2014 kpss’de94 soruyakaladık

türkiye ve dünya ile ilgili

genel, kültürel ve güncelsosyoekonomik konular

2015kpss

tarzına en yakınözgün sorular

ve açıklamaları

ÖSYM

konu anlatımlıayrıntılı çözümlü

örnekleruyarılar

pratik bilgilerçıkmış sorular ve

açıklamaları

Komisyon

GENEL, KÜLTÜREL VE GÜNCEL SOSYOEKONOMİK KONULAR

ISBN 978-605-364-864-2

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir.

© Pegem Akademi

Bu kitabın basım, yayın ve satış haklarıPegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.

Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

“Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır.”

1. Baskı: Eylül 2014, Ankara

Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül EroğluTürkçe Redaksiyon: Hande Tükenmez

Dizgi-Grafik Tasarım: Merve KoşarKapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Stiİvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A

Yenimahalle/ANKARA(0312-394 55 90)

Yayıncı Sertifika No: 14749Matbaa Sertifika No: 13987

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: pegem@pegem.net

SUNU

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testinde önemli bir yer tutan “Türkiye ve Dünya ile İlgili Genel, Kültürel ve Güncel Sosyoekonomik Konular” kapsamındaki 6 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlan-mıştır. 2014 KPSS Lisans Kılavuzunda Tarih, Türkiye Coğrafyası ve Temel Yurttaşlık Bilgisinin yanı sıra Genel Kültür Testinin %10 unu kapsayacak şekilde, bir dördüncü alan olarak “Türkiye ve Dünya ile İlgili Genel, Kültürel ve Güncel Sosyoekonomik Konular” başlığına yer verilmiştir.

Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getiril-miş olup 5 ana bölümden ve testlerden oluşmaktadır. Kitapta ele alınan bölüm başlık-ları şunlardır:

1. Bölüm: Uluslararası Kuruluşlar, Dünyada ve Türkiye’de Güncel Sosyal ve Siyasal Olaylar

2. Bölüm: Dünyada ve Türkiye’de Ekonomi Kuruluşları Ekonomik Gelişmeler3. Bölüm: Türkiye’de ve Dünyada Güncel Kültür ve Sanat Olayları4. Bölüm: Dünyaya ve Türkiye’ye İlişkin Genel Kültür Bilgileri5. Bölüm: Dünya’ye ve Türkiye’ye İlişkin Coğrafi BilgilerKarma Testler ve Çıkmış Sorular

Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şe-kilde ele alınmasına ve bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim, şekil, şemalarla somutlaştırılmasına, tablolar, grafik ve etkinliklerle akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Kitaba en güncel bilgiler eklenmeye çalışılmıştır.

5. Bölümün hazırlanmasında desteklerinden dolayı Emre Duran’a bu kitabın hazırlan-masında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanlarına ve öğrencilerimize teşekkürü bir borç biliriz.

Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve öne-rileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, meslek hayatınızda başarılar.

Komisyon

İÇİNDEKİLER

Sunu ............................................................................................................................iii

1. BÖLÜM Uluslararası Kuruluşlar, Dünyada veTürkiye’de Güncel Sosyal ve Siyasal Olaylar

ÇALIŞMA ANAHTARI .................................................................................................. 3SORU TİPLERİNİN ANALİZİ VE I. BÖLÜME HAZIRLIK............................................. 3A. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)................................................................................ 6

1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN ÖRGÜT YAPISI .................................................. 62. BM İLİŞKİLİ VE YARDIMCI KURULUŞLAR ................................................... 6

B. NATO (KUZEY ATLANTİK PAKTI) .......................................................................... 8C. AVRUPA BİRLİĞİ (AB) ............................................................................................ 8

1. AVRUPA BİRLİĞİNİN KRONOLOJİSİ ........................................................... 92. AB’YE ÜYE ÜLKELER ................................................................................... 93. AB’NİN TEMEL ORGANLARI VE KURULUŞLAR ....................................... 104. AB’NİN RESMİ DİLLERİ ............................................................................... 115. MAASTRİCHT KRİTERLERİ ........................................................................ 116. KOPENHAG KRİTERLERİ ........................................................................... 117. BOLOGNA SÜRECİ NEDİR? ....................................................................... 128. AB ÖĞRENİM PROGRAMLARI ................................................................... 129. TÜRKİYE – AB MÜZAKERELERİ ................................................................ 12

D. AVRUPA KONSEYİ .............................................................................................. 13E. AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ (AİHM) ................................................ 14F. AGİT (AVRUPA GÜVENLİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI).............................................. 14G. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (EİT): ............................................................... 14H. G-20 (EKONOMİSİ GELİŞMİŞ VE GELİŞMEKTE OLAN 20 ÜLKE) .................... 14İ. G-7 ÜLKELERİ ....................................................................................................... 15J. E-7 ÜLKELERİ ....................................................................................................... 15K.OECD (EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ) ................................... 15L. KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (KEİ) ........................................... 16M. D-8 ÜLKELERİ (GELİŞMEKTE OLAN 8 İSLAM ÜLKESİ).................................... 16N. İSLAM KONFERANSI ÖRGÜTÜ (İKÖ) ................................................................. 16O. PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC) ........................................ 16P. TÜRKIYE’NİN ÜYE OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR .......................... 16R. TÜRKİYE’NİN KURUCU OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR ................. 17S. DÜNYA DEVLET BAŞKANLARI VE BAŞBAKANLARI ......................................... 18T. TÜRKİYE ÖZELİNDEKİ OLAY VE GELİŞMELER ................................................. 19GÜNCEL BİLGİ BANKASI ......................................................................................... 21

vi

2. BÖLÜM Dünyada ve Türkiye’de Ekonomi Kuruluşları ve Ekonomik Gelişmeler

ÇALIŞMA ANAHTARI ................................................................................................ 27SORU TİPLERİNİN ANALİZİ VE II. BÖLÜME HAZIRLIK.......................................... 27A. DÜNYA EKONOMİSİNİN ÖNEMLİ KURULUŞLARI VE

EKONOMİK GELİŞMELER ................................................................................... 301. BRETTON WOODS SİSTEMİ ...................................................................... 302. DÜNYA BANKASI (WB) ............................................................................... 303. ULUSLARARASI PARA FONU (IMF) ........................................................... 304. DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ (WTO) ............................................................ 305. PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC) ................................ 316. EKONOMİK KALKINMA VE İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ( OECD) ......................... 317. ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) ............................................... 318. ASYA KALKINMA BANKASI (AKB) .............................................................. 319. AFRİKA BİRLİĞİ (AFB) ................................................................................ 3110. KUZEY AMERİKA SERBEST TİCARET BÖLGESİ (NAFTA) .................... 3211. ASYA VE PASİFİK EKONOMİK İŞBİRLİĞİ (APEC) ................................... 3212. ŞANGAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ ................................................................... 3213. EKONOMİK İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI (EİT) ................................................... 3214. DÜNYA EKONOMİK FORUMU (WEF) ....................................................... 3215. DÜNYA SOSYAL FORUMU ....................................................................... 3316. DÜNYADA MAL TİCARETİNDE İLK ON ÜLKE (DTÖ RAPORU) .............. 3317. EURO BÖLGESİ ÜLKELERİ ...................................................................... 3318. EURO KULLANMAYAN ÜLKELER ............................................................ 3319. ULUSLARARASI KREDİ DERECELENDİRME KURULUŞLARI VE TÜRKİYE .............................................................................................. 34

B. TÜRKİYE EKONOMİSİNİN ÖNEMLİ KURULUŞLARI VE EKONOMİK GELİŞMELER .................................................................................. 34

1. BANKACILIK FAALİYETLERİ ...................................................................... 342. MERKEZ BANKASI ...................................................................................... 343. BANKACILIK DÜZENLEME VE DENETLEME KURUMU (BDDK) .............. 354. HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI: .......................................................................... 355. SERMAYE PİYASASI KURULU (SPK): ...................................................... 356. RTÜK ( RADYO VE TELEVİZYON ÜST KURULU ): .................................. 357. REKABET KURUMU (RK) ........................................................................... 358. BİLGİ TEKNOLOJİLERI VE İLETİŞİM KURUMU (ESKİ ADI = TELEKOMÜNİKASYON KURUMU) ............................................................. 369. ENERJİ PİYASASI DÜZENLEME KURUMU (EPDK) .................................. 3610. KAMU İHALE KURUMU (KİK) .................................................................... 3611. ŞEKER KURUMU (ŞK)............................................................................... 3612. TÜTÜN VE ALKOLLÜ İÇKİLER PİYASASI DÜZENLEME KURUMU (TAPDK) ..................................................................................... 3613. TÜİK VERİLERİ (2013) .............................................................................. 36

BİLGİ BANKASI ......................................................................................................... 38

vii

3. BÖLÜM Türkiye’de ve Dünyada Güncel Kültür ve Sanat Olayları

ÇALIŞMA ANAHTARI ................................................................................................ 41SORU TİPLERİNİN ANALİZİ VE III. BÖLÜME HAZIRLIK......................................... 41A. TÜRKİYE’DE KÜLTÜR VE SANAT ...................................................................... 43

1. UNESCO DÜNYA MİRASLARI .................................................................... 432. TÜRKİYE’YE GERİ GETİRİLEN SANAT ESERLERİ ................................... 443. TÜRKİYE’DEKİ KİMİ ANTİK KENTLER VE BULUNDUKLARI ŞEHİRLER ................................................................................................... 444. TÜRK BASIN TARİHİ ................................................................................... 455. TÜRKİYE MÜZECİLİK TARİHİ ..................................................................... 466. TÜRK MÜZİĞİNİN KURUCULARI ............................................................... 467. KLASİK TÜRK MÜZİĞİ (SANAT MÜZİĞİ) .................................................... 478. TÜRK TİYATROSUNUN GELİŞİMİ .............................................................. 479. TÜRK SİNEMASININ GELİŞİMİ ................................................................... 4710. TÜRK RESSAMLAR VE ESERLERİ .......................................................... 48

B. DÜNYADA KÜLTÜR VE SANAT .......................................................................... 491. ÜNLÜ RESSAMLAR VE ESERLERİ ............................................................ 492. SİNEMA ........................................................................................................ 503. NOBEL ÖDÜLLERİ ...................................................................................... 534. 2013 YILI CUMHURBAŞKANLIĞI KÜLTÜR VE SANAT BÜYÜK ÖDÜLLERİ ....................................................................................... 535. AB, BM, UNESCO VD. KURULUŞ ÖDÜLLERİ ............................................ 54

GÜNCEL BİLGİ BANKASI ......................................................................................... 55

4. BÖLÜM Dünyaya ve Türkiye’ye İlişkin Genel Kültür Bilgileri

ÇALIŞMA ANAHTARI ................................................................................................ 57A. SPOR OLAYLARI BİLGİ BANKASI ....................................................................... 57B. DÜNYADA “İLK”LER ............................................................................................. 58C. DÜNYANIN “EN”LERİ ........................................................................................... 60D. DÜNYA ÜZERİNDEKİ ÖNEMLİ BOĞAZLAR VE KANALLAR .............................. 61E. DÜNYADA ÖNEMLİ GÜNLER .............................................................................. 61F. TÜRKİYENİN İLKLERİ VE TÜRKİYE BİLGİ BANKASI ......................................... 61G. 2013-2014’TE HAYATINI KAYBEDEN ÜNLÜLER ................................................ 64

5. BÖLÜMDünyaya ve Türkiye’ye İlişkin

Coğrafi Bilgiler

UZAY ......................................................................................................................... 65Güneş Sistemi .................................................................................................. 65Gezegenlerin Sıralanışı .................................................................................... 65Cüce Gezegenler ............................................................................................ 66Güneş ............................................................................................................... 66Güneş Sistemindeki İç Gezegenler .................................................................. 66Güneş Sistemindeki Dış Gezegenler ............................................................... 67Asteroit Kuşağı ................................................................................................. 67

viii

Plüton .......................................................................................................... 67Hubble ........................................................................................................ 67James Webb Uzay Teleskobu (JWUT) ...................................................... 68Venüs .......................................................................................................... 68Andromeda Galaksisi .................................................................................. 68Voyager 1 .................................................................................................... 68Yuri Gagarin ................................................................................................ 69

DÜNYA ...................................................................................................................... 69En Yüksek Nokta - Everest Tepesi, Nepal ........................................................ 69Dünyanın Merkezine En Uzak Nokta - Chimborazo Dağı, Ekvator .................. 69En Uzun Sıradağlar - And Dağları, Güney Amerika ......................................... 70En Derin Nokta - Mariana Çukuru, Büyük Okyanus ......................................... 70En Derin Mağara - Krubera Mağarası, Rusya .................................................. 70Kara Üzerindeki En Alçak Nokta - Lut Gölü ..................................................... 70Dünyanın En Issız Adası - Bouvet Adası, Norveç ............................................ 71Dünyanın En Düz Yeri - Uyuni Tuz Gölü, Bolivya ............................................ 71En Yüksek Kullanılabilir Göl - Titicaca Gölü, Bolivya ........................................ 71En Derin Sondaj Kuyusu - Sakhalin I, Rusya .................................................. 71En Çok Yağış Alan Yer – Cherrapunjee, Hindistan ......................................... 72En Kurak Sıcak Çöl - Atacama Çölü ............................................................... 72Denize Kıyısı Olmayan En Kalabalık Yer – Etiyopya ........................................ 72En Büyük Uçurum - Thor Dağı, Kanada .......................................................... 72En Soğuk Yerleşim Yeri - Oymkyakon, Rusya ................................................. 73En Rüzgârlı Yer - Commonwealth Körfezi, Antarktika ..................................... 73Dünyada Yerleşimin Olduğu En Sıcak Yer - Dallol, Etiyopya .......................... 73En Yüksek Şelale - Angel Şelalesi, Venezuela ............................................... 73En Yüksek Dağ Geçidi - Marsimik La, Hindistan .............................................. 74En Büyük Tatlısu Gölü - Superior Gölü ............................................................. 74En Uzun Kıyı Şeridi - Kanada ........................................................................... 74En Büyük Vadi - Büyük Kanyon, Amerika ........................................................ 74En Küçük Nehir - Roe River, Montana Amerika .............................................. 75Okyanuslardan En Uzak Nokta - Xinjiang, Çin ................................................. 75En Uzun Nehir - Nil Nehri, Afrika ...................................................................... 75En Yüksek Yol - Aucanquilcha Maden Yolu, Şili .............................................. 75En Derin Maden Kuyusu – Tau Tona Madeni, Güney Afrika Cumhuriyeti ........ 76Dünyanın En Derin Buzul Çukuru- Bentley Buzul Altı Çukuru, Antarktika ....... 76Dünyadaki En Soğuk Yer - Dome Fuji Dağı, Antartika ..................................... 76Dünya’nın En Kuzeyindeki Kara Parçası - Kaffekluben Adası ........................ 76Dünyanın Üzerinde Yerleşim Bulunan En Uzak Yeri - Tristan Da Cunha ......... 77İnsan Yerleşiminin Bulunduğu En Yüksek Yer - La Rinconada, Peru ............... 77Tabandan Doruk Noktasına En Yüksek Dağ - Mauna Kea, Hawaii ................. 77En Derin Göl - Baykal Gölü, Rusya .................................................................. 77En Çok Zaman Diliminde Toprağı Bulunan Ülke - Fransa ............................... 78Suların Altında Kalması En Olası Ülke – Maldivler .......................................... 78En Şişman Nüfus - Nauru ................................................................................ 78Mercan Kaplama Yollar - Guam ....................................................................... 78Adam Başı 350 Koyun - Falkland Adaları (BK) ............................................... 78Dünyanın En Eski Egemen Devleti - Mısır ....................................................... 79En Çok Göl Bulunan Ülke - Kanada ................................................................. 79Nüfus Yoğunluğu En Az Olan Ülke - Moğolistan ............................................. 79

ix

Üzerinde Daimi Nehir Bulunmayan Ülke - Suudi Arabistan ............................. 79En Genç Nüfusa Sahip Ülke - Nijerya .............................................................. 80Nüfusu En Hızlı Azalan Ülke - Ukrayna ............................................................ 80En Çok Vatandaşı Yurt Dışında Yaşayan Ülke - Malta ..................................... 80Dünyanın En Küçük Ülkesi - Vatikan ................................................................ 80Küçük Ülke – Monaco ...................................................................................... 80Balta Girmemiş Ormanlarla Kaplı Ülke - Surinam ........................................... 81Neredeyse Hiç Ağaç Bulunmayan Ülke - Haiti ................................................ 81Tarım Faaliyeti Yürütmeyen En Büyük Ülke - Singapur .................................. 81En Çok Dilin Konuşulduğu Ülke - Papua Yeni Gine ........................................ 82En Eğitimli Ülke – Rusya .................................................................................. 82Çöl Ülkesi - Libya ............................................................................................ 82Barışta İlk Sıra ve Son Sıra - İzlanda, Irak ....................................................... 82En Fazla Ormana Sahip Ülke – Rusya ............................................................ 83Dünyanın En Büyük Afyon Üreticisi - Afganistan ............................................. 83En Fazla Mahkûma Sahip Ülke – ABD ............................................................. 83En Geniş Ülke - Rusya ..................................................................................... 83Dünyanın Kişi Başına Düşen Geliri En Yüksek Ülkesi - Lüksemburg .............. 84En Kalabalık Şehir - Tokyo, Japonya ................................................................ 84En Büyük Çöl - Büyük Sahra, Afrika ................................................................ 84En Büyük Ada – Grönland ................................................................................ 84En Büyük Kıta - Asya ...................................................................................... 85En Büyük Göl - Hazar Gölü ............................................................................. 85En Yüksek Baraj - Nurek Barajı, Tacikistan ...................................................... 85En Büyük Volkan Patlaması - Tambora Dağı, Endonezya .............................. 86En Uzun Asma Köprü - Akashi Kaikyo, Japonya ............................................ 86En Derin ve En Uzun Demir Yolu Tüneli - Seikan Tüneli, Japonya .................. 86En Büyük Deprem - Şili .................................................................................... 86Dünyanın En Büyük Ekonomisi - ABD ............................................................ 87Dünyanın En Zengin Petrol Yataklarına Sahip Ülkesi - Suudi Arabistan ......... 87En Çok Petrol Üreten ve Tüketen Ülkeler - Rusya, ABD .................................. 87En Fazla Ülkeye Sahip Kıta - Afrika ................................................................. 87Su Altındaki En Uzun Demir Yolu Tüneli-Manş Tüneli, İngiltere - Fransa ....... 88Dünyada En Çok Konuşulan Dil - Mandarin (Çince) ........................................ 88Dünyanın En Uzun Kanalı - Panama .............................................................. 88En Çok Komşu Ülke Sınırına Sahip Ülke - Çin ................................................. 88Dünyanın En Uzun Binası - Burj Dubai, Birleşik Arap Emirlikleri ..................... 89Dünyanın En Büyük Yanardağı - Tamu Massif, Pasifik Okyanusu ................... 89En Fazla Volkan Bulunan Ülke - Japonya ........................................................ 89Dünyanın En Alçak Yerleşim Yeri-Calipatria, Kaliforniya ................................. 90Güneş Sisteminin En Yüksek Dağı - Olimpos Dağı, Mars .............................. 90Dünyanın En Uzun Kesintisiz Sınırı: ABD - Kanada Sınırı ............................... 90Dünyanın En Küçük İnsanları - Pigmeler ......................................................... 90Yaşayan En Büyük Hayvan - Mavi (Gök) Balina .............................................. 91Dünya’nın En Sıcak Yeri - Ölüm Vadisi, ABD ................................................... 91Dünyanın İlk Hayvanat Bahçesi- Londra Hayvanat Bahçesi ........................... 91En Uzun Demir Yoluna Sahip Olan Ülke-ABD .................................................. 92Dünyanın En Uzun Taş Köprüsü - Uzunköprü, Edirne ..................................... 92Dünyanın En Uzun Tren Yolcuğu-Hindistan ..................................................... 92Dünyanın En Eski Kült Yapılar Topluluğu - Göbeklitepe, Şanlıurfa .................. 92

x

Dünyanın İlk Treni - İngiltere ............................................................................ 93En Pahalı Yapı - ISS ......................................................................................... 93Dünyanın En Uzaktan Çekilmiş Fotoğrafı-Soluk Mavi Nokta ........................... 93En Dayanıklı Canlı - Tardigrad ......................................................................... 94

Uzay Boşluğu .............................................................................................. 94Hava Kirliliği ................................................................................................ 941 Gün .......................................................................................................... 94Dünya Yüzeyi .............................................................................................. 94Uydu Çöplüğü ............................................................................................. 95Meteor Yağmuru ......................................................................................... 95Armstrong Limiti .......................................................................................... 95Yıldırım ....................................................................................................... 95Dinozorlar .................................................................................................. 96Dünyadaki Su Dağılımı ............................................................................... 96Antarktika .................................................................................................... 96Okyanus Canlıları ....................................................................................... 96Köpek Balığı Saldırısı ................................................................................. 97Volkanizma ................................................................................................. 97İlk Canlılar ................................................................................................... 97Dünya’nın Çekirdeği ................................................................................... 97

Dünyanın Yedi Harikası .................................................................................... 98Babil’in Asma Bahçeleri - Irak ..................................................................... 98Zeus Heykeli - Yunanistan .......................................................................... 98Rodos Heykeli - Yunanistan ........................................................................ 98İskenderiye Feneri - Mısır ........................................................................... 99Kral Mausollos’un Mezarı (Halikarnas Mozolesi) - Türkiye ......................... 99Artemis Tapınağı - Türkiye ......................................................................... 99Keops Piramidi - Mısır .............................................................................. 100

Yeni harikalar ................................................................................................. 100Dünya’nın En Uzun Boğazı - Tatar Boğazı ..................................................... 100Dünyanın En Yaşlı Ağacı-Metuşelah .............................................................. 100

TÜRKİYE ................................................................................................................. 101İlk Nüfus Sayımı-1927 .................................................................................... 101En Büyük Ada – Gökçeada, Çanakkale ......................................................... 101En Küçük Yüz Ölçümüne Sahip Olan İl - Yalova ............................................ 101En Büyük Yüz Ölçümüne Sahip Olan İl - Konya ............................................ 102En Az Nüfusa Sahip Olan İl - Bayburt ............................................................ 102En Büyük Kaldera - Nemrut, Bitlis .................................................................. 102En Büyük Şelale - Ciro Şelalesi, Artvin .......................................................... 102En Yaşlı Ağaç - Koca Katran Ağacı, Elmalı, Antalya ...................................... 103En Uzun Tünel - Ovit Tüneli, Rize (İkizdere - İspir) ........................................ 103Akçelik Tüneli ................................................................................................. 103En Fazla Ada Olan İl - Balıkesir ..................................................................... 103En Fazla Ülke ile Komşu Olan İl - Iğdır .......................................................... 104En Az - En Fazla Komşusu Olan İller ............................................................. 104En az komşusu olan iller: ............................................................................... 104En çok komşusu olan iller; .............................................................................. 104En Fazla Sınır Kapısına Sahip Olan İl-Edirne: .............................................. 104En Küçük Komşu Ülke-Nahcivan .................................................................. 104Yüz Ölçümü Türkiye’den Büyük Olan Tek Komşu Ülke - İran ........................ 105

xi

En Çok Yetiştirilen Meyve - Sebze ................................................................. 105En Büyük Kanyon - Ulubey Kanyonu, Uşak ................................................... 105En Uzun Köprü - Çatalan Köprüsü, Adana ..................................................... 105

İzmit Körfez Köprüsü ya da İzmit Asma Köprüsü ..................................... 106Türkiye’nin En Büyük Barajı - Atatürk Barajı, Fırat Irmağı .............................. 106En Yüksek Barajı - Deriner Barajı, Çoruh Irmağı ........................................... 106

Yusufeli Barajı ve Hidroelektrik Santrali Projesi ....................................... 106En Fazla Kara Yolu Ağına Sahip Olan İl - Konya ............................................ 107En Eski Metro - Tünel, İstanbul ...................................................................... 107Türkiye’ye En Yakın Yunan Adası - Sisam ..................................................... 107En Uzun Havaalanı Pisti - Şanlıurfa ............................................................... 107En Büyük Meydan - Kayseri ........................................................................... 108

Bolu Kent Meydanı .................................................................................. 108En Yüksek Bina - Sapphire ........................................................................... 108İlk Uluslararası Uçak Seferi - Ankara, Atina ................................................... 108En Yüksek İl Merkezi, Erzurum ...................................................................... 109En Yüksek Köy - Kapıköy, Van ....................................................................... 109En Derin Göl - Van Gölü ................................................................................. 109Cumhuriyet Tarinin En Büyük Depremleri ..................................................... 109Mavi Bayrak .................................................................................................... 110İlk Petrol Sondajı - Mardin ...............................................................................111Traverten Set Gölü - Otlukbeli Gölü, Erzincan ................................................111İlk Su Altı Millî Parkı - Gökçeada .....................................................................111En Uzun - En Derin Mağara - Isparta ..............................................................111

CEVAPLI TEST - 1 .................................................................................................. 112CEVAPLI TEST - 2 .................................................................................................. 114CEVAPLI TEST - 3 .................................................................................................. 116CEVAPLI TEST - 4 .................................................................................................. 118CEVAPLI TEST - 5 .................................................................................................. 120CEVAPLI TEST - 6 .................................................................................................. 122CEVAPLI TEST - 7 .................................................................................................. 124CEVAPLI TEST - 8 .................................................................................................. 126CEVAPLI TEST - 9 .................................................................................................. 129ÇIKMIŞ SORULAR .................................................................................................. 132KAYNAKÇA ............................................................................................................. 140

1 PEGEM AKADEMİ

Yıllara Göre Çıkmış Soru

Analizleri

20113

20103

20093

20082

20072

20061

20052

20123

20136

20146

"Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir.""Bildiğim tek şey hiçbir şey bilmediğimdir."

SOKRATESSOKRATES

ULUSLARARASI KURULUŞLAR, DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GÜNCEL SOSYAL VE SİYASAL OLAYLAR

BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)

NATO (KUZEY ATLANTİK PAKTI)

AVRUPA BİRLİĞİ (AB)

AVRUPA KONSEYİ

AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ (AİHM)

AGİT (AVRUPA GÜVENLİK VE İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI)

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (EİT)

G-20 ÜLKELERİ

G-7 ÜLKELERİ

E7 ÜLKELERİ

OECD (EKONOMİK İŞBİRLİĞİ VE KALKINMA ÖRGÜTÜ)

KARADENİZ EKONOMİK İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ (KEİ)

D-8 ÜLKELERİ (GELİŞMEKTE OLAN 8 İSLAM ÜLKESİ)

İSLAM KONFERANSI ÖRGÜTÜ (İKÖ)

PETROL İHRAÇ EDEN ÜLKELER ÖRGÜTÜ (OPEC)

TÜRKİYE’NİN ÜYE OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR

TÜRKİYE’NİN KURUCU OLDUĞU ULUSLARARASI KURULUŞLAR

DÜNYA DEVLET BAŞKANLARI VE BAŞBAKANLARI

TÜRKİYE ÖZELİNDEKİ OLAY VE GELİŞMELER

BÖLÜM İÇİN GÜNCEL BİLGİ BANKASI

ULUSLARARASI

KURULUŞLAR, DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE

GÜNCEL SOSYAL VE SİYASAL OLAYLAR

ÇALIŞMA ANAHTARI

KPSS’de 6 sorunun geldiği “Genel, Kültürel ve Güncel Sosyoekonomik Konular” adlı çalışma alanının ilk bölü-münü “Uluslararası Kuruluşlar, Dünyada ve Türkiye’de Güncel Sosyal ve Siyasal Konular” olarak belirledik. Geçmiş yıllarda çıkan sınav sorularına göre oluşturulan konu başlıkları ve konu içeriğini kendi içinde alt baş-lıklara bölerek konunun daha kolay anlaşılmasını sağ-lamaya ve konunun başında çıkan sınav sorularının analizine dayanan “soru tiplerini”ni vurgulamaya çalış-tık. Bu soru yapılarını konu içeriği ile ilişkilendirmeniz sınavda sizin için büyük bir avantaj sağlayacaktır.

Uyarı!

1. BÖLÜM

SORU TİPLERİNİN ANALİZİ VE

I. BÖLÜME HAZIRLIK

1. SORU TİPİ : “(X) toplantısı/konferansı/etkinliği hangi ülkede ya da hangi şehirde düzenlenmiş-tir?”Bu sorunun NATO, AB, DTÖ, Dünya Sosyal Forumu, EXPO Fuarı gibi daha çok uluslararası kuruluşların toplantı yerleriyle (ülke ve şehir düzeyinde) ya da top-lantı yıllarıyla ilişkili olması beklenir. Şunu da vurgula-yalım; soru, sınavın gerçekleşeceği yıldaki bir toplan-tıya ilişkin bilgiyi isteyebileceği gibi (2015 KPSS için 2015 yılı gelişmeleri), önceki birkaç yıl ya da sonraki yıllara ilişkin bilgiyi de isteyebilir.

kpss Çıkmış soru

NATO Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi Mayıs 2012 tarihinde aşağıdaki ülkelerin hangisinde düzenlenmiştir? A) JaponyaB) Amerika Birleşik DevletleriC) Güney KoreD) İsveçE) Türkiye

kpss Çıkmış soru

Haziran 2012 tarihinde düzenlenen Dün-ya Ekonomik Forumu Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Avrasya Zirvesi’ne ev sahipliği yapan şehir aşağıdakilerden hangisidir?

A) Bağdat B) Bakü C) İstanbul

D) Davos E) Kahire

4

2. SORU TİPİ : “(X) toplantısına/konferansına/et-kinliğine hangi ülkeler katılmıştır ya da hangi ül-keler söz konusu oluşumdan ayrılmıştır?”

Bu soru tipi güncel gelişmelere göre oldukça farklı bi-çimde oluşturulabilir. Örneğin Kyoto’yu imzalamayan ülke, Kyoto’dan imzasını çeken ülke, bir birliğe belli bir yılda katılan ya da birlikten ayrılan ülke sorulabilir.

kpss Çıkmış soru

2008 yılında bağımsızlığını ilan eden Balkan ülkesi aşağıdakilerden hangisi? A) SırbistanB) MakedonyaC) KosovaD) HırvatistanE) Bosna-Hersek

3. SORU TİPİ: “(X) anlaşmasını en son imzalayan ya da imzalamayan ülke, bir birliğe en son katılan ülke, en çok ihracat yapan ülke…”

Bu soru tipinde “en son, ilk” gibi önem taşıyan bilgi-leri kullanmak gereklidir. AB’ye en son üye olan ülke, Türkiye’nin en çok ihracat yaptığı ülke gibi bilgilerin istenmesi beklenir.

kpss Çıkmış soru

Kyoto Protokolü ile ilgili aşağıdaki ifa-delerden hangisi yanlıştır? A) Genel olarak AB üyesi ülkeler tarafın-

dan desteklenmektedir.B) Protokolü en son imzalayan ülkeler

ABD ve Avustralya’dır.C) İklim değişikliklerini ve bu değişik-

liklerin canlılar üzerindeki olumsuz etkilerini önlemek amacıyla düzen- lenmiştir.

D) Sera gazı emisyonlarının azaltılması-na yönelik yükümlülükler içermektedir.

E) Ülkelerin emisyon ticareti yapmasına olanak sağlamaktadır.

4. SORU TİPİ: “(X) kurumunun başkanı ya da (X) ülkesinin başbakanı, cumhurbaşkanı kimdir?” soru tipi de bizi ilgilendiren önemli yapılardan biridir. Buna da-yanarak, AB Başkanı'ndan NATO Başkanı’na, UNES-CO İyi Niyet Elçisinden İran Cumhurbaşkanı’na kadar geniş bir yelpazenin taranması ve bilinmesi yararlı olur.

kpss Çıkmış soru

Aşağıdakilerden hangisi Mayıs 2007’de Fransa Cumhurbaşkanı seçilmiştir? A) Jacques ChiracB) Jean-Marie Le PenC) Ségolène RoyalD) Nicolas SarkozyE) Valéry Giscard d’Estaing

kpss Çıkmış soru

Avrupa Merkez Bankası Başkanı aşağı-dakilerden hangisidir?A) Ben BernankeB) Mario DraghiC) Paul WolfowitzD) Rodrigo de RatoE) Dominique Strauss-Kahn

5. SORU TİPİ: “Aşağıdakilerden hangisi (X) kuru-luşunun çalışma alanlarından biridir / değildir?” ya da “Hangisi (X) kuruluşunun alt çalışma birim-lerindendir / değildir?”.

Bu soru tipine yönelik bir hazırlık, örneğin BM’nin ya da AB’nin ve bağlı diğer büyük kuruluşların alt kuruluşla-rına, kuruluşların tam adlarına ve kısaltmalarına, baş-kanlarına kadar sürecek bir hazırlığı gerektirmektedir.

kpss Çıkmış soru

Aşağıdakilerden hangisi Birleşmiş Milletler’e bağlı kuruluşlardan biri değildir?

A) Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)

B) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşki-latı (OECD)

C) Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

D) Kalkınma Programı (UNDP)

E) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)

5

6. SORU TİPİ: “Türkiye’nin karşılıklı olarak belli bir anlaşma imzaladığı ülke ya da imzaladığı bir anlaşmanın adı, yılı”dır.

Bu soru tipine hazırlık için Türkiye’nin imzaladığı ulus-lararası anlaşmalar, sözleşmeler, bunların kimlerle gerçekleştiği konusunda bilgi edinmek gerekir.

kpss Çıkmış soru

12 Mayıs 2010 tarihinde Türkiye ile imzalanan bir anlaşmayla 30 günü geç-meyen seyahatlerde ve 180 gün içeri-sinde 90 günü aşmayacak şekilde vize uygulamasını karşılıklı olarak kaldıran ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A) Rusya B) Yunanistan C) Brezilya

D) Almanya E) İran

7. SORU TİPİ: “Belli bir konuda çalışma yürüten uluslararası kuruluşların adları, başkanları, mer-kezleri, toplantıları ve gelişme seyirleri.”

AB’den NATO’ya, IMF’den DB’ye, UNESCO’dan ILO’ya kadar çok sayıda uluslararası kuruluşa dair bilgi edinmek bu soru tipini yapabilmenin gereğidir.

kpss Çıkmış soru

II. Dünya Savaşı sonrasında kurulan, “Bretton Woods İkizleri” olarak da anı-lan uluslararası ekonomik kuruluşlar aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) Milletler Cemiyeti – Birleşmiş Milletler

B) Dünya Bankası – Uluslararası Para Fonu

C) Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Anlaşma-sı – Dünya Ticaret Örgütü

D) Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü – G-20

E) Avrupa Ekonomik Topluluğu – Avrupa Birliği

8. SORU TİPİ: “Türkiye’nin üye olduğu ya da kuru-cu üye olduğu uluslararası kuruluşlar ve bu kuru-luşların üyeleri" hakkında bilgi içeren sorular.

Bu soruyu yapabilmek için Türkiye’nin üye olduğu uluslararası kuruluşlara dair bilgileri, tabloları dikkatle incelemenizi öneririz.

kpss Çıkmış soru

I. Birleşmiş MilletlerII. Batı Avrupa BirliğiIII. İslam Kalkınma BankasıIV. Karadeniz Ekonomik İşbirliği

Türkiye, yukarıdaki kuruluşlardan hangile-rinde kurucu üye olarak yer almıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız IV C) I ve III

D) I, III ve IV E) II, III

9. SORU TİPİ: “Dünyadaki ve Türkiye’deki herhan-gi bir konuda, internet teknolojisinden kentleşme-ye, eğitim oranlarından Güneş sistemi gezegenle-rine kadar” çok geniş bir alandan gelebilecek 1 soru hemen her sınavda gelmektedir. Bununla ilgili bütün bilgileri böyle bir kitapta sunmak imkansız olduğu gibi Türkiye ve dünyayla ilgili “ilk”lerin ve “en”lerin bilgisini edinmek yararlı olabilir.

kpss Çıkmış soru

Şubat 2013’te istifa ederek Vatikan’da, 600 yıldan bu yana istifa eden ilk papa olma özelliğini taşıyan papa aşağıdakilerden hangisidir? A) 16. BenediktusB) 2. İoannes PaulusC) 11. PiusD) 13. LeoE) 16. Gregorius

kpss Çıkmış soru

Güneş sisteminin en büyük gezegeni aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Jüpiter B) Satürn C) Uranüs

D) Neptün E) Mars

6

A. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER (BM)

• Birleşmiş Milletler, Türkiye’nin üyesi olduğu bir kuruluştur.

• 2. Dünya Savaşı’ndan sonra birçok insanın ölme-si sonucu barış ve güvenliği sağlamak amacıyla 1945 yılında kurulmuştur.

• 192 üyesi bulunan Birleşmiş Milletlerin merkezi New York, Avrupa’da ise merkez Cenevre’dir.

• Birleşmiş Milletler resmi dil olarak şu anda İn-gilizce, Fransızca, Rusça, Çince, İspanyolca ve Arapçayı kullanmaktadır.

• Genel sekreterliği 1 Ocak 2007'de Kofi Annan’dan devralan Ban Ki-moon (Güney Kore) sürdürmek-tedir.

1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLERİN ÖRGÜT YAPISI

a.Genel Kurul

Silahsızlanma, barış ve güvenliği sağlamak, bozulan iyi ilişkiler için barışçıl çözüm üretmek genel kurulun görevleri arasındadır. Birinci karar alma organıdır.

b. Güvenlik Konseyi

Birleşmiş Milletlerin yürütme organıdır.

Daimi üyesi olan ABD, Çin, İngiltere, Fransa ve Rusya’nın veto hakları bulunmaktadır.

10 tane geçici üye vardır ve bunlar her iki yılda bir seçilmektedir.

Türkiye de 2009 yılından beri geçici üye olarak bu konseyde görev almaktadır ancak Türkiye’nin diğer geçici üyeler gibi veto hakkı yoktur.

c. Ekonomik Sosyal Konsey

Birleşmiş milletler ekonomik ve sosyal sorunlara mü-dahale etmek amacıyla bu konseyi kurmuştur. İnsan hakları ve temel özgürlükleri baz alırlar ve bu yönde hareket ederler.

d. Genel Sekreterlik

BM’nin diğer organlarının daha rahat çalışabilmesi için gerekli ortamı hazırlamaktadır. Barış ve güvenliği bozucu her türlü olay için raporlar hazırlayıp bu rapor-ları güvenlik konseyine sunmaktadır.

e. Uluslararası Adalet Divanı

Birleşmiş Milletler yargı organıdır. Hollanda Lahey’de-dir. Uluslararası sorunları ve savaş suçlularını yargıç kararıyla yargılamaktadır.

2. BM İLİŞKİLİ VE YARDIMCI KURULUŞLAR

a. Unesco (BM Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü)

• Eğitim, bilim, kültür ve haberleşme alanlarında uluslararası iş birliği ve aktiviteler sağlamak için Paris’te 1946 yılında kurulmuştur.

• Türkiye de 1946 yılında Unesco’ya üye olmuştur.

b. Unicef (BM Çocuk Fonu)• Merkezi New York, kuruluşu 1946′dır.

• Türkiye 1954′te üye olmuştur.

c. Dünya Bankası (WB)• Merkezi Washington, kuruluş yılı 1945′tir.

• 1947′de Türkiye üye olmuştur.

• Uzun, kısa vadeli bazen de karşılıksız kredi ver-mektedir.

7

Not

d. Dünya Sağlık Örgütü (WHO)• Merkezi Cenevre, kuruluş yılı 1948′dir. Uluslara-

rası boyutta sağlık alanında çalışma ve hastalık-larla mücadele etmek amacıyla kurulmuştur.

e. Dünya Ticaret Örgütü (WTO)• Hükûmetlerin ticaret yasalarını uluslararası çer-

çevede geliştirmek ve ticari ilişkilerin düzenlen-mesini sağlamak amacıyla kurulmuştur.

• DTÖ (WTO), 1 Ocak 1995'te kurulmuştur.

• DTÖ'nün (WTO) 160 üyesi bulunmaktadır. Son katılan üye 24 Haziran 2014'te örgüte dahil olan Yemen'dir.

• DTÖ (WTO), Uruguay Round'u görüşmelerinin şekillendiği Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması (Fi-nal Act) ile kurulmuştur ve GATT'ın (Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması) devamıdır.

• GATT sadece mal ticaretini kapsarken, WTO mal, hizmetler ve fikri mülkiyet hakları olarak da bilinen "fikir ticareti"'ni de kapsamaktadır.

• DTÖ Başkanı Roberto Azevêdo'dur.

f. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)• Açlığa karşı ortaya çıkan tehlikeleri ortadan kal-

dırmak amacıyla kurulmuştur.

• Merkezi Roma, kuruluş yılı 1946'dır.

• Türkiye’nin üyeliği 1947′dir.

g. Uluslararası Çalışma Teşkilatı (ILO)• Dünya işçilerinin sosyal ve çalışma koşullarını

geliştirmek ve sosyal güvenlik önlemlerini yay-gınlaştırma amacıyla kurulmuştur

• Asıl kuruluş yılı 1919, BM bünyesine geçmesi 1946′dır.

• Merkezi Viyana’dır ve Türkiye 1932 yılında üye olmuştur.

h. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR)

• BM bünyesi altında mültecilerin ülkelerine dön-mesine yardımcı olmak amacıyla 1958′de kurul-muştur.

ı. BM Kalkınma Programı (UNDP)• Başkanlığını bir süre Kemal Derviş’in yaptığı bu

programın amacı, geri kalmış ülkelerin kendi kay-naklarına yönelmesini sağlama ve bu yönde teş-vikler oluşturmadır.

j. BM Çevre Programı (UNEP)

Merkezi Nairobi, kuruluş yılı 1972′dir.

Kyoto Protokolü

• Kyoto Protokolü küresel ısınma ve iklim değişik-liği konusunda mücadeleyi sağlamaya yönelik uluslararası tek çerçevedir. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi içinde im-zalanmıştır.

• Bu protokolü imzalayan ülkeler, karbondioksit ve sera etkisine neden olan diğer beş gazın sa-lınımını azaltmaya veya bunu yapamıyorlarsa salınım ticareti yoluyla haklarını arttırmaya söz vermişlerdir.

• Protokol, ülkelerin atmosfere saldıkları karbon miktarını 1990 yılındaki düzeylere düşürmelerini gerekli kılmaktadır. 1997’de imzalanan protokol, 2005’te yürürlüğe girebilmiştir.

• Protokolü imzalamayan iki ülkeden biri olan Avustralya protokolü imzalarken, diğer ülke olan ABD imzalamamıştır.

• Kyoto Protokolü şu anda yeryüzündeki 160 ülke-yi ve sera gazı salınımlarının %55’inden fazlasını kapsamaktadır.

• Kyoto Protokolü'nü imzalamayan tek ülke ABD’dir. Protokolü imzalasa dahi gerekenleri ye-rine getirme zorunluluğu olmayan iki ülke ise Çin ve Hindistan’dır.

• Türkiye'nin, Kyoto Protokolü'ne katılması-nın uygun bulunduğuna ilişkin kanun tasarısı 05.02.2009 tarihinde, TBMM Genel Kurulunda kabul edilerek yasalaşmıştır.

8

Not

Kyoto Protokolü’nden çekilen ilk ve tek ülke, Uyarı!

k. IMF (Uluslararası Para Fonu)• Merkezi Washington olan IMF, 1944 yılında ku-

rulmuş, Türkiye de 1947 yılında IMF'ye üye ol-muştur.

• Türkiye, Hazine Müsteşarlığı aracılığıyla IMF ile ilişkilerini sürdürmektedir.

Türkiye IMF ile 2008'de yeni stand-by Uyarı!

B. NATO (KUZEY ATLANTİK PAKTI)

• 2. Dünya Savaşı’ndan sonra Sovyet Rusya’nın yayı-lımcı politikasına karşı 4 Nisan 1949′da kurulmuştur.

• Üye sayısı 28'dir.

Not

28 üye ülkenin ikisi Kuzey Amerika'da (ABD -

NATO Üyesi Ülkeler

1- Almanya 15- İtalya2- Amerika 16- Kanada3- Arnavutluk 17- Letonya4- Belçika 18- Litvanya5- Bulgaristan 19- Lüksemburg6- Çek Cumhuriyeti 20- Macaristan7- Danimarka 21- Norveç8- Estonya 22- Polonya9- Fransa 23- Portekiz10- Hırvatistan 24- Romanya11- Hollanda 25- Slovakya12- İngiltere 26- Slovenya13- İspanya 27- Türkiye14- İzlanda 28- Yunanistan

Not

C. AVRUPA BİRLİĞİ (AB)

9

• Birlik, Avrupa ülkelerinin ekonomik alanda iş bir-liği yapmaya başladığı 1951 yılında sadece Bel-çika, Almanya, Fransa, İtalya, Lüksemburg ve Hollanda’yı içeriyordu.

• Birlik, 28 ülkeyi içeren mevcut boyutuna, Hırvatistan’ın 1 Temmuz 2013 tarihinde katımlıy-la ulaştı.

1. AVRUPA BİRLİĞİ'NİN KRONOLOJİSİ

a. Schuman Planı• Robert Schuman (Fransa Dışişleri Bakanı) 1950

tarihinde; Avrupa devletlerini, kömür ve çelik üre-timinde alınan kararları bağımsız ve uluslarüstü bir kuruma devretmeye davet etti. Söz konusu kurumun gözetiminde, ortak kömür ve çelik üre-timini sağlamak ve bu örgütlenmeyi tüm Avrupa devletlerinin katılımına açık tutmak amaçlandı.

b. Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT)

• Schuman Deklarasyonu'nun bir sonucu olarak 1951 yılında; Belçika, Federal Almanya, Lüksem-burg, Fransa, İtalya ve Hollanda’dan oluşan 6 üye ile Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) kuruldu.

c. Roma Antlaşması ve Avrupa Ekonomik Topluluğu

• Altı üye devlet, 1957’de, iş gücü ile mal ve hiz-metlerin serbest dolaşımına dayanan bir eko-nomik topluluk kurmaya karar verdiler. 1957’de Roma Antlaşması imzalanarak Avrupa Ekonomik Topluluğu (AET) kuruldu.

d. Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM)

• Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (EURATOM) 1 Ocak 1958 tarihinde yürürlüğe giren Roma Ant-laşması ile kuruldu.

e. Füzyon Antlaşması ve Avrupa Toplulukları

• 1965 yılında imzalanan Füzyon Antlaşması (Bir-leşme Anlaşması) ile yukarıda adı geçen üç top-luluk (Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu, Avrupa Ekonomik Topluluğu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu) için tek bir konsey ve tek bir komisyon oluşturularak Avrupa Toplulukları adı altında anıl-maya başlandı.

f. Gümrük Birliği• Mamul mallarda gümrük vergileri, planlanandan

önce, 1 Temmuz 1968’de kaldırıldı.

g. Avrupa Tek Senedi• Topluluk 1 Ocak 1993’e kadar tek pazar oluştur-

mayı kendisine hedef edindi ve Avrupa Tek Se-nedi 17 Şubat 1986’da imzalandı.

h. Maastricht Antlaşması ve Avrupa Birliği

• Maastricht Antlaşması, diğer adıyla Avrupa Birli-ği Antlaşması, 1 Kasım 1993 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu antlaşma ile 1999’a kadar parasal bir-liğin tamamlanmasına, Avrupa vatandaşlığının oluşturulmasına, ortak dış işleri ve güvenlik ile adalet, iç işlerinde iş birliği politikalarının uygu-lanmasına karar verildi.

Not

Avrupa ortak para birimi olan euro, 1 Ocak 2002 tarihinde resmen tedavüle girerek, 12

i. Lizbon Antlaşması• 2007 yılında imzalanan ve 2009 yılında yürürlüğe

giren Lizbon Antlaşması ile temel olarak AB’nin karar alma mekanizmalarındaki tıkanıklıkların giderilmesi ve daha demokratik ve etkili işleyen bir yapıya kavuşması hedeflendi. Bu hedef doğ-rultusunda kapsamlı değişikliklere gidilerek Avru-pa Topluluğunu kuran antlaşmanın adı “Avrupa Birliği’nin İşleyişi Hakkında Antlaşma” olarak de-ğiştirildi.

Kaynak: http://abifm.ibb.gov.tr/avrupa-birligi/abnin-te-mel-organlari/

2. AB’YE ÜYE ÜLKELER

10

c. Avrupa Birliği Konseyi• Ana karar alma organıdır. Bakanlar Konseyi ve

Konsey olarak da bilinir. Üye ülkenin bakanların-dan oluşur.

• Gündemdeki konulara göre üye ülkelerin ilgili ba-kanları nezdinde toplanır. Konsey toplantıları üye ülkelerin daimi temsilcilerinden oluşan komite (Daimi Temsilciler Komitesi – COREPER) tara-fından hazırlanır.

• Avrupa Birliği Konseyi yeni başkanı (2014) Po-lonya Başbakanı Donald Tusk'tur.

• Avrupa Birliği Konseyi önceki başkanı Herman Van Rompuy'dur.

d. Avrupa Komisyonu • Komisyon, genel AB çıkarlarını korur. Komisyon, ic-

raatından AP karşısında siyasi olarak sorumludur.

• Komisyonun; AP’ye ve Konsey’e yasa önerisinde bulunmak, AB politikaları ve bütçesini yönetmek ve uygulamak, Avrupa Birliği Adalet Divanı ile birlikte Avrupa mevzuatının uygulanmasını sağ-lamak, AB’yi uluslararası düzeyde temsil etmek gibi görevleri vardır.

• Komisyon’un merkezi Brüksel’dedir.

• Avrupa Komisyonu yeni başkanı Jean-Claude Juncker'dır.

• Avrupa Komisyonu eski başkanı, José Manuel Barroso'dur.

e. Avrupa Birliği Adalet Divanı• Avrupa Birliği Adalet Divanı, AB mevzuatının tüm

üye devletlerde aynı şekilde yorumlanması ve uygulanmasını sağlamakla görevlidir.

• ABAD; Adalet Divanı, Genel Mahkeme ve uz-manlık mahkemeleri olmak üzere üçlü bir yapı-dan oluşur.

f. Avrupa Sayıştayı• 1975 yılında kurulmuştur ve merkezi Lüksem-

burg’dadır.

• Sayıştay, AB bütçesinin doğru bir şekilde kullanıl-masını sağlamakla görevlidir.

• AB gelir ve harcamalarıyla ilgili olarak kurumların kayıtlarını inceleme ve denetleme yetkisine sa-hiptir. Bunun yanı sıra AP’ye ve Konsey’e önceki yıllara ait mali raporlar sunar, AB mali tüzükleri kabul edilmeden önce görüş bildirir.

1. Avusturya 15. İtalya2. Belçika 16. Letonya3. Bulgaristan 17. Litvanya4. Kıbrıs 18. Lüksemburg5. Çek Cumhuriyeti 19. Malta6. Danimarka 20. Hollanda7. Estonya 21. Polonya8. Finlandiya 22. Portekiz9. Fransa 23. Romanya10. Almanya 24. Slovakya11. Yunanistan 25. Slovenya12. Macaristan 26. İspanya13. Hırvatistan 27. İsveç14. İrlanda 28. Birleşik Krallık

Not

3. AB’NİN TEMEL ORGANLARI VE KURULUŞLAR

a. Avrupa Parlamentosu• Avrupa Parlamentosu (AP), 501 milyon Avrupa

vatandaşının temsilcilerinden oluşur.

• AP üyelerinin sayısı 7’nci dönemde (2009-2014) 736’dır.

• Üyeler beş yılda bir doğrudan yolla seçilirler. Üye ülkeler, AP’de nüfusları oranında sandalye sayı-sına sahiptirler.

• Avrupa Parlamentosu (AP) Başkanı Martin Schulz'dur.

b. Avrupa Birliği Zirvesi• Avrupa Birliği Zirvesi yılda en az 4 defa Brüksel’de

toplanır. Toplantılarda AB’nin orta ve uzun vadeli politikaları belirlenir.

11

g. Avrupa Merkez Bankası

• Avrupa Merkez Bankası; avronun idaresinden, AB ülkelerindeki fiyat istikrarının korunmasından ve AB’nin ekonomi ve para politikasının oluştu-rulması ve uygulanmasından sorumludur.

• Mario Draghi, 1 Kasım 2011 tarihinde Jean-Clau-de Trichet’in yerine Avrupa Merkez Bankası Baş-kanı seçilmiştir.

h. Ekonomik ve Sosyal Komite• Sivil toplumun görüşlerini temsil eden ve çıkar-

larını koruyan bir danışma organıdır ve AB karar alma sürecinde yer alır. Komite, önemli gördüğü konularda kendi inisiyatifiyle de görüş bildirebilir.

i. Avrupa Yatırım Bankası (AYB)• AB’nin büyümesine katkı sağlayacak yatırım pro-

jeleri için kredi sağlar ve özerk, kâr amacı gütme-yen finans kuruluşudur.

• AYB’nin öncelikli hedefi, AB’nin dengeli bir şekil-de gelişmesine katkıda bulunmaktır. Bunun yanı sıra, Trans-Avrupa ulaştırma ve telekomünikas-yonu, çevrenin korunması, enerji kaynaklarının sürdürülebilirliği ve Avrupa sanayisinin uluslara-rası düzeyde rekabet gücünün artırılmasına yö-nelik finansman kredileri sağlar.

• AYB’nin merkezi Lüksemburg’dadır.

j. Ombudsman• AB vatandaşlarının, iş dünyası ve kurumların

veya herhangi bir AB ülkesinde ikamet eden ger-çek kişiler ile AB’de kayıtlı 1olan tüzel kişilerin AB hakkındaki şikâyetlerini soruşturur.

• Bir AP üyesi aracılığıyla kendisine iletilecek şikâyetleri inceler ya da re’sen soruşturma başlatır.

• Avrupa Birliği Ombudsmanı Emily O’Reilly'dir.

• AB 2014 başkanlığı Yunanistan ve İtalya tarafın-dan üstlenilmiştir.

• AB 2015 başkanlığı ise sırasıyla Letonya ve Lüksemburg tarafından üstlenilecektir.

Not

4. AB’NİN RESMİ DİLLERİ

Avrupa Birliği’nin resmî dilleri (24 dil): Almanca • Bulgarca • Çekçe • Danca • Estonca • Felemenkçe • Fince • Fransızca • Hırvatça • İngilizce • İspanyolca • İsveççe •İrlandaca • İtalyanca • Lehçe • Letonca • Litvanca • Macarca • Maltaca • Portekizce • Rumence • Slovakça • Slovence • Yunanca

Not

5. MAASTRİCHT KRİTERLERİ• Maastricht kriterleri, AB’ye üye ülkelerin Ekono-

mik ve Parasal Birliğe katılabilmeleri için gerekli şartları, Kopenhag kriterleri ise AB’ye tam üyelik koşullarının esaslarını belirlemektedir.

• 9-10 Aralık 1991 tarihinde imzalanarak 1 Ocak 1993’te yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması’nda Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) aşamaları, bu süreçte izlenecek ekonomik ve parasal politi-kalar ile bunların gerektirdiği kurumsal değişiklik-ler ayrıntılı olarak düzenlendi.

6. KOPENHAG KRİTERLERİ• 1993 tarihinde yapılan Kopenhag Zirvesi’nde, Av-

rupa Konseyi, Avrupa Birliği’nin genişlemesinin Merkezi Doğu Avrupa Ülkelerini kapsayacağını kabul etmiş ve aynı zamanda adaylık için başvuru-da bulunan ülkelerin tam üyeliğe kabul edilmeden önce karşılaması gereken kriterleri de belirtmiştir.