Ekonomik ve Sosyal Aratrmalar Dergisi, Gz 2012, Cilt:8, Yl: 8, Say: 2, 1-22

1

MAKROEKONOMK DEKENLER LE SERMAYE HAREKETLERNN MKB-100 ENDEKS ZERNDEK

ETKSNN NCELENMES Do. Dr. Ali Sait ALBAYRAK* Do. Dr. Nurettin ZTRK

Do. Dr. evket TYLOLU

ANALYZING THE IMPACT OF MACROECONOMIC INDICATORS AND CAPITAL FLOWS ON ISE-100 INDEX

z Hisse senedi fiyatlar, sermaye hareketleri ve makroekonomik gstergeler gibi ok say-da deiken tarafndan etkilenmektedir. Sermaye hareketleri zellikle istikrarl ve d-zenli olduklarnda hisse senedi fiyatlar zerinde olumlu etkileri sz konusudur. Teorik olarak dorudan yabanc yatrmlar ve portfy yatrmlar gibi uluslararas sermaye hareketlerinin lke ekonomilerinin performans zerine olumlu etkileri vardr. Bu a-lma 07.01.2005 ile 03.02.2012 dnemine ait 370 haftalk zaman serileri kullanlarak faiz oranlar (MVFO), ABD dolar kuru (DLAK) ve altn fiyatlar (ALTN) gibi deiken-ler ile yabanc portfy yatrmlar (PRTY) ve dorudan yabanc yatrmlar (DYYT) gibi sermaye hareketlerinin MKB-100 endeksi zerine olan etkilerini incelemektedir. Prais-Winston Regresyon analizi ampirik sonular ABD dolar kuru (DLAK), altn fiyatlar (ALTN) ile yabac portfy yatrmlarnn (PRTY) MKB-100 endeksi zerinde ak ve nemli bir etkisinin olduunu gstermektedir.

Anahtar Kelimeler: MKB, Sermaye Hareketleri, Makroekonomik Gstergeler, Prais-Winston Regresyon Analizi.

Abstract Stock prices are affected by many variables such as capital flows and large number of macroeconomic indicators. Capital flows are most helpful when the magnitude of those flows is steady and stable. Theoretically, the international capital flows such as foreign direct and portfolio investment has contribution to influence national economic perfor-mance positively. This study attempts to explain the effects of macroeconomic variables such as interest rates (MVFO), US dollar parity (DLAK), gold prices (ALTN) and capital flows such as foreign direct investment (DYYT), foreign portfolio investment (PRTY) on ISE-100 index using the 370 weekly time series data between 07.01.2005 to 03.02.2012. The empirical results of Prais-Winston Regression Analysis show that US dollar parity (DLAK), gold prices (ALTN) and foreign portfolio investment (PRTY) play unambigu-ous role on ISE-110 index.

Keywords: ISE, Capital Flows, Macroeconomic Indicators, Prais-Winston Regression Analysis.

* Recep Tayyip Erdoan niversitesi, BF, alisait.asalbayrak@erdogan.edu.tr Ondokuz Mays niversitesi, BF, nurettin.ozturk@omu.edu.tr Abant zzet Baysal niversitesi, BF, tuyluoglu@ibu.edu.tr

The International Journal of Economic and Social Research, Autumn 2012, Volume: 8, Year: 8, Issue: 2, 1-22

2

1. GR

Sermaye piyasas bir lkede fonlarn dn verenlerden dn alanlara aktarmna araclk eden nemli bir kanal grevi grr. Bu nedenle borsa bir lkenin ekonomik geliiminde nemli rol oynar. Borsa modern piyasa ekonomisinin anahtar elemandr ve lke ekonomisinin barometresi ola-rak deerlendirilir.

Borsann gcn ve canlln etkileyen eitli unsurlar vardr. Bunlar, altyap yatrmlar, dviz kurlar, yabanc dviz rezervleri, ticaret denge-si, para politikas, enflasyon, ticaret hadleri, petrol fiyatlar, reel GSYH byme hz, dorudan yabanc yatrmlar, bor yk, blge lkeleriyle ilikiler, uluslararas finansal kurulularn raporlar vb. eklinde sralana-bilir.

Makroekonomik gstergelerdeki ve beklentilerdeki deimeler borsa kazanlarn nemli lde etkiler. Yurtii ekonomik koullar borsann gelimesinde nemli bir belirleyicidir. Bununla birlikte kreselleme nedeniyle gelimi lkeleri etkileyen olaylar da yurtii faktrlerle birlikte borsay etkiler. Kresel ekonomide borsa getirilerini etkileyen nemli faktrler; faiz oranlar, dviz kurlar ve dier lkelerin borsa endeksleri (Dow Jones vs.) olabilir. Bunlardan uluslararas faiz oranlar, sermaye hareketlerinin ynn belirleyen, zellikle gelimekte olan borsalar ze-rinde etkisi olan nemli bir deikendir.

Finans kuramnda makroekonomik deikenlerin borsa kazanlar ze-rindeki etkileri nemli bir aratrma konusudur. Makroekonomik dei-kenlerin hisse senedi fiyatlarna etkilerini aratrmaya dnk ampirik almalarn saysnda nemli bir art vardr. Bu almalar; gelimi-gelimekte olan lkeler, ele alnan dnem, seilen makroekonomik gs-tergeler ve kullanlan yntemler asndan farkllklar gstermektedir. Aada konu ile ilgili yaznda ayrnts verilen almalarda ele alnan deikenler ekseriyet olarak; enflasyon dzeyi, beklenen ve beklenmeyen enflasyon, sanayi retimi, GSYH bymesi, dviz kurlar, para arz, faiz oranlarndaki deimeler, dier lkelerin borsa endeksleri vb. eklinde sralanmaktadr.

Trkiyede MK-100 endeksine etki eden makroekonomik faktrler ile sermaye hareketlerinin aratrld bu almada aklayc deikenler

Ekonomik ve Sosyal Aratrmalar Dergisi, Gz 2012, Cilt:8, Yl: 8, Say: 2, 1-22

3

olarak mevduat faiz oranlar, dviz kurlar, altn fiyatlar, dorudan ya-banc yatrmlar ve portfy yatrmlar kullanlmaktadr.

2. KURAMSAL EREVE VE LTERATR ZET

Hisse senedi fiyatlar (veya getirileri) ile makroekonomik veya finansal deikenler arasndaki ilikiyi aratran, birbirinden farkl piyasalarda, farkl dnemleri kapsayan geni bir yazn bulunmaktadr. Aratrmann zaman, mekn ve kullanlan gstergelerin farkl olmasna bal olarak farkl sonular ve grler ortaya km olmasna ramen bu ilikinin varl, aratrmaclarn genel olarak ortak grdr. Mevcut finansal iktisat teorisi bu ilikiyi ortaya koymak iin teorik bir ereve sunmakta-dr.

Hisse senedi fiyatlar ile makroekonomik deikenler arasnda balant kurmann bir yolu arbitraj fiyatlama teorisidir (Ross, 1976). Bu teoriye gre hisse senedi getirilerini oklu risk faktrleri aklayabilmektedir. Arbitraj fiyatlama teorisi ile ilgili yaplan ilk almalar tek bir hisse se-nedinin getirisini hesaplamak iin kullanlmtr. Ancak bu model toplu-latrlm hisse senetlerinin (endeks) getirilerini hesaplamak iin de kul-lanlabilir. Arbitraj fiyatlama teorisini kullanarak hisse senedi fiyatlar ile makroekonomik deikenler arasnda iliki kuran almalarn en nemli zellii, bunlarn tamamna yaknnn ksa vadeli analizler iermesidir. Bu almalar arasnda Humpe ve Macmillan (2007), Fama (1981, 1990), Fama ve French (1989), Schwert (1990), Ferson ve Harvey (1991), Black, Fraser ve MacDonald (1997) saylabilir. Bununla birlikte ekono-metri alanndaki gelimeler son yllarda bu iki deiken arasnda uzun dnemli bir ilikinin de aratrlmasn mmkn klmtr. Nitekim Ha-rasty ve Roulet (2000), Kyereboah-Coleman ve Agyire-Tettey (2008), Pilinkus (2010), Pal ve Mittal (2011), Sohail ve Hussain (2012) bu al-malardan bazlardr.

Hisse senedi fiyatlar zerine yaplan almalardan bazlar konuyu etkin piyasa hipotezi erevesinde ele alm ve hisse senetleri fiyatlarnn ge-mi bilgi birikimi gz nne alnarak belirleneceini varsaymtr. Baz almalar ise ekonomik gstergeler ile hisse senedi fiyatlarnn tahmin edilebileceini savunmulardr. Her iki gr de makroekonomik gster-geler ile hisse senetleri fiyatlar arasnda bir etkileim olduu grn kabul etmektedirler.

The International Journal of Economic and Social Research, Autumn 2012, Volume: 8, Year: 8, Issue: 2, 1-22

4

Eugene F. Fama (1981), 1954-1976 dneminde hisse senedi getirileri ile makroekonomik deikenler arasndaki ilikiyi regresyon yntemiyle incelemitir. Belirtilen dnemde, bir dnem sonraki (t+1) sermaye yat-rmlarnda meydana gelen deimenin bir dnem nceki (t) hisse senedi getirilerini %54 orannda belirlediini, cari dnem hisse senedi getirileri-ni etkileyen tek reel deikenin cari dnem sanayi retimindeki reel art olduunu; bir dnem sonraki reel ekonomik byme orannn cari dnem hisse senedi kazanlarn akladn ve hisse senedi getirilerini ayn ynde etkilediini; reel hisse senedi getirilerinin, reel sermaye yatrmlar ve sermayenin ortalama reel getiri oran ile ayn ynde hareket ettiini; para arz ve reel byme oranlarnn reel hisse senedi getirileri ve enflas-yon oranlar arasndaki ilikileri ortadan kaldrdn bulmutur.

Harvey (1993), gelimekte olan lke hisse senedi getirilerinin yksek oranda tahmin edilebilir olduunu ve gelimi lke hisse senedi getirileri ile dk korelasyon iinde bulunduklarn; yine gelimekte olan piyasa-larn gelimi piyasalardan daha az etkin olduunu bulmutur.

Zhou (1996), hisse senedi fiyatlar ile faiz oranlar arasndaki ilikiyi reg-resyon yntemi ile analiz etmi; faiz oranlarnn hisse senedi getirileri zerinde nemli bir etki yaptn bulmutur. Ancak almada beklenen hisse senedi getirilerinin ex-ante faiz oranlar ile birebir hareket ettii hipotezi reddedilmitir.

Sharpe (1999), ABDde beklenen enflasyon orannn hisse senedi deeri ve uzun dnem beklenen kazanlar zerindeki etkilerini aratrm; hisse senedi deeri ile beklenen enflasyon arasnda ters ynl bir iliki bulmu-tur. almann sonucuna gre, yksek enflasyon beklentisi uzun dnem-de reel kazanlar drmektedir.

Durukan (1999), Trkiyede enflasyon, faiz oran, ekonomik aktivite dzeyi, para arz ve dviz kuru deimelerinin hisse senedi fiyatlar ze-rindeki etkilerini, 1986-1998 dnemindeki verileri kullanarak en kk kareler yntemi ile test etmitir. almann sonucunda faiz oranlarnn hisse senedi fiyatlarn negatif ynl etkileyen en nemli deiken oldu-u, dier deikenler ile hisse senedi fiyatlar arasnda ise anlaml iliki-nin bulunmad bulgusuna ulalmtr. Karamustafa ve Karakaya (2004), Trkiye iin 1995-2003 yllarn kapsayan almalarnda, enflas-yon ile hisse senedi fiyatlar ve borsa performans arasndaki ksa ve uzun

Ekonomik ve Sosyal Aratrmalar Dergisi, Gz 2012, Cilt:8, Yl: 8, Say: 2, 1-22

5

dnemli ilikileri aratrmlar; hisse senedi fiyatlar ile enflasyon arasn-da anlaml bir ilikiye rastlamamlardr.

Kyereboah-Coleman ve Agyire-Tettey (2008), 1991-2005 dnemi verile-rini kullanarak makroekonomik gstergelerin Gana Borsa Endeksi (GSE) zerindeki etkilerini ksa ve uzun dnem iin analiz etmilerdir. al-mann sonucunda mevduat bankalar dn faiz oranlarndaki artn bor-sa performans zerinde ters bir etkide bulunduu ve firmalarn byme-sini engell