LUMINARIA - Basilica of St. Peter & St. Paul in Nadur, …€™temp mill-isbaħ, għal dil-mixja...

LUMINARIAMARZU ‘15 NRU. 119

ID-DULURIIl-pittura li tidher fil-qoxra ta’ din il-ħarġa tal-Luminaria hija devota ħafna u aktarx li hija tas-seklu XVIII. Turi lil Marija Addolorata f’riġlejn is-salib. Illum il-pittura hija ovali imma meta tpittret oriġinarjament kienet ta’ forma rettangulari. Il-pittura għandha bżonn tar-restawr.

LUMINARIAMARZU '15

1

WERREJLUMINARIA

Messaġġ tal-Arċipriet

Kronaka tal-Parroċċa

L-Esperjenza tal-Prayer group fiċ-Ċentru

Mid-djarju tal-Iskola Primarja tan-Nadur

Paġna M.U.S.E.U.M Subien

Paġna M.U.S.E.U.M Bniet

Leħen il-Banda Mnarja

Il-Kumitat Festi Esterni

Il-Youngsters jissieltu mait-Tigers għat-titlu

Mir-Reġistri Parrokkjali

L-Esperjenza Tiegħi tal-Ġimgħa Mqaddsa fil-Filippini

L-Għid ifisser rebħa fuq l-egoiżmu

Għal Pawlu m'hemm Ħadd għar-Rimi

Ġesú quddiem is-sommi saċerdoti Anna u Kajfa

Il-Leġġenda ta' San Pawl Milqi - it-tieni parti

Dun Ġużepp ta' Wenza

Mard u Qaddisin - l-ewwel parti

Mawra f'Ruma

Xi Vitien tal-Ilma fin-Nadur Madwar 50 Sena Ilu

Xita fin-Nadur

2

4

8

9

10

11

12

13

14

16

18

20

21

22

24

26

28

30

32

35

BORD EDITORJALIĦarġa Nru. 119 Marzu 2015 • Id-Disgħa u Għoxrin Sena

RITRATT TAL-QOXRA: Martin Attard

• Rivista ta’ kull tliet xhur maħruġa mill-Parroċċa SanPietruuSanPawl,Nadur

• Ippubblikatamill-BordEditorjalimagħmulminn: ArċiprietMons. JimmyXerri,MiriamMuscat - Editur,

DanielMeilak,JosephMuscat,RowenaTheuma• Qari tal-Provi: Miriam Muscat, Maria Attard, Daniel

Meilak,NoemiPortelli• Il-fehmiet li jistqarru l-awturi u l-korrispondenti tal-

artikli li jiġu ppubblikati mhumiex neċessarjamentdawktal-BordEditorjali

• Kull korrispondenza għandha tintbagħat lill-BordEditorjali, ‘LUMINARIA’,Uffiċċju Parrokkjali, Pjazza 28ta’April1688,NadurNDR1033,Għawdex

Tel:2155 1649• Disinnulayoutta’RowenaTheuma• Stampatabl-Offset,"PortelliPrint"Nadur Tel:21558232 • www.nadurparish.com

Il-Bord Editorjali jixtieq jawgura

l-Għid it-Tajjeb lin-Nadurin kollha

2

MARZU '15

L-Arċipriet

Lingwaġġi biexngħixu u nittrasmettu l-fidi

Issaqegħdinnoqorbulejnil-festakbiratal-Għid.L-Għidiġibmiegħul-laqgħama’Kristuħajurxoxt,Kristulihuwaattwaligħalżmienna ugħalkullżmien.Kristu jiltaqa’magħnaf’kullĦaddmetaaħnaniċċelebrawl-Għidtiegħu.

Il-laqgħama’ Kristu titlob li jkun hemm ukoll azzjonijiet min-naħatagħnal-bnedmin.Metaniċċelebrawis-sagramenti,nistħajjellihuwajinżelfejnnauaħnarridu“nittajru”’lfuqukollbiexisseħħdinil-laqgħama’ Ġesù. Se nagħti xi suġġerimenti dwar il-“lingwi” li għandnanitħaddtuul-metodilinużawbiexKristujidħolfid-djartagħnallum,ujagħmelliaħnanħossul-preżenzatiegħu:i. Ma għandniex nibżgħu li ndawlu kull rokna tal-ħajja bid-dawl

tal-Vanġelu. Xi darba naqgħu fil-kompromessi biexma nirfsuxkallijiet. Xi drabi nibqgħumuti għax niddubitawminn kemm il-Vanġeluhuwatassewvalidugħall-bniedem.

ii. Ma nkunuxtimidi biex inxandru lil Kristu. Xi drabi nġibu ruħnabħall-bejjiegħ tal-ħaxix li għandu kollox skadut. Aħna għandnal-veritàta’Kristu.Kolloxjgħaddiimmakliemumajgħaddix.

iii. NammettulixidrabiftithemmdifferenzabejndawklimajiġuxKnisjaudawklijiġul-Knisja–u–full stop!Minjiġil-Knisjabiexjissodisfaobbligujagħmelpartimill-full stop Christianity.

iv. Biex nirrispettaw iktar ir-ritmu tal-ħajja tal-persuni tal-lum, sendaħħlul-quddiesatal-Ħaddfilgħaxijafis-7.00pm.

v. Inħeġġu lil dawk li jiġu l-Knisja biex jirrispettaw il-post sagruu l-preżenza t’Allau l-fatt li jkunhemmmin irid jitlobfil-kwiet.Xidrabibejnquddiesauoħra jkunhemmstorbjusħiħ ta’ niesjitkellmu u oħrajn jitolbu jgħajtu. Inżommu s-silenzju għax danjgħinfil-ġabraufl-irfigħtal-qalblejnAlla.

vi Għandnal-ispazjusabiħgħat-talb,lihijal-prayer room.Hawnhekknixtieqniżżiħajrlildawkkollhalimatulil-ġimgħa,ġimgħawaħdawara l-oħra jiftħu, jagħlqu, inaddfu, jagħmlu l-fjuri, jixegħlux-xemgħaujbiddlus-Sagramentmetajkunhemmbżonn.

vii. Għandna l-Bibbja bil-Malti u bil-lingwi kollha li aħna l-Maltinmidħlatagħhom.Nistedinkombiexkuljuminħallumumentgħall-qarital-iskritturaugħar-riflessjonitagħha.

viii.Ejjew insaħħu r-rabta ma’ Alla u l-Madonna bid-devozzjonijietpopolariubil-kantliturġiku.Nagħmlusforzbiexir-rużarjungħiduhfil-familja.

ix. F’daniż-żmienta'konverżjoni,maninsewxis-Sagramentspeċjalili tana Kristu biex noqorbu lejh u lejn dawk li aħna mifrudinminnhom.Jekkħtijatagħnamanirranġawx ma’xiħadd,Kristufuqdansejiġġudikanaumhuxfuqkemmnivvintapaljativigħalximardalijkunhemmfil-fondta’qalbi.

x. Kristu qam mill-imwiet. Kristu jridni nqum mill-mewt li hemmf’ħajti.NitloblilKristurxoxtbiexinħaresb’modġdid,ngħixil-ħajjatal-qawmien.Ngħixbi Kristumaġenbi, bi Kristu ġoqalbi, KristufuqfommiuKristu jistennieni.Niltaqa’ma’Kristuf’ħuti.Uxħinf’dawnil-jiemliġejjinnagħtul-Għidit-Tajjeblilxulxin,nawgurawmill-fond ta’ qalbna li kull wieħed u waħda minna nagħmlu“mogħdija”.

LUMINARIAMARZU '15

3

Eden M GaleaITEC Diploma (U.K.) Specialised beauty therapist

“Garden of Eden”, Hida Street, Nadur, Gozo Tel: 2155 8170 Mob: 7955 8170

Tixtieq tawgura l-Festa t-Tajba lin-Nadurin kollha

FAMILY NEEDSPjazza Arç Martin Camilleri

Nadette MuscatBoutique Household goods

Garden of EdenHealth and Beauty Salon

PRALINES CONFECTIONERYAccepts orders for Baptism, Holy Communion, Confirmation Parties etc.

You can now choose to have the photo of your choiceon your cake made out of rice paper, chocolate or icing sugar.

46, Madre gemma Camilleri Street, Nadur, gozo Tel: 2156 5909 Mob: 9955 2337www.facebook.com/pralinesconfectionery

4

MARZU '15

Mill-Ħajja tal-Komunità

Daniel Meilak

KRONAKA TAL-PARROĊĊA

Diċembru Mixja għall-Community Chest Fund kienet organizzatamiċ-Ċentru Parrokkjali taż-Żgħażagħ tal-parroċċa fit-30ta’ Novembru. Il-mixja telqet mill-pjazza tan-Nadur lejnis-Santwarju tal-Kunċizzjoni fil-Qala, fejn kien hemmmumentta’talb,ulura.F’tempmill-isbaħ,għaldil-mixjaattendewmhuxbissżgħażagħimmanumrusabiħta’niesli bl-għotjiet tagħhom għenu lill-CCF ikompli jagħmel il-missjonitiegħu.

Korijiet. F’Diċembru, hekk kif il-parroċċa kienet qedthejjigħall-Milied,kienumistiednażewġkorijietewleninf’pajjiżna.Fl-14ta’Diċembrukellnamagħna l-korSchola Cantorum Jubilate li anima l-quddiesa tal-10.30a.m.Imbagħad il-Ħadd ta’ wara, 21 tax-xahar kellna lill-korAnimæ lianima l-istessquddiesa.Dawnkomplewjgħinubiexil-LiturġijatkomplissirkultdejjemaktardenjulilAlla,għall-ġidtal-ġemgħalitkunpreżenti.

Novena tal-Milied. Din is-sena bdiet it-Tnejn 15 ta’Diċembru u għaliha kien hemm preżenti numru sabiħta’ nies, fosthom it-tfal tal-parroċċa. Din is-sena spikkal-mascottal-ħmarligħanduwidnejhmiftuħa,biexjistennau jisma’ l-aħbar - is-sens qawwi u attent tas-smigħ ligħandujkolludejjemin-nisrani.

Matul dawn il-ġranet, il-Ġimgħa 19 ta’ Diċembru saretCandlelight Mass – quddiesa għad-dawl tax-xemgħammirata l-aktar lejn iż-żgħażagħ. Iċ-Ċentru taż-Żgħażagħbħalkullsenaħaħsiebukoll jorganizzas-Siġratal-Miliedlifihal-popluNadurikienġenerużbl-oġġettilioffragħall-karità.

Presepji u wirjiet. Matul il-ġranet tal-Milied, fin-Nadurikunhawndiversipresepjiuwirjietmiftuħagħall-pubbliku.

Fost l-oħrajn, il-presepju ħaj f’Dar Franġisk Grima li ġiemtella’fill-GħaqdaĦbiebtal-Presepji–Fergħatan-Nadurġiemiftuħis-Sibt20ta’Diċembru,l-esebizzjonita’presepjitaħtgħamlietdifferentilinżammetfis-salaJoeTabonefil-KunsillLokaliNaduri,kifukollil-presepjufil-Museumtas-subien.Dawnl-attrazzjonijietġewimbierkaumiftuħamill-ArċiprietMons.JimmyXerri.

Żjara mill-E.T. Marie Louise Coleiro Preca,Presidenttar-Repubblikata’Malta.Dinsaretfl-20ta’Diċembrufejnfostl-oħrajn żaret il-Museum tas-subien kif ukoll il-Bażilikata’ San Pietru u San Pawl. Hawn hija ġiet ippreżentata

Ritrattita’MarioMuscat

L-omelija waqt it-tmien jum tan-noven tal-Milied

Ix-xena tal-għar ta’ Betlehem mill-pesepju ħaj f’Dar Franġisk Grima

LUMINARIAMARZU '15

5


b’donazzjonisabiħata’flusgħall-CCF,għal-liemaġest, il-Presidentkellhakliemta’raddil-ħajrufoħrija.

Play Mużikali ‘L-Anġlu Mqareb b’Missjoni Speċjali.’ Din ġiet imtella’ mill-Museum tas-subien fis-sala MBCfin-Nadur, għall-numru sabiħ ta’ nies li attendew.Għall-ewweldarba,dis-senaflokliġietimtella’għat-tienidarbafl-OratorjuDonBoscof’Victoria,saretminflokfl-istesssalaMBCis-Sibt27ta’Diċembru.

Milied 2014.In-novenata’disatijiemwassletsal-jumtal-24ta’Diċembru.Filgħaxijasaretil-purċissjonibil-BambinĠesù organizzata mill-Museum tas-subien, tradizzjoni litqarreb il-mitt sena f’pajjiżna. Mal-lejl saret il-quddiesata’nofsillejl immexxijamill-Arċipriet, bl-Uffiċċju tal-Qariintegrat. F’jum il-Milied filgħaxija fil-knisja sar il-KunċertAnnwalital-Miliedorganizzatmill-Museumtas-subien.

Il-Kwaranturi.Dawnsarunharit-30,31ta’Diċembru2014u l-1ta’Jannar2015,fosttempkiesaħħafna li laqat lill-gżejjerMaltin.Il-parruċċanikienumistiednajsibumumentilijqattgħuhomquddiemĠesùespostf’dawnil-ġranet.Fl-1ta’JannarsaretquddiesaPontifikalimmexxijaminnMons.MarioGrech, Isqofta’Għawdexuwara l-purċissjonibis-

Santissimu Sagrament immexxija mill-Arċipriet li daretmat-toroqprinċipalitar-raħal.

JannarĠbir għall-karità. Matul dawn ix-xhur sar diversi ġbir ligħalihin-niestan-Nadurikkontribwewb’modġeneruż.Fitmiemil-ġimgħatat-3ul-4ta’Jannarsarġbirgħad-Dartal-Providenza,fit-8u9ta’Frargħall-ArtImqaddsa,uf’diversiokkażżjonijietoħragħall-missjonilijwettaqDunRaymondPortellifil-Perùlikienfostna.

Barra minn dan, il-parroċċa għaddejja kontinwamentbir-restawr tal-knisja, kemm internament u kemmesternament. Bil-faċċata elaborata li għandha l-knisja,huwa ferm aktar bżonnjuż ir-restawr kontinwu, issa ligħaddewminnfuqhamittsena.F’dawn l-aħħarġimgħatsarappellbiexjinġabruflusgħar-restawrtal-fjammimal-faċċata.Dawniż-żewġfjammijirrapreżentawlilSanPietruu San Pawl: żewġ fjammi li jdawlu bid-dija tal-ħeġġatagħhomlejnil-VanġeluulejnKristu.Ġiennutatlikellhomdiversiħsaraukienuwkoll ta’periklu,għalhekk,qed isirir-restawrmeħtieġ.

Min-Nadur għall-Ħaġar Qim. Il-grupp tal-Anzjani tal-parroċċaorganizzamawragħall-Maltafit-8ta’Jannar.Fostl-oħrajn, il-grupp żar Ħaġar Qim li fi kliem diversi minndawk li kienu preżenti, din kienet esperjenza pożittivaħafna, f’post li jdaħħal lill-bniedem f’ċertu burdataspiritwali.Mibnibejn3,600u3,200Q.K,danil-posthuwawieħedmill-aktarrapreżentattivital-preistorjaMaltija.

FrarL-ewwel ġranet ta’ Frar kienu impenjattivi mhux ħażingħall-parroċċa. Fl-1 ta’ Frar saret il-festa ta’ San Blas, liskontit-tradizzjonidanhuwaIsqoflingħatal-Martirjufl-Armenja lejn il-bidu tas-seklu erba’. Il-festa liturġika ssirfit-3ta’Frarfil-Punent.Il-komunitàta’SanBlasorganizzatquddiesa li ġiet immexxijamill-Isqof ta’ GħawdexMonsMarioGrechliwarabierekukollid-diversiprodottiagrikoli

Il-President tar-Repubblika ta’ Malta l-E.T. Marie Louise Coleiro Preca tiffirma l-ktieb tal-viżitaturi fil-Bażilika

L-aktar punt ċentrali tal-purċissjoni tal-Milied: il-Bambin

L-Isqof Mons Mario Grech iqiegħed ix-xemgħat mal-għenieq bħala protezzjoni mill-mard tal-grieżem u barka

6

MARZU '15


uannimalilikienhemmpreżentifil-qrib.Ġestsabiħkienetid-donazzjonital-prodottilill-komunitàreliġjużaklawstralital-Klarissi. L-inħawi ta’ San Blas huma msemmija għaldan il-qaddis wara li fil-qrib kien hemm kappella antikaiddedikata lilu u li ġet ipprofonata fl-1644. Matul iċ-ċelebrazzjonisarukollit-tqegħidtax-xemgħatmal-għenieqtan-niespreżenti,għaliexskonttradizzjoniantika,SanBlashuwal-qaddisinvokatgħall-mardtal-grieżem,kifukolltan-nisawaqtil-ħlas.

Fit-2 ta’ Frar, festa tal-Gandlora saret il-quddiesa li fihajinxtegħlu x-xemgħat, li ġiet immexxijamill-Arċipriet. Fil-quddiesa, il-ġeniturigħaddewid-dawl liluliedhom,sinjaltal-eżempjuul-għożżatat-trobbijanisranijalidawnhumafid-dmirlijgħaddulhom.

Fl-10ta’Frar,festatan-Nawfraġju ta’ San Pawlf’Maltakienġestsabiħħafnalirapreżentanzamill-komunitàParrokkjalimarret iżżur lil Sr Ġuljana Portelli min-Nadur li qiegħdafil-komunitàreliġjużata’Sant’Ursolaf’Valletta.SrPortelligħaldiversisninmexxietprogrammfuqRadjuLuminarjalikienjiġisegwitħafna.Inwiegħduhat-talbtagħna,kifhiwkoll twiegħed kontinwament. Il-ġita mbagħad kienettikkonsisti fi żjara għall-festa ta’ San Pawl, iċċelebratafil-Kolleġġjata ddedikata lilu f’Valletta stess. Il-ġita ġietorganizzatamill-GħaqdaArmarTriqXandriku.

L-Erbgħa tal-Irmied dis-sena ħabat fit-18 ta’ Frar. Sarit-tqegħid tal-irmied fuq l-irjus tan-nies fil-quddies, ligħandu jfakkar lin-nisrani li ‘Trab kont u trab trid terġa’ssir’ubiexjikkonverti:‘Indemuemmenfil-Bxarat-Tajba.’L-indiemahijar-risponslil-bniedemiridjagħtigħas-sejħat’Alla, speċjalment f’dan iż-żmien tar-Randan. Bil-Grieg,il-lingwa li biha nkitbu l-Vanġeli, il-kelma għal indiemahija μετάνοια (metanoia) li tfisser bidla tal-qalb, bidlaradikali.Fis-6.30pmil-quddiesakienetbis-sehemtat-tfalul-familjiwaqtlifit-8.00pmsaretoħrammexxijaminnDunRaymondPortelli likienwasalbiex jitlaq lura lejn il-Perùli fiha attendew numru sabiħ ta’ żgħażagħ fost l-oħrajn.Il-ġabramarretgħall-missjoni ta’DunRaymondstess. Iċ-

Ċentrutaż-Żgħażagħqedjorganizzal-mixjaJourney of Life matulil-quddiesatal-10.30amil-Ħaddlitwassalgħall-jiemkbartal-mewtu l-qawmienta’Ġesù.Fid-djartqassamil-programm liwieħed jista’ jsegwigħalmatul ir-Randanul-ĠimgħaMqaddsa.

San Franġisk ta’ Paola. Il-parroċċagħadha kif temmetir-restawr tal-kwadruta’ San Franġisk ta’Paola u fil-ġimgħatli ġejjin, il-popluNaduri ser ikun jista’jgawdi din l-opra tal-arti fi stat ferm aħjarta’ konservazzjoni.Ma tantx għandnainformazzjoni dwardin il-biċċa tal-arti, ulanqasmahiffirmata.Nafu iżda li PatriPelaġjujsemmilikienl-Arċipriet tal-Matriċi(illumil-Katidral)NikolNatalCassiaMagrilitadinil-pittura,flimkien ma’ dik tal-Madonna tal-Ħniena (restawratariċentament)ul-Madonnatar-Rużarjul-antik,lin-Nadurinx’imkien lejn tmiem is-seklu sbatax jew il-bidu tas-seklutmintax.Il-pitturaprobabblitmurluralejnis-seklusbataxuallurafihavalurstorikuperesslitiġiwaħdamill-eqdemxogħlijietartistiċiligħandnafil-Bażilika.

Matul is-sekli, il-qima tan-Nadurin lejn San Franġisk ta’Paola kienet qawwija ħafna, u kienet anke ssir il-festatiegħub’ċertasollennitànharit-2ta’Aprilkullsena.Min-Nadurin, dan kien jitqies il-patrun tal-baħħara wara li,skond leġġenda, fl-1464 dan ried jaqsammill-Italja għalSqallijauġierrifjutatminnsidid-dgħajsa.DanSanFranġiskxeħet il-mantar fuq il-baħar u qasam fuqu. Imwieledfil-Kalabrija,Franġiskgħexħajjaawstera,sarFranġiskanimmaqattmaġieordnatqassis.Kienbniedemta’famaqaddisa,wettaq ħafna karità u talb, waqqaf l-ordni tal-Minimi ukienħabibkbir tal-ħolqien, speċjalment tal-annimali.Fil-fatt,ma kienx jiekol la laħam u lanqas prodotti li ġejjinmill-annimali. Waħda mir-regoli għall-ordni li waqqafkienetproprjulimajinkluduxlaħam,bajd,ġobonuħalibfid-dieta tagħhom. Huwamiet fl-età ta’ 91 sena fl-1507ġewwaPlessiz-les-ToursfiFranza.Ġiekkanonizzatfl-1519mill-Papa LjunX u huwapatrun tal-Kalabrija, ta’ Amato,ta’ LaChorrera, tal-Panama,u ta’dawkkollha li jaħdmufuq il-baħar. Meta fl-1562 ġemgħa Protestanti fetħuqabru,sabuhintatt,qalgħuh,kaxkruhmagħhom,ħarquhuferrxul-għadamtiegħuma’kullimkien.XiKattoliċikienirnexxielhom jiġbru lura ftit għadam li sabu u qassmuhbħalarelikwijifil-knejjestiegħu.

It-tqegħid tal-irmied waqt il-quddiesa ta’ Ras ir-Randan

LUMINARIAMARZU '15

7

M & J GarageQortin Street, Nadur, Gozo. Tel: 2156 2771, Fax: 2156 4997

Mob: 9945 9772 / 9947 9590.for Professional Painting, Colour Matching,Panel Beating, Rust Reapir & Baking Spray

Car Rental

VELLA GARAGESILENCER REPAIRS

TYRE SERVICE

CAR SERVICING

METAL & STAINLESS STEEL WORKS

Hida Street, Nadur, Gozo. Tel: 2155 5245 • Mobile: 9942 5653

CHARLIE MUSCATLaqxa

Wood MasterTriq tax-Xemmiex, Nadur, Gozo.

Tel: 2155 8600

BONELLO ALUMINIUMAll kinds of Aluminium Work

ProPrietor: Peter Bonello

N.B. Qala Road, Work Tel: 2156 4727Nadur, Gozo. Mobile Tel: 9945 3890

I Ç - Ç I M AROOF GARDEN RESTAURANT

Ikel mill-aqwa, atmosfera familjari u prezzijiet li jla˙˙aq mag˙hom kul˙add Tel: 21558407St. Simon Street, Fax: 21556737Xlendi - Gozo - Malta. Mob: 99558407www.starwebmalta.com/cima.htm 99877510

8

MARZU '15

Fr Joseph Curmi

MIĊ-ĊENTRU TAŻ-ŻGĦAŻAGĦ

F’Settembru li għadda, jienflimkien ma’ grupp ta'ħmistax-il adolexxent, bdejnanattendu għal prayer group.

Din l-esperjenza hija waħda li fihaaħna ż-żgħażagħ ikollna opportunitànifhmuaktaril-Kelmat’Allaunagħmluesperjenza fejn niddiskutuha unirriflettu fuqha. Nagħtu bidu għalkull laqgħa b’diska moderna jewinnu li jintagħżlu bi ħsieb li jgħinunanidħlufit-temalitkunsertiġitrattata.Ngħaddu għal talba u tibda l-laqgħa.Matull-ewweltnax-ilġimgħasegwejnamixjata’familjarizzazzjonimal-Bibbja.Irriflettejnafuqsiltietmeħudhakemmmit-Testment il-Qadim kif ukoll mit-Testment il-Ġdid u rajna kif it-temiproposti huma relevanti għall-ħajjatagħnallum.L-iskritturatassewtibqa’validaurelevantidejjemuhita’wensgħalina f’kull ċirkustanza tal-ħajjatagħna.

L-Esperjenza tal-Prayergroup fiċ-Ċentru

Iddiskutejna diversi temi ċentrali tal-fidi tagħna, fosthom il-maħfra,it-tama u l-imħabba, u bil-mod il-mod bdejna nifhmu ftit aktar lil-Bibbjamhijiexxistorjaepikajewta’fantasija,iżdajekkwieħedikunjaf jinterpretahasew,tista’sservi ta’gwidagħalina l-insarau litista’tgħinnangħixul-ħajjab’aktartrankwillitàpermezzta’komunikazzjonimal-Mulej.

Fil-prayer meetingnitkellmuwkollfuqil-mumentilinkunugħaddejjinminnhom,ub’diskussjonijietflimkiennitgħallmunifhmuftitaktarlilnanfusnaunagħmlusensminndak li jkun jiġri f’ħajjitnaufid-dinjata’madwarna.Niltaqgħukullnharta’Ġimgħafiċ-Ċentruuninġabruftitfil-kwiet.

9

LUMINARIA

TAL-ISKOLA PRIMARJATAN-NADUR

Mid-DjarjuMark Azzopardi


Kellnamumenti tabilħaqq sbieħfil-ġimgħa ta’qabel il-Milied meta organizzajna n-Novenalidin is-senakienetmarbutamal-għanjiet tal-Milied permezz ta’ powerpoints interessanti.Organizzajnafun day fl-iskolafejnit-tfalsetgħujieħdur-ritrattima’Father Christmas,jaqbżufuqil-bouncy castle u jduqu bosta ħlewwiet. BħalkullsenakellnawkollChristmas Concerttassewsabiħ bi plays, features u għanjiet tal-Milied.Spikkat fost oħrajn feature marbut mal-ġrajjata’meta l-għanja“OLejl ta’Skiet” irnexxielhatgħaqqadf’mumentta’paċis-suldatiAllejatiudawkĠermaniżieżattamentmittsenaqabel–fl-1914metaf’dak il-Milied il-ġliedwaqafgħaljumwieħed–Jumil-Milied.

F’JannarorganizzajnaArbor Dayfl-iskolatagħna.Forsi wħud minnkom innutaw li dan l-aħħarkellhom jinqalgħu xi siġar tal-palm li kienujżejnu l-ġnien ta’ quddiem l-iskola, dan għall-fattlil-weevilgħamelħerbaminnhomkifġaralilħafnapalmieħorfil-gżejjertagħna.Għalhekkfit-22 ta’ Jannar ħawwilna tip ta’ palm ieħorbiexjieħupostil-palmlikellujinqala’.Ingħatawankeżrieragħlill-istudentikollhasabiexjitħawlud-djarungħataħafnatagħrifdwarl-importanzatas-siġarukifgħandnanħarsuhom.

FiFrarkellna l-eżamijiet ta’nofs is-senagħall-istudenti tar-raba’, il-ħames u s-sitt sena.Kienubostadawk li ġabu riżultati tajbin, sforzl-għalliema,l-istudentiul-ġeniturilitantisostnuliluliedhomfit-tagħlimakkademiku.Eżattwaral-eżamijiet kellna l-karnival fejn organizzajnajumta’attivitajietfejn it-tfalġewbil-kostumuwara mbagħad ittieħdu l-Oratorju Don Boscobiexjarawfilmdivertentibl-isemta’Box Trolls.

Żgur li lkoll kemm aħna għandna memorji sbieħ ta’ meta konna xi darba nattendu l-iskola primarja tar-raħal tagħna. Jibqgħu żgur ittimbrati f’moħħna l-attivitajiet li jittellgħu minn żmien għal żmien. U dan bir-raġun għaliex il-kalendarju skolastiku huwa mżewwaq b’avvenimenti li jagħtu pjaċir u fl-istess ħin jieħdu l-okkażjoni

biex jgħallmu.

Issa li bedaMarzu flimkienmal-parroċċa organizzajnal-eżerċizzigħat-tfalf’żewġgruppi.Dawnl-eżerċizzisarumill-ArċiprietMons JimmyXerri u s-seminaristaMarioCurmi. Għaddejjin ukoll preparamenti għall-Open Day fl-iskola tagħna li tagħlaq biċ-ċerimonja tal-għoti ta’premjijiet lil dawk kollha li marru tajjeb fl-eżamijiet.Aktardettaljifil-ħarġalijmiss.

Mument waqt l-eżerċizzi

Mal-President tar-Repubblika - l-Istrina f'Għawdex

MARZU '15

10

MARZU '15

PaġnaM.U.S.E.U.M. SUBIEN

Joe Camilleri


Iċ-Ċena tas-Sinjur

Fil-ġranettal-ĠimgħaMqaddsajkollna diversi attivitajietpartikulari marbuta ma’dawn il-jiem speċjali fil-

kalendarju nisrani. Huma l-ġranet lifihom infakkru l-jiem tas-salvazzjonitagħna u t-twaqqif tas-SagramentEwkaristiku.Huwa għalhekk li ta’ kullsena Mark u xi żgħażagħ li jattendul-qasamidumubostaġimgħatjoħolmuujibnuambjentli jakkomodalilSidnaĠesù Kristu u d-dixxipli tiegħu għall-Aħħar Ċena. L-ambjent jinbidel minnsenagħaloħrabiexminjiġijidħolkullsena f’atmosfera differenti. Joqogħduattenti mid-dettalji li jagħmlu biexjippruvaw, sakemm hu possibbli,joqorbulejndaklix’aktarxkienhemmfiżmienKristu.Udawnid-dettaljiżgħarlijagħmlul-ambjenttassewkredibbli.

Huta’sodisfazzjonkbirgħalinaliħafnanies jiġu sena wara l-oħra biex jarawambjent ġdid. Imma l-iskop aħħaritagħna mhux li naraw numru kbir ta’nies iżda limin jiġi jaħsebxiftit fuq il-misteru kbir tal-Ewkaristija. Kemm-ildarbangħidulit-tfallijattendufil-qasamtagħna li min jifhem l-importanza ta’tqarbina żgur lima jħallix jum jgħaddimingħajrmajirċievililKristufil-misterutal-quddiesa. Hija tassew ħasra lil-attendenzagħall-quddiesqed tonqosminnsenagħaloħra.Għalhekkil-ħsiebprinċipali tagħna wara l-bini taċ-Ċenahuliminjiġijgħidtalbaf’qalbuhuujiflil-figura ta’ Kristu u dawk tal-appostlimadwaril-mejdaEwkaristika.

Sħabna Mark Azzopardi, JohnMercieca,BlasjuMuscatumagħhomLino Curmi, Jean Camilleri, JosefPortelli, Anthony Paul Vella, BjornVella u xi żgħażagħ oħra li jattendul-qasam iddedikaw ħafna sigħat biexikunu jistgħu jwasslulna din il-wirjadwarl-aħħariklatal-Mulej.

Il-ħinijiet tal-wirja jkunu dawn:Ħadd il-Palm: mid-9.30am sal-11.00amumit-3.00pmsal-5.00pm.Mit-Tnejn sal-Erbgħa: mis-6.00pmsad-9.00pm.

Ħamis ix-Xirka: mis-7.00pm sal-11.00pm.Il-Ġimgħa l-Kbira: mid-9.00am sat-3.00pmumis-7.00pmsad-9.00pm.

Ħajr minn qalbna lil dawn il-ħbieb lioffrew sponsorships ġenerużi biexintaffu ftit l-ispejjeż li jkollna biexinwasslulkomdinl-esebizzjoniannwali:Il-Kunsill Lokali NadurMario Schembri Ta’ Frenċ RestaurantAndrew Muscat ta' Bernandy Supermarket.

Il-play tal-GħidDin is-sena wkoll qed nippreparawbiex eżatt wara l-Għid intellgħu play b’tagħlima li tiswa għall-ħajja tal-lum.Jisimha‘Egħżeż mid-Deheb’.Hijaġrajjadwar familjanormali ta’ftit għexierenta’sninilu…litixbahħafnalill-familjital-lum. Jumminnhom jinqala’ argumentbejnil-missierul-ibenil-kbirudanjitlaqmid-dar. X’jiġri wara nħalluh sorpriżagħal min bi ħsiebu jattendi għal xiwaħdamir-rappreżentazzjonijiet.

NixtiequrrodduħajrlilseħibnaAntonMercieca li kitbilna l-iskript, lil PeterPaul Portelli li bħas-soltu ser ikolluf’idejhid-direzzjonital-playumiegħulil seħibna JohnMercieca li ħaħsiebir-recording.Ħajrukolllildawkkollhali ser jieħdu sehem…Noel Cremona,Matthias Mercieca, Miriam Portelli,Anthony Paul Vella, Arthur Portelliu Luca Portelli li ser jingħaqdu ma’sħabnaMarkAzzopardi,JosefPortelliu Bjorn Vella għal din il-produzzjoni.Grazzimill-qalbukolllill-ħabibtagħnaKennethPortellilipittrilnax-xenarju.

Il-play ser issir nhar il-Ġimgħa 17 ta’ April fis-7.30pm u l-Ħadd 19 ta’ April fis-6.00pm.

Napprezzawħafnal-preżenzatagħkomunieħdugost immensjekkmagħkomtħajruwkolljiġulill-ħbiebtagħkom.

Min ser jara l-play ma jħallas xejn ugħalhekkxieraqlirrodduħajrpubblikulil:Bank of Valletta

Gelluxa Supplies Ltd, Grunju Str, QalaHili Discount Store, Mġarr GozoFarsons

Parents’ DayPubblikament nixtiequ nirringrazzjawlil dawk il-ġenituri li laqgħu l-istedinatagħnauġewbiexjitkellmumal-prefettitagħna dwar l-attendenza umġiba ta’wliedhom li jiffrekwentaw il-klassijiettagħna.Nafulimhuxfaċligħall-ġeniturilijħallul-familjabiexjattendufil-qasam.Iżdażgurliminattendakienta'eżempjueżempju għal uliedu f’dak li għandux’jaqsam mat-tagħlim u l-formazzjonifil-qasam.Xtaqnalin-numruta’dawkliġewsal-qasamkienikbar.Żgurlibostaminndawklimaattendewxgħandhomraġunivalida.Jallagħalsninoħra,dawkli ma ġewx, jitħajru u jagħmlu bħalsħabhom u jiġu huma wkoll. Kelmabejnil-katekistul-ġenituritiswamitqladeheb. Għeżież ġenituri nfakkrukomukoll fil-laqgħat li qed isiru regolari –waħdafix-xahar-għalikomfis-salatal-qasam tagħna. Qed ikunu mistiednakelliema tajbin u żgur li dawk li jiġujieħduxiħaġalitgħinhomfit-trobbijata’wliedhom. Dawn il-laqgħat mhumiexbissgħaldawk liwliedhomwaslubiexjirċievuxisagramentiżdagħall-ġeniturikollha…inklużin-nannietli llumjagħtudaqqa t’id importanti lil uliedhom fit-trobbijatan-neputijiet.

Quddiesa fil-QasamKull tieni Ħamis tax-xahar aħnanorganizzawQuddiesabi tliet finijietspeċjali:•b’suffraġjugħall-benefatturimejtin• skont l-intenzjoni tal-benefatturiħajjin• skont l-intenzjoni tal-ġenituri liwliedhomjattendul-klassijiettagħna.

Inħajrukom biex xi darba tingħaqdumagħna.Il-ħinikunfit-tmienjaneqsinkwartta’filgħaxija.

Minn qiegħ qalbi f’isem sħabi tal-qasam nixtieq l-Għid it-tajjeb lill-qarrejjakollha.

LUMINARIAMARZU '15

11

PaġnaM.U.S.E.U.M. BNIET

Rita Sacco


PaulineGrech,katekistaupedagogalitaħdemfil-qasamtal-edukazzjoni,danl-aħħariltaqgħetma’xiwħudmill-ġeniturilikellhomlaqgħaappostagħalihomfis-salatal-MUSEUMtas-subien.

Il-kelliema tellgħetpower-point presentation interessanti dwar il-ħajja tat-talb u l-familja. Se nagħtukom xiħsibijiet liPaulineGrechgħaddiet lildawk liattendew.Żgur lihumata’ interessgħall-ġeniturikollhatat-tfal tagħna,speċjalmentgħaldawkligħandhomtfalżgħar.

Ġenituri Kattoliċi għandhomjipparteċipaw fl-Ewkaristija tal-anqasnhar ta’ Ħadd. “Dan ngħidu kważikontra qalbi għax l-aħjar ikun li t-tfalimorrul-Knisjata’kuljum”.

Huwaimportantilil-ġeniturijgħallmuliluliedhomjitolbuubarraminnhekkjitolbumagħhom.

Fiżmiennaqiegħdatirritornadrawwaantika li kien hemm fil-familji. F’xipostijiet il-familji qegħdin jipprovduambjent fid-dar, f’kamra żgħira,f’kantunierata’kamra jewfuqmejdaapposta, fejn il-membri jkunu jistgħujinġabruma’xulxinujitolbu.Nuru lit-tfal li l-qadihuwaċentralifil-ħajjaNisranija.Aħnal-kbarsefturitat-tfal imma fl-istess ħin ngħallmuhomjagħmlud-dmirijiettagħhomfid-dar.

ŻommulilĠesùbħalal-Kaptal-familja.Jiġifieriniċċentrawil-familjafuqĠesù.

Nissuġġerilkom biex lit-tfaltgħallmuhom talb bl-amment ukoll.Fostdawnta’min isemmi: ir-Rużarju,il-Missierna, is-Sliema, il-Glorja, is-Sinjaltas-Salib,Talbqabeluwaral-ikel,it-Talbatal-Anġlu,l-Atttal-Indiema,is-SalveReġinautalbgħall-erwieħ.

4

1

23

5

12

MARZU '15

LEĦEN IL-BANDA MNARJAJohn Paul Azzopardi

Milied 2014

Mill-aħħar li ltqajna sal-lum, l-attivitajiet fiħdan il-Każin tal-BandaMnarjamaqatgħux,user ikomplu. Dan mhux biss għaliex billi issaqiegħda toqrob il-Festa Titulari, ix-xogħol tal-

bandama jieqaf qatt anzi jiżdied. Ix-xahar ta’ Diċembrukienwieħed impenjattivħafna. Fl-10 ta’Diċembrukellnal-kunċert tal-aljievi. Kunċert li kien suċċess ħafna. Tieħuħafnagost tara l-aljievikifukollanke l-ġenituri tagħhomjieħduinteressfit-tagħlimtal-banda.Bħalmajsirkullsenaqrib il-Milied, kellna l-ikla Tal-Milied fil-Grand Hotel, ligħalihaattendewnumrusabiħħafnamhuxbissBandistiufamiljaritagħhom,immabenefatturiuoħrajn.Kullminġie,ġiemogħtihamper imdaqqas,waqt li kienhemmħafna‘spotprizes’.Matulil-jiemsbieħtal-Milied,barral-iklafil-GrandHotel,kellnadiversiattivitajietoħramarbutinma’dawn il-festi.Propjufit-20ufis-27 ta’Diċembru,fl-MBCTheaterkellnal-produzzjonilijagħmlusħabnatal-Mużewtas-Subien bħala servizzi ta’ banda, il-banda kellha is-servizzfil-purċissjonital-Milied.

Laqgħa ĠeneraliNharis-Sibt24ta’Jannarkellnal-laqgħaĠenerali.Dinis-senabarrar-rendikonttas-segretarjuutal-kaxxier,kellnal-elezzjoni tal-kumitat għas-sena 2015-2016. Il-membrielettihumadawn:President:James ButtigiegSegretarju:John Paul AzzopardiKaxxier:Godwin CassarViċi-President: John XuerebAss-Segretarju:Paul Andrew VellaAss-Kaxxier:Anthony SammutDelegatDramauPalk:Paul Andrew Vella Arkivist:Anthony SammutAssArkivist:Joseph Camilleri EllulDelegatBandistiZgħazagħuattivitajiet:Michael CamilleriDelegatFesta: Peter Paul AzzopardiDelegatArmar:Matthew AxiaqDelegatFacebook:Jonathan Vella

DiretturSpiritwali:Mons Salv PaceAddDiretturSpiritwali:Kan. Joe Cardona

L-istatut jgħid li l-kumitat jista’ jagħzel xi membri ligħalkemm ma jservux fil-kumitat xorta jistgħu jagħtus-servizz tagħhom. Għalhekk il-kumitat ħatar lil PaulPortellibħaladelegatbanda.

Attivitajiet u ServizziFiFrar il-banda imnarakellhażewġservizzi.Fl-1 ta’Frar,kellha il-marċ fil-periferija ta’ San Blas fl-okkażjoni tal-festa ta’ SanBlas.U l-Ħadd ta’warakellna s-servizz tal-karnivalorganizzatfin-Nadur.Filwaqtlif’Marzufit-TeatruMBC ittella’d-dramm“Kulħaddma’Tiegħu”Kummiedjaħelwamill-pinnata’FrancoRobertoumaqlubaghall-Maltimill-mibkiMons.Salv.Borg. Id-direzzjonisertkunf’idejnis-Sur Darren Muscat. Id-dati skedati sabiex issir din il-produzzjonihumas-Sibt7ta‘Marzufis-7.30pmul-Ħadd8ta’Marzufit-3.00pm.F’Marzuwkollkellnal-ewwelġabragħall-banedtal-Festa.Minnhawnnirringrazzjalilkullmintanad-donazzjonijiet.

Bħala banda bħalissa għaddejja bil-preparamenti għall-Ġimgħa l-Kbira u l-Għid. Kif ukoll bil-preparamenti tal-kunċert tal-Banda li ser isirnhar it-Tlieta25 ta’Ġunjuul-ġranettal-Festa.

Preparazzjonioħraulititlobħafnaxogħoluspejjeżtkundiktal-programmtal-banedlijieħdusehemfil-festa.Hawnnixtiequ nagħmlu appell ħerqan biex meta ssir il-ġabrab’risq dawn is-servizzi, in-Nadurin kollha jkunu ġenerużikif dejjem kienu, ħalli nkunu nistgħu norganizzaw festali tassew tixraq lill-Patruni u lin-Nadur tagħna. Waqt linirringrazzjaw lil dawk kollha impenjati fi ħdan il-BandaMnarja Kumitati, Surmastrijiet, Bandisti u helpers biexdawn l-attivitajiet li diġà saru setgħu jirnexxu, nistiednulil kulħadd biex dak li hemm programmat jitwettaq ujkunsuċċess.Minnqalbnanawguraw l-Għid it-tajjeb lin-Nadurinkollha.

M & J GarageQortin Street, Nadur, Gozo. Tel: 2156 2771, Fax: 2156 4997

Mob: 9945 9772 / 9947 9590.for Professional Painting, Colour Matching,Panel Beating, Rust Reapir & Baking Spray

Car Rental

VELLA GARAGESILENCER REPAIRS

TYRE SERVICE

CAR SERVICING

METAL & STAINLESS STEEL WORKS

Hida Street, Nadur, Gozo. Tel: 2155 5245 • Mobile: 9942 5653

CHARLIE MUSCATLaqxa

Wood MasterTriq tax-Xemmiex, Nadur, Gozo.

Tel: 2155 8600

BONELLO ALUMINIUMAll kinds of Aluminium Work

ProPrietor: Peter Bonello

N.B. Qala Road, Work Tel: 2156 4727Nadur, Gozo. Mobile Tel: 9945 3890

I Ç - Ç I M AROOF GARDEN RESTAURANT

Ikel mill-aqwa, atmosfera familjari u prezzijiet li jla˙˙aq mag˙hom kul˙add Tel: 21558407St. Simon Street, Fax: 21556737Xlendi - Gozo - Malta. Mob: 99558407www.starwebmalta.com/cima.htm 99877510


LUMINARIAMARZU '15

13

RENDIKONT FINANZJARJU TAL-GĦAQDIET TAL-ARMAR U L-GĦAQDA TAN-NARGĦAS-SENA 2013 -2014

GĦAQDA DĦUL ĦRUĠ (Ż)BILANĊ€ € €

PJAZZASANPIETRUUSANPAWL 2253.00 2432.80 -179.80TRIQDIĊEMBRU13 14892.00 16596.00 -1704.00TRIQIL-KAPPILLAN 4164.40 705.20 3459.20TRIQIL-KNISJA 10323.70 10988.90 -665.20TRIQSANĠWANN 2950.43 2081.30 869.13TRIQIT-TRAMUNTANA 965.32 457.55 507.77TRIQXANDRIKU 10392.00 11200.00 -808.00

TOTAL GĦAQDIET ARMAR 45940.85 44461.75 1479.10

GĦAQDANARSANPIETRUWPAWL 54427.00 54249.00 178.00

TOTAL GLOBALI DĦUL/ĦRUĠ TAL-FESTA 100367.85 98710.75 1657.10

Joe Muscat IL-KUMITAT FESTI ESTERNI

Il-Ħidma tad-diversi għaqdiet li jikkontribwixxu fl-organizzazzjoni tal-Festa tal-Imnarja u li jiffurmaw parti mill-Kumitat Festi Esterni napprezzawha ħafna meta naraw ir-riżultati tagħha fil-proġetti tal-armar kif ukoll fil-wirjiet tal-logħob tan-nar.

Iżda sabiex ikun hemm dawn ir-riżultati li kull sena qed ikomplu jsebbħu l-Festa ad unur San Pietru u San Pawl, tkun għaddejja ħidma sfieqa matul ix-xhur kollha tas-sena sabiex jinġabru fondi ħalli jkopru l-ispejjeż involuti. L-istatut tal-Grupp Regolatur tal-Festa tal-Imnarja jitlob li kull għaqda għandha tibgħat rendikont finanzjarju wara li tgħaddi kull festa. Dan li ġej huwa r-rendikont finanzjarju tal-għaqdiet tal-armar kif ukoll tal-Għaqda tan-Nar li jkopri d-dħul u l-ħruġ li kellhom sal-Festa Titulari fl-aħħar ta’ Ġunju 2014.

Jixraq kelma ta’ ringrazzjament lill-membri ta’ dawnid-diversi għaqdiet hawn fuq imsemmija tal-impenn ul-ħidma tagħhomsabiex inġabrudawn il-flus. Iżdagrazziwkolllill-popluNadurikollulikullmetajiġimsejjaħsabiexjikkontribwixxifinanzjarjamentqattmajoqgħodlura.

Seminar dwar il-FestaFit-12ta’Ottubru,2014,il-KumitatFestiEsterniorganizzaseminargħall-għaqdietkollha tar-raħal li jagħtus-sehemtagħhom fl-organizzazzjoni tal-Festa tal-Imnarja. Danis-seminar bit-tema Għall-Festa Aħjar nżamm fis-SalaParrokkjali u kellu attendenza inkoraġġanti mid-diversimembri tal-għaqdiet fil-parroċċa, inkluż il-Kunsill Lokali.Kienudiversis-suġġerimenti liġewimsemmijaudiskussi

waqt dan is-seminar. Uħud minn dawn is-suġġerimentigħadhomjiġudiskussimad-diversigħaqdietrispettiviiżda hemmoħrajnliġaġewimplimentati.

Sotto Kumitat Żgħażagħ MnarjaFost dawn insibu t-twaqqif ta’ sottokumitat fi ħdan il-Kumitat Festi Esterni bl-isem Żgħażagħ Mnarja. DanhuwaffurmatminndiversiżgħażagħNadurinliveramentjixtiequ li bil-parteċipazzjoni u l-entużjażmu tagħhomikomplu jgħollu l-livell tal-festa tal-Imnarja.Diversihumal-inizjattiviliqedjieħdulinemmnuliseriservuwkollbiexikomplujagħtuġieħliż-żewġPatrunitagħnaSanPietruuSanPawl.


14

MARZU '15


Il-Youngsters jissieltu mat-Tigers għat-titlu Saviour Attard

Hekkkifbdejnanoqorbu lejntmiem kampjonat ieħoru baqa’ biss sitt logħbietNadur Youngsters jinsabu

f’taqtigħha ma’ Xewkija Tigers għat-titlu ta’Champions. Bla dubju li danserikunwieħedmill-aktarkampjonatimissieltaperesslit-Tigersgħandhompuntbissvantaġġfuq il-Youngstersubaqa’ żewġ konfronti diretti kontraxulxinliserikunudeterminanti.

Fl-aħħar artiklu konna ħallejna lill-Whites fil-quċċata tal-klassifika fitmieml-ewwelroundkifukollfit-tieletround tal-FA Trophy wara r-rebħa kontraFguraUnitedfil-LuxolGround.

Il-Whites bdew it-tieni round talkampjonatb’vantaġġta’tlettpuntifuqXewkijaugħalhekkkienimportantilijiksbu tlett punti fil-logħba tas-7 ta’Diċembru kontra St. Lawrence Spursli ntlagħbet fis-Sannat Ground taħt xita kontinwa. Nadur ħadu vantaġġ bikrihekkkifwarabisskwartalogħobkienAntuneslisabix-xibkawarakrossta’ Christian Debono. Minn hawn ’ilquddiem Nadur ikkontrollaw tajjeblill-avversarjitagħhomurnexxielhomjissiġillawir-riżultatfl-aħħarmumentital-logħba grazzi għal doppjetta ta’JosephVella.

Wara r-rebħa kontra San Lawrenz il-Whites lagħbu kontra Sannat Lions,tim li kien għadu ma kiseb l-ebdarebħa.Kif kienmistenniNadurkisburebħa kbira ta’ 8-0 bil-gowls jaslu

minn doppjetti ta’ Antunes, JosephVellauRamonDosSantosugowlkullwieħedminnGrimauStojanovic.

Fl-4 ta’ Jannar kien imiss il-konfrontkontra Oratory Youths. Il-Whites iddominawkompletamentuminkejjali d-difiża tal-Youths żammet tajjeb,huma marru fil-vantaġġ ftit sekondiqabel tmiem l-ewwel taqsima. KienClaudio Antunes li bir-ras xellef il-ballun fix-xibka wara free-kick ta’Christian Debono. Fit-tieni taqsimaOratoryresquviċind-drawf’iktarminnokkażjoni waħda iżda sabu lil Grimaattentbiex innewtralizza l-periklu. Il-Youngstersgħamluċertmit-tlettpuntifit-80minutahekkkifJosephVelladarma’difensuravversarjuusparaxuttlispiċċafix-xibka.B’hekkil-Whiteskisburebħa importanti li żammithom f’rasil-klassifika, tlett punti fuq XewkijaTigers.

Ghalhekk kontra Kerċem Ajax kienimportanti li nkomplu fuq it-triq it-tajba sabiex inżommu il-kmand tal-klassifika.Kienul-Whitesliresquviċinlijiftħul-iskorhekkkifCharlesMerciecaġie mċaħħad mill-goalkeeper tal-greens hekk kif kien ħarab waħdu.Nadur meritatament marru minnfuqfl-44minutahekk kifminn cross ta’ Debono kien Stojanovic li daħalpront u tefa’ fix-xibka. Il-Youngsters irduppjaw mas-siegħa logħob hekkkifMerciecammarkalilVellaliwaħduquddieml-lastimażbaljaxbiexl-iskorbaqa’dakta’2-0għall-Whites.

Fil-21ta’Jannarkienimisswaħdamill-aktarlogħbietimportantifl-istorjatal-klabb Naduri hekk kif huma lagħbukontra Hibernians f’konfront validumir-raba’ round tal- FA trophy. Il-Whitesgħelbulil-Għargħurbl-iskorta’4-1fir-roundpreċedentiuHibernianskisburebħata’2-0kontraStGeorges.Għal din il-logħba l-Gozo Stadiumkien miżgħud bil-partitarji fosthomNadurin li wettqu koreografija mill-isbaħ.Il-coachGothardContiddeċiedali jilgħab b’formazzjoni ta’ 5-3-2 fejniffoka ħafna fuq il-fażi difensiva. KifkienmistenniHibsbdewfuql–attakku wara 16-il minuta Andrew Cohenkellufree-kicklikiensalvattajjebminnGrima.Fuqin-naħal-oħraRamonDosSantos ukoll resaq viċin minn free-kick ieħoriżdasablilBorgprontbiexdawwaril-ballungħalcorner.Il-Paolinkomplew jamministraw il-logħobiżda l-Youngsters żammewtajjebfid-difiża biex l-iskor fi tmiem l-ewweltaqsimakiendakta’mingħajrgowls.Fl-54minutail-Whitesinkredibilmentirnexxielhomimorrufil-vantaġġ.Kienminn corner ta’ Vella li l-goalkeeper ta’ Hibs ikklerja ħażin biex il-ballunspiċċa għandDos Santos li ta daqqata’ ras li kienet destinata għal ġox-xibka iżda Andrei Agius deher itajjaril-ballun minn fuq il-linja fatalib-idejh. Ir-referee ordna penalty fuqsenjalazzjoni tal-linesman u keċċa lil Agius. Mill-ħdax-il metru ClaudioAntunes ma żbaljax biex tefa’ lill-partitarji Nadurin f’delirju ta’ ferħ.Minkejja li kienu bi player inqas

LUMINARIAMARZU '15

15


Hiberniansbaqgħujippressawuwaraliħabtul-lastihumaġabud-drawfit-78minutaminndaqqata’rasta’Tarabai.Il-Whites dehru inferjuri fiżikamentf’dawnl-aħħarmumentital-logħbausaħansitramarruminntaħtftitminutiwara.Kien Jackson Lima li approfittaminn clearance ħażina u ikrossjalejn Bjorn Kristensen li tefa’ l-ballunfix-xibka b’daqqa ta’ ras. Nadurippruvaw iwettqu reazzjoni u tefgħukollox fuq l-attakk iżda reġgħu kienuHibernians li rnexxielhom jissiġillawir-riżultat hekk kif JohanBezzina sabix-xibkaminn reboundwara li Grimakien salva fuq Tarabai. B’hekk kienuHibernians li għaddew għall-kwartital-finaliminkejjawirjafermqalbenijatal-Youngsters. Id-differenza spikkatfl-aħħar fażi tal-logħba fejn Hibsbaqgħu jippressaw u jiġru minkejjali kienufi żvantaġġnumerikuu gowlminn taħt. Minkejja t-telfa kemm il-partitarji Nadurin kif ukoll il-players kienu kuntentibil-wirja li tawkontral-aktarteamb’saħħtulihawnf’Malta.Waradinil-logħbal-Whiteskomplewl-impenjitagħhomfil-kampjonathekkkif lagħbu kontra Victoria Hotspursli wkoll kienu impenjati fl-FA Trophyfejn sfaw megħluba 1-0 minn Pietà Hotspurs. Nadur ħarġu fuq l-attakku resqu viċin permezz ta’ Antunes lispara għoli minn qagħda tajba warapaprata tad-difiża Rabtija. Imbagħad kien Ferdinando Apap li klerja fil-pronthekkkifAntuneskienlestlijitfaġewwa. Mall-bidu tat-tieni taqsimal-Hotspursdehruaħjarufit-53minutamarruminnfuqgrazzigħalxuttmill-isbaħ minn tarf il-kaxxa ta’ FelipeAguilar. Il-Whites kellhom reazzjonitajba immens u wara biss għaxarminutikisbuid-draw.KienCharlesHililimmarkalilAntunesb’passfit-tulbiexdanwaħduquddiemil-goalkeepermażbaljaxugħamell-iskorindaqs.Nadurkomplew jagħfsu u rnexxielhomidawrur-riżultatfavurtagħhomfit-82minuta grazzi għal gowl ieħor minnAntunesligħeleblilVellab’xuttbaxxwaralirċievamingħandVella.L-iskorbaqa’ma nbidilx biex ksibna s-seba’rebħa konsekuttiva fil-kampjonat ubqajnafl-ewwelpost.

U issa kien imiss il-logħba tantmistennija kontra Xewkija Tigersli kienu jinsabu tlett punti taħtna.Quddiem folla numeruża oħra fil-Gozo Stadium kienu l-Youngsters li resqu viċin li jiftħu l-iskor wara28 minuta logħob hekk kif JosephVella kkontrolla kross ta’ Hyzler udar mad-difensur iżda x-xutt tiegħugħalkemm minn qagħda favorevolispiċċa barra. Il-Whites pattew bil-qares ta’ dan iċ-ċansmitluf hekk kifit-Tigers fetħu l-iskor ftit mumentiwara. Chris Camilleri mmarka lilJohnny Camilleri li safamwaqqa’ fil-kaxxa minn Frankie Camilleri hekkkif kien ġie waħdu quddiem il-lastiNadurin. Ir-referee kien pront ordnapenalty u keċċa lid-difensur Naduri.L-istess Chris Camilleri inkariga ruħumix-xutt mill-ħdax-il metru u mafalliexbiex tefa’ lit-Tigers fil-vantaġġ.Ftit mumenti qabel tmiem l-ewweltaqsimaDanielBogdanovickienprontukklerjaminnfuql-linjadaqqata’rasta’MilosStojanovic.Fit-tienitaqsimakienu Nadur li minkejja l-inferjorità numerikaħarġujattakkawuAntuneskelludaqqata’rasligħaddietftitbarrawara 52 minuta logħob. Il-Whites reġgħukienuperikolużIfil-75minutaminn daqqa ta’ ras ta’ Dos Santos ul-istess difensur kellu xutt imtajjarminnfuqil-linjaminnCefaiftitminutiwara.Minkejja l-pressjoni ta’ Nadur,it-Tigers irnexxielhom iżommu l-iskorkif kien biex irnexxielhom jagħtul-ewwel telfa fil-kampjonat lir-rivalitagħhom u telgħu fl-ewwel post bl-istesspuntidaqsNadur.

Wara t-telfa kontra t-Tigers kienhemm bżonn ta’ rebħa fil-logħbakontraSKVictoriaWanderersfil-15ta’Jannar.Nadurmasetaxkellhombidugħargħaxmarruminntaħtwarabissminutalogħobwaragoaltal-explayer Sunday Baala. L-istess attakkantirnexxielu jirdoppja l-iskor kontrax-xejra tal-logħob wara 36 minutalogħob. Il-Wanderers saħansitrarnexxielhom jagħmluhom 3-0 hekkkif Baala approfitta minn clearance ħażina tal-goalkeeper u qassam lejnMatthewZammit li tefa’ f’lastivojta.

Nadurirnexxielhominaqsuid-distakkminutabisswarahekkkifAntunesdarma’żewġdifensuriusparaxuttlimatal-ebdaċanslilVrndiclijsalva.Fit-tieniparti tal-logħba kien save mill-aqwata’ Vrndic li ċaħħad lil JosephGrimata’NaduruftitminutiwaraStojanovicġie mwaqqa’ fil-kaxxa iżda r-referee ħallal-logħobgħaddej.Fis-77minutal-Youngsters ingħataw penalty hekkkif Charles Mercieca safa mwaqqa’minnVrdicliġiemuril-kartal-ħamrauAntunesmażbaljaxbiexgħamilhom3-2.FtitmumentiwaraMerciecakellufree-kickliħabatmal-mimdudaumir-reboundtentattivta’Stojanovicħabatma’ sieq il-lasta. Tlett minuti fuq il-ħinregolamentari il-goalkeeper reġa’caħħad lil Stojanovic milli jikseb id-draw b’save tajjebbiex żamm l-iskorkif kienu sfajnamegħlubagħat-tienidarbakonsekuttiva.

B’din il-logħba ġie fi tmiemu t-tienirawnd.PeressliXewkijaġewdraw1-1kontra Victoria Hotspurs huma ħadul-kmand tal-kampjonat b’vantaġġ ta’ punt fuq Nadur Youngsters. Issal-Whitesjilagħbużewġlogħbietkontrat-tletttimijiet taċ-Championship pool li huma Kerċem, Victoria Hotpurs uXewkija Tigers. Minn hawn nappellalill-poplukolluNadurisabiexjagħtiis-sapportmassimu lit-timNaduri f’dinl-aħħar fażi tal-kampjonat fosthomgħaż-żewġ logħbiet kontra Xewkija liser jintlagħbu fit-22 ta’ Marzu u fit-12 ta’ April. Kunu ċerti li dan huwaimportanti sabiex ninkoraġġixxu lill-players tagħnafit-taqtigħagħar-rebħ tal-kampjonat. Nisperaw li fl-artikluli jmiss inkunu qed nitkellmu fuqis-suċċessi li ħa jiksbu l-Youngsters sabiex jagħtu l-unur li vera jixraqludanil-klabbhekkGlorjuż.

Nixtieq f’isem il-players, il-coach ul-kumitatnirringrazzjalilpartitarjitas-sapportfosthomlilWhiteForceNadurUltras li dejjem ikunu wara it-team fi żminijiet sbieħ u anke koroh. Fl-aħħarumhuxl-inqasnixtieqnawgural-Għid it-tajjeb lill-qarrejja kollha ta’Luminariaulin-Nadurinkollha!

16

MARZU '15

Data Isem it-Tarbija Il-Missier L-Omm

Frar16 Zak KennethRapa JoanneRapa16 Zane KennethRapa JoanneRapa22 Mariah PhilipAzzopardi LoraineCauchi

Marzu2 Riley GlennCefai ElaineTheuma

April19 Nelson DebrohAcmpong GloriaLiaho27 Max ClaudeR.Mallia PatAttard27 Julia JasonMizzi DoreenCamilleri

Mejju 9 Mikyle JasonButtigieg JanetPortelli17 Raisa AaronCamilleri RyanneXuereb

Ġunju15 Denzel AnthonyCauchi MaroniaAzzopardi15 Amy DanielGrech NadiaMuscat21 Zack JonathanMuscat StephanieMuscat23 Ġann JosefAzzopardi MaryJosetteAzzopardi

Lulju8 Mason StevenSammut LeeannMifsud18 RaeAnn MarkLorrySaid ToniMandySmall

Awwissu10 Brianna-Marie MarvicFenech AshleyAnnCamilleri27 Gabriel GianlucaCreazzo AliceOrestano

Settembru7 Julia JasonSaliba CharleneGrech26 Clive CharlesHili ElviaPortelli28 Lucas PaulSultana MaureenFalzon

Novembru15 Valentina MarioSaid JoannaMuscat16 Levi SeanMuscat TamaraTabone

Diċembru7 Emma PatrickSchembri NoellaMifsud13 Rosemarie RedeemerGalea CarmelaFalzon14 Elise SilvioRapa MichelleBonello20 Alex FranciscoJoséFernandezGomez DanielaButtigieg28 Ria KeithDebono RoseMercieca

Mir-Reġistri ParrokkjaliMAGĦMUDIJIET, IMWIET, U ŻWIĠIJIET reġistrati fil-parroċċa tan-Nadur matul l-2014

MA

GĦ

MU

DIJ

IET


LUMINARIAMARZU '15

17


IMWIET

Data Isem Etá

Jannar13 RitaSammut 83

Frar4 JosephSaid 837 SaviourButtigieg 6520 EmanuelVella 6722 MikelinaGalea 85

Marzu14 JosephButtigieg 9125 JosephSammut 84

April4 AnthonyGalea 8125 CoronatoAttard 85

Mejju4 CarmelPortelli 7514 ĠuzeppaBonello 91

Ġunju1 MarijaRożaMuscat 9210 DoloresZammit 7226 CarmeloGrech 81

Lulju3 JosephineSammut 894 MaryBorg 61

Data Isem Etá

Awwissu 6 WiġiCamilleri 8426 PijaEllul 72

Settembru1 ĠuzeppMizzi 887 AugustoConfalonieri 8413 MarijaAttard 78

Ottubru21 CoronatoCamilleri7122 CarmeloPortelli 80

Novembru23 MaryPortelli 78

Diċembru8 SalvuCamilleri 9116 CarmelPortelli 8524 PhilipAttard 9424 JosephCassar 8330 BeninjaPortelli 8231 JosephPortelli 71

Data Għarus Għarusa

Jannar2 JasonPaulBright(UK) LucyElizabethPeacock(UK)

Ġunju7 HelmutCassar(S.Pawlil-Baħar) DorianneButtigieg14 DanielFiteni(Victoria) RosemarieSammut21 AntonelloCamilleri JocelynBorg22 DavidFalzon HaileyAnnPortelli

Lulju5 FlavioGrumiro(Napli) MariaSultana

Awwissu9 JosephPortelli(Għarb) MaryJoyceSaid29 MarioAzzopardi(Zebbuġ) AlessandraPortelli

Ottubru4 MatthewJohnCamilleri ElaineButtigieg24 MarioJosephLupiSpencer(Victoria) DeniseMaryVella ŻW

IĠIJIET

18

MARZU '15

Parroċċa Missjunarja

Matul iż-żmien tar-Randan, b’modspeċjali fl-antik, għalkemm għadekissibha f’ċertu provinċji, hawn it-tradizzjoni li titkanta fil-postijiet tal-ġemgħa, ’l hekk imsejħa l-Pasyón.Dinhijanarrazzjoniepikatal-passjoni,il-mewtu l-qawmien tal-MulejĠesù,li tinkludi fiha l-esperjenzi u r-realtàta’ min qed ikantaha. Hija realtà lidan il-poplu donnu jrid jingħaqadmat-tbatija ta’ Kristu ħalli bis-saħħatal-istorjatal-Mulejjarawkolll-istorjatiegħu.

L-istess jiġri però b’iktar moddrammatiku waqt it-tlett t’ijiem tat-Tridu tal-Għid. Il-funzjonijiet liturġiċijinkludu fihom drammatazzjoni

tal-passjoni ta’ Kristu, li f’diversiinħawi tal-Filippini, saħansitra dintinkludi swat u persuni li veramentjissamru mas-salib! Din it-tradizzjonitinkludiwkoll uħud, jekkmhux ankel-maġġoranza, ta’ nies li joħorġufit-toroq b’xi salib jew b’xi tip ta’frosta,libihaisawtulilhominfushomjew lil xulxin, sakemm saħansitraixerrdu demmhom. Din il-prattikahija msejħa Penitencia u ssir bħalhaatt ta’ penitenza jewbiex jaqilgħu xigrazzja mis-sema. Għalkemm din hitradizzjoni popolari, ġiet imwarrbamill-awtoritajiet ekklesjastiċi, peròl-poplu xorta waħda jħoss il-bżonnli juża’ dan il-mod ta’ espressjoni ta’talb.

Metarajtdinix-xenaquddiemigħall-ewwel darba xxokjatni, u ma stajtxnifhem ir-raġuni għalfejn wieħedgħandu bżonn jasal li jiflaġella lilunnifsu biex iwassal talbu lid-Divin.Meta kelli x-xorti niddiskutiha ma’diversi persuni li jipprattikawha,ħafna drabi isostnu li hi x-xewqatagħhom li jidentifikaw lilhominfushom mal-Mulej Ġesù; bħalauman u persuna mifnija fit-tbatija.Għaldawn in-nies it-tbatijata’Kristussirit-tbatijatagħhom,ul-espressjonimhux qiegħda f’xi statwa jew realtàesterna, iżda għalihom huma stessisiru l-ġisem ta’ Kristu flaġellat umgħobbis-salib.Għalinatista’tidherstramba,jekkmhuxattroċi,peròfiha

L-Esperjenza tiegħi tal-Ġimgħa Mqaddsa fil-Filippini

Br Giovann Tabone mssp

F’dan l-artiklu nixtieq neħodkom f’esperjenza ta’ Ġimgħa Mqaddsa pjuttost differenti minn kif aħna mdorrijin ngħixuha ġewwa gżiritna. Din l-esperjenza li ħa naqsam magħkom, teħodna ġewwa l-Filippini, art Ażjatika li għal dawn l-aħħar ħames mitt sena għexet il-fidi Kattolika b’ħafna enerġija u eroiżmu. Din l-art għandha l-mod tipiku

tagħha kif tgħix dan iż-żmien, forsi b’ħafna iktar sempliċità però żgur li ma jonqosx l-impatt tad-drama u r-reliġjożità ġenwina.

LUMINARIAMARZU '15

19

Parroċċa Missjunarja

tara sensqawwi ta’poplu, li filwaqt li qedjgħix fit-tbatija, fil-faqar u fil-miżerja, peròxorta waħda mhux distakkat mit-tbatijata’ ħaddieħor – anzi jgħaqqad dik l-istesstbatija ma’ tiegħu stess. Bejn il-Ġimgħal-KbirauSibtil-Għidmassirl-ebdaattività;lasewqan,latisjiruanqasxogħolbżonnjużieħor. Ir-raġuni għal dan kollu hi, li l-poplujemmen li la l-Mulej jinsab mejjet, alluram’hemmħaddlijipproteġihom.

Imbagħad fl-Għid Imqaddes (Paskò jewLinggo ng Pagkabuhay), ir-realtà tinbidelf’dik ta’ festa, li hija kuntrastanti mmensmal-atmosfera ta’ftit sigħatqabel. Il-Ħaddfilgħodukmieni hawn it-tradizzjonimsejħaSalubong (Il-laqgħa).Dinhijadrammazzjonital-laqgha li Ġesù kellu ma’ ommuMarijawarar-reżurrezzjoni.Dinhijamixjalisserrepmat-tultal-villaġġkollu, litkunmaqsumafitnejn, fejn f’naħatirrappreżenta lil Ġesùutinkludil-irġieltal-paroċċamiegħu,un-naħal-oħra tirrappreżenta lill-Madonna bin-nisakollhamagħha.Marija qabel din l-imsejħalaqgħa, tkun liebsa l-iswed b’sinjal ta’sogħbautelfa,peròmetatiltaqa’ma’binhatneħħi l-mantar iswed biex tispikka l-libsabajda litirrappreżenta l-ferħ.Fil-fatt it-titluli tingħata Marija hija Nuestra Señora de Alegria (‘Ommna tal-Ferħ’). Huwa f’dan il-waqt,lifestata’konfetti,fjuriulogħobtan-nar jiftħu l-festi tal-Għid b’ħafna allegrija–għaliexil-MulejQam!Diniċ-ċelebrazzjonititkompla bil-quddiesa solenni tal-Għid lifiha jsiru għadd kbir ta’magħmudijiet. Bladubju ta’ xejn imbagħadkulħadd jirritornalura lejn daru fejn flimkien mal-familjijiċċelebraw b’ikla speċjali tal-Għid, fejnkulħaddjiekolmill-aħjarmodlijista’.

Għalina, jekk nistgħu nitgħallmu xi ħaġaminn dan kollu, hija xewqa ġenwina jewaħjar fidi awtentika li fid-devozzjonijet,purċissjonijiet u attivitajiet tagħna mangħixuhomx bħallikieku hija tradizzjonimejta jew ’il bogħod minnha, jekk mhuxkummiedja! Hija din l-espressjoni ta’ danil-poplu,litqanqalnanindunawliKristumamietxuqammill-imwietbiex jgħininibqa’ngħix fid-dnub tal-aljenazzjoni mit-tbatijata’ħijauoħti,immanindunalijienal-Ġisemta’danKristufil-ħajjatan-niesta’madwari.Hija din il-konvinzjoni li jien nista’ nkunKristuieħor,ankefit-tbatija.

20

MARZU '15

Angelo Xuereb L-Għid ifisser

Peress lin-naturaumanaġietferuta mid-dnub hemm xiforma ta’ inklinazzjonigħall-egoiżmu. Kull dnub huwa

egoiżmugħaxinkunuqegħdininċedugħall-aptiti tagħnaumhuxdak li jridAlla.

L-egoiżmu jidħol fin finL-egoiżmujistajidħolankifl-affarijietqaddisa. Eż. persuna tagħti xi formata’ karità iżda lil min tagħtiha majirringrazzjahiex. Jista’ jiġri li din il-persuna ssewwed qalbha. Hekkl-egoiżmujidħolfinfinankifil-ħwejjeġ spiritwali. L-egoiżmu huwa bħall-għadu li anke jekk inbexxqulu l-biebjista’jqarraqbinaujidħolġewwa.

Jekk wieħed jibda jagħmel biċċa xogħoltajba jrid joqgħodattentmill-egoiżmu. Faċilment wieħed jista’jibda bit-tajjeb u jispiċċa bil-ħażin.Din il-mixja tixbah lill-vapur li ħalla l-port biex isalpa lejn destinazzjonioħra. Mhux biżżejjed li jitlaq immal-kaptan irid joqgħod attent għall-imwieġ, u l-ħalel. Jekk ma jagħmilxhekk faċilment ma jasalx lejn id-destinazzjoni tiegħu. Kemm persunibdew xogħol kbir ta’ karità u fejdagħall-proxxmu iżda ġew maħkuminmill-egoiżmu! L-egoiżmu jintrebaħbl-intenzjoni retta jiġifieri li nagħmlukolloxgħall-glorjata’Allamingħajrmanistennewringrazzjamenti,xisuċċessjewpopolarità.

Kristu permezz tal-misteru tal-Għiduriena kemm m’għandniex inkunuegoisti.Fil-bniedemteżistit-tendenzali jagħmel il-ġid lilmin ikungħamillul-ġid. Iżda Kristu mhux hekk. Kristul-Ibenil-waħdienita’Allamietgħalinameta aħna konna għedewwatiegħu.Bataumietgħalinabiexjeħlisnamill-jasar tad-dnub u l-mewt. Huwa riedisalvalill-bniedemmaħluqfuqxbiehata’Alla.

Kristu kieku ried, seta’ jifdina wkollb’modħafifmingħajrmajbati.Immahuwa għażel it-triq tat-tbatija u tas-salib.Għamelhekkbiexjurinakemmhuwa ikrah id-dnub, biex jissieħebmat-tbatijiettagħnal-bnedminubiexjurinaligħandnanaħsbufl-oħrajn.Il-passjoni u l-mewt Ġesù ġarrabhom ukollbl-imħabba.Mamietxbiexikunmiet iżda bata b’dispożizzjoni kbirata’ gratitudni u mħabba. Mhux ta’b’xejn l-Iskrittura Mqaddsa kif ukollMissirijiet l-Knisja jiddeskrivulnal-mewt ta’ Ġesù bħala sagrifiċċju. Il-maħfra tal-għedewwa minn fuq is-salibhijabiżżejjedbiexturinab’liemamħabbamietgħalina.

L-Ewkaristija hija s-sagrament tal-imħabbaIt-tbatijau l-mewttiegħu kienu frotttal-imħabbatiegħulejna,liqabelmargħall-passjoni waqqaf is-Sagramenttal-Ewkaristija. Sidna Ġesù Kristuried jagħtina ġismu u demmu bħalaikel biexnitrejqu lejn il-mixja tagħnalejn Ġerusalemm tas-sema. Wara liwaqqaf dan is-Sagrament tal-għaġebhuwa tana ġismu u demmu fil-verusens tal-kelma. Ġismu sar pjagawaħda; bid-daqqiet ta’ ħarta, swat,flaġellazzjoni,ut-tislib.

L-Ewkaristija għandha tistimulanabiex inkunu ta’ servizz għall-oħrajn;ma naħsbux fina nfusna biss iżdawkoll fl-oħrajn. Kultant anki b’xikelma ta’ ġid, jew b’xi donazzjonigħall-foqra nkunu qegħdin negħlbul-egoiżmu tagħna. Fuq kollox inkunuqegħdin negħlbu l-egoiżmu tagħnametajkollnal-ewwelvalurilinagħmlur-rieda ta’ Alla u nħobbu l-proxxmutagħna speċjalment dawk li humaqribtagħna.

Sidna Ġesù Kristu jgħallimna ligħandna nagħmlu ġid mhux biss lildawk li jħobbuna iżdawkoll lil dawk

li għamlulna d-deni. Għalhekk metankunuttentatibiexmanagħtuxkażta’ħaddieħorinħarsulejnĠesùmsallab.Inżommu f’moħħna li jekk nilqgħul-ispirazzjonijiet ta’ Alla żgur li senegħlbu l-egoiżmu. Però ħafna drabirridunbatu. It-tbatijafil-ħajja tagħnaġġibilna l-umiltà u ssaffina f’din id-dinja stess. Infatti meta l-Iskritturatiddeskrivi lil Ġobb tgħidilna liwara dawk it-tbatijiet kollha, huwaġie ppremjat minn Alla, għax kienirrassenjat mar-rieda ta’ Alla. Jekkirridu nirbħu l-egoiżmu rridu nbatukemmjista’jkunirrassenjatimar-riedata’Alla.It-tbatijamsieħbamat-tgergirkontral-providenzata’Allażgurmhixseriddaħħalnafil-misterutal-Għid.

Il-qaddej ta’ Alla Dun Mikiel Attardkien jgħid li meta nsallbu l-egoiżmutagħnankunuqegħdinnissieħbuma’Kristu fil-misteru tal-Għid li għaddamit-tbatijagħall-glorja.Metawieħedikun ittentat biex jagħmel xi dnubibatibiex jirbaħ lilunnifsu iżdametajagħmel dan ikun qiegħed iqumma’Kristu mill-mewt. Meta niċħdu lilnanfusnamankunuxtelliefaiżdanirbħuminn din id-dinja stess permezztal-paċi tal-qalb. Il-ħajja nisranijatiswielna sagrifiċċju iżda dan xejnma jtellef is-sbuħija tagħha peress lihija reliġjon ta’ rebħ u għalhekk ta’ferħ ukoll. L-egoiżmu jintrebaħ bl-imħabba. Kieku fid-dinja l-bnedminjimxu fuq il-passi ta’ Kristu u jħobbulilxulxinkiekuqegħdinngħixuaħjar.

Għalhekk matul il-Ġimgħa Mqaddsanakkumpanjaw f’moħħna lil Kristumid-dħul tiegħu f’Ġerusalemm sal-qawmien tiegħu. Naraw mixja ta’mħabba li għandha tispirana biexnirbħul-egoiżmufil-familji,ma’dawkkollhalinagħmluhamagħhom,fuqil-posttax-xogħol,ufuqil-postijiettad-divertiment.

rebħa fuq l-egoiżmu

Spiritwalità

LUMINARIAMARZU '15

21

Anton Mercieca

Għal Pawlu

alb Pawlu hija msejsafuqqalbKristu.UjekkĠesùkelluwisa’għall-pubblikan Mattewli għamlu appostlu,għall-mara tat-triq u

għamelminnhaappostlufis-Samarijaugħall-ħallielligħamelminnuqaddisftit sigħat qabel mewtu fuq salib,Pawluwkollriedjuril-istessimħabbalejnl-imwarrbinul-emarġinati.

U hekk għamel fl-appostolat tiegħu.Tant li meta Onesimus mar ħdejhu qallu bi ħtijietu Pawlu mhux bissgħadru u ħafirlu imma ried li jerġa’jħabbu ma’ sidu Filemon. Issa danOnesimus kien skjav u fid-dinjaRumanal-iskjavimakinuxmeqjusalihumabnedmin.Kienujitqiesuqishomgħodda ħajja li tista’ tagħmel bihomli trid. Sidhom kellu fuqhom kontrollsħiħ. Seta’ jsawwathom, jaħqarhom,ikażbarhomuankijoqtolhom.Uħaddma kien ikellmu għax il-liġi kienettagħtihdrittassolutfuqhom.Mhuxta’b’xejnliawturNisranimetamarRumau ra t-tbatija ta’ dawn in-nies bekaf’qalbu u qal: “Ma nistax nifhem kif ir-Rumani jgħattu bil-ħwejjeġ l-istatwi biex dawn ma jħossux bard fix-xitwa u jħallu l-iskjavi xjuħ imutu bil-bard għax m’għandhomx biex jitgħattew.”UOnesimus kiennaqas bi sħiħ għaxseraqlilsidu.Il-kastigkienaħraxgħalmin iwettaq dan l-għemil. Onesimuskien jafx’hemmlestgħalih jekksidu

Filemon jaqbdumill-ġdid. U l-biża’ lijinqabadkienqiegħedikiddubisħiħ.Sakemm iltaqa’ ma’ Pawlu u qallubl-istorja tiegħu. Pawlu semgħu uwiegħdu li ser jidħol għalih. U hekkgħamel għax kiteb ittra sabiħa lilħabibu Filemon u qallu li frott dinil-ħbiberija jitlob bil-ħrara li jaħferlill-iskjav tiegħu Onesimus u jekkħadluxiħaġaPawlukienlestjagħmeltajjeb għalih meta hu u Filemonjerġgħu jiltaqgħu.GħalPawlu l-iskjavOnesimus ma kienx għar-rimi. Kiengħażiż tant li Pawlu sejjaħlu “ibni” utalab lil Filemon iqisu “mhux bħala ilsir. . . imma bħala ħuk l-għażiż.”

L-istesssentimentjidherukollf’Pawluquddiem ir-raġel Nisrani li ma nafuxismuimmanafulikiengħamelxiħaġaserja ħafna fil-komunità ta’ Korintutant li dawn keċċewh mill-ġemgħa.Fit-tieniittralill-Korintinkap2,Pawlujitlob lill-komunità biex “issa tħennu għalih u tfarrġuh biex ma jibqax taħt il-ħruxija tan-niket.” Ikkundannagħemilu iżda kellu biss ħniena għall-persuna. Lanqas dan ma kien għar-rimi u Pawlu tħabat u stinka biexjerġgħu jaċċettawhfosthomu jinsewil-passat u l-iżbalji tiegħu. Għax għalminjindem,ilbieraħspiċċa.Jibqa’bissillumugħada.

Udinil-ħnienatidherukollmetaidil-Mulejmexxietlill-AppostluPawlulejngżiritna. Miegħu kien hemm ħafna

priġunieri. Aktarx li wħud minnhomkienub’passat imdallamumdennes.IżdagħalPawlukienugħeżieżutalabgħalihomukoll tant li stqarr li“ħadd minnhom ma kien ser isofri telf ta’ xagħra waħda minn rasu.” GħalPawlu ma kienx hemm distinzjonibejn il-kaptantal-vapur, iċ-ċenturjun,is-suldati u l-priġunieri. Kollha kienugħeżież.

U jekk aħna rridu li nkunu Pawlinijeħtieġlibħalujkollnaqalbinklużivalimaġġenneblilħaddgħaxkullbniedemhuxbiehatal-Mulejudaklinagħmlumal-iktar imsejkna, imwarrba uminsijaqegħdinnagħmluhmal-Mulejsidna.KifdejjemgħamelPawlu.Mhuxbissb’kitbietuimmawkollb’għemilu.

għar-rimim’hemm ħadd

Q

Spiritwalità

22

MARZU '15

Dun Piet Sammut

Anna u KajfaĠESÚ GĦAND L-EX-SOMMU SAĊERDOT ANNA

Il-marmalja użat l-ewwel vjolenzafuq Ġesù billi qabduh u rabtuh:Imbagħad is-suldati u l-kaptan tagħhom, flimkien mal-għases tal-

Lhud, qabduh u rabtuh.(Ġw:18,12)

Dakil-ħin,is-suldatiul-għasestal-Lhudintebħu li l-armi li ħadu magħhomfil-Ġetsemani biex jirnexxilhomjarrestaw lil Ġesù, ma kellhomxbżonnhom, għax il-priġunier Ġesùmaoffra l-ebdareżistenza.Għalhekkkollhom ferħana qabżu fuqu bħalqabda lpupmeta jaqbżu fuq il-priżatagħhom. Mill-Ġetsemani qabdut-triq għal fuq il-għolja oċċidentalital-belt fejn kien hemm id-dar tal-ex-Sommu Saċerdot Anna. DanAnna kienħademb’ħiltu kollhabiexĠesùjiġiarrestat.Għalkemmhukienġie mneħħi mill-kariga ta’ SommuSaċerdot fis-sena 15 Q.K. xorta kienbaqa’jinfluwenzalis-suċċessurtiegħuuħatnuKajfa.Għax il-mara ta’Kajfakienetit-tiflata’Anna.KienPilatu,fuqordni tal-Imperatur Ruman ValerioGrato,lineħħamis-setgħata’SommuSaċerdot lil Anna u qiegħed flokulil Kajfa. Xi storiċi huma tal-fehma liħamsaminn ulied Anna kellhom id-dinjitàta’SommiSaċerdoti.

Uffiċjalment kien il-Qassis il-Kbir Kajfau l-kunsill tiegħu li ordnaw l-arrest ta’Ġesù; għalhekk mela, l-folla suppostli kellha tibqa’ sejra b’Ġesù għandu umhuxgħandAnna. Immafil-fattmhuxhekk ġara. Ara x’jikteb San Ġwann:L-ewwel ħaduh għand Anna.(Ġw:18,13)

Danit-tagħrifjagħtihulnaSanĠwannbiss. Il-fatt li marru l-ewwel għandAnna juri l-popolaritaà kbira li kiengħadu jgawdi Anna mal-poplu.Nistgħu naħsbu x’sodisfazzjonħass Anna ġo qalbu hekk kif tfaċċaquddiemu Ġesù arrestat u marbut!

Sadanittant, is-suldati Rumani kienurritornaw fil-kwartieri tagħhom, fil-Fortizza Antonja. Anke Ġuda issakientelaqgħaxmakienxbaqa’aktarbżonnu; il-missjoni dijabolika tiegħuissa kien qdieha! Issa nofsillejl kiendaqq; dan ifisser li l-jum tal-Ħamiskien għadda u bdiet ġurnata oħra:Il-Jum tal-Ġimgħa 14 ta’ Nisan.Nisan huwa l-ewwel xahar tas-senatal-Lhud. Dan jikkorrispondi għax-xahar li seta’ jibda f’Marzutagħnaujkompli f’April; u seta’ wkoll jaħbatfApril.Matulix-xaharta’Nisanil-Lhudjiċċelebrawil-festatal-Għid.

Jibda l-Proċess ta’ ĠesùIl-Proċess ta’ Ġesù b’mod formalibedaxħinAnnastaqsa lilĠesùdwarid-dixxipli tiegħu u dwar it-tagħlimtiegħu.Hijaħaġaovvjalil-ex-sommusaċerdotAnnamakellul-ebdainteressfid-dixxipli u t-tagħlim ta’ Ġesù. Kullma ried li jaqbad lil Ġesù f’xi kelmabiex ikun jista’ jikkundannah. Terġa’,Anna ma kienx imħallef uffiċjali, ugħalhekkmakelluxawtoritàlijagħmelmistoqsijietudomandililħaddwaqtxi qorti. Ġesù f’ebda sena ma kiensudditu tiegħu (bħala bniedem uqatt bħala Alla), għalhekk ma kienxobbligat jirrispondih. Madankollu lilAnna,Ġesùtahtweġibawkolluqallu:“Jien tħaddidt fil-beraħ, quddiem kulħadd. Għallimt dejjem fis-Sinagoga u fit-Tempju fejn jinġabru l-Lhud kollha, u bil-moħbi ma għidt xejn.Għalfejn qiegħed tistaqsi lili? Staqsi lil dawk li semgħuni, x’għidtilhom. Huma jafu x’għidt.’(Ġw:18,20-21)

B’dan il-kliemĠesù fakkar lil Anna liHudejjemtkellemfil-beraħquddiemkulħadd u li fil-moħbi qatt ma qalxejn;assigurawkoll liluu lil kullminkienqedjisma’,liqattmatkellembil-moħbimaxiklikkasigrietaliHuseta’rawwam.Ubħalaxhud ta’dankellulis-semmiegħa kollha li kienu jkunu

hemm jisimgħuh. Din it-tweġiba ta’Ġesùkienetwaħdadinjitużaukienetukoll kif kienet titlob il-liġi tal-Lhud.Għalhekk Anna ġie dahru mal-ħajtu b’ebdamodma seta’ jikkundannalilĠesù lanqas li kieku kienkompitutiegħulijagħmeldan.ImmaAnnamakienx waħdu; kellu hemm miegħuxiħbiebtal-qalb li żgur limaridux lisidhom jaqa’ għaż-żufjett, għalhekkwieħed minnhom xejjer daqqa ta’ħartalilĠesùuqallu:“Hekk twieġbu lill-qassis il-Kbir?”(Ġw:18,22)

Din kienet l-ewwel daqqa li qala’Ġesù, is-Salvatur tagħna - daqqa, liżgurmakinitxmaħsubaminnqabel.Żgur li din id-daqqa ta’ ponn ħallietil-markatagħhafuqil-wiċċadorabblita’ Ġesù. Bi ħlewwa liema bħalhau fl-istess ħin b’dinjità l-aktar kbirau b’awtorità, Ġesù qallu: “Jekk Jien għidt xi ħaġa mhix sewwa, urini fejn: Imma jekk jien għidt is-sewwa, għaliex terfa’ idejk fuqi?”(Ġw:18,23).Fil-qortiwaqa’ċertuskietgħaldinir-rispostadinjituża ta’Ġesù;ħaddmakellul-ħilajirrispondihlura.Iċ-ċanfiratiegħukienetf’lokha!

Hekkb’din id-daqqata’ħarta,spiċċal-ewwelproċess.

ĠESÙ GĦAND KAJFA, IL-QASSIS IL-KBIR (L-ewwel Parti tal-Proċess)Ġużeppi Kajfa saril-Qassisil-Kbirmill-prokuratur Valerju Gratu fis-sena 18W.K.uġiemneħħiminnVitellufis-sena36.Hukienmiżżewweġ lilbintAnna,l-qassisil-kbirta’qablu(Ġw:18,13).Dinkienet ħaġa leċita u f’postha, għaliexskontil-Miixna(ġabrata’tifsirietdwaril-liġita’Mosè),dawnin-niesta’razzanobblikellhomjiżżewġugħandxulxin.Il-Qassisil-Kbirkienigawdistimakbiramal-popluLhudi;biżżejjedtgħidlikienmeqjus bħala l-Medjatur bejn Allau l-bniedem. Wieħed mid-dmirijietli kellu l-Qassis il-Kbir fost l-oħrajn,

Ġesú quddiem is-sommi saċerdoti

Spiritwalità

LUMINARIAMARZU '15

23

kien li jippressjiedifl-ogħlaawtorità likellhomil-Lhud,jiġifierifis-Sinedriju.

Ix-XhiedaGħalkemm f”appartamenti differenti,AnnauKajfakienujgħixufl-istessblokkta’ bini. Għalhekk il-mixja ta’ ĠesùmingħandAnnagħalgħandKajfakienetwaħdaqasira.Il-palazzta’Kajfakienfuqil-għolja oċċidentali tal-belt fuq il-WiedTiropeon,quddiemit-Tempju. Issa l-fattlifil-biebtal-palazzkienhemmpurtinara(Ġw:18,16)ukienhemmukollqaddejjaoħrabiexjieħduħsiebtal-manutenzjonital-bini(Ġw:18,18)juri,lid-darta’Kajfakienet waħda kbira. Mhux biss, immanafu li s-Sinedriju, li l-membri tiegħukienu jgħoddu sebgħin wieħed, kienjiltaqa’,kiffil-fattiltaqa’fil-kawżata’Ġesù,fil-palazzta’Kajfa(Mt:26,57;Mk:14,53).AllurażgurliKajfakellupalazzkbiruarjużb’sala kbira umgħammra dejjem lestabiextilqa’s-Sinedriju.

Hekk kif Ġesù wasal fil-palazz, billikien billejl, ġie magħluq waħdu fil-ħabstal-palazz.Imbagħadmas-sebħ:Iltaqgħet il-ġemgħa tax-xjuħ tal-poplu. Il-qassisin il-kbar u l-kittieba u ħadu lil Ġesù quddiem is-Sinedriju, il-Kunsill tagħhom.(Lq:22,66)

Naturalment l-aħbar tal-arrest ta’Ġesù xterdet mal-pajjiż kollu bħalleħħata’berqa.Kajfausħabu,fl-aħħar,kien irnexxielhom jaqbdu lil Ġesùtaħt idejhom, jarrestawh u jressquhquddiem il-qassisin il-Kbar u is-Sanhedrin.Għalhekkil-palazzta’Kajfamalajr imtela bin-nies u bl-għassiesa

tat-Tempju.Bħalal-Qassisil-Kbir,Kajfa,kientaparirlill-membritas-Sanhedrin,li kien jaqblilhom li jmut bniedemwieħed għall-poplu milli jinqered il-ġens kollu (Ġw:11,50). Aħna lkoll,illum nafu li Ġesù kellu jmut “mhux għall-ġens tiegħu biss, imma wkoll biex jiġbor f’ġemgħa waħda l-ulied ta’ Alla li kienu mxerrdin”(Ġw:11,52).

Wara li kien kollu għalxejn lil-għedewwa ta’ Ġesù għamlu minnkolloxbiex jaqbdu lilĠesù f’xi kelmaminn fommu stess, u hekk ikollhomfuqiex jixluh u jikkundannawh, issajagħmlu użu minn xhieda foloz bit-tamalijilħqul-għantagħhom.Il-Qassisin il-Kbar u s-Sanhedrin kollha bdew ifittxu xhieda foloz kontra Ġesù bil-ħsieb li jagħtuh il-mewt. Iżda għalkemm resqu bosta xhieda foloz, ma sabux fuqiex jixluh.(Mt:26,59-60)

Huma moħħhom aktar kien biexisibufuqiex jagħtuh il-mewtmillibiexjagħmlu sentenza ġusta. Għalhekkbdew ifittxu xhieda foloz; imma ix-xhiedatagħhommakinitxtaqbel.Hekkqamuxiwħudjagħtuxhiedaqarrieqakontra tiegħu u qalu:Aħna smajnieh jgħid: ‘Jiena nħott dan it-Tempju mibni bl-idejn, u fi tlett ijiem nibni ieħor li ma jkunx mibni bl-idejn.’(Mk.14,58)

Dan kien kliem pervers ta’ dak li fil-fatt Ġesù kien qal fil bidu tal-ħajjapubblika tiegħu u li issa kien sa jiġifis-seħħ. L-okkażjoni li għaliha kienuqegħdin jirreferudawn ix-xhiedafoloz,kienetdikmetaĠesùkeċċal-bejjiegħa

mill-bitħa tat-Tempju. Dakinhar Ġesùkien għamel sawt mill-ħbula u keċċa’l barra mit-Tempju lil dawk li kienuqegħdinjipprofanawh.F’dikl-okkażjoni,Il-Lhud kienu qalu lil Ġesù: ‘X’sinjal se turina li inti tista’ tagħmel dan?’ Ġesù weġibhom: ‘Ħottu dan it-Tempju, u fi tlett ijiem nerġa’ ntellgħu.’(Ġw2:18-19)

Fikliemieħor,ix-xhiedaqarrieqabdewjgħiduliĠesùkienqallihukiensejkisseru jġarraf kompletament it-Tempjugħażiżta’Ġerusalemm.ImmaĠesùqattmaqalhekk,Immaqallihumakienusejħottu t-Tempju – t-Tempju tal-ĠisemTiegħubillijagħtuhil-mewtimmawaratlett ijiem jerġa jqum. It-Tempju sabiħtagħhomta’Ġerusalemmverulikiensejaqla’daqqaudaqqakbiraħafna,immamhux mingħand Ġesù. Kien se jaqla’daqqa kbira mingħand l-għedewwatagħhom ir-Rumani. Din il-ġrajja kienħabbarha Ġesù nnifsumeta qalilhom:‘Kull ma qegħdin taraw, għad jiġi żmien li ma tibqax ġebla fuq oħra minnhu li ma tiġġarrafx.’(Lq:21,6)

B’dan il-kliem, Ġesù kien ħabbar il-waqgħa ta’ Ġerusalemm u t-tiġriftat-Tempju. Din il-profezija ta’ Ġesùseħħet tassew meta Ġerusalemm,bit-Tempju kbir u sabiħ tagħha ġietkompletament meqruda fis-sena70 W. K. L-Insara li kienu fil-belt,billi kienu jafu bil-profezija ta’ Ġesù,ħarbu lejn il-belt ta’ Pelle. Il-Lhudkollha libaqgħuhemmġewmaqtulau ħafna minnhom ittieħdu lsiera. UĠerusalemm, il-Belt Imqaddsa, saretħerbataħtsaqajnil-pagani.

Spiritwalità

24

MARZU '15

Storja, Kultura u Attwalità

Victor J. Galea

Fejn tkisser il-bastiment skont Kwintinu

Jien kont bdejt naqra fuq il-post fejn tkisser il-bastimentminnmetakontil-KulleġġSanMikiel, Villa Pembroke, San

Ġorġ,ħdejnil-VillaRosamill-1951sas-sena ta’wara. Il-prinċipalwaqt l-iklata’ nofsinhar kien joqgħod jaqralnabiċċa biċċa l-ktieb fuq il-Vjaġġ un-Nawfraġjuta’SanPawllikienħareġil-KaptanSmithfl-1854.

Issa l-ewwelħjiel fejnseta’ tkisser il-bastimentta’LixandraliwassallilSanPawl Malta, kien tahulna Fra ĠannKwintinufil-mappa tal-GżejjerMaltinfil-ktieblirad-dawlfl-1536.Il-mappaturi x-xtajta ta’ Malta mill-Grigalsax-Xlokk b’reqqa kbira, imma mahemmxejnwaraMalta jewfil-Fliegumill-Qammieħ sal-Aħrax, sinjal lil-KavallierilikienujmekkubejnMaltauSqallijajewbejnMaltauTripli,dawkkienu jafuhom sew, imma ma kienxjimpurtahommill-oħrajn.

Għalhekk il-bajjiet, l-iktar il-Port il-Kbir u Marsamxett u magħhom il-ġżejriet u l-blajjet ta’ dawk l-inħawitgħidxkemmil-baħrinkienujafuhomsew. Hekk ukoll ma ħallewx barrar-ramliet. Hemm roqgħa ramel il-Mistra,immam’hemmxejnil-Pwales,filwaqt li hemm roqgħa mhux ħażinfil-Portta’BinWarrad,’ilġewwafejnillum hemm is-salina. Ta’ min jgħidli l-għaddasa jgħidu li tgħidx kemmramelhemmfil-qiegħta’dan il-port,xidrabifil-baxx.

Issal-knisjata’SanPawlil-Baħartidherf’nofs ilsien art daqsiex bejn il-Portta’ San Pawl u l-Port ta’ BinWarradgħax joħroġ ’il barra sew iktar mill-gżejjer ta’Selmunu l-Għallis,filwaqtli r-Ramla tas-Salina tidħol ’il ġewwatista’tgħiddaqsil-Pwales.LaKwintinujgħid li Tolomew fit-tieni seklu kiteb

lifuqdanl-ilsienartkienhemmbelt,wieħed jifhem li l-bastiment ta’ SanPawl kienħabatu tkisserma’Ras il-Qawralielfejnsenailukienettoħroġ’ilbarraiktarmillihillum.Għalhekkmakenitxkif jgħidudik il-blatamaħruġa’lbarra lihemmħdejn il-kappella ta’SanPawl tal-lum, għax fuqnaqra ta’blatamajinbnewxbliet.

Ġara li l-ktieb ta’ Kwintinu qalbuhgħat-Taljan fl-1545 u għalhekk il-pittur Taljan Nardu Cungi, fl-1556,metapinġażewġinkwatrifuql-għarqau l-laqgħa li kellu San Pawl, Malta,seta’jaral-mappalihemmtal-GżejjerMaltinf’dan il-ktiebu jimxi fuqhakifsenaraw.

Fl-inkwatru tal-laqgħa li għamlulul-Maltin,jidhrużewġmuntanjiqishommunġbell żgħir li aħna ngħidulhomqolol. Qolla minnhom imdawra bis-swar b’belt fuqha sewwasew waran-nies ligħadhomkemmtelgħumill-baħar. Issa fil-mappa ta’ Kwintinul-Imdina qiegħda fil-Punent il-Lbiċwara l-Port ta’ Bin Warrad li jħareslejnGriegil-Lvant,lijurilil-pitturkelluquddiemu din il-mappa hu u jpinġidanl-inkwatru.

Hekkukolll-Imdinafil-mappamdawrabis-swar kif pinġieha l-pittur. Biss il-pitturżiedħajtieħoridurmagħhaqisulqugħgħall-mewġ.Danseta’ġaragħaxil-pittur f’żewġ inkawtri ried idaħħall-istorja kollha ta’ San Pawl fostna.

Ngħidu aħna fl-inkwatru tal-għarqafuqil-bastimentlitkisserkitebl-isemtal-bastiment li kien ħa lil San Pawll-Italja.Hekkukoll fl-inkwatru l-ieħorqabadudaħħallilmissierPupuljuma’ibnu għalkemmkienmarid fis-soddafil-villa.

Il-qolla l-oħra qiegħda fil-Punent-Majjistru. Issa la l-istudjuż tal-Miġjata’SanPawlfostna,PaulGuillaumier,illum mejjet, qatagħha li dawk liħelsuhamill-għarqakienuqegħdinis-Salina,fejnjaħsbulifiżmienir-Rumanikienu għadhom jidħlu l-bastimenti,l-awturGeraldBugeja,(P.H.W.1983),kiteb li din il-qolla setgħet kienet il-Wardija.

Biss il-pittur kulma seta’ kelluquddiemu ma kenitx ħlief il-mappata’ Kwintinu, li fiha naraw l-Imdinamdawraħotobqishomħobżtal-Malti,filwaqt li warajha,mill-Punent għan-Nofsinhar ix-Xlokk hemm sebgħaoħra.SerbutħotobieħorjidherwaraMalta.Għalhekk il-ħotba l-oħramhixħlief waħda minn dawk li hemmmadwarl-Imdina.

Issa,kifsemmejt,flokfejnillumhemmis-salina,fil-mappata’Kwintinuhemmramla mhux ħażin. Għalhekk jekk il-bastiment tkisser ma’ Ras il-Qawrajoħroġ li d-daħla b’xatt fejn il-baħrinriedujinkaljawil-bastimentkienetta’BinWarrad.

Il-Leġġenda ta'

it-tieni partiSAN PAWL MILQI

LUMINARIAMARZU '15

25


Xhieda li twettaq lil KwintinuFl-1952 kien ħareġ ktieb li ħaqqaq lil-bastiment ta’ San Pawl kien ħabatma’ sikka ’il ġewwa fir-Ramla tal-Mellieħa u tkisser u għereq fuqha.B’xorti tajba fuq din is-sikka miksijabl-alka ħajja titbandal mal-kurrentkienhemmil-fdal tat-tagħbija likellubastimentligħereqhemm,ħabtatas-sena300,mgħobbimhiereżumakienxejnbastimentta’Lixandra li jġorr il-qamħ.

Filwaqt li l-istess nistgħu ngħidugħall-Port ta’ San Pawl għax hemmma nstabux ħlief xi qliel imfarrkabejn il-Mistra u Tal-Għażżenin,mhuxhekknistgħungħidugħall-Portta’BinWarrad.ĦdejnRasil-Qawra,lijaħsbuli elfejn sena ilu kienet xi sitt metriogħla milli hi llum u kienet toħroġ’il barra ħafna iktar mill-Gżejjer ta’Selmun u l-Għallis, instabu fdalijietbiexwieħedjista’jemmenlimakenuxħlief ta’ bastiment ta’ Lixandra ta’żmienSanPawl.

Fl-1962, il-Komm. S.A. Scicluna usħabu sabu l-ikbar ċipp ta’ ankra ta’żmienir-Rumaniliqattinstab.Iċ-ċipptaċ-ċomb jiżen mat-tliet tunnellatiu nofs u twil ħarira iktarminn erba’metri.Xiseba’metriunofs’ilbogħodinstabil-kullartal-ankralikieniżommil-patta li teħel mal-qiegħ. B’hekkwieħedseta’jgħidlil-ankrakollhatal-injamkienettwilafuqgħaxarmetriunofs.

Imbagħad qrib l-ankra nstabu t-tubifittilital-fuħħarlikienujsaqqfubihomil-gabina, imrikkbin fuq xulxin, fil-poppa tal-bastiment. Iktar imxerrdinlejnl-Għallisinstabuwkollerba’ankriħafna iżgħargħax l-itqalwaħdatiżenmal-227 kilogramm u l-eħfef waħda53 kilogramm, barra ħwejjeġ oħrali juru li hemmhekk kien tkisser ugħereqbastimentkbirta’Lixandra.

Biex tagħqad, fl-2005, bugħaddasieħor, Mark Gatt, hu u jogħdos ’ilbarramill-Għallis,sabċippieħorkbirta’ankra f’fond ta’ xi36metru.Daniċ-ċipptwilżewġmetriukwartujiżen700kilogramm.Ħaġablamistennija,fuqiċ-ċippinstabl-isemtal-bastiment,Iżide u Serapide, żewġ allat Eġizzjanili l-kult tagħhom kien xegħel mal-imperuRumanbejnl-ewwelut-tieletseklu.

Isembħaldan,fuqċipptqilbħaldan,għalżewġallatlil-kulttagħhoml-iktarlikontissibuLixandra,ħdejnil-fdalijietl-oħra li kien sab l-Komm. AnthonyScicluna,juribiċ-ċarlidawnkienuta’bastiment ta’ Lixandra, u li wieħedjista’ jbassar li kienu tal-bastimentli ġab lil San Pawl hawn, li tkissersewwasewmas-sikkata’Rasil-Qawra.

Tbassir bħal dan iwettqu dak linaqraw fl-Atti tal-Appostli. San Luqajgħidilna li qabel telqu mill-Portijietis-Sbieħ, Kreta, għal Feniċe, kienurefgħu l-ankra, (Atti:27,13). Għall-

bastiment tat-tagħbija tqil bħal dankienettixraqankrakbirabħaldiklisabMark Gatt, ankra li l-Papa BenedittuSittaxsejħilhaprovidenza,għaxfiharaprovatal-veritàliSanPawlkienniżelMalta,hemm.

Imbagħad wara li qabdithom it-tempesta qalila, jingħad li l-baħrinniżżlu l-isturment, kelma li Sajdonqalibha l-ankra li tgħum,(Atti:27,17).Akarx li l-isturment ma kienx ħliefl-ikbar ankra li kellhom il-bastimentita’ dak iż-żmien, ankra li jsibuhatas-salvament. Din kienu jdendluhamill-ġenb lemini tal-bastiment ħallitissudah fuq il-prinċipju tal-lieva kifukolljibqa’miexifejniriduit-tmunier.Ma tridxwisqbiex ħsiebek imur fuql-ankral-kbiralisabil-Komm.Scicluna,ankra li oħra biss instabet daqsha,Sqallija.

Fl-aħħar nett, meta dehrilhom likienuqorbu lejnxiart, skandaljawusabutletinqamauwaraftit,għoxrin,il-baħrin qabdu u niżżlu erba’ ankrimill-poppa, (Atti:27,29). Hekk ukoll,erba’ankrisabil-Komm.Sciclunaiktar;il barra minn fejn sab it-tubi fittililejn l-Għallis. Ta’ min jgħid li dawnl-erba’ankriflimkienkienu jiżnu592kilogramm. Għalhekk kollha flimkienkienu jqarrbudaqs is-700kilogrammli kienet tiżen dik li sab Mark Gatt,li weħidha jew l-erbgħa l-oħraflimkien,kienubiżżejjedbiexiwaqqful-bastiment.

26

MARZU '15


ta' WenzaIllum se nlaqqgħukom mal-ixjeħ qassis li għandna fil-gżira ta’ Għawdex. Huwa l-Kan. Ġużeppi Muscat. Twieled f’Novembru tal-1920, fil-ġimgħa tal-festa ta’ San Koronatu. In-Nadurin jafuh bħala “Dun Ġużepp ta’ Wenza” għax ommu kienet Wenza Buttigieg filwaqt li missieru kien Ġanni. Matul l-Ewwel Gwerra Dinjija missieru kien kok mal-flotta navali Ingliża u wasal biex laħaq Chief Cook fuq il-frejgati. Missieru waqaf jaħdem fuq il-baħar f’xi l-1932, meta ħareġ bil-pensjoni.

Ommu u missieru tejġufil-Knisja fis-sagħtejnta’ filgħodu u ftit waraĠanni imbarka fuq il-

vapuri. L-ewwel darba li lil Ġużeppirahmissieru, it-tifel kiendiġàtfarfar.Qarib tiegħu mill-Qala ħadu Maltau xħin tela’ fuq il-vapurtista’ taħsebkemmferaħmissieruu l-baħrinukollferħubiċ-ċkejken.

L-ewwelskolaliattendafihat-tifelta’WenzauĠannikienetdiktas-sorijietFranġiskani, hawnhekk fin-Nadurstess. “Jekk niftakar tajjeb kienettgħallimni swor Ludovika”. L-ewweltqarbinakiengħamilhametakellu xisittsnin.

Dun Ġużepp huwa tifel uniku. Makellux ħutu. Ommu riedet tibagħtujitgħallemfl-iskolalikienetmagħrufabħala s-central.Minn xi ħamsamin-

Nadur li riedu jidħluntgħażel wieħed bissu ma kienx Ġużeppi.Ommu ma qatgħetxqalbha u applikatbiex binha jidħol fis-SeminarjuMinuri.

Ġużeppi dejjem kienmiġbud lejn il-Knisjau meta temm l-istudjisekondarji ħass li Allakien qed jgħidlu biexikompli għal saċerdot.Għadda 7 snin fis-Seminarju Maġġuriu l-għalliem ewlienitiegħu kien Mons.Isqof Pace li għallmut-Teoloġija, l-Istorja ul-Iskrittura Mqaddsa.L-isqof Pace baqa’jgħallem anke warali laħaq Isqof fl-1943.Għalliem ieħor li kelluĠużeppi kien Mons.Indrì Vella li kiendirettur spiritwali tas-seminaristi.

Dun ĠużeppMons. Jimmy Xerri

LUMINARIAMARZU '15

27


Fis-sena ta’ Dun Ġużepp kienhemmjistudjawżewġseminaristioħra: Girgor Vellamill-parroċċata’KerċemUĠwanniGrechmix-Xewkija. It-tlieta ġew ordnatisaċerdoti fl-1948. Dun Ġużeppgħadujsemmilimatulil-gwerrakienu fis-seminarju u batewf’dawks-snintal-għawġugħaks.Għadu jiftakar kif darba fl-4ta’ filgħodu waqgħet bombafejn in-niċċa tal-Madonna liqiegħda fuq Triq Għajn Qatet.Is-seminaristi twerwru għaxħasbu li kienet waqgħet iktarfil-qrib.Bħalamiżurata’sigurtàfis-snin tal-gwerra, il-ħġieġ tas-seminarju żebgħuh biex jekkikunu għaddejjin ajruplani tal-għadu, ma jarawx is-seminarjumixgħul.

Bħala saċerdot novell DunĠużepp kellu l-uffiċċju ta’ viċiparroku u kien jgħin fiċ-ċirklutal-Azzjoni Kattolika. Kienjgħallem id-duttrina lit-tfal. Id-duttrina kienet issir fl-4.30pmfl-iskolaprimarjaukienetiddumtletinminuta.Bħalaviċiparrokukien jassisti billejl fid-djar. Danifisser li l-viċi kellu l-obbligu lijoqgħodfid-dartal-mariddmentli dan kien ikun agunija. Ġieli s-saċerdot kien jorqod hemmukoll,fid-dartal-agonizzant.

Dun Ġużepp kien iħobb jgħinfil-festa ta’ barra wkoll u kienu

għamluh prokuratur tal-armarta’ Triq Xandriku u ta’ Triq SanĠwann. Għadhom isemmu lilDun Ġużepp bħala kaċċaturtajjeb. Fi żmien il-kaċċa kieniqaddesfit-3.30amujibqa’sejjerlejnWiedBinġemmalikienkollusiġar taż-żebbuġ. Hemmhekkkien jikkaċċja. Qalilna li l-GranMastriwkollkienujmorrugħall-kaċċaf’danil-post.

DunĠużeppqattmaħareġmill-gżejjer Maltin. Qatt ma sieferf’ħajtu. “Fis-sena 1950 kontsemmur sa Ruma u qabdet il-gwerra tal-Korea. Bżajt u mamortx”.

Dwarommu jgħid kemmkellhamħabba għall-missjonijiet.Kienettgħinħafnal-missjonita’DunKarmAttard.

Illum Dun Ġużepp huwa l-iktarsaċerdot anzjan li għandna fid-djoċesita’Għawdex.Kiekumhuxgħax naqsu d-dawl t’għajnejh,kien ikun jista’ jibqa’ jitla’ sal-Knisja.Għandulill-familjaGarciali tieħu ħsiebu. Dun Ġużeppjirringrazzja lil Alla ta’ kull magħamel miegħu u jsellem lill-qarrejjakollhatal-Luminaria.

Ir-ritratti li jidhru f’dan l-artiklu huma ta’ Dun Ġużeppi f’mumenti matul il-ħajja twila tiegħu.

28

MARZU '15

Dr Coronato GrechMARD U QADDISIN


(L-ewwel parti)

Il-mardhuwapartiinevitabblital-kundizzjoniumana,urridujewmarridux,naċċettawhxjewle,ikollnangħadduminnu. U peress li ġeneralment mhuwiex xi ħaġa mixtieqajewpjaċevoli,ilkollnagħmluminnkolloxbiex

nevitawh.Umhux illumbiss. Samill-eqdem żminijiet il-poplikollhata’kullpostgħamluminnkolloxbiexjevitawil-mard,jippruvawjispjegawhuankejippruvawifejquh.Dannarawh pereżempju f’papiri tal-Eġizzjani, minn madwar5000 sena ilu, fejn hemm riċetti ta’ ħxejjex1, ċerimonji(uħudstrambiħafna2),kifukollħafnatalblilallat.Lanqasmatagħtihomtort li jirrikorrugħaldawn l-affarijietgħaxit-tobba tal-qedem (li ħafnadrabi kienuwkoll qassisin uastroloġi)makellhomxideata’x’inhul-mard.

Lanqasillummanafukollox,għalkemm,grazzigħalsensielata’ riċerkaturi kuraġġjużi, minn dawn l-aħħar madwar500 sena, illumnafu tajjeb l-anatomijau l-fiżjoloġija tal-ġisem normali u l-patoloġija tal-mard. Għandna wkollsensiela twila ta’ investigazzjonijiet fil-laboratorju, ta’investigazzjonijiet oħra b’X-rays, CT scans, MRI fostl-oħrajn; u kura b’tantmediċini ta’ kull xorta u għamla;b’tantoperazzjonijiet, radiotherapy,chemotherapy, eċċ., eċċ.

Madankollu l-mardxortagħadujeżisti,uxortahemmid-diżappunti, id-dwejjaq u t-tbatija; u xorta inevitabilmentit-tobbajitilful-ġliedamal-mardul-mewt(ujmutuhumawkoll)3.Metataradankollumatistagħġibxlimetal-metoditat-tobba jidhru li mhumiex biżżejjed, il-morda jdurugħal metodi oħra, u f’pajjiż reliġjuż bħal tagħna (l-iktarsa madwar 50 sena ilu meta r-reliġjon Kattolika kienettiddomina kollox) ħafna kienu (u anke llum għadhom)jirrikorru għat-talb. U ma tagħtihomx tort. L-imġarrabjiggranfama’kulltibna.

Biextlaħħaqma’danil-bżonnil-KnisjaKattolika,saminnżmieniluħafna,ħatretħafnaqaddisinbiexikunupatruniapposta għal kontramard partikulari.Wara kollox dawnkienuniesligħexufid-dinjaujafusewwaxijfisseril-mard.Hemmlistatwilaħafnata’dawn il-qaddisin,u listatwilaħafnaoħrata’mard.Xiwħudmill-qaddisinhumafamiljariuoħrajnhumaoskuriħafna.Xiqaddisinhumapatrunita’iktarminnmardawaħda.Minnnaħa l-oħrahemmmardġdidlitfaċċadanl-aħħarugħadmagħanduxxiqaddisjewqaddisa patruni. Intant għal dawn l-artikli għażilt l-iktarmardkomuniul-iktarqaddisinmagħrufa.

Fost il-partijiet tal-ġisem u l-mard tagħhom, kif ukoll il-qaddisinprotetturi,insibu:

L-Għajnejn:Il-vistahijas-sensprinċipalilibihninvestigawid-dinja ta’madwarnaualluramardtal-għajnejn ibeżża’,waqt li għama totali hija terribbli. Illum 90% tan-niesgħomjafid-dinja jinsabuf’pajjiżitat-tieletdinja,bil-kawżi prinċipaliġejjinminnkataretti,glawkomauinfezzjonijiet.F’pajjiżi żviluppatil-kawżiprinċipalihumaxjuħijaudijabete.Intantfostil-qaddisin4għaldawnil-kundizzjonijietinsibu:Santa Luċija: Hemmħafnaleġġendimadwardinil-qaddisaminn Sirakuża, Sqallija, li mietet martri madwar is-sena300, waqt il-persekuzzjonijiet ta’ Dijokleżjanu. Skontleġġendaminnhomhijastesskienetqaletgħajnejhabiextaħrabmill-attenzjoni ta’ ammiratur Ruman għax riedettibqaverġniddedikatalilAlla.Imma,jingħadligħajnejhareġgħuf’posthomisbaħminnqabel.Biexjoqtluhappruvawjaħarquhaimmal-ħatabmirakolożamentmaqabadx.Safl-aħħarsuldatnifdilhagħonqab’sejf.

GħalhekkSantaLuċija(li isimhaġejmil-Latingħal ‘dawl’)saret maż-żmien patruna ta’ dawk li jsofru mard tal-għajnejn (kif ukollmard tal-griżmejn u anke emoraġija).Il-festatagħhahijafit-13ta’Diċembru5.

San Rafel Arkanġlu:Wieħedmis-seba’arkanġli,6jissemma’fil-Bibbjafl-istorja ta’ Tobija7.Naqraw liAllabagħtubiexjgħinlilċertuTobija,(raġelxiħlikiengħamaumarid),lit-tifeltiegħu,ukollTobija,ulilċertaxebba,Sara,liżżewġetseba’darbiet imma li l-irġiel tagħhakollha ġewmaqtulaminnspirtuħażinfil-lejl tat-tieġ.MetaTobijaż-żgħirmarvjaġġb’ħafnaavventurimirakolużiultaqa’ma’Sara,huwakien akkumpanjat minn l-Arkanġlu Rafel taħt xbieha ta’raġeljismuAzarija.L-ArkanġlutahparirlijiżżewweġlilSara,kif ukoll x’għandu jagħmel fil-lejl tat-tieġbiexma jmutx.SanRafel8huwagħalhekkpatruntal-mardtal-għajnejnul-għomja,kifukollta’vjaġġaturi,ta’żgħażagħliserjitilqumid-dar,tal-ispiżjara,ul-ispetturitas-sanità.Il-festatiegħuhijafid-29ta’Settembru.

Santa Klara ta’ Assisi (1193-1253):Metakellha tmintax-il sena semgħet lil San Franġisk ta’ Assisi jipprietka uminkejjal-oppożizzjonital-familja,likienetsinjura,marretwarajh.SanFranġiskdiġàkelluxipatrijietsegwaċiufiKlarara li jista’ jrawwam ukoll is-sorijiet. Għalhekk qatgħalhaxagħarha u biddlilha l-ħwejjeġ sbieħ li kellha ma’ dawkpenitenzjali. Iktar tard Klara ffurmat l-Ordni tal-Klarissi.Mhuxċar ħafnagħaliex intgħażletpatruna tal-għajnejn.9 Madankollufl-1958,meta l-PapaPijuXIIra l-potenzjal,ul-periklu, tat-televiżjoni, huwa ħatar lil Klara patruna ta’danil-fenomenuġdid.Dangħaliex,kifqaldakinhar,darbadin il-qaddisa rat iċ-ċerimonja kollha tal-Milied li kienet

LUMINARIAMARZU '15

29

HOME INTERIOR DECORATIONSuuu

uuu

uuuuu

u

TA’ KENUNABAR & RESTAURANT

Triq it-Torri ta’ Kenuna, Nadur. Tel: 2156 3566

Jawgura l-Festa t-Tajba lill-Poplu Naduri

HaiR illusioNsU n i s e x H a i r c u t t i n g & c o l o u r

106A, Church Street,Nadur, Gozo. Tel: 2155 2180

Ta’ PulituWe stock a wide range of top quality chocolates, biscuits and cakes. Our speciality is

English, Welsh and local cakes. Why not personalize your celebration cake with a picture of your own choosing printed on rice paper.

Open Wednesday - Sunday from 8.30am - 11.30am

13th December Street, Nadur • Tel: 2156 5556 • 2755 9566 • 7955 9566

Lino C. Camilleri“Lirose Ville”

Piju Cellini Street,Nadur, Gozo.

Tel: 2156 0752Mob: 7956 0752Mob: 7756 0752

Email: [email protected]

Specialize in:

Vertical & RollerBlinds,

Suffit Ceilings,Insect Screens &

Gypsum Partitions.

10% to 33%DISCOUNT

SpEcIAL

FREE HOMEESTIMATES

Anglu.

SNACK BAR&

TAKE-AWAY

13th December Street,Nadur, Gozo.

Tel: 2755 3765

Opening Hours:10.00 am – 2.00 pm5.00 pm – onwards

qedissirfiknisja’lbogħodmetakienetmaridafis-sodda.Il-festatagħhafil-11ta’Awwissu.

San Clarus ( seklu 7): Ftit li xejn nafu fuq dan il-qaddis,abbati ta’ monasteru, li sa minn meta kien żgħir bedajissejjaħ ‘Clarus’ (mil-Latin għal ‘ċar’) għax tant kienjifhemujaraċar l-affarijiet,mhuxtal-bnedmin, immata’Alla.Jingħadligħamelħafnamirakli.Intant,fil-1903,kienikkonfermatbħalapatrunta’dawkb’vistaqasira.

San Luigi Gonzaga(1568-91):MinnfamiljanobbliTaljana,metażgħirkienpaġġmar-reta’Spanjaujħobbjilgħabil-flus.Immata’18-ilsenawarrabkolloxudaħalġiżwita.Metaf’Rumafaqqgħetil-pestahuwadarħafnabil-mordaimmaġie infettatumiet.Huwapatrun ta’ dawkb’għajnejhomħomor, kif ukoll, fost l-oħrajn, taż-żgħażagħ, ta’ dawk lijdurubil-morda,uta’dawkmordabl-AIDS,ul-pesta.

San Tumas Appostlu(l-ewwelseklu):Wieħedmill-appostlili baqa’ jissemma matul is-sekli għax wera daqsxejnxettiċiżmurigwardil-qawmienta’Ġesùmill-mewt.Huwapatrun tal-għomja għax kellu għama spiritwali imma, kifnaqraw,wararad-dawl.Skontleġġendaminnhom,jingħadliwasaljipprietkasal-Indjafejnbenal-ewwelknisjauankepalazzlir-re.Immanifduhb’lanzajewvleġġametakienqedjitlob.Huwawkollpatrunta’dawkfid-dubju, tat-teoloġi,tal-peritiutal-bennejja.Il-festatiegħuhijafit-3ta’Lulju.

Kosma u Damjan(aktarxtieletseklu):Tewmin.Aktarxmis-Sirjafejnsarutobba.BħalaKristjanikienujdurubil-mordamingħajr ħlas, kif ukoll jippritkaw ir-reliġjon. Jingħad ligħamlu ħafna mirakli bħal meta biddlu sieq ikkankratama’waħda tajbaminn katavru frisk. Immameta ġew il-presekuzzjonijietspiċċawmartri.Anker-relikwi tagħhom

jingħad li baqgħu jfejqu ħafna morda. Huma qaddisinpatruni tal-għomja, kif ukoll fost l-oħrajn, tat-tobba,kirurgi, qwiebel, u spiżjara, kif ukoll ta’ dawkbil-ftuq. Il-festa tagħhom hija fis-26 ta’ Settembru (u fl-1 ta’ Lulju,fis-17ta’Ottubruufl-1ta’Novembrufil-KnisjaOrtodossa,fejnjidherlihumaiktarpopolari).

(ikompli)

1 U kull xorta ta’ affarijiet anke dawk diżgustanti bħal brimb mgħaffeġ jew ippurgar tal-kukkudrilli.

2 Pereżempju t-tabib kien jipprova jkun jaf x’għandu l-pazjent anke minn kif iżaqżaq il-bieb tal-kamra.

3 Madankollu ta’ min jgħid ukoll li bil-mediċina moderna, il-kwalità ta’ ħajja tjiebet ħafna ħafna; u twalet ukoll.

4 Qaddisin patruni għal mard, xogħolijiet, postijiet eċċ, jinsabu l-iktar fil-Kattoliċiżmu għalkemm l-Ortodossi għandhom xi ftit, waqt li l-Protestanti bħal Luterani u Kalvinisti jqisuhom forma ta’ idolatrija. Fl-Iżlam, Buddiżmu u Konfuċjoniżmu ma hemmx dawn it-tipi ta’ qaddisin, waqt li l-Ħinduiżmu huwa mimli b’mijiet ta’ allat patruni li qishom qaddisin patruni.

5 Santa Luċija hija wkoll meqjuma f’ Għawdex fir-raħal żgħir ta’ Santa Luċija fejn fl-istatwa titulari hija rappreżentata bi platt f’idejha b’par għajnejn fih (u f’wiċċa għandha par għajnejn oħra).

6 Għalkemm tlieta huma msemmija fil-Bibbja, Rafel, Gabriel u Mikiel. Dan Rafel huwa msemmi wkoll fl-Iżlam (fejn jissejjah Israfil) u fejn jingħad li jrid idoqq it-trombi tal- ġudizzju, waqt li Gabriel jingħad li kien li ddetta l-Koran lil Muhammed.

7 Fl-introduzzjoni għall-istorja ta’ Tobija (jew Tobit) fil-Bibbja tal-Għaqda Biblika ( tas-sena 1984 ) naqraw (paġna 481) li “il-valur tal-ktieb qiegħed mhux fir-realtà storika jew le tar-rakkont, imma fil-mudell tal-ħajja ta’ bniedem li jemmen, f’ambjent pagan u ostili. Għalhekk għad għandu valur kbir għal zminijietna”.

8 Dan Rafel ġie wkoll identifikat minn teoloġi (skont Butlers Lives of Patron Saints, editur Michael Walsh, 1987, p 383) bħala dak l-anġlu li kien iħarrek l-ilma tal-menqa tal-Bieb tan-Nagħġ (ara Ġwn 5, 1-4).

9 Jekk mhux għax isimha jfisser ‘ċarezza’. Hija wkoll patruna tat-telefon, telegrafu, ħajjata u ħassiela fost oħrajn.

30

MARZU '15

Konna grupp ta’ 15-il persuna, flimkien mal-Arċipriet Dun Jimmy, li fi dlam ċappa fl-għodwata’Jumil-Vitorja,it-Tnejn, 8 ta’ Settembru,sibnaruħna ġo minivann fl-4.30am biex nitilqu lejn

Maltamal-vapurtal-5am.Wasalnal-ajruportgħas-6.15amu wara li għamilna check-in, qgħadna nistennew il-ħinjgħaddisamatlajnafuqAirMaltaFlightKM612litaretlejnl-ajruportta’Fiumicinofit-8.35am.Id-distanzata’madwar690kmlihemmbejnMaltauRumagħamilniehafiftitaktarminnsiegħa.L-ajruplankienitirf’għolita’madwar37,000piedukiengħaddejb’veloċitàta’aktarminn900km/h.

Għall-ħabtata’nofsinharwasalnafil-lukandatagħnaCasaper Ferie SacroCuore, f’ViaMarsala, faċċata ta’ StazioneTermini,fiċ-Ċentruta’Ruma,minnfejnjitilqudiversiferrovijiumetrogħalkullpartita’Rumautal-Italja.Waralirranġajnal-affarijiettagħnafil-kmamar,ħriġnaumornanarawSantaMariaMaggioreu SanGiovanni in Laterano.Dawnhumażewġ bażiliċi enormi li fihom ammont impressjonanti ta’skultura, pittura u arti sagra oħra. L-Arċipriet żanżan il-bandierażgħirasafratiegħufuqspeċita’aerial,b’simboluta’ ħuta fuqha, li kien juża kull meta ħriġna, biex dak lijkunmajintilifx, lihiħaġafaċliħafnametatkunf’dawkil-fololkollhaliltqajnamagħhomkullfejnmorna.Għas-6pmsmajnaquddiesafil-Knisjatas-SacroCuorelihiannessamal-lukanda tagħna. L-Arċipriet ikkonċelebra maċ-ċelebrantewlieni, li għalkemm anzjan, kellu vuċi eċċellenti għall-kant.Kulldarbalismajnaquddiesahemm,gawdejnawkollħsibijiet profondi li dan is-saċerdot għamel waqt omelijaqasiralijħobbjagħmelf’kullquddiesa.

Iċ-ċena fil-lukanda kienet tkun fit-8pm ta’ kuljum. Għall-bidukulħaddkienkemxejnmistħi,iżdamatantxdomnamabdejnanpaċpċuuniċċajtawma’xulxinkulldarbalikonnaniltaqgħu għall-kolazzjon (7am) u ċ-ċena. Wara ċ-ċena,partimill-grupperħewlha lejnCastel Sant’AngelouPonteSant’Angelo.L-oħrajnkienugħajjeninwisqumarrujistrieħu.

L-għada t-Tlieta morna sal-Vatikan fejn Sr. EmanuelaEdwards, li ġiet fil-jiem tar-Randan fil-parroċċa tagħna,tatnatoureċċellentita’partimill-MuseiVaticani,il-CappellaSistinau l-Bażilika ta’ SanPietru. Li jkollok gwida espertbħall-Arċipriet,lidamxisittsninjgħixRuma,uSr.Edwards,tagħmel differenza kbira. Tapprezza, tifhemu titgħallemfermaktardwardaklitkunqedtara.Michelangelo,waħdu,

pitteris-saqafenormi(134piedtwilu43piedwiesa’jew40.23m x 13.30m) tal-Kappella Sistina f’temp ta’ erba’snin(1508-1512),u25senawara(1536-1541)pitteril-ħajtta’waral-artal(kbirukoll,40piedb’45piedjew13.70mx12.00m).Dettallumoristikukienmetas-Sisterqaltilnalil-KardinalBiagiodaCesenakienikkritikabl-aħrax,flimkienma’Kardinalioħrajn, lilMichelangelotallipinġal-karattrifuqdanil-ħajtgħarwenin.Biexippattihielu,MichelangelopinġawiċċBiagiodaCesenafil-partit’isfeltal-pittura(fejnhemml-Infern)litirrappreżental-ĠudizzjuUniversali,fuqMinos,l-Allata’Taħtl-Art.Mhuxbisshekk,talligħamilluwidnejnta’ħmar!MetadaCesenamarjipprotestadwardanmal-Papa Klement VII, il-Papa ħelesminnu bil-pulitbilliqallu limasetgħa jagħmelxejn,għax il-ġurisdizzjonitiegħumatinkludixl-Infern...

Il-Bażilikata’SanPietruħallietnablanifs.Id-daqstagħhatrid tarah biex temmnu. Hi twila 186m (610 piedi), in-navata tan-nofs hi 46 m (150 pied) għolja, il-koppla hi136m(446pied)għoljab’dijametruta’42m(138pied).Il-faċċatatal-Bażilikahi114m(374pied)wiesgħau47m(154pied)għolja.Fihajinsabil-qabarta’SanPietru.Kmieni wara nofsinhar, sibna restorant u kilna hemmflimkien mas-Sister. Wara qgħadna nduru d-diversiħwienetlihemmqribil-Vatikan.Waraċ-ċenażornaPjazzaNavonafejnhemmil-Pantheon–binjaddedikatalill-allatligħandhaelfejnsena.

L-Erbgħa, 10 ta’ Settembru,qbadna t-train tat-8amgħalAssisi, fir-reġjun tal-Puglia, fejn wasalna sagħtejn wara.Fuq it-trejn iltqajnama’ DunMichael Saidmill-parroċċatagħna, illum Kappillan tal-Munxar, u l-grupp tiegħu, likienu sejrin hemmhekk ukoll. F’Assisi żorna l-Bażilika ta’SanFranġisk,fejn l-Arċiprietqaddesf’nofsinhar,udikta’SantaChiara.Waral-quddiesakulħaddmarjiekolxiħaġa,u kien f’dan il-ħin li nfetħubwieb is-sema. Xita qawwijabir-ragħaddametnieżladaqssagħtejn,ukulħaddixxarrabgħasra.Madankolluxortamornanarawil-Bażilikata’Santa

Mawra f’Ruma8-13 ta’ Settembru, 2014

Joe Meilak

Il-grupp quddiem il-Bażilika ta’ San Pietru. Gużepp Said u martu Maria mhumiex fir-ritratt.


LUMINARIAMARZU '15

31

L & R Car HireProprietor: Rita Camilleri

Gudja Street, Tel: 2155 3455Ghajnsielem, Fax: 2156 0690Gozo. Mob: 9948 6392

E-mail: [email protected]

BUTTIGIEG MEAT SHOPPjazza Arç. Dun Martin Camilleri

Tel: 2155 3249

Jixtiequ l-Festa t-Tajba lin-Nadurin kollha

MAXOKK BAKERYDelicious Traditional ‘ftira’

cooked in wood oven

21, St. James Street, Tel: 2155 0014Nadur - Gozo. 2156 4746Don’t Miss it!

G˙al aktar dettalji u stima b’xejnÇemplu 2155 3352/2156 2211

jew irrikorru:N.B. TRIQ COCCO PALMERI

NADUR - GÓAWDEX

EÓILSU MILL-QILLA TAX-XEMX

Gozo Verticals, Blinds & Shades

TA’ TONY CAMILLERIFejn issibu varjetà kbira ta’ Blinds u Shades ta’ materjal b˙al Aluminium, Plastic, eçç

G˙al kull xorta ta’ ©wieΩ, groceriesu soft drinks u anke kull prodott tal- biedja,

morru g˙and

JOSEPH CAMILLERICamilleri House, Triq San Blas, Nadur. 2155 6893

L & R Car HireProprietor: Rita Camilleri

Gudja Street, Tel: 2155 3455Ghajnsielem, Fax: 2156 0690Gozo. Mob: 9948 6392

E-mail: [email protected]

BUTTIGIEG MEAT SHOPPjazza Arç. Dun Martin Camilleri

Tel: 2155 3249

Jixtiequ l-Festa t-Tajba lin-Nadurin kollha

MAXOKK BAKERYDelicious Traditional ‘ftira’

cooked in wood oven

21, St. James Street, Tel: 2155 0014Nadur - Gozo. 2156 4746Don’t Miss it!

G˙al aktar dettalji u stima b’xejnÇemplu 2155 3352/2156 2211

jew irrikorru:N.B. TRIQ COCCO PALMERI

NADUR - GÓAWDEX

EÓILSU MILL-QILLA TAX-XEMX

Gozo Verticals, Blinds & Shades

TA’ TONY CAMILLERIFejn issibu varjetà kbira ta’ Blinds u Shades ta’ materjal b˙al Aluminium, Plastic, eçç

G˙al kull xorta ta’ ©wieΩ, groceriesu soft drinks u anke kull prodott tal- biedja,

morru g˙and

JOSEPH CAMILLERICamilleri House, Triq San Blas, Nadur. 2155 6893

MariadegliAngelilihemmf’Assisiqabelmaqbadnat-trejnluralejnRuma.BilliRumawkollkienil-maltempfilgħaxija,u kulħadd kien għajjien mejjet, morna lura f’kamartnawaraċ-ċena.

Il-Ħamis morna fil-Katakombi ta’ San Sebastiano,fejn l-Arċipriet qaddsilna quddiesa. Wara kellna tourinteressantital-katakombifejnhemmiktarminn150,000nisranimidfunin.Wara qbadna l-metro u l-bus u tlaqnagħall-Bażilika ta’ SanPaolo Fuori leMura, fejn hemm il-qabar ta’ SanPawl.Matul il-vjaġġ ta’madwarnofsiegħagħamlet maltempata qawwija bir-ragħad fuq Ruma lifortunatament waqfet malli wasalna fid-destinazzjonitagħna.Dinil-Bażilikahienormi(150m(490pied)tul,80m(260pied)wiesgħa,u73m(240pied)għolja).Kienetinqerdetkważigħalkolloxb’narfis-sena1823,iżdareġgħetinbnietsas-sena1840.Wara,mornafil-ħabsta’Mamertinufejn jingħad li kien inżamm San Pietru qabel ingħatal-martirju,FontanadiTrevi(libħalissatinsabżarmataublailmaminħabbaxogħolta’restawr),ul-inħawital-madwar.Mornawkollħdejnil-Kolossewtardfilgħaxija.

Sebaħ il-Ġimgħa, 12 ta’ Settembru, l-aħħar jum ta’ ġiritagħna, u qbadna coach privata li wasslitna Cascia, fir-

reġjuntal-Puglia,litinsabmadwar190km’ilbogħodminnRuma.Domnaqribtlietsigħatbiexwasalna,ugħaddejnaminn pajsaġġi meraviljużi, b’muntanji, siġar, nixxigħat uxmajjar u ħdura kull fejn tħares. Iltqajnama’ kull tip ta’temp.Bdejnabil-bnazzi,limadamxmassaħħabaktarmaqrobna lejn Cascia. Fil-vjaġġ lura lejn Ruma ltqajnama’ċparuxitaqliel.WaralidornaCascia,smajnal-quddiesata’ nofsinhar, bl-Arċipriet jikkonċelebra. Wara brejk,mornafil-villaġġżgħirta’RoccaporenafejntwieldetSantaRita. Rajna tliet trakkijiet kbar tar-RAI fil-knisja żgħirat’hemmhekk.Saqsejniehomx’ġabhomhemm,uqalulnalikienuqedjarmawbiexjittrasmettul-quddiesatal-Ħaddta’waradirettfuqRAIUNO.Waraċ-ċenafit-8pm,ħriġnaftittal-aħħarindurumadwariż-żonatal-lukandatagħna.

L-għada qbadna t-titjira tal-AirMalta KM 613 lura lejnMalta fejnwasalnaftitwaranofsinhar.Kolloxma’ kolloxkienetġita/pellegrinaġġeċċellentifejnkulħaddħapjaċir,minkejja li l-Arċipriet ħaqarna mhux ħażin b’kilometrita’mixi kuljum! Jekk tiġi organizzata ġita oħra bħal din,nissuġġerilkom li ma titilfuhiex. Tajjeb ngħidu li nofs il-gruppkellul-KartaAnzjanufelaħgħalħafnamixi,ualluram’għandekx għax taqta’ qalbek. L-Italja hu pajjiż sabiħħafna,ulijkolloktourleaderbħall-Arċipriethulussu.


32

MARZU '15

50


XI VITIEN TAL-ILMA FIN-NADUR

L-ilma huwa importanti ħafna f’ħajjitna. Irriduhpartikularment għax-xorb u għall-ħasil; u fuqskalaikbar,għat-tisqijatal-għelieqi,uiktarriċenti,f’ħafna mill-industrija. Kemm huwa importanti

l-ilma jidher mill-fatt li ċ-ċivilizzazzjonijiet bikrija kollhabdewmadwar xmajjar: dik Eġizzjanamadwar in-Nil; tal-Mesopotamjamadwar it-Tigri u Ewfrat; Indjanamadwarl-Indus,uċ-Ċiniżamadwaril-HuangHe.Fil-Bibbjanaqraw(Ġenesi 2, 10-14) li fil-Ġnien tal-Eden kien hemm ukollxmara.1

Darif’pajjiżnal-ilmagħax-xorb(tan-niesuannimali)uħasilkiendak tax-xita li jinġabarfil-bjarmill-bjut, jew imtella’minn spejjer fondi. Kważi kull razzett kellu dawn. Metambagħad in-nies bdew jinġabru fi djar qrib xulxin biexjiffurmawraħaldanmabaqaxdaqshekkpossibbli.

Kien għalhekk li l-Gvern Ingliż (l-Ingliżi daħlu hawn fil-1800) kien beda jaħseb għall-provista tal-ilma għall-qadi tal-poplu. Fil-1896 ġie ppublikat studju ta’ OsbertChadwickdwaril-Gozo Water Supply. Fil-1904ġewivvutati2550liragħall-binita’ġibjuntal-ilmafin-Nadur2,kifukollgħall-komunikazzjonijiet mal-pompa tal-Imġarr u dik ta’Mġarrix-Xini.L-ewwelpajpijietuvitiental-ilmafin-Nadurtpoġġewukollf’daniż-żmien.Sal-1921l-ilmawasalsaSanBlas.

Dawn il-vitien tal-ilma kienu jitwaħħlu aktarx f’postijietċentrali biex ikunu iktar milħuqa u kienu ta’ foromdifferenti:xiwħudkienusempliċimentvit imwaħħalma’ġebla wieqfa għolja xi metru li trid titbaxxa biex tużah,waqtlioħrajnkienuiktarkomdigħaxkellhomfejntpoġġi l-buqar, barmil, qannata, eċċ., f’għoli ta’ madwar il-qagħad.Xiftitkellhomukollħawtgħaxxorbtal-bhejjem.Dawnil-vitienkienub’xejngħalkemmis-servizzmakienxdaqshekkregularigħax l-ilmaspisskienjinqata’.Biexmajkunxhemmħela,għal xi żmienkienhemmraġel li kienimqabbadbiexbil-lejljagħlaqhom.

Dr Coronato Grech

sena ilumadwar

Dawnil-vitiental-ilmakienumfittxasew.Barral-ilmagħax-xorb,xinisatad-darkienujiġuwkollbiexjonfduil-ħwejjeġ u sintendi joqogħdu jpaċpċu daqsxejn fuq dak kollu lijkun għaddej3. Il-vit kien qisu ċentru ta’ komunikazzjoniu d-dawra għall-ilma spiss kienet soċjalment pjaċevoli,(għalkemminevitabilmentġielinqala’xiġliedukoll,umill-inqasżewġkażijietspiċċawgħandil-pulizija).

Intantfostil-vitiental-ilmalikienhawnfin-Nadurmadwar50senailukonnansibu:

Fil-Pjazza:millijidher,ub’daqsxejnsorpriża,makienxhemm vit fil-Pjazza, għalkemm fil-qrib kien hemmwieħedfil-bidutas-sqaqtal-Lolama’ta’Bozzix-xiħ,uieħorfiTriqta’Sajdfejntal-Komu.Biswitl-għassatal-pulizijakienhemmħawttal-ilma4.

Fil-Pjazzetta Dun Martin fejn tal-Wejs kien hemmspiera.

Fi Triq Diċembru Tlettaxfejntal-Ġabe.

Fi Triq Ta’ Grunjufejnta’Fonzu.

Fi Triq il-Buskettfejntax-Xaqra.

Fi Triq Xjuf ir-Riħfejntal-Gadraj.

Fi Triq San Blaswieħed fejn ta’Sansidoru,uwieħedfejnta’Żemek.

Fi Triq il-Qortinfejntal-Gażaman.

Fi Triq it-Tiġrija kien hemmwieħed fejn tal-Lagloga,Garnaġġa,uieħorfejnl-iskola.

LUMINARIAMARZU '15

33


Ingilterra: AlbertMuscat:€10.

Amerika: N.N.:€50;LoretouMariaPace:€10;JoeuRitaMifsud:€10.

NIRRINGRAZZJAW LIL:MarċelHaberuCharlesButtigieg(Kanada);RubenSaiduFrankBorg-TheMalteseCenter,Astoria,(Amerika);TheAustralian-NadurAssociationul-Helpers(Melbourne),MarijaXerri(Sydney)Awstralja,liqassmul-ħarġaNru.118tal-‘Luminaria’,Diċembru2014.

Canada:MarcelHaber:€20.

Lokali:Dr.RaymondXerri:€15

Awstralja:JoeGrech:$50.FrankGalea:$20.JosephMuscat:$20.PeterPaulAttard:$25.SalvinaMuscat:$15.JoeGrima:$20.

Kien hemmukoll iċ-ċelebri Bir tat-Tamburlin, fejn fl-Imnarja kienu jispiċċaw it-tiġrijiet tal-bhejjem, kiftfakkarnat-taqbila:

Mhux illejla trid tarani,Lanqas għada bħal dal-ħin,Trid tarani nhar l-Imnarja,

Fuq il-Bir tat-Tamburlin.

Fi Triq ir-Ramla,fejnillumhemmir-ristorantAlmaruieħoriktar’lisfelkienfejntaċ-Ċanak.

Fi Triq Għajn Qasab,fejntas-Sultan.

Fi Triq tad-Duru,fejntal-Bajżi.

Fi Triq Ta’ Ħida,fejnta’Ċirill.

Fi Triq il-Knisja,fejnta’Ciniufejntal-Kapriċċ.

Fi Triq il-Madonna ta’ Lourdes,fejntal-Piku.

Fi Triq Xandriku,fejntal-Arċipriet.

Mad-dħul,kważiuniversali,tal-vitital-ilmafid-djar,dawnil-vitiental-ilmatat-toroqmakienxbaqa’bżonnhom.Ftitftit ingħalqu. U magħhom ingħalaq ukoll kapitlu ieħorżgħirtal-ħajjaruralital-passatriċenti.Ħasralimatħalliexxiwieħedtifkira, għalkemmqattmhu tardbiex il-Kunsilljagħmelreplikata’wieħed!

Ħajr. Lil Toni u Roża Grech, il-ġenituri tal-awtur, għal xitagħriflideherf’danl-artiklu.

1 Din ix-xmara m’għandhiex isem imma hemm miktub li kienettinqasamf’erba’rjuslikienjisimhomPison,Gihon,TigriuEwfrat.Inċidentalment, fl-Iżlam, reliġjon li oriġinat fl-inħawi niexfa tal-Lvant Nofshani, il-ġenna hija ripetutament deskritta bħala postmimliilma,għadajjar,xmajjar,funtaniudellfrisk.

2 Lispiċċajesa’251,000gallun.3 Kienhemmminjieħus-sapunujinħaselukoll!4 Li kien għall-klieb ta’ min jassumi. Milli jidher dari kien hawn

ammont enormi ta’ klieb iduru. Pereżempju f’rapportminnhomtal-pulizijansibulibejnis-snin1903u1908,f’Maltauf’Għawdexil-pulizijaqatlu14,756kelb.

J & J Pet & Plant ShopAll kind of supplements for birds,

cat and dog food, plants, flower arrangement, pets etc.

Racecourse Str., Tel: 2155 9669Nadur, Gozo. Mob: 7905 1043

Ray’s CaTERiNg sERviCECaterer for all occasionsContact: Mr. Ray Vella

“Dawn”Guzè Ellul Mercer Street,Nadur, NDR 104 - Gozo. Tel/Fax: 2155 3543

G.P.FAgiusDeSoldanisStreet,NadurTel:27014491•Mob:99440040

Tie˙u lejn darek iΩjed, iΩda tonfoq inqas.

40, Ta’ Said Street, Nadur, Gozo. Tel/Fax: 2155 8232e-mail: [email protected]

Jawguraw il-festa t-tajba lin-Nadurin kollha

Carmel Mifsud (Il-Pajpoj)

G˙al xog˙ol ta’ bini, ta˙mil, excavations, konkos,

kiri ta’ crane u kumpressur.Flats u Garaxxijiet g˙all-bejg˙

18, Triq San Ìakbu, Nadur. Tel: 21562980 • Mobile: 99422173

34

MARZU '15

Cadillac Garage Joe Camilleri Panel Beating

Spray PaintingRust Treatment

Colour MatchingCar Bench

Chassis Alignment

ANTHONY’S FURNITUREG˙al kull xorta ta’ xog˙ol fl-injam

Jawgura l-festa t-tajba lin-Nadurin kollha.“Mater Dolorosa”

Phone: 2155 2251 Triq Ta’ Grunju,Mobile: 9944 6107 Nadur, G˙awdex

VOgUEta’

Pjazza San Pietru u San Pawl,Nadur

Jawgura l-festa t-tajba lin-Nadurin kollha.

N.B. Qortin Str., Tel: 2155 1640, 2156 1021Nadur, Gozo. Mob: 9984 7071

CHARLES CAMILLERI & CO. LTD.Flat 19/20, NADUR HEIGHTS,

Our Lady of Fatima Street, Nadur - Gozo.

Plots g˙all-bejg˙: fil-Munxar, San Lawrenz, u fit-Triq tal-G˙ajnFlats g˙all-bejg˙: F’Marsalforn, Nadur, Triq tal-G˙ajn u San Lawrenz.Djar u Bungalows fin-Nadur u Triq tal-G˙ajnGarages fin-Nadur, Marsalforn, San Lawrenz u fit-Triq tal-G˙ajnG˙al kull tag˙rif, irrikorru fl-indirizz ta’ hawn fuq jewçemplu: 2155 6895

ITALJA - AWSTIJA24 - 31 ta’ Lulju

Milano-Desenzano-TorinoLago di Garda-DolomitiCinque Terre-Innsbruck

NuΩaw Hotel wa˙da fiç-çentru ta’ DesenzanoBreakfasts Buffet u Çeni

bix-xorb inkluΩ

Programmi: KDM TRAVEL, It-Tokk - VictoriaOrganiΩΩatur u Tour Leader: Paul M. Cassar,

60 Triq Vajrin©a, Victoria. Tel: 21551004 - 79021033

Email: [email protected]

ITALJA ÇENTRALI21 t’Awissu -

4 ta’ Settembru

Ruma-San Giov. Rotondo(P.Pio)Assisi- Pietrelcina-Lanciano

NuΩaw 2 hotels fiç-çentru ta’ Ruma u S.G.RotondoBreakfasts Buffet u Çeni

bix-xorb inkluΩ

AndriaCafetteria & Bar

Pjazza San Pietru

uSan Pawl,

Nadur.

Simply spoiltfor choice

PETER’S Butcher shopFor the fi nest cuts of local and foreign beef, pork and lamb.

A wide selection of unique homemade meat products such as kebabs, various burgers, marinated meat, bragioli, meat balls, juicy roasts and more... Specializing in Sausages varying from Maltese, spicy, BBQ, smoked cheesy, sweet and many more....

OPENING HOURS: Mornings: Tuesday to Saturday from 6.30 - 12.00Afternoons: Wednesday & Friday from 4.00 - 7.00 pm

Free Delivery

NOW OPEN IN NADUR

TEL: 2785 5051 / 7905 5051

Sizzling Grillat Nadur Feast

AndriaCafetteria & Bar

Pjazza San Pietru

uSan Pawl,

Nadur.

Simply spoiltfor choice

PETER’S Butcher shopFor the fi nest cuts of local and foreign beef, pork and lamb.

A wide selection of unique homemade meat products such as kebabs, various burgers, marinated meat, bragioli, meat balls, juicy roasts and more... Specializing in Sausages varying from Maltese, spicy, BBQ, smoked cheesy, sweet and many more....

OPENING HOURS: Mornings: Tuesday to Saturday from 6.30 - 12.00Afternoons: Wednesday & Friday from 4.00 - 7.00 pm

Free Delivery

NOW OPEN IN NADUR

TEL: 2785 5051 / 7905 5051

Sizzling Grillat Nadur Feast

LUMINARIAMARZU '15

35

Medja tal-ammont ta’ xita liniżletfil-GżejjerMaltinbejn l-1 ta’Settembru,2014, sat-28 ta’Frar,2015:484.9mm(19.09pulzieri).Danifisserlifin-Nadurniżlet43.5mm(1.71pulzieri)inqasxitamilliniżletbħalamedjafil-GżejjerMaltin.

Ammontta’xitaliniżletfin-Nadursal-istessżmiensenailu(i.e.sat-28ta’Frar,2014):381.0mm(15.00-ilpulzier).Jiġifieri,fin-Nadurdinis-senagħamlet60.4mm(2.38pulzieri)iktarxitamilligħamletsenailu.

Noti:

• F’dawn l-aħħar tliet xhurkellna temp li tanaammont sostanzjali ta’ xita, speċjalmentFrar, li tana131mmta’ xita.Sal-Miliedl-ammontta’xitaliniżletkienferminqasmin-normaluħafnakienuqedjibżgħulikienetsetkunsenaoħraxotta–it-tieletwaħdakonsekuttiva–iżdaissajidherligħalkemmgħadnataħtin-normalbħalaxita,hemmċanslinilħqul-medjanormalita’xitafil-GżejjerMaltin(madwar550mmjew21.65pulzieri)satmieml-istaġuntax-xita.

• It-temperaturimedjikienubejnwieħeduieħorfil-meddanormali,bissl-aħħarjumejntal-2014ul-ewweljumejntal-2015,kellnatemperaturibaxxiħafna.L-ogħlatemperaturafl-aħħartas-senakienetbissta’5.6oC,udankienrekordassolutta’ksieħfir-rigwardta’kwalunkwexahar.Nharl-ewweltas-sena,għall-ħabtatas-7amkellnatemperaturata’2.4oC,likienetbiss0.2oCiżjedmill-inqastemperaturarekordta’kwalunkwexaharfin-Nadur.F’dawnl-4ijiemniżelukollkwantitàkbirata’silġf’xinħawif’Għawdex,speċjalmentlejnix-Xagħraur-Rabat.

• Fis-6ta’Novembrufformauruganżgħirfuqil-MediterranĊentrali,uċ-ċentrutiegħugħaddaeżattminnfuqna.Danġabirjieħqawwijata’aktarminn100km/hf’xipostijietutqaċċtudiversisiġar.Il-pressjoniatmosferikaniżletf’livellbaxxħafnalirarinarawh:985.9hPa.Ċiklunżgħirieħorgħaddaeżattminnfuqnawkollfis-26ta’Frar,iżdar-riħmatantxkienqawwibilli l-pressjonifiċ-ċentrutiegħumakinitxbaxxaħafna.Kullmaġabkienjumimsaħħabubix-xitakważi l-ħinkollu.

Dan huwa l-ammont ta’ xita f’millimetri li tkejlet fin-Nadur mill-1 ta’ Diċembru, 2014, sat-28 ta’ Frar, 2015

Joe Meilak–01/03/2015NadurWeatherObservatoryWebsite:http://www.gozoweather.com

e-mail: [email protected]

JANNAR 2015 Total mill-1/9/20141 31.8 265.822 4.6 270.423 10.2 280.6 24 7.6 288.225 1.2 289.426 10.2 299.627 6.2 305.828 4.2 310.030 0.4 310.4mm(12.22 pulzieri)

TOTAL: 76.4 mm (3.01 pulzieri)

DIĊEMBRU 2014 Total mill-1/9/20142 0.8 106.23 7.6 113.8 7 3.6 117.48 0.2 117.69 2.0 119.610 45.8 165.411 0.2 165.617 1.4 167.018 9.0 176.026 1.6 177.627 0.2 177.828 1.0 178.829 4.4 183.230 49.2 232.431 1.6 234.0mm(9.21 pulzieri)TOTAL: 128.6 mm (5.06 pulzieri)

FRAR 2015 Total mill-1/9/20142 1.6 312.05 0.4 312.46 0.6 313.0 8 6.0 319.09 1.6 320.612 0.2 320.814 5.0 325.815 0.4 326.217 20.8 347.018 53.6 400.6

21 6.6 407.222 0.4 407.623 9.6 417.224 2.6 419.825 2.2 422.026 18.2 440.227 0.6 440.828 0.6 441.4mm(17.88 pulzieri)TOTAL: 131.0 mm (5.16 pulzieri)

MARZU '15

36

JANN

ARFR

ARM

ARZU

APRI

LM

EJJU

ĠUNJ

ULU

LJU

AWW

ISSU

SETT

EMBR

UOT

TUBR

UNO

VEM

BRU

DIĊE

MBR

U

L-A

KTA

R JU

M S

ĦU

NJU

M19

1818

2126

1620

2821

156

1

℃17

.919

.318

.425

.827

.729

.230

.931

.032

.727

.824

.422

.3

L-A

KTA

R JU

M K

IESA

ĦJU

M21

272

1718

211

/ 12

928

3126

31

℃13

.112

.711

.814

.416

.819

.923

.626

.323

.419

.317

.95.

6

L-A

KTA

R LE

JL S

ĦU

NJU

M18

/ 19

1931

2227

2527

1422

1530

1

℃14

.814

.813

.216

.017

.922

.523

.324

.724

.722

.920

.918

.4

L-A

KTA

R LE

JL K

IESA

ĦJU

M25

11 /

125

183

113

228

247

31

℃7.

99.

96.

99.

812

.916

.120

.020

.920

.315

.713

.83.

8

MED

JA TA

L-G

ĦO

LATE

MPE

RATU

RA℃

15.2

115

.33

14.7

717

.87

20.1

725

.61

27.1

328

.52

26.9

623

.53

20.4

415

.86

MED

JA TA

L-IN

QA

STE

MPE

RATU

RA℃

11.4

811

.61

11.0

513

.33

15.4

619

.76

21.4

022

.87

22.4

819

.47

17.0

512

.76

TEM

PERA

TURA

MED

JAM

ATU

L IX

-XA

HA

R℃

13.5

213

.47

12.9

115

.60

17.8

222

.69

24.2

225

.65

24.7

221

.50

18.7

514

.31

NU

MRU

TA’ J

IEM

BIX

-XIT

A*(

li fih

om tk

ejle

t ix-

xita

)12

96

44

20

02

86

15

NU

MRU

TA’ J

IEM

BIR

-RAG

ĦA

D1

01

21

00

00

84

6

L-A

KTA

R JU

M B

IX-X

ITA

JUM

61

513

241

----

----

23

730

mm

14.4

36.4

13.8

2.4

2.0

1.8

----

----

1.6

24.6

30.2

49.2

XITA

MAT

UL

IX-X

AH

AR

mm

43.0

56.2

36.6

8.5

5.6

2.2

TRAĊ

ĊA0.

01.

858

.245

.412

8.6

NU

MRU

TA’ J

IEM

LI F

IHO

MIX

-XEM

X M

A D

EHRI

TX0

20

00

00

00

01

2

NU

MRU

TA’ S

IGĦ

AT

TA’ X

EMX

MAT

UL

IX-X

AH

AR

191.

6022

1.1

229.

429

4.0

328.

839

9.3

427.

140

4.4

277.

728

5.1

192.

219

1.3

MED

JA TA

’ SIG

ĦAT

BIX

-XEM

X KU

LJU

M6.

187.

907.

409.

8012

.35

13.3

113

.78

13.0

511

.11

9.20

6.41

6.17

* Ji

em l

i fih

om g

ħam

let

xita

TRA

ĊĊA

(in

qas

min

n m

m)

m’h

umie

x in

kluż

i. TO

TAL

TA’ X

ITA

MAT

UL

IS-S

ENA

201

4: 3

86.0

mm

(15

.20

pulz

ieri)

J

OE

MEI

LAK

01

/01/

2015

IT-T

EMP

FIN

NA

DU

R M

ATU

L IS

-SEN

A 2

014

KWADRU TA’ SAN FRANĠISK DE PAOLAIl-kwadru jirrappreżenta lil San Franġisk ta’ Paola. Huwa ta’ valur artistiku. Dan il-kwadru ġie restawrat minn Fr. Charles Vella u ‘l quddiem se jitqiegħed fis-sagristija tal-knisja.

San Franġisk de Poala (1416-1507) twieled f’Cosenza u kien għamel żmien jgħix ta’ eremita f’għar fil-propjeta tal-familja tiegħu. Maż-żmien ingħaqdu persuni oħrajn miegħu u waqqaf familja reliġjuża li kellhom il-kariżma li jgħixu fl-umiltà u s-sempliċità. Ftit mumenti qabel miet Franġisku talab li tinqralu l-ġrajja tal-passjoni ta’ Kristu skont San Ġwann.

LUMINARIA - Basilica of St. Peter & St. Paul in Nadur, …€™temp mill-isbaħ, għal dil-mixja...

Documents

Transcript of LUMINARIA - Basilica of St. Peter & St. Paul in Nadur, …€™temp mill-isbaħ, għal dil-mixja...