KUDRET

rir: Hitab anlama gc, onu yerine getir-me gc. Birincisi aklla, ikincisi bedenle alakaldr. Eda ehliyeti de bu iki kudretin kemal derecesinde olmasyla gerekleir (Abdlaz1'z el-Buhar!, IV, 1368). Vcb, se-beplerin s h hatine ve zirnnetin mevcudi-yetine bal bir husus olup edann vcQ-bundan farkldr ve kudret vcbun de-il edann vcbunun artdr (a.g.e., IV, 1365; Teftilzan1', . 198). Bu, teklifi hkme ait bir zellik olup vaz'! hkm de aran-maz (Ka raf!, l, 161, lll, 197; Zerkel , l, 129). Mahiyetine gre kudret mali ve bedeni eklinde ikiye ayrlabilir. Zekatta mali, hacda hem mali hem bedeni, namaz ve oruta ise sadece bedeni kudret sz ko-nusudur.

Hanefi usulcleri, eda konusundaki yaklam ve tasnifleriyle balantl olarak dini teklif iin art olan kudreti mmek-kine ve myessire eklinde iki kaderneye ayrrlar (Pezdev!, I, 191 -212; Serahs!, el-UO.l, I, 68-71 ). Bu ayrm, zellikle mali ni-telikli ibadetler ifa edilmediinde ykm-lln hangi durumlarda zimmette de-vam ettiine dair mezhep grn te-mellendirmeyi de amalar. Kudret-i m-mekkine. "emredilen kimsenin emredi-len hususu genelde zorlanmakszn yeri-ne getirmesine imkan veren asgari g, vastalarn ve sebeplerin selameti, organ-larn shhati ve engellerin bulunmamas" eklinde tanmlanr. Bu g. her bir vaci-bin edasnn art olmakla birlikte vacibin zimmette bor olarak kalmas bunun de-vamna bal deildir. Kudret-i myessi-re ise fiilin ilenme imkan bulunduktan sonra kolayca ilennesini salayan ve ksmen devamll bulunan ikinci kademe ve st gcn ad olup edann vcbunun illet manasn da tayan bir artdr. Tek-lifin devam iin bunun da devam aranr (Sadrer!a, 1, 198- 99; Bahrlulum ei-Leknev!, l, I 37; bn Abid!n, ll, 360-361 ). Mesela vakti girdiinde namaz eda ede-bilecek kadar salkl olan kimse kudret-i mmekkineye sahip olduundan daha sonra saln yitirse bile bu bor zerin-den silkt olmaz. Mali ibadetlerden hac, kurban, ftr sactakas birinci; zekat. r ve harac ikinci tr kudrete dayandr lr. Birincisinin sadece bulunmas ykm-lln domas iin yeterli grlrken ikincisinin devamllk arzetmesi de aranr. Bayramda kendisine ftr sactakas veya kurban kesimi vacip olup da bunu ifa et-meyen ve daha sonra bu mali imkan yi-tiren kimsenin zimmetinde bu borlar devam ederken ayn durumda zekatn zirnnetten sakt oluu bundandr. afii-

318

ler. zekatta da ykmlln zirnnette bor olarak devam edecei grndedir.

Muamelat hukukunda akid konusunun yerine getirilebilir olmas akdin kurulu veya shhat art olup bu gereklilik ilgili tarafn ifaya. mesela satm akdinde mal teslime kudretinin bulunmas. akid konu-sunun da yerine getirilebilir olmas (mak-dOr'l-Wl. makdOr't-tesllm) eklinde ifade edilir (Serahs!, el-MebsO.t, XII, 130; XIII, 155; Kilsiln!, V, 168, 181; emseddin er-Remll, lll, 398; Mecelle, md. 198, 205-209, 213) . Bu ilke, akdin konusunun akid annda mevcut, bilinir ve kabzedilmi olmas, akdin garardan uzak olmas, yani haksz kazanca yol aacak lde kapallk tamamas artlaryla ayr ayr balantldr.

Btn hukuk ekallerince dile getirildii ve Hanefiler'in ayrntl biimde zerinde durduu bu art akidlerin kurulu ve ileyiinde aklk ve gveni sa l ayc, ta-raflarn hak kaybna uramasn nleyeci bir tedbir niteliindedir. Selem rneinde veya semende bu artn aranmaynda olduu gibi (Serahsl, el-MebsO.t, XIII, 198) byle bir riskin bulunmad, borcun zimmette sabit olabildii durumlarda anlan artn yumuatld veya aranmad grlr.

BBLYOGRAFYA :

et-Ta' ri fat, "15udret" md.; Pezdev1, Kenz '1-v-l, I, 191-212; Serahs1, el-MebsCt, XII, 130; XIII, 155, 198; a.mlf., el-Uill (nr. Eb' l-Vefa el-Ef-ganl), Haydan'ibad 1372, I, 68-71; Kasa n. Be-da'!', V, 168, 181; Karafi, el-FurCf:c, Kahire 1347, I, 161; III, 197; Abdlaziz el-Buhar\, Kef 'i-es-rar, istanbul 1307, I, 192, 201, 217; ll, 422, 660; lll, 742; IV, 1365,1367-1368,1392, 1407,1417, 1503; Sadreria, et-Tav:W: {f f:alli gavamiZi 't-Tenf:cl/: (Teftazanl, et- Telvif: iinde), I, 198-199; Teftazan1, et-Telvif:, Kah i re 1377/1957, 1, 198; Zerke1, ei-Ba/:r'l-mu/:tft(nr. Abdssettar Ab-dlkerlm Ebu Gudde), Kveyt 1413/1992, I, 129; emseddin er-Reml1, Nihayet'l-muf:tac, Kahire 1386/1967, lll, 398; BahrluiQm ei-Lek-nev1. Fevatl/:u 'r-raf:amilt (Gazzall, el-Mstafa iinde), Bulak p24, I, 137; ibn Abidin, Redd'l-mu/:ttar(Kahire), I, 86-87; ll , 360-361; VI, 314-315; Mecelle, md. 198, 205-209, 213; "l):udret", Mv.F, XXXII, 346-352. :;:1

~J ALi BARDAKOGLU

L

KUDSI HADiS ( .s"'~' .:..X>

Bu hadislerde edebi slup olarak sz-lerin Allah'a nisbet edilmesiifadelerinde bizzat O'na ait olmasn gerektirmez. Bu-nunla birlikte kudsi hadislerin slubunda dier hadisiere gre baz farklar vardr. Mesela hadislerin ifadesinde hitap Al -lah'a ait olduu gibi yine O'na ait olmak zere tekil birinci ahs (m tekell i m) za-

miri kullanlmtr. Kullar arasnda cere-yan eden karlkl konumalarn oka yer ald bu metinlerde muhataplar ge-nellikle Hz. Peygamber. insanlar ve me-leklerdir (M Ebu Zehv. s. 16)

Kudsi hadislerin itikadl ve hukuki konu-larda delil olup olmayacana dair hkm haber-i vahidin bu konudaki durumu ile ayndr. Bir hadis eidi olarak kudsi ha-dislerin sahih olabilmesi iin nebevl ha-dislerde aranan artlar tamas zorun-ludur ve nebevl olanlar hakknda syle-nenler kudsi hadisler iin de geerlidir. Bu artlar dikkate alndnda kudsi ha-disler arasnda sahih olanlardan ok daha fazla mevzu rivayetlerin varlndan sz edilmitir. Byk ounluu tasawufi mahiyette olan bu tr hadislerin en mehurlarndan biri. tasawuf ehli arasnda yaygn biimde kullanlan ve kefen shhatinin sabit olduu ileri srlen . "Ben bir gizli hazine idim ... " (Knt kenzen mao-fiyye ... ) anlamndaki rivayettir(Ac!Qnl. ll , 3 2). "Sen olmasaydn felekleri yaratmaz-dm" rivayeti de bu kabil hadislerdendir. Szn Allah'a nisbet edilmesi dolaysyla kudsi hadisler mslmanlar zerinde et-kili olmu, bu da baz kimseleri hadis uy-durmaya sevketmi, sahih kudsi hadis-

lerle birlikte derlenmi olan bu tr hadis-ler kudsi hadislerin saysnn kabark g-rnmesine sebep tekil etmitir.

Batl aratrmaclarn yapt inceleme-lerde kudsi hadis diye rivayet edilen mev-zu hadisiere zel bir nem verilmitir. Bu aratrmalarn bir ksmnda nebevl yn tamamyla grmezlikten gelinerek kudsi hadislerin byk ounlukla sufilerin at

hiyelerinden kaynakland sylenirken bir ksmnda ilham yoluyla sufilerin kal-bine gelen ilahi mesajlardan ibaret oldu-u iler i srlm, bazlarnda ise kudsi hadisler srailiyat kabilinden bilgiler diye tantlm. bu iddialar erevesinde baz sahih rivayetlere de yer verilmitir (Lam-mens, s. 106-107;Mass ignon,s. 126-128). Goldziher'in "The Hadith and The New Testament" baln tayan, Yeni Ahid ile hadisler arasndaki etkileimi gster-meye alt makalesinde ortaya konan iddialardan hareketle bu etkilerin kudsi

hadisler eklinde slam'a sokulduu sy-lenmitir (Muslim Studies, ll. 346-362; Zwemer, XII 119221. s. 263).

Kudsi hadisler. btn hadislerin der-lendii tasnif dneminde dier hadisler arasnda dank bir ekilde yer alrken ilk defa nebevl hadislerle aralarndaki fark-Iara iaret edildii VI. (XII.) yzyldan iti-baren mstakil almalarda derlenmeye balanmtr. Bu konudaki eserleri derle-me niteliinde olanlar, snrl sayda ha-disi toplamak amacyla kaleme alnanlar ve bir kudsi hadisi erhetmek iin yaplan almalar olarak grupta ele almak mmkndr.

Derleme nitelikli ilk eser olan Zahir b. Tahir e-ehhaml'nin ( 533/1 38) Kita-b '1-E/:ddii'l-~u dsiyye'si gnmze ulamamtr (Graham, s. 57). Muhyiddin bn'I-Arabl'nin 101 hadis ihtiva eden Mikat'l-envar tima ruviye 'ani'llah mine'l-a]]bar adl eseri (nr. Muhammed Ragb et-Tabbah, Hal ep 1346; Kah i re 1369) Franszca'ya (tre. Muhammed Valsan, Pa-ris 1983) ve Franszca evirisi esas alnarak Nurlar Hazinesi adyla Trke'ye (tre. Mehmet Demirci, istanbul 1990) ter-cme edilmitir. Eb 'I-Kasm bn Balaban ei-Kerekl'nin el-M~ad 's-seniyye fi'l-eJ:adii'l-ildhiyye'sinde (nr. Muhyiddin MestO- Muhammed e l-Td ei-Hatravl, Bey-rut 1966; D m ak 1988) 1 00 kudsi hadis yer almtr. Nevevi'nin el-EJ:ddi'l-~udsiyye'sinde ( nr. Mustafa AQr, Kah i re 1978; Tu n us 1983) Ktb-i Sitte'den derlen-mi doksan be kudsi hadis mevcuttur. Abdrraf ei-Mnavl'nin kaleme ald

iki eserden el-tl:dfat 's-seniyye bi'l-eJ:adii'l-~udsiyye'de (M s r 1354; Cid-de 1407/ 1987) nce, "Allah Teala dedi ki" eklinde rivayet edilen hadislere. daha sonra ierisinde Allah sznn getii ri-vayetlere yer verilmitir. Hasan Hsn Er-dem bu eseri esas alaraklahi Hadisler adyla bir derleme yaymiarntr (Ankara 1952). Mnavi el-Metalib'l-'aliyye fi'l-ed'iyeti'z-zehiyyeti'l-mu]]teteme bi'l-eJ:adii'l-~udsiyye adn tayan (Hay-darabad 1323) ve yedi blmden oluan dier eserinin son blmnde de konuy-la ilgili krk hadis kaydetmitir. ii alimi Hr ei-Amill'nin el-Cevdhir's-seniyye fi'l-eJ:(dii'l-Jwdsiyye adl eseri (nr. Ali ei-Mahallatl, Bombay 1302; Necef 384)

baz peygamberler ve mezhep imamlarnn adna gre tasnif edilmitir. Ebu Said ei-Hadiml'nin Risdle fi'l-eJ:ddii'l-~udsiyye'si (Kah i re 1351) lm, ahiret ve dnyann faniliine dair ksa ve zl me-

KUDSIHADiS

tinler ihtiva etmektedir. Kudsi hadisler konusundaki klasik almalarn en genii olan Muhammed b. Mahmud ei-Mede-

nl'ye (Trabzon() ait el-tJ:dtat's -seniyye fi'l-eJ:Qdii'l-~udsiyye'de Syutl'nin Cem'u'l-cevami' adl eserinden derlen-mi 864 hadis yer almaktadr. Ali Fikri Ya-vuz tarafndan Krk Kudsi Hadis adyla neredilen eserin (istanbul 1981) Mede-ni'ye nisbeti doru deildir. brahim Sdk kodravl'nin ed-Drret'l-yetime fi'l-eJ:adii'l-~udsiyye'si (Sleymaniye Ktp, Hac Mahmud Efendi, nr. 590/3). teliftar-z ve kaynaklar itibariyle laha ok M-navl'nin el-tJ:atat's-seniyye'sine ben-zemektedir. Yusuf Ali Bedlvi'nin el-EJ:ddi '1-~udsiyye'sinde ( Beyrut 199 ) 398 hadis, Ahmed e-erebasl'nin Ede-b'l-eJ:ddii'l-~udsiyye'sinde yetmi

be kudsi hadis ve er hi yer alm. erebasl'nin eseri 75 Kudsi Hadisin Terc-me ve erhi adyla Trke'ye evrilerek yaymlanmtr (nr. N ai m Erdoan, istan-b ul 981 ). Msr'da ei-Meclis'l-a'la li'uni'I - slamiyye tarafndan bir komisyo-na hazrlattnlan el-EJ:ddi'l-~udsiyye'de Ktb-i Sitte ve el-Muvatta'dan seilmi 400 kadar hadis yer alm olup