www.petercam.com

KUNST.EEN INVESTERINGALS EEN ANDERE?

PRIVATE BANKINGBEHEER & VERMOGENSBEGELEIDING

INHOUD

Kunst: een alternatieve vermogensdiversificatie . . . . . . . . . . . . 6

Net als bij “alternatieve” beleggingen

is voorzichtigheid geboden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Kunst: activa die je moet managen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Kunst: een passie die je doorgeeft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

Kunstwerken en fiscaliteit - algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

Kunstwerken en schenking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Kunstwerken en successieplanning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Kunstwerken en erfopvolging - inbetalinggeving . . . . . . . . . . 24

3

4

Mevrouw, Mijnheer,

De kunst is de spiegel van de ziel. Kunst provoceert soms en doetvaak vragen stellen, maar biedt vooral een subjectieve interpretatievan de maatschappij. Kunst draagt bij tot een permanent debat.Het aantal spelers in de kunstwereld, liefhebbers, verzamelaars enmensen die eenvoudig benieuwd zijn naar wat zich in dituniversum allemaal afspeelt, neemt voortdurend toe. Kenmerkendvoor de kunstwereld is dat zij vooral bestaat uit gepassioneerdemensen die hun belangstelling vaak concreet gestalte geven doorhet aankopen van kunstwerken. Kunst is op een natuurlijke maniereen aanzienlijk deel gaan uitmaken van vermogens.

Het lijkt ons dan ook logisch dat een financiële instelling haarplaats heeft naast cliënten die kunstverzamelaars zijn. Weliswaareen discrete plaats, maar wel een plaats die houvast biedt rondbegeleiding en het ter beschikking stellen van transparanteinformatie die het mogelijk maken om de beste keuzes te maken,ook op het vlak van fiscaliteit en van de overdracht van hetpatrimonium.

In de volgende bladzijden leest u onze eerste analyses enbedenkingen...

Philippe de BroquevilleVennoot

5

KUNST:EEN ALTERNATIEVEVERMOGENSDIVERSIFICATIE

Op een markt die steeds internationaler wordt en voortdurendin beweging is, zijn kunstvoorwerpen reële activa die geeninkomsten genereren. Zo kan een vergelijking worden gemaaktmet goud of bepaalde soorten onroerend goed. Het is dus demeerwaarde op termijn die het rendement ervan bepaalt. Dezehangt niet alleen samen met de intrinsieke kwaliteit van hetwerk, maar ook met de evolutie van vraag en aanbod.

Wat de vraag naar kunst betreft, stellen we een gezonde vraagvast. De geografische spreiding is uitgebreid met mogelijkekopers uit opkomende landen die een aanzienlijke toename vanhun vermogen hebben gekend. Ook al blijft het moeilijk om hetrendement van kunstwerken op lange termijn te bepalen, tochkan er van worden uitgegaan dat kunst de rijkdom volgt endaarom tijdens een crisis bijzonder goed stand houdt voor zovermen inspeelt op kapitaal dat niet goed weet waarin teinvesteren. Kunst kan dus tegelijk profiteren van gerealiseerdewinsten uit de reële economie, of uit de financiële markten,maar ook van kapitaal dat in een crisisperiode weggehaaldwerd uit de financiële markten. In een economischelaagconjunctuur zijn de rentevoeten laag, waardoor dealternatieve kosten voor het behouden van niet productieve

6

activa zoals kunst te verwaarlozen zijn. Tijdens eenhoogconjunctuur daarentegen, als er zich tekenen vertonenvan een terugkerende inflatie, kan kunst reële goederen op eenklassieke manier beschermen.

Dit schijnbare “ontbreken van enige samenhang” tussen kunsten de financiële markten zorgt ervoor dat kunst in aanmerkingkomt voor het opbouwen van een vermogen met zogenoemde“alternatieve” beleggingen.

7

8

NET ALS BIJ ALLE“ALTERNATIEVE” BELEGGINGENIS VOORZICHTIGHEID GEBODEN

Een kunstwerk bezitten moet in de eerste plaats een esthetischen visueel genoegen zijn. Er zit ook een emotionele dimensieaan vast die ver af staat van de beleggingswaarde en soms totirrationele keuzes kan leiden. Dit is het grootste risico dat aandit soort activa vast hangt.

Daarom is een uitgebreide kennis van het aanbod van wezenlijkbelang in deze opkomende markt. In het bijzonder moet eraandacht worden besteed aan:

ECHTHEID

Echtheid is van het grootste belang, want ruimte voor twijfel iser niet. Een echtheidscertificaat alleen volstaat maar zelden,want het zegt niets over de persoon die het heeft opgesteld enover het belang dat die erbij heeft om het uit te schrijven. Maarook een echt werk kan gevaarlijk blijken te zijn omdat het vanslechte afkomst is: het blijkt gestolen, geroofd of verduisterd tezijn. Ook al was dergelijke informatie onbekend bij de aankoop,toch kan deze rampzalig zijn als het werk weer verkocht wordt.

9

INFORMATIE

Niet alle informatie is voor iedereen tegelijkertijd beschikbaar.Niets belet dat bepaalde spelers zogenoemde “voorkennis”hebben en daarvan gebruik maken om goedkoop te kopen enmet een perfecte timing te verkopen. Dit kan dan ten nadelezijn van de tegenpartij die te goeder trouw handelt.

Bij dit soort informatie kan het gaan van tentoonstellingen diebinnenkort worden georganiseerd waardoor het werk van eenkunstenaar wordt opgewaardeerd, tot het opbouwen vanbelangrijke verzamelingen door beleggers die door hun aantalaankopen de marktprijs kunnen gaan beïnvloeden.

Ook het uitbrengen van een referentiewerk of van een“catalogue raisonné” is gevoelige informatie als ervan gewetenis dat zij waarde toekennen aan het oeuvre van een kunstenaar.Een meer klassiek voorbeeld is het prijsniveau van eenkwaliteitswerk laag houden door weinig ruchtbaarheid tegeven aan de verkoop ervan. Niet zelden zijn adviseurstrouwens ook handelaars, waardoor bij kooplustigen eengewettigd vermoeden van een belangenconflict zou moetenrijzen. Zo bergt de kunstmarkt wat governance betreft nogtalrijke valkuilen, want het is niet altijd duidelijk welke rol deverschillende deelnemers er precies in spelen. Deze risico’s zijndes te groter nu het prijsniveau een hoger niveau bereikt heeften tot voorzichtigheid noopt.

KUNST:ACTIVA DIE JE MOET MANAGEN

Hoeveel families blijven er bij het overlijden van één van de oudersniet achter met meubelstukken die totaal onverkoopbaar blijken,terwijl in de familieverhalen enkel de oorspronkelijke waarde naarvoren komt? Hoeveel vergeten stukken worden er niet op zoldersteruggevonden die uit de smaak waren gevallen, maar die nu weerin de mode zijn gekomen?

Elk vermogen moet worden beheerd ... en kunst vormthieropgeen uitzondering.

De ontwikkeling van de economie in China heeft vergetenporseleinwerk en oude kaligrafieën nieuw leven ingeblazen, hetgas uit Qatar heeft impressionistische en moderne schilder-kunst wind in de zeilen geblazen en de pop art met zijn uitbun-dige kleuren zit op één lijn met de optimistische visie van deontwikkelaars van videospelletjes in de Amerikaanse SiliconValley. De vergulde bronzen van Frans meubilair uit de 18deeeuw hebben het momenteel moeilijk om nog Zuid-Amerikaanse of Russische liefhebbers over de streep te trekken.Dezen hebben zich op de Afrikaanse primitieve kunst gestort.En welke waarde moet dan weer worden toegekend aan eenmarginale verzameling van bijvoorbeeld tinnen soldaatjes ofoude wetenschappelijke instrumenten? Allemaal tendensen dieeen ideale context vormen voor een dynamisch vermogensbeheer.10

12

KUNST:EEN PASSIE DIE WORDT DOORGEGEVEN

Kunstwerken worden dikwijls gezien als vrij discreet en talrijkecollectioneurs maken er niet veel publiciteit rond. Maar ook ditsegment ontkomt niet aan de wereldwijde trend naar steedstransparantere vermogens. Twee voorbeelden:

• het verbod om aankopen boven de €3.000 bij antiquairs ofhandelaars contant te betalen

• de maatregelen tegen het witwassen van geld bij groteveilinghuizen zoals Sotheby’s of Christie’s. Bij overlijden is hetal lang gebruikelijk dat de verzekeringsmaatschappij die dekunstwerken verzekert de waarde van de goederen die deoverledene bezat, meedeelt aan de betrokken dienst van debelastingadministratie

13

In deze context is het dus raadzaam hierop te anticiperen en nate denken over welke gevolgen een nalatenschap allemaal kanhebben op de aard en de waarde van het vermogen, op dedoelstellingen op langere termijn (behoud, exploitatie, onder-brenging in een museum, verkoop, ...) en de persoonlijkheid vande erfgenamen. Het is van wezenlijk belang om al dezeparameters in kaart te brengen zodat er over meer dan enkelde financiële aspecten kan worden nagedacht. Een schenking,bewaargeving, stichting, maatschap of een ander concept datzich juridisch aandient, zijn allemaal aspecten die eventueelnuttig kunnen zijn om een oplossing te bieden. Maar dit doetniets af aan het feit dat passie het mooiste is wat op dit vlakkan worden doorgegeven.

14

KUNSTWERKEN EN FISCALITEITALGEMEEN

De fiscaliteit die van toepassing is op kunstwerken isgevarieerd: enerzijds is er de personenbelasting en de btw,maar anderzijds is er de taxatie waarmee men geconfronteerdwordt bij de overdracht van kunstwerken. Deze goederenmaken immers deel uit van het vermogen van hun eigenaar,natuurlijke persoon, en kunnen dus bij zijn of haar overlijdenonderworpen worden aan successierechten.

Zoals bij andere onroerende of roerende goederen, is ook bijkunstwerken een vermogens- en successieplanning aange-wezen. Deze planning is erg specifiek en niet eenduidig. Welkeerfgenaam is geïnteresseerd en in welk kunstwerk? Hebben deerfgenamen wel interesse in de verzameling? Of is hetwenselijker om ze aan een museum of een instelling te gevenom ze in haar totaliteit te bewaren? Is het fiscaal voordeligerom ze reeds tijdens het leven weg te schenken? Enz.

15

Velen worden geconfronteerd met deze vragen en elkeverzamelaar of liefhebber van kunstwerken zou ze moetenstellen . Hierna werken wij deze thema’s als volgt bondig uit:

• overdracht door de eigenaar bij leven

• schenking aan bepaalde erkende instellingen

• overdracht aan een stichting

• overdracht na overlijden van de eigenaar

• successieplanning

Hiermee wordt getracht een antwoord te geven op de volgendetwee bekommernissen:

• vermijden dat de kunstwerken verspreid geraken

• vermijden dat bij overdracht te veel belasting moet wordenbetaald

16

KUNSTWERKENEN SCHENKING

“Als ik een schuld betaal, vervul ik een plicht; als ik iets schenk,doe ik mijzelf een plezier” - J.J. Rousseau - “Overpeinzingen vaneen eenzame wandelaar”

Dit plezier van het schenken geldt zeker voor kunstwerken: eenliefhebber die een kunstwerk aan een andere liefhebber geeft,ondervindt meer plezier dan een suikertante die eenkerstgeschenk naar haar neefjes en nichtjes stuurt. Maar eenschenking kan ook gepaard gaan met een fiscaal voordeel.

De Staat stimuleert schenkingen van bepaalde kunstwerken,maar wenst hier wel een zekere controle over te behouden . DeStaat plukt er tenslotte ook de vruchten van. Instellingen dieschenkingen ontvangen leveren diensten van algemeen belangwaarvoor de Staat op een of andere manier zelf zou moetenzorgen, mochten deze instellingen dit niet doen. In dat gevalzouden er nieuwe belastingen of heffingen moeten wordenopgelegd, wat altijd onpopulair is bij beleidsmakers.

De Staat wenst de instellingen, die indirect van haar hulpgebruik maken, via de aftrekbaarheid van de giften bij deschenkers te controleren. Dit ligt ook voor de hand, want hetmoet absoluut worden vermeden dat dit systeem ontspoort.

17

Het Wetboek Inkomstenbelastingen kent aan een belasting-plichtige, natuurlijke persoon, een belastingvermindering toevan 45% van de waarde van de werkelijk verrichte schenkingen:

• aan bepaalde door de wet aangewezen instellingen(universiteiten, Rode Kruis, Koning Boudewijnstichting) of diedoor de Koning of bij ministerieel besluit zijn erkend

• op voorwaarde dat elke schenking tenminste €40 bedraagten dat alle schenkingen samen niet meer bedragen dan 10%van de belastbare inkomsten (met een absoluut maximum-bedrag op jaarbasis van €380.550 - aanslagjaar 2015)

Het Wetboek bepaalt uitdrukkelijk dat deze schenkingenslechts aftrekbaar zijn als zij “in geld” zijn gebeurd. Maar giftenaan Rijksmusea en aan bepaalde publieke instanties die dezegiften aan hun musea toewijzen komen niet alleen inaanmerking voor belastingvermindering als zij in geldgebeuren, maar ook als de kunstwerken in natura geschonkenworden. Er dient dan wel aan bepaalde voorwaarden te wordenvoldaan (de schenking van enkel de blote eigendom van eenkunstwerk komt hiervoor niet in aanmerking).

18

Er moet aan verschillende voorwaarden voldaan zijn omgebruik te kunnen maken van deze aftrek. De voorwaarden zijnals volgt:

• de instellingen waaraan de aftrek wordt toegekend (vb.:musea van de federale overheid, van de gewesten, van degemeenschappen)

• de kunstwerken die hiervoor in aanmerking komen (dezemoeten deel uitmaken van het roerende culturele erfgoedvan België of van internationale faam zijn)

Bovendien moet er een strikte procedure worden gevolgd. Maardoor kunstwerken aan de Staat, de gewesten of degemeenschappen te schenken, kan iemand zijn kunstwerkenovermaken aan musea die deze goederen “voor eeuwig” zullenbewaren en kan tegelijk gebruik worden gemaakt van eenfiscaal voordeel in de personenbelasting .

Egon

Sch

iele

Dou

ble

Self

Por

trai

t, 19

15

20

KUNSTWERKEN ENSUCCESSIEPLANNING

In principe gelden voor de successieplanning van kunstwerkendezelfde principes als voor andere roerende goederen, zoals eengediversifieerde aandelenportefeuille of bankrekeningen. Dezekunstwerken worden reeds tijdens het leven van dekunstliefhebber aan de erfgenamen gegeven zodat dezegoederen geen deel meer uitmaken van zijn of haar nalaten-schap. De schenking kan, net als bij andere goederen, onderverschillende voorwaarden gebeuren (met behoud vanvruchtgebruik, onder opschortende voorwaarde, enz.). Deschenking kan worden geregistreerd (aan een vast tarief van 3tot 7%) of niet worden geregistreerd (in dat geval moet meneen overlevingsperiode van 3 jaar respecteren om successie-rechten te vermijden).

In tegenstelling tot een bankrekening of een gedifferentieerdeaandelenportefeuille, zijn kunstwerken (in de regel) specifiekegoederen (zogenaamde species). Dit maakt het soms minderevident. Bankrekeningen of bekommernis over kunnen aan deerfgenamen worden gegeven zonder bekommernis over wiewat krijgt. Het zijn immers goederen die vervangbaar ofonderling verwisselbaar zijn, maar dit zal vanzelfsprekendmoeilijker of zelfs onmogelijk zijn met kunstwerken.

21

Om hieraan tegemoet te komen bestaan er verschillendemogelijkheden. Ofwel organiseert de eigenaar van dekunstwerken zelf de toekenning van de goederen. Hij geeft eenbepaald schilderij aan de ene erfgenaam, een bepaaldbeeldhouwwerk aan de andere erfgenaam, enz. Dit is natuurlijkmogelijk, maar in de praktijk blijkt dikwijls dat zowel deeigenaar van de kunstwerken als zijn erfgenamen niet meteenweten wie wat graag krijgt. Er bestaat evenwel een anderemogelijkheid om dit te regelen. De kunstwerken kunnenworden ondergebracht in een maatschap en de aandelen vandeze vennootschap worden onder bepaalde voorwaarden aande erfgenamen gegeven. In zekere zin worden de kunstwerkendus “geëffectiseerd”.

De maatschap (vroeger burgerlijke vennootschap genoemd) isde oudste en meest eenvoudige vorm van vennootschaps-overeenkomst. Het is een vennootschap zonder rechts-persoonlijkheid waarbij twee of meerdere personen goedereninbrengen om de opbrengsten ervan te delen. In feite is het eengeorganiseerde onverdeeldheid. Het contract dat de partijenondertekenen wordt de statuten genoemd. Over het algemeenstaan er bepalingen in over het maatschappelijke doel, over de

22

zaakvoerders (zij kunnen voor het leven worden benoemd), overde overdracht van aandelen, enz. De oprichting van demaatschap moet niet voor een notaris worden verleden en eris geen verplichting tot publicatie of indiening van de jaar-rekening.

Op fiscaal vlak tenslotte is de maatschap niet onderworpen aande vennootschapsbelasting omdat zij over geen rechts-persoonlijkheid beschikt. Er dient dus geen enkele aangifte tegebeuren.

Deze successieplanning met het gebruik van een maatschapwordt meer en meer toegepast voor kunstwerken met eenaanzienlijke waarde of voor specifieke collecties. Zij is efficiëntop voorwaarde dat precies wordt vastgelegd hoe men hetbeheer wil regelen en welke bestemming de kunstwerkendienen te krijgen. Het is dus van belang dat de statuten van demaatschap goed worden uitgewerkt.

Léon

Spi

lliae

rt :

“Baa

dste

r”, 1

910.

Bru

ssel

, Kon

inkl

ijke

Mus

ea v

oor S

chon

e Ku

nste

n va

n Be

lgië

, inv

. 662

2 ©

Sab

am B

elgi

um 2

014.

KM

SKB,

foto

: J. G

eley

ns

24

KUNSTWERKEN EN ERFOPVOLGINGINBETALINGGEVING

Een verzamelaar overlijdt en zijn erfgenamen ontdekken in zijnnalatenschap cultureel erfgoed, maar zij zijn niet geïnteres-seerd in deze kunstwerken. Normaal gezien wordt er danovergegaan tot de verkoop van deze goederen. De wet biedtechter ook een alternatief, namelijk de inbetalinggeving d.w.z.de betaling van de successierechten met deze kunstwerken.

Het idee dat hieraan ten grondslag ligt, is het behoud van hetcultureel erfgoed in België om het te kunnen tentoonstellen ende hele bevolking er van te laten genieten. Als eenkunstliefhebber tijdens zijn leven namelijk een mooieverzameling heeft aangelegd is het te verkiezen dat de rijks-,gewest- of gemeenschapsmusea de kans krijgen om ersommige werken van te verwerven teneinde deze aan hetpubliek tentoon te stellen in plaats van er hogesuccessierechten op te betalen. De inbetalinggeving van desuccessierechten door kunstwerken is dus een goede zaak. Deerfgenamen moeten de kunstwerken immers niet verkopenaan binnen- of buitenlandse derden maar zij kunnen zeonmiddellijk geheel of gedeeltelijk afstaan.

25

Door de inbetalinggeving maken de federale, gewestelijke engemeenschapsoverheden de kunstwerken, waarvan deerfgenamen geen eigenaar kunnen (de successierechten zijn tehoog) of willen (zij zijn niet geïnteresseerd in de kunstwerken)blijven, liquide maken. Als het behoud ervan moeilijk ofonmogelijk is, kunnen ze nog altijd worden verkocht. Maar deStaat kan zich dan in de plaats van de markt stellen door ze tetaxeren tegen een redelijke prijs die ook zal worden opgenomenin de aangifte van de successierechten.

In theorie lijken alle partijen er dus belang bij te hebben: deStaat, de gewesten en de gemeenschappen omdat zij huncultureel erfgoed kunnen doen aangroeien en de aangifte vandeze kunstwerken vergemakkelijken; de erfgenamen omdat destaat, de gewesten en de gemeenschappen deze kunstwerkenliquide maken door de successierechten te betalen.

Ook hier moeten er weer talrijke voorwaarden worden vervuld.De voorwaarden slaan op:

• het soort kunstwerken en het feit dat zij deel uitmaken vande nalatenschap

26

• de kwalitatieve vereisten van deze goederen

• de waarderingsmethode

• de aanvaardingsprocedure door het Ministerie van Financiënen het betrokken gewest

Het systeem is complex, want zowel federale als regionaleadministraties moeten tegelijk tussenkomen. Er zijn in hetverleden verschillende opmerkelijke “kwakkels” geweest (vb. denalatenschap van Dora Janssen met zijn unieke collectieprecolumbiaanse kunst). Maar in andere gevallen heeft hetsysteem wel goed gewerkt. Het is een mogelijkheid waarvanmen zich bewust moet zijn.

www.petercam.com

BRUSSELSinter-Goedeleplein 19

1000 Brussel

Tel. : 02/229 64 50

info@petercam.be

ANTWERPENGeneraal Lemanstraat 67

2018 Antwerpen

Tel. : 03/248 16 19

antwerpen@petercam.be

GENTKouter 1

9000 Gent

Tel. : 09/269 25 00

gent@petercam.be

HASSELTThonissenlaan 28

3500 Hasselt

Tel. : 011/29 11 00

hasselt@petercam.be

KNOKKEDumortierlaan 8

8300 Knokke-Heist

Tel. : 050/61 93 50

knokke@petercam.be

LUIKBoulevard Frère Orban 25

4000 Liège

Tel. : 04/230 51 70

liege@petercam.be

LEUVENLadeuzeplein 29

3000 Leuven

Tel. : 016/24 29 51

leuven@petercam.be

ROESELAREKwadestraat 157 bus 12

8800 Roeselare (Rumbeke)

Tel. : 051/25 90 30

roeselare@petercam.be

WAVERAvenue Einstein 16

1300 Wavre

Tel. : 010/23 22 60

wavre@petercam.be