LIBERALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO A NIERÓWNO ŚCI … · 2015-12-23 · Liberalizacja systemu...
Transcript of LIBERALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO A NIERÓWNO ŚCI … · 2015-12-23 · Liberalizacja systemu...
Janina Bolejko
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
LIBERALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO A NIERÓWNOŚCI DOCHODOWE I STABILNOŚĆ MAKROEKONOMICZNA W KRAJACH WYSOKO ROZWINIĘTYCH Wprowadzenie
Od czasów Jean-Baptiste Say’a1 często przejawianym sposobem rozumo-wania jest myślenie o gospodarce jako systemie samoregulującym się i z zasady zawsze dążącym do optymalnej konfiguracji. W konsekwencji, gospodarki nie powinno się ograniczać żadnymi prawami, a maksymalna liberalizacja systemu gospodarczego powinna prowadzić do najkorzystniejszych warunków rozwoju. Jak zauważa jednak Matysiak2, należy rozróżnić prawa natury, niezmienne i pewne, od praw ekonomii. Nawet w przypadku prawa Say’a muszą zaistnieć pewne dodatkowe warunki, aby było ono spełnione.
W niniejszym artykule przeanalizowane zostanie, jak kraje o różnym stop-niu liberalizacji systemu gospodarczego i nierówności społecznych mają stabilną pod względem makroekonomicznym gospodarkę. Z jednej strony można by spodziewać się, że im bardziej liberalna gospodarka, tym łatwiej będzie samore-gulowała się, a zatem będzie bardziej stabilna. Z drugiej strony, na przełomie ostatnich dziesięcioleci zauważalne jest zjawisko wzrostu nierówności, które jest tym bardziej widoczne, im bardziej liberalny jest system gospodarczy.
1 J.B. Say, Traktat o ekonomii politycznej, PWN, Warszawa 1960, s. 212-213. 2 A. Matysiak, Stałe ekonomiczne, s. 11, [w:] Systemy gospodarcze i ich ewolucja. Aspekty makro-
i mezoekonomiczne, (red.) J. Czech-Rogosz, S. Swadźba, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekono-micznego w Katowicach, Katowice 2013.
Liberalizacja systemu gospodarczego…
23
S. Lansley w The Cost of Inequality3 argumentuje, że nierówności społecz-ne i dochodowe prowadzą do zubożenia społeczeństwa oraz zmniejszenia popy-tu na produkty masowej produkcji, co z kolei negatywnie wpływa na samą go-spodarkę. J. Stiglitz w The Price of Inequality4 argumentuje, że nierówności społeczne pozbawiają dany kraj jego kapitału społecznego, bez którego stabilny i długotrwały rozwój gospodarczy jest niemożliwy. J. Galbraith w Inequality and Instability5 stwierdza, iż nierówności destabilizują system gospodarczy i przy-czyniają się do kryzysów gospodarczych. W niniejszym artykule stawiamy hipo-tezę, iż poziom liberalizacji systemu gospodarczego jest silnie powiązany z po-ziomem nierówności dochodowych, nierówności dochodowe zaś są silnie powiązane z poziomem stabilności makroekonomicznej.
Poniżej zostanie przeprowadzona analiza, której celem będzie udowodnie-nie powyższej hipotezy.
1. Metody badawcze
Celem artykułu jest prześledzenie zależności między systemem gospodar-czym, poziomem nierówności, a stabilnością makroekonomiczną. W tym celu poszczególne kraje zostaną poddane analizie poziomu liberalizacji systemu go-spodarczego, poziomu nierówności dochodowych oraz rozwoju i stabilności makroekonomicznej. Analiza zostanie przeprowadzona na podstawie szczegó-łowych wyliczeń i badań korelacji między analizowanymi wskaźnikami.
1.1. Opis badanych krajów
Analiza przedstawiona w niniejszym artykule dotyczy krajów wysoko roz-winiętych o różnym poziomie liberalizacji systemu gospodarczego. Wybrane kraje muszą spełniać dwa następujące warunki: 1. Cechować się bardzo wysokim stopniem rozwoju gospodarczego.
Badane kraje muszą być bardzo wysoko rozwinięte, aby wyeliminować wszelki wpływ drugorzędnych czynników. W innym przypadku przemiany go-spodarcze mogą prowadzić do wystąpienia szeregu zjawisk, co z kolei mogłoby mieć wpływ na przeprowadzoną analizę i fałszować jej główne wnioski. Kraje 3 S. Lanslay, The Cost of Inequality, Gibson Square, London 2012. 4 J. Stiglitz, The Price of Inequality: How Today's Divided Society Endangers Our Future,
W.W. Norton & Company, New York 2012. 5 J. Galbraith, Inequality and Instability: A Study of the World Economy Just Before the Great
Crisis, Oxford University Press, Oxford 2012.
2
wtHPn2
mśNnnt
WNHPww
1
ncWok
6
7
24
wystośćHDPozneg2. U
mi ści Nienia nomtycz
WieNorHDPozw trw ty
1.2.
noścji Wspoznkore
6 w7 H
sokć W
DI >ziomgo roUdo
Awskdoc
estetczy
miczzący
Poelkarwe
DI7, ziomranych
. Ko
Jeci mPe
półnaczelac
www.HDI d
ko roWsk> 0,mu odz
ostępAnal
kaźchoty ny Siznyychowya Bregiawc
mu zyc
h ba
ore
ednąmięarsoczy
za zcji P
wefodla P
ozwkaźn8, oTrz
zajuępniliza źnikdownie ing
ych,h poyżsryta
a, Fiąż Trzcji Padan
lacj
ą z ędzyona
ynnizupePea
forumPols
wininikaorazzeciu inniać p
bękamwycwszapu, lecozioze ania
Finlwe
zeciPozniac
ja P
najy dwa. Oik tełnąarso
m.orski n
iętea Rz zaiegonowpełnędzimi mch. zys
ur, gcz bomudw
a, Iandedłuiegoziomch b
Pea
jczęwieOkrten ją koona
rg na 20
e bęRozwalico, tzwacne die smakBar
stkiegdzbardu ni
wa krlan
dia. ug o, lemu będz
arso
ęściemareśljestorelzde
013
ędą wojczanzn.
cje. danię o
kroerdzoe kr
zie idzoierókrytndia
PoŚwecz Druzie
ona
iej sa zma ot mlacjefin
r. w
klaju Sne skra
ne sopieekono wrajeistno ogównteria, Folskiatojes
ugiuw
a
stosmienon
miarąję, 0niow
wyno
asyfSposą pajów
tatyeraćnom
ważne spniejegrannościa sFranka, owest klego
wzgl
sownnystoą ko0 brwan
osi 0
J
fikoołecprzew, k
ystyć namiczne jpełne baniczci spspełncjapom
egolasy
o dolędn
wanymi opieorelrak
ny j
0,834
Jan
owaczneez któr
yczna stznyjestniająardzzonypołłniaa, Nmim Foyfiko Pnion
ychX i
eń lacj
k koest
4, co
ina
ane egoŚwryc
ne itatyymit zatą tezo dy luecza 12Niemmo orumkowozina t
h wi Y jzalji i
orelanas
o ozn
Bol
jako (a
wiatoh g
i inysty a wtemen wdobub wzno-2 kmcyiż
m Ewanaomtakż
stajesteżnprzacjistęp
nacz
lejk
ko tangowegosp
formycznwsk
m, abwymbry wrę-dokrajy, Wma
Ekoa ja
mu Tże i
atyst za
nośczyjmi, zapują
za b
o
te, k. He Fopod
macnyckaźby mmógdosęcz choów
Włoa obonomako Trzei Po
stycastoci mmujeaś −ącym
ardz
którHumoru
dark
cje h pźnikmieg − stępzer
odoww: Kochybecmickra
ecieolsk
ce mosowmięe w−1 am w
zo w
re mman um ki n
maporókameć pprz
p dorowwy
Kany, Hcnieczneaj negoka.
metowanędzy
wartantywzo
wyso
majDe
Ekoapę
akroówn
mi dpełnzyko w
wy dch.
nadaHolae baego
nale. D
od nie wy btoścykoorem
oko r
ją beveonoędza
oekonanidotyny zkładwskadost
a, Sandardzo nieżąc
Dla p
do wspbadci odorelm:
rozw
bardelopomiane
onoiach
yczązest
demaźntęp
Standia, zo e n
cy dpor
wypółc
danyd −ację
winię
dzo pmeczn
e są
omih mącymtaw
m monikó
do
ny Dawy
naledo grów
yznaczyymi−1 dę. W
ęty k
wyent ne6 ą po
icznmiędmi
w tycoże
ów msta
Zjeaniaysokży
grupnan
aczeynnii zmdo 1Wsp
kraj
ysokInddo
oprz
ne. dzyniech d bymakatys
ednoa, Szką wdo py bnia j
eniaika mie1, gpółc
.
ką wdex)kra
zez
y róerówdan
yć Jkrostyk
oczzwewarkra
będjed
a zakor
ennydziczyn
war), tjajówróż
żnywnonychapoeko
k do
zoneecjartośajówdącednak
ależrelayme +nni
r-tj. w ż-
y-o-h. o-o-o-
e, a, ść w ej k,
ż-a-
mi. +1 ik
snsnd−−−−−
cdw
1
Gww
ggs
s
8
9
1
skonegszennośdla − b− s− u− s− b
czodziewie
1.3.
Ginwłowyr
gdzgo),spo
staw
8 J.
G9 C
doC76
10 TSt
Drelo
gatyniemci mwabardsłabumisilnbard
Awye welko
. Ws
Nniegoskiraża
zie y, a dar
Prwia
Ev
GroveC. Gi
ologC. Gi
69-7. Patatys
odaowa
ywnm wmięartośdzoba ziark
na zdzo
Analm e
więcości
spó
Najcgo. iegoa si
yi t t
rstwrzykrys
ans,e 19ini, gica ini, C789. anekstyka
atniany
ną kwarędzyści o słazalekowzaleo silliza elem babę
ółcz
zęśJes
o deę w
o wto ś
w dokłads. 1
, Str996. Varistat
Con
k, Ubka sp
ie wy jeskorertośy babezabaeżnowanżnolna ko
menardzdą m
zyn
ciejst oemo
wzor
wartred
omodow.
raigh
iabitistic
ncen
Ubóstpołec
wartst zelacjci dadazwza lubość
na zaość zalrelantemzo cmie
nnik
j uon kograrem
tośćdniaowywe w
htfor
lità ca (trati
two czna
toścze wcję, druganymzglęb ni
ależ
leżnacjim nczęserzo
k Gi
żywklasafa
m10:
ć i-a waychwar
rwa
e m(Ed. ion
i nia – d
Lib
ci owzro
tj. wgiejmi ędnyieis
żno
nośći mininisto pone
inie
wansyci st
G(y
-tej arto
h). rtoś
ard S
mutabPiz
and
ierówdoko
bera
oznaostewzrj zmzmych
stotn
ość
ć iędziejszpojko
ego
ną mcznątaty
y) =
obość
ści
Stati
bilitzetti d Dep
wnoonan
aliza
aczaem rostmie
mienh mna z
zy bzegawrela
o
miaą mysty
= 1
serwws
wsp
istics
tà, CE,
pend
ości:nia, s
acja
ają drut jed
ennennymamyzale
badgo aiał acje
arą miaryka
−
waczys
pół
s fo
CuppSalvdenc
: Dyszan
n
sys
wsugiedneej (mi. y neżno
danyartysię
e m
nierą rCo
cji stkic
czy
r th
pini,vemcy R
ylemnse, p
1n2 −
stem
półej zej zm(Y). W astęość
ymiykuł
w międ
erówrozkrrad
(npch o
ynni
he Be
, Bomini Ratio
maty pers
1 − y
mu g
łzalmiemieEvzalępuć
i zjału. dal
dzy
wnokładdo G
[Σ
p. dobs
ika
ehav
oloniT.).
os, “
pomspek
gosp
eżnennennvansleżn
ując
awiWslszebad
ościdu Gin
(2(
dochserw
Gi
vior
ia 1Ro
“Riv
miarktywy
pod
nośćnej (nej (s ponośce o
00000
iskaspółej czdany
i dodoc
nieg
(n −
hódwacj
inie
ral S
912ome:vista
ru, swy, B
darcz
ć, tj(Y).(X) odaci ozna
0,0 <0,2 <0,4 <0,6 <0,8 <amiłczyzęścym
ochchogo9
− i)
d i-tcji y
ego
Scien
. Prz: Libdi P
s. 12BWS
zeg
j. w. Ujsko
aje kod wacze< |r< |r< |r< |r< |ri i wynnci a
mi zj
hodoodóww 1
+ 1
tegoyi (n
dla
nces
zedrbrerPolit
2 [wS, t.
o…
wzrojemorelkrywareniar| < r| < r| < r| < r| < wspnik artyaw
owyw, 191
1)yi]
o gonp.
a ba
s, Br
rukoria Etica
w:] K57,
ost jmne low
yterirtośa8:0,10,30,50,71.
półckor
ykułiska
ychzap2 r.
]
ospprz
adan
rook
owanEred
Eco
K. JGUS
jednwa
wanyia nści w
9,9,
59,79,
czynrelału i ami
h jeprop. W
podazeci
nyc
ks/C
ne wdi Vionom
JakóS, W
nej artoy jena swsp
nnikacji
za i.
st wpon
Wska
arstiętn
ch k
Cole
w Mirgilmica
óbik,Wars
zmości est zstoppółc
kamPepo
wspnowaźni
twany d
kraj
Pub
Memolio Va” 19
, A. zaw
mienozn
z popieńczy
mi jarsomo
półcwaną
ik G
a dodoch
jów
b Co
orie Vesc997
Kuwa 20
nnejnacomnń zaynni
est ona
ocą j
czyną pGin
omohód
w pr
o, Pa
di mchi 1, Vo
ula (008.
2
j (Xczajniejależika
klua bęjeg
nniprzenieg
owed go
rzed
acifi
meto1955
ol. 87
(red..
25
X) ją j-ż-r
u-ę-go
ik ez go
e-o-
d-
fic
o-5; 7,
),
2
R
Ź
1
cjsn
sswwamndz
1
26
Rys.
Źród
1.4.
czyjest się nies
sujestww swspa tamanniezdzoza p
11 S
roSz
. 1. Wś
dło: (
. Po
Isch1
pobarsien
Wemya wpra
pierakżenifezna
onycpom
. Swopejszcze
Warśred
Opra(http
ozio
tnie1. J
oziordzoniu W ny inw spawarająe reestacznch d
moc
wadźskiejeciń
rtośćdnią
acowp://st
om
eje Jednom lo wdo
ninienne praw
ach ącycegulacją nie do tą li
źba, ej, [wskie
ć wsna l
wanieats.o
libe
winymlibe
wieleróżejsz
powy sys
ch nlacją jes
odmtej piber
Lib
w:] ego,
spółclata
e woecd.
era
ielem zerale czżnyczymodej
gostemnajuji ryst romieporraliz
eralPolSzc
czyn200
własn.org)
aliza
e spz mizaczynch c
m arjści
ospomu puboynkozbennery; pzacj
lizmityka
czeci
nnik1-20
ne n).
acji
posożlcji
nnikcechrtykie dodarpod
oższku pudoe ppozji w
m i op
a Uin 20
ka G010,
a po
sy
obóiwysys
kówh sk
kuledo prczedatkzychpracowapodeziomwyż
piek
Unii 008,
inie, pra
odsta
yste
ów ych stem
w, a kłade, zepome mkowh pcy wana ejścm liżej w
kuńcEur, s. 1
J
go dawa
awie
emu
klakry
mu gzat
dowe wmiarmożwegooprwspsie
cie iberwym
czośćropej18.
Jan
dla bna r
e da
u go
asyytergostemwyc
wzglru żna o, irzezpiereć zw
ralizmie
ć a sjskie
ina
badarok 2
anych
osp
fikariów
spodm poch telędustopmie
istnz siając
zwiąporzacj
enio
spraej, r
Bol
anyc2010
h O
pod
acjiw kdarcozioegou napnierzyieneć cycązkórówji sy
onyc
awnored.
lejk
ch kr0
rgan
darc
i paklasczeom o sya baa liyć ia szas
ch pów
wnanystech c
ość sD.
o
rajów
nizacj
czeg
ańssyfiego.libe
ystemadaniberza
strusiłkópraw
zawniu emuczy
systKop
w. L
cji W
go
tw ikac Naeralmune zralipom
uktuów wa pwoddo
u gynni
temópyci
Lew
Wspó
i cji sa syliza. zjawzacmocur p
orapradow
o róospików
ów gińska
a ko
ółpra
ich systysteacji
wiscji. cą k
pańsaz t
acowwycóżnypodaw.
gospa, W
olum
acy
sytem
em mo
sko Intkonstwotranwnich. Wycharcz
podaWyda
mna p
Gos
ystemówgosożn
nieterwntroowynsfeiczeW a
h bazeg
arczyawn
prze
poda
emów gospoda m
erówwenoli oycherówe, czartyadańgo b
ych pnictw
edsta
arcze
ów ospdar
mier
wnoncjoorazh i rw szeg
ykulń p
będz
pańswo U
awia
ej i
gopodaczyrzyć
ościnizz rerządsocjgo nle p
przezie
stw Uniw
a wa
Roz
spoarczy skć w
i, zam pegudowaln
naocprzyeprobad
Uniwers
artoś
zwoj
odarzyc
kładw od
astopań
ulacjwycnychcznyjętowadan
ii Eusytet
ść
ju
r-ch da d-
o-ń-ji
ch h, ną to a-ny
u-tu
Liberalizacja systemu gospodarczego…
27
Od 20 lat Heritage Foundation, we współpracy z The Wall Street Journal, śledzi poziom wolności gospodarczej za pomocą Indeksu Wolności Gospodar-czej (Index of Economic Freedom). Indeks ten mierzy poziom „wolności” (libe-ralizacji) w 10 dziedzinach ekonomiczno-prawno-socjalnych. Każdy z tych wskaźników przyjmuje wartość od 0 do 100. Poziom liberalizacji systemu po-datkowego mierzony jest przez Heritage Foundation za pomocą wskaźnika Fiscal Freedom. Do pomiaru liberalizacji wydatków budżetowych zostanie użyty wskaźnik Government Spending, który także jest podawany przez Heritage Fo-undation. Z kolei poziom liberalizacji rynku pracy można mierzyć za pomocą wskaźnika Labor Freedom oraz rozwoju i aktywności związków zawodowych. Poziom aktywności związków zawodowych można mierzyć procentem pracow-ników należących do związków zawodowych; jest on podawany przez Organi-zację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju12.
Wszystkie te wskaźniki przyjmują wartość od 0 do 100, dlatego można je połączyć z równą wagą, przyjmując, że poziom liberalizacji systemu gospo-darczego można opisać za pomocą następującego wzoru:
WPL = [FF + GS + LF + (100 − TUD)] / 4,
gdzie: WPL − poziom liberalizacji systemu gospodarczego, FF − wskaźnik liberalizacji systemu podatkowego (fiscal freedom), GS − wskaźnik liberalizacji wydatków budżetowych (government spending), LF − wskaźnik liberalizacji rynku pracy (labor freedom), TUD − wskaźnik aktywności związków zawodowych (trade union density).
TUD jest destymulantą (tj. im wyższa wartość tego wskaźnika, tym mniej-szy poziom liberalizacji), zatem aby zamienić ten wskaźnik na stymulantę, nale-ży odjąć go od 100. Dzieląc przez 4, zapewniamy, że WPL przyjmuje wartość w przedziale od 0 do 100. Wartość poziomu liberalizacji systemu gospodarczego oraz wartości poszczególnych składowych tego współczynnika przedstawione są na rys. 2 i 3.
12 http://stats.oecd.org/Index.aspx.
2
R
Ź
R
Ź
28
Rys.
Źród
Rys.
Źród
. 2.
dło: Oc
. 3.
dło: O
Waszc
Opraczej
Waszc
Opra
artośczeg
acowi Ro
artośczegó
cowa
ć wgóln
wanieozwo
ć wólny
anie
wspónych
e właoju (h
wspóych s
wła
łczyskła
asne http:/
łczyskła
sne n
ynnikadow
na p//stat
ynnikadow
na po
ka pwyc
podstts.oe
ka pwych
odsta
pozich te
tawiecd.o
pozih teg
awie
J
omugo w
e daorg) o
omugo w
e: Ibi
Jan
u libwspó
anychoraz
u libwspó
idem
ina
beraółcz
h pubHer
beraółczy
m.
Bol
lizaczynn
blikoitage
lizacynni
lejk
cji snika
owane Fou
cji sika (
o
syste(śre
nychunda
syste(na 2
emuednia
h przation
emu2010
u goa z l
zez On (ww
u go0 rok
spodat 2
Organww.h
spodk)
darc001
nizacherita
darc
czeg-201
cję Wage.o
czeg
go or10)
Wspóorg).
go or
raz
ółpra
raz
war
acy G
war
rtośc
Gosp
rtośc
ci po
poda
ci po
o-
ar-
o-
1
bwgs
psjsw−−−−−
p
R
Ź
1
1
1
1.5.
bieżwskgo wspod
pubszczjest stabwsk− s− p− p− d− r
prze
Rys.
Źród
13 ht
2014 ht15 K
. St
Stżącekaźnwzrdarc
Cblikuzegna
bilnkaźnsaldpozpozdługrati
Weds
. 4. W
dło: O(
ttp:/0544ttp:/
K. Sc
tabi
tabiego nikórostuczegorouje
gólnpo
nośćnikódo bziomziomg pung
Warttaw
Wsk
Opra(ww
//ww481.//wwhwa
ilno
ilnosta
ów u gogo w
ocznrap
nychdstć mów budm om inublkre
toścwion
kaźn
acowww.w
ww.b.htm
ww.wab, T
ość
ość anu gosospw dnie porh kawi
makma
dżetszcnflalicznedytci wne s
nik s
wanieweforu
bankml. (1wefoThe G
ma
makgos
spododa
długŚw
rt nkrajóie 1
kroeakrotu pczędacji,ny towwspsą n
tabi
e włum.o
kier.p16.0orumGlob
akro
akrospodarcarczgolewiatona tów.12 fekonoekpańsdno, bru
wy15
półcna ry
lnoś
łasneorg).
pl/w
09.20m.orgbal C
Lib
oek
oekodarkczyczegoetnieowetem. Effilarnom
konostwaści
utto 5. czynys.
ści m
e na .
wiado013)g/. Comp
bera
kon
onomki. ch, o”13
ej pee F
mat fektrówmicomia jakra
jak
nnik4.
makr
pod
omo).
petit
aliza
nom
micMoktó
3. Wersporuefetyw
w. Jeznąicznako ajow
ko p
ka
roek
dstaw
osc/E
tiven
acja
micz
cznąożnaóre nW zwpektum ektywnoedeną, knycpro
wyc
proc
sta
kono
wie
Euro
ness
sys
zna
ą ma ją najlwiąztywEko
ywność n z którh:ocench b
cen
abil
omic
dany
o-sta
Rep
stem
możną zdepiezku
wie bononości knic
rą
nt Pbrut
nt PK
noś
czne
ych
abiln
port 2
mu g
na rdefinej o
u z tybył,omici ikonkch −mi
PKBtto j
KB
ści
ej
publ
nosc
2014
gosp
rozpniowodpoym , dzczni kokur− fierzy
B, jako
,
go
likow
c-ma
4–20
pod
patrwaćowiwaięki
ne (onkrenclar y s
o pr
ospo
wany
akro
015,
darcz
rywć jakiadaażnei tymang
kurecyjntrzesię
roc
odar
ych
ekon
Wo
zeg
wać ko „ają we jesm wg. Wencynośćeci
za
ent
rcze
prze
nom
rld E
o…
z p„odwarst, a
waruWoryjnoć g(an
a p
PK
ej
ez Św
miczn
Econ
pundpowrunkaby unk
rld Eośc
gospng. pom
KB,
dla
wiato
na-i-
nom
nktuwiedkompoz
komEcoi g
podthir
mocą
a ba
owe
-kon
mic Fo
u wdnią
m zrziom
m, jaonomgospdarcrd pą n
ada
For
nkur
orum
idzeą korówm w
ak nmic
podza
pillanast
anyc
rum
renc
m, G
eniaonfi
wnowwzroajwc Fodarc
wyar) tępu
ch
Eko
yjno
Genev
a ocfigurważostu
wyżsoruzej
yliczopiując
kra
onom
osc-
va 2
2
cenracjżoneu goszy.um14
pozanisujcyc
ajów
miczn
firm
2014
29
ny ję e-o- 4) o-na je h
w
ne
m-
4.
3
2 2
dG
R
Ź
R
Ź
30
2. A2.1.
darcGin
Rys.
Źródł
Rys.
Źród
Ana. Zw
a p
Zocze
nieg
5. Zd
ło: OpHe
6. Z(
dło: O
alizwiązpoz
ostago
go, p
Zwiądarc
pracoeritag
Zwią(na 2
Opra
za zekziom
aniea
po u
ązekczego
owange Fo
ązek 2010
cowa
prok mimem
e zbpo
uwz
k mio (śr
nie włounda
międ0 r.)
anie
obliędm l
badoziozglę
iędzyredn
łasneation
dzy
wła
lemzy ibe
danaomeędn
y ponia z
e na p(www
pozi
sne n
mu nie
erali
a zaem nien
oziomlat 2
podstaww.he
iome
na po
erówizac
ależnie
niu o
mem2001
awie eritage
em w
odsta
wnocji s
żnośerówopo
m ws1-20
danye.org
wspó
awie
J
oścsys
ść mwnoodat
spółc10)
ych Lg) i Or
ółczyn
e: Ibi
Jan
ciamstem
mięośctko
czyn
Luksergani
ynnik
idem
ina
mi dmu
ędzyi mwan
nnika
embuizacji
ka Gi
m.
Bol
docgo
y pomiernia
a Gi
urskiei Wsp
inieg
lejk
chodspo
oziorzoi tr
inieg
ego Bpółpra
go a
o
dowoda
omenyc
rans
go a
Badanacy G
pozi
wymarcz
em ch sfer
a poz
nia dsGospo
iome
mi zeg
libza
rów
ziom
s. Doodarc
em l
go
berapo
w so
mem
ochodczej i
libera
alizaomocja
libe
dów (Rozw
alizac
acjiocą lny
eraliz
(http:/woju
acji sy
i syą wych.
zacj
//wwu (http
ystem
ystemwspó
i sys
ww.lisp://sta
mu g
mu ółcz
stem
sdatacats.oe
gosp
gozyn
mu g
centeecd.or
podar
sponnik
gospo
er.orgrg/).
rczeg
o-ka
o-
g/),
go
Liberalizacja systemu gospodarczego…
31
Rysunek 5 przedstawia zależność między średnimi wartościami współczyn-nika poziomu liberalizacji a współczynnikiem Giniego, wyliczonymi na prze-strzeni lat 2001-2010. Jak widać, zależność jest bardzo silna. Dane układają się w pobliżu zależności liniowej otrzymanej metodą najmniejszych kwadratów. Wartość współczynnika Pearsona wynosi r = 0,88, co świadczy o bardzo silnej korelacji. Podobne wyniki, tj. silna zależność między poziomem liberalizacji a poziomem nierówności dochodowych mierzonych za pomocą wskaźnika Giniego jest widoczna dla danych z 2010 r., co jest przedstawione na rys. 6. W tym przypadku wartość współczynnika Pearsona jest minimalnie mniejsza r = 0,83, lecz wciąż świadczy to o bardzo silnej zależności.
Jak widać, kraje liberalne, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada i Irlandia odznaczają się wysokim współczynnikiem Giniego, który był wyliczony po uwzględnieniu podatków i wszelkich transferów socjalnych w ba-danych okresach. Z kolei kraje opiekuńcze, takie jak Szwecja, Finlandia, Dania oraz Norwegia charakteryzują się najniższymi wartościami tej miary. Zatem im wyższy jest poziom liberalizacji systemu gospodarczego danego państwa, tym wyższe są nierówności.
2.2. Związek między nierównościami dochodowymi a wskaźnikami makroekonomicznymi
Relacje pomiędzy poziomem nierówności dochodowych a podstawowymi
wskaźnikami makroekonomicznymi, takimi jak roczny wzrost PKB, stopa bez-robocia oraz poziom inflacji, analizujemy w celu sprawdzenia, czy ukazują one pełny obraz i wgląd w procesy gospodarcze danego kraju.
Rysunki 7 i 8 przedstawiają zależności między współczynnikiem Giniego a rocznym wzrostem PKB. Rysunek 7 prezentuje zależność między wartościami średnimi (średnia z lat 2001-2010). W tym przypadku zależność między tymi wskaźnikami jest bardzo słaba; potwierdza to współczynnik korelacji Pearsona, który wynosi r = 0,17, co oznacza statystycznie nieznaczącą korelację. Podobny wynik otrzymujemy, gdy rozważymy tylko wartości z 2010 r. (rys. 8). W tym przypadku współczynnik korelacji Pearsona wynosi r = -0,17. Wyniki te pokazu-ją, że brakuje statystycznie znaczącej zależności między poziomem nierówności a rocznym wzrostem PKB.
3
R
Ź
R
Ź
a(s
32
Rys.
Źródł
Rys.
Źród
a st(200słab
7. Z
ło: Op
. 8. Z
dło: O
Ryopą01-ba, p
Zwią
praco
Zwi
Opra
ysuą be-201pot
ązek
owan
ązek
cowa
unkiezro10)twie
mię
nie wł
k mi
anie
i 9 obo. Werdz
ędzy
łasne
iędz
wła
i ocia
W tymza t
wsp
e na p
zy w
sne n
10 . Rym pto w
półcz
podsta
spół
na po
prysuprzywsp
zynn
awie
łczy
odsta
rzedunekypa
półc
nikie
dany
ynnik
awie
dstak 9 adkuczyn
J
em G
ych O
kiem
e: Ibi
awiapok
u zannik
Jan
Ginie
Organ
m Gi
idem
ają kazależk ko
ina
ego a
nizacji
inieg
m.
zazujeżnoorel
Bol
a roc
i Wsp
go a
ależe zaość mlacj
lejk
czny
półpr
a roc
nośależnmięji P
o
ym w
racy G
czny
ści nośędzyPear
wzros
Gosp
ym w
miść my tyrson
stem
podar
wzro
iędzmiędymina,
m PK
rczej i
ostem
zy dzyi wsktó
KB (ś
i Roz
m PK
wsky waska
óry w
średn
zwoju
KB (
kaźartoźnikwyn
nia z
u (http
(na 2
źnikościkamnos
z lat
tp://st
201
kiemiammi jsi r
200
tats.oe
0 r.)
m Gmi śrjest = 0
1-20
ecd.o
)
Ginrednbar
0,17
010)
org/).
niegnimrdz7, c
go mi zo co
orpurd
R
Ź
R
Ź
oznrozwprzyumir., ndzy
Rys.
Źród
Rys.
Źród
naczważypaiarknie zy po
. 9. Z
dło: O
. 10.
dło: O
za żymadkukowzaś
ozio
Zwi
Opra
. Zw
Opra
statmy tu w
wanądla
ome
ązek
cowa
wiąze
cowa
tysttylk
wspą koa wem n
k mi
anie
ek m
anie
tyczko w
półcore
wartonier
iędz
wła
międ
wła
zniewar
czynlacjoścrów
zy w
sne n
dzy w
sne n
Lib
e nrtośnnikję. i śr
wno
spół
na po
wspó
na po
bera
niezści k kPon
rednści
łczy
odsta
ółcz
odsta
aliza
znacz 2
koreniewnicha s
ynnik
awie
zynn
awie
acja
cząc2010elacważh, ntop
kiem
e: Ibi
nikie
e: Ibi
sys
cą 0 r.
cji Pż zanie mpą b
m Gi
idem
em G
idem
stem
kor., cPeaależmożezr
inieg
m.
Ginie
m.
mu g
relao je
arsożnośżnarobo
go a
ego
gosp
acjęest
ona ść t
a uzocia
a stop
a st
pod
ę. Iprzwy
ta wznaća za
pą b
opą
darcz
nnyzedyno
wystć oba sta
bezro
bez
zeg
y wstaw
osi jtępubseratys
oboc
zrobo
o…
wynwiojużuje rwostyc
cia (
ocia
nik one ż r
jedowaczn
(śred
a (na
otrna =
dnakanegie i
dnia
a 201
rzymrys
0,5k tygo stot
a z la
10 r
mujs. 1, cylkozwitny
at 20
.)
jem10. o oo dliązk.
001-
my, W
oznla 2ku m
-201
3
gdtymacz201mię
0)
33
dy m za 0 ę-
3
anw
pjcjs
R
Ź
R
Ź
34
a stonia wyr
przejuż cymjest staty
Rys.Źród
Rys.Źród
Ryopąz laraźn
Wedstr =
m poto systy
. 11.dło: O
. 12.dło: O
ysuą infat 20na, c
W prtaw-0,
oziostatyyczn
. ZwOpra
. ZwOpra
unki flacj001co przyp
wion,1, comeystynie
wiązecowa
wiązecowa
11ji. R-20
potwpad
ne naco oem nycznzna
ek manie
ek manie
1 i Rysu010)wierdku a ryoznniernie aczą
międwła
międwła
12 une). Wrdzawa
ys. 1aczrówistoącej
dzy wsne n
dzy wsne n
przek 1
W tyma wsartoś12. Wza anwnośotna ko
wspóna po
wspóna po
zed11 pm pspółści W tntykści. a anorela
ółczodsta
ółczodsta
dstawprezprzyłczyz 2
tymkoreNis
ntykacji
zynnawie
zynnawie
J
wiajentu
ypadynn2010
m przelacska
koresto
nikiee: Ibi
nikiee: Ibi
Jan
ją zuje dku
nik k0 r.zypcję,
a waelacjpy i
em Gidem
em Gidem
ina
zalezale
u zalkore. nipadk
a zartoja. Zinfl
Giniem.
Giniem.
Bol
eżnoeżnleżnelacje oku wzateść wZatelacji
ego
ego
lejk
ościnośćnośćcji Pobsewspem mwspem i z n
a st
a st
o
i mć mić m
Pearerwupółczmalpółci wnier
opą
opą
międiędz
międzrsonujemzynlejącczyn
w tymrów
infl
infl
dzy zy wzy t
na, kmy nnikącą snnikm p
wnoś
lacji
lacji
wspwarttymktórjuż
k kostopka kprzypścia
(śre
(na
półctośc
mi wry wż tejorelapę inkoreypadami.
edni
a 201
czyciam
wskawynoej zaacji nflaelacjdku
ia z l
10 r.
ynnimi śaźniosi ależPea
acji cji o
nie
lat 2
.)
ikiemśredikamr = żnośarsowr
oznae ob
2001
m Gdnimmi j0,5ści, ona raz zaczabserw
1-20
Ginmi (śest 4. co
a wyz roa, żewuj
010)
niegśreddoś
o jesynososnąe nijem
go d-ść
st si ą-ie
my
śni
2
r
aśwrśWclkp
dbmr
R
Ź
ści nikaistn
2.3.
rów
a stściawskry wści W tco olub ka kpoz
docberamnirów
Rys.
Źród
Wśreami
nien
. Zwa s
Wwnoś
Rytabilami kaźnwynz 2tymoznabar
koreiom
Jachodalnyiej
wnoś
. 13.
dło: O
Wyndnii dl
nia f
wiązsta
W pości ysulnośśre
nikanosi 2010m pr
aczrdzoelac
memak wdowychstabści,
. Zw(śr
Opra
ik zich la 2fakt
zekbiln
odroa st
unkiścią
edniami r =
0 r. rzypa ba
o silcji Pm niewidwych, kbiln, tym
wiązredncowa
z 20z la
2010tycz
k minoś
ozdtabii 13ą mmi jes
= -0,rów
padkardzlne Pearerówać n
ch októrena. m b
ek mnia zanie
010at 20 r.znej
iędścią
dziailno3 i
makr(śre
st do,75,wniku wzo skor
rsonwnona r
odzne ceW
bard
międ lat wła
0 r. 200 a dj za
zy ą go
ale tości14
roekedność , co ież wspsilnrelana, mościrysnacechzw
dzie
dzy p200sne n
Lib
nie1-2dla ależ
nieosp
tymią mprz
konoia zwyoznobs
półcną kacje,możi a s. 13zają
hująwiązej st
pozi1-20na po
bera
e po2010
okżnoś
erówpod
m zbmakzedsomiz latyraźnnacserwczynkore, cożemstab3 i ą sią sięzku tabi
iom010)odsta
aliza
otwi0. Z
kresści
wnoarc
badkroestawicznt 20na, za w
wujenniklacj
o jesmy jbilno14, ię bę wz t
ilną
em ) awie
acja
ierdZateu 2mię
oścczą
damekonwiajną. 001-co pwysemyk koję. Pst pojednościkra
bardwysotymą go
wsp
e: Ibi
sys
dza em 200ędz
ciam
my, cnomją zRys-20potwstępy tęorelPonotwnoznią maje dzieokim
m, imospo
półcz
idem
stem
zalprz1-2
zy p
mi s
czy miczalesun10)wie
powę zalacjiniewwierd
nacmakopi
ej stm pm moda
zynn
m.
mu g
leżnzy b2010pozi
spo
istzną
eżnoek . Werdz
waniależni Pe
waż dzoznie
kroeiekutabipozmniarką
nikie
gosp
nośbrak0 niiom
łec
tnieją. ości13
W tymza we sinośearsw one we st
ekonuńcilnąziomiejsą on
em G
pod
ci wku ie m
mem
czny
je z
i mprem p
wspóilnejść, csonaobuwystwienomcze ą gomemsze n się
Gini
darcz
wylspómoż
m ni
ymi
zwi
międzezenprzyółczj zaco ja jeu przsokerdzmicz
o nospom nwyę ce
iego
zeg
liczójnyżnaeró
i
iąze
dzy ntujeypadzynnależnjest est wrzypkimizić izną.niskoda
nierystępechu
o a s
o…
zoneych a bewn
ek m
wspe zadkunik nośprz
wyżpadki waistn
kim arkąównępujuje
stabi
ej nwy
ezwnośc
mię
półcależ
u zalkorści. zedsższykacharto
nieni
pozą. Znośą w.
ilnoś
na pynik
wzglci a
ędzy
czyżnośleżnrelaW pstawy i wh ob
ościaie z
ziomZ kości, w d
ścią
podskówlędnsto
y po
ynniść mnośćacji przywionwynbseramizależ
mieolei
godany
mak
staww mnie opą
ozio
ikiemmięć mPeaypane nosirwui wsżno
e niw
ospoym
kroe
wiemięd
stwinfl
ome
m Gędzymiędarsoadkuna i r =ujemspółości
ierókra
odarkra
ekon
e wadzy wierflacj
em
Giny wdzy ona,u wrys= -0my łczymię
ównajacrka aju
nom
3
artowy
rdziji.
nie
niegartotym któarto. 140,87silnynniędz
noścch li
jesnie
miczn
35
o-y-ić
e-
go o-mi ó-o-4. 7, ne i-
zy
ci i-st e-
ną
3
R
Ź
mnw1
2
P
rcnptpizg
36
Rys.
Źród
mięnie wać1. R
jk
2. Jn
Pod
rozwciolny przetempomistnziomgosp
14.
dło: O
Wędzy
moć dwReljestkroJestnie
ds
Dwójlecio nepro
mu gmocniejemempod
Zw
Opra
Wyny nożnawojlacjt baekot todaj
um
ebaj i i. Z niekowagoscą we zwm ndarc
wiąze
cowa
iki nieróa bakoa m
ardzonoo koją p
mow
ata stabjed
korzadz
spodwspwią
nierczeg
ek m
anie
powównyło
o: mięziej micolejpełn
wan
na bilndnejzystzonadarcpółcązekówngo d
międz
wła
wyżnoś
o stw
ędzywy
cznny
nego
nie
temnośćj strtnyma zoczeczynk mnośdan
zy w
sne n
ższeściawie
y pyraźne.
dowo ob
e
mat ć goronm wostago nnik
międści dnego
wspó
na po
ej aami erdz
poziźna
wóbraz
wposp
ny pwpłała
a ka dzydoco pa
ółczy
odsta
anala p
zić
iomniż
d nzu i
pływpodapojaływanawieGin
y pochodańs
ynnik
awie
lizypodwy
memż m
na ti wg
wu arczawiawie alizelkonieg
oziodowstwa
J
kiem
e: Ibi
y są dsta
yraź
m nimogł
to, żgląd
pozą tają niea kościgo.
omewyca, ty
Jan
m Gi
idem
ą o tawoniej
ierółyby
że pdu w
ziomtoczsię
erówkoreią n
Wem ch. Iym
ina
inieg
m.
tyleowyj za
ówny to
podw p
muzy arg
wnoelacnier
Wynilib
Im wy
Bol
go a
e intymi ależ
nośco su
dstaproc
u libsię gumościyjnrówiki erawy
yższ
lejk
a stab
terew
żno
ci auge
awocesy
beraw
meni nana mwno
anaalizayższze s
o
bilno
esujskaści.
a srow
owey go
alizlite
nty oa romiędości alizacjizy jesą n
ością
jąceaźni. W
tabwać
e wsosp
acjierato poozwdzy
dozy j syest
nieró
ą ma
e, żikam
Wyni
ilno po
skapoda
i syturzozy
wój y poochjedn
ystepozówn
akro
e prmi ik t
ościodst
aźniarcz
ysteze pytywgos
ozioodonozmuziomnoś
oeko
rzymaten
ią mtaw
iki mze d
emuprzewnyspoomeowyznacu gom lici.
nom
y baakro
mo
makow
makdan
u goedmym,odarem ych cznospoiber
miczn
danoekoożn
kroe w
kroego
ospmiot
a zrczylibe
mnie odarali
ną (n
niu onoa z
oekowska
oekoo kr
odatu oz dry. Weral
mierzwy
arczzac
na 2
zalomiinte
onoaźn
onoraju
arczod drugiW alizazon
ykazzegocji s
2010
eżnicznerpr
omicniki
omicu.
zegodzieiej sartyacji nychzałyo asyst
r.)
noścnymreto
cznma
czn
o nesięstro
ykulsys
h zy, ża potem
ci mi o-
ną a-
ne
na ę-o-le s-za że o-
mu
Liberalizacja systemu gospodarczego…
37
Ponadto, wykazane zostało za pomocą analizy korelacyjnej, że brakuje wy-raźnej zależności między zjawiskiem nierówności a podstawowymi wskaźnikami makroekonomicznymi, takimi jak roczny wzrost PKB, stopa inflacji i bezrobocia. Wskaźniki te, choć bardzo często używane w analizach makroekonomicznych, nie oddają jednak pełnego obrazu danej gospodarki. Dlatego też, w niniejszym arty-kule do analizy korelacyjnej użyty został wskaźnik stabilności makroekono-micznej mierzony przez Światowe Forum Ekonomiczne. W rezultacie okazało się, że istnieje silna korelacja między poziomem nierówności a poziomem sta-bilności makroekonomicznej. Jest to bardzo ważny argument w debacie na temat wpływu nierówności na rozwój ekonomiczny − aby gospodarka mogła się do-brze rozwijać, musi być przede wszystkim stabilna. Wszelkie niestabilności będą prowadziły wcześniej lub później do kryzysów ekonomicznych. Stabilność ma-kroekonomiczna jest silnie powiązana z poziomem nierówności, a zatem aby dany kraj dobrze się rozwijał, powinno się oddziaływać na ten rozwój poprzez ograniczanie poziomu nierówności. Nierówności mają nie tylko negatywne skutki społeczne, ale również ekonomiczne. Używając języka biznesu, ograni-czenie poziomu nierówności może być ekonomicznie opłacalne.
Literatura Evans J., Straightforward Statistics for the Behavioral Sciences, Brooks/Cole Pub Co,
Pacific Grove 1996.
Galbraith J., Inequality and Instability: A Study of the World Economy Just Before the Great Crisis, Oxford University Press, Oxford 2012.
Gini C., Concentration and Dependency Ratios, „Rivista di Politica Economica” 1997, Vol. 87, s. 769-789.
Gini C., Variabilità e mutabilità, Cuppini, Bolonia 1912. Przedrukowane w Memorie di metodologica statistica (Ed. Pizetti E, Salvemini T.), Libreria Eredi Virgilio Veschi, Rome 1955.
Lanslay S., The Cost of Inequality, Gibson Square, London 2012.
Matysiak A., Stałe ekonomiczne, [w:] Systemy gospodarcze i ich ewolucja. Aspekty makro- i mezoekonomiczne, red. J. Czech-Rogosz, S. Swadźba, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2013.
Panek T., Ubóstwo i nierówności: Dylematy pomiaru, [w:] Statystyka społeczna – doko-nania, szanse, perspektywy, red. K. Jakóbik, A. Kula, BWS, t. 57, GUS, Warszawa 2008, s. 12.
Say J., Traktat o ekonomii politycznej, PWN, Warszawa 1960.
Janina Bolejko
38
Schwab K., The Global Competitiveness Report 2014–2015, World Economic Forum, Geneva 2014.
Stiglitz J., The Price of Inequality: How Today’s Divided Society Endangers Our Future, W.W. Norton & Company, New York 2012.
Swadźba S., Liberalizm i opiekuńczość a sprawność systemów gospodarczych państw Unii Europejskiej, [w:] Polityka Unii Europejskiej, red. D. Kopycińska, Wydaw-nictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008, s. 18.
www.weforum.org.
www.stats.oecd.org.
LIBERALIZATION OF THE ECONOMIC SYSTEM AND ITS RELATION TO INCOME INEQUALITY AND MACROECONOMIC STABILITY
OF THE HIGHLY DEVELOPED COUNTRIES
Summary
This article presents the correlation analysis between the level of liberalisation of the economic system, income inequality, and macroeconomic stability. The main result presented in this article is that the level of liberalisation of the economic system is stron-gly related with the level of inequality. The level of income inequality is on the other hand strongly related to the macroeconomic stability. Countries of high level of econo-mic liberalisation have large inequalities and lower macroeconomic stability than coun-tries with lower level of economic liberalisation.