Anatomia e Anatomia e NjeriutNjeriut

Prof. dr. Sadi Prof. dr. Sadi BexhetiBexheti

Fakulteti i MjekësisëFakulteti i Mjekësisë

USHTUSHT

Tetovë, 2013Tetovë, 2013

Anatomia e përgjithshmeAnatomia e përgjithshme

Anatomia si shkencë dhe rëndësia e Anatomia si shkencë dhe rëndësia e saj në mjekësisaj në mjekësi

Historia e AnatomisëHistoria e Anatomisë Niveli i organizimit të trupit të Niveli i organizimit të trupit të

njeriutnjeriut Ndarja e AnatomisëNdarja e Anatomisë Rrafshet dhe vijat orientueseRrafshet dhe vijat orientuese Terminologjia anatomikeTerminologjia anatomike

DefinicioniDefinicioni Anatomia e njeriut është shkencë bazike Anatomia e njeriut është shkencë bazike

biomjekësore e cila mirret me studimin e biomjekësore e cila mirret me studimin e formës dhe ndërtimit të trupit të njeriut.formës dhe ndërtimit të trupit të njeriut.

Fjala anatomi rrjedh nga fjala greke Fjala anatomi rrjedh nga fjala greke anatemneinanatemnein që do të thotë prerje që do të thotë prerje (diseksion) i trupit të njeriut.(diseksion) i trupit të njeriut.

Në fakt, emërtimi Në fakt, emërtimi anatomianatomi nuk ka të nuk ka të bëjë me objektivat e studimit të bëjë me objektivat e studimit të anatomisë, mirëpo me metodën e anatomisë, mirëpo me metodën e studimit të saj.studimit të saj.

I. Historia e I. Historia e AnatomisëAnatomisë

● ● Periudha Periudha antikeantike● ● Periudha e Periudha e mesjetësmesjetës● ● Periudha e Periudha e hershme hershme moderne moderne ● ● Periudha Periudha modernemoderne Të studiuarit e anatomisë – Të studiuarit e anatomisë –

sipas sipas RembrandtRembrandt

Periudha grekePeriudha greke HippocratesHippocrates (400 (400 pp.e.s.) – Babai i .e.s.) – Babai i

mjekësisë. mjekësisë. HerophilusHerophilus dhe dhe ErasistratusErasistratus

(300 (300 pp.e.s.).e.s.) HippocratesHippocrates ( (Corpus HippocraticumCorpus Hippocraticum))

Betimi iBetimi i Hipokratit Hipokratit Sëmundja e epilepsisëSëmundja e epilepsisë Mjekësia humorale Mjekësia humorale AnatomiaAnatomia - - pak e njohur pak e njohur Fiziologjia e lëngjeveFiziologjia e lëngjeve Njohuritë klinike (SN, SU, SGNjohuritë klinike (SN, SU, SGjj))

Herophilus (Herophilus (335-280 335-280 p.e.s.)p.e.s.)

Është themelues Është themelues ii anatomisë. I pari anatomisë. I pari bëri diseksionin e trupit të njeriut. I bëri diseksionin e trupit të njeriut. I pari futi në përdorim termin pari futi në përdorim termin “anatomia”. “anatomia”.

Ka shkruar veprën “Anatomica”Ka shkruar veprën “Anatomica” Ka studiuar neuroanatominë, dallonte Ka studiuar neuroanatominë, dallonte

nervat nga tetivat, gjakun në vena dhe nervat nga tetivat, gjakun në vena dhe arterie.arterie.

Themelues i metodës së hulumtimit Themelues i metodës së hulumtimit eksperimental (empirik) në mjekësi.eksperimental (empirik) në mjekësi.

EraErassistratistratus (304 – 250 us (304 – 250 p.e.s.)p.e.s.)

AAnatom, patolog, fiziolognatom, patolog, fiziolog - - shkolla shkolla empirikeempirike

Së bashku me Herophilus themeloi Së bashku me Herophilus themeloi shkollën e anatomisë në Aleksandri shkollën e anatomisë në Aleksandri (Egjipt).(Egjipt).

ZbuloiZbuloi n n.. opticus opticus dhe n.dhe n. acusticus, acusticus, dallon dallon nervat motorike dhe senzorikë, ka nervat motorike dhe senzorikë, ka përshkruar arteriet dhe venat e ndryshme.përshkruar arteriet dhe venat e ndryshme.

Mohon shkencën e HipokratitMohon shkencën e Hipokratit

Peiudha romakePeiudha romake GaleniGaleni (130 – 200) (130 – 200)

Themelues i mjekësisë praktike në Romë. Themelues i mjekësisë praktike në Romë. Vazhdon shkollën e Hipokratit.Vazhdon shkollën e Hipokratit. Ë Ështe shte fiziolog i parë eksperimental. Ka shkruar fiziolog i parë eksperimental. Ka shkruar 400 tekste për anatominë, fiziologjinë, 400 tekste për anatominë, fiziologjinë, patologjinë dhe për sëmundjet. patologjinë dhe për sëmundjet.

Teksti i anatomisë: Teksti i anatomisë: “De “De AAnatomicisnatomicis AAdministrationibusdministrationibus” ” ëështshtëë përdorur deri përdorur deri në shekullin XV.në shekullin XV.

Galeni kryesisht bëri diseksionin e kafshëve Galeni kryesisht bëri diseksionin e kafshëve (majmunit, qenit, etj) por jo të njeriut.(majmunit, qenit, etj) por jo të njeriut.

Periudha e mesjetës (arabe)Periudha e mesjetës (arabe)AvicenaAvicena--ibn Sina (980-ibn Sina (980-

1037)1037) Mjeku më i njohur persianMjeku më i njohur persian Filozofi dhe shkencëtari më i madh Filozofi dhe shkencëtari më i madh

islamikislamik KanKanoni i mjekësisëoni i mjekësisë - - “Canon “Canon

medicinae” medicinae” (1020)(1020) - - ppërmbledhje e ërmbledhje e njohurive të mjekësisë greke, romake dhe njohurive të mjekësisë greke, romake dhe arabe.arabe.

Kanoni i tij është përdorur pesë shekoj në Kanoni i tij është përdorur pesë shekoj në universitetet evropiane (deri më shek. universitetet evropiane (deri më shek. XVI)XVI)

Ibn al-Nafis (1213 – Ibn al-Nafis (1213 – 1288)1288)

Zbuloi qarkullimin e gjakut të njeriutZbuloi qarkullimin e gjakut të njeriut.. I pari ka përshkruajtur qarkullimin I pari ka përshkruajtur qarkullimin

pulmonal dhe korpulmonal dhe koroonar të gjakut. nar të gjakut. I pari në botën arabe bëri diseksionin I pari në botën arabe bëri diseksionin

e trupit të njeriut.e trupit të njeriut. I pari përdori konceptin e I pari përdori konceptin e

metabolizmit.metabolizmit. Hodhi poshtë doktrinën për anatomi Hodhi poshtë doktrinën për anatomi

dhe fiziologji të Galenit dhe Avicenës.dhe fiziologji të Galenit dhe Avicenës.

Periudha e hershme Periudha e hershme modernemoderne

1100-15001100-1500 – – Tekstet eTekstet e Galenit për Galenit për anatominë nga greqishtja në arabishtanatominë nga greqishtja në arabisht janë janë përkthyepërkthyer në r në latinisht.latinisht.

12351235 – Themelohet shkolla e parë e – Themelohet shkolla e parë e MMjekësisë në Evropë në Salerno (Itali).jekësisë në Evropë në Salerno (Itali).

13161316 – Mundinus (Mondino d’Luzzi) – – Mundinus (Mondino d’Luzzi) – ishte profesor i anatomisë në Bolonja. ishte profesor i anatomisë në Bolonja. Teksti i tij – Anatomia ishte në Teksti i tij – Anatomia ishte në përdorim për dy shekuj. përdorim për dy shekuj.

Leonardo da Vinci (1452-Leonardo da Vinci (1452-1519)1519)

Bëri 500 diagrame nga diseksionet në Bëri 500 diagrame nga diseksionet në trupin e njeriut.trupin e njeriut.

I pari ka përshkruar tufën e djathte të I pari ka përshkruar tufën e djathte të fasciklit atrio-ventrikularfasciklit atrio-ventrikular të të zzemrësemrës..

I pari bëri diseksionet në rrafshin I pari bëri diseksionet në rrafshin gjerësor.gjerësor.

Ishte gjeni i shumë shkencave dhe Ishte gjeni i shumë shkencave dhe artit. artit.

Andreas Vesalius (1514-Andreas Vesalius (1514-1564)1564)

Profesor i anatomisë në Padova (Itali).Profesor i anatomisë në Padova (Itali). Themelues i anatomisë moderne. Themelues i anatomisë moderne. Reformator i anatomisë dogmatike të Reformator i anatomisë dogmatike të

Galenit.Galenit. Ka shkruar tekstinKa shkruar tekstin shumë të njohur të shumë të njohur të

anatomisanatomisëë, , në në shtatë vëllime: shtatë vëllime: De De HumaniHumani Corporis,Corporis, Fabrica libri Fabrica libri septem (1543).septem (1543).

WilliWilliaam Harvey (1578-m Harvey (1578-1657)1657)

Profesor i anatomisë dhe kirurgjisë në Profesor i anatomisë dhe kirurgjisë në Universitetin e Oxford-it.Universitetin e Oxford-it.

Zbuloi qarkullimin e gjakut te njeriu.Zbuloi qarkullimin e gjakut te njeriu. Vepra e tij:Vepra e tij:

Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus (1628) vuri themelet shkencore të (1628) vuri themelet shkencore të qarkullimit të gjakut.qarkullimit të gjakut.

Nuk kishte njohuri për kapilarNuk kishte njohuri për kapilarëët, të cilët t, të cilët i zbuloi anatomi italian i zbuloi anatomi italian MalpighiMalpighi (1628-(1628-1694).1694).

Marcello Malpighi (1628 Marcello Malpighi (1628 – 1694)– 1694)

Themelues i anatomisë mikroskopikeThemelues i anatomisë mikroskopike Zbuloi kapilarët, eritrocitet (te bretkosat), Zbuloi kapilarët, eritrocitet (te bretkosat),

nyjet limfatike të shpretkës dhe nyjet limfatike të shpretkës dhe glomerulet e veshkësglomerulet e veshkës

Mikroskopin e parë e zbuloi Galileo Mikroskopin e parë e zbuloi Galileo Galilei (1610), qelizën e zbuloi Robert Galilei (1610), qelizën e zbuloi Robert Hooke (1665)Hooke (1665)

Antony Van Levenhook ndërtoi Antony Van Levenhook ndërtoi mikroskopin me fuqi zmadhuese 300 – mikroskopin me fuqi zmadhuese 300 – 400 herë400 herë

Periudha modernePeriudha moderne

Shek. XIX – fillet e anShek. XIX – fillet e anaatomisë tomisë mikroskopike.mikroskopike.

Shek. XX – biologjia molekulare.Shek. XX – biologjia molekulare. zbulimi i rezeve renzbulimi i rezeve renttgen (1895)gen (1895)

Teknikat e sofistikuara të eTeknikat e sofistikuara të ekkzaminimit zaminimit fizikal.fizikal. mikroskopi elektronikmikroskopi elektronik rezonanca magnetike (MRI)rezonanca magnetike (MRI) tomografia e kompjuterizuar (CT)tomografia e kompjuterizuar (CT) tomografia me emistomografia me emisiion të poon të pozzitroneve (PET)itroneve (PET)

II. Organizimi i trupit të II. Organizimi i trupit të njeriutnjeriut

Trupit i njeriut është i organizuar Trupit i njeriut është i organizuar në gjashtë nivele:në gjashtë nivele:

1.1. Niveli kimik (molekular)Niveli kimik (molekular)

2.2. Niveli qelizorNiveli qelizor

3.3. Niveli indorNiveli indor

4.4. Niveli organikNiveli organik

5.5. Niveli i sistemeveNiveli i sistemeve

6.6. Organizmi në tërësiOrganizmi në tërësi

Organizimi kimik i trupit të Organizimi kimik i trupit të njeriutnjeriut

Organizimi kimik nënkupton nivelin e Organizimi kimik nënkupton nivelin e parë të ndërtimit të trupit të njeriut, të parë të ndërtimit të trupit të njeriut, të cilin e formonjë atomet dhe molekulat.cilin e formonjë atomet dhe molekulat.

Oksigjeni, karboni, hidrogjeni dhe azoti Oksigjeni, karboni, hidrogjeni dhe azoti përbëjnë 96% të masës trupore.përbëjnë 96% të masës trupore.

Ca, Ph, Po, S, So, Cl, Mg, I, Fe Ca, Ph, Po, S, So, Cl, Mg, I, Fe përbëjnë 3.9% të masës trupore.përbëjnë 3.9% të masës trupore.

55-60% të masës trupore përbëhet prej 55-60% të masës trupore përbëhet prej ujit.ujit.

Materiet inorganike përbëjnë 1-2% të Materiet inorganike përbëjnë 1-2% të masës trupore.masës trupore.

Niveli qelizor i Niveli qelizor i organizmitorganizmit

Qeliza është njësi themelore Qeliza është njësi themelore strukturore dhe funksionale e trupit strukturore dhe funksionale e trupit të njeriut.të njeriut.

Shkenca që mirret me studimin e Shkenca që mirret me studimin e qelizës quhet cytologia.qelizës quhet cytologia.

Qeliza është e përbërë prej këtyre Qeliza është e përbërë prej këtyre pjesëve themelore: membrana pjesëve themelore: membrana qelizore, citoplazma, organelet e qelizore, citoplazma, organelet e citoplazmës dhe bërthama (nucleus).citoplazmës dhe bërthama (nucleus).

Morfologjia e qelizësMorfologjia e qelizës

Përbërja kimike e qelizave Përbërja kimike e qelizave dhe indevedhe indeve

Lëndët inorganike (uji dhe jonet Lëndët inorganike (uji dhe jonet minerale)minerale)

Lëndët organike Lëndët organike

a.a. ProteinetProteinet

b.b. Acidet nukleinike (ADN dhe ARN)Acidet nukleinike (ADN dhe ARN)

c.c. KarbohidratetKarbohidratet

d.d. LipidetLipidet

Organizimi indorOrganizimi indor

Me fjalën ind kuptohet një tërësi Me fjalën ind kuptohet një tërësi qelizash që kanë të përbashkët qelizash që kanë të përbashkët ndërtimin, funksionin dhe origjinënndërtimin, funksionin dhe origjinën

Në trupin e njeriut dhe të kafshëve Në trupin e njeriut dhe të kafshëve dallojmë katër lloje indesh:dallojmë katër lloje indesh:

1.1. Indi epitelial (textus epitelialis)Indi epitelial (textus epitelialis)2.2. Indi lidhor (textus conjuctivus)Indi lidhor (textus conjuctivus)3.3. Indi muskulor (textus muscularis)Indi muskulor (textus muscularis)4.4. Indi nervor (textus nervosum)Indi nervor (textus nervosum)

Njështresor cilindrik Njështresor cilindrik me cilie

Njështresor i sheshtë Njështresor pllakor

Shumështresor

Muskulatura e strijuar

Muskulatura e lëmuar

Muskulatura e strijuar e zemrës

Neuroglia: astrocitet

Qelizat mikroglialeOligodentrocit

Neuron multipolareNeuron pseudounipolare Neuron bipolare

Kërci hialin Kërci elastik

Kërci fibroz

spongioza

kompakta

Organet dhe sistemetOrganet dhe sistemet

OrganetOrganet janë të përbëra nga dy ose më janë të përbëra nga dy ose më tepër lloje të indeve të ndryshme; kanë tepër lloje të indeve të ndryshme; kanë funksion të veçantë dhe zakonisht formë funksion të veçantë dhe zakonisht formë të dallueshmetë dallueshme

SistemetSistemet përbëhen prej disa organeve përbëhen prej disa organeve të cilat kanë funksion të përbashkëttë cilat kanë funksion të përbashkët

Veçoritë e organizmit të gjallë të njeriut: Veçoritë e organizmit të gjallë të njeriut: metabolizmi, lëvizja, ndieshmëria, rritja, metabolizmi, lëvizja, ndieshmëria, rritja, diferencimi dhe reprodukimidiferencimi dhe reprodukimi

III. Ndarja e AnatomisëIII. Ndarja e Anatomisë

Anatomia e njeriut ndahet në dy pjesë Anatomia e njeriut ndahet në dy pjesë themelore: themelore: Anatomia sistematikeAnatomia sistematike dhe dhe Anatomia topografikeAnatomia topografike

Anatomia sistematike Anatomia sistematike mirret me mirret me studimin e sistemeve funksionale të studimin e sistemeve funksionale të trupit të njeriuttrupit të njeriut

Anatomia topografike Anatomia topografike mirret me mirret me studimin e marrëdhënieve topografike studimin e marrëdhënieve topografike të organeve të trupit të njeriuttë organeve të trupit të njeriut

Anatomia systemica Anatomia systemica (Anatomia sistematike)(Anatomia sistematike)

AS përbëhet prej këtyre sistemeve:AS përbëhet prej këtyre sistemeve:

1.1. Systema skeletale (Systema skeletale (Osteologia - OssaOsteologia - Ossa)) – e – e cila studiuon eshtratcila studiuon eshtrat

2.2. Systema articulare (Systema articulare (Arthrologia – Arthrologia – juncturae) – nyjëtimetjuncturae) – nyjëtimet

3.3. Systema musculare (Systema musculare (Myologia – musculi) – Myologia – musculi) – muskujtmuskujt

4.4. Systema digestoriumSystema digestorium – sistemi i tretjes – sistemi i tretjes

5.5. Systema respiratoriumSystema respiratorium – sistemi i – sistemi i frymëshkëmbimitfrymëshkëmbimit

6.6. Systema urinariumSystema urinarium – sistemi urinar – sistemi urinar

7.7. Systemata genitaliaSystemata genitalia – sistemi gjenital – sistemi gjenital

Anatomia sistematikeAnatomia sistematike8. Glandulae endocrinae – gjëndrat 8. Glandulae endocrinae – gjëndrat

endokrineendokrine9. Systema cardiovasculare – sistemi 9. Systema cardiovasculare – sistemi

kardiovaskularkardiovaskular10. Systema lymphoideum – sistemi limfatik10. Systema lymphoideum – sistemi limfatik11. Systema nervosum – sistemi nervor11. Systema nervosum – sistemi nervora.a. Sistema nervosum centraleSistema nervosum centraleb.b. Sistema nervosum periphericumSistema nervosum periphericumc.c. Sistema nervosum autonomicumSistema nervosum autonomicum12. Organa sensuum – organet shqisore12. Organa sensuum – organet shqisore13. Integumentum commune (lëkura)13. Integumentum commune (lëkura)

Anatomia topografikeAnatomia topografike AT mirret me studimin e marrëdhënieve AT mirret me studimin e marrëdhënieve

të organeve, projektimin e tyre në raport të organeve, projektimin e tyre në raport me skeletin dhe sipërfaqen e trupit.me skeletin dhe sipërfaqen e trupit.

Sipas anatomisë topografike (regjionale), Sipas anatomisë topografike (regjionale), trupi i njeriut ndahet në këto pjesë trupi i njeriut ndahet në këto pjesë themelore: themelore: caputcaput (koka), (koka), cervix/collum cervix/collum (qafa), (qafa), truncustruncus (trupi), (trupi), thorax thorax (kraharori), (kraharori), abdomenabdomen (barku), (barku), pelvispelvis (kombliku), (kombliku), membrium superiusmembrium superius (gjymtyra e sipërme) dhe (gjymtyra e sipërme) dhe membrium membrium inferiusinferius (gjymtyra e poshtme). (gjymtyra e poshtme).

IV. Rrafshet dhe vijat IV. Rrafshet dhe vijat orientueseorientuese

Dallojmë këto rrafshe orientuese: Dallojmë këto rrafshe orientuese:

1.1. Rrafshi frontalRrafshi frontal (ballor) (ballor)

2.2. Rrafshi midisorRrafshi midisor (e ndanë trupin (e ndanë trupin në dy gjysma simetrike)në dy gjysma simetrike)

3.3. Rrafshi sagjitalRrafshi sagjital (gjatësor) (gjatësor)

4.4. Rrafshi horizontalRrafshi horizontal (gjërësor) (gjërësor)

Planet anatomikePlanet anatomike

Planet anatomikePlanet anatomike

Vijat orientueseVijat orientuese

V. Terminologjia V. Terminologjia anatomikeanatomike

Në anatomi përdoret terminologjia Në anatomi përdoret terminologjia ndërkombëtare latinendërkombëtare latine

Terminologjia anatomike përmban Terminologjia anatomike përmban mbi 7,500 termambi 7,500 terma

Ekzistojnë këto nomenklatura të Ekzistojnë këto nomenklatura të anatomisë: anatomisë:

a. Nomenklatura e Bazelit (BNA) 1895a. Nomenklatura e Bazelit (BNA) 1895b. Nomenklatura e Jenës (JNA) 1935b. Nomenklatura e Jenës (JNA) 1935c. Nomenklatura e Parisit (PNA) 1955c. Nomenklatura e Parisit (PNA) 1955d. Terminologjia anatomike (1998)d. Terminologjia anatomike (1998)

VI. Nomina generaliaVI. Nomina generalia

VerticalisVerticalis HorizontalisHorizontalis TransversalisTransversalis Medianus Medianus Sagittalis Sagittalis Frontalis Frontalis CoronalisCoronalis Dexter / sinisterDexter / sinister Medialis / intermedius / lateralisMedialis / intermedius / lateralis Anterior / posterior (ventral / dorzal)Anterior / posterior (ventral / dorzal)

Proximalis / distalis Proximalis / distalis Externus / internus Externus / internus Superficialis / profundusSuperficialis / profundus Centralis / periphericusCentralis / periphericus Superior / inferiorSuperior / inferior Cranialis / caudalis / rostralisCranialis / caudalis / rostralis Apicalis / basalisApicalis / basalis

RadialisRadialis UlnarisUlnaris TibialisTibialis FubularisFubularis PalmarisPalmaris PlantarisPlantaris

Volaris Volaris FlexorFlexor Extensor Extensor Longus / brevisLongus / brevis Major / minorMajor / minor Parietalis / Parietalis /

visceralisvisceralis

Literatura nga anatomiaLiteratura nga anatomia Literatura themelore e anatomisëLiteratura themelore e anatomisë

1.1. Vela A., Gashi A.: Anatomia e Njeriut – Vela A., Gashi A.: Anatomia e Njeriut – Ostologjia, Universiteti i Prishtinës 1983Ostologjia, Universiteti i Prishtinës 19832.2. Vela A, Bexheti S.: Anatomia e Njeriut – Vela A, Bexheti S.: Anatomia e Njeriut – Sistemi nervor qendror, Universiteti i Prishtinës, Sistemi nervor qendror, Universiteti i Prishtinës, 198919893.3. Dauti H, Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Dauti H, Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Kombliku, Universiteti i Prishtinës, 1991Kombliku, Universiteti i Prishtinës, 19914.4. Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Sistemi Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Sistemi nervor periferik, Universiteti i Prishtinës, 1997nervor periferik, Universiteti i Prishtinës, 19975.5. Vela A., Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Koka Vela A., Nuraj B.: Anatomia e Njeriut – Koka dhe Qafa, Universiteti i Prishtinës, 1999dhe Qafa, Universiteti i Prishtinës, 19996.6. Vela A: Anatomia e Njeriut – Abdomeni, Vela A: Anatomia e Njeriut – Abdomeni, Universiteti i Prishtinës, 2000Universiteti i Prishtinës, 20007.7. Krmpotic Nemanic, J: Anatomia covjeka, Krmpotic Nemanic, J: Anatomia covjeka, Medicinska naklada, 1987, ZagrebMedicinska naklada, 1987, Zagreb

Atlaset e anatomosë:Atlaset e anatomosë:1.1. Netter F : Atlasi i Anatomise së Njeriut, bot. 3, Netter F : Atlasi i Anatomise së Njeriut, bot. 3, përkthyer nga prof. dr. Sadi Bexheti, 2006përkthyer nga prof. dr. Sadi Bexheti, 20062.2. Sobotta: Atlas of Human Anatomy, 12 ed, Sobotta: Atlas of Human Anatomy, 12 ed, WilLiams & Willkins, 1997WilLiams & Willkins, 19973.3. Agur A. Mr, Arthur DF: Grant`s Atlas of Agur A. Mr, Arthur DF: Grant`s Atlas of Anatomy, Lippincott Williams & Wilkins; 11 ed, 2004Anatomy, Lippincott Williams & Wilkins; 11 ed, 2004

Literatura plotësueseLiteratura plotësuese1.1. Gray`s Anatomy, 40 ed, Churchil-Livingstone, Gray`s Anatomy, 40 ed, Churchil-Livingstone, Elsevier, 2008Elsevier, 20082.2. Romanes, GJ: Cunnighams Texobook of Romanes, GJ: Cunnighams Texobook of Anatomy, 12 ed, Oxford Univ. Press, 1981, Anatomy, 12 ed, Oxford Univ. Press, 1981, 3.3. Cornelius, R: HolinsheaPPd`s Texbook of Cornelius, R: HolinsheaPPd`s Texbook of Anatomy, 5 ed, Williams & Wilkins, 1997Anatomy, 5 ed, Williams & Wilkins, 19974.4. Rouviere, H: Anatomie Humaine, 15 ed, Masson Rouviere, H: Anatomie Humaine, 15 ed, Masson et Cie, 2002et Cie, 20025.5. Benninghoff- Goertler: Lehrbuch der Anatomie Benninghoff- Goertler: Lehrbuch der Anatomie des Menschen, Urban & Schwarzenberg, Wien 1979.des Menschen, Urban & Schwarzenberg, Wien 1979.