takva sahibiydi. onun te- set-türü sadece giyim ile değil o giyimini destekleyen hal ve davra-nışlarıyla, bakış ve konuşmalarıyla, sadelik ve tevazu ileydi.

Hz.fatıma’dan bugüne taşıyacağımız en önemli güzel-lik- lerden biri de onun iffet ve hayasına olan düşkünlüğüdür. Hayatı boyunca lüzumsuz hiçbir tartışmaya girmemiş hiç se-sini yükseltmemiş, hiçbir insanı inciltmemiştir.

giyim kuşamında hep sadeliği tercih etmiş abartı ve göze batmaktan kaçınmıştır. Bugün bize dağıtılan tüketim tahrik-çisi mihrakların özendirmeye çalıştığı hayat biçiminin tam tersine tüm mümin kadınların olmak istediği hayatta dişiliği ile değil kişiliği ile var olmayı başarmıştır.

Hz. fatıma gibi yaşamak bize zor ve uzak değil. Çünkü fatıma’yı bu zirveye taşıyan yol ve yöntem açık ve önümüzde. Kur ’an’a iyi bir öğrenci olmak onu dikkatle okuyup yaşamı- mıza etkin kılmak ve Peygamberin takipçisi olmak Hz.fatı- ma olmaktır. Allahın emir ve yasaklarını harfiyyen yaşamaya gay-ret eden her mümin için bu yol açıktır. Bizi bu yoldan en- gelle-yen kirlerden ağırlıklardan, yük olan her şeyden uzaklaşırsak istikamet üzere emrolunduğumuza uyarsak Hz.fatıma’nın yanına varabiliriz. onlar bizi bekliyor ve özlüyor. Biz de aynı duygularla onların yolunu takip ederek onlar gibi Al- lah rıza-sını kazanmış tertemiz örnek bir hayat yaşayabiliriz. eğer bunu başarırsak arkadan gelecek nesiller Hz. fatıma’nın izini bizim izimizde bulacak ve takip edecektir. Bu bizim için Hz.fatıma’ ya gönül borcu ve teşekkürümüz olacaktır.

400

cenÂB -I fÂTImA zeHr BeTÛl

meliha yıldıran SARIKAyA(1)

Cenâb-ı fâtıma’ya muhabbetle bağlılık, dinî-tasavvufî edebiyatımızın müşterek konularındandır. zâten eski ede- biyâtımızın câzibe merkezi Resûlullâh efendimiz’dir. Böyle olunca Hz. fâtıma, efendimiz’e ve ehl-i beyti’ne dâir edebî metinlerde doğrudan veya bilvesîle sık sık yâd edilmektedir. onun edebiyâtımızda dile gelen -burada çerçeveyi eski ede- biyâtla sınırlamak durumundayız- vasıflarını art arda sırala- mak, bir kanâat teşkil edecekse bile mâlumât yığınından ileri geçmeyecektir. o sebeple Hz. fâtıma’yı, seçtiğimiz beyitler rehberliğinde şiire akseden yönüyle görmeye çalışmak daha isâbetli olabilir.

şiirlerde Hz. fâtıma’nın iki lakabı öne çıkar; zehrâ ve Betûl. Konuşma tarzından yürüyüşüne kadar maddî mâ- nevî pek çok husûsiyetini Hz. Peygamber ’den alan Cenâb-ı fâtıma’nın çehresi de fevkalâde aydınlıktır ki zâten zehrâ sıfatı, bu vasfını beyân eder. muhammediye’nin “vefât-ı fâtı- matü’z-zehrâ” bölümünde yer alan şu iki beyit bu bakımdan mânîdârdır:

Lakab verdilerdi ki Zehrâ diyü zîrâ olKim ay yüzünün nûruna gark olurdu diyâr

1- 1- marmara üniversitesi İlâhiyat fakültesi öğretim üyesi.

401

Şu denlü idi kim hikâyet eder Âyişe

Ki nûrunda iplik eğirir idik yoktu nâr

esâsen Hz. Âişe’den gelen bir rivâyetin vezne dökülmüş şekli olan bu sözler sadece bu yönüyle bile, yâni Hz. Âişe’nin Cenâb-ı fâtıma’ya bakışını göstermesi bakımından da ayrıca güzeldir. Hz. Âişe şöyle demektedir; “onun yüzü/vechi o ka- dar aydınlıktı ki ışık olmadığı vakit biz işlerimizi onun yüzü- nün nûrundan faydalanarak yapardık.”

Hz. fâtıma’ya dâir en içten tavsifler, daha ziyâde halk ede- biyâtı metinlerinde mevcuttur denilebilir. onun, yüzü kadar eli de uğurlu sayılmış, dilimizdeki telâffuzuyla “fatma Ana eli”, şifâ ve bereket timsâli olarak görülmüştür. Bu el motifi- nin şüphesiz Pençe-i Âl-i abâ ile irtibâtı vardır. Hz. Peygam- ber, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hüseyin’le birlikte Âl-i abâ’nın beşincisidir Hz. fâtıma. onu târif edenler öncelikle mensûbu olduğu bu husûsî zümre içindeki evlât, zevce ve anne sıfatla- rıyla sahip olduğu müstesnâ mevkiine işâret ederler. meselâ, son devrin tanınmış sûfîlerinden muhammed es‘ad erbilî’ye âit mevlid-i şerîf-i Hazret-i fâtımatü’z-zehrâ isimli manzû- mede Hz. fâtıma’nın bu sıfatları şöyle sıralanır:

Nâm u na‘ti Fâtıma Zehrâ Betûl

Mâder-i Sıbteyn hem bintü’r-Resûl

Künyesi Ümmü’l-Hasen Ümmü’l-Hüseyn

Çift-i pâki safder-i Bedr u Huneyn

yâni, sîmâsındaki nûrâniyet sebebiyle “zehrâ”, iffeti ve Hakk’a kurbiyyeti sebebiyle “Betûl” olarak tanınan Hz. fâtı- ma, Resûlullâh’ın sevgili kızı, iki güzîde torunun annesi, Be- dir ve Huneyn arslanı Hz. Ali’nin de zevcesidir. Aynı sûfî şâir bir başka beytinde, hiçbir hanımın Cenâb-ı fâtıma kadar ilâhî

402

lûtfa mazhar olmadığını, onun bu hususta da eşi benzeri bu- lunmadığını söyler:

Fâtıma hakkındaki lûtf-i KadîrYok ona nisvân içinde bir nazîro her şeyden evvel Habîb-i Kibriyâ ile mü’minlerin anne-

si Hatîcetü’l-kübrâ’nın sevgili kızlarıdır. elbette Resûlullâh’ın tek evlâdı Hz. fâtıma değildir, ancak Hz. Peygamber ’in kızı- na olan hürmetli muhabbeti herkesin mâlûmudur.

İnsanlığın iftihâr kaynağı Peygamberimiz’in terbiyesin-de yetişen Cenâb-ı fâtıma, Resûlullâh’ın irtihâlinden sonraki kısa ömründe de o’nun hâtırâsına dâimâ bağlı kalmıştır. Rav- za-i mutahhhara ziyâretlerinden birisinde söylediği nakledi- len şiir, Hz. fâtıma’nın mübârek pederine olan tahassürâtı husûsunda fikir vermektedir. Peygamberimiz’in kabrinden bir avuç toprak alarak koklayıp gözlerine süren Hz. fâtı- ma’nın dudaklarından şu beyitler dökülür:

Mâzâ aleyye men şeme türbete AhmedEn lâ yeşümme meda’z-zemâni gavâliyenSubbet aleyye mesâibün lev ennehâSabbet ale’l-eyyâmi sırne leyâliyen“Resûl-i ekrem’in mübârek merkadi toprağını kokla-

yan insan, hayatı boyunca en kıymetli kokuları koklamaktan müstağnî olur. onun irtihâliyle gönlüme öyle kara musîbet- ler döküldü ki bu elem ve musîbetler şu gündüzler üzerine dökülseydi, aydınlık günler karanlık geceye dönüşürdü” şek- linde hülâsâ edilebilecek bu yüksek hissiyât, Kâmil miras ta- rafından nazmen şöyle tercüme edilmiştir:

Muhammed Mustafâ’ya ravza-i Rıdvân olan hâkiKokanlar istemez kokmak bahâ-dâr hiç ıtırnâkiVefâtıyla döküldü gönlüme öyle mesâib kimLeyâl-âsâ karartırdı dökülseydi şu eflâki

403

Resûlullâh’ın Hz. fâtıma hakkında, “fâtıma benim bir parçamdır, onu sevindiren beni sevindirmiş, onu üzen de beni üzmüş olur” buyurduğu nakledilmektedir. Bu fevkalâ- de husûsî teveccüh, pek çok şâire ilhâm kaynağı olmuştur. Hz. fâtıma hakkındaki bir beytinde nesîmî, bu hadîsin ilk ibârelerini iktibâs eder:

Bid‘atün minnî hadîs-i muhteşemHaklarında vârid oldu lâ-ceremSeyyid nesîmî bir başka beytinde Hz. fâtıma’yı “Resûlul-

lâh’ın nakdi” yâni o’nun serveti, değerli hazînesi olarak tav- sif etmektedir. Hz. fâtıma aynı zamanda Hz. Hatîce’den yâ- digârdır. Anne, baba ve evlâdı aynı beyitte cem eden şâir, Hz. fâtıma’yı “hanımların iftiharı”, annemiz Hatîcetü’l-kübrâ’yı ise “hanımların hayırlısı” olarak anmaktadır:

Fâtıma nakdin senin oldu Hadîce mahreminBu biri hayrü’n-nisâdır bu biri fahrü’n-nisâHz. fâtıma’yı Resûlullâh’a nisbet ederek anmak, şâirlerin

en çok benimsedikleri ifade tarzlarından bir tanesidir. leylâ Hanım, bütünüyle Hz. fâtıma’dan istimdâd ettiği yek-âhenk gazelinin aşağıdaki beytinde Hz. fâtıma’yı “ihsan kayna- ğı” olarak tavsif etmekte ve ondan, şefaat talebini nebîlerin Sultân’ı şanlı pederine arz etmesi temennîsinde bulunmakta- dır. Kısacası şâir, Resûlullâh’ın şefaati için Hz. fâtıma’ya te- vessül etmektedir:

Sultân-ı rusül vâlid-i zî-şânına arz etBu zerreyi ey kân-ı atâ Hazret-i ZehrâResûlulâh’ın kızına olan muhabbeti ve îtinâlı muâmelesi-

nin husûsen hanım şâirlere daha fazla tesir ettiğini söylemek herhalde yanlış olmaz. Bu gıpta ile bakışın örnekleri bir baş- ka hanım şâirimizde, Âdile Sultan’da da mevcuttur. Bir man- zûmesinde Hz. fâtıma’yı, Peygamberimiz’in has bahçesinin gülü olarak hayal eder:

404

Ya‘nî ol verd-i gülistân-ı Nebî

Fâtıma Zehrâ zihî hayrü’n-nisâ

yine bir başka şiirinde Âdile Sultan, doğrudan doğruya Hz. Peygamber ’e nisbetle, “Peygamber kızı” olarak andı- ğı Hz. fâtıma’yı aşk/gönül derdinin devâsı ve kimsesizlerin sultânı olarak tavsif eder:

Derd-i aşkın çâresi bî-keslerin sultânı kim

Fâtıma bint-i Nebî hayrü’n-nisâdır sevdiğim

Hz. fâtıma’nın bir diğer vasfı, Resûlullâh’ın taht-ı terbi- yesinde yetişmiş olan Cenâb-ı Ali ile evli olmasıdır. Hz. Pey- gamber’in amcasının emâneti Hz. Ali’yi tâbir câizse evlâdı gibi sevdiği bilinmektedir. Bu evliliğin tahakkuk süreci ha- tırlandığında, daha doğrusu Resûlullâh’ın bu izdivâcı mem- nûniyetle karşıladığı düşünüldüğünde bu evliliğe atfedilen değer daha iyi anlaşılacaktır. Bilindiği üzere Hz. fâtıma evli- lik yaşına geldiğinde kendisine önce Hz. ebû Bekir, ardından Hz. ömer, Resûlullâh ile akrabalık tesisi arzusuyla tâlip ol- muşlar, Hz. Peygamber her iki teklifi de geri çevirmiştir. Aynı teklif Hz. Ali’den geldiğinde ise memnûniyetini izhâr ederek kabul etmiş, nikâhlarını bizzat akdetmiştir. Bu izdivâcın İlâhî bir işâretle gerçekleştiğine dair rivâyetler de mevcuttur.

Hz. Ali ile fâtıma’nın evliliği de tarafeynin denkliği vb. ba-kımından şiirlerde konu edilmektedir. Her ikisi birbirine nisbet edilerek anılmaktadır. meselâ leylâ Hanım, terkîb- bend nazım şekliyle söylediği bir mersiyenin vâsıtâ beytinde Hz. fâtıma’nın adını zikretmeden, sadece kevser havuzunun sâkîsi Hz. Ali’nin zevcesi olarak anmakta ve öylece ilticâ et- mektedir:

İlâhî eyle yarın rûz-ı mahşer

Penâhım zevce-i Sâkî-i kevser

Aynı şekilde Hz. Ali için de fâtıma ile evli olması, yâni Resûlullâh’a dâmat olması dâimâ bir övgü vesîlesidir.

405

Âdile Sultan bir beytinde bu evliliğin aynı zamanda Peygamberimiz’in tertemiz neslinin devâmına vesîle olması-na vurgu yapmaktadır:

Hazret-i bint-i Resûl’ün zevcidir

Şâhsâr-ı nesl-i pâk-i Mustafâ

Hz. fâtıma ile Ali’yi aynı beyit içerisinde bu defâ her iki- sini Resûlullâh’a nisbet ederek anan muallim nâci her biri- sini birer mısrâyla tanıtır. Buna göre Hz. fâtıma insanların en hayırlısı Peygamberimiz’in tertemiz evlâdıdır; Cenâb-ı Ali ise Adnan soyundan gelenlerin en şereflisi olan Hz. Pey- gamber’in amcasının oğludur. şâir ayrıca “bid‘a-i pâkize” ibâresiyle “fâtıma benim bir parçamdır ” rivâyetine telmihte bulunur:

Bid‘a-i pâkize-i Hayrü’l-beşerdir Fâtıma

İbn-i amm-i eşref-i evlâd-ı Adnândır Ali

Hz. fâtıma ile Ali’nin evliliğine atfedilen kıymet, yuka- rıda da hatırlatıldığı üzere biraz da bu evliliğin semeresin- den kaynaklanmaktadır. Bilindiği üzere Resûlullâh’ın nesli, Ali-fâtıma evlâdından yürümüştür. Hz. Peygamber ’in de- vam eden neslinden bahseden şâirlerin, ehl-i beyt ve Âl-i abâ kavramlarıyla birlikte yine aynı zümreye işâret etmek üzere “Ali ve fâtıma nesli”, “âl-i zehrâ”, “evlâd-ı zehrâ”, “zürri- yet-i zehrâ” gibi terkipler kullandıkları görülür. ehl-i beyt ve muâdili kavramlar şiirlerde öncelikle Resûlullâh’a bağlılığın bir ifâdesi olarak yer almakta, ayrıca kendilerinden istimdâd edilmekte ve şefaatleri beklenmektedir.

Hz. fâtıma ile Ali’yi ve onlardan devâm eden Peygamber neslini sevmek, Allah ve Peygamber aşkıyla irtibatlandırılmış, bu muhabbet özellikle bazı ehl-i beyt muhiblerinde dinî bir rükün olarak tanımlanmıştır. Bir ehl-i beyt âşığı olan Seyyid

nigârî’nin aşağıdaki beyti bu hassâsiyete güzel bir örnektir:

406

Farzdur Ali’ni vü Fâtıma’nı vü âlini sevmek

Allâh ü Nebî sevdiği bürhân-ı celîmdir

İlk mısrâda açıkça dile getirdiği gibi şâir, Hz. Ali ile fâtı- ma’yı ve onların neslinden gelenleri sevmenin farz olduğu kanâatindedir; çünkü Hak Teâlâ ve Resûl’ü onları sevmekte- dir. Aynı şâire âit bir terci‘-bendin vâsıta beytinde Allah aşkı ve ehl-i beyt sevgisi, âlemin yaratılış sebebi olarak gösteril- mektedir:

Hilkat-i âlemden ancak hubb-i Mevlâdır garaz

Ülfet-i Âl-i abâ vü evlâd-ı Zehrâdır garaz

Karamanlı Aynî ise Peygamber âilesinin bütün dertlere devâ bulan hâzık bir hekim hükmünde olduğunu, her derdin ilâcının onlarda bulunduğunu söyledikten sonra Ali ve fâtı- ma evlâdını cânın süsü, eşrâf zümresinin en şereflileri olarak tavsîf etmektedir. Bu şeref şüphesiz bu neslin önce Hz. Ali ile fâtıma’ya ve dolayısıyla Resûlullâh’a mensûbiyetlerinden kaynaklanmaktadır:

Tırâz-ı hilye-i cândur Alî vü Fâtıma nesli

Eyâ mü’min nedür dinle şerîf-i zümre-i eşrâf

fâtıma evlâdına muhabbet, aynı zamanda onlara karşı ta- vır alanlar ve onların aleyhinde bulunanlara karşı durma-yı gerektirmektedir. nev‘î’nin aşağıdaki beyti bu meyandadır ve şâir, Hz. fâtıma’nın tertemiz evlâdı aleyhinde söz söyle- yenlere alenen bedduâ ederek, “onlara dil uzatanlar, dilsiz kalsın” demektedir:

Evlâd-ı pâk-i Hazret-i Hayrü’n-nisâ içün

Her kim dil uzada göreyin ola bî-zebân

Kendisi de Hz. Peygamber neslinden gelen Hamza nigârî, Hz. fâtıma’ya neseben mensûbiyetini dile getirdikten sonra, ümeyye oğulları ile Hâşim oğulları arasındaki husûmete atıf-

407

ta bulunarak Resûlullâh’ın âline dost, bu âilenin karşısına koyduğu ebû Süfyân nesline düşman olduğunu dile getir- mektedir:

Emîrem ü seyyidem ü şîr ibn şîrem âl-i Zehrâ’yem

Habîb-i âl-i Hâşim ü düşmen-i evlâd-ı Süfyân’em

Ali-fâtıma neslinden gelenler ilk defa Abbâsîler zamâ- nında Halîfe me’mûn’un emriyle, halktan ayırt edilebilmele- ri için yeşil sarık ve yeşil cübbe giymeye başlamışlardır. Bu uygulama osmanlı Devleti’nde de hem onların siyâdetlerine bir hüccet olmak hem de herhangi uygunsuz bir muâmeleye muhâtap olmalarını önlemek üzere, yeşil sarık sarmak şek- linde devam etmiştir. Peygamber evlâdının başlarında ayırt edici bir alâmet olarak bulunan yeşil sarığı gören halk, onlara hürmette kusur etmemişlerdir. Seyyidlerin yeşil sarığı, şâir- lere de farklı teşbih ve istiâreler geliştirme imkânı vermiştir. Buna bir misâl olmak üzere, etrafı henüz yeşil çanak yaprak- larıyla çevrili gül goncası, bir alâmet-i fârika olarak başların- da yeşil sarık taşıyan Hz. fâtıma evlâdına benzetilmektedir. Bu istiârenin bir örneği Sâbit’te mevcuttur:

Âl-i Zehrâ olduğun gül-goncanun tahkîk eder

Tarf-ı destârında ol ahzar alâmet gösteriş

esâsen âl-i zehrâ denildiğinde akla, Resûlullâh’ın da gö- zünün nûru iki torunu, Hz. Hasan ve Hüseyin gelmektedir. zîrâ Hz. Ali ile fâtıma’nın Hasan, Hüseyin, muhassin/muh- sin, ümmü gülsüm ve zeyneb isimlerinde beş evlâdı olmakla birlikte Peygamber nesli Hz. Hasan ve Hüseyin’den devam etmiştir. Bu münâsebetle şiirlerde Hz. fâtıma, bu iki sevgili evlâdın bahtiyâr annesi; bu iki torun da Hz. fâtıma’nın ci- ğer-pâresi, gözlerinin nûru olarak yâd olunmaktadır.

meselâ Birrî mehmed Dede, Hz. Hasan ve Hüseyin vas- fında kaleme aldığı “imâmeyn” redifli na‘tında her iki evlâ-

408

dı anne ve babalarına nisbetle; fâtıma’nın iki gözünün nûru, Ali’nin de gönlünün sürûru olarak anmaktadır:

Ne gevher kurretü’l-ayneyn-i Zehrâ

Sürûr-ı kalb-i Haydar’dır imâmeynHz. Hasan ve Hüseyin de şiirlerde dâimâ medh ü senâ

edilir. Ancak Hz. Hüseyin vurgusu başlı başına bir vâkıâdır. o, Hz. Peygamber’in sevgili torunu, Hz. Ali ile fâtıma’nın ev- lâdı olmasından ziyâde Kerbelâ kahramânı olarak anılır. Bu hâdisenin tesiri, asırlar boyunca hassas mü’minlerin gönül- lerini kanatmaya ve gözyaşlarını akıtmaya devam etmiş; bu derin elem, Kerbelâ hâdisesi çevresinde başlı başına bir ede- biyat gelişmesine sebep olmuştur. edebiyâtımızda Kerbelâ’yı hikâye eden müstakil eserler ve manzûmeler mevcuttur ki bunlar maktel-i Hüseyinler ve Kerbelâ mersiyeleri olarak bi- linmektedir. Bu vâdîde söylenen şiirlerde Hz. Hüseyin, şâh-ı şehîdân ve şehîd-i Kerbelâ sıfatlarıyla anılmaktadır. yine Hz. Hüseyin ve beraberindekilere revâ görülen zulüm sebebiyle Hz. Peygamber’e ve mazlûmların annesi Hz. fâtıma’ya karşı mahcûbiyet hissi dile getirilir; onlardan özür dilenir. Cenâb-ı fâtıma’ya ve evlâdına bağlılıklarını dile getiren şâirler, söz Kerbelâ’ya uzandığında hâdisenin fâciâ ile netîcelenmesine sebep olanları tel‘înden de geri durmamışlardır.

şiirlerinde Kerbelâ hâdisesine en çok temas eden şâirler- den bir tanesi şeref Hanım’dır. o kadar ki şeref Hanım şuarâ tezkirelerinde mersiye şâiri olarak tanıtılır. “yılda bir mersiye hûn-ı cigerimle yazarım / el-amân rûz-ı cezâ huccet-i gufrân ol-sun” beytinden de anlaşıldığı üzere her sene muharrem ayın-da bir mersiye söylemeyi kendisine vazîfe ittihâz ettiği gibi bu şiirlerin mağfiretine vesîle olmasını da temennî et- mektedir. Divan’ındaki mersiyelerin sayısına bakıldığında şâirin gerçek-ten de bu sözünde durduğu, mersiyeleri âdetâ ibâdet vecdiyle kaleme aldığı anlaşılmaktadır. Bir mersiyeden alınan aşağıdaki beyitlerde şeref Hanım, Hz. Hüseyin’in, Hz. Ali ile fâtıma’nın

409

evlâdı olduğunu hatırlatarak ona ve yanın- dakilere revâ görü-len muâmeleyi ve hâdisenin fâillerini kına- maktadır:

Mâder Cenâb-ı Fâtıma olsun peder Alî

Öyle zevât ile nice etdin adâveti

Ümmet olan a kâfir ü bî-dîn ü bî-edeb

Âl-i Resûl’e böyle mi eyler riâyeti

Ey kâş gelmeseydi vücûdun cihâna hiç

Görmez idik bu mihneti böyle felâketi

Aynı hâdiseyi bir başka mersiyede hemen aynı kelime-lerle yeniden dile getiren şâir, Hz. Hüseyin’in herhangi biri olmadığını daha güçlü şekilde vurgulamak için onu, annesi, babası ve dedesine nisbet ederek zikretmektedir:

İki şehzâdeye kasd eyledi kâfir demedi

Nesl-i Peygamber ü evlâd-ı muazzamdır bu

Pederi Şîr-i Hudâ mâderi olsun Zehrâ

Ne cesâret ne fezâhat nasıl âdemdir bu

şeref Hanım, hem Hz. Hasan hem de Hz. Hüseyin’in şehâdetinden doğrudan doğruya sorumlu gördüğü yezîd’i tel‘înden sonra Hz. fâtıma’nın annelik vasfına bir defa daha vurgu yaparak böyle bir zulmün, husûsen Hz. fâtıma gibi bir an- nenin evlâdına revâ görülen bu zulmün kimsenin yanına kâr kalmayacağını söyler:

Kor mı ferdâ yanına kanın o şehzâdelerin

Mâder-i müşfiki Zehrâ gibi sultân olsun

410

Bâ-husûs ol iki şâhen-şehin Allâh Allâh

Cedleri Hazret-i Peygamber-i zî-şân olsun

şeref Hanım’ın muâsırı bir başka hanım şâirimiz, leylâ Hanım’ın da Kerbelâ hâdisesine şiirlerinde ağırlıkla yer ver-diği görülür. Hz. Hüseyin ve beraberindekilerin durumuna belki biraz da hanım olmasından kaynaklanan hassâsiyetle Hz. fâtıma gözüyle bakan leylâ Hanım, her şey bir yana, bu fâciâya sebep olanların öncelikle Hz. fâtıma’dan utanmaları gerektiğinin ısrarla altını çizer:

Katı bî-dîn idi havf eylemeyüp Mevlâ’dan

Hîç âr eylemedi Fâtıma-i Zehrâ’dan

evlâdını beklenmedik bir şekilde kaybeden başka annele- rin acıları da Hz. fâtıma’nın elemi ile mukayese edilmektedir. Bunun bir örneği yenişehirli Avni’de mevcuttur. Sultan Abdü- laziz mersiyesinde şâir, maktûl pâdişâhın vâlidesinin kederi- ni, Hz. fâtıma’nın hüznü ile mukayese etmekte, her iki anne- nin üzüntüsünü mâhiyet itibarıyla birbirine benzetmektedir:

Yâd eyledükce necl-i Hüseyn i‘tilâsını

Leb-rîz-i hüzn-i Fâtıma’dur mâder-i Azîz

Cenâb-ı fâtıma aynı zamanda ilticâ makamıdır. o mahzûn bir annedir ve kudretini biraz da buradan alır. Ben-zer şekilde leylâ Hanım da bir beytinde bilcümle Âl-i abâ’yı birlikte zikretmekte, Kerbelâ şehitlerinin dökülen kanı hür-metine bağışlanma niyâzında bulunmaktadır:

Afv eyle suçum hûn-ı şehîdân içün olsun

Ey zevce-i Sultân-ı bekā Hazret-i Zehrâ

Hz. fâtıma âilesini, yâni Resûlullâh’ın dört mahbûbunu

Seyyid Seyfullâh, dört ilâhî nûr şeklinde anmakta ve on-ların yüzü suyu hürmetine şefaat istemektedir:

411

Ali hem Fâtıma ol iki deryâHasan lü’lü’ Hüseyn mercân-ı yektâBu dört nûr-ı ilâhî hürmetiyçünBizi itme kıyâmet günü mahzûnBu müstesnâ anne-baba ve iki evlâdın Habîb-i ekrem ka-

tındaki tartışmasız kıymeti gönüllerin onlara yönelmesine sebep olmuş, ebedî saâdet için şâirler onları vesîle ittihâz et- mişlerdir. Bu yaklaşımın sayısız örnekleri mevcuttur. meselâ aşağıdaki bendde yozgatlı Hüznî, Hz. zehrâ ve âilesi yüzü suyu hürmetine Hz. Peygamber ’e ilticâ etmektedir:

Nüh felek seyr-i a‘lâ hürmetiyçünHafîdeynle O Zehrâ hürmetiyçünAlî sâlâr-ı eshâ hürmetiyçünDahîlek yâ Resûlallâh dahîlekİstimdâd ve istişfâ bilindiği üzere yardım talebinde bu-

lunmak ve şefaat istemek demektir ve Hz. fâtıma kendisinden en çok istimdâd edilen, şefaatine en çok ilticâ edilen hanım- ların başında gelmektedir. onun Resûlullâh katındaki müs- tesnâ yerini bilen ashâbın ve hattâ ezvâc-ı tâhirâtın Hz. Pey- gamber’e arz etmek istedikleri müşkilleri husûsunda tavassu- tuna mürâcaat ettikleri nakledilmektedir. nasıl berhayât iken yardımı istenmişse irtihâlinden sonra da asırlar boyunca Hz. fâtıma mü’minler için bir penâh ve ilticâgâh olmaya devam etmiştir. maddî ve mânevî her türlü dilek ve temennîler onun rûhâniyetine arz edilmiş, imdâdı husûsunda kalplerde şüphe belirmemiştir. leylâ Hanım’ın aşağıdaki beyitleri bu îtimâda güzel bir örnektir:

Dem-â-dem arz-ı hâcât eyle ey dilCenâb-ı Fâtıma hayrü’n-nisâyaBağışla cürmümü hayrü’l-Betûl’eGözümden nûr-ı vechin etme mestûr

412

Aynı manzûmenin müteâkip beytinde leylâ Hanım, Cenâb-ı fâtıma’nın kendisine şefaat edeceği husûsunda şüp- he taşımadığını beyan eder. şâire göre Hz. fâtıma’nın âsîlere dahi lûtufkâr davrandığı, hattâ bunu âdet edindiği bilinmek- tedir. o halde Hakk’ın Habîbi’nin sevgili kızı, kendisine olan bağlılığını her dâim dile getiren leylâ Hanım’ı da şefaatinden mahrûm etmeyecektir:

Usâta âdeti lûtf u atâdır

Şefîim bint-i Mahbûb-ı Hudâdır

şâir onun şefaatinden ümîdini hiç kesmez. Hz. fâtıma’dan istimdâd ettiği “Hazret-i zehrâ” redifli gazelinde, onu rüyâ- sında gördüğünü, perîşân hâlini kendisine arz ettiğini hikâye etmektedir. Rüyâsında Hz. fâtıma’dan “inâyet” sözü alan şâir artık müsterihtir; çünkü Hazret-i zehrâ’nın sözünden rücû‘ etmesi mümkün değildir:

Hâşâ ki hilâf ola senin va‘d-i kerîmin

Va‘d etdin inâyâtını yâ Hazret-i Zehrâ

Redd eyleme durdum der-i lûtfunda dahîlek

Leylâ’yı kıl ihsâna sezâ Hazret-i Zehrâ

Hz. fâtıma, mü’min kadınların hanımefendisi oldu-ğu gibi cennetin de hanımefendisidir. Resûlullâh onu “seyyi- detü’n-nisâ” sıfatıyla tavsîf etmiştir. o, hem hanımların ha- yırlısı/hayrü’n-nisâ hem de hanımların iftihârı/fahrü’n-nisâ- dır. Bir beytinde leylâ Hanım, Hz. fâtıma’yı Hak Teâlâ’nın husûsî bir ihsânı olarak tanımlamaktadır:

Her bir kulına Hazret-i Hak etdi bir ihsân

Sensin bize ihsân-ı Hudâ Hazret-i Zehrâ

Hz. fâtıma sadece hanımlar için bir ihsân-ı İlâhî değildir. onun şefkat ve şefaati, bütün ümmeti kapsamaktadır. mevlid-i fâtıma’da onun bu kuşatıcılığı şu beyitle hülâsâ edilmektedir:

413

Server etmiş Hak anı hâtunlara

Cennet içre hem şefî‘ ümmetlere

Bir başka beytinde ise cennette mevcûdiyetini tasavvur et-tiği fâtıma köşkünden uzak kalmak istemediğini dile getirir:

Fahr-i âlem hürmetîçün yâ Gafûr

Kasr-ı Zehrâ’dan beni sen etme dûrSeyyid nigârî’nin aşağıdaki beyti de bu meyandadır. Hz.

fâtıma’ya olan hasretini dile getirdiği beytinde şâir, onu ön- celikle ehl-i beytin zübdesi, en mühim unsuru olarak tavsif etmekte, ardından şeh-nisâ/hanımların efendisi olarak tanım- lamaktadır:

Saltanat zevkınden artukdur bana kim subh u şâm

Zübde-i âl-i Muhammed şeh-nisâ manzûruyam

Kendisinden memnun ve râzı olunan komşular için de en makbul duâ, “Allah seni âhirette fâtıma Ana’mıza komşu et- sin” duâsıdır. mü’min kadınlar için cennette Hz. fâtıma’ya komşu olmak, şüphesiz en başta gelen temennîlerdendir ve bu arzu şiirlerde de dile gelir. Bir yakınının vefâtı üzerine söyledi-ği târîh manzûmesinde Hazmî, merhûmenin firdevs cennetin-de Cenâb-ı zehrâ ile hem-bezm olması için duâ et- mektedir:

Mazhar-ı mağfiret nûr-ı İlâhî olarak

Ola Firdevste hem-bezm-i Cenâb-ı Zehrâ

netîce itibarıyla Hz. fâtıma bütün mü’minlerin annesidir ve kendisine yönelen yüzleri ve gönülleri geri çevirmeyecek- tir. “yâ Rabbenâ yâ Rabbenâ / yardım eyle kıyâmette” mıs- râlarıyla başlayan meşhur bir yûnus ilâhîsinin son dörtlüğü, fâtıma Anamız’ın sahip olduğu anne şefkati dolayısıyla şefa- atine duyulan itmînâna samîmî bir örnektir:

Yûnus Emrem gâfil Yatma

Kıyâmet günün unutma

414

Mü’min anası Fâtıma

Yardım eyle kıyâmetde

esâsen şâirler Cenâb-ı fâtıma’nın şefkati ve merhametine sığınırken Resûlullâh’ın şefâati konusundaki hadislere istinâd etmektedirler. meselenin teolojik tartışmalar tarafı bir tarafa, Hz. Peygamber’in mahşerde ümmetine yardımı konusunu an-latan ve bu zamâna kadar pek tanınmayan şefâat-nâme adlı bir mesnevîde Hz. fâtıma, mü’min kadınları topyekûn tesâ- hüp eden bir kahraman şeklinde anlatılmaktadır. Pîr muh- yiddîn adlı bir sûfî şâirin kaleminden çıkan bu eserde Cenâb-ı fâtıma, Resûlullâh’ın ricâsı üzerine özellikle evlât acısı çeken ve eşle-rinden zulüm gören kadınların bağışlanması için sâhip olduğu herşeyi ortaya koymuştur. Peki bunlar nelerdir? İlk olarak mihir hakkından vazgeçmiş, şefâat salâhiyeti için mih- rini almamış-tır. Asıl dokunaklı husus ise şefâat ayrıcalığı için evlatlarının dâvâsından vazgeçecek olmasıdır. Pîr muhyiddîn bu konuyu Cenâb-ı fâtıma’nın dilinden şu beyitlerle hikâye etmektedir:

Fâtıma dahı ne didi dinle görNe gussa yir bizim içün añla gör

Eger sözüm geçmez ise ey ataZebânîler yapışursa ümmete

Zâri vü feryâd şu denlü kılamHasan’un ağulu gömlegin alam

Dahı kanlu gömlegin Hüseyin’ünKerbelâ cevrin çeken ol cânumun

Dürlü zârîler çekeyin ey atamOl iki gömlegi elümde tutam

415

Yapışup kan da‘vâsın eylemeyemÜmmetün hürmetine söylemeyem

Oğullarum dahı fidâ anlaraŞu bizlerden şefâ‘at umanlarayukarıdaki beyitlerde açıkça görüldüğü üzere Cenâb-ı

fâtıma ümmetin affı için evlâdı Hasan’nın zehirli, Hüseyin’in kanlı gömleğini eline alarak evlât dâvâsından vazgeçtiğini, bunun karşılığında ümmetin hâtunlarının bağışlanmasını istediğini söyleyecektir. Bir hüccet olarak gördüğü bu göm- lekleri, sevâbı günâhı tartan mîzânın sevap kefesine koyacak, ümmetin kurtuluşuna böylece destek olacaktır:

Senün ile dürüşem cümlesineSürem varam mîzân terâzûsına...Hüccetüm koyam iki gömlek ileSevâbları ola kim ağır gele

Biri biri üstüne koyam anıOla kim ağır gele sevâbları

Diyem şehîdler anı-çün ey HudâAtamun ümmetine kılma cezâ Bu gömlekler kifâyet etmezse Cenâb-ı fâtıma bu defâ baş

örtüsünü çıkaracağını söyler. Başını açarak saçlarını çözecek ve ümmetin kurtuluşu için yalvaracaktır. Pîr muhyiddîn’in dilinden okuyalım:

Sevâb yanı az olursa soyunamBaşum açam makramamı da koyam

416

...

Saçumı çözem kelep kelep çıka

Hâşâ ol Allâh benüm ırzum yaka

Tağıdam saçum açuk iken başum

Ağlayam feryâd idem saçam yaşum

...

Anun ile dahı olmazsa paşam

Terâzûnun amûdına yapışam

Salınam sevâb yanına çekmeye

Ümmet âzâd olmadın el çekmeye

Beyitlerde görüldüğü üzere Cenâb-ı fâtıma, Hz. Peygam- ber ’e merhameti yönüyle de vâris olmuştur. Pîr muhyiddîn onun evlâd-ı Resûl olduğunu bir defa daha hatırlatarak sözü- nü mutlaka tutacağını söyler:

Bilür misin ne vefânun kızıdur

Fahr-i âlem Mustafâ’nun kızıdur

Kıyâmetde ahdine tursa gerek

Âsîlere şefâ‘at kılsa gerek

edebiyâtımızda, özellikle halk edebiyâtı metinlerinde fâtı- ma bahsine nihâyet yoktur. Burada bir kaç örnek üzerin-den görmeye çalıştığımız fâtıma ve ehl-i beyt muhabbetinin kay- nağı, esâsen ümmetin Peygamber’e olan bağlılığının bir tezâ- hürüdür.

Cenâb-ı fâtıma hakkındaki sözü yine başa döndürecek olursak; fâtıma’nın vefâtı bahsinde yazıcıoğlu öyle bir tab- lo çizer ki bu fevkalâde manzara karşısında Hz. fâtıma hak- kın-

417

da artık ne söylense kıymeti yoktur. muhammediye’ye göre Hz. Ali, irtihâlinden sonra fâtıma’yı sırlamak için Resûlul- lâh’ın kabrine taşır, fakat defnedemez. Çünkü Cenâb-ı fâtı- ma’yı bizâtihi efendimiz yanına alır:

Mübârek elini çıkardı Resûl ravzadanDedi kızımı bana ver yâ Alî eyleyem istitârOnunçün dediler ki bir kabr içredir ikisiDedi ba’zılar kim yanında yatar iştihârmevlid-i fâtıma manzûmesinin son beyti ile sözü ikmâl

edelim:Ehl-i beyte Fâtihâ olsun hemînRahmetu’llâhi aleyhim ecmaîn

418

kAynAkçA

Âdile Sultan Divânı, haz. Hikmet Özdemir, Ankara 1996.Bosnalı Alaeddin Sâbit Dîvânı, haz. Turgut Karacan, Sivas

1991.Dîvân-ı Seyyid Nigârî, İstanbul 1301.Harputlu Hazmî Dîvanı, haz. Hayrettin Ayaz, İstanbul

1998. Kâmil Miras, Tecrîd-i Sarîh Tercemesi ve Şerhi, Ankara 1968. Karamanlı Aynî ve Dîvânı, haz. Ahmet mermer, Ankara 1997.

Leylâ Hanım Dîvânı, haz. mehmet Arslan, İstanbul 2002. lokman Turan, yenişehirli Avni Bey Divanı’nın Tahlili (dok-tora tezi), Ankara 1998.

Manisalı Birrî Mehmed Dede Dîvânı, haz. Rasih erkul, ma-nisa 2000.

Muallim Nâci’nin Şiirleri, haz. Abdülkadir Hayber, Hüse- yin özbay, İstanbul 1997.

muhammed es‘ad erbilî, Dîvân-ı Es‘ad, İstanbul 1991. mustafa uzun, “fâtımâ (edebiyat)”, DİA, XII, 223-224.

Namık Kemal’in Şiirleri, haz. Sadeddin nüzhet ergun, İs-tanbul, ts.

Nesîmî Divanı, haz. Hüseyin Ayan, Ankara 1990.Nev‘î Divanı, haz. mertol Tulum, m. Ali Tanyeri, İstanbul

1977.Pîr muhyiddîn, Şefâat-nâme, haz. meliha yıldıran Sarıka-

ya, İstanbul 2012.

419

Şeref Hanım Divanı, haz. mehmet Arslan, İstanbul 2002. yaşar Kandemir, “fâtıma”, DİA, XII, 221.

yazıcıoğlu mehmed efendi, Muhammediye, haz. Âmil Çe-lebioğlu, II, Ankara 1996.

Yozgatlı Hüznî Divanı, haz. mustafa güneş, yozgat 2000.Yûnus Emre Dîvânı, haz. mustafa Tatçı, Iv, Ankara 1997.

420

421

Hz. fATImA’nIn ünlü nur duAsI

بسم اهلل النور، بسم اهلل نور النور، بسم اهلل نور على نور، بسم اهلل الذى هو مدبر المور، بسم اهلل الذى خلق النور من النور، الحمد هلل ور، في كتاب مسطور، الذى خلق النور من النور و أنزل النور علی الطهو الذى الحمد هلل محبور، نبى مقدور، علی بقدر منشور، رق في اء مشكور و صلى ر اء والض ر بالعز مذكور و بالفخر مشهور و على الس

اهرين. د و آله الط اهلل علی سيدنا محم

anlamı:

nûr olan Allah’ın adıyla. nûrun nûru olan Allah’ın adıy-la. nûr üstüne nûr olan Allah’ın adıyla. İşleri evirip çeviren Allah’ın adıyla. nûru nûrdan yaratan Allah’ın adıyla. nûru nûrdan yaratan, nûru Tur Dağı’na, satır satır yazılmış bir ki-tap hâlinde, yayılmış ince deri üzerine, ölçülmüş bir miktarda, bezenmiş elçiye indiren Allah’a hamdolsun. İzzetiyle anılan, övüncüyle ünlenen, darlıkta ve bollukta şükredilen Allah’a hamdolsun. Allah’ın salât ve selâmı efendimiz muhammed’e ve o’nun yoluna tabi olanlara olsun.