Janina Bolejko

Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

LIBERALIZACJA SYSTEMU GOSPODARCZEGO A NIERÓWNOŚCI DOCHODOWE I STABILNOŚĆ MAKROEKONOMICZNA W KRAJACH WYSOKO ROZWINIĘTYCH Wprowadzenie

Od czasów Jean-Baptiste Say’a1 często przejawianym sposobem rozumo-wania jest myślenie o gospodarce jako systemie samoregulującym się i z zasady zawsze dążącym do optymalnej konfiguracji. W konsekwencji, gospodarki nie powinno się ograniczać żadnymi prawami, a maksymalna liberalizacja systemu gospodarczego powinna prowadzić do najkorzystniejszych warunków rozwoju. Jak zauważa jednak Matysiak2, należy rozróżnić prawa natury, niezmienne i pewne, od praw ekonomii. Nawet w przypadku prawa Say’a muszą zaistnieć pewne dodatkowe warunki, aby było ono spełnione.

W niniejszym artykule przeanalizowane zostanie, jak kraje o różnym stop-niu liberalizacji systemu gospodarczego i nierówności społecznych mają stabilną pod względem makroekonomicznym gospodarkę. Z jednej strony można by spodziewać się, że im bardziej liberalna gospodarka, tym łatwiej będzie samore-gulowała się, a zatem będzie bardziej stabilna. Z drugiej strony, na przełomie ostatnich dziesięcioleci zauważalne jest zjawisko wzrostu nierówności, które jest tym bardziej widoczne, im bardziej liberalny jest system gospodarczy.

1 J.B. Say, Traktat o ekonomii politycznej, PWN, Warszawa 1960, s. 212-213. 2 A. Matysiak, Stałe ekonomiczne, s. 11, [w:] Systemy gospodarcze i ich ewolucja. Aspekty makro-

i mezoekonomiczne, (red.) J. Czech-Rogosz, S. Swadźba, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekono-micznego w Katowicach, Katowice 2013.

Liberalizacja systemu gospodarczego…

23

S. Lansley w The Cost of Inequality3 argumentuje, że nierówności społecz-ne i dochodowe prowadzą do zubożenia społeczeństwa oraz zmniejszenia popy-tu na produkty masowej produkcji, co z kolei negatywnie wpływa na samą go-spodarkę. J. Stiglitz w The Price of Inequality4 argumentuje, że nierówności społeczne pozbawiają dany kraj jego kapitału społecznego, bez którego stabilny i długotrwały rozwój gospodarczy jest niemożliwy. J. Galbraith w Inequality and Instability5 stwierdza, iż nierówności destabilizują system gospodarczy i przy-czyniają się do kryzysów gospodarczych. W niniejszym artykule stawiamy hipo-tezę, iż poziom liberalizacji systemu gospodarczego jest silnie powiązany z po-ziomem nierówności dochodowych, nierówności dochodowe zaś są silnie powiązane z poziomem stabilności makroekonomicznej.

Poniżej zostanie przeprowadzona analiza, której celem będzie udowodnie-nie powyższej hipotezy.

1. Metody badawcze

Celem artykułu jest prześledzenie zależności między systemem gospodar-czym, poziomem nierówności, a stabilnością makroekonomiczną. W tym celu poszczególne kraje zostaną poddane analizie poziomu liberalizacji systemu go-spodarczego, poziomu nierówności dochodowych oraz rozwoju i stabilności makroekonomicznej. Analiza zostanie przeprowadzona na podstawie szczegó-łowych wyliczeń i badań korelacji między analizowanymi wskaźnikami.

1.1. Opis badanych krajów

Analiza przedstawiona w niniejszym artykule dotyczy krajów wysoko roz-winiętych o różnym poziomie liberalizacji systemu gospodarczego. Wybrane kraje muszą spełniać dwa następujące warunki: 1. Cechować się bardzo wysokim stopniem rozwoju gospodarczego.

Badane kraje muszą być bardzo wysoko rozwinięte, aby wyeliminować wszelki wpływ drugorzędnych czynników. W innym przypadku przemiany go-spodarcze mogą prowadzić do wystąpienia szeregu zjawisk, co z kolei mogłoby mieć wpływ na przeprowadzoną analizę i fałszować jej główne wnioski. Kraje 3 S. Lanslay, The Cost of Inequality, Gibson Square, London 2012. 4 J. Stiglitz, The Price of Inequality: How Today's Divided Society Endangers Our Future,

W.W. Norton & Company, New York 2012. 5 J. Galbraith, Inequality and Instability: A Study of the World Economy Just Before the Great

Crisis, Oxford University Press, Oxford 2012.

2

wtHPn2

mśNnnt

WNHPww

1

ncWok

6

7

24

wystośćHDPozneg2. U

mi ści Nienia nomtycz

WieNorHDPozw trw ty

1.2.

noścji Wspoznkore

6 w7 H

sokć W

DI >ziomgo roUdo

Awskdoc

estetczy

miczzący

Poelkarwe

DI7, ziomranych

. Ko

Jeci mPe

półnaczelac

www.HDI d

ko roWsk> 0,mu odz

ostępAnal

kaźchoty ny Siznyychowya Bregiawc

mu zyc

h ba

ore

ednąmięarsoczy

za zcji P

wefodla P

ozwkaźn8, oTrz

zajuępniliza źnikdownie ing

ych,h poyżsryta

a, Fiąż Trzcji Padan

lacj

ą z ędzyona

ynnizupePea

forumPols

wininikaorazzeciu inniać p

bękamwycwszapu, lecozioze ania

Finlwe

zeciPozniac

ja P

najy dwa. Oik tełnąarso

m.orski n

iętea Rz zaiegonowpełnędzimi mch. zys

ur, gcz bomudw

a, Iandedłuiegoziomch b

Pea

jczęwieOkrten ją koona

rg na 20

e bęRozwalico, tzwacne die smakBar

stkiegdzbardu ni

wa krlan

dia. ug o, lemu będz

arso

ęściemareśljestorelzde

013

ędą wojczanzn.

cje. danię o

kroerdzoe kr

zie idzoierókrytndia

PoŚwecz Druzie

ona

iej sa zma ot mlacjefin

r. w

klaju Sne skra

ne sopieekono wrajeistno ogównteria, Folskiatojes

ugiuw

a

stosmienon

miarąję, 0niow

wyno

asyfSposą pajów

tatyeraćnom

ważne spniejegrannościa sFranka, owest klego

wzgl

sownnystoą ko0 brwan

osi 0

J

fikoołecprzew, k

ystyć namiczne jpełne baniczci spspełncjapom

egolasy

o dolędn

wanymi opieorelrak

ny j

0,834

Jan

owaczneez któr

yczna stznyjestniająardzzonypołłniaa, Nmim Foyfiko Pnion

ychX i

eń lacj

k koest

4, co

ina

ane egoŚwryc

ne itatyymit zatą tezo dy luecza 12Niemmo orumkowozina t

h wi Y jzalji i

orelanas

o ozn

Bol

jako (a

wiatoh g

i inysty a wtemen wdobub wzno-2 kmcyiż

m Ewanaomtakż

stajesteżnprzacjistęp

nacz

lejk

ko tangowegosp

formycznwsk

m, abwymbry wrę-dokrajy, Wma

Ekoa ja

mu Tże i

atyst za

nośczyjmi, zapują

za b

o

te, k. He Fopod

macnyckaźby mmógdosęcz choów

Włoa obonomako Trzei Po

stycastoci mmujeaś −ącym

ardz

którHumoru

dark

cje h pźnikmieg − stępzer

odoww: Kochybecmickra

ecieolsk

ce mosowmięe w−1 am w

zo w

re mman um ki n

maporókameć pprz

p dorowwy

Kany, Hcnieczneaj negoka.

metowanędzy

wartantywzo

wyso

majDe

Ekoapę

akroówn

mi dpełnzyko w

wy dch.

nadaHolae baego

nale. D

od nie wy btoścykoorem

oko r

ją beveonoędza

oekonanidotyny zkładwskadost

a, Sandardzo nieżąc

Dla p

do wspbadci odorelm:

rozw

bardelopomiane

onoiach

yczązest

demaźntęp

Standia, zo e n

cy dpor

wypółc

danyd −ację

winię

dzo pmeczn

e są

omih mącymtaw

m monikó

do

ny Dawy

naledo grów

yznaczyymi−1 dę. W

ęty k

wyent ne6 ą po

icznmiędmi

w tycoże

ów msta

Zjeaniaysokży

grupnan

aczeynnii zmdo 1Wsp

kraj

ysokInddo

oprz

ne. dzyniech d bymakatys

ednoa, Szką wdo py bnia j

eniaika mie1, gpółc

.

ką wdex)kra

zez

y róerówdan

yć Jkrostyk

oczzwewarkra

będjed

a zakor

ennydziczyn

war), tjajówróż

żnywnonychapoeko

k do

zoneecjartośajówdącednak

ależrelayme +nni

r-tj. w ż-

y-o-h. o-o-o-

e, a, ść w ej k,

ż-a-

mi. +1 ik

snsnd−−−−−

cdw

1

Gww

ggs

s

8

9

1

skonegszennośdla − b− s− u− s− b

czodziewie

1.3.

Ginwłowyr

gdzgo),spo

staw

8 J.

G9 C

doC76

10 TSt

Drelo

gatyniemci mwabardsłabumisilnbard

Awye welko

. Ws

Nniegoskiraża

zie y, a dar

Prwia

Ev

GroveC. Gi

ologC. Gi

69-7. Patatys

odaowa

ywnm wmięartośdzoba ziark

na zdzo

Analm e

więcości

spó

Najcgo. iegoa si

yi t t

rstwrzykrys

ans,e 19ini, gica ini, C789. anekstyka

atniany

ną kwarędzyści o słazalekowzaleo silliza elem babę

ółcz

zęśJes

o deę w

o wto ś

w dokłads. 1

, Str996. Varistat

Con

k, Ubka sp

ie wy jeskorertośy babezabaeżnowanżnolna ko

menardzdą m

zyn

ciejst oemo

wzor

wartred

omodow.

raigh

iabitistic

ncen

Ubóstpołec

wartst zelacjci dadazwza lubość

na zaość zalrelantemzo cmie

nnik

j uon kograrem

tośćdniaowywe w

htfor

lità ca (trati

two czna

toścze wcję, druganymzglęb ni

ależ

leżnacjim nczęserzo

k Gi

żywklasafa

m10:

ć i-a waychwar

rwa

e m(Ed. ion

i nia – d

Lib

ci owzro

tj. wgiejmi ędnyieis

żno

nośći mininisto pone

inie

wansyci st

G(y

-tej arto

h). rtoś

ard S

mutabPiz

and

ierówdoko

bera

oznaostewzrj zmzmych

stotn

ość

ć iędziejszpojko

ego

ną mcznątaty

y) =

obość

ści

Stati

bilitzetti d Dep

wnoonan

aliza

aczaem rostmie

mienh mna z

zy bzegawrela

o

miaą mysty

= 1

serwws

wsp

istics

tà, CE,

pend

ości:nia, s

acja

ają drut jed

ennennymamyzale

badgo aiał acje

arą miaryka

−

waczys

pół

s fo

CuppSalvdenc

: Dyszan

n

sys

wsugiedneej (mi. y neżno

danyartysię

e m

nierą rCo

cji stkic

czy

r th

pini,vemcy R

ylemnse, p

1n2 −

stem

półej zej zm(Y). W astęość

ymiykuł

w międ

erówrozkrrad

(npch o

ynni

he Be

, Bomini Ratio

maty pers

1 − y

mu g

łzalmiemieEvzalępuć

i zjału. dal

dzy

wnokładdo G

[Σ

p. dobs

ika

ehav

oloniT.).

os, “

pomspek

gosp

eżnennennvansleżn

ując

awiWslszebad

ościdu Gin

(2(

dochserw

Gi

vior

ia 1Ro

“Riv

miarktywy

pod

nośćnej (nej (s ponośce o

00000

iskaspółej czdany

i dodoc

nieg

(n −

hódwacj

inie

ral S

912ome:vista

ru, swy, B

darcz

ć, tj(Y).(X) odaci ozna

0,0 <0,2 <0,4 <0,6 <0,8 <amiłczyzęścym

ochchogo9

− i)

d i-tcji y

ego

Scien

. Prz: Libdi P

s. 12BWS

zeg

j. w. Ujsko

aje kod wacze< |r< |r< |r< |r< |ri i wynnci a

mi zj

hodoodóww 1

+ 1

tegoyi (n

dla

nces

zedrbrerPolit

2 [wS, t.

o…

wzrojemorelkrywareniar| < r| < r| < r| < r| < wspnik artyaw

owyw, 191

1)yi]

o gonp.

a ba

s, Br

rukoria Etica

w:] K57,

ost jmne low

yterirtośa8:0,10,30,50,71.

półckor

ykułiska

ychzap2 r.

]

ospprz

adan

rook

owanEred

Eco

K. JGUS

jednwa

wanyia nści w

9,9,

59,79,

czynrelału i ami

h jeprop. W

podazeci

nyc

ks/C

ne wdi Vionom

JakóS, W

nej artoy jena swsp

nnikacji

za i.

st wpon

Wska

arstiętn

ch k

Cole

w Mirgilmica

óbik,Wars

zmości est zstoppółc

kamPepo

wspnowaźni

twany d

kraj

Pub

Memolio Va” 19

, A. zaw

mienozn

z popieńczy

mi jarsomo

półcwaną

ik G

a dodoch

jów

b Co

orie Vesc997

Kuwa 20

nnejnacomnń zaynni

est ona

ocą j

czyną pGin

omohód

w pr

o, Pa

di mchi 1, Vo

ula (008.

2

j (Xczajniejależika

klua bęjeg

nniprzenieg

owed go

rzed

acifi

meto1955

ol. 87

(red..

25

X) ją j-ż-r

u-ę-go

ik ez go

e-o-

d-

fic

o-5; 7,

),

2

R

Ź

1

cjsn

sswwamndz

1

26

Rys.

Źród

1.4.

czyjest się nies

sujestww swspa tamanniezdzoza p

11 S

roSz

. 1. Wś

dło: (

. Po

Isch1

pobarsien

Wemya wpra

pierakżenifezna

onycpom

. Swopejszcze

Warśred

Opra(http

ozio

tnie1. J

oziordzoniu W ny inw spawarająe reestacznch d

moc

wadźskiejeciń

rtośćdnią

acowp://st

om

eje Jednom lo wdo

ninienne praw

ach ącycegulacją nie do tą li

źba, ej, [wskie

ć wsna l

wanieats.o

libe

winymlibe

wieleróżejsz

powy sys

ch nlacją jes

odmtej piber

Lib

w:] ego,

spółclata

e woecd.

era

ielem zerale czżnyczymodej

gostemnajuji ryst romieporraliz

eralPolSzc

czyn200

własn.org)

aliza

e spz mizaczynch c

m arjści

ospomu puboynkozbennery; pzacj

lizmityka

czeci

nnik1-20

ne n).

acji

posożlcji

nnikcechrtykie dodarpod

oższku pudoe ppozji w

m i op

a Uin 20

ka G010,

a po

sy

obóiwysys

kówh sk

kuledo prczedatkzychpracowapodeziomwyż

piek

Unii 008,

inie, pra

odsta

yste

ów ych stem

w, a kłade, zepome mkowh pcy wana ejścm liżej w

kuńcEur, s. 1

J

go dawa

awie

emu

klakry

mu gzat

dowe wmiarmożwegooprwspsie

cie iberwym

czośćropej18.

Jan

dla bna r

e da

u go

asyytergostemwyc

wzglru żna o, irzezpiereć zw

ralizmie

ć a sjskie

ina

badarok 2

anych

osp

fikariów

spodm poch telędustopmie

istnz siając

zwiąporzacj

enio

spraej, r

Bol

anyc2010

h O

pod

acjiw kdarcozioegou napnierzyieneć cycązkórówji sy

onyc

awnored.

lejk

ch kr0

rgan

darc

i paklasczeom o sya baa liyć ia szas

ch pów

wnanystech c

ość sD.

o

rajów

nizacj

czeg

ańssyfiego.libe

ystemadaniberza

strusiłkópraw

zawniu emuczy

systKop

w. L

cji W

go

tw ikac Naeralmune zralipom

uktuów wa pwoddo

u gynni

temópyci

Lew

Wspó

i cji sa syliza. zjawzacmocur p

orapradow

o róospików

ów gińska

a ko

ółpra

ich systysteacji

wiscji. cą k

pańsaz t

acowwycóżnypodaw.

gospa, W

olum

acy

sytem

em mo

sko Intkonstwotranwnich. Wycharcz

podaWyda

mna p

Gos

ystemówgosożn

nieterwntroowynsfeiczeW a

h bazeg

arczyawn

prze

poda

emów gospoda m

erówwenoli oycherówe, czartyadańgo b

ych pnictw

edsta

arcze

ów ospdar

mier

wnoncjoorazh i rw szeg

ykulń p

będz

pańswo U

awia

ej i

gopodaczyrzyć

ościnizz rerządsocjgo nle p

przezie

stw Uniw

a wa

Roz

spoarczy skć w

i, zam pegudowaln

naocprzyeprobad

Uniwers

artoś

zwoj

odarzyc

kładw od

astopań

ulacjwycnychcznyjętowadan

ii Eusytet

ść

ju

r-ch da d-

o-ń-ji

ch h, ną to a-ny

u-tu

Liberalizacja systemu gospodarczego…

27

Od 20 lat Heritage Foundation, we współpracy z The Wall Street Journal, śledzi poziom wolności gospodarczej za pomocą Indeksu Wolności Gospodar-czej (Index of Economic Freedom). Indeks ten mierzy poziom „wolności” (libe-ralizacji) w 10 dziedzinach ekonomiczno-prawno-socjalnych. Każdy z tych wskaźników przyjmuje wartość od 0 do 100. Poziom liberalizacji systemu po-datkowego mierzony jest przez Heritage Foundation za pomocą wskaźnika Fiscal Freedom. Do pomiaru liberalizacji wydatków budżetowych zostanie użyty wskaźnik Government Spending, który także jest podawany przez Heritage Fo-undation. Z kolei poziom liberalizacji rynku pracy można mierzyć za pomocą wskaźnika Labor Freedom oraz rozwoju i aktywności związków zawodowych. Poziom aktywności związków zawodowych można mierzyć procentem pracow-ników należących do związków zawodowych; jest on podawany przez Organi-zację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju12.

Wszystkie te wskaźniki przyjmują wartość od 0 do 100, dlatego można je połączyć z równą wagą, przyjmując, że poziom liberalizacji systemu gospo-darczego można opisać za pomocą następującego wzoru:

WPL = [FF + GS + LF + (100 − TUD)] / 4,

gdzie: WPL − poziom liberalizacji systemu gospodarczego, FF − wskaźnik liberalizacji systemu podatkowego (fiscal freedom), GS − wskaźnik liberalizacji wydatków budżetowych (government spending), LF − wskaźnik liberalizacji rynku pracy (labor freedom), TUD − wskaźnik aktywności związków zawodowych (trade union density).

TUD jest destymulantą (tj. im wyższa wartość tego wskaźnika, tym mniej-szy poziom liberalizacji), zatem aby zamienić ten wskaźnik na stymulantę, nale-ży odjąć go od 100. Dzieląc przez 4, zapewniamy, że WPL przyjmuje wartość w przedziale od 0 do 100. Wartość poziomu liberalizacji systemu gospodarczego oraz wartości poszczególnych składowych tego współczynnika przedstawione są na rys. 2 i 3.

12 http://stats.oecd.org/Index.aspx.

2

R

Ź

R

Ź

28

Rys.

Źród

Rys.

Źród

. 2.

dło: Oc

. 3.

dło: O

Waszc

Opraczej

Waszc

Opra

artośczeg

acowi Ro

artośczegó

cowa

ć wgóln

wanieozwo

ć wólny

anie

wspónych

e właoju (h

wspóych s

wła

łczyskła

asne http:/

łczyskła

sne n

ynnikadow

na p//stat

ynnikadow

na po

ka pwyc

podstts.oe

ka pwych

odsta

pozich te

tawiecd.o

pozih teg

awie

J

omugo w

e daorg) o

omugo w

e: Ibi

Jan

u libwspó

anychoraz

u libwspó

idem

ina

beraółcz

h pubHer

beraółczy

m.

Bol

lizaczynn

blikoitage

lizacynni

lejk

cji snika

owane Fou

cji sika (

o

syste(śre

nychunda

syste(na 2

emuednia

h przation

emu2010

u goa z l

zez On (ww

u go0 rok

spodat 2

Organww.h

spodk)

darc001

nizacherita

darc

czeg-201

cję Wage.o

czeg

go or10)

Wspóorg).

go or

raz

ółpra

raz

war

acy G

war

rtośc

Gosp

rtośc

ci po

poda

ci po

o-

ar-

o-

1

bwgs

psjsw−−−−−

p

R

Ź

1

1

1

1.5.

bieżwskgo wspod

pubszczjest stabwsk− s− p− p− d− r

prze

Rys.

Źród

13 ht

2014 ht15 K

. St

Stżącekaźnwzrdarc

Cblikuzegna

bilnkaźnsaldpozpozdługrati

Weds

. 4. W

dło: O(

ttp:/0544ttp:/

K. Sc

tabi

tabiego nikórostuczegorouje

gólnpo

nośćnikódo bziomziomg pung

Warttaw

Wsk

Opra(ww

//ww481.//wwhwa

ilno

ilnosta

ów u gogo w

ocznrap

nychdstć mów budm om inublkre

toścwion

kaźn

acowww.w

ww.b.htm

ww.wab, T

ość

ość anu gosospw dnie porh kawi

makma

dżetszcnflalicznedytci wne s

nik s

wanieweforu

bankml. (1wefoThe G

ma

makgos

spododa

długŚw

rt nkrajóie 1

kroeakrotu pczędacji,ny towwspsą n

tabi

e włum.o

kier.p16.0orumGlob

akro

akrospodarcarczgolewiatona tów.12 fekonoekpańsdno, bru

wy15

półcna ry

lnoś

łasneorg).

pl/w

09.20m.orgbal C

Lib

oek

oekodarkczyczegoetnieowetem. Effilarnom

konostwaści

utto 5. czynys.

ści m

e na .

wiado013)g/. Comp

bera

kon

onomki. ch, o”13

ej pee F

mat fektrówmicomia jakra

jak

nnik4.

makr

pod

omo).

petit

aliza

nom

micMoktó

3. Wersporuefetyw

w. Jeznąicznako ajow

ko p

ka

roek

dstaw

osc/E

tiven

acja

micz

cznąożnaóre nW zwpektum ektywnoedeną, knycpro

wyc

proc

sta

kono

wie

Euro

ness

sys

zna

ą ma ją najlwiąztywEko

ywność n z którh:ocench b

cen

abil

omic

dany

o-sta

Rep

stem

możną zdepiezku

wie bononości knic

rą

nt Pbrut

nt PK

noś

czne

ych

abiln

port 2

mu g

na rdefinej o

u z tybył,omici ikonkch −mi

PKBtto j

KB

ści

ej

publ

nosc

2014

gosp

rozpniowodpoym , dzczni kokur− fierzy

B, jako

,

go

likow

c-ma

4–20

pod

patrwaćowiwaięki

ne (onkrenclar y s

o pr

ospo

wany

akro

015,

darcz

rywć jakiadaażnei tymang

kurecyjntrzesię

roc

odar

ych

ekon

Wo

zeg

wać ko „ają we jesm wg. Wencynośćeci

za

ent

rcze

prze

nom

rld E

o…

z p„odwarst, a

waruWoryjnoć g(an

a p

PK

ej

ez Św

miczn

Econ

pundpowrunkaby unk

rld Eośc

gospng. pom

KB,

dla

wiato

na-i-

nom

nktuwiedkompoz

komEcoi g

podthir

mocą

a ba

owe

-kon

mic Fo

u wdnią

m zrziom

m, jaonomgospdarcrd pą n

ada

For

nkur

orum

idzeą korówm w

ak nmic

podza

pillanast

anyc

rum

renc

m, G

eniaonfi

wnowwzroajwc Fodarc

wyar) tępu

ch

Eko

yjno

Genev

a ocfigurważostu

wyżsoruzej

yliczopiując

kra

onom

osc-

va 2

2

cenracjżoneu goszy.um14

pozanisujcyc

ajów

miczn

firm

2014

29

ny ję e-o- 4) o-na je h

w

ne

m-

4.

3

2 2

dG

R

Ź

R

Ź

30

2. A2.1.

darcGin

Rys.

Źródł

Rys.

Źród

Ana. Zw

a p

Zocze

nieg

5. Zd

ło: OpHe

6. Z(

dło: O

alizwiązpoz

ostago

go, p

Zwiądarc

pracoeritag

Zwią(na 2

Opra

za zekziom

aniea

po u

ązekczego

owange Fo

ązek 2010

cowa

prok mimem

e zbpo

uwz

k mio (śr

nie włounda

międ0 r.)

anie

obliędm l

badoziozglę

iędzyredn

łasneation

dzy

wła

lemzy ibe

danaomeędn

y ponia z

e na p(www

pozi

sne n

mu nie

erali

a zaem nien

oziomlat 2

podstaww.he

iome

na po

erówizac

ależnie

niu o

mem2001

awie eritage

em w

odsta

wnocji s

żnośerówopo

m ws1-20

danye.org

wspó

awie

J

oścsys

ść mwnoodat

spółc10)

ych Lg) i Or

ółczyn

e: Ibi

Jan

ciamstem

mięośctko

czyn

Luksergani

ynnik

idem

ina

mi dmu

ędzyi mwan

nnika

embuizacji

ka Gi

m.

Bol

docgo

y pomiernia

a Gi

urskiei Wsp

inieg

lejk

chodspo

oziorzoi tr

inieg

ego Bpółpra

go a

o

dowoda

omenyc

rans

go a

Badanacy G

pozi

wymarcz

em ch sfer

a poz

nia dsGospo

iome

mi zeg

libza

rów

ziom

s. Doodarc

em l

go

berapo

w so

mem

ochodczej i

libera

alizaomocja

libe

dów (Rozw

alizac

acjiocą lny

eraliz

(http:/woju

acji sy

i syą wych.

zacj

//wwu (http

ystem

ystemwspó

i sys

ww.lisp://sta

mu g

mu ółcz

stem

sdatacats.oe

gosp

gozyn

mu g

centeecd.or

podar

sponnik

gospo

er.orgrg/).

rczeg

o-ka

o-

g/),

go

Liberalizacja systemu gospodarczego…

31

Rysunek 5 przedstawia zależność między średnimi wartościami współczyn-nika poziomu liberalizacji a współczynnikiem Giniego, wyliczonymi na prze-strzeni lat 2001-2010. Jak widać, zależność jest bardzo silna. Dane układają się w pobliżu zależności liniowej otrzymanej metodą najmniejszych kwadratów. Wartość współczynnika Pearsona wynosi r = 0,88, co świadczy o bardzo silnej korelacji. Podobne wyniki, tj. silna zależność między poziomem liberalizacji a poziomem nierówności dochodowych mierzonych za pomocą wskaźnika Giniego jest widoczna dla danych z 2010 r., co jest przedstawione na rys. 6. W tym przypadku wartość współczynnika Pearsona jest minimalnie mniejsza r = 0,83, lecz wciąż świadczy to o bardzo silnej zależności.

Jak widać, kraje liberalne, takie jak Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada i Irlandia odznaczają się wysokim współczynnikiem Giniego, który był wyliczony po uwzględnieniu podatków i wszelkich transferów socjalnych w ba-danych okresach. Z kolei kraje opiekuńcze, takie jak Szwecja, Finlandia, Dania oraz Norwegia charakteryzują się najniższymi wartościami tej miary. Zatem im wyższy jest poziom liberalizacji systemu gospodarczego danego państwa, tym wyższe są nierówności.

2.2. Związek między nierównościami dochodowymi a wskaźnikami makroekonomicznymi

Relacje pomiędzy poziomem nierówności dochodowych a podstawowymi

wskaźnikami makroekonomicznymi, takimi jak roczny wzrost PKB, stopa bez-robocia oraz poziom inflacji, analizujemy w celu sprawdzenia, czy ukazują one pełny obraz i wgląd w procesy gospodarcze danego kraju.

Rysunki 7 i 8 przedstawiają zależności między współczynnikiem Giniego a rocznym wzrostem PKB. Rysunek 7 prezentuje zależność między wartościami średnimi (średnia z lat 2001-2010). W tym przypadku zależność między tymi wskaźnikami jest bardzo słaba; potwierdza to współczynnik korelacji Pearsona, który wynosi r = 0,17, co oznacza statystycznie nieznaczącą korelację. Podobny wynik otrzymujemy, gdy rozważymy tylko wartości z 2010 r. (rys. 8). W tym przypadku współczynnik korelacji Pearsona wynosi r = -0,17. Wyniki te pokazu-ją, że brakuje statystycznie znaczącej zależności między poziomem nierówności a rocznym wzrostem PKB.

3

R

Ź

R

Ź

a(s

32

Rys.

Źródł

Rys.

Źród

a st(200słab

7. Z

ło: Op

. 8. Z

dło: O

Ryopą01-ba, p

Zwią

praco

Zwi

Opra

ysuą be-201pot

ązek

owan

ązek

cowa

unkiezro10)twie

mię

nie wł

k mi

anie

i 9 obo. Werdz

ędzy

łasne

iędz

wła

i ocia

W tymza t

wsp

e na p

zy w

sne n

10 . Rym pto w

półcz

podsta

spół

na po

prysuprzywsp

zynn

awie

łczy

odsta

rzedunekypa

półc

nikie

dany

ynnik

awie

dstak 9 adkuczyn

J

em G

ych O

kiem

e: Ibi

awiapok

u zannik

Jan

Ginie

Organ

m Gi

idem

ają kazależk ko

ina

ego a

nizacji

inieg

m.

zazujeżnoorel

Bol

a roc

i Wsp

go a

ależe zaość mlacj

lejk

czny

półpr

a roc

nośależnmięji P

o

ym w

racy G

czny

ści nośędzyPear

wzros

Gosp

ym w

miść my tyrson

stem

podar

wzro

iędzmiędymina,

m PK

rczej i

ostem

zy dzyi wsktó

KB (ś

i Roz

m PK

wsky waska

óry w

średn

zwoju

KB (

kaźartoźnikwyn

nia z

u (http

(na 2

źnikościkamnos

z lat

tp://st

201

kiemiammi jsi r

200

tats.oe

0 r.)

m Gmi śrjest = 0

1-20

ecd.o

)

Ginrednbar

0,17

010)

org/).

niegnimrdz7, c

go mi zo co

orpurd

R

Ź

R

Ź

oznrozwprzyumir., ndzy

Rys.

Źród

Rys.

Źród

naczważypaiarknie zy po

. 9. Z

dło: O

. 10.

dło: O

za żymadkukowzaś

ozio

Zwi

Opra

. Zw

Opra

statmy tu w

wanądla

ome

ązek

cowa

wiąze

cowa

tysttylk

wspą koa wem n

k mi

anie

ek m

anie

tyczko w

półcore

wartonier

iędz

wła

międ

wła

zniewar

czynlacjoścrów

zy w

sne n

dzy w

sne n

Lib

e nrtośnnikję. i śr

wno

spół

na po

wspó

na po

bera

niezści k kPon

rednści

łczy

odsta

ółcz

odsta

aliza

znacz 2

koreniewnicha s

ynnik

awie

zynn

awie

acja

cząc2010elacważh, ntop

kiem

e: Ibi

nikie

e: Ibi

sys

cą 0 r.

cji Pż zanie mpą b

m Gi

idem

em G

idem

stem

kor., cPeaależmożezr

inieg

m.

Ginie

m.

mu g

relao je

arsożnośżnarobo

go a

ego

gosp

acjęest

ona ść t

a uzocia

a stop

a st

pod

ę. Iprzwy

ta wznaća za

pą b

opą

darcz

nnyzedyno

wystć oba sta

bezro

bez

zeg

y wstaw

osi jtępubseratys

oboc

zrobo

o…

wynwiojużuje rwostyc

cia (

ocia

nik one ż r

jedowaczn

(śred

a (na

otrna =

dnakanegie i

dnia

a 201

rzymrys

0,5k tygo stot

a z la

10 r

mujs. 1, cylkozwitny

at 20

.)

jem10. o oo dliązk.

001-

my, W

oznla 2ku m

-201

3

gdtymacz201mię

0)

33

dy m za 0 ę-

3

anw

pjcjs

R

Ź

R

Ź

34

a stonia wyr

przejuż cymjest staty

Rys.Źród

Rys.Źród

Ryopąz laraźn

Wedstr =

m poto systy

. 11.dło: O

. 12.dło: O

ysuą infat 20na, c

W prtaw-0,

oziostatyyczn

. ZwOpra

. ZwOpra

unki flacj001co przyp

wion,1, comeystynie

wiązecowa

wiązecowa

11ji. R-20

potwpad

ne naco oem nycznzna

ek manie

ek manie

1 i Rysu010)wierdku a ryoznniernie aczą

międwła

międwła

12 une). Wrdzawa

ys. 1aczrówistoącej

dzy wsne n

dzy wsne n

przek 1

W tyma wsartoś12. Wza anwnośotna ko

wspóna po

wspóna po

zed11 pm pspółści W tntykści. a anorela

ółczodsta

ółczodsta

dstawprezprzyłczyz 2

tymkoreNis

ntykacji

zynnawie

zynnawie

J

wiajentu

ypadynn2010

m przelacska

koresto

nikiee: Ibi

nikiee: Ibi

Jan

ją zuje dku

nik k0 r.zypcję,

a waelacjpy i

em Gidem

em Gidem

ina

zalezale

u zalkore. nipadk

a zartoja. Zinfl

Giniem.

Giniem.

Bol

eżnoeżnleżnelacje oku wzateść wZatelacji

ego

ego

lejk

ościnośćnośćcji Pobsewspem mwspem i z n

a st

a st

o

i mć mić m

Pearerwupółczmalpółci wnier

opą

opą

międiędz

międzrsonujemzynlejącczyn

w tymrów

infl

infl

dzy zy wzy t

na, kmy nnikącą snnikm p

wnoś

lacji

lacji

wspwarttymktórjuż

k kostopka kprzypścia

(śre

(na

półctośc

mi wry wż tejorelapę inkoreypadami.

edni

a 201

czyciam

wskawynoej zaacji nflaelacjdku

ia z l

10 r.

ynnimi śaźniosi ależPea

acji cji o

nie

lat 2

.)

ikiemśredikamr = żnośarsowr

oznae ob

2001

m Gdnimmi j0,5ści, ona raz zaczabserw

1-20

Ginmi (śest 4. co

a wyz roa, żewuj

010)

niegśreddoś

o jesynososnąe nijem

go d-ść

st si ą-ie

my

śni

2

r

aśwrśWclkp

dbmr

R

Ź

ści nikaistn

2.3.

rów

a stściawskry wści W tco olub ka kpoz

docberamnirów

Rys.

Źród

Wśreami

nien

. Zwa s

Wwnoś

Rytabilami kaźnwynz 2tymoznabar

koreiom

Jachodalnyiej

wnoś

. 13.

dło: O

Wyndnii dl

nia f

wiązsta

W pości ysulnośśre

nikanosi 2010m pr

aczrdzoelac

memak wdowychstabści,

. Zw(śr

Opra

ik zich la 2fakt

zekbiln

odroa st

unkiścią

edniami r =

0 r. rzypa ba

o silcji Pm niewidwych, kbiln, tym

wiązredncowa

z 20z la

2010tycz

k minoś

ozdtabii 13ą mmi jes

= -0,rów

padkardzlne Pearerówać n

ch októrena. m b

ek mnia zanie

010at 20 r.znej

iędścią

dziailno3 i

makr(śre

st do,75,wniku wzo skor

rsonwnona r

odzne ceW

bard

międ lat wła

0 r. 200 a dj za

zy ą go

ale tości14

roekedność , co ież wspsilnrelana, mościrysnacechzw

dzie

dzy p200sne n

Lib

nie1-2dla ależ

nieosp

tymią mprz

konoia zwyoznobs

półcną kacje,możi a s. 13zają

hująwiązej st

pozi1-20na po

bera

e po2010

okżnoś

erówpod

m zbmakzedsomiz latyraźnnacserwczynkore, cożemstab3 i ą sią sięzku tabi

iom010)odsta

aliza

otwi0. Z

kresści

wnoarc

badkroestawicznt 20na, za w

wujenniklacj

o jesmy jbilno14, ię bę wz t

ilną

em ) awie

acja

ierdZateu 2mię

oścczą

damekonwiajną. 001-co pwysemyk koję. Pst pojednościkra

bardwysotymą go

wsp

e: Ibi

sys

dza em 200ędz

ciam

my, cnomją zRys-20potwstępy tęorelPonotwnoznią maje dzieokim

m, imospo

półcz

idem

stem

zalprz1-2

zy p

mi s

czy miczalesun10)wie

powę zalacjiniewwierd

nacmakopi

ej stm pm moda

zynn

m.

mu g

leżnzy b2010pozi

spo

istzną

eżnoek . Werdz

waniależni Pe

waż dzoznie

kroeiekutabipozmniarką

nikie

gosp

nośbrak0 niiom

łec

tnieją. ości13

W tymza we sinośearsw one we st

ekonuńcilnąziomiejsą on

em G

pod

ci wku ie m

mem

czny

je z

i mprem p

wspóilnejść, csonaobuwystwienomcze ą gomemsze n się

Gini

darcz

wylspómoż

m ni

ymi

zwi

międzezenprzyółczj zaco ja jeu przsokerdzmicz

o nospom nwyę ce

iego

zeg

liczójnyżnaeró

i

iąze

dzy ntujeypadzynnależnjest est wrzypkimizić izną.niskoda

nierystępechu

o a s

o…

zoneych a bewn

ek m

wspe zadkunik nośprz

wyżpadki waistn

kim arkąównępujuje

stabi

ej nwy

ezwnośc

mię

półcależ

u zalkorści. zedsższykacharto

nieni

pozą. Znośą w.

ilnoś

na pynik

wzglci a

ędzy

czyżnośleżnrelaW pstawy i wh ob

ościaie z

ziomZ kości, w d

ścią

podskówlędnsto

y po

ynniść mnośćacji przywionwynbseramizależ

mieolei

godany

mak

staww mnie opą

ozio

ikiemmięć mPeaypane nosirwui wsżno

e niw

ospoym

kroe

wiemięd

stwinfl

ome

m Gędzymiędarsoadkuna i r =ujemspółości

ierókra

odarkra

ekon

e wadzy wierflacj

em

Giny wdzy ona,u wrys= -0my łczymię

ównajacrka aju

nom

3

artowy

rdziji.

nie

niegartotym któarto. 140,87silnynniędz

noścch li

jesnie

miczn

35

o-y-ić

e-

go o-mi ó-o-4. 7, ne i-

zy

ci i-st e-

ną

3

R

Ź

mnw1

2

P

rcnptpizg

36

Rys.

Źród

mięnie wać1. R

jk

2. Jn

Pod

rozwciolny przetempomistnziomgosp

14.

dło: O

Wędzy

moć dwReljestkroJestnie

ds

Dwójlecio nepro

mu gmocniejemempod

Zw

Opra

Wyny nożnawojlacjt baekot todaj

um

ebaj i i. Z niekowagoscą we zwm ndarc

wiąze

cowa

iki nieróa bakoa m

ardzonoo koją p

mow

ata stabjed

korzadz

spodwspwią

nierczeg

ek m

anie

powównyło

o: mięziej micolejpełn

wan

na bilndnejzystzonadarcpółcązekówngo d

międz

wła

wyżnoś

o stw

ędzywy

cznny

nego

nie

temnośćj strtnyma zoczeczynk mnośdan

zy w

sne n

ższeściawie

y pyraźne.

dowo ob

e

mat ć goronm wostago nnik

międści dnego

wspó

na po

ej aami erdz

poziźna

wóbraz

wposp

ny pwpłała

a ka dzydoco pa

ółczy

odsta

anala p

zić

iomniż

d nzu i

pływpodapojaływanawieGin

y pochodańs

ynnik

awie

lizypodwy

memż m

na ti wg

wu arczawiawie alizelkonieg

oziodowstwa

J

kiem

e: Ibi

y są dsta

yraź

m nimogł

to, żgląd

pozą tają niea kościgo.

omewyca, ty

Jan

m Gi

idem

ą o tawoniej

ierółyby

że pdu w

ziomtoczsię

erówkoreią n

Wem ch. Iym

ina

inieg

m.

tyleowyj za

ówny to

podw p

muzy arg

wnoelacnier

Wynilib

Im wy

Bol

go a

e intymi ależ

nośco su

dstaproc

u libsię gumościyjnrówiki erawy

yższ

lejk

a stab

terew

żno

ci auge

awocesy

beraw

meni nana mwno

anaalizayższze s

o

bilno

esujskaści.

a srow

owey go

alizlite

nty oa romiędości alizacjizy jesą n

ością

jąceaźni. W

tabwać

e wsosp

acjierato poozwdzy

dozy j syest

nieró

ą ma

e, żikam

Wyni

ilno po

skapoda

i syturzozy

wój y poochjedn

ystepozówn

akro

e prmi ik t

ościodst

aźniarcz

ysteze pytywgos

ozioodonozmuziomnoś

oeko

rzymaten

ią mtaw

iki mze d

emuprzewnyspoomeowyznacu gom lici.

nom

y baakro

mo

makow

makdan

u goedmym,odarem ych cznospoiber

miczn

danoekoożn

kroe w

kroego

ospmiot

a zrczylibe

mnie odarali

ną (n

niu onoa z

oekowska

oekoo kr

odatu oz dry. Weral

mierzwy

arczzac

na 2

zalomiinte

onoaźn

onoraju

arczod drugiW alizazon

ykazzegocji s

2010

eżnicznerpr

omicniki

omicu.

zegodzieiej sartyacji nychzałyo asyst

r.)

noścnymreto

cznma

czn

o nesięstro

ykulsys

h zy, ża potem

ci mi o-

ną a-

ne

na ę-o-le s-za że o-

mu

Liberalizacja systemu gospodarczego…

37

Ponadto, wykazane zostało za pomocą analizy korelacyjnej, że brakuje wy-raźnej zależności między zjawiskiem nierówności a podstawowymi wskaźnikami makroekonomicznymi, takimi jak roczny wzrost PKB, stopa inflacji i bezrobocia. Wskaźniki te, choć bardzo często używane w analizach makroekonomicznych, nie oddają jednak pełnego obrazu danej gospodarki. Dlatego też, w niniejszym arty-kule do analizy korelacyjnej użyty został wskaźnik stabilności makroekono-micznej mierzony przez Światowe Forum Ekonomiczne. W rezultacie okazało się, że istnieje silna korelacja między poziomem nierówności a poziomem sta-bilności makroekonomicznej. Jest to bardzo ważny argument w debacie na temat wpływu nierówności na rozwój ekonomiczny − aby gospodarka mogła się do-brze rozwijać, musi być przede wszystkim stabilna. Wszelkie niestabilności będą prowadziły wcześniej lub później do kryzysów ekonomicznych. Stabilność ma-kroekonomiczna jest silnie powiązana z poziomem nierówności, a zatem aby dany kraj dobrze się rozwijał, powinno się oddziaływać na ten rozwój poprzez ograniczanie poziomu nierówności. Nierówności mają nie tylko negatywne skutki społeczne, ale również ekonomiczne. Używając języka biznesu, ograni-czenie poziomu nierówności może być ekonomicznie opłacalne.

Literatura Evans J., Straightforward Statistics for the Behavioral Sciences, Brooks/Cole Pub Co,

Pacific Grove 1996.

Galbraith J., Inequality and Instability: A Study of the World Economy Just Before the Great Crisis, Oxford University Press, Oxford 2012.

Gini C., Concentration and Dependency Ratios, „Rivista di Politica Economica” 1997, Vol. 87, s. 769-789.

Gini C., Variabilità e mutabilità, Cuppini, Bolonia 1912. Przedrukowane w Memorie di metodologica statistica (Ed. Pizetti E, Salvemini T.), Libreria Eredi Virgilio Veschi, Rome 1955.

Lanslay S., The Cost of Inequality, Gibson Square, London 2012.

Matysiak A., Stałe ekonomiczne, [w:] Systemy gospodarcze i ich ewolucja. Aspekty makro- i mezoekonomiczne, red. J. Czech-Rogosz, S. Swadźba, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Katowice 2013.

Panek T., Ubóstwo i nierówności: Dylematy pomiaru, [w:] Statystyka społeczna – doko-nania, szanse, perspektywy, red. K. Jakóbik, A. Kula, BWS, t. 57, GUS, Warszawa 2008, s. 12.

Say J., Traktat o ekonomii politycznej, PWN, Warszawa 1960.

Janina Bolejko

38

Schwab K., The Global Competitiveness Report 2014–2015, World Economic Forum, Geneva 2014.

Stiglitz J., The Price of Inequality: How Today’s Divided Society Endangers Our Future, W.W. Norton & Company, New York 2012.

Swadźba S., Liberalizm i opiekuńczość a sprawność systemów gospodarczych państw Unii Europejskiej, [w:] Polityka Unii Europejskiej, red. D. Kopycińska, Wydaw-nictwo Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008, s. 18.

www.weforum.org.

www.stats.oecd.org.

LIBERALIZATION OF THE ECONOMIC SYSTEM AND ITS RELATION TO INCOME INEQUALITY AND MACROECONOMIC STABILITY

OF THE HIGHLY DEVELOPED COUNTRIES

Summary

This article presents the correlation analysis between the level of liberalisation of the economic system, income inequality, and macroeconomic stability. The main result presented in this article is that the level of liberalisation of the economic system is stron-gly related with the level of inequality. The level of income inequality is on the other hand strongly related to the macroeconomic stability. Countries of high level of econo-mic liberalisation have large inequalities and lower macroeconomic stability than coun-tries with lower level of economic liberalisation.