7/25/2019 Kurora 151

1/8

1

151

MORATORIUMI 10-VJEAR IPYJEVE, NJ KTHES HISTORIKE

Edi RAMA, Kryeministr i Shqipris

P R O J E K T I I S H R B I M E V E M J E D I S O R E

Shkatrrimi i pyjeve, shkatrrimi

i shtretrve t lumenjve, shfrytzi-mi barbar pr lnd drusore e l-nd ndrtimi i tyre, si dhe shkat-rrimi i infrastrukturs mbrojtse,

pritave, argjinaturave, kanalevekullues, na ka sjell vit pas viti n

buz t nj humnere, t ciln prejdy vitesh kemi ndrmarr hapa emasa pr ta shmangur. Por sot,

pas dy vitesh jemi n kushtet kurduhet t hedhim nj hap t madhm tutje, me kuraj dhe vendos-mri; hapin pr dy ndrhyrje ma-dhore. S pari moratoriumin osendalimin 10-vjear t shfrytzimitt pyjeve pr qllime fitimi, prqllime industriale, pr qllimetregtare, pr do qllim q shkon

prtej nevojs jetike t banorvet zonave t ndryshme pr tungrohur gjat dimrit. S dyti,Paketn kundr Krimit Mjedisor.

N periudhn 1945-1990, shfry-tzimi i pyjeve pr nevoja t njsistemi dhe t nj politike t ca-ktuar, ka qen 2-3 her m ilart se sa rritja vjetore natyroree pyjeve. Pra, nse u referohe-

93 VJET SHRBIM PYJOR SHQIPTAR93 VJET SHRBIM PYJOR SHQIPTAR93 VJET SHRBIM PYJOR SHQIPTAR93 VJET SHRBIM PYJOR SHQIPTAR93 VJET SHRBIM PYJOR SHQIPTAR27 janar1923 - 2016

mi standardeve t sotme t Ba-

shkimit Evropian, edhe periudha4590 ka qen jasht dostandardi n shfrytzimin e py-

jeve. Prfytyroni tani periudhn90 e ktej, duke patur parasyshq vetm n periudhn 2007 -2013, jan prer dhe jan djegur216.074 hektar pyje ose 17 %e totalit t fondit pyjor t Repu-

bliks s Shqipris; pa llogari-tur batrdin e viteve 9192e 9697. Keqadministrim ek-strem, shoqruar nga nj aktivi-tet i tr kriminal dhe ilegal,

prhapur si kancer n t gjithterritorin e pyllzuar t vendit.

Ndrkoh q, vetm n periu-dhn 2007 dhe 2013 jan shka-trruar dhe jan djegur 216.074hektar pyje, n periudhn1990-2013 siprfaqja totale e

pyllzuar ose ripyllzuar sht2.674 hektar. Me kto ritmedhe kt raport shkatrrim - py-llzim ku ishte vendi dy vjet egjysm m par, mund ta pr-fytyrojm pa asnj vshtirsiShqiprin e 15 viteve m pas,

si nj vend trsisht lakuriq, t qe-thur e t rruar n 28 mij kilometrakatrort e vet dhe pa dyshim, t

prmbytur nj her e mir.N 2013-n ka nisur nj kthes erndsishme, q sht ende largs qeni kthes e plot, pasi vetmn 2014 - 2015, ndryshimi pozitivn kt aspekt sht ky: 2,5 milio-n fidan pyjor t mbjell dhe njsiprfaqe e pyllzuar prej 2 mijhektar - e barabart me thuajse80 % t siprfaqes s pyllzuarnga 1990 n 2013-n. Por, siguri-sht q, kjo nuk mjafton aspak.Prandaj do t miratojm me urgje-nc Moratoriumin e Pyjeve pr 10vjet q ta lejojm natyrn t bj

pjesn e saj t riprtritjes s pyje-ve dhe do t rrisim ndshkimet

pr kdo q guxon ta prek atpr qllime fitimi.

Tiran, 11 janar 2016

Mbarshtimi i integruar i basenitujmbledhs t lumit Drin

Lumi Drin n vshtrimin gjeografik dhe historik

Disa ndrhyrje e zbatime nga ProjektiNga Mehmet METAJ, Ferdin LIAJ

PYJET DHE TRANZICIONI(Prfundime dhe rekomandime nga

rivlersimi i gjendjes s pyjeve n

Shqipri, pr periudhn 1990-2014)

Prgatitur nga:

Mehmet METAJ - Genci KACORIQendra ALBAFOREST

Kurora e gjelbr ka marr mjft mesazhe me rastin e botimitt Nr. 150 t saj. N to bhn vlersime, jepen mendime dheshprehen ur ime pr ecurin e ksaj gazete. Mesazhe vijn nga

gjith vendi po dhe nga kudo ku jetojn e punojn shqiptar.Duke i falnderuar t gjith, po sjellim fare pak prej tyredhe ju premtojm se Kurora ... do t vazhdoj t japkontributin e saj n zhvillimin e pylltaris dhe t mjedisit ntrojet shq iptare, aq m tepr n kushtet kur tek ne botim et ektij sektori jan ende t pakta, veanrisht ato periodike.Ftojm specialistt, studiuesit, pedagogt, prdoruesit epyjeve dhe kullotave, si dhe gjith aktort e interesuar, tbhen pjes e Kurors ..., me shkrimet, mendimet dhekontributin e tyre.

27 Janari i vitit 1923, data kur ka dal Ligji i par pr Pyjet dheKullotat, tashm kujtohet si Dita e Shrbimit Pyjor Shqiptar.do vit, n kt Dit kujtohen t gjith ata inxhinier e teknik qvun themelet e ktij Shrbimi dhe e lidhn jetn e tyre me zhvillimine Pylltaris moderne. Kujtohet Mete Shahu, i pari inxhinier pyjesh,q u diplomua para vitit 1932 n Turqi. Kujtohen inxhiniert q u

diplomuan n vitin 1932, IliaMitrushi (n Austri), LlazarTreska (n Franc), EftimNaumi (n Greqi). N vitin 1940prfunduan studimet Ilia Nako,Bernard Laca e Fahri Rusi,Jorgji Llavda, Vasil Shqau,Muharrem Xhemali e HamdiHasani (n Itali). Pas lirimit,mjaft inxhinier u prgatitn nuniversitetet e Evrops, deri sau krijua Fakulteti i InxhinierisPyjore n Tiran dhe shkolla emesme Pyjore n Shkodr.

Kshtu u prgatit nj armat e tr pylltarsh, q kan kontribuardhe vazhdojn edhe sot ti prkushtohen zhvillimit t ktij sektorit rendsishm t ekonomis shqiptare.N kujtim t ksaj Dite t shnuar, shprehim mirnjohjen pr tgjith brezat e pylltarve, me bindjen se ata q kontribuojn sotdhe n t ardhmen, pavarsisht nga plagt q u shkaktuan gjatktij tranzicioni, do ta ringjallin Shrbimin Pyjor Shqiptar.

Fq. 2

Fq. 6

Fq. 4, 5

Fq. 3

Fq. 7

PYLLTARIA, SFIDA E ZHVILLIMIT SOT NSHQIPRI Nga Aleko MIHO,

Profesor i Botaniks, Departamenti i Biologjis, FSHN, UT.

Suksesi i nj

fermeProf.as. dr. Enver TOMEFq. 7

7/25/2019 Kurora 151

2/8

2

Pyjet jan nj mbules sublimee planetit ton, gjendja e tcilave prbn nj nga tre-guesit m kuptimplot t diferencimitt vendeve t zhvilluara e me ekonomit konsoliduar, ku jetojn kombe tformuar e t kulturuar, nga vendetn zhvillim me pamjaftueshmriekonomike t dukshme, ku popujtdhe qeverit prkatse, pr shkak tvarfris, por edhe t formimit memangsi, bazuar vetm n tradit,prb jn enti tete jo plotsish t tkristalizuara e t qndrueshme.Dihet tashm se ne, nga nj vend metrashgimi natyrore sui generis dhei konsideruar relativisht i pasur mepyje, me fond pyjor kadast ral qmbulon rreth 60 % t territorit, gjatperiudhs s tranzicionit fondi pyjor

(nga prerjet e paligjshme, shfrytzimetshteruese, kontrabanda e lnds sdrurit, druve te zjarrit dhe qymyrit tedrurit, zniet e territorit, zjarret etj.)sht paksuar n mnyr drastike,gjendja aktuale e tij sht pasqyr dherezultat i politikave e programeveqeverisse t ksaj periudhe,veanrisht t 25 vjetve t fundit.Gjat ktyre 25 vjetve, kostot q kanpaguar pyjet jan m t mdhat, nt gjith historin e shtetit shqiptar.

Po, cila sht gjendja realee pyjeve?

Nisur nga kjo gjendje e pyjeve dhe

shqetsimet n rritje t sektorit tpyjeve n trsi, nj grup i gjerspecialistesh, nn drejtimin e QendrsALBAFOREST, n bashkpunim dheme mbshtetjen e Qendrs Rajonalete Mjedisit (REC) n kuadrin eprogrameve me prioritet kombtar, kandrmarr e realizuar nj rivlersim tgjendje s Pyjeve n Shqipri, prperiudhn 1990-2014.Rrjedha e ndryshimeve t menj-hershme e rrnjsore, t para 25 vi-teve, prfshiu edhe pyjet. Pas kaqvitesh, duke i hedhur nj vshtrimrrugs q ka prshkuar sektori i py-jeve, vrejm nj fakt aspak t d-shiruar: Pyjet, kto pasuri kombtare,me vlera t shumta, t pazvend-sueshme e shumplanshe, ndodhenn nj gjendje vrtet dramatike.Gjithka q ka ndodhur gjat ktyreviteve sht rezultat i nj moriproblemesh. Prshtatja me kushtet ereja, shtroi nevojn e ndrmarrjes sreformave, pr sigurimin e menaxhimitdhe zhvillimit t qndrueshm eshumfunksional t burimeve pyjore.Hapat e par u hodhn me krijimin ekuadrit t ri ligjor dhe m von mestrategjin e zhvillimit t sektorit tpyjeve e kullotave.Kuadri i ri ligjor, i krijuar nga viti 1992e n vijim, krahas krijimit t bazave

pr trajtimin dhe zhvillimin e pyjeveme koncepte t reja, hasi n vshtirsigjat zbatimit. Ai vet, krijoi konfliktine interesit, sepse sanksionoi ushtri-min njhersh t funksioneve mena-xhuese e kontrolluese nga t njjtatstruktura, duke i penguar n kryerjenkorrekte t detyrave t tyre. Po ashtuedhe varsia nga i njjti institucion,prbnte konflikt interesi.

Drejtoria e Prgjithshme e Pyjeve dhe

Kullotave (DPPK), e krijuar siinstitucion i pavarur n vitin 1989,megjithse u riorganizua n kuadrin eReforms Institucionale, n vitin 2006,pas rreth 17 vitesh funksionim, ushprb dhe sektori i pyjeve u prfshin strukturat e Ministris s Mjedisit.Ky ndryshim, jo n prputhje mestrategjin e zhvillimit t sektorit, ishtenj hap i madh prapa, sepse shkatrroit gjith progresin e br deri n atperiudh. Funksionimi i shrbimitpyjor filloi t prballej me vshtirsi,pr shkak t strukturs organizativeburokratike dhe prq endr imit tkompetencave n qendr, komuni-kimit dhe vendimmarrjes jo t shpejt,

konfliktit t interesit dhe presionitpolitik mbi t gjitha nivelet e admini-strats. Nuk u realizua decentralizimi istrukturave dhe kalimi i kompetencave.Aspekti m delikat i reformsinstitucionale, vazhdimisht ka qenmenaxhimi i burimeve njerzore.Fragmentimi i kompetencave ndrmjetinstitucioneve, deri n vitin 2006, poredhe prqendrimi i tyre nga ky vit en vijim, pr emrimet dhe lirimet ngadetyra, mungesa e kritereve dherregullave t menaxhimit t burimevenjerzore dhe politizimi i shrbimitpyjor, kan krijuar nj administrat joprofesionale dhe t paqndrueshme.

Gjat 10 vjearit t fundit, strukturat emenaxhimit dhe ato t kontrollit t py-jeve, karakterizohen nga niveli m ilart i paaftsis profesionale, gjatgjith periudhs 1990-2014. Praktikate periudhs 1992 e deri sot, kan tregu-ar keqmenaxhim t burimeve njerzore.Sektori i pyjeve, pas prfshirjes nstrukturat e Ministris s Mjedisit, usht nnshtruar t ashtuquajturavereforma n nivelin qendror, t cilatnuk kan ndikuar n prmirsimin efunksioneve t tij, sepse asnjhernuk kan prfaqsuar interesat afat-gjata, por vetm interesa t tjera, tpaqndrueshme dhe afatshkurtra, nfunksion t koniunkturave t ndry-

shme dhe pas rotacioneve politike.Deri n fillim t viteve 90, nga fondipyjor sht prer m shum lnddrusore se mundsia vjetore e shfry-tzimit, por sht arritur t instalohejgjenerata e re n rrug natyrore, sirezultat i respektimit t kritereve dherregullave t shfrytzimit t pyjeve.Periudha pas vitit 1993, megjithseshifrat zyrtare tregojn prerje nn

mundsin vjetore t shfrytzimit,prgjithsisht sht karakterizuar ngamosrespektimi i kritereve dhe rregu-

llave, me pasoja mungesn e ripr-tritjes natyrore e pr rrjedhoj shumsiprfaqe tanim nuk klasifikohenpyje, por me bimsi pyjore ose djerr.Nga viti 1993 e n vijim, prerjet epaligjshme kan qn bashkshoq-ruese t zhvillimeve n sektorin epyjeve. Ato jan nj problem kom-pleks, sepse jan rezultat i nj numrit madh faktorsh. Varfria relativishte lart e banorve t zonave rurale, kanxitur prerjet e paligjshme, pr plot-simin e nevojave jetike, pr mbijetes.Kt dukuri e kan nxitur edhe bizne-set private, pr plotsimin e nevojavet tyre.Krahas prerjeve t paligjshme, shum

shqetsues kan qen edhe zjarret.Shkaku kryesor i tyre, n pjesn m tmadhe kan qen pikrisht prerjet epaligjshme, n siprfaqet e shfryt-zuara me dhe pa kontrata, pr zhduk-jen e ktyre gjurmve. Pra, shkakukryesor i zjarreve ka qen vet njeriu.Strukturat e shrbimit pyjor nuk kankryer si duhet detyrat funksionale.Konflikti i interesit sht brpenges pr zbulimin e dokumentimine veprave penale dhe t kundrvaj-tjeve administrative, duke ulur shumdhe artificialisht numrin e tyre. Njpjes e personelit ka lejuar prerjet epaligjshme ose ka bashkpunuar me

kundrvajtsit. M flagrante janrastet e bashkpunimit me zjarrv-nsit, ose shkaktuar nga vet ata.Mungesa e vullnetit pr zbatimin eligjit pasqyrohet n nivelin shum tult t vjeljes s gjobave admini-strative dhe vlerave t dmeve. Poredhe gjykimi i shtjeve penalerezulton n nivel t ult. Kto faktejan njhersh shqetsim serioz, poredhe nxitje pr prerje t paligjshme.Importi i lnds drusore, konkretisht itrupave, t nevojshm pr industrine prodhimit t lnds s sharruar, kaqen i parndsishm dhe nuk kaarritur t kompensoj mungesn e tyrenga pyjet tona. Kan qen kryesisht

prerjet e paligjshme, q kan frenuarimportin e tyre. Ndrsa eksporti ilnds drusore, kryesisht i elemen-tve, druve t zjarrit dhe qymyrit tdrurit, kan qen veprimtari pr shumsubjekte. Statistikat zyrtare tregojnse n vite t caktuar, sasit e asorti-menteve t eksportuara kan qen mbinivelin e sasive t lndve t para, qkan shrbyer pr prodhimin e tyre.Nse prerjet e paligjshme kan frenuarimportin e lnds drusore, ato vetjan nxitur nga ekspor ti i lndsdrusore. Para ktij fakti, vazhdimishtjan br prpjekje pr ndalimin osekontrollin e eksportit nprmjet akteve

nnligjore, si VKM ose urdhra ttitullarit t dikasterit. Mekanizm tjetrka qen bashkpunimi ndrmjet insti-tucioneve. Faktikisht kto mekanizmanuk kan funksionuar, por kan pro-dhuar veprime abuzive e korruptive,pr shkak t mos respektimit t akteveligjore e nnligjore dhe t marrvesh-jeve t bashkpunimit nga strukturatq kan patur detyrimin pr ti zbatuar.

Ministria e Mjedisit, q nga viti 2006,funksionon n konflikt t hapurinteresi. Ajo shet lnd drusore, jep

lejet pr eksportin e saj, raportonpr prerjet e paligjshme, pr siprfaqete djegura, pr t dhnat kadastrale tfondit pyjor, etj., dhe, nga ana tjetr,kontrollon veten pr zbatimin e le-gjislacionit pr menaxhimin e pyjeve.Pr t gjitha kto, prerjet e paligjshmenuk jan frenuar, prkundrazi, jannxitur, sepse asnjher nuk jan brprpjekje pr parandalimin e tyre atjeku ndodhin, n pyll.Periudha e tranzicionit n trsi dhe10 vjeari i fundit n veanti, jankarakterizuar nga prerje t paligjshmedhe djegie t pyjeve, n prmasa tmdha, por t pareflektuara trsishtn statistikat zyrtare. Prerjet e ligjshme

e t paligjshme jan raportuar m pakse mundsia vjetore e shfrytzimit tpyjeve. Pr kt arsye, vllimi i pr-gjithshm i fondit pyjor duhej t kishteardhur n rritje nga viti 1990 deri nvitin 2013, por n fakt ka ndodhur ekundrta. Vllimi i prgjithshm ifondit pyjor, sht paksuar. Ky faktv n dyshim t gjith informacioninstatistikor zyrtar, pr pyjet.Konflikti i interesit, menaxhimi jo i miri burimeve njerzore dhe sidomospresioni politik mbi shrbimin pyjor,pr t nxjerr n pah sukseset qeve-risse, kan ndikuar n punn e pa-mjaftueshme t shrbimit pyjor dhe

n deformimin e informacionit. Porkudo gjendet nj realitet, q gjithkushi beson m shum, se sa statistikavezyrtare.Nga zhvillimet e periudhs s tran-zicionit edhe zonat e mbrojtura janprekur nga prerjet e paligjshme dhezjarret, disa n mas t konsiderue-shme, duke humbur vlerat dhe rnd-sin, pr t cilat u sht dhn statusidhe mbrojtja ligjore. Por, ato prsrivazhdojn t qndrojn n mnyrfiktive n listn e zonave t mbrojtura.Dmtimi i pyjeve sht shoqruar mehumbjen e habitateve pr shumspecie t fauns dhe flors s egr,duke paksuar ndjeshm llojet dhe

numrin e tyre. Faktori tjetr vendimtar,pr kt ka qen gjuetia e paligjshme.Moratoriumi dyvjear i gjuetis, ipropaganduar si masa efikase prmbrojtjen e fauns s egr, faktikishtnuk ka dhn rezultat konkret.Mungesa e menaxherve t zonavet gjuetis, t pa caktuar deri tani dhee personelit t sektorve e zonavepyjore, t shkurtuar trsisht n shkurt2014, e kan br praktikisht t pa-zbatueshm moratoriumin. Arsye tjetrsht mungesa e masave ligjore prkontrollin e armve t gjahut, numri it cilat vlersohet deri n 200 mij. Nkto kushte, gjuetia sht trsisht

jasht kontrollit dhe ushtrohet kudoe n do periudh t vitit.Transferimi i pyjeve n prdorim, porsidomos n pronsi t NjQV, nuk arritit realizohej n prputhje me objek-tivat e caktuara. Transferimi nuk u kryei plot, pr faktin se ato nuk u mb-shtetn me stafe dhe fondet e nevoj-shm. Ky proces, m tepr se nj tran-sferim, ishte braktisje e pyjeve.

Pr gjat shtat dekadave, prerjet elnds drusore n fondin pyjor, kanqen mbi mundsin normale t

shfrytzimit, duke shkelur pariminthemelor t mbarshtimit t pyjeve,at t vijueshmris s prodhimit. Megjith pretendimin pr respektimin ektij parimi, ose mbarshtimin eqndrueshm t pyjeve, sidomosgjat ktyre 20 viteve t fundit,faktikisht ndodhemi para nj faktidramatik. Fondi pyjor sht paksuarn mnyr drastike.Mungesa e vullnetit nxori n plan tpar interesat afatshkurtra politike, tcilat kan mbizotruar mbi interesatafatgjata, t t gjith shoqris. Pro-gramet qeverisse, zgjidhjen e njpjese t vshtirsive t shumta ekono-mike, sidomos t banorve t zonave

rurale, e mbshtetn tek pyjet. Pyjet,jan pranuar si alternativa me kostotm t ulta momentale, pr mbijetesn,zbutjen e varfris dhe migrimin e ba-norve t zonave rurale, si dhe prkrijimin e vendeve t puns n indus-trin e prpunimit t drurit, prballmungess s politikave, strategjivedhe projekteve konkrete. Kjo alter-nativ, momentalisht e sukses-shme, sht shprehje e vizionevezhvillimore, zbatuar n vijimsi gjatktij tranzicioni.Kostot q kan paguar pyjet n ktperiudh 25 vjeare, jan m t m-dhat, n t gjith historin e shtetit

shqiptar. Faktikisht kemi humbur njpjes t rndsishme t nj pasurie tpamueshme, q na e ka falur natyra.Por edhe ato pyje q kan mbetur jann gjendje kritike pr kushtet e tyrejetsore. Dhe nga kjo situat n pr-keqsim e gjendjes s pyjeve duketse mbarshtimi i qndrueshm ipyjeve do t jet nj objektiv q i pr-ket nj t ardhmeje shum t largt?!Vshtirsi t shumta jan kaprcyergjat ksaj periudhe, por vshtirsitm t mdha i prkasin s ardhmes,sepse ekzistojn shum pikpyetje.M kryesoret jan: (i) sa do t mundt rigjenerohet ajo far kemi

humbur? (ii) kur do t mund t

rigjenerohet? (iii) cilat do t jenkostot q do t paguhen? - sepse nmnyr t pashmangshme do tndshkohemi sipas parimit kushdmton, paguan.Mbrojtja e pyjeve dhe prmirsimi igjendjes s tyre, do t jet nj sfidshum e vshtir dhe shum e gjat,prandaj mbarshtimi i qndrueshmi tyre do t jet nj objektiv q i prketpo nj t ardhmeje shum t largt?!Situata krkon marrjen, n mnyr tmenjhershme, t masave konkrete,pr ndalimin e shkatrrimit t m-tejshm t pyjeve, pr aq sa kanmbetur: (i) duke krijuar nj strukture

t re autonome t menaxhimit tpyjeve, Agjencin Kombtare t Py-jeve, Kullotave dhe Ujrave Malore(AKPKUM), (ii) hartimi dhe mira-timin e Ligji t Ri pr Pyjet, (iii) In-ventari Kombtar i Pyjeve, etj.Programet qeverisse gjithmonduhet t ken n fokus mbshtetjenmaksimale t ktij sektori pr tarikthyer n normalitet.

PYJET DHE TRANZICIONI(Prfundime dhe rekomandime nga rivlersimi i gjendjes s pyjeve n

Shqipri, pr periudhn 1990-2014)

Prgatitur nga:

Mehmet METAJGenci KACORI

Qendra ALBAFOREST

7/25/2019 Kurora 151

3/8

3

93 VJET93 VJET93 VJET93 VJET93 VJETSHRBIM PYJOR SHQIPTARSHRBIM PYJOR SHQIPTARSHRBIM PYJOR SHQIPTARSHRBIM PYJOR SHQIPTARSHRBIM PYJOR SHQIPTARDrejtues t SHPSH ndr vite, kujtojn:

MAHMUT XHELILI

Si nj ndr ish-drejtuesit e Sher-

bimit Pyjor, kam nderin dhe k-naqsin t prmend nj pjes,duke ju krkuar falje t tjerve,

pr seriozitetin n kryerjen edetyrs, pr korrektesn, sin-

THOMA DINE

N punn pr zbatimin m tmir t detyrave mund t pr-mend, drejtuesit e ndrmarrjeve

pyjore si, Jani Maolli, Irfanela dhe Loro Beltoja, inxhi-niert e talentuar Efthim Naumi,Pirro Xhumetiku, Perlat Qorri,Pllumb Tirana, inxhiniert e

prkushtuar n pun, Pandi Paj-ini, Neim Hoxha, Mustafa Ta-i; teknikt q me dashurindhe pasionin pr pyjet ngrihe-shin n nivelin e inxhinierve, siJosif Kotemelo, Lefter Sinani,Pashko Marku, Apostol Mio,

Nadr Hoxha, Abdyl orbaxhi,obo Mehmeti dhe shum eshum t tjer, q derdhn

djersn e tyre, bn shummund e prpjekje pr tu lnnjerzve, Shqipris, pyjet prshfrytzim, pyje t reja t mbje-lla n vende q m par ishinshkmbinj, gur dhe rr. Kam

besim se edhe pylltart e rinj dot miradministrojn dhe mbrojnkt pasuri, q do t rroj pr

jet n sherbim t njerzimit.

VEZIR MUHARREMAJ

Gjat periudhs 1976 - 1989, nsektorin e pyjeve jan zgjidhurnj sr problemesh teknike e

shkencore t rndsishme. K-shtu, sht prcaktuar drejt m-nyra e trajtimit t pyjeve t pi-shs s zez dhe ahut me prerjet njpasnjshme me dy e trifaza; ricungimi me prerje rrafshsi metoda m efektive pr mk-mbjen e pyjeve t degraduar tlisit. U zgjidh problemi i pyllzi-mit t vendeve t varfra e shk-mbore t natyrs serpentinore,glqerore dhe ranishteve breg-

detare me llojet m t prshtat-shme pr kushtet natyrore dheme vler ekonomike. U shtri n

prodhim t gjer vlersimi i to-kave gurishtore e t thata, dukei mbjell me kultura eterovajore.U krye inventarizimi i dyt kom-

btar i kullotave, inventarizimi itret kombtar i pyjeve, inven-tarizimi i bimve mjeksore,tanifere dhe eterovajore ...

N t gjitha ndrmarrjet pyjoreerdhi duke u shtuar numri i in-xhinierve t prgatitur n Fa-kultetin e Pyjeve, si dhe i tekni-kve t mesm t dal nga Shko-lla e Mesme Pyjore e Shkodrs.

N prag t 1990 ndrmarrjetpyjore kishin 1290 punonjs (ngakta: 232 inxhinier pyjesh, 655teknik t mesm pyjesh dhe150 specialist t tjer - agro-nom, zooteknik, ekonomist,etj.), si dhe 10550 puntor ...Punonjs t Drejtoris s Pyje-ve e Kullotave n Ministrin eBujqsis n vite t ndryshmekan qn: Mevlan Jaupi, PetritVelo, Josif Kotemelo, HajrullaBushati, Nebi Koka, Qemal Ri-zvanolli, Kozma Kocani, NihatDragoti, Haki Zoto, Sami Loka,Fadil Llubani, Fatmir Hana,Sulejman Hasrama, etj.

BUJAR BEDALLI

N vitin 1978 u krijua Drejtoriae Prgjithshme e Pyjeve dheKullotave, n varsi t Ministritt Bujqsis. Krijimi i DPPK, sidrejtori jasht Ministris (njsim vete) i dha m shum fry-mmarrje dhe pavarsi ktij se-ktori.Pr tu theksuar sht se pati njaktivitet m t pasur shkmbi-mesh edhe me jasht, pr bash-kpunim n fushn e pyjeve sil-

vikulture dhe shfrytzimi. Stu-dimi i prbashkt me BanknBotrore pr mundsin e dh-nies se nj kredie apo grandi

pr sektorin e pyjeve vean-risht n fushn e silvikulturs.

N maj 1990 Shqipria moripjes n forumin Pyjet Mes-dhetare, q u mbajt n Franc,n dhjetor mori pjes n Kon-gresin Ministror Pan Evropiann Strasburg (Franc). Ndrsan shtator 1991 morm pjes nKongresin Botror t Pyjeve.

M pas, sigurisht kontaktet dhebashkpunimi me botn ejashtme u shtuan edhe nkuadr t zhvillimeve demo-kratike t Shqipris.Me keqardhje kujtojm

periudhn e tranzicionit kupyjet u bn pre e shfrytzimitpa kriter dhe u dmtuan masivet tra ... N kundrshtim meligjin, u pren edhe pyje t rinj.Brezit t ri do ti thosha: Dua-

jini pyjet, mbrojini ata, q pyjettu mbrojn shndetin tuaj.

KOL MALAJ

Krijimi i Drejtoris s Prgjithshme t Pyjeve dhe Kullotave, vazhdon tjet niveli m i lart i organizimit t administrats pyjore, n kt 90vjetor. Ndoshta ka qen ky model q m ka br, q m von t tentojdrejt nj strukture pak a shum t till.Drejtori i Prgjithshm i ksaj Drejtorie, megjithse jo specialist i mirfilltpyjesh, Bujar Bedalli ka qen pr mua model i nj drejtuesi t mir(kishte eksperienc t madhe pune) dhe q m von jam munduar takopioj. Ishte hera e par q shfrytzimi i pyjeve konceptohej si pjes embarshtimit t tyre institucionalisht dhe Drejtoria e Prgjithshme eEkonomis Pyjore ishte e pavarur dhe me atributet e nj ministrie.

Drejtoria e pyjeve, n kt drejtori t prgjithshme, kishte pothuaj ekipinq vite m radh e kishte drejtuar Vezir Muharremaj, nj ekip i kompletuarnpunsish t prsosur dhe me prvoj shumvjeare. Nuk mund t lepa prmendur s pari t ndjerin Qemal Rizvanolli, Nehat Dragoti, JorgoLako, t ndjerin Kozma Kocani, Qani Lipe, prgjegjs i sektorit tkullotave, Kostandin Dano, kryeinxhinier i Drejtoris s Prgjithshme.Domosdo q me t till koleg sht e leht t thuash se isha drejtor imir, e sidomos kur bashkpunon edhe me specialist t shfrytzimit tpyjeve si Irfan Meko, etj.Vetm pun t mira mund t bsh me nj ekip t till, t prbr ngaGenci Kaorri, Peng Prenga, Mehmet Meta, Zhaneta Prifti, Haki Zoto,Genti Kromidha, Halim Lala, Semi Numani, Fredi Marjani, Vasillaq Mine,Selim Dini, Safet Dule, Simo Koo, Mukliz Mullarai, Fenelon Hoxha,Kujtim Hasimi, Kastriot Selimi, Genci Hoxha, Aida Tafili, Gjon Fierza,Nevret Jahollari, Admir Seci, Sokol Bezhani; agronomt Sami Cenko,Suela Linza, Sofokli Capi, zootekniku Kristaq Gjini; ekonomistt Agim

Idrizi, File Kolnikaj, Flori Alla, Safet Meta, Baftjar Koldashi, KujtimMuzhaqi, Mehmet Lienji, Aurora Ndreca, Suzana oniku, etj.; juristtQemal Hoxha, Fabian Lako, Emilia Bibolli, etj.

THIMAQ LAKO

Objektivat kryesore t puns gjat periudhs 1993-1996 (ndonse nat koh mund t mos jen shprehur kaq qart) kan qen: plotsimi ikuadrit ligjor, pr tju prgjigjur zhvillimeve t reja n vend, zbatimi ireformave n fushat q mbulonte DPPK, hartimi i platformave tprivatizimit pr ndrmarrjet ekonomike n varsi t DPPK dhe zbatimii tyre, finalizimi i projekteve pr zhvillimin e sektorit pyjor, mbshtetja estudimeve t ndryshme dhe hartimi i strategjis pr DPPK, etj. Punapr finalizimin e projektit t pyjeve dhe zbatimin e tij nuk ishte aq ethjesht. Donatort krkonin plotsimin e nj sr kushtesh paraprake,pr t patur garancin e nevojshme jo vetm pr gjendjen e pyjeve, por

dhe pr aftsit e punonjsve t administrats dhe t institucioneve pyjore.N kto kushte, DPPK, n bashkpunim me Institutin e KrkimevePyjore e Kullotave dhe me institucionet ndrkombtare, ndrmori disastudime specifike si: inventarizimi i rrjetit t rrugve pyjore, vzhgimiekologjik i pyjeve t pashfrytzuar, inventarizimi njohs i pyjeve, etj., sidhe, n kuadr t Projektit t Pyjeve, hartoi strategjin pr Drejtorin ePrgjithshme t Pyjeve e Kullotave. N realizimin me sukses dhe nkoh t ktyre studimeve dhan efekt edhe format e ndryshme q uprdorn pr organizimin e puns, t cilat ndikuan n motivimin m tmir t specialistve dhe n mobilizimin e tyre.

qeritetin dhe profesionalizmin:Genci Kacorri, Nehat Dragoti,Kozma Kocani, Zhaneta Prifi,

Qemal Rizavolli, Agim Idrizi etj.N emr t s ardhmes, ne pyll-tart e vjetr kemi tu lem

pylltarve t rinj, nga prvojajon profesionale dhe t gjith s

bashku ta ndjejm edhe si detyreqytetare, sensibilizimin e njerz-ve (n komunitet) pr nj men-

dsi te re pr mbrojtjen e Pyje-ve, t mjedisit natyror, mbrojtjene vlerave natyrore. Uroj q pr-vjetort e Shrbimit Pyjor Shqi-

ptar t na bashkojn m shumme njri - tjetrin.

Nj kujtim nga takimi i organizuar me rastin e 90-vjetori t t SHPSH

7/25/2019 Kurora 151

4/8

4

Qllimi i Projektit:

Projekti Menaxhimi i Inte-gruar i Pellgut Ujmbledhst lumit Drin (MIBD) sht

i prbr nga menaxhimi iintegruar i burimeve naty-rore dhe njerzore n baz -pellgu, nj qasje e cila nalejon pr t mbrojtur burimete rndsishme t ujit, ndrsan t njjtn koh trajtimin eshtjeve kritike, si janaktuale dhe n t ardhmen,paraprir ja pr ndik imet erritjes s shpejt dhe tndryshimit t klims.

Qllimi i prgjithshm

i zhvillimit t projektit kaqen menaxhimi i integruar

i pellgut ujmbledhs te lumitDrin nprmjet restaurimit teburimeve t degraduaranatyrore dhe ekosistemetkritike prmes identifikimitt ekosistemeve ekzistuesenatyrore dhe problemet e

mjedisit dhe t demonstrojmasat rehabilituese prmes

modeleve t kombinuarabiologjike t ekosistemevekritike t rehabilitimit dhemikroujmbledhs n vendet zgjedhura dhe komuni-tetet e basenit t Drinit, sitok bujqsore dhe tokpyjore, pasqyrimit n fushate ekosistemeve kritike dhezonat me erozion t lart,zonat e mbrojtura, rezervate natyrs dhe t zhvillojnveprime pr ngritjen e vet-dijes dhe promovimin e buri-meve t qndrueshme naty-

rore, sistemi landuse dhemenaxhimit holistik tterritorit.

Objektivi specifik iprojektitka qen restaurimii burimeve t degraduaranatyrore dhe ekosistemetkritike nprmjet demonstri-mit t modeleve biologjike tmenaxhimit BD dhe mb-shtetja e komuniteteve tintegruara dhe rritja kapaci-teteve t tyre dhe OJQ-velokale pr t siguruar qn-drueshmrin e ekosisteme-ve kryesore dhe jetn e gjalllokale pr nj prgjigje teduhur te pasojave-efektevete ndryshimeve klimatike.Ky objektiv do t arrihetnprmjet tre komponentvekryesor:

Komponenti I. Vzhgi-mi n terren i pellgutujmbledhs t lumitDrin, t ekosistemevenatyrore kritike, t to-kave te eroduara dhe ero-zionit, t pyjeve dhebiodiversitetit, t hot-spoteve mjedisore, si dhehartografimi e przgje-

dhja e vendeve-objekteve-parcelave pr rehabilitim.

Mbarshtimi i integruar i basenitujmbledhs t lumit Drin

(Projekti -komponentt,

veprimtarit

kryesore)

MEHMET METAJ*

rsuese, deri ne projektim tendrhyrjeve model. Pr-fundimi i skemave t mbje-lljeve dhe punimeve t tjerat planifikuara.

Komponenti 2. De-monstrimi i ndrhyrjevebiologjike-mjedisore tkombinuara t rehabiliti-mit n katr mikrobasene

t przgjedhura n ba-senin e lumit Drin, duke

zhveshura n katr mi-krobasenet e przgje-

dhura pr rehabilitimin etyre etj.).

Pr kt komponent upunua ne katr mikrobazenene qarqet: Shkodr, Lezh,Kuks, Dibr. U projektuandhe u realizuan 14 veprimtarikryesore, q nga sigurimi ipjesmarrjes dhe punsimi ikomuniteteve vendore, nerealizimin e disa ndrhyrjevemodel ne disa objekte teprzgjedhura kri tike; mepyllzime, ndrt im pri tamalore, mure te thate dhe

gardhe te gjelbr.

Komponenti 3. Ngritjae kapaciteteve t komuni-teteve dhe palve t inte-resuara t basenit t lumitDrin, prdorueseve ttoks dhe OJQ-ve mjedi-sore (simpoziume terreni,takime informuese, semi-nare trajnuese, ndrgje-gjsim-publiku, zhvillimi inj udhzuesi pr mbar-shtimin e integruar tburimeve natyrore mebaz-komuniteti, etj).

Jan rreth 22 veprimtarite realizuar ne kuadrin e ktijkomponenti ne te gjithrajonin e pellgut te Drinit meadministrator dhe specia-

list vendor. Trajnimet dhetakimet informale ne fshatra

dhe grup fshatrash kane qenene fokus te puns sespecialisteve dhe stafitteknik qe punoi n ktperiudhe. U prgatit dhe ushprnda ne numr tekonsiderueshm botimipraktik Menaxhimi i buri-meve natyrore me pjes-marrje Udhzime.

Ndr pellgjet ujmb-ledhs t hapsi-rs shqiptare, ai iDrinit shtrihet n pjesn

m t madhe territoriale

prej 14361 km. Lumi Drin,

me gjatsi 285 km, sht

m i gjati i Ballkanit Per-

ndimor. Ai prbhet nga dy

deg kryesore: Drini i Zi

dhe Drini i Bardh. Drini i

Zi e ka zanafilln n Liqe-nin e Ohrit, pran qytetit

t Strugs. Ksaj dege,

pasi prshkon territorin e

Dibrs, i bashkohet Lumit

i Radiks pr tu derdhur

t dy n rezervuarin e Fier-

zs. Drini i Bardh buron

nga malet e Zhlebit (Ko-

sov) dhe, pasi prshkon

lugun e Dukagjinit, edhe

ky derdhet n rezervuarine Fierzs.

N vazhdim t rrugs s

tij, Drini sht ndrprer

nga tre diga, duke formuar

tre rezervuar t mdhenj

ose liqene artificial: Fier-

za, Komani dhe Vau i De-

js, t cilt furnizojn me

uj tre hidrocentrale me t

njjtt emra. Grykderdhja

e Drinit sht n Lumin e

Buns. Prurja mesatare

vjetore e ujit t lumit sht

352 m/sek, ndrsa prurja

m e madhe stinore, evi-

dentuar deri m sot, arrin5100 m/sek.

Histori e trisht elumit DrinLumi Drin, i dyti pr nga

prurja ujore, mbas Buns,

ka ndryshuar rrug n

shek. e 19-t. N vitin

1846, pas rrebesheve t

shtratin e vjetr, q shkon-

te drejt Lezhs, ndrsapjesa tjetr n shtratin e

ri, q shkonte drejt Shko-

drs dhe Buns. Naty-

risht, kjo shmangie tronditi

mjaft ekuilibrin mjedisor t

rrjetit hidrografik, pr arsye

se dega e r e lumit Drin,

prve prurjes ujore shte-

s, q derdhte n lumin e

Buns, sillte edhe masa

t mdha inertesh tokso-

re. Pasojat negative t k-

saj dukurie natyrore kan

vazhduar e vazhdojn gjer

n ditt e sotme. Pr kt

arsye, nga inxhinier estudiues t fushave t hi-

drotekniks, gjeografis,

gjeobotaniks, biologjis

dhe biodiversitetit, sht

br publike ideja e nevoj-

s urgjente pr rikthimin e

lumit Drin n shtratin e tij

t natyrshm, n at t

Drinit t Lezhs.

Pr realizimin e ktijkomponenti u projektuandhe u zbatuan 20 veprimtarikryesore, q nga takimet mekomunitetet vendore, pr tevazhduar me raportet vle-

mbjell fidan pyjor dhendrtuar prita malore dheinstalimit t gardheveifte e teke, si dhe hedhjefare bari te llojeve bari-shtore n siprfaqet e

Te gjitha veprimtarit nekuadrin e tre komponentve,kan pasur rezultate dhehollsisht ato jan detajuar neraportin prfundimtar tprojektit dhe n sistemin emonitorim-vlersimit. Duhettheksuar se punimet n

terren dhe botimet tashmjan n mjediset dhe duart eprfituesve.

* Drejtor Ekzekutiv, QendraALBAFOREST

Lumi Drin n vshtrimin gjeografikdhe historik

Inxh. Ferdin LIAJ

shumta t reshjeve atmo-

sferike, q u shfaqn gjatnj periudhe t shkurtr n

territorin e pellgut ujmble-

dhs, Drini doli nga shtrati

i natyrshm dhe e ndry-

shoi drejtimin e tij pikri-

sht 1 km m posht gry-

ks s Vaut t Dejs, aty

ku ai merrte drejtimin jug-

perndimor dhe, pasi ba-

shkonte ujrat e tij me ato

t lumit Gjadr, prshkon-

te, duke gjarpruar, fushn

e Zadrims, kalonte prbri

qytetit t Lezhs dhe i

derdhte prurjet e tij n de-

tin Adriatik, atje ku gjiri idetit ka emrin e Drinit.

Pas vrshimit t madh,

Drini formoi nj shtrat t ri,

i cili kaloi nga ana e Shko-

drs dhe u bashkua me

lumin e Buns. Pas ksaj

ngjarjeje, Drini u nda m

dysh; nj pjes e ujrave

vazhduan t rrjedhin n

Peizazhe nga baseni i Drinit

7/25/2019 Kurora 151

5/8

5

Ka kaluar nj vit qysh-kur nisi t zbatohejprojekti i QendrsAlbaForest Pr menaxhimin

e integruar t basenit t lumitDrin (MIBD) n katr mikro-basene t ndryshme t pellgutujmbledhs t lumit Drin, membshtetje t Fondacionit tPartneritetit pr EkosistemetKritike (FPEK/CEPF). Projektiprcaktoi dhe synoi t bjrealitet disa objektiva me rn-dsi, q lidhen drejtprdrejtme menaxhimin e integruar tpellgut ujmbledhs t Drinit.Kjo shprehje e fundit sht nfakt nj koncept-id, e cilaqndron n boshtin e projek-tit. Ajo prfshin n vetvete nj

zinxhir problemesh dhe hall-kash, q duhen zgjidhur shken-crisht dhe kaprcyer prakti-kisht, pr t prfituar rezulta-tet konkrete t shpresuara,pr menaxhimin e integruar tburimeve natyrore-ekosiste-meve dhe atyre njerzore-ko-munitetit.N kt vshtrim, objektivat eprojektit u fokusuan kryesishtn dy drejtime (komponent)t rndsishm: Rehabilitimi iekosistemeve kritike, t cilt uemrtuan t till pr shkak tgjendjes skajshmrisht tdmtuar t tokave nga grry-

erja dhe shplarja prej resh-jeve e, pr pasoj, t zhvesh-jes s plot ose t pjesshme ttyre nga mbulesa bimore dhesigurimin e pjesmarrjes sndrgjegjsuar t komunitete-ve n zonat prkatse, pr tnisur rrugn e gjat t mena-xhimit t qndrueshm e fi-

timprurs t terreneve q sotjan n gjendje t pashpres.Par n optikn q sapopr-shkruam, projekti prbn nj

hap t ri drejt mbrojtjes sterreneve t rrezikuara, stabi-lizimit t tokave t tyre, rikthi-mit t mbulesave bimore auto-ktone dhe biodiversitetit tllojeve, q sot jan paksuarsteprmi ose nuk ekzistojn.

Vendet e przgjedhura pr tndrtuar modelet bio-inxhi-nierike t rehabilitimit t eko-sistemeve kritike ishin katr:Gjoric e Siprme, rrethi Bul-qiz, Pobreg (Trthore), rrethiKuks, Krajen (Blinisht), rrethiLezh dhe Gjinaj-Mnell (Vig-Mnell), rrethi Shkodr.

Operacionet e ndrhyrje-ve me masa t ndrthuru-ra bio-inxhinierike kon-sistuan n:(i) Masat kundr grryerjes nthellsi dhe shplarjeve sipr-faqsore t tokave. Kto ndr-

Aktivitetet ekonomike tushtruara tradicionalisht ngakomunitetet e RUD, kan qenkryesisht bujqsia dhe blegtoria.

N gjysmn e dyt t shekullitt kaluar u eln dy aktivitetet rndsishme industrialeshtetrore: Hidroenergjia dheindustria minerare.

hyrje u realizuan nprmjetndrtimit t pragjeve malorme mur guri t that, gardhe-

ve ifte aniterozive, gardheve

tek antierozive, si dhe membjellje t llojeve barishtore,q frenojn shplarjen e ven-deve t pjerrta;(ii) Masat pr riinstalimin embulesave pyjore autoktone.Kto masa u realizuan dukesiguruar fillimisht fidan 1-2

vjear nga llojet pyjore auto-ktone (shparth, qarr, pish ezez, panj mali, dardh eegr, qershi e egr, plep i bar-dh, arr vendi, gshtenja,lajthi, frashr, verri, etj.);(iii) Mbjelljet e dendura me ka-lema, prodhuar nga llojet auto-

ktone (shelg i bardh e i kuq,plep i egr e bardh, verri) n

vendmbushjet me prurje tok-sore nga ujrat e reshjeve;(iv) do siprfaqe e fokusuar urrethua me gardh t rregullt,pr mbrojtjen e pyllzimevenga kullotjet e rastsishme Nnvizojm se kto siprfaqeu morn nn mbikqyrje embrojtje t plot pr nj peri-udh tre vjeare nga prdo-ruesit tradicional t ktyreterreneve. Pr kt u lidhnaktmarrveshje paraprake.Synimi drejt s ardhmes prkto siprfaqe ngelet shnd-

rrimi i tyre n terrene t sta-bilizuara, me mbulesa bimoreautoktone, n bashkjetesme t cilat do t pyllzohenlloje pyjore dhe frutore auto-ktone, sipas skemave t pr-shtatshme q sigurojn qn-drueshmri dhe ruajtje tekuilibrave ekologjik.

DISANDRHYRJEEZBATIMENGAPROJEKTI Mehmet METAJ, Ferdin LIAJ

Ndrhyrje rehabilituesen Pobreg, Kuks

Rrjeti hidrografik i Drinit

Drini i Zi ka nj gjatsi prej 149km dhe nj hapsir territoriale

ujmbledhse prej 5885 km. Ai

prshkon vargjet malore Jabla-

nic-Belic-Koroman dhe hyn n

territorin shqiptar ku i bashko-

hen ujrat e lumit t Radiks.

Drini i Zi ka rnie mesatare n

lartsi prej 3 m pr do km. Kjo

vazhdon prgjat gjith boshtit

t tij, deri n bashkimin e uj-

rave t lumit me ato t rezer-vuarit t Fierzs.

Drini i bardh e prshkon terri-

torin e Shqipris n nj gjatsi

prej 136 km. Hapsira e pellgut

ujmbledhs t ksaj dege t

lumit Drin sht 4975 km. Drini

i Bardh buron n rrzn e ma-

js s Rusolis, te Gurra e

Shpells s Radavecit, e cila

shtrihet n lartsin 586 m, n

malsin e Zhlebit, Kosov.

Pasi prshkon lugun e Duka-gjinit, ku i bashkohen degt: To-

pluga, Bistrica e Prizrenit, Ereni-

ku, Mirusha, si dhe nj rrjet i t-

r prrenjsh ose prroskash t

madhsive t ndryshme, Drini i

Bardh hyn n territorin e Shqi-

pris duke prshkuar Grykn e

Verbnics pr tu derdhur n

rezervuarin e Fierzs.

Peizazhe nga baseni i Drinit

Drejtimet kryesore tezhvillimit ekonomik t

Rajonit Ujmbledhs tDrinit (RUD)-Shqipri

Hidroenergjia.Prodhimi i energjis elektrike u realizuanprmjet ndrtimit t tre hidrocentraleve n kaskadne lumit Drin: Hidrocentrali i Fierzs, ai i Komanit dhe i Vautt Dejs, me fuqi energjetike t prgjithshme t trehidrocentraleve 1350 MW. Ky ishte nj hap i madh n drejtim

t zhvillimit ekonomik e social, jo vetm pr komunitetet mebanim rezident n pellgun ujmbledhs t Drinit, por pr mbarvendin ton. Jan dy h/c te rinj qe do te ndrtohen tashm nDrinin e Zi, duke krijuar mundsi t reja zhvillimi t zons.Pra, ngushticat ku sot kalon lumi, nga Kuksi n Dibr teMadhe, s shpejti do t kthehen n liqene.

Industria minerare. Prve veprave hidroenergjetike, npellgun e Drinit u zhvillua edhe industria e nxjerrjes dhe eprpunimit minerar. Dy ishin minierat e bakrit, q u eln nterritorin e Vaut t Dejs dhe u shfrytzuan pr qllimet enjohura ekonomike t shtetit shqiptar: Miniera pran digs shidrocentralit dhe miniera e Karms. Rajoni i Kuksit, Hasitdhe Tropojs ka nj numr t konsiderueshm minierash,shumica e t cilave, pr arsye t ndryshme, sot nuk

shfrytzohen. Kshtu q edhe industria prpunuese thuajsenuk ekziston. sht nj rezerve potenciale e madhe pasurishnntoksore n kt rajon, q s shpejti mund t vihet nefienc.

Bujqsia. Esht aktiviteti kryesortradicional, i fokusuart ekultivimi i drithrave, kryesisht i misrit, nga llojet

autokton. Krahas misrit familjet kultivojn edhe fasule, patatee m rrall lakrn.

Blegtoria.Kafsht q rriten n kt rajon kryesisht jangjedhi dhe bagtit e imta. Blegtoria ushtrohet sipasnjohurive t trashguara tradicionale me landracat autoktonet gjedhit e t t imtave.

Pemtaria.Esht nj tjetr aktivitet tradicional, q hasetkudo n hapsirn e rajonit. Llojet frutor, q jan

kultivuar e vazhdojn t kultivohen jan sidomos kumbulla,molla, dardha, qershia, arra, gshtenja e lajthia (tre llojet efundit gjendjen n masive spontane, t shprndara n hapsirne pellgut ujmbledhs, n prshtatje me kushtet klimatike etoksore.

Bimt mjeksore-aromatike. Prodhimi dhe tregtimi iorganizuar i llojeve mjeksore - aromatik dhe i frutavet pyllit, ka qen dhe ngelet prgjithmon nj nga aktivitetettradicionale t mjaft familjeve me banim n hapsirn ePULD. Duhet theksuar se dekadn e fundit ky aktivitet ka

psuar rnie t ndjeshme, pr shkak t emigrimit masiv t trinjve jasht vendit.

Ekoturizmi malor - rekreativ e sportiv. sht aktivitet,q ka njohur zhvillim gjat dy dekadave t fundit. Trevat

e pellgut ujmbledhs t Drinit jan vizituar e vazhdojn tvizitohen nga mjaft turist, kryesisht gjat periudhs s ngrohtt vitit. Peizazhet e alpeve, t luginave dhe lumenjve janmjaft trheqs dhe me interesa t gjithanshme pr njerz tndryshm nga shtetet e tjera, sidomos t Evrops.

GRUPI ALBAFOREST

7/25/2019 Kurora 151

6/8

6

N vazhdim t shkrimevepr mbrojtjen e pyjeve,me kto radh dshirojt ndaj me lexuesin shqetsimin

pr Pylltarin, si deg shum e

rndsishme pr ekonominton. Aktualisht Shqipria sht

vend i veant n rajon, q ka

dy Moratoriume, nj pr Gjueti-

n dhe tjetri, edhe m i rnd-

sishm, pr Pyjet. T dy t li-

dhur ngusht me njri-tjetrin,

pasi nj pjes e varfris s kaf-

shve t gjuetis sht shkak-

tuar edhe nga gjendja e rnd e

pyjeve. Moratoriumet ndalojn

gjuetin, prerjet n pyje, etj.,

dhe pr kt bjn mjaft mir!

Me ta duket sikur e gjith barra i

bie Shrbimit Pyjor apo Inspek-

toratit Mjedisor! Por, po ua lam

kt barr vetm ktyre, le tathemi q n fillim se gjendja n

Pyje dhe Kafsh t egra nuk

mund t prmirsohet kurr! Me

kt shkrim dua t ritheksoj m

me forc se dy Moratoriumet

shtrojn prpara Ministris s

Bujqsis, Ministris s Mjedi-

sit, gjith Pushtetit vendor, por

edhe Institucioneve Shkencore,

n veanti Universitetit Bujqsor,

por edhe Akademis dhe

universiteteve t tjera, q ta

shohin me prparsi Pylltarin.

Rndsia e pyjeve

Nga gjendja n Pyje duket qartse shoqria jon sot sht pak

e ndrgjegjshme pr rndsin

jetike t tyre, mjaft t ndrlikuar

e t ndrsjell. N vijim jan pr-

mbledhtas ato porosi standarde

q msojn n vite studentt e

biologjis pr pyjet: Luajn rolin

e mushkrive, duke larguar nga

mjedisi dyoksidin e karbonit dhe

duke liruar oksigjen; nprmjet

zinxhirit ushqimor, sigurojn ln-

d organike dhe minerale (azotin

dhe fosforin) pr botn e gjall

prreth; ndihmojn mbajtjen dhe

prthithjen e lagshtis s toks

pr pasurimin e atmosfers meavuj uji, nprmjet transpirimit;

ndihmojn n zbutjen e klims;

sigurojn lnd ndrtimi dhe l-

nd t tjera t para pr njeriun;

me sistemin rrnjor t bimve,

pyjet prmirsojn dhe pasuroj-

n dheun e toks, parandalojn

humbjen e saj dhe erozionin;

pyjet zbutin forcn e reshjeve t

vrullshme, mbajn ujin n tok

dhe e prthithin at, pasurojn

ujrat nntoksore dhe pengojn

prmbytjet; shpesh pyjet mbroj-

n edhe nga era; strehojn, ush-

qejn dhe ndihmojn shumimin

e organizmave t gjalla. S fun-

di, por jo pr nga rndsia, pyjet

krijojn hije e freski pr njeriun,

duke formuar shpesh mjedise

lodhse dhe trheqse.

Edhe nj her mbigjendjen e pyjeve

Nga vlersimi i br prej eksper-

tve t pyjeve, siprfaqja pyjore

reale n fillim t periudhs s

tranzicionit ishte 35 % (1995) e

siprfaqes kadastrale pyjore

(48.7 % e territorit shqiptar).

Kurse sot ekspertt pohojn se

siprfaqja pyjore mund t jet

zvogluar deri n 10-11 % t si-

prfaqes pyjore t mundshme;

pjesa tjetr sht kthyer n pyje

t ult, t rrgjuar, shkurre ose

tok djerr. Kjo bn q Shqipria

klasifikohet vend me erozion t

lart t toks, 21.4-34.7 ton/

ha/vit.

Ujrat jan pasqyrimi i sakt i

gjendjes s prgjithshme t gji-th pellgut ujmbledhs. Qysh

1600 vjet p.e.s. Perandori kinez

Yu kujtohet ende sot pr aftsite tij pr t msuar popullin pr

teknikat e kontrollit t prmbyt-

jeve. Ai thoshte se q t mbroni

lumenjt tuaj duhet t mbroni

m par malet tuaja! Nga Ra-

porti i Agjencis Kombtare t

Mjedisit (2013), prmbajtja e

lndve t ngurta pezull (TSS)

n ujra shkon: pr Ishmin deri

226 mg/L, pr Erzenin deri 112,

pr Shkumbinin deri 74, pr Se-

manin 222, pr Vjosn deri 117

mg/L. Kjo sht 3-9 her m e

lart se vlera kufi, 25 mg/L t

Standardit t BE-s 2006/44 mbi

jetn e peshqve pr ujrat sipr-

faqsore. Kjo tregon qart se fu-

qia grryese e shpatit n mbar

vendin sht shum e lart dhe

shoqrohet me humbje t madhe

t toks, t biodiversitetit bimor

e shtazor, por dhe me pasoja n

prmbytje, shkarje dherash, var-

frim ujrash nntoksore, ash-

prsim klime, deri dhe ulje vle-

rash turistike t vendit.

Kjo ka ndodhur nga shtrirja e

skajshme e bujqsis n dhjet-

vjeart e fundshekullit t kaluar,

me bonifikime, me shpyllzime

dhe tarracime pr toka bujqso-

re, deri edhe n shpatet m t

brishta kodrinore, shpesh dhemalore. Por zvoglimi i siprfa-

qes pyjore e shkurrore dhe rr-

gjimi i prgjithshm i mbuless

bimore dy dhjetvjeart e fundit

sht nxitur m tej nga prerjet e

tepruara, pa kriter, pr lnd

ndrtimi e djegse, jasht

aftsis riprtritse t pyjeve,

nga mungesa e programeve

pyllzuese, nga urbanizimi, m

shum e theksuar kjo n zonn

kodrinore dhe at bregdetare.

Dmtimi sht nxitur m tej

edhe nga kullotja dhe zjarret e

shpeshta, nga ndotja apo smu-

ndjet. Kjo gjendje ka krcnuar

jo vetm florn, por edhe faunn,

q formacionet pyjore apo shku-

rrore strehojn, si shpend, gji-

tar, etj. Thn shkurt, kjo ka

ndodhur nga mendsi t cun-

guara, nga harresa dhe mos-

mbshtetja e sektorit t Pyll-

taris nga shoqria e sotme.

nd e par pr nnproduktet e

drurit; kujdesin n ruajtjen e ha-

bitateve natyror; kujdesin n

menaxhimin e cilsis s uj-

rave siprfaqsore; kujdesin pr

mjedise lodhse; kujdesin pr

mbrojtjen e peizazhit dhe komu-

nitetit; kujdesin pr vende pune;

pr zbukurim peizazhesh; pr

menaxhim biodiversiteti; pr

menaxhim t pellgjeve ujmble-

dhs; pr kontrollin e erozionit;

dhe si zbuts t kontrollit t

dyoksidit t karbonit dhe t

ngrohjes globale.

PYLLTARIASFIDA E ZHVILLIMIT SOT N SHQIPRI

Nga Aleko MIHO,Profesor i Botaniks,

Departamenti i Biologjis,FSHN, UT.

Shkurt pr Pylltarin

Si prkufizim, Pylltaria (Silvikul-

tura) sht arti dhe shkenca e

menaxhimit t pyjeve, plantacio-

neve drunore dhe pasurive t

tjera natyrore t ngjashme. Si e

till, pylltaria merret me kontro-

llin e gjendjes, rritjes, prbrjes,

shndetit dhe cilsis s pyjeve,

n mnyr q ata t prmbushin

krkesat e ndryshme dhe vlerat

e krkuara nga shum prdorues

t toks, t shoqris dhe kr-

kesat kulturore n do skaj t

steres. Ekosistemet pyjore shi-hen sot si ndr prbrsit m t

rndsishm t biosfers dhe

Pylltaria shihet si fush shken-

core jetike, por njkohsisht edhe

si art praktik dhe si fush tekno-

logjike plot gjallri n bot.

Pylltaria moderne sot prgjith-

sisht merret me: Kujdesin n

pyje pr t siguruar drurin si l-

Pylltaria sot n Shqipri

Fakti q dhjetvjeart e tranzi-

cionit siprfaqja pyjore n vend

sht zvogluar 3-4 her dhe dy

Moratoriumet e shpallura, do t

thon se Pylltaria mbetet sfid

pr Shqiprin, m shum se n

do vend tjetr t rajonit. do

hapsir e zhveshur n shpatet

tona kodrinore-malore sht nj

plag e hapur, q rnkon pr

ndihm nga pylltaria! do lum

apo prrua q ha brigjet e tij

apo prmbyt, krkon ndihm! T

mos shkojm larg, mjafton ngaTirana t shohim shpatet perndi-

more t malit t Prisks dhe

gjysms s Dajtit, t qethura

deri n rrz, q nuk hezitojn

t prmbytin kryeqytetin her

pas here; pa folur pr pellgun e

Bovills, ku kryeqyteti merr ujin

e pijshm. Dhe, si pr ironi, t

gjitha kto hapsira vajtuese ja-

n pjes prbrse e Parkut Kom-

btar t Dajtit (t zgjeruar, 2006).

Me keqardhje ritheksoj se Pyll-

taria shqiptare ndr vite sht

prir nga mendsia vetm e

shfrytzimit t pyjeve dhe nnpro-

dukteve t tyre. Deri sot Pyllta-

ria ka qen n hije, jo n mb-

shtetje t krkesave t zhvillimit

t qndrueshm t ekonomis

pyjore, pa gjykuar se edhe n

pyje para se t vjelsh duhet t

mbjellsh! Pr kt nevojitet t

ngrihen, riprtrihen e mbshte-

ten fuqishm Fidanishtetnvend. Fidanishte pr shtimin e

llojeve tona drunore dhe shku-

rrore. Shqipria nuk mund t va-

zhdoj pyllzimin e vendit me

fidan importi, dhe n shum ra-ste me bime ekzotike. Nuk du-

hen harruar prpjekjet edhe pr

smundjet q shpesh n pyjet

tona shfaqen rnd.

Shtys pr kt shkrim u b

edhe nj Simpozium i organizuar

s fundi nga Akademia e Shken-

cave pr ngritjen e rrjetit t Biotek-

nologjis Bimore n hapsirn

ton (Shqipri, Kosov e m

gjer n rajon). Lypsen prgzuar

organizatort pr prpjekjet, por

pr fat vrej se fryma e gjith

kumtesave nuk merrte aspak n

konsiderat Pylltarin. Edhe n

Pylltari ka shum vend pr kr-kim shkencor, pr t prballuar

kt sfid, dhe nuk mund t mbe-

ten jasht edhe teknika t bio-

teknologjis bimore pr mikroshu-

mimin dhe prodhimin e fidanve

t shndetshm t drurve vendas.

Pylltaria sht biznes fitimpru-

rs edhe pr Shqiprin, ashtu

si dhe pemtaria apo bimt zbu-

kuruese, pr t cilat deri tani ka

m shum prvoj n vend. Pyll-

taria nevojitet sot m shume se

kurr pr dru zjarri e qymyr, pr

material ndrtimi apo mobileri.

Por, m shum ajo nevojitet pr

pyllzime t shpateve n luftndaj erozionit, mbrojtjen e toks,

zbutjen e klims, kundr prmby-

tjeve, shndoshjen e fauns dhe

flors, si dhe pr peizazhin e turizmin.

Nga sa trajtuam shkurt, mendoj

se del domosdoshmri q Pyllta-

ria t vendoset ndr prparsit

e zhvillimit, ku duhet synuar n

t ardhmen, qoft n aspektin

praktik dhe n at krkimor, n

mbshtetje t dy Moratoriumeve,

q me t drejt jan miratuar nga

Qeveria. Pr kt, nevojitet t

nxiten e mbshteten seriozisht

Programe reale gjelbrimi, qoft

nga Ministria e Bujqsis dhe

nga ajo e Mjedisit, por edhe nga

Pushteti vendor dhe organizmat

prgjegjse e mbshtetse, t

vendit e t huaja, duke filluar nga

fidanishtet, nga krkimi dhe pro-

dhimi i fidanve t llojeve vendase

e deri tek nxitja e vullnetarizmit

rinor pr riprtritjen e hapsirs

s blert t vendit.

Pamje q flasin vet, nga Lura

7/25/2019 Kurora 151

7/8

7

Zona e Lushnjs sht njnga m intensivet pr sa iprket puns me tokndhe menaxhimin e mir tsaj. Fermert bjn prpje-kje t mira pr futjen eteknologjive t reja, tcilat ndikojn direkt nrritjen dhe zhvillimin e bi-mve. Me gjith vshtir-sit q kan, mbasi jant vogla pr t konkurruarn treg, punohet mirpr menaxhimin e tyre esidomos pr futjen e tekni-kave dhe teknologjivebashkkohore. Kushtetklimatiko-toksore janmjaft t mira dhe lejojnshfrytzimin racional eintensiv t toks, dukemarr n nj vit bujqsor2-3 prodhime, sidomosperime.Vitet e fundit vmendja efermerve po prqendro-het veanrisht n futjene teknologjive t reja nprodhim, si dhe n pr-zgjedhjen e kultivarveapo hibrideve me aftsi

t lart prodhimi, t pl-qyer nga tregu i brend-shm dhe eksporti.Perimet dhe patatet ehershme jan bimt qzn peshn kryesore nkt zon, sa i prket si-gurimit t t ardhuravepr familjet e fermerve.Kto kultura dalin shpejtn treg, kan mim t lar-

t dhe sigurojn t ardhu-ra m shum pr njsine siprfaqes.Kt zon e favorizon kli-ma e prshtatshme, sidhe ndrtimi i mjedisevet mbrojtura, serra e tu-nele t vegjl. Tashmsht br pun e zakon-shme ujitja e bimve n-prmjet sistemit me pika,prdorimi i plehrave ki-mike kristalore, shartimii bimve perimore, sidhe prdorimi n mas imbulimit (mulirimit) ttoks s mbjell me plast-mas ... Zbatimi n masi ktyre shrbimeve kasjell rritje t prodhimit

bujqsor, cilsi t lart,mim t lart shitjeje.Kjo bn q fermat n k-t zon t ken norm fi-timi pr njsin e siprfa-qes m t lart se zonat etjera.Nj ndr fermat e njohu-ra t ksaj zone shtedhe ajo e Arjan Dhimsn fshatin Gradisht t

Lushnjs. Kjo ferm ka npronsi 12 dyn tok, met cilat siguron jetesn.Struktura e mbjelljes sh-t: 2 dyn vresht, 7 dyngrur dhe 3 dyn serr.Prodhimi q sigurohetnga kjo siprfaqe garan-ton t ardhura t miradhe jetes normale prfamiljen. Kshtu, nga vre-

shti merren mesatarisht200 kv/ha, n grur 45kv/ha, ndrsa nga peri-met n serra rreth 1600kv/ha speca, 1200 kv/hadomate t para dhe 1400kv/ha domate t dyta.Ky fermer bashkpunonngusht me specialistt eQTTB dhe Drejtoris sBujqsis Lushnj, lidhurme t rejat shkencoredhe zbatimin e teknolo-gjive t reja. Ky bashk-punim ka dhn frytet e

veta, duke siguruar pro-dhim t mbar dhe t ar-dhura t mira pr famil-

jen e tij.Ajo q e dallon kt fer-mer sht se n serrat etij dy tre vitet e funditka filluar t prodhoj pa-tate t hershme n serra.Mbjellja e patates n se-

rra ka eprsi mbasi sigu-ron hershmri dhe rendi-ment t lart. Dalja hertn treg sjell fitime m tmira pr fermerin, mbasimimi i shitjes sht m ilart. N nj dyn serr aika marr nj rendimentprej 800 kv/ha ose 80kv/dyn, duke siguruarmbi 600 mij lek/dyn.

Kostoja e prodhimit nukshkon m shum se 120 -150 mij lek/dyn, kshtuq e ardhura neto pr dynsht rreth 450-480 mijlek.Ja shkurtimisht, teknolo-gjia, q prdor ky fermer: Punimi i toks sht

br me belatrie nthellsin 35-40 cm.

Jan prdorur 100kv/dy pleh organik.

Varieteti i patates smbjell Carlita.

Mbjellja e patates n se-rr u b m 25 dhjetor.

Ujitja me pika, dojav, sipas nevojs.

Plehrimi sht brme plehra kristaloreme formul 3 x 20 dhepara pjekjes shtprdorur Labi Potasme 46 % lnd aktive.

Vjelja e prodhimit shtbr me 2-3 prill.

Menduam t bjm ktshkrim pr t treguar semundsit pr t punuardhe pr t qen t sukses-shm jan. Nj shembullt till sapo dham.

Arjan Dhima sht njndr fermert e shumtpuntor t ksaj zone

Suksesi i nj fermeProf.as. dr. Enver TOME

dhe vlen t njihet e punadhe prvoja e tij t pr-gjithsohen. N kushtete tregut t lir ku konku-rrenca sht e madhekrkohet q fermert prt qen t suksesshmdhe pr t prfituar ngaskemat mbshtetse t

Qeveris, duhet t bashko-

Ar jan Dhima (Puno n m e QTTB, Lushnj prfarn e preshit autokton)

O Kuror e gjelbrShum t kam zili

N rini m kthen

Miku im Veli.

Ky miku im

M kthen n jet

I vogl kur isha

Flija nn flet.

Malin tim t bukur

Me flor t gjer

Me faun t pasur

Natyra e ka br.

N shkrepa kur shkoja

N shpate, n brinja

Cicronin zogjt

Crre dhe mllenja.

Urime gazets Kurora e Gjelbrpr nr. 150 t saj, e n vazhdim

Kurora e Gjelbr 17 vjet n duarte lexuesve

Kurora e Gjelbr e nisi kt vit me numrin151 t saj. Kjo shifr ngjan afrsisht sa dy

jet njeriu. N kaq numra, n faqet e saj kanzn vend qindra shkrime (ndoshta mijra)me tematik nga pylltaria dhe mjedisi;dmtimet e bra n pyje, t cilat jan aq shumn kto 25 vjet; ligjet e miratuara; seminaretdhe veprimtarit e zhvilluara n kto fusha;figurat e specialistve t shquar, q e kishinlidhur jetn e tyre me pyjet, etj., etj.Por, megjithse Kurora ... e ka ngriturfuqishm zrin e saj, prsri kasaphana mbipyjet dhe mjedisin ka vazhduar. Trupi ityre sht plagosur rnd dhe duhet shumkoh pr tu shruar. Megjithse vitet efundit qeveria ka ndaluar prerjen e pyjeve,ka ndaluar edhe gjuetin, duhet shum kohq ato t ringjallen.Kurora ..., krahas medieve t tjera, krahas

strukturave shtetrore, si dhe gjith opinionit

hen n njsi m t mdha.Nj ferm e madhe, sigu-risht koston e prodhimite ka m t ult dhe do tket e sukses t padisku-tueshm n treg. Kt vr-teton prvoja shumvje-are e fermerve t

vendeve t zhvilluara.

Prof. Ahmet OSJA - Mjeshtr i Madh

Uroj nga thellsit e zemrs gazetn Kurora e Gjelbr pr gjith ato kaka arritur t sjell n 150 numrat e deritanishm, duke shpresuar e dshiruarq ky udhtim t vazhdoj gjat.N faqet e saj kan shkruar pa pushim shum specialist, gjithnj jan brprezent pasurit natyrore t vendit e m gjer, jan ngritur problematika e

jan sugjeruar zgjidhje. Vlera t rndsishme jan jan br t njohura ngaspecialist t prkushtuar e t afirmuar n sektorin e pyjeve dhe t zhvillimitrural, si dhe jan evidentuar gabime, q kan ndikuar e ndikojn n shprdorimin e ktyrevlerave t pamatshme ekologjike. Kujtohen n veanti shkrime pr klimn, tokn, ujin, bimt,kafsht, shpendt, insektet, etj., disa prej t cilave jan endemike e me vlera t veanta si pasurie vendit, por edhe e mbar globit. Nuk ka qn e rastit, Harta e Bimsis, hartuar nga Prof. MarkGaff, e botuar n vitin 1932, pikrisht harta e bimsis s Shqipris. Kjo nxiti publikimin eHarts s Bimsis s Evrops, q i prket pikrisht bimsis.Kam besim se botimi i ksaj Gazete do t vazhdoj, duke i ofruar lexuesit, por edhe administrats,informacione t rndsishme. Kjo Gazet duhet mbshtetur, jo vetm nga prkushtimi i antarvet shoqats, por edhe nga shteti, me qllim q t nxiten brezat e ti prkushtohen n vijimsimirmenaxhimit t ktyre pasurive.

Enver ISUFI,Instituti i Bujqsis Biologjike, Durrs

Kurora e Gjelbr mbushi moshn e pjekuris. Kjo zonj e bukur, eveshur me kostumin e gjelbr, zhvillon sot sfilitn e 151. N to kanmarr pjes qindra autor artikujsh dhe mijra lexues. N kt situat tvarfr pr shtypin bujqsor (pa Revistn Bujqsia Shqiptare, paBuletinin e Shkencave Bujqsore, pa revista e gazeta pr fermerin

shqiptar) lexuesit me t drejt pyesin se si mbijeton ende kjo gazet? Prgjigja duhet krkuar teidealizmi i themeluesve, i vazhduesve, i donatorve dhe i vet lexuesve.Kjo gazet ka kontribuar dhe kontribuon n shtimin e gjelbrimit dhe rritjen e zrave t cicrimavet shpendve t Shqipris, n edukimin e profesionistve, pylltarve dhe ekologjistve. Edukonqytetart t respektojn bimt e gjelbra si mushkrit e vendit ton. Kjo gazet ka dhnkontributin e saj n nxitjen e Qeveris pr marrjen e vendimeve t mirpritura t kohve t fundit:Stop Gjuetis, Stop prerjes s pyjeve ...Kontribues i arritjeve t derisotme sht Kshilli Botues dhe Redaksia e sidomos redaktoriprgjegjs, V. Hoxha. Nuk ka tjetr q e ka prekur me dor kt gazet dhe t ket lexuar t gjithartikujt e saj. I vetmi, q i ka lexuar t gjith, sht redaktori Hoxha, i c ili ka hekurosur doshkrim, q Kurora e gjelbr t dal me dinjitet e t mirpritet ...I uroj KURORS ... gjelbrim t prhershm, si bima e ullirit.

Kurora (N vend t nj kartoline)Fuat MEMELI -

Boston

publik, do t vazhdoj misionin e saj . Do t vazhdojt flas edhe pr edukimin e opinionit me dashurinpr pyjet, pr kt thesar t muar, q na ka falurnatyra, por nuk kemi ditur ta ruajm.Si bashkpuntor dhe mik i vjetr i Kurors ...,uroj q n shifrn e saj t shtohen edhe shum zerot tjera. I uroj Zef Imerajt, inxhinierit q e mbolliKurorn ..., t mos e lr t vyshket. U urojspecialist-ve, q e kan ushqyer at me shkrimee foto , t vazhdojn ta ushqejn, ashtu simeritojn mirnjohje ata q e kan sponsorizuarkt gazet gjat viteve. S fundi, nj urim edhe prat q i stolis faqet e Kurors s Gjelbr,

redaktorin veteran Veli Hoxha.

Tej, nato qafa

Shoh nj rojtar pylli

Su besova syve

Ishte si drit ylli.

M erdhi n mend

Bekimi i Zeusit

Q t ruhet pylli

Ahu dhe Lisi.

Jeta t mos shuhet

T jetoj fisi

Gjmn do t gjej

Kush godet te Lisi.

Hyjni Zeusi

Dha bekimin

Porosi e shenjt

Ruani Gjelbrimin.

Kurora e gjelbr DuleKALEMIVeteran

7/25/2019 Kurora 151

8/8

8 E N G L I S H

KSHILLI BOTUES

PhD.C E. Imeraj, Prof. dr. V.Tabaku, Dr. A. Petto, A. Sokoli,Prof. dr. M. Kotro, Prof. dr. B.Lushaj, Prof.as. dr. V. Mine,Prof.as. dr. E. Toromani, MSCJ. Gjini, Dr. D. Pistoli, Prof. A.Postoli, Zh. Prifti, A. Gacaferi

REDAKSIAV. Hoxha (prgjegjs),A. Seci, Gj. Fierza, F.Memeli, dr. R. Jata

Financ, marketig:Msc. Gj. Fusha, Msc.E. Imeraj

Kontaktoni:erinda 001@gmail.comvelihoxha@yahoo.com068 21 42 098Klubi Ekologj ik, LezhGazeta Kurora e GjelbrNr. ll ogarie: 0110154266www.ecl-albania.org

BASHKPUNTOR

F. Brazhda (Elbasan),I. Gjana (Kuks), J.Papa (Sarand), dr.S. Mziu (Itali), dr. R.Jata (Mbretria eBashkuar)

(i) The overall development goal of the project was Drinis river basin integratedmanagement through demonstration of rehabilitation measures of combined biological

models of micro-catchments in the selected sites and communities of Drini basin.

(ii)Thes projects activities were:1-Field survey of environmental and natural ecosystems status , mapping and identifysites to demonstrate combined biological models of mini-projects of 4-selected micro-catchments in the 4-regions (Dibra, Kuksi, Shkodra, Lezha).2- Demonstration of environmental rehabilitation interventions in the selected areas bycombined biological measures in the selected micro-catchments of Drini basin (4-regions),by planting trees and check-dams installation and fences erection and also grasses/herbaceous seeding in the selected Drinis basin of the 4-regions rehabilitation pilot areas.):The pre-selected micro-catchments will be located in the following communities andregions: (i) Gjoric, in the Dibra region, (ii) Vig-Mnel, in the Shkodra region ; (iii)Terthore, in the Kuksi region; (iv) Blinisht in the Lezha region ;3-Capacity building of Drini basins communities and stakeholders, environmental andland users NGOs (3-informative workshops, 3-training courses, 3-field symposia, public-awareness-raising, develop local-strategic action plan, etc).The projects combined biological models to be demonstrated will consist of the following:(i) Planting 60,000 trees of native and indigenous species and neither exotic and norinvasive spp.

(ii) Building antierosive biological works as are installation of 400 m check-dams, 200m double fences and 200 m2single fences along with torrent streams.(iii) Seeding 4000 m2 of herbaceous grasses.

FORESTS AND TRANSITION(Some conclusions and recommendations emerged from therevaluation of the forest situation in Albania, for the period

1990-2014)Prepared by: Mehmet METAJ* - Genci KACORI*

Given this situation detrimental to the forest and growing concerns of the forestry sectoras a whole, a wide range of forest specialists under conduction of ALBAFORESTCenter, in cooperation and with the support of the Regional Centre of Environment (REC)in the framework of the programs with national priority, has undertaken and implementeda re-revaluation Forest condition in Albania for the period 1990-2014.Besides illegal logging, they have been very worrying phenomenon even fires. Theirmain reason, in most cases, were even illegal logging in areas used with and withoutcontracts, to eliminate these traces .Therefore leading cause of fires by being humanfactor.Forest Service structures have not conducted properly functional tasks. Conflict ofinterest is a hindrance to the discovery of documentation of criminal and administrative

offenses, reducing the maximum and the number of them. It is also evidenced artificiallysome staff allowed illegal logging or cooperated with egregious contraventions andthere are cases of cooperation with arsonists, or caused by them.Lack of law enforcement will be reflected in the extremely low level, the collection ofadministrative fines and damages values. But the trial of criminal cases resulting in lowlevels. These facts are both serious concern but also an incentive for illegal logging.Imports of timber, namely the troops needed for the manufacturing industry of energystorage, has been insignificant and has not managed to compensate for their absencefrom the countrys forests. They were mainly illegal logging, which have curb their import.Forest protection and improvement of their situation, will be a very difficult challengeand very long, so sustainable husbandry their will be a target belonging to a verydistant future?!The current situation requires, so immediate, concrete measures for stopping furtherdestruction of the forest, as long as they remained, (i) creating a new autonomousforest management structure, National Agency for Forests and Pastures (NAFP), (ii)

develop and approve a New Law on Forests, (ii) Develop National Forest Inventory,and Governments programs, always have to focus maximum support to this sector torestore it in normality of its sustainable management etc.

* Center ALBAFORESTStreet Ymer Kurti, Trade Center OLIMPIA - P. O. Box. 1544, Tirana, AlbaniaTel / Fax: + 355-0-44309193, Mob: +355 (0) 0682092008; www.albaforest.com, albaforest@gmail.com

9393939393years Albanian Forest Serviceyears Albanian Forest Serviceyears Albanian Forest Serviceyears Albanian Forest Serviceyears Albanian Forest Service27 January1923 2016

Deforestation, destruction ofrivers, barbaric usage fortimber and construction, andalso the destruction ofprotec tive inf rastructure,dams, levees, canals, hasbrought us year after year tothe edge of an abyss, ofwhich in the last two yearswe have taken precaustionsto avoid. Today, two yearslater, we are in need to take abig step forward with coura-

ge and determination throughtwo major interventions.Firstly, moratorium or 10-year ban on forest exploi-tation for profit, for industrialpurposes, for commercialpurposes, for any purposethat goes beyond the vitalneeds of residents of differentareas during the winter.Secondly, the EnvironmentalCrime Package.In the period 1945-1990, theuse of forests on the benefitof a set political system, was2-3 times higher than the

annual natural increase offorests. So if we refer to to-

Success of a farmAs. Prof. Dr. ENVER TOME

10-year Moratorium onForest, A Historic Turning

PointMr. EDI RAMA,

Prime Minister of Albania

days standards of the Euro-pean Union, the period 45 -90 was sub-standard in theuse of forests. Imagine nowthe period 90s onwards,given that only in the period2007-2013, are cut andburned 216,074 hectares or17% of total forest fund ofthe Republic of Albania;besides the damage of theyears 91-92 and 96-97.Extreme mismanagement,

accompanied by a whole cri-minal and illegal activityspread like a cancer throug-hout the territory of woodedland.Meanwhile, as only between2007 and 2013 were destro-yed and burned 216,074hectares of forest, while inthis period the total surfacearea forested or reforested is2,674 hectares. With theserates and this report ofdestruction - afforestation,we can imagine withoutdifficulty the situation of

Albania 15 years later, as atotally nude on 28 thousand

square kilometers of its andwithout doubt, flooded agood time.In 2013 it has launched a

significant turnaround, whichis still far from a completeturnaround after only 2014-2015, the positive change inthis regard is: 2.5 millionforest seedlings planted anda wooded area of 2 thousandhectares-equivalent to almost80% of the forest area from1990 to 2013. But, certainly,this is not enough at all.So we will adopt urgently the10 year Forest Moratoriumto allow nature to do its partof the forest renewal andincrease penalties for anyone

who dares to touch it forprofit. Page 1

Project Title: Integrated Drini BasinManagement (IDBM)

Implementing organization: ALBAFOREST ( Centrefor Forest Studies and Consulting);

Supporting Foundation: CEPF (Critical EcosystemsPartnership Fund)

Summary Prepared by: Mehmet METAJ

Page 6

Page 4, 5

FORESTRY TODAY DEVELOPMENTCHALLENGES IN ALBANIA

Prepared: Mr. Aleko MIHO,Professor of Botany, Department ofBiology, FSHN, UT.

Page 2

Page 7