Letërsia, Përkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

download Letërsia, Përkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

of 4

Transcript of Letërsia, Përkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

  • 7/25/2019 Letrsia, Prkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

    1/4

    1/27/2016 Letr si a, pr kthi met dhe i denti teti k ul tur or - Shk ur t e Shqi p - Gaz etaEx pr es s

    http://w ww .gaz etaex pr es s.c om /s hk ur t- e- shqi p/l eter si a- per kthi met- dhe- i denti teti -k ul tur or - 96357/?ar chi ve= 1 1/4

    AUTORI:

    NDUE UKAJ

    GAZETAEXPRESS

    E p r e m t e , 2 4 P r i l l 2 0 1 5 1 5 : 1 4

    Letrsia, prkthimet dhe identitetikulturor

    Shtylla themelore, mbi t ciln u ndrtua historia dhe identiteti dhe

    prkatsia perndimore, sht letrsia. Eresnt Koliqi me t drejt

    thoshte se ndrtuesit e Shqipris jan tre poet: De Rada, Naimi

    dhe Fishta. Ndaj, pr ta kuptuar vetveten ma mir, duhet t'i

    kthehemi letrsis shqipe, sepse ajo ishte dhe mbetet shtylla m

    humane dhe fondamentale e identitetit ton kulturor dhe

    prkatsis s tij europiane

    Dshiroj ta filloj kt tekst, duke e cituar shkrimtarin Italo Calvini. I ftuar nga Universiteti i

    H a r v a r d i t p r t i m b a j t u r l e k s i o n e t e n j o h u r a q p a r a t i j i k i s h i n m b a j t u r s h k r i m t a r t e f a m s h m T .

    S. Elioti, J. L. Borgesi, O. Paz, ai n librin Leksione amerikane shkroi: Besimi im n t

    a r d h m e n e l e t r s i s q n d r o n n f a k t i n s e e d i q k a g j r a , t c i l a t v e t m a j o m u n d e t t n a i j a p

    m e m j e t e t e s a j t v e a n t a . C a l v i n i , n k t o t e k s t e b r i l a n t e , t s h k u a r a m e s t i l e d i t u r i , n x o r i n

    p a h v l e r a t e m d h a d h e t p r b o t s h m e t l e t r s i s d h e n d i k i m i n q k a a j o n e k z i s t e n c n

    t o n .

    R o l i d h e n d i k i m i i a r t i t n s h o q r i n u k d u h e t t n n v l e r s o h e t . N s i p r f a q e d u k e t s e l e t r s i a

    s k a n d o n j r o l t m a d h n j e t n s h o q r o r e , m i r p o i n d i r e k t , a j o i n f l u e n c o n j a s h t z a k o n i s h t

    0 0

    https://www.facebook.com/sharer/sharer.php?u=http://www.gazetaexpress.com/shkurt-e-shqip/letersia-perkthimet-dhe-identiteti-kulturor-96357/?archive=1https://twitter.com/intent/tweet?text=%E2%80%8BLet%C3%ABrsia,%20p%C3%ABrkthimet%20dhe%20identiteti%20kulturor&url=http://www.gazetaexpress.com/shkurt-e-shqip/letersia-perkthimet-dhe-identiteti-kulturor-96357/?archive=1&via=gazetaexpress
  • 7/25/2019 Letrsia, Prkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

    2/4

    1/27/2016 Letr si a, pr kthi met dhe i denti teti k ul tur or - Shk ur t e Shqi p - Gaz etaEx pr es s

    http://w ww .gaz etaex pr es s.c om /s hk ur t- e- shqi p/l eter si a- per kthi met- dhe- i denti teti -k ul tur or - 96357/?ar chi ve= 1 2/4

    s h u m . N j r o m a n a p o p o e z i e m i r , n d i k o n n g j u h n d h e m e n d i m e t t o n a n d i k o n n n d j e s i t

    e t o n a , d h e n f o r m s i m i n e b o t k u p t i m e v e p r f e n o m e n e t q n a r r e t h o j n . K s h t u , l e t r s i a

    h a p p e r s p e k t i v a a l t e r n a t i v e p r t i g j y k u a r s h u m s h t j e t s h o q r i s . Se c i l a s h o q r i a d u h e t

    t b a z o h e t n n j i d e u n i f i k u e s e . E n k t p i k , l e t r s i a m b e t e t n j r e f e r e n c e p r h e r s h m e

    p r b a s h k u e s e . Ve t j e r a s h , a j o n d i h m o n n s o f i s t i k i m i n e g j u h s , n d r s a l e x i m i i l e t r s i s

    s h t n j g u r t h e m e l i p r t a n d r t u a r n j s h o q r i m h u m a n e .

    P r v o j a e m p i r i k e d s h m o n n j t v r t e t t p a m o h u e s h m e : L e t r s i a e k a n d i h m u a r n m n y r

    k o n s t a n t e e m a n c i p i m i n e p r p a r i m i n e n j e r z i m i t , d h e n f o r m i m i n e i d e n t i t e t i t k u l t u r o r t a k s h

    v e n d i t a k o m b i t . Aj o k o n s i d e r o h e t f o r m a m e m i r m e t c i l n m u n d p r f a q s o h e t n j s h o q r i

    n r r a f s h i n u n i v e r s a l . T h n n d r y s h e , a j o s h t n g a g j r a t e p a k t a q j o s h i n k r e j t n j e r z i m i n .

    L e t r s i a , n d o n s e l i d h e t m e i m a g j i n a t n , n u k s h t v e t m i m a g j i n a t a e s h k r i m t a r v e n d o n s e

    s h k r u h e t p r h i r t k n a q s i s , n u k s h t v e t m k n a q s i s h t s h u m m t e p r s e k a q -

    s h t v e p r i m t a r i h u m a n e s h u m m e f i s m e , d h e b r e n d a v e t s p r m b a n h i s t o r i n n j e r z o r e b e t e j n m i z o r e m e s k u j t e s s d h e h a r r e s s m e s t m i r s d h e t k e q e s , u r t s i s d h e

    i n j o r a n c s , d a s h u r i s d h e u r r e j t j e s , d r i t s d h e e r r s i r s . Aj o p r f a q s o n n j u n i v e r s t p a f u n d

    d h e s h t k u j t e s a m e b u k u r e n j e r z i m i t . N d a j , k u r d u a m t d i m d i k a p r i d e n t i t e t i n k u l t u r o r

    t a k s h v e n d i t a k o m b i t , t s h u m t n e h e r v e , f l a s i m p r k r y e v e p r a t q v e n d e t p r k a t s e i

    k a n d h n n j e r z i m i t . N k t m n y r , e k u p t o j m s e l e t r s i a r r i p u s h t e t s h m n f r o n i n m t

    l a r t t v l e r a v e t p r b o t s h m e . Se p s e a j o k a f u q i t d e p r t o n d h e s h t r i h e t p r t e j d o g m a v e t

    n g u s h t a , d o k t r i n a v e p o l i t i k e e s h o q r o r e , q k a n n j f i l l i m e f u n d , s e p s e s h t n j m n y r

    shptimi, lirimi e shlbimi. Dhe si e till, ajo mundet ti hap portat humanizmit dhe ta shpie

    njerzimin kah liria.

    Be s i m i t e f u q i a e l e t r s i s , q n d r o n n f a k t i n s e a j o m e m j e t e t q k a n d i s p o z i c i o n , k a

    m u n d s i t p r h e r s h m e p r t i t r e g u a r d i s a g j r a n n j m n y r t j e t r f a r e n d r y s h e n g a n a

    o f r o n s h k e n c a a p o n g a d i j e t t j e r a , q p r p i q e n t v r t e t a t t i k o r n i z o j n d h e t i a r r i j n n p r m j e t

    p r v o j a v e m e t o d i k e a d o k t r i n a r e .

    M e q j e m i n k u a d r t a k t i v i t e t e v e p r D i t n N d r k o m b t a r t L i b r i t , m p l q e n p o a s h t u t acitoj nobelistin, Herman Hessen, i cili pohonte: Nga t gjitha gjrat e vlefshme, q njeriu si ka

    m a r r d h u r a t n g a n a t y r a , p o r e k a s h p i k u r v e t , l i b r a t j a n s h p i k j a m e v l e f s h m e . Pa d y s h i m ,

    l i b r i i l e t r s i s k t s t a t u s s h e n j t r i e e k a f i t u a r n s a j e t p u s h t e t i t s h p i r t r o r q z o t r o n , d h e

    n d i k i m i t q k a u s h t r u a r p r g j a t h i s t o r i s s n j e r z i m i t n e m a n c i p i m i n e t i j .

    P r p a r i m i s h o q r o r n n k u p t o n n j n d j e s h m r i d h e p r g j i g j e e t i k e k a r s h i s f i d a v e t p r h e r s h m e

    q s h f a q e n p a r a n j e r z i m i t d h e h u m a n i z m i t t o n . K t n d j e s h m r i , a s d i j e t s h o q r o r e e a s

    s h k e n c a n u k m u n d t a j a p i n a s h t u s i m u n d t a j a p l e t r s i a , e c i l a , k a f u q i t a i n j e k t o j n j e r z i m i nm e h u m a n i z m , k n a q s i , l u m t u r i , d i t u r i e b u k u r i t a r i f r e s k o j k u j t e s n d h e t a l u f t o j h a r r e s n .

    M u p r k t a r s y e , k a s h k r i m t a r q m e t d r e j t m e n d o j n s e l e t r s i a s h t a j o e c i l a m u n d t a

    p r m b u s h b o s h l l k u n m o r a l t n j s h o q r i e , d h e p o a s h t u , k a t a g r , t i j a p p r p a r i m i t f o r c

  • 7/25/2019 Letrsia, Prkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

    3/4

    1/27/2016 Letr si a, pr kthi met dhe i denti teti k ul tur or - Shk ur t e Shqi p - Gaz etaEx pr es s

    http://w ww .gaz etaex pr es s.c om /s hk ur t- e- shqi p/l eter si a- per kthi met- dhe- i denti teti -k ul tur or - 96357/?ar chi ve= 1 3/4

    d o m e t h n s e e k r i j u e s e .

    St a t u s i u n i v e r s a l t c i l i n e g z o n l e t r s i s d h e f u q i a p l a n e t a r e e s h t r i r j e s s s a j , s h t a r r i t u r

    n p r m j e t p r k t h i m i t , n d a j v e p r i m t a r i a p r k t h y e s e , v l e r s o h e t m e r n d s i j e t i k e p r k u l t u r n e

    p r b o t s h m e . Pa k t v e p r i m t a r i k u l t u r o r e - n d r m j e t s u e s e - d o t i s h t e p a m u n d u r n j o h j a e

    gjith thesarit t artit letrar q posedon njerzimi. E pa kto vlera, njerzimi do t ishte

    p a m a t s h m m i v a r f r . I m a g j i n o j e n i n j b o t k u t m o s i i s h i n t p r k t h y e r a I l i a d a d h eOdisea t Homerit, Hamletin i Shekspirit, Komedin Hyjnore e Dants, Faustin i Gtes,

    p o e z i t e Kh a j a m i t , I d i o t i n i D o s t o j e v s k i t , Pr o c e s i n i Ka f k s d h e s h u m e s h u m k r y e v e p r a

    t j e r a . Pr a , n p r m j e t p r k t h i m i t , k t o k r y e v e p r a d h e s h u m t t j e r a , j a n s h n d r r u a r n v l e r a

    u n i v e r s a l e , t r e c e p t u r a , l e x u a r a e v l e r s u a r a n t k a t r a n t e b o t s . N g a k y k n d v s h t r i m , e

    k u p t o j m n d i k i m k a n l u a j t u r v e p r a t e r n d s i s h m e n p a s q y r i m i n e k u l t u r s s n j k o m b i a

    shteti!

    L e t r s i a i s h p r f i l l l i g j e t e n g u r r t a d h e m e m j e t e t e v e t a t g j u h s - q j a n m j e t e t s h p i r t i t ,s h f a q e t s i n j a l t e r n a t i v e p r h e r s h m e . Sh k r i m t a r i n s h o q r i t e h a p u r a , d e m o k r a t i k e , s h t

    a i q p r o p o z o n n j j e t a l t e r n a t i v e . D h e n e k e m i n e v o j p r k t j e t t j e t r - s h k r u a n n o b e l i s t i

    M a r i o Va r g a s L l o s a . K t s t a t u s t e p r m , l e t r s i a e k a f i t u a r n s a j e t f u q i s s s h p i r t i t , m e t

    c i l n d i s p o n o n , n d a j , a j o m b e t e t n j n g a f o r m a t m r e p r e z e n t a t i v e t s h o q r i s . N d i k i m i i

    l e t r s i s n f o r m i m i n e i d e n t i t e t i t t n j v e n d i , d h e n i m a z h i n e t i j , s h t e p a m a t s h m d h e

    jetik. Po ash tu, letrsia sh t fuqi shp irtrore e paz ve nd sue shme , np rmjet t cils, t tjert

    e n j o h i n d h e s h p e s h h e r e i d e n t i f i k o j n n j v e n d a k o m b t c a k t u a r . Pr a , l e t r s i a , p r f a q s o n

    m s miri identitetin kulturor t nj vendi. Ndaj, sa her prmendim Italin, Virgjili e Dante jan

    t p a s h m a n g s h m . E n s e k a l o j m n G j e r m a n i d h e f l a s i m p r i d e n t i t e t i n k u l t u r o r g j e r m a n ,

    G t e n a r a v i j z o h e t m e n j h e r . N j s o j q n d r o n p u n a m e Sp a n j n e Se r v a n t e s i t , m e An g l i n e

    Sh e k s p i r i t , m e F r a n c n e H y g o s . Ki l i n e Pa b l o N e r u d s . Ko l o m b i n e M a r q u e z i t . Ar g j e n t i n n e

    Sa b a t o s . I z r a e l i n e Am o z O s i t . Su e d i n e St r i n d b e r g u t . Sh q i p r i n e Ka d a r e s . e k i n e

    Ku n d e r s . Po l o n i n e Sz y m b o r s k e s . J a p o n i n e M u r a k a m i t . D h e r a n g l i s t a s i g u r i s h t m u n d e t t

    z g j a t e t p a p a f u n d . Kj o p a s u r i u n i v e r s a l e , k a a r r i t u r t t h a d r o h e t t h e l l n n d r g j e g j e n e

    n j e r z i m i t n s a j e t v e p r i m t a r i s p r k t h y e s e , n d a j r n d s i a e p r k t h i m i t , n p r g j i t h a k o h t ,

    s h t v l e r s u a r j e t i k e p r n j o h j e n e l e t r s i s a p o m m i r t t h e m i , p r r i k r i j i m i n e s a j n n j

    g j u h t j e t r , p r r i v i t a l i z i m i n e v e p r a v e t c a k t u a r n k o n t e k s t e k u l t u r o r e s p e c i f i k e .

    Pa m d y s h j e , r o l i d h e n d i k i m i i p r k t h i m i t t l e t r s i s , n s e c i l n s h o q r i t e m a n c i p u a r e

    d e m o k r a t i k e , s h t i m a d h . N k t s e n s , p r k t h i m i e n d i h m o n k u l t u r n l e t r a r e t n d r t o j u r a

    i n t e r k o m u n i k i m i , d h e t p r o j m e s a z h i n e n j p o p u l l i m m i r s e d o v e p r i m t a r i t j e t r a r t i s t i k e

    a s h o q r o r e . N s e l e t r s i a p r k t h e h e t n m n y r t d u h u r e d i n j i t o z e , d h e i p r e z a n t o h e t

    k u l t u r s s p r b o t s h m e , m u n d t l u a j r o l i n e d i p l o m a c i s k u l t u r o r e n a f i r m i m i n e v e n d i t t

    caktuar. Libri i letrsis, ka fuqi ti tjetrsoj dhe ti thyej paragjykimet pr vende t caktuara t

    p a s q y r o j h i s t o r i n d h e k u l t u r n e c a k t u a r d h e t n d i h m o j n j o h j e n e n j k o m b i a s h t e t i . N j g j

    t till e ka realizuar mjaft mir letrsia e Ismail Kadares, ndaj Amoz Os, n nj intervist

  • 7/25/2019 Letrsia, Prkthimet dhe Identiteti Kulturor - Shkurt e Shqip - GazetaExpress

    4/4

    1/27/2016 Letr si a, pr kthi met dhe i denti teti k ul tur or - Shk ur t e Shqi p - Gaz etaEx pr es s

    http://w ww .gaz etaex pr es s.c om /s hk ur t- e- shqi p/l eter si a- per kthi met- dhe- i denti teti -k ul tur or - 96357/?ar chi ve= 1 4/4

    t h o s h t e s e k r e j t k a d i n t e p r Sh q i p r i n e k i s h t e m s u a r n p r m j e t Ka d a r e s . Kj o d s h m o n

    fuqi ka letrsia!

    f a r m u n d t b j l e t r s i a n n j k o h t v s h t i r , s i k j o e j o n a ?

    Poett jan ligjvnsit e panjohur (ligjrisht) t bots- shkruante Persi Bishi Shelli. E shkrimtari

    s h q i p t a r , I s m a i l Ka d a r e , g j a t c e r e m o n i s s m a r r j e s s n j m i m i l e t r a r n Pr i s h t i n , n d r t

    t j e r a t h a : L e t r s i a n u k r r e g u l l o n p u n t e n j k o m b i , l e t r s i a s h t n j b o t e p a v a r u r d h e n j

    v l e r p a r a l e l e m e k o m b i n e p o p u l l i n . Po r , k a s t i n n j e t n e p o p u j v e , k u r l e t r s i a d u h e t t a t h y e j

    z a k o n i n e t q e n i t e p a v a r u r e t p r z i h e t n p u n t e k o m b i t d h e s e t a n i k o m b i s h q i p t a r k a

    n e v o j p r l e t r s i n , e c i l a , k a d e t y r n t s q a r o j k e q k u p t i m i n q h e d h n d i s k u t i m n s e

    s h q i p t a r t j a n a p o d u h e t t b h e n e u r o p i a n .

    L e t r s i a e k a p r d e t y r t m o s l e j o j q t v r t e t a t s h o q r o r e t i f o r m s o j v e t m p o l i t i k e ,

    s e p s e p o n d o d h i n j g j e t i l l , k a s h p r p u s h j e e n o r m e n s h o q r i . Po l i t i k a n g r e h k r y e d h e

    m u r t a j a e g j u h s s u l m o n n d r g j e g j e n n j e r z o r e . N d r g j e g j e n e l i r i s . N j s h o q r i e t i l l t k u r r e t

    n g a p r i r j a e s h p i r t i t d h e n d i k i m i i l i b r i t , d h e k s i s o j b h e t a r e n e p a f u n d m e e p r p l a s j e v e

    a g r e s i v e p o l i t i k e .

    L e t r s i a , h i s t o r i k i s h t k a t r e g u a r f o r c n w l u f t n n d a j t k e q e s , d i k t a t u r a v e , s i s t e m e v e t o t a l i t a r e

    d h e k a p r h a p u r v a z h d i m i s h t k u l t u r n e k o h e z i o n i t s h o q r o r k a n x i t u r v e t d i j e n k r i t i k e d h e k a

    h a p h o r i z o n t e t r e j a , s e p s e a j o m u n d t k r i j o j a n t i t r u p a , q l u f t o j n p r h a p j e n e m u r t a j s s

    g j u h s - s h k r u a n m e t d r e j t C a l v i n i .

    Sh t y l l a t h e m e l o r e , m b i t c i l n u n d r t u a h i s t o r i a d h e i d e n t i t e t i d h e p r k a t s i a p e r n d i m o r e ,

    s h t l e t r s i a . Er e s n t Ko l i q i m e t d r e j t t h o s h t e s e n d r t u e s i t e Sh q i p r i s j a n t r e p o e t : D e

    R a d a , N a i m i d h e F i s h t a . N d a j , p r t a k u p t u a r v e t v e t e n m a m i r , d u h e t t ' i k t h e h e m i l e t r s i s

    s h q i p e , s e p s e a j o i s h t e d h e m b e t e t s h t y l l a m h u m a n e d h e f o n d a m e n t a l e e i d e n t i t e t i t t o n

    k u l t u r o r d h e p r k a t s i s s t i j e u r o p i a n e .