Kobi Rehberi - WordPress.comTOBB Genel Yayın No Genel : 359 - PM : 2 ISBN 975-512-631-7 25.000 Adet...

KOBİ REHBERİ

HazırlayanMustafa H.ÇOLAKOĞLU

KOSGEB BaşkanlığıTeknoloji Destek Süreçleri Yöneticisi

Nisan 2002

TOBBTÜRK‹YE ODALAR VEBORSALAR B‹RL‹⁄‹

TOBB Genel Yayın No Genel : 359 - PM : 2

ISBN 975-512-631-7

25.000 Adet Basılmıştır.

Yorum Matbaacılıkİvedik Matbaacılar Sanayii Sitesi 570. Sk. No:10-12

Yenimahalle - AnkaraTel: (0312) 229 61 20 - 395 21 12

Değerli Sanayicimiz,

Ülke ekonomisinin ve sosyal yapısının temelini oluşturan küçük veorta ölçekli işletmeler; içinde bulunduğumuz dönemde bir yandan üre-terek ayakta kalabilme mücadelesi verirken, diğer yandan da sınırlarınkalktığı ve bilgi teknolojilerinin mesafeleri yok ettiği çetin rekabet or-tamında dünyanın öbür ucundaki bilmediği rakiplerle rekabet edebil-mek için güç kazanmak zorundadır.

Üyesi bulunduğumuz OECD Sınai İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatıve üyeliğe adaylık süreci yaşadığımız Avrupa Birliği, küçük ve orta öl-çekli işletmelerin gelişmesi ve desteklenmesi için yoğun bir çaba sar-fetmekte, sürekli olarak yeni politika ve stratejiler üretmektedir.

Türkiye, OECD’ nin KOBİ’ leri desteklemeye yönelik temel kriter-leri içeren dokümanı ve AB KOBİ sözleşmesini kabul ederek gelişmişve gelişmekte olan ülkelerle aynı politika ve prensipleri benimsediği-ni vurgulamıştır.

AB’ nin KOBİ’ lere yönelik projelerini içeren İşletmeler ÇokyıllıProgramına 2002 yılından itibaren KOSGEB’ in "Ulusal Temas Nokta-sı" görevini üstlenmesi ile katılan ülkemiz, üye ve üyeliğe aday ülke-lerdeki başarılı uygulama örneklerini ve yeni yaklaşımları yakından ta-kip ederek özümsemek ve kazanmak mecburiyetindedir.

Küçük ve orta ölçekli işletmelerin Ahilik kültürüne dayanan tarihigeçmişi ve insanımızın yeni iş kurma ve risk alabilme becerisi günü-müzün teknolojisi ve yeni yaklaşımlarıyla sentezlenerek ortaya çıkacaksinerji küçük ve orta ölçekli işletmelerin dış ticaretimizin % 70’inioluşturan AB’ deki 18 milyon KOBİ ile rekabet edebilmesini sağlaya-caktır.

Yukarıda belirtilen hedeflere ulaşılmasında KOBİ’ ler kadar onlarahizmet vermek ve destek sağlamak amacıyla faaliyette bulunan kurumve kuruluşlara da çok büyük görevler ve sorumluluklar düşmektedir.

III

İşletmelere yönelik mevzuatın basitleştirilmesi, gereksiz mevzuatınkaldırılması, kamu kuruluşlarına KOBİ’ lerin yaptığı başvuruların sürat-li ve şeffaf bir biçimde neticelendirilmesi vb. başlıklar altında toplana-bilecek hayati öneme haiz tedbirlerin yanısıra, KOBİ’ lerin hangi hiz-meti, hangi kuruluştan ve nasıl alabilecekleri hususunda bilgilendiril-meleri de çok önemlidir.

Zira, KOBİ’lere destek verecek kuruluşlar yeterli talep göreme-mekten yakınırken, KOBİ’lerin de kendilerine ihtiyaç duyulan desteğinverilmediğinden yakındıkları çok sık olarak rastlanılan bir durumdur.

İşte bu tespitten hareketle hazırlanan "KOBİ REHBERİ" işletmele-rin ihtiyaç duyacakları temel bilgileri ve hizmet alabilecekleri önemlikuruluşları tanıtmayı amaçlamaktadır.

KOBİ Rehberinin hazırlanmasında gerekli bilgileri sağlayan tümkurum ve kuruluşlara, KOSGEB çalışanlarına, ve Rehberin basımını vedağıtımını sağlayarak büyük bir hizmeti ifa eden Türkiye Odalar veBorsalar Birliğine teşekkür eder, KOBİ’ lere muassır medeniyet sevi-yesine ulaşma mücadelelerinde başarılar dilerim.

A.Kenan TANRIKULU T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanı

IV

V

SUNUŞ

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği olarak, bir taraftan mevcut so-runların çözümü ile ilgili olarak yoğun faaliyetlerde bulunurken, diğertaraftan orta ve uzun vadede KOBİ’lerin kemikleşmiş sorunlarını çöz-mek ve rekabet güçlerini artırmak için çalışmalar yapıyoruz.

Günümüze kadar süregelen problemlerinden bir tanesi, karmaşıkidari yapı içerisinde KOBİ’lerin kendilerine hizmet veren kurum vekuruluşlardan ve verilen hizmetlerin içeriğinden yeterince haberdar ol-mamalarıdır.

Bu dağınıklık ve bilgi akışı eksikliğinden dolayı, KOBİ’lere hizmetveren 46 kamu kurum ve kuruluşunun bütçelerinde yer alan yaklaşık800 trilyon liralık ödeneğin yarısından fazlası kullanılamamaktadır. Ay-rıca, bu çok ayaklı yapı, KOBİ politikalarının uygulanmasında bir koor-dinasyon eksikliğini beraberinde getirmektedir.

Yürütmekte olduğumuz KOBİ gelişim projesi dahilinde hazırlan-mış olan bu rehberin amacı, KOBİ’lere ihtiyaç duyacakları tüm bilgile-ri olabildiğince sunmaktır. Başvuracaklarını kolayca bulmalarını sağla-maktır. Böylelikle KOBİ’lere ayrılan kaynaklar daha verimli kullanıla-cak ve uzun vadeli gelişimlerine katkıda bulunulacaktır.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın da desteğiyle yürüttüğümüz KOBİgelişim projemizin ilk basılı ürünlerinden biri olan bu rehber, farklı ko-nuları ele alacak yayınlar dizisinin ilk örneğidir. KOBİ’lerin gelişimi-ne katkıda bulunacak diğer alanlarda da yayınlarımız devam edecektir.

Rifat HİSARCIKLIOĞLUTOBB Yönetim Kurulu Başkanı

VII

Değerli Sanayicimiz ,

24 Nisan 1990 tarih ve 3624 sayılı kanunla kurulan KOSGEB Baş-kanlığı, İcra Komitesini oluşturan kamu ve özel sektörün değerli yöne-ticilerinin isabetli kararları ve nitelikli personelinin çabalarıyla 10TEKMER, 28 KÜGEM ve 3 Enstitü’ den oluşan hizmet birimleriyle27 ilimizde 200.000 KOBİ ve yaklaşık 2.800.000 Esnaf ve Sanatkarayüklendiği görevin önemine ve değerine inanarak hizmet vermenin ça-bası içindedir.

Kuruluş Kanunu’nun yayınlandığı tarihte KOBİ’ lere destek ver-mek amacıyla oluşturulan kaynaklar giderek ortadan kalkarken KOS-GEB’ten beklentiler ve KOSGEB’in yapması gereken hizmetler vedestekler azami ölçüde artmıştır. Bu nedenle Başkanlığımız, kıt kaynak-ları optimum biçimde kullanarak hizmet üretmek bilinciyle hareket et-mektedir.

Bu yaklaşım çerçevesinde KOBİ’lerin bilgilendirilmesinin ve üre-tilen bilginin olabildiğince geniş kitlelere yayılmasının en önemli vestratejik faaliyet olduğunun bilinciyle hazırlanan KOBİ REHBERİ,kamu ve özel sektör temsilcisi kurum ve kuruluşlar arasında işbirlikle-ri ve güçbirlikleri yapılarak başarılı sonuçlar alınabileceğinin de güzelbir örneğini teşkil etmiştir.

TOBB Başkanlığına teşekkür eder, KOBİ REHBERİ’nin işletmele-re yararlı olmasını dilerim.

Bayram ÇAMKERTENKOSGEB Başkanı

İÇİNDEKİLER

1. KOBİ MEVZUATI- Avrupa Birliği ve Türkiye’de KOBİ tanımı . . . . . . . . . . . . . . . . .3- AB Sanayileşme Stratejisinin Dünü, Bugünü ve Yarını . . . . . . . . .9- AB Mevzuat Uyum Çalışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .10- AB Rekabet Hukuku ve Anti-damping Uygulaması . . . . . . . . . .12- AB Genel Sekreterliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18- Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19- AB İşletmeler Çokyıllı Programı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20- AB Küçük İşletmeler Sözleşmesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .24- Türkiye İmalat Sanayi KOBİ İstatistikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .29- AB Aday Ülkeler İstatistikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33- Türkiye Rekabet Gücü Göstergeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37- OECD BOLOGNA KOBİ Deklerasyonu . . . . . . . . . . . . . . . . .43- CC BEST ve En İyi Uygulama Örnekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . .48- Şirket Kuruluşları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50- İşletmenin Kuruluşu Sırasında Alınacak İzin ve Ruhsatlar . . . . . .58- Ülkemizde Yabancı Sermaye Yatırımları . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60- Küçük Sanayi Siteleri ve Organize Sanayi Bölgeleri . . . . . . . . .63- Serbest Bölgeler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .65- Teknoloji Geliştirme Bölgeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .70- Endüstri Bölgeleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .72- TOBB Tahkimi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74- Kapasite Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76- Sanayi Sicili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .77- İmalat Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78- TSE Hizmet Yeterlilik Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80- Patent Tescil İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83- Know-how veya Ticari Sırların Korunması . . . . . . . . . . . . . . . . .89- Tasarım ve Faydalı Model Tescil İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . .93- Marka Tescili İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .98- Coğrafi İşlemleri İşaret Tescil . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102- Entegre Devrelerin Topografyasının Korunması . . . . . . . . . . . .106- Türk Gıda Kodeksi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107- Garanti Belgesi, Satış Sonrası Servis Hizmetleri Yeterlik Belgesi ve

Kullanım Kılavuzu Düzenleme Yetkisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . .110- Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu . . . . . . . . . . . . . . . . . . .113

IX

- Etiket ,Tarife,Fiyat Listeleri Yönetmeliği . . . . . . . . . . . . . . . . . .116- Tek İmalatçı ve Yed-i Vahit Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119- Tüketici Hakları Dernekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121- Tüketici Hakem Heyetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122- Tüketici Konseyi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .124- Reklam Kurulu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125

2. KOBİ FİNANSMANI- Proje Profili . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .129- KOBİ Teşvik Belgesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130- KOBİ’lere Finansal Destek ve Yardımlar . . . . . . . . . . . . . . . . . .133- Türkiye Halk Bankası Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150- Türkiye Kalkınma Bankası Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .152- Türk Eximbank Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153- Türkiye Sınai Kalkınma Bankası Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . .157- Sınai Yatırım Bankası A.Ş. Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158- Avrupa Yatırım Bankası Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160- Asya Kalkınma Bankası Kredileri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .164- Kredi Garanti Fonu A.Ş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165- Halk Yatırım Menkul Değerler A.Ş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168- Sermaye Piyasası Kurumu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169- İstanbul Menkul Kıymetler Borsası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .170- Finansal Kiralama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171- Risk Sermayesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173- Franchising . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .178- Factoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .180- Forfaiting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182- ECIP- Avrupa Topluluğu Yatırım Ortaklığı Programı . . . . . . . . .184- Ar-Ge Çalışmaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186- KOSGEB Ar-Ge Destekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188- TÜBİTAK /TİDEB Ar-Ge Destekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .190- EUROKA-Türkiye . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191- TTGV Ar-Ge Destekleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193

3. İNSAN KAYNAKLARI- Hizmetiçi Kariyer ve Eğitim Planlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . .197- Yönetim Danışmanları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .200

X

- NMCP Programı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .202- İŞKUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204

4. ÜRETİM /PLANLAMA VE GELİŞTİRME- Ürün İmalat ve Montaj Resimleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209- Hammadde ve Ürün Test İşlemleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211- Üretim Planlaması . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .212- İşyeri Yerleşim Planı ve İş Akış Planı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214- Tezgah, Cihaz ve Makinaların Bakım Planlaması . . . . . . . . . . .218- Çalışanların Görev Tanımları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .220- İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .222- Kıyaslama (Benchmarking) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .224- Standardizasyonun Önemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .226- Üretimle ilgili TSE,AB,DIN,ISO,SIS ve diğer standartları . . . .229- ISO 9000 Kalite Güvence Sistemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .232- Toplam Kalite Yönetimi ve EFQM/Avrupa Mükemmeliyet

Uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .244- İstatistik Süreç Kontrol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .253- Arıza Modları ve Etki Analizi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .255- TS-EN-ISO 14000 Çevre Yönetim Sistemi . . . . . . . . . . . . . . .257- TS-EN-ISO/IEC 17025 Laboratuar Yeterlilik Standardı . . . . . .262- Akreditasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .264- Kalibrasyon . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .266- CE İşaretlemesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .268- Ürün Barkodu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .272- Eko-Etiketleme . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .275- Eko-Teks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .278- Ürün Güvenlik Bilgi Formu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .281- Ambalajda "Yeşil Nokta" . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .285- EPAL Damgalı Europalet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287- TSE Bilgi İşlem ve Enformasyon Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . .290- ESİM Test Hizmetleri A.Ş. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291- Atık Borsası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .294

5. PAZARLAMA/DIŞ TİCARET- Ticaret Fuarları ve Sergilerde Başarı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .299- İhracat Türleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .301- Tipik Bir İhracat İşlemi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306- İhracatta Teslim Şekilleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .307

XI

- Dış Ticarette Uluslararası Ödeme Şekilleri . . . . . . . . . . . . . . . .311- Tek Tip Gümrük Beyannamesi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .317- GATS Hizmet Ticareti Genel Anlaşması . . . . . . . . . . . . . . . . . .322- Dünya Ticaret Örgütü . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .324- İhracatçı Birlikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .326- Sektörel Dış Ticaret Şirketleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .329- TIR ve ATA Karneleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .330- İTO Yan Sanayi Borsası . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .331- Takas (Barter) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335- İGEME Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .337- DEİK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .339- Savunma Sanayi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .340- NAMSA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .344- OFFSET Uygulamaları . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347

6. BİLGİ VE DOKÜMANTASYON - TOBB Bilgi Hizmetleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .353- KOSGEB Avrupa Birliği Merkezleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .356- KOBİNET . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .360- Elektronik Ticaret . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .364

7. İLGİLİ KURUM VE KURULUŞLAR- TİKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .373- TURKAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376- TESK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379- TMMOB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381- TİSK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383- Uluslararası Nakliyeciler Derneği (UND) . . . . . . . . . . . . . . . . .384- TMMMB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..386- Türkiye Müteahhitler Birliği . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .388- İktisadi Kalkınma Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .390- MEKSA Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .392- TOSYÖV Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .394- ÇEVKO Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .395- KALDER . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .397- BİTAV Vakfı . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .399

8. İLGİLİ ADRESLER- KOSGEB Hizmet Birimleri Adresleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .403- Web Adresleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .406

XII

XIII

TBM

MY

ÖK

Üni

vers

itele

r

Dev

let B

akan

ıD

r. D

. Bah

çeli

Dev

let B

akan

ı ve

Baş

baka

n Y

rd.

M. Y

ılmaz

Dev

let B

akan

ıK

. Der

viş

Dev

let B

akan

ıM

. Yılm

azD

evle

t Bak

anı

M. K

eçec

iler

Dev

let B

akan

ıN

. Ars

even

Dev

let B

akan

ıPr

of. D

r. R

.Mirz

aoğl

uD

evle

t Bak

anı

R. D

oğru

Dev

let B

akan

ıPr

of. D

r. T.

Tos

kay

Dev

let B

akan

ıO

. Dur

muş

Mill

i Eği

timB

akan

lığı

M. B

osta

ncıo

ğlu

Sana

yi v

e Ti

care

tB

akan

lığı

A. K

. Tan

rıkul

u

Çev

re B

akan

lığı

F. A

ytek

inÇ

alış

ma

ve S

osya

lG

üven

lik B

akan

lığı

Y. O

kuya

n

Ener

ji ve

Tab

iiK

ayna

klar

Bak

anığ

ıZ.

Çak

an

DPT

Müs

teşa

rlığı

TÜB

İTA

K

Türk

iye

Bili

mle

rA

kade

mis

i (TÜ

BA

)

AB

Gen

elSe

kret

erliğ

i

GA

P İd

ares

i Bşk

.G

ümrü

kM

üste

şarlı

ğıVa

kıfla

r Gen

elM

üdür

lüğü

TSE

Türk

İşbi

rliği

Kal

kınm

a İd

ares

iB

şk. (

TYK

A)

Haz

ine

Müs

teşa

rlığı

BD

DK

SPK

Bşk

.

Ban

kala

r Birl

iği

Gen

el M

üdür

lükl

er

Yaba

ncı S

erm

aye

Gn.

Md.

Teşv

ik U

ygul

ama

Gn.

Md.

Ekon

omik

Ara

ş. G

n. M

d.K

amu

Fina

nsm

anı G

n. M

d.K

İT G

n. M

d.Si

gorta

cılık

Gn.

Md.

Dış

Eko

nom

ik İl

işki

ler G

n. M

d.B

anka

ve

Kam

biyo

Gn.

Md.

Dar

phan

e ve

Dam

ga M

atba

ası G

n. M

d.TOSY

ÖV

TTG

V

BİT

AV

MEK

SA

İktis

adi K

alkı

nma

Vakf

ı YK

V

Vakı

f Ban

k

Vakı

fris

k

Çıra

klık

ve Y

aygı

nEğ

itim

Gn.

Md.

Bak

anla

r

Baka

nlar

Kur

ulu

Başb

akan

Cum

hurb

aşka

nı

İşle

tmel

ere Y

önel

ik H

izm

et Ü

rete

n K

urum

ve

Kur

uluş

ları

n H

iyer

arşi

Şem

ası

Öze

l ve

Kam

u B

anka

ları

TKB

TSK

B (S

YB

)

İş B

anka

sı

Hal

kBan

k

İşris

k

Hal

k Ya

tırım

Mal

iye

Bak

anlığ

ıSü

mer

Ora

lTu

rizm

Bak

.M

. Taş

ar

Gen

el M

üdür

lükl

er

İhra

cat G

n. M

d.İth

alat

Gn.

Md.

Serb

est B

ölge

ler G

n. M

d.A

nlaş

mal

ar G

n. M

d.A

B G

n. M

d.D

ış T

icar

ette

Stan

dard

izas

yon

Gn.

Md.

Ekon

omik

Ara

ş. ve

Değ

erle

ndirm

e G

n. M

d.

DİE

Türk

Exi

mba

nk

Türk

Akr

edita

syon

Kur

umu

Dış

Tic

aret

Müs

teşa

rlığı İh

raca

tçı B

irlik

leri

İGEM

E

Serb

est B

ölge

ler

Gen

el M

üdür

lükl

er

Sana

yi G

n. M

d.İç

Tic

aret

Gn.

Md.

Sana

yi A

r-ge

Gn.

Md.

Küç

ük S

anat

lar v

e Sa

n. B

öl. v

eSi

t. G

n. M

d.A

B K

oord

inas

yon

Gn.

Md.

Ölç

üler

ve

Stan

dartl

ar G

n. M

d.Tü

ketic

inin

ve

Rek

abet

inK

orun

mas

ı Gn.

Md.

Bağ

lı ve

İlgi

li K

urul

uşla

rG

n. M

d.

El S

anat

ları

OSB

KSS

Tekn

o Pa

rkla

r

Sağl

ık İl

Müd

ürlü

kler

iÇ

evre

İlM

üdür

lükl

eri

İŞK

UR

Türk

iye

İş K

urum

uG

n. M

d.

Bağ

-Kur

Gn.

Md.

Sosy

al S

igor

tala

rK

urum

u B

şk.

Send

ikal

ar

TİSK

TÜR

KİŞ

DİS

KH

AK

-İŞTü

rkiy

e El

ektri

kÜ

retim

ve

İletim

A.Ş

.G

n. M

d.

Def

terd

arlık

Verg

iD

aire

leri

Mill

i Em

lak

Dai

rele

ri

Mal

Müd

ürlü

kler

i

Turiz

m İl

Müd

ürlü

kler

i

TPE

KO

SGEB

Baş

kanl

ık S

üreç

Gru

plar

ıEn

stitü

ler

Bilg

i işl

em v

e E-

ticar

etFi

nans

man

des

tekl

eri

Tekn

oloj

i des

tekl

eri

Mal

i İşl

er v

e sa

tın a

lma

İdar

i işl

er v

e in

san

kayn

akla

rıEğ

itim

süre

çler

i

Tekn

oloj

i Gel

iştir

me

Mer

kezl

eri

Böl

gese

l Kal

kınm

a En

stitü

süG

irişi

mci

liği G

eliş

tirm

e En

stitü

süPa

zar A

raşt

ırma

ve İh

raca

tı G

eliş

tirem

Ens

titüs

ü

M.P

.M.

TOB

BTE

SK

Oda

lar v

e B

orsa

lar

KG

FD

EİK

İş K

onse

yler

iK

OB

İ A.Ş

.

İlgili

Kur

uluş

lar

Bağ

lı K

urul

uşla

r

KOBİ MEVZUATI

AVRUPA BİRLİĞİ VE TÜRKİYE’DE KOBİ TANIMI

• Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ):- 250 kişiden az işçi çalıştıran,- Yıllık satış cirosu 40 milyon EURO’yu geçmeyen veya arsa ve

bina hariç mevcut sabit sermaye tutarı, bilanço net değeri itiba-riyle 27 milyon EURO'yu geçmeyen,

- 3.paragrafta tanımlanan 'bağımsızlık' kriterine uygun olan, işlet-meler

• Küçük işletmeler ise,- 50 kişiden az işçi çalıştıran,- Yıllık satış cirosu 7milyon EURO'yu geçmeyen veya arsa ve bi-

na hariç mevcut sabit sermaye tutarı, bilanço net değeri itibariy-le 5 milyon EURO'yu geçmeyen,- 3.paragrafta tanımlanan 'ba-ğımsızlık' kriterine uygun olan,

işletmeler• Bağımsız işletmeler, sermayesinin ya da hisse senetlerinin %25

veya daha fazlası bir işletme tarafından üstlenilmemiş olan veyasermayesi, "küçük ve orta büyüklükteki işletme" tanımı dışındakiişletmelerden meydana gelmemiş olan işletmelerdir. Ancak buşart şu iki durumda aşılabilecektir:- Eğer işletmenin sermaye sahipleri, kamu yatırım ortaklıkları,

risk sermayesi şirketleri veya kurumsal yatırımcılar ise,- Eğer işletme sermayesi, hisselerinin kime ait olduğunun belir-

lenemeyeceği kadar küçük hisselere bölünmüş ise ve eğer işlet-me sermayesinin %25 veya daha fazlasının tek bir işletme tara-fından üstlenilmemiş olduğunu veya sermayesinin küçük ve or-ta büyüklükteki işletme tanımı dışındaki işletmelerden meydanagelmemiş olduğunu yasal olarak belirtirse.

• 1. ve 2. paragraflardaki koşulları değerlendirirken sermayesininveya hisselerinin %25 veya daha fazlasını doğrudan veya dolaylıolarak kontrol eden işletmelerin dikkate alınması gerekmektedir.

• Mikro işletmeleri, küçük ve orta büyüklükteki işletmelerden ayır-mak gerektiğinde, bunlar, '10'dan az işçi çalıştıran işletmeler' ola-rak tanımlanırlar.

• Dönem sonu bilançosunda bir işletme, takip eden iki yıl içinde,üstüste; işçi sayısı ile ilgili ya da finansal kıstasları aştığı veya busınırların altına düşmesi durumunda o işletme, 'KOBİ', "Orta bü-

3

yüklükteki işletme" "Küçük İşletme", veya "Mikro İşletme" sta-tüsünü kaybedecek veya kazanacaktır.

• İstihdam edilen işçi sayısı, yıllık çalışma ünitelerinin (AnnualWorking Unit AWU) sayısı ile ilişkili olmalıdır. Bu demektir ki biryıl boyunca tam gün çalışan işçi sayısının, kısmi ve dönemsel ola-rak çalışan işçi sayısı ile yıllık çalışma ünitelerinin (AWU) oranla-rı olarak ilişkilendirilmesi gerekir. Esas alınacak referans yılı sonhesap dönemini içeren yıldır.

• Yıllık satış cirosu ile bilanço net değerleri rakamları, son 12 aylıkonaylanmış hesap dönemine ilişkin olmalıdır. Henüz hesaplarıonaylanmamış yeni işletmeler söz konusu olduğunda, o mali yılıngidişatına göre yapılacak gerçekçi tahminlerden çıkartılacak ra-kamlar, dikkate alınacaktır.Komisyon, AB'deki ekonomik düzenlemeleri dikkate alarak, nor-mal olarak her 4 yılda bir veya ihtiyaç oldukça bilanço net değerive yıllık satış cirosu ile ilgili rakamları değiştirebilir.

AB Komisyonu yukarıdaki tanıma göre, içinde 'KOBİ', "Orta Bü-yüklükteki İşletme", "Küçük İşletme" veya "Mikro İşletme" terimlerigeçen tüm AB mevzuatını uyumlandırmıştır.

İşletme tanımlarının AB istatistiklerine yansımasını EUROSTATaşağıda belirtildiği şekilde düzenlemiştir;

- 0 işçi çalıştıran,- 1-9 işçi çalıştıran,- 10-49 işçi çalıştıran,- 50-249 işçi çalıştıran,- 250-499 işçi çalıştıran,- 500 ve daha fazla işçi çalıştıran,

4

AVRUPA BİRLİĞİ'NDE KOBİ YAPISI

Toplam İşletme Sayısı : 16.350.000 (%99,78’si KOBİ)Toplam İstihdam : 101.350.000

(%71.48’si KOBİ’lerde istihdam) Ortalama İstihdam : 6 İşçi/işletmeKOBİ İşgücü Verimliliği : 45.000 Euro/İşçiKatma Değer'de İşgücü Maliyetinin Oranı : %59

AVRUPA BİRLİĞİ'NDE KOBİ'LERİN SAYISAL DAĞILIMI

Ölçek İşletme Sayısı Çalışan Sayısı Ort. İstihdam

Mikro 0-9 15.210.000 31.450.000 2Küçük 10 - 19 605.000 8.250.000 13

20 - 49 370.000 12.250.000 33Orta 50 - 99 70.000 4.950.000 71

100- 249 60.000 10.400.000 173 250 -499 15.000 5.100.000 340

Büyük 500 (+) 20.000 28.900.000 1445TOPLAM 16.350.000 101.350.000

5

İşletme Ortalama Ağırlık KOBİ İşgücüSayısı İstihdam Verimliliği (*)

(x 1.000)

Belçika 490 6 KOBİ 108Danimarka 170 9 KOBİ 100Fransa 1.980 7 KOBİ 90Almanya 2.290 9 KOBİ 102Yunanistan 715 3 Mikro 94İrlanda 180 8 KOBİ 91İtalya 3.920 4 Mikro 90Lüksemburg 15 10 KOBİ 94Hollanda 420 10 KOBİ 99Portekiz 600 5 KOBİ 88İspanya 2.460 4 Mikro 92İngiltere 2.630 8 KOBİ 83Avusturya 180 12 KOBİ 79Finlandiya 150 12 KOBİ 98İsveç 150 13 KOBİ 95

(Kaynak: EIM Small Business Research and Consultancy Company, 1995)(*) KOBİ İşgücü Verimliliği : Üretilen mal veya hizmetin miktarı / Değeri ile üretimi gerçek-leştirmek için kullanılan işgücü arasındaki ilişki

6

TÜRKİYE İMALAT SANAYİNDE KOBİ TANIMLARI

KOSGEB tanımı (3624 sayılı Kanun)1-50 işçi çalıştıran imalat sanayi işletmeleri küçük sanayi51-150 işçi çalıştıran imalat sanayi işletmeleri orta ölçekli sanayi işlet-meleridir.

HALKBANK tanımıTeşvik belgeli KOBİ : İşçi sayısı : 1 - 150

: 100 Milyar TL'yı aşmayan Sabit Yatırım TutarıNormal KOBİ : İşçi sayısı : 1-250

400 Milyar TL'yı aşmayan Sabit Yatırım Tutarı

EXİMBANK tanımıKısa vadeli Türk Lirası kredileri kapsamında "Küçük ve Orta Boy İş-letmeler İhracat Kredisi için 1-200 işçi çalıştıran imalat sanayi işletme-leri

HAZİNE MÜSTEŞARLIĞI tanımıİmalat sanayiinde faaliyette bulunan ve yasal defter kayıtlarında arsave bina hariç, makine ve teçhizat, tesis, taşıt araç ve gereçleri, demir-başlar vb. toplamının net tutarı 400 milyar Türk Lirasını aşmayan;

1-9 işçi çalıştıran işletmeler çok küçük ölçekli10-49 işçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli50-250 işçi çalıştıran işletmeler orta ölçekliişletmelerdir.

En fazla 400 milyar TL. tutarında sabit yatırım harcaması yapan işlet-melerin tüm yatırımları KOBİ kapsamında değerlendirilir.

DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞI tanımı28 Ocak 2000 tarih ve 23948 sayılı, Resmi Gazetenin 45.sayfasında ya-yımlanan Tebliğe göre, imalat sanayiinde faaliyet gösteren, 1-200 işçiçalıştıran, gerçek usulde defter tutan, arsa ve bina hariç sabit sermayetutarı bilanço net değeri itibariyle 2 milyon ABD doları karşılığı TL'yiaşmayan işletmeler

7

DİE ve DPT tanımı1-9 işçi çalıştıran işletmeler çok küçük ölçekli10-49 işçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli50-99 işçi çalıştıran işletmeler orta ölçekliişletmelerdir.

TOSYÖV tanımı1-5 işçi çalıştıran işletmeler çok küçük ölçekli5-100 işçi çalıştıran işletmeler küçük ölçekli100-200 işçi çalıştıran işletmeler orta ölçekli

8

AVRUPA BİRLİĞİ SANAYİLEŞME STRATEJİSİ’NİN DÜNÜ, BUGÜNÜ VE YARINI

Helsinki Zirvesi sonrası üyelik sürecini yaşadığımız AB, Sanayileş-meye büyük bir önem vermektedir. Çevre dostu, sürdürülebilir bir kal-kınmanın sağlanması,işletmelerin rekabet güçlerinin korunması ve ge-liştirilmesi,yeni pazarlara açılınması Birliğin temel hedeflerini oluştur-maktadır. Bu hedeflerin yansıdığı sanayileşme stratejisi üye ülkelerinve üyeliğe aday ülkelerin sanayileşme stratejisinin, programlarının veplanlarının oluşturulması açısından önem taşıdığı kadar işletmeler açı-sından da önem taşımakta olduğundan aşağıdaki tabloda özet olarakifade edilmektedir.

9

Ürün stratejileri

ÜretimStratejileri

Organizasyon

Stratejileri

Doğrudan yatırım ve

pazara girişstratejileri

DünküStratejisi

Büyük seri, standartmal üretimi

Ürün /fiyat oranı, Kalite kontrolu

Miktar, ölçekekonomisiRandıman,

bilgi işlem destekliüretim

Karmaşık yapılarHiyerarşi

Bölgesel ve ulusalpazarlar

Taşeron iş tarzı

Emek yoğunağırlıklı yan sanayi

ile işbirliği

BugünküStratejisi

Küçük seri, özelnitelikli mal üretimi

Çözüm-satış sonrası hizmetler

Performans kontrolü

Hızlı teslimat, çeşitekonomisiEsneklik

Lojistik tasarım

Organizasyon,otonomi, bireysel

sorumluluk

Dünya pazarları

Kapsamlı ortaklıklarçerçevesinde taşeron

işlerin verilmesiAnahtar pazarlaradoğrudan yatırım

Hedef Stratejisi

Bireysel düzeyde ihtiyaçlara cevap veren özel ürünler

Yüksek kaliteli ürüne yüksekfiyat

Tasarım, üretim ve pazarlamaya eş değerde önem

vermek

Hızla yeni ürünleri pazara sürmek

Çok işlevli üretim tezgahlarıEl emeği , taşıma gibi

faktörleri asgariye indirmek

Üretim ve hizmetleri aksatıcı etkenleri yok etmek

Görevleri bireyselleştirerek hızlıçözüm elde etmek

Mal ve hizmetlerin pazarda ger-çek ihtiyaçlara cevap

vermesiRisklerin ve karların

paylaşımına ortak olabilmek

Yeni pazarlarda doğrudan rekabete açılmak

http://www.kobinet.gov.trhttp://www.abgs.gov.tr

http://www.europa.eu.inthttp://www.deltur.cec.eu.int

AB MEVZUAT UYUM ÇALIŞMALARI

Tam üyeliğe aday statüsünde bulunduğumuz Avrupa Birliği’ndetemel hedeflere ulaşmada oluşturulan strateji ve politikalar zaman içe-risinde mevzuat haline getirilmektedir. AB web sayfalarında bulunansöz konusu mevzuat; 40 yıl boyunca oluşturularak sürekli gözden ge-çirilip güncelleştirilen Tek Senet, Maastricht , Amsterdam ve RomaAnlaşmaları,Bakanlar Konseyi tarafından kabul gören düzenlemeler veyönetmelikler ile Avrupa Adalet Divanı kararlarından oluşmaktadır.

Üye ülkeler AB’nin tüm mevzuatına uymayı ve uygulamayı kabuletmektedirler. Aday ülke statüsündeki Türkiye de 10-11 Aralık 1999 ta-rihlerinde gerçekleştirilen Helsinki Zirvesi Sonuç Metni 12.maddesinegöre ulusal mevzuatını gözden geçirerek AB mevzuatı ile uyumlandır-mak durumundadır. Bu amaçla 27 Haziran 2000 tarihinde 4587 sayılıkanunla Başbakanlığa bağlı olarak kurulan AB Genel Sekreterliği ko-ordinasyonu ile ilgili tüm kurum ve kuruluşların katıldığı şu komiteleroluşturulmuştur;

-Malların Serbest Dolaşımı - Sermayenin Serbest Dolaşımı-Hizmetlerin Serbest Dolaşımı - Rekabet Politikası-Şirketler Hukuku - Ortak Balıkçılık Politikası-Ortak Tarım Politikası - Vergilendirme-Ortak Taşımacılık Politikası - İstatistik-Ekonomik ve Parasal Birlik - Enerji-Sosyal Politika ve İstihdam - KOBİ’ler-Sanayi Politikaları - Eğitim ve Staj-Bilim ve Araştırma - Kültürel ve Görsel –İşitsel-Telekominikasyon Politikalar-Bölgesel Politika - Çevre-Tüketicinin Korunması ve Sağlık - Adalet ve İçişleri-Gümrük Birliği - Dışilişkiler-Mali Kontrol - Maliye ve Bütçe Hükümleri-Rekabet Hukuku ve Devlet Yardımları -İletişim ve Bilim-Diğerleri Teknolojileri -Kişilerin Serbest Dolaşımı-Sermayenin Serbest Dolaşımı

10

Bu komitelerde yürütülen çalışmalarda ilgili AB mevzuatı ve Tür-kiye mevzuatı gözden geçirilerek varsa eksik mevzuatın tamamlanma-sı, gereksiz mevzuatın yürürlükten kaldırılması ve uyumlandırılması ay-nı konuda birden fazla ve benzer mevzuatın birleştirilmesi ve basitleş-tirilmesi çalışmaları yürütülmektedir.

AB müktesabatının üstlenilmesine ilişkin Ulusal Programa yansı-yan çalışmalar Türkiye’nin AB’ye uyum sürecindeki gelişmelerin tes-pit edildiği yıllık İlerleme Raporuna da esas teşkil etmektedir.

24 Mart 2001 tarihinde yayınlanan Ulusal Program ile ilgili İlerle-me Raporu 13 Kasım 2001 tarihinde yayınlanmıştır.

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİEskişehir Yolu 9.km

06520 AnkaraTel: (312) 285 77 20 Faks: (312) 286 04 08

http://[email protected]

11

AB REKABET HUKUKU VE ANTİDAMPİNG UYGULAMASI

AB oluşumu, Roma Antlaşması’ndan hareketle, kişilerin, malların,hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı ilkesi üzerine inşa edilmiş-tir. Bu amaçla üye devletler arasında gümrük engelleri kaldırılmış veadil rekabet ortamı yaratılmaya çalışılmıştır. AB Rekabet Hukuku veRekabet Politikası hiçbir konuda hiçbir kişi veya kuruma ayrıcalık gö-zetmeme ilkesi üzerine kurulmuştur.

"İç pazar rekabetini bozacak veya üye devletler arasındaki ticaretietkileyecek şirketler arası anlaşmaları" yasaklamak (md. 85) ve "paza-ra egemen durumdaki şirket veya kurumların bu konumlarını kötüyekullanmalarını engellemek" (md.86) rekabet hukukunun iki temel un-surudur.

85 ve 86. maddelerin tanımladığı bu kavramların nasıl uygulanaca-ğı AB Konseyi’nce kabul edilen tüzük ve yönergeler ile Adalet Divanıkararlarından oluşan bir içtihat çerçevesinde belirlenir. Roma Antlaş-ması’nın 90. maddesi ile, kamu mülkiyetinde olan kuruluşlara, 85 ve86. maddelerle belirlenen rekabet kurallarına uyma zorunluluğu getiri-lerek, Üye Devletlerin devletleştirme aracılığıyla rekabet kurallarını uy-gulamaktan kaçınmaları engellenmiştir. Eşit rekabet kurallarına uyumsağlandığı sürece, AB içinde şirket ve kurumların mülkiyetinin kamu-ya ait veya özel olması için herhangi bir kısıtlama yoktur.

AB Rekabet Politikası, Roma Antlaşması’nın 9l. maddesinde yeralan anti-damping uygulamalarının ve 92, 93, ve 94. maddelerde yera-lan devlet yardımlarının rekabeti bozmayacak biçimde oluşturulmasınıkapsar.

AB Rekabet Hukuku, şirketlerin rekabeti bozucu girişimlerini(damping, fiyat anlaşmaları, egemen durumun kötüye kullanılması) en-gelleyen, AB düzeyinde şirketlerin tekelleşmesini belirli boyutlardatutan, kamu müdahalelerinin rekabeti bozmasını engelleyen, vergilen-dirmeyle iç pazarda adil rekabeti bozmayı engelleyen bir kararlar ve iç-tihatlar bütünüdür.

Avrupa Birliği Rekabet Hukukuna uyum Türkiye açısındanzorunlu mudur?

Türkiye’nin AB Dış Ticaret Politikası’na uyumunun Gümrük Birli-ği ile birlikte değil, Gümrük Birliği sonrasında tedrici olarak sağlanma-

12

sı öngörülmüştür. Türkiye, ayrıca GATT Antlaşması çerçevesinde defikri ve sınai mülkiyet haklarını korumayı hedef alan ulusal mevzuatıgeliştirmektedir. Gümrük Birliği çerçevesinde, Türkiye’nin anlaşma-larda açıkça yer alan hükümlere uymanın dışında otomatik olarak yeri-ne getirmesi gerekli herhangi bir husus yoktur. Açıkça uyulması gerek-li hükümler ise sınai ürünlerde gümrük vergilerinin, eşetkili vergilerinve miktar kısıtlamalarının kaldırılması, Türkiye’nin üçüncü ülkelerekarşı Ortak Gümrük Tarifesini benimsemesi mevzuatını AB Dış TicaretPolitikasına yakınlaştırılmasıdır. Bu kapsam dışında kalan hususlar isemüzakerelere konu olacaktır.

AB üyesi ülkeler, Roma Antlaşması’nın yukarıda sayılan tüm hü-kümlerini, Antlaşma’ nın geçiş dönemi sonunda uygulamaya koyarakyeknesak bir dış ticaret politikası oluşturmuşlardır.

Damping uygulamaları Avrupa Birliği’nde nasıl kovuşturulur? AB, GATT Antlaşması’nın damping konusundaki hükümlerine pa-

ralel olarak kendi damping mevzuatını geliştirmiştir. AB üyesi olma-yan ülkelerden yapılan dampingli veya teşvikli ithalata karşı korunmaile ilgili Komisyon Kararına göre, herhangi bir ülkeden yapılan ithalat-ta AB içindeki bir işletme, kuruluş ya da AB üyesi bir ülke dampingyapıldığını iddia eder ve dampingli bu ithalatın Birliğin belli bir sektö-ründeki imalat ve ticareti bozucu etkiler taşıdığını delilleriyle ortayakoyarsa, AB Komisyonu tarafından damping soruşturması açılır. Dam-ping soruşturmaları ihracatçılara karşı yürütüldüğü gibi, gerek görül-mesi halinde, bir ihracatçı ülke için de anti-sübvansiyon araştırmasışeklinde yürütülebilir.

Genel olarak, sürdürülen soruşturma sonucunda herhangi bir dam-ping marjı saptanırsa, eşit düzeyde antidamping vergi ihdasına gidile-rek AB endüstrisi korunur. Ancak ihracatçı işletmeler ihraç fiyatlarınıyükseltmeyi kabul ederse (price undertaking) damping soruşturmasıdurdurulur. Damping soruşturmalarında, genelde ihracatçı ülkedeki içpiyasa fiyatı ile ihraç fiyatı karşılaştırılarak karar verilir. Böylece, AB,sanayi mamulleri itibariyle gerçek anlamda bir korumayı zaten düşükolan gümrük vergileriyle değil, miktar kısıtlamaları ve özellikle anti-damping ve antisübvansiyon mevzuatı kapsamındaki uygulamalarıylagerçekleştirmektedir.

13

• Anti-damping önlemlerin daha geniş bir "seçme" olanağı tanıma-sı nedeniyle teoride eşit bir uygulama öngören koruma (safeguard) ön-lemlerinin aksine, antidamping önlemlerinin belirli bir ihracatçı ülke-ye, hatta özgün olarak o ülkede yerleşik belirli bir şirkete yöneltilme-si mümkündür.

• Anti-damping önlemlerinde soruşturma, kolaylıkla kesin ve mik-tarlarla tanımlanabilir matematiksel gerçeklere dönüştürülebilir. Anti-damping önlemleri ve uygulama yöntemleri Avrupa sanayi çevrelerin-de gayet iyi bilinmekte olup UNICE, CEFIC gibi üst organizasyonlarmuhtelif etkinliklerle AB sanayicisini bilgilendirmişlerdir. Sanayici-mizi bilgilendirmek amacıyla bu konu Rehberimizde detaylı olarak an-latılmıştır.

Ancak, diğer korumacı önlemlerin her birinin kendine özgü bazı sa-kıncaları da, Avrupalı sanayicilerin korumacılık taleplerinin anti-dam-ping önlemleri üzerinde yoğunlaşmasında etkili olmuştur. Örneğin, ko-ruma (safeguard) önlemlerinin daha az tercih edilmesinin nedenleriolarak; ayırım gözetmeyen (nondiscriminatory) temelde kullanma zo-runluluğu ile "zarar marjını" (injury threshold), antidamping önlemlerive telafi edici önlemlere göre daha yüksek belirlenmiş olmasının yarat-tığı nisbi yükün yanısıra AB sanayinin miktar kısıtlaması taleplerinibaşka yollarla elde etme olanaklarının varlığını göstermek mümkündür.

GATT kuralları uyarınca, antidamping önlemlerinin uygulanabil-mesi için;

• Dampingli satışın yapılmış ya da halen yapılıyor olması, • İthalatçı ülkelerin yerli sanayiine yönelik maddi zarar ya da mad-

di zarar tehdidi oluşması, • Zararın dampingden kaynaklanması koşulları aranmaktadır. AB mevzuatında ise, bunlara ek olarak; An-

ti-damping önleminin uygulanmasında "AB çıkarı" olması koşulu daaranmaktadır.

Yukarıda sözü edilen kavramlar kısaca şöyle açıklanabilir;damping : Bir malın "ihraç fiyatı"nın o malın (ya da "benzer" bir

malın) "normal değeri"nin altında olmasıdır. normal değer : İhracatçının, o mala iç piyasasında uyguladığı fiyat-

tır. Eğer, sözkonusu mal iç piyasaya verilmiyorsa, bu fiyat ihracatçınınbaşka ülkelere uyguladığı fiyat, o da mevcut değilse üretim maliyetiesas alınarak belirlenen fiyat demektir.

14

maddi zarar : "Zarar" çeşitli şekillerde ortaya konabilir; pazar pa-yının kaybı, karların azalması, düşük kapasite kullanımı gibi hususlarzararın kanıtlanması için öne sürülebilir. Ancak, anti-damping önlemuygulanabilmesi için zararın "maddi" olması, yani, geçici faktörlerden(mevsim sonu satışlar gibi) kaynaklanmaması gerekir. Zararın ya tümAB imalatçılarını ya da önemli bir çoğunluğunu olumsuz biçimde etki-leme koşulu aranır. Uygulama zor olmakla birlikte, AB’nin belirli birbölgesindeki imalatçıların zararı da gözetilir. Ayrıca, "AB sanayii" kav-ramı dar şekilde tanımlanmıştır. Örneğin, "tekstil sektörü" gibi genelbir kavram yerine pamuk ipliği sektörü gibi en alt sektör ele alınır.

topluluk çıkarı : Damping sonucu zarar oluştuğu belirlense dahi,otomatik olarak anti-damping önlem uygulamasına gidilmez, alınacakönlemlerin AB yararına olması koşulu aranır. Yani, ithalatçıların ve ni-hai tüketicilerin yararları da gözönüne alınır ki, bu tür bir uygulamaABD mevzuatında bulunmamaktadır. Ayrıca, ABD mevzuatından fark-lı bir biçimde, AB’de anti-damping vergisi zorunlu olarak, dampingmarjına eşit ölçüde belirlenmemekte, daha düşük uygulanabilmektedir.Yine, ABD’den farklı olarak, önlemler belirli aralıklarla gözden geçi-rilmekte ve AB sanayiinden aksine bir talep gelmedikçe, 5 yıllık uygu-lama dönemi sonucunda anti-damping önlemleri sona erdirilmektedir.(Ancak bu kural, GATT nezdinde sorun yarattığı için AB tarafından fi-ilen uygulanmamaktadır.)

Antidamping önlemlerin uygulanması sürecindeki aşamalar ;• Komisyona iletilen şikayetin ciddi bulunması halinde üye ülke

temsilcilerinden oluşan Antidamping Komitesi’nin gündemine alınır.Komite teamül olarak soruşturmanın başlatılmasına itiraz etmez. Ge-nellikle, karar toplantısından sonraki birkaç hafta içinde, AB ResmiGazetesinde yayımlanan bir ilanla soruşturma resmen başlatılır. İlanyayımlanana kadar taraflara resmen bilgi verilmez ve soruşturmanınilk aşamaları gizli olarak tek taraflı bir biçimde yürütülür.

• İlanın yayımlanması ile birlikte, Komisyon tüm ilgili taraflara so-ru formları gönderir. Bu aşamada, ihracatçılar ve imalatçılar şikayetinbir örneğini elde etme hakkını kazanırlar. Kendilerine soru formu gön-derilmeyen ihracatçı ve/veya imalatçılarda ilanda belirlenen süre için-de Komisyona başvurmak suretiyle, yazılı veya sözlü olarak görüşleri-ni belirtebilecekleri gibi, soru formu da talep edebilirler. Komisyon

15

Resmi Gazetede ilanı yayımlamakla ilgili tüm taraflara duyuru yapmışsayılır.

• Soru formlarının cevaplanmasını takiben, yetkili uzmanlar önceAB içinde soruşturmayı başlatırlar. Her soruşturma, özel konumları veçok geniş yetkileri olan birkaç yetkili uzman (case handler) tarafındanincelenir. Öncelikle ithalatçılar, ihracatçıların bağlı satış ve pazarlamaşirketleri ile AB imalatçıları ziyaret edilir. Daha sonra, ihracatçı ve ima-latçının, ihracatı gerçekleştirdiği ülkede bulunan tesislerinde soruştur-ma sürdürülür. İlk veriler derlendikten sonra, uzmanlar damping ve za-rarla ilgili ön tespitleri hazırlar. Bu süreç içinde iki yönlü bilgi akımısağlanarak, Komisyon’un gerek duyduğu ek bilgiler alınır , hesaplamayöntemi konusunda ihracatçı veya imalatçılara bilgi verilir. Ön sonuç-ların Antidamping Komitesi’nde tartışılmasından sonra AB Resmi Ga-zetesi’nde yayımlanarak, geçici vergi uygulaması başlatılabilir. Soruş-turma sonucunda damping marjı belirlenemez veya damping ile doğanzarar arasında ilişki saptanamaz ya da çok düşük oranda (%2 nin altın-da) marj belirlenirse, soruşturma durdurulur. Ancak, geçici vergi dörtaylık bir süre için konulduğundan (6 aya kadar da uzatılması mümkün-dür), bu süre içinde soruşturma sonuçlarının Konsey’e sunulması vesürekli vergi uygulaması başlatılması gerekmektedir.

• Ön sonuçların Antidamping Komitesi’nde tartışılmasından ve var-sa dampingin belirlenmesinden sonra, şikayeti Komisyona getiren ta-rafın görmekte olduğu zarar acil bir tedbir alınmasını gerektiriyorsa, ge-çici bir vergi uygulaması, AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanarak başla-tılabilir. Normal olarak geçici vergi uygulaması dört ay sürmekte, an-cak gerektiğinde altı aya kadar uzatılabilmektedir. Bu süre zarfında so-ruşturmanın kesin bir sonuca bağlanması gerekmektedir. Kesin sonuçise üç şekilde ortaya çıkabilir :

• Soruşturma sonucunda damping marjı belirlenemez veya dam-ping ile doğan zarar arasında illiyet bağı saptanamaz ya da çok düşükoranda marj belirlenirse, soruşturma durdurulur.

• Damping marjı belirlenirse, Komisyon, saptanan marjları Kon-sey’e iletir ve Konsey’in belirleyeceği oranda anti-damping vergisi ke-sin olarak yürürlüğe konur.

• Damping marjı belirlenir ve soruşturmaya tabi olan ihracatçılar,ürünlerini belli bir fiyatın altında satmayacaklarını garanti eden bir fi-

16

yat taahhüdü (price undertaking) verirlerse, konu Komisyon’ca incele-nir. Makul bulunması durumunda Komisyon, Konsey’e, taahhüdün ka-bul edilmesi yolunda öneride bulunur. Konsey’in bu öneriyi kabul et-mesi durumunda, sözkonusu ürünün Birliğe ithalatı, fiyat taahhüdüçerçevesinde sürdürülür.

Kesin antidamping vergisi , fiyat taahhüdünün yürürlüğe giriş tari-hinden itibaren 5 yıl için geçerlidir. Bu süre zarfında her yıl, şikayetçiolan veya vergiye konu olan taraf, mevcut uygulamanın yeniden göz-den geçirilmesi yolunda başvuru yapma hakkına sahiptir. Eğer böylebir başvuru yapılır ve damping marjı saptanamazsa, kesin vergi yürür-lükten kaldırılabilir ya da mevcut anti-damping vergisine rağmen söz-konusu ürünün AB piyasasına daha düşük fiyatlarla girdiği tesbit edi-lirse, yeni bir soruşturma başlatılarak beş yıl süreli yeni ve daha yük-sek bir kesin vergi oranı da saptanabilir.

Kesin vergi ya da fiyat taahhüdü yürürlüğe girdikten sonra beş yılsüreyle herhangi yeni bir karar alınmazsa uygulama kendiliğinden so-na erer.

http://www.abgs.gov.trhttp://www.kobinet.org.tr

http://www.deltur.cec.eu.int

17

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİ

Avrupa Birliği Genel Sekreterliği kurulmasına ilişkin kanun tasarı-sı TBMM Genel Kurulu' nun 23 ve 27 Haziran 2000 tarihli birleşimle-rinde görüşülerek kabul edilmiş ve 4587 sayılı Kanun olarak 4 Tem-muz 2000 tarihli Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

ABGS, Türkiye' nin Avrupa Birliği' ne üyelik sürecinde DışişleriBakanlığı' nca yürütülen dış ilişkilerin koordinasyonu ve katılım müza-kereleri dahil tüm dış temas ve müzakereler çerçevesinde şu görevleriyürütür;

- Avrupa Birliği müktesebatının üstlenilmesi amacıyla Genel Sekre-terlik tarafından DPT Müsteşarlığı ile işbirliği halinde hazırlanan Ulu-sal Program çerçevesinde, kamu kurum ve kuruluşlarınca yürütülecekiç uyum çalışmalarında plan ve programlara uygun olarak koordinas-yonu sağlamak,

- Türkiye' nin Avrupa Birliği üyeliğine hazırlanması amacıyla oluş-turulacak kurul ve komitelerin sekreterya hizmetlerini yürütmek ve bukurul ve komiteler tarafından alınan kararların uygulanmasını yönlen-dirmek,

- Hükümetin ve oluşturulacak kurul ve komitelerin kararları doğ-rultusunda gerekli araştırma ve incelemeleri yapmak,

- Görev alanına giren konularda sözleşme ile yurtiçi veya yurtdışıgerçek ve tüzel kişilere araştırma, etüt ve tercüme işleri yaptırmak,

- Yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmetlere ilişkin olarak teb-liğ, genelge ve benzeri düzenleyici işlemleri Başbakanlık kanalıylagerçekleştirmek.

AVRUPA BİRLİĞİ GENEL SEKRETERLİĞİEskişehir Yolu 9.km

06520-AnkaraTel: (312) 285 77 20 Faks: (312) 286 04 08


18

AVRUPA KOMİSYONU TÜRKİYE TEMSİLCİLİĞİ

1974'te, Ankara'da Avrupa Komisyonu' nun Basın ve EnformasyonBürosu açılmış olup bu büro Brüksel'de 4 Şubat 1987 tarihinde imza-lanan ve 4 Haziran 1987 tarihli Resmi Gazete' de yayımlanan "AvrupaToplulukları Komisyonu Türkiye Temsilciliği'nin Kurulması ve OnunDokunulmazlık ve İmtiyazları Hakkında Anlaşma" temelinde tam dip-lomatik statü tanınmış olan AVRUPA KOMİSYONU TÜRKİYETEMSİLCİLİĞİ' ne dönüştürülerek dört bölüm halinde örgütlenmiş vebu bölümler kendi içlerinde alt birimlere ayrılmıştır.

•Siyasi Bölüm- Siyasi İşler ve İnsan Hakları, Demokratikleşme ve Sivil Toplum

Projeleri- Toplum Bilgilendirme Ağı, Dokümantasyon, Kültür

•Basın Bölümü•Ekonomik Bölüm, - Ekonomik İşler,- Proje Yönetimi

• İdari Bölüm

1964 yılında imzalanan Ortaklık Anlaşması ile başlayan sürecinOcak 1996’da Gümrük Birliğini gerçekleştirmesi ve Helsinki Zirve-sinden sonra üyeliğe adaylık sürecinin başlamasında önemli rolü bulu-nan Avrupa Komisyonu Türkiye Temsilciliği'nin Dokümantasyon Mer-kezi, pazartesi, salı ve çarşamba günleri 9.00-13.00 saatleri arasındaaçıktır.

Ayrıca bilgi ihtiyacı, Ankara'da kurulu olan şu DokümantasyonMerkezleri'nden karşılanabilir.

• KOSGEB• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği • Ortadoğu Teknik Üniversitesi Kütüphanesi • Ankara Üniversitesi Avrupa Topluluğu Araştırma ve Uygulama

Merkezi

AVRUPA KOMİSYON TÜRKİYE TEMSİLCİLİĞİUğur Mumcu Cad. No:88 Gaziosmanpaşa-Ankara

Tel:(312) 446 55 11 Faks :(312) 446 67 37http://www.deltur.cec.eu.int

[email protected]@deltur.cec.eu.int

19

AB İŞLETMELER ÇOKYILLI PROGRAMI

Günümüzde işletmelerin büyük çoğunluğunu küçük ve orta ölçek-li işletmeler oluşturmaktadır. Büyük ölçekli işletmelere göre daha di-namik bir yapıya ve esnek karar alma mekanizmasına sahip olan KO-Bİ’ler bu özellikleriyle istihdam yaratma potansiyelini en iyi değerlen-direbilecek işletmeler olarak tanımlanmaktadır.

İşletmelerin yaklaşık %99,78 ini KOBİ’lerin oluşturduğu AB’de,ekonomik büyüme,rekabet edebilirlik ve istihdam yaratılmasının teşvikedilmesinde KOBİ’lerin temel unsuru oluşturduğu tüm üye devletler-ce kabul edilmekte,işletme politikası KOBİ’lerin ihtiyaçlarını ve karşı-laştıkları sorunları dikkate alarak rekabet edebilirliklerini güçlendire-cek şekilde yapılandırılmakta ve bu amaçla çeşitli mekanizmalar uygu-lamaya konulmaktadır.

Çok yıllı program ve Bütünleştirilmiş Program çerçevesinde uygu-lanan AB’nin KOBİ’lere yönelik işletme politikası,1980’li yıllarda şe-killenmeye başlamış;1989 yılında Komisyon bünyesinde işletme poli-tikasından sorumlu yeni bir Genel Müdürlüğün oluşturulmasıyla ku-rumsal bir nitelik kazanmıştır.

Bütünleştirilmiş Program, AB’de KOBİ’lere yönelik tüm faaliyet-lerin eşgüdümlü ve uyumlu olmasını kolaylaştırmak amacıyla genel birçerçeve oluşturmakta;Birlik düzeyinde veya ulusal ya da bölgesel dü-zeyde KOBİ’lerin gelişimiyle ilgili tüm taraflarca yürütülecek, iyi uy-gulamaların karşılıklı değişimi(BEST ), İşletmeler Çokyıllı Programı vediğer Birlik politikaları kapsamında girişilen faaliyetler olmak üzere 3eylem grubunu içermektedir.

Bütünleştirilmiş Programın bir parçasını oluşturan Çokyıllı Prog-ram,AB’nin,diğer Birlik politikalarının kapsamadığı KOBİ’lere özgüeylemleri için yasal ve mali çerçeveyi oluşturmaktadır.

Türk KOBİ’lerinin rekabet güçlerinin geliştirilmesi ve AB’deki po-tansiyel ortaklarıyla ülke ekonomisine çok daha fazla katkı sağlayacakgirişimleri değerlendirme olanağının sağlanması büyük önem kazan-maktadır.

13 Haziran 2000 tarihinde AB Dış İlişkiler Konseyi tarafından ka-bul edilen ve 19/20 Haziran 2000 tarihinde Avrupa Komisyonu FeiraZirvesinde görüşülerek onaylanan "Avrupa Birliği Küçük İşletmelerSözleşmesi" küçük işletmeleri teşvik etmek ve birçok alanda destekle-mek amacıyla üye ülkelerin ve Komisyonun ortak görev metni niteli-

20

ğindedir. Sözleşme, üye ülkelerde politika oluşturanların bakış açıların-da Avrupa ekonomisinin gelişmesinde kritik rol oynayan küçük ve or-ta ölçekli işletmelerin önemini vurgulamayı KOBİ politikası oluşturu-cu mercilerin,kişi ve kuruluşların KOBİ’lerin gelişmesi ve başarısınayönelik gerekli faktörleri dikkate almalarını sağlamayı amaçlamakta-dır.

AB Komisyonu, Feira Zirvesinde belirlenen hedeflere ulaşabilmekamacıyla 4. KOBİ Çokyıllı Programını geliştirmiştir. 2001 –2005 yılla-rını kapsayacak 4. Çokyıllı Programıyla ilgili Komisyon kararı29.12.2000 tarih ve L333 sayılı AB Resmi Gazetesi’ inde yayımlanarakyürürlüğe girmiştir.

Türkiye’nin KOSGEB’in koordinasyonunda aday ülke statüsündekatıldığı Çokyıllı Programda KOBİ Genel Politikaları şu şekilde belir-lenmiştir.1) KOBİ’lerde istihdam geliştirme önlemleri alınması

• Sosyal önlemler• Vergi düzenlemeleri

2) Bürokratik, mali ve sosyal engellerin azaltılması, basitleştirilmesiçalışma ortamlarının iyileştirilmesi, yeni işletme kurmanın teşvikedilmesi• Yasal ve bürokratik engeller• Vergi politikalarının düzenlenmesi• Sosyal maliyete ilişkin düzenlemeler

3) İş yönetimi kalitesinin yükseltilmesi• Eğitim programlarına katılımın yaygınlaştırılması• Enformasyon kaynaklarının geliştirilmesi• Danışmanlık/müşavirlik hizmetlerinin geliştirilmesi

4) Ar-Ge (İnovasyon) çalışmalarının desteklenmesi• Ar-ge programlarına katılımın desteklenmesi• Kobi’lerin ar-ge’nin önemi hakkında bilgilendirilmeleri

5) Finans/kredi kaynaklarının geliştirilmesi• Yeni işletme tesisinin desteklenmesi• Faaliyet geliştirme projelerinin desteklenmesi• Mülkiyet devir maliyetinin azaltılması

6) KOBİ’lerin iç pazara entegrasyonu ve uluslararası pazarlama açılı-mının desteklenmesi• İç Pazar koşullarının uyumlanması• Üçüncü ülkelere ihracatın artırılması

21

7) Diğer önlemler• Bilgi çağına uyum sağlanması• Kamu ihalelerine katılımın desteklenmesi• İşletme kültürünün geliştirilmesi

ÇokYıllı Programı’nın öncelikli hedefleri ise şöyledir;

• KOBİ’lere yönelik yasal ve bürokratik düzenlemelerin sadeleşti-rilmesi

• KOBİ’lerin finansal imkanlarının güçlendirilmesi• Enformasyon şebekeleri ile KOBİ’lerin uluslararası pazarlara

açılımının teşvik edilmesi• KOBİ’lerin rekabet gücünün arttırılması, AR-GE, İnovasyon ve

eğitim olanaklarının geliştirilmesi• Girişimci ruhunun teşviki ve özel hedef kitlelerin belirlenerek

desteklenmesi

AB Komisyonu , bu hedef ve politikaları gerçekleştirebilmek içinaşağıda belirtilen projeleri yürürlüğe koymuştur;

• Bürokratik Engellerin Hafifletilmesi- Üye Ülkelerle Koordinasyon- Komisyon Düzeyinde Özgün Eylemler- İlave Politikalar

• Bilgi/Enformasyon Şebekelerinin Geliştirilmesi- Üye Ülkelerle Koordinasyon- Topluluk Bilgi/Enformasyon şebekelerinin geliştirilmesi

• Eğitim Destekleri,• Ar-Ge ve İnovasyon, Bilgi Toplumuna Geçişin Hızlandırılması,• Çevre Koruma Alanında Hedeflere Ulaşılması,• Avrupa ve Uluslararası Pazarlara Açılımı Destekleme Hedefleri,• Kredi/Finansman Ortamının Geliştirilmesi• İstişare ve KOBİ Politikaları Önceliklerinin Tespiti

Yerel katkısı KOSGEB tarafından sağlanacak İşletmeler ÇokyıllıProgramı kapsamında Avrupa Bilgi Merkezi sayısı birden onikiye çıka-rılacaktır.

22

KOSGEB, İşletmeler Çokyıllı Programına paralel olarak şu çalış-maları yürütmektedir.

•Teknoloji Geliştirme Merkezlerinin yaygınlaştırılması, hizmetle-rin iyileştirilmesi ve bu Merkezlerde teknoloji tabanlı, yenilikciKOBİ’lere verilen desteklerin çeşitlendirilmesi,

• İşletmelerin bilgisayar yazılımı kullanımının desteklenmesi,•Bilgisayar yazılımı geliştiren işletmelerin desteklenmesi,Elektronik Ticaretin yaygınlaştırılması,

•KOBİ’lerin internet kullanımını arttırmak amacıyla İnternet Kraat-hanelerinin kurulması,

•Teknopark kuruluşunun teşviki ve kitle örgütlerinin bilgilendiril-mesi ve motivasyonu,

•AB Programlarından KOBİ’lerin yararlanması için bilgilendirme,•KOBİ-NET ile yaygın bilgilendirme,•KOBİ’ler için yeni finansal araçlar ve modeller geliştirilmesi,•KOBİ’ler için yatırım alanları tespiti ve yatırım danışmanlığı,• İhracat odaklı ortak yatırım ve ticaret işbirliğine yönelik destekle-me,

• İş Geliştirme Merkezlerinin yaygınlaştırılması,•Yeni İş Kurma, Yönetim ve İş Organizasyonu eğitimleri ve danış-manlığı hizmeti verilmesi

•Test ve analiz hizmetleri verilmesi ve bu hizmetlerin AB standart-larına ve düzenlemelerine uygun niteliğe kavuşturulması

KOSGEBMKEK Binası 9.Kat. Tandoğan -Ankara

Tel: (312) 212 81 90 Faks: (312) 212 25 08http://www.kosgeb.gov.tr

[email protected]

23

AB KÜÇÜK İŞLETMELER SÖZLEŞMESİ

AB üyesi ülkeler küçük ve orta ölçekli işletmelere bakış açılarındabirliktelik sağlamak amacıyla 19-20 Haziran 2000 tarihlerinde gerçek-leştirdikleri Fiera Zirvesi sonucunda bir sözleşme yayınlamışlardır.Üye ülkelerin KOBİ politikalarını oluşturmalarında anayasa niteliği ta-şıyan sözleşme ülkemizdeki KOBİ’lerin AB rekabet ortamına uyum-landırılmasını hedefleyen tüm kurum ve kuruluşlar için de yol gösteri-ci bir nitelik taşımakta olup üyeliğe aday ülkelerin deklarasyonda yeralan temel prensipleri kabullendiklerini teyid etmeleri beklenmektedir.Sözleşme metni aşağıdadır,

Küçük işletmeler Avrupa ekonomisinin belkemiğidir. Onlar iş fi-kirlerinin ve işlerin gelişmesi ve üremesi temelinde anahtar bir rol oy-narlar. Eğer küçük işletmeler gündemin ön sıralarına alınırsa yeni eko-nomide Avrupa’nın çabaları başarıya ulaşacaktır.

Küçük işletmeler iş ortamındaki değişikliklere en duyarlı olanlar-dır. Eğer aşırı bürokrasi ile yüklenirse ilk sıkıntıya düşecek olanlar kü-çük işletmelerdir ve kırtasiyecilik anlayışı terk edildiğinde girişimciler-den ilk başarı elde edenler ve ekonomiyi başarıyla ödüllendirenler ge-ne onlardır.

Lizbon Zirvesinde AB’nin dünyanın en rekabetçi ve dinamik, bilgitabanlı ekonomisi haline gelmesi, ekonomik gelişmenin artırılması, da-ha fazla ve daha iyi işletmeler, daha büyük sosyal birleşme hedeflen-miştir.

Küçük işletmeler Avrupa’da sosyal ve bölgesel bütünlük kadar is-tihdam ve yenilik için de itici güç olarak gözönünde bulundurulmalıdır.

Küçük işletmeler ve girişimciler için mümkün olan en iyi iş orta-mının oluşturulması gerekmektedir.

Temel Prensiplerimiz;Bunu ileri sürerken, AB üyesi ülkeler olarak biz;• İş sağlamada ve yeni pazar ihtiyaçlarına cevap vermede küçük iş-letmelerin dinamik kapasitelerini onaylıyor;

• İşe başlayacak ve o işi sonuna kadar götürecek kişisel teşebbüs-ler örneklerinde olduğu gibi davranırken, küçük işletmelerin sos-yal ve bölgesel gelişiminin teşvik edilmesinin önemini vurgulu-yor;

24

•Girişimciliği, tüm sorumlulukları üstlenen değerli ve üretken ya-şamı sürdürebilme becerisi olarak kabul ediyor;

•Olabildiğince teşvik edilmeye hak kazanan başarılı işletmeleritakdir ediyor;

•Bazı başarısızlıkları ve risk üstlenmeyi bir öğrenme fırsatı olarakdeğerlendiriyor;

•Yeni ekonomide bilgi, işbirliği ve esnekliğin kıymetini kabul edi-yoruz.

AB’nde küçük işletmelerin fonksiyonu, girişimciliği harekete ge-çirmek, varolan girişimleri değerlendirmek ve gerektiğinde onlara kü-çük işyerleri yapmak ve küçük işyerlerinin ihtiyaçlarına bağlı olarakpolitika üretmek yoluyla geliştirilebilir.

Bu nedenle;•Yenilik ve girişimcilik ruhunu canlandırmayı, güçlendirmeyi vedesteklemeyi,

•Düzenleyici, mali ve idari çerçevede girişimci aktiviteye yardımetmeyi ve girişimcilerin statüsünü geliştirmeyi başarmayı;

•Genel politika amaçlarına önem vermeyen en az külfetli ihtiyaçlartemelinde pazarı arttırmayı sağlamayı,

•En iyi araştırma ve teknolojiyi geliştirmeyi, kolaylaştırmayı,•Bir girişimin yaşam döngüsünün mali durumunu iyileştirmeyi,•Performansımızı sürekli olarak artırmak suretiyle AB’ndeki küçükişletmelere dünyadaki en iyi ortamı sunmayı,

•Küçük işletmenin sesini dinlemeyi,•Üst sınıf küçük işletme desteğini ilerletmeyitaahhüt ederiz.

Temel FaaliyetlerBu sözleşmenin onaylanması ile küçük işletmelerin ihtiyaçlarını

gözönünde bulundurarak aşağıda belirtilen temel alanlarda çalışmayakarar verdik;

1. Girişimcilerin eğitimi ve öğretimiAB, girişimcilik ruhunu besleyip büyütecek ve daha erken yaşlar-

da yeni kabiliyetler geliştirecektir. İş dünyası ve girişimciliğin ihtiyaç-ları hakkında genel bilgiler tüm seviyelerde okullarda öğretilecektir.Özgün iş bağlantılı modüller lise, kolej ve üniversitelerde eğitim pro-jelerinin temel kriteri yapılmalıdır.

25

Gençlerin girişimcilik gayretlerini artırıp teşvik edecek ve küçükişletmelerin yöneticileri için uygun eğitim stratejileri geliştireceğiz.

2. Daha ucuz ve daha hızlı iş kurma süreci geliştirilmesiİşletmelerin açılış maliyetleri dünyada en rekabetçi bir şekilde

azaltılmalıdır. Yeni kurulan işletmelerin tescili uzun zaman alan ve çokkülfetli prosedürleri olan ülkeler en hızlı prosedürü yakalamak için ça-ba göstermelidir. İşletmelerin tescili için bilgisayar ortamında anında(online) işlem prosedürü arttırılmalıdır.

3. Daha iyi kanunlar ve mevzuat düzenlemeleri yapılmasıUlusal iflas yasaları edinilen deneyimlerin ışığı altında gözden ge-

çirilmelidir. Kıyaslama uygulamalarından öğrenilenler, AB’de geçerliuygulamaların geliştirilmesinde bize rehber olmalıdır.

Ulusal ve AB düzeyinde yeni yasal düzenlemeler, küçük işletmelerve girişimciler üzerindeki etkisini tayin etmek için gözlenmelidir.Mümkün olan konularda ulusal mevzuat ve AB mevzuatı kolaylaştırıl-malı ve hükümetler kullanıcıların ihtiyaçlarını karşılayan (kullanıcı dos-tu) idari dokümanları hayata geçirmelidirler.

Küçük işletmeler bazı mevzuatlardan muaf tutulmalıdırlar. AB ko-misyonu küçük işletmelerin yükünü azaltmak için rekabet yasalarınıbasitleştirmelidir.

4. Ustalık Eğitiminin GerçekleştirilmesiEğitim Enstitülerini kurmaya gayret etmeli, işbaşında eğitim plan-

larını tamamlamalı, küçük işletmelerin ihtiyaçlarına uyumlu ustalığı uy-gun şekilde sağlamalı ve sürekli eğitimi ve danışmanlığı gerçekleştir-meliyiz.

5. Elektronik ortamda anında (on-line) işlem imkanının ger-çekleştirilmesi

Küçük işletme sektörü ile elektronik ortamda iletişimi artırmak içindevlet yetkilileri teşvik edilmelidir. İşletmeler elektronik ortamda da-nışabilmeli, uygulamalar yapabilmeli, vergi iadesi dosyası hazırlayabil-meli, basit bilgi ağı yardımıyla daha hızlı ve daha ucuz olarak bilgiyeulaşabilmelidir. Komisyon bu alanda bir örnekle rehberlik etmelidir.

26

6. Tek Pazarın ötesinde daha fazla yapılabilecek olanlarKüçük işletmeler Avrupa ekonomisinin reformlarından yararlar

sağlayacağını umut etmektedir. Komisyon ve üye ülkeler doğru bir içpazarın tamamlanması, kullanıcı dostu küçük işletmeler, e-ticaret, tele-kominikasyon kuruluşları, kamu kuruluşları, kamu tedarikçileri ve sı-nır ötesi ödeme sistemini içeren küçük işletmelerin gelişmesi gibi kri-tik alanları amaçlayan reformları takip etmelidir.

Avrupa ve ulusal rekabet yasaları; küçük işletmelerin yeni pazarla-ra girmesi ve uluslararası fuarlarda yarışması için her şansa sahip olma-sı bakımından gayretle uygulanmalıdır.

7. Vergilendirme ve finansal konularVergi kanunları küçük işletmelerdeki başarı ve yaratıcılığı kolaylaş-

tırmalı, küçük şirketlerin büyümesi ve iş yaratmasına yardım etmeli; işkurmaya teşvik etmeli ve başarıyı ödüllendirmeye adapte edilmelidir.Üye ülkeler vergilendirme ve kişisel performansta en iyi uygulamayıtatbik etmelidir. Girişimcilerin istediklerinin gerçeğe dönüştürülmesiiçin finansal desteğe ihtiyaçları vardır.

Küçük işletmelerin finansal destek hizmetlerinden yararlanmalarınıartırmak amacıyla;

•Avrupa sermaye piyasasının oluşturulması ve finansal hizmet işplanı ve risk sermayesi iş planının yürütülmesindeki engelleri kal-dıracağız ve tanımlayacağız;

•Kredi ve risk sermayesine uygun kabul koşullarını sağlayarak kü-çük işletmeler ve banka sistemleri arasındaki bağlantıyı geliştire-ceğiz;

•Yapısal fonlara kabulü geliştireceğiz ve yüksek teknoloji girişim-cilerine işlerini kurmalarında Avrupa Yatırım Bankası tarafındanverilen fonların arttırılmasında yardımcı olacağız.

8. Küçük işletmelerin teknolojik kapasitesinin desteklenmesiKüçük işletmelerin kapasitesini belirleyen uygun teknolojiyi seçip

adapte ederken teknolojinin küçük işletmelere yayılmasını ve geliştiril-mesini amaçlayan mevcut programları güçlendireceğiz.

Özellikle farklı ölçekteki küçük işletmeler arasında teknolojik iş-birliği ve bağlantıyı teşvik edeceğiz, bilgi ve teknoloji tabanlı ticari uy-gulamalara dayalı araştırma programlarını daha etkili olarak geliştire-ceğiz ve küçük işletmelere kalite ve belgelendirme sistemlerini geliş-

27

tirip adapte edeceğiz. Küçük işletmelere kolaylıkla uyum sağlayan ABpatentini sağlamak önem taşımaktadır.

Küçük işletmelerle; Yüksek Eğitim ve Araştırma Enstitüleri arasın-daki işbirliği kadar küçük işletmelerin bölgesel, ulusal, Avrupa veuluslararası düzeyde işletmelerarası işbirliğinde varlığını teşvik edeceğiz.

İşletmelerarası işbirliği ve ağı geliştirme amaçlı ulusal ve bölgeselseviyede planlar desteklenmeli, bilgi teknolojilerini kullanan küçük iş-letmeler arasında işbirliği arttırılmalı, işbirliği kabulünde en iyi uygu-lama yayılmalı ve küçük işletmeler arasındaki işbirliklerinin Avrupa ül-keleri pazarına girmeye ve üçüncü ülke pazarlarındaki faaliyetlerini ge-nişletmeye yönelik olarak kapasitelerini artırmaları desteklenmelidir.

9. Başarılı elektronik ticaret modelleri ve üst sınıf küçük işlet-melerin desteklenmesi

Avrupa Birliği ve üye ülkeler en iyi uygulamaları tatbik etmek veyeni ekonomide doğru bir şekilde büyümeyi sağlayan başarılı iş mo-dellerine adaptasyonu sağlamak için küçük işletmeleri teşvik etmelidir.

İş ihtiyaçları ile ilgili, kabulü ve anlaşılması kolay hizmetleri, bilgiağını ve iş destek sistemlerini oluşturmak için AB ve üye ülkelerin uy-gulamalarını koordine edeceğiz; KOBİ’ler üzerinde AB gözlemlerinikullanarak web-sitelerini içeren iş uzmanlarından ve danışmanlardandestek ve rehberlik hizmeti alınmasını sağlayacağız.

10. AB ve Ulusal platformlarda KOBİ’lerin daha etkin ve dahagüçlü temsili

Sosyal diyaloğu içeren AB ve ulusal seviyede küçük işletmelerinmenfaatlerinin nasıl temsil edileceğinin bir özetini tamamlayacağız.

Ulusal girişim politikalarının koordinasyon metodunu kullanarakbu amaçları ilerletmeye kendimizi adıyoruz. İşletmeler ve Girişimcilikiçin Çokyıllı Program, ekonomik reformları konusunda Cardiff Belge-si, istihdam politikaları üzerine Luxemburg Belgesi, diğer AB prog-ramları ve teşebbüsler bu amaç doğrultusunda kullanılacaklardır. Baharzirvesinde ilgili konular üzerinde AB Raporu temelinde yıllıkgelişmeleri değerlendireceğiz ve izleyeceğiz.

Performansımızı sürekli geliştirmeye yönelik küçük işletmeleri et-kileyen tüm alanlarda daha iyi bir uygulama için araştırma ve öğren-memizi kuvvetlendirmek ve dünyada en iyilerle bağlantı kurmak ve ça-lışmak için çok çaba sarfederek etkili göstergeleri kullanacağız.

28

29

TÜRKİYE İMALAT SANAYİ KOBİ İSTATİSTİKLERİ

Sanayi Büyüklük Sektör İşyeri % Çalışanların % Katma %Grupları Grupları Sınıflaması Sayısı Yıllık Değer

Ortalama Sayısı (MTL)

3 1-150 toplam 204.831 99.18 975.659 56 2.898.403.648 273 1-150 kamu 84 5.869 27.649.8633 1-150 özel 204.747 99.14 969.790 2.870.753.7853 151+ toplam 1.690 0.82 776.964 44 7.858.323.022 733 151+ kamu 220 137.829 1.667.229.5363 151+ özel 1.470 639.135 6.191.093.4863 TP toplam 206.521 100 1.752.623 100 10.756.726.670 1003 TP kamu 304 143.698 1.694.879.3993 TP özel 206.217 1.608.925 9.061.847.271

31. Gıda - tütün ve içki sanayi



31 1-150 toplam 27.356 99 158.567 55 522.105.264 2931 1-150 kamu 52 3.642 18.678.40031 1-150 özel 27.304 154.925 503.426.86431 151+ toplam 304 1 132.141 45 1.258.996.495 7131 151+ kamu 110 54.013 344.662.78431 151+ özel 194 78.128 914.333.71131 TP toplam 27.660 100 290.708 100 1.781.101.759 10031 TP kamu 162 57.655 363.341.18431 TP özel 27.498 233.053 1.417.760.575

32. Dokuma, giyim eşyası ve deri sanayi



32 1-150 toplam 49.104 99 247.347 47 644.181.233 3232 1-150 kamu 6 414 1.355.19232 1-150 özel 49.098 246.933 642.826.04132 151+ toplam 616 1 273.837 53 1.386.549.404 6832 151+ kamu 19 11.621 43.651.60532 151+ özel 597 262.216 1.342.897.79932 TP toplam 49.720 100 521.184 100 2.030.730.637 10032 TP kamu 25 12.035 45.006.79732 TP özel 49.695 509.149 1.985.723.840

30

33. Orman ürünleri ve mobilya sanayi



33 1-150 toplam 49.157 99 133.179 92 156.504.398 6433 1-150 kamu 4 424 4.135.99733 1-150 özel 49.153 132.755 152.368.40133 151+ toplam 33 1 11.344 8 86.743.010 3633 151+ kamu 2 651 1.493.44233 151+ özel 31 10.693 85.249.56833 TP toplam 49.190 100 144.523 100 243.247.408 10033 TP kamu 6 1.075 5.629.43933 TP özel 49.184 143.448 237.617.969

34. Kağıt -kağıt ürünleri ve basım sanayi



34 1-150 toplam 8.077 99 38.073 65 177.629.862 5334 1-150 kamu 4 192 1.246.22634 1-150 özel 8.073 37.881 176.383.63634 151+ toplam 54 1 20.804 35 159.895.105 4734 151+ kamu 14 8.720 32.206.91834 151+ özel 40 12.084 127.688.18734 TP toplam 8.131 100 58.877 100 337.524.967 10034 TP kamu 18 8.912 33.453.14434 TP özel 8.113 49.965 304.071.823

35. Kimya-petrol, kömür, kauçuk, ve plastik ürünleri sanayi



35 1-150 toplam 6.407 98 58.073 45 334.421.335 1735 1-150 kamu 7 529 1.323.46335 1-150 özel 6.400 57.544 333.097.87235 151+ toplam 158 2 71.858 55 1.677.607.536 8335 151+ kamu 22 18.126 781.966.90435 151+ özel 136 53.732 895.640.63235 TP toplam 6.565 100 129.931 100 2.012.028.871 10035 TP kamu 29 18.655 783.290.36735 TP özel 6.536 111.276 1.228.738.504

31

36. Taş ve toprağa dayalı sanayi



36 1-150 toplam 6.856 98 56.725 57 198.668.062 2636 1-150 kamu 6 372 448.93136 1-150 özel 6.850 56.353 198.219.13136 151+ toplam 111 2 43.441 43 568.913.388 7436 151+ kamu 8 2.470 11.292.64636 151+ özel 103 40.971 557.620.74236 TP toplam 6.967 100 100.166 100 767.581.450 10036 TP kamu 14 2.842 11.741.57736 TP özel 6.953 97.324 755.839.873

37. Metal ana sanayi



37 1-150 toplam 1.700 96 21.585 30 91.538.747 1037 1-150 kamu 0 0 037 1-150 özel 1.700 21.585 91.538.74737 151+ toplam 68 4 51.244 70 852.310.940 9037 151+ kamu 13 23.767 368.562.80937 151+ özel 55 27.477 483.748.13137 TP toplam 1.768 100 72.829 100 943.849.687 10037 TP kamu 13 23.767 368.562.80937 TP özel 1.755 49.062 575.286.878

38. Metal eşya ,makine teçhizat, ulaşım aracı,ilmi ve mesleki ölçme aletleri sanayi



38 1-150 toplam 53.861 99 251.158 60 745.904.973 2938 1-150 kamu 5 296 461.65438 1-150 özel 53.856 250.862 745.443.31938 151+ toplam 334 1 168.694 40 1.854.068.561 7138 151+ kamu 31 18.227 82.799.60638 151+ özel 303 150.467 1.771.268.95538 TP toplam 54.195 100 419.852 100 2.599.973.534 10038 TP kamu 36 18.523 83.261.26038 TP özel 54.159 401.329 2.516.712.274

32

39. Diğer imalat sanayi



39 1-150 toplam 2.313 99 10.952 75 27.449.774 6739 1-150 kamu 0 0 039 1-150 özel 2.313 10.952 27.449.77439 151+ toplam 12 1 3.601 25 13.238.583 3339 151+ kamu 1 234 592.82239 151+ özel 11 3.367 12.645.76139 TP toplam 2.325 100 14.553 100 40.688.357 10039 TP kamu 1 234 592.82239 TP özel 2.324 14.319 40.095.535

Kaynak : DİE İstatistikleri, 1998

33

AB’YE ADAY ÜLKE İSTATİSTİKLERİ

GENEL VERİLERNüfus Yüz ölçümü GYIH Kişi başına düşen GYIH

1 Ocak 2000 (km2) 2000 (milyar ) Satın alma paritesine (1000) göre 2000 ( )

Bulgaristan 8191 110971 13.0 5400Kıbrıs 755 9251 9.5 18500Çek Cum. 10278 78866 55.0 13500Estonya 1439 45227 5.5 8500Macaristan 10043 93030 49.5 11700Letonya 2424 64589 7.7 6600Litvanya 3699 65300 12.2 6600Malta 388 316 3.9 11900Polonya 38654 312685 171.0 8700Romanya 22456 238391 40.0 6000Slovakya 5399 49035 20.9 10800Slovenya 1988 20273 19.5 16100Türkiye 64818 769604 217.4 6400AB 376455 3191000 8526.0 22530

DEMOGRAFİK VERİLER15 yaşından 1000 kişide 1000 kişide 1000 kişide net Doğurganlıkküçük nüfus doğum oranı ölüm oranı nüfus artışı oranı

2000 (%) 1999 1999 1999 1999

Bulgaristan 15.9 8.8 13.6 -4.8 1.2tKıbrıs 23.2t 12.8 7.6 4.4t 1.8Çek Cum. 16.6 8.7 10.7 -1.1 1.1Estonya 18.0 8.7 12.8 -4.4 1.2Macaristan 17.1 9.4 14.2 -4.8 1.3Letonya 17.8 8.0 13.5 -6.3 1.2tLitvanya 19.8 9.8 10.8 -0.6 1.4tMalta 20.4 11.1 8.0 4.9 1.7Polonya 19.6 9.9 9.9 -0.3 1.4Romanya 18.5 10.4 11.8 -1.5 1.3Slovakya 19.8 10.4 9.7 1.0 1.3Slovenya 16.1 8.8 9.5 4.8 1.2Türkiye 30.5 21.6 6.8 14.8 2.5AB 16.9 10.6 9.9 2.6 1.45

CC

İSTİHDAMİşsizlik 25 yaş Toplam Kadın İstihdamın oranı altındakilerin istihdam istihdam sektörel dağılımı 20002000 işsizlik oranı oranı oranı

1999 1999

Bulgaristan 16.2 33.3 40.8 36.8 9.0* 34.2* 56.7*Kıbrıs 4.9 10.5 67.3 52.8 9.2 21.0 69.8Çek Cum. 8.8 17.0 55.5 46.7 5.2 39.9 54.8Estonya 13.2 23.7 52.3 46.6 7.0 34.7 58.3Macaristan 6.6 12.3 45.9 38.9 6.5 33.8 59.8Letonya 14.2 21.4 50.2 43.3 14.4 26.8 58.7Litvanya 15.6 27.5 55.3 49.9 18.4 27.4 54.2Malta 6.5 11.2 44.7 25.4 1.7 33.0 65.2Polonya 16.3 35.7 49.6 42.9 18.7 31.1 50.3Romanya 7.0 17.8 60.9 55.4 45.2 25.8 29.0Slovakya 19.1 36.9 49.7 43.4 6.9 37.3 55.8Slovenya 6.9 16.4 53.6 47.6 9.6 37.7 52.7Türkiye 6.6 13.2 48.9 24.3 34.9 24.6 40.5AB 8.2 16.2 62.3 52.8 4.3 28.9 66.8

GENEL EKONOMİK GÖSTERGELERUyumlaştırılmış Bütçe Dış borç

enflasyon Açık (-) veya fazla (+) 1999 2000 (%) 1999 (GSYH’nın %’si) (GSYH’nın %’si)

Bulgaristan 10.3 0.2 79.7Kıbrıs 4.9 -4.0 160.9Çek Cum. 3.9 -4.0 22.8Estonya 3.9 -4.1 48.5Macaristan 10.0 -5.4 56.1Letonya 2.6 -5.3 25.2Litvanya 0.9 -5.7 26.5Malta 2.4 -7.8 227.7Polonya 10.1 -2.1 31.1Romanya 45.7 -2.1 25.2Slovakya 12.7 -5.7 42.1Slovenya 8.9 -1.3 24.2Türkiye 54.9 -21.8 46.3AB 2.1 -0.7

34

Tarım Sanayi ve Hizmetİnşaat

35

TİCARETİthalatta İhracatta Ticaret AB ithalatında AB ihracatında

AB’nin payı AB’nin payı dengesi aday ülkenin payı aday ülkenin payı2000 (%) 2000 (%) 2000 (milyon ) 2000 (%)

Bulgaristan 44.0 51.1 -1833 0.3 0.3Kıbrıs 55.9 47.7 -3010 0.1 0.3Çek Cum. 62.0 68.6 -3394 2.1 2.5Estonya 62.6 76.5 -1174 0.3 0.3Macaristan 58.4 75.1 -4308 2.1 2.5Letonya 52.4 64.6 -1435 0.2 0.2Litvanya 43.3 47.9 -1784 0.2 0.3Malta 59.9 33.5 -1039 0.1 0.3Polonya 61.2 69.9 -18752 2.3 3.6Romanya 56.6 63.8 -3055 0.7 0.9Slovakya 48.9 59.1 -994 0.7 0.7Slovenya 67.8g 63.8g -1492 0.6 0.9Türkiye 48.8 52.3 -29164 1.7 3.2AB -88830AB 8.2 - - - -

ÇEVREKişi başına Kişi başına Yerleşim yerlerinde Çevre yatırımları

düşen karbon düşen çöp su temizleme 1999diyoksit atıkları 1999 (kg) şebekesine (GSIH’nın binde biri)1998 (CO2 ton) bağlı olma oranı

1999 (%) Özel sektör Kamu sektörü

Bulgaristan 7.7 391 37 2.55 1.89Kıbrıs - - - - -Çek Cum. 12.1 327 62 9.02 6.02Estonya 13.3 394 69 1.75 5.70Macaristan 6.2 491 26 3.59 5.22Letonya 3.1 240 - 0.20 1.03Litvanya 5.2 334 80 2.92 0.88Malta - 357 8 - -Polonya 8.7 319 52 7.62 5.24Romanya - 314 - 3.88 2.68Slovakya 8.3 315 49 - 4.33Slovenya 8.0 - - 1.92 -Türkiye 3.2 - 30 - -

C

36

YABANCI YATIRIMIN TUTARI VE ADAY ÜLKELERİN GSYH’NIN YÜZDESİ1995 1996 1997 1998 1999

Mn %GSYH Mn %GSYH Mn %GSYH Mn %GSYH Mn %GSYHBulgaristan 69 0,7 86 1,1 445 5,0 479 4,4 756 6,5Kıbrıs 66 1,0 43 0,6 433 5,8 237 2,9 642 7,5Çek Cum. 1960 4,9 1125 2,5 1148 2,5 3303 6,5 5932 11,6Estonya 154 5,7 119 3,5 235 5,8 513 11,0 284 5,8Macaristan 3675 10,8 1803 5,1 1928 4,8 1815 4,3 1849 4,1Letonya 55 1,2 120 1,9 313 3,7 826 8,6 456 4,6Litvanya 136 4,0 301 7,4 460 9,3 318 5,8 334 5,2Malta 101 4,1 218 8,3 71 2,4 238 7,6 770 22,5Polonya 2797 2,9 3542 3,1 4328 3,4 5678 4,0 6821 4,7Romanya 320 1,2 207 0,7 1071 3,4 1812 4,9 977 3,0Slovakya 235 1,6 210 1,4 414 2,6 178 1,0 78 0,4Slovenya 181 1,3 279 1,8 154 0,9 504 2,7 306 1,7Türkiye 677 0,5 569 0,4 710 0,4 838 0,5 735 0,4Toplam 10426 2,7 8622 2,0 11711 2,4 16738 3,2 19941 3,8

Kaynak: Eurostat (Mn : Milyon euro; % GSYH: Gayrisafi yurtiçi hasılanın yüzdesi)

CC C C C

YABANCI YATIRIMLARIN ADAY ÜLKELERE DAĞILIMI

Aday ülkelere 1995-1998 Aday ülkelere 1999 yılındayılları arasında yapılan toplam yapılan toplam yatırımların

yatırımların aday ülkelere aday ülkelere göre dağılımıgöre dağılımı (%) (%)

Bulgaristan 2 4Kıbrıs 2 3Çek Cum. 14 25Estonya 2 1Macaristan 20 10Letonya 3 2Litvanya 3 2Malta 1 4Polonya 36 37Romanya 7 5Slovakya 2 2Slovenya 2 1Türkiye 6 4

Kaynak: BÜYÜK HARF

C

TÜRKİYE REKABET GÜCÜ GÖSTERGELERİ

"Rekabet Gücü" ifadesi genel anlamıyla bir işletmenin veya ülke-nin diğer işletme veya ülkelerle belirli alanda yarışma gücünü veyamukayeseli üstünlüğü ifade eder. Dolayısıyla "rekabet gücü" kelimesi-ni kullanırken hangi alanda veya hangi kritere göre rekabet gücün kas-teddiğimizide belirtmemiz gerekir. Aşağıdaki tablolarda 47 ülkearasında Türkiye’nin rekabet gücü sıralaması verilmektedir.

YEREL EKONOMİN GÜCÜ SıralamaKatma değer 46Yatırımlar 37Birikimler 10Nihai Tüketim 40Yaşam Bedeli 46Uyabilme 10

ULUSLARASILAŞMA SıralamaMevcut Hesap Dengesi 19Mal ve Hizmet İhracatı 20Mal ve Hizmet İthalatı 19Değişim Oranı 47Bakanlık Yatırımları 45Direkt Dış Yatırımlar 25Milli Korumacılık 17Uluslar arası Pazarlara Açıklık 32

HÜKÜMET SıralamaMilli borç 45Hükümet Harcamaları 25Mali Politikalar 30Devletin Etkinliği 29Devletin Katılabilirliği 25Adalet ve Güvenlik 36

37

FİNANS POLİTİKALARI SıralamaParanın Maliyeti 40Paranın Bulunabilirliği 26Hisse Senedi Pazarları Dinamiği 39Bankacılık Sektörü Etkinliği 32

ALTYAPI SıralamaTemel 41Teknolojik 44İş Ortamı 24Sağlık 40Enerji 36Çevresel 37

YÖNETİM SıralamaÜretkenlik 44İşçi Maliyeti 43Ortak Performans 30Yönetim Etkinliği 23Ortak Kültür 26

BİLİM VE TEKNOLOJİ SıralamaAr-Ge Harcamaları 40Ar-ge Personeli 39Teknoloji Yönetimi 31Bilimsel Çevre 29Entelektüel Varlık 46

HALK SıralamaNüfus Karakteristikleri 45İşgücü Karakteristikleri 46Çalışma 36İşsizlik 21Eğitimsel Yapılar 43Yaşam Kalitesi 41Düşünce ve Değerler 5

38

• Türkiye'nin En Güçlü Olduğu 20 Rekabet KriteriSTD değerler =[( ülkenin değeri) - ( 47- ülke ortalaması)] / ( stan-

dart sapma) formülü ile 47 ülke için hesaplanan standartlaştırılmış re-kabet gücü değerleri arasından Türkiye’nin en güçlü olduğu 20 kriteraşağıda bilirtilmiştir.

İsim Ülke Ülke 47 ÜlkeDeğeri Derecesi Ortalaması

YURTDIŞI DİREKT HİSSE SENEDİ 49,36 3 20,80YATIRIMLARINDAKİ BÜYÜME (ABD doları bazında % değişim)

ÇALIŞMA SAATLERİ 2,263 3 1,955(Yıllık ortalama çalışma saati

TİCARİ HİZMET İHRACATINDAKİ BÜYÜME (ABD doları bazında ihracat değerlerindeki 20,67 2 -1,56% değişim)

MİLLİ HASILANIN GERÇEK BÜYÜMESİ(Gerçek büyüme oranı %) 12.50 4 2

ÜRETİMİN YENİDEN YERLEŞİMİ 6,55 3 4,92(Üretimin yeniden ülke dışında yerleşimi ülkenizin ekonomik geleceği için tehlike değilidir)

TİCARİ HİZMETLER DENGESİ 6,85 3 0,40(GSYİH’nin oranı)

ESNEKLİK VE UYARLANABİLİRLİK 7,94 4 6,46(Ülkedeki insanların yeniliklere uyum kabiliyeti)

İŞVEREN HÜKÜMET 8,8 12 16,0(Toplam istihdam kamu payı)

İŞLETME KURMA 8,30 4 6,46(Yeni İşletme Kurulması Yaygınlığı)

ALKOL VE İLAÇ KULLANIMI 8,06 4 6,56(Çalışaların işyerinde alkol ve ilaç kullanımı)

TİCARİ HİZMETLERİN DENGESİ 13,72 5 0,46(Milyar ABD doları)

39

ÇEVRE KANUNLARI 7,17 5 6,34(Çevreyi korumak için sanayiyi etkilemeyen kanunlar)

İHRAÇ PAZARI ÇEŞİTLENDİRMESİ 35,5 10 45,3(3 hedef ülke tarafından hükmedilen ihraç pazar değeri %)

TURİZM GELİRLERİ 4,14 13 2,81(Milli hasılanın dış turizm geliri oranı %)

İŞYERİ KİRALARI 259 11 411(İşyerinin kira vb. maliyeti)

YAŞAM BEDELİ KARŞILAŞTIRMALARI 90.14 14 100.32(Büyükşehirlerdeki yaşam maliyet indeksi(New York şehri=100)

PARALEL (KARA-BORSA, TAKAS, 4,35 7 3,70KAYIT DIŞI) EKONOMİ

TECRÜBELİ YÖNETİCİLERİN 7.58 8 6.55BULUNABİLİRLİĞİ(Ülkede işgücü pazarında yetenekli tecrübeli yöneticilerin bulunabilirliği)

İŞSİZLİK KANUNU 6.32 9 5.06(İşsizlik kanunu işe bağlanmak için bir güvence sağlar)

40

YEREL ULUSLARARASI- HÜKÜMET FİNANSEKONOMİ LAŞMA

99 2000 2000 99 2000 99 2000 99 2000 99

1 1 A.B.D. 1 1 1 1 10 15 1 12 2 SINGAPUR 8 18 2 2 1 1 11 93 3 FINLANDİYA 5 4 7 11 9 10 7 85 4 HOLLANDA 7 7 4 6 7 18 3 36 5 İSVİÇRE 9 8 18 26 6 4 4 44 6 LÜKSEMBURG 3 3 3 3 12 7 5 211 7 IRLANDA 2 2 8 8 3 5 14 169 8 ALMANYA 11 11 5 7 28 31 6 614 9 İSVEÇ 16 27 13 15 33 39 13 1317 10 IZLANDA 4 5 23 37 5 14 21 2610 11 KANADA 12 12 20 24 15 12 12 118 12 DANİMARKA 13 10 15 12 21 22 2 5

12 13 AVUSTURALYA 14 16 29 28 4 8 10 107 14 ÇİN HONG KONG 32 36 9 5 2 2 9 7

15 15 İNGİLTERE 18 26 6 4 17 19 8 1213 16 NORVEÇ 31 9 28 25 19 20 15 1916 17 JAPONYA 6 29 27 21 22 23 22 2519 18 AVUSTURYA 15 14 12 22 25 24 17 2021 19 FRANSA 10 13 11 9 41 40 19 1722 20 BELÇİKA 22 15 10 10 40 43 16 1520 21 YENİ ZELANDA 30 31 36 33 11 9 18 1818 22 TAYVAN 21 20 34 27 14 11 26 2324 23 ISRAİL 20 22 24 23 32 29 24 2423 24 İSPANYA 24 24 14 14 18 13 20 1427 25 MALEZYA 26 41 17 29 8 3 29 3025 26 ŞİLİ 40 19 19 16 13 6 25 2226 27 MACARİSTAN 28 17 25 17 30 26 28 2838 28 KORE 19 43 30 40 26 37 34 4128 29 PORTEKİZ 23 21 22 19 34 25 23 2130 30 ITALYA 29 23 16 13 46 45 27 2729 31 ÇİN ANAKARA 17 6 35 18 16 16 41 3631 32 YUNANİSTAN 27 25 31 32 37 36 30 3134 33 TAYLAND 38 40 21 34 23 17 38 4035 34 BREZİLYA 37 32 32 36 27 27 36 3940 35 SLOVENYA 25 34 45 46 45 47 42 4436 36 MEKSİIKA 35 30 37 43 20 28 40 4341 37 ÇEKOSLOVAKYA 39 44 26 35 42 42 44 4242 38 GÜNEY AFRIKA 36 35 44 42 24 32 33 3232 39 FİLİPİNLER 41 39 41 20 31 21 35 3544 40 POLONYA 33 37 40 45 43 44 37 3733 41 ARGENTINA 42 33 38 38 35 30 39 3337 42 TURKİYE 43 42 33 31 38 41 32 2939 43 HİNDİSTAN 34 28 43 44 29 33 31 3443 44 KOLOMBİYA 44 38 42 47 39 38 45 3846 45 ENDONESYA 45 45 39 39 36 34 43 4645 46 VENEZUELLA 47 46 47 41 44 35 46 4547 47 RUSYA 46 47 46 30 47 46 47 47

Ülkelerin 8 Temel Kritere Göre Rekabet Gücü Sıralaması

41

42

ALTYAPI YÖNETİM BİLİM VE HALKTEKNOLOJİ

2000 99 2000 99 2000 99 2000 99 2000 99

1 1 1 1 1 1 3 6 A.B.D. 1 113 13 5 4 9 12 5 4 SINGAPUR 2 22 2 4 3 6 6 2 1 FINLANDİYA 3 36 7 2 2 8 8 15 12 HOLLANDA 4 58 10 10 15 3 3 12 9 İSVİÇRE 5 6

15 15 9 12 20 20 11 10 LÜKSEMBURG 6 419 23 8 7 17 11 18 21 IRLANDA 7 1111 6 14 18 4 4 21 20 ALMANYA 8 95 5 3 6 5 5 14 17 İSVEÇ 9 149 12 15 21 13 19 1 3 IZLANDA 10 177 8 6 8 16 13 4 7 KANADA 11 1010 9 7 11 10 9 10 2 DANİMARKA 12 84 4 11 16 18 16 6 11 AVUSTURALYA 13 12

20 19 21 5 27 22 13 14 ÇİN HONG KONG 14 718 17 20 20 14 14 24 24 İNGİLTERE 15 153 3 19 19 15 17 7 5 NORVEÇ 16 1321 20 24 26 2 2 20 13 JAPONYA 17 1612 11 16 22 21 21 9 8 AVUSTURYA 18 1916 16 23 24 7 7 22 23 FRANSA 19 2117 18 13 17 19 18 17 18 BELÇİKA 20 2214 14 12 10 25 24 16 16 YENİ ZELANDA 21 2022 21 18 9 12 10 19 15 TAYVAN 22 1824 25 17 14 11 15 8 19 ISRAİL 23 2423 22 30 23 26 26 27 22 İSPANYA 24 2326 24 26 25 31 32 36 36 MALEZYA 25 2732 31 22 13 32 35 34 32 ŞİLİ 26 2525 26 27 30 24 27 23 26 MACARİSTAN 27 2631 30 33 42 22 28 26 31 KORE 28 3829 27 36 34 36 38 25 25 PORTEKİZ 29 2830 28 28 27 30 29 31 29 ITALYA 30 3042 42 38 36 28 25 29 27 ÇİN ANAKARA 31 2934 35 34 31 39 31 33 30 YUNANİSTAN 32 3143 43 39 41 47 46 30 33 TAYLAND 33 3435 39 25 33 35 40 40 41 BREZİLYA 34 3528 29 31 38 40 36 28 28 SLOVENYA 35 4039 37 32 32 44 45 37 37 MEKSİIKA 36 3627 32 45 45 38 41 32 34 ÇEKOSLOVAKYA 37 4133 34 29 35 45 44 47 47 GÜNEY AFRIKA 38 4245 45 35 28 34 33 41 45 FİLİPİNLER 39 3236 38 42 44 33 43 35 38 POLONYA 40 4437 33 37 39 46 39 38 35 ARGENTINA 41 3340 40 40 29 37 37 42 42 TURKİYE 42 3747 46 43 40 29 30 45 44 HİNDİSTAN 43 3941 41 41 37 41 34 44 43 KOLOMBİYA 44 4346 44 44 46 42 47 46 46 ENDONESYA 45 4638 36 47 43 43 42 43 40 VENEZUELLA 46 4544 47 46 47 23 23 39 39 RUSYA 47 47

Kaynak: World Competitiveness Yearbook 2000

OECD BOLOGNA KOBİ DEKLERASYONU

OECD üyesi ülkeler, küçük ve orta ölçekli işletmelere bakış açıla-rında birliktelik sağlamak amacıyla 5 Haziran 2000 tarihinde düzenle-dikleri Bologna toplantısı sırasında bir deklarasyon yayımlamıştır. Tür-kiye’nin de katılarak hazırlanmasında katkıda bulunduğu deklarasyonülkemizde KOBİ’lere hizmet sunan ve destek sağlayan tüm kurum vekuruluşlarımız için yol gösterici niteliktedir. Deklarasyon metni aşağı-dadır;

Bologna Konferansına katılan Cezayir, Arjantin, Avustralya, Belçi-ka, Brezilya, Bulgaristan, Kanada, Şili , Çek Cumhuriyeti, Danimarka,Mısır, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda,Hindistan, Endonezya, İrlanda, İsrail, İtalya, Japonya, Kore, Lüksem-burg, Meksika, Moroko, Hollanda, Yeni Zelanda, Norveç, Filipinler,Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya Federasyonu, Slovak Cumhuriye-ti, Slovenya, Güney Afrika, İspanya, İsviçre, İsveç, Tunus, Türkiye, İn-giltere, ABD, Vietnam ve Avrupa Birliği Bakanları ve Hükümet tem-silcileri;

•Küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) ekonomik gelişme, is-tihdam sağlama, bölgesel ve yöresel kalkınma, sosyal dayanışmave kaynaşmaya genç ve kadın girişimcilerin de katkılarıyla gide-rek artan önemini kabul ederek,

•Girişimciliğin ve dinamik KOBİ sektörünün ekonominin yenidenyapılanması ve yoksullukla mücadeledeki önemini kabul ederek,

•Küreselleşme, teknolojik değişimdeki ivme ve yeniliklerin KO-Bİ’lere yeni fırsatlar sağlamakla beraber bazı değişim maliyetlerive riskleri de oluşturduğunu ancak küreselleşmenin daha yüksekhayat standartlarına ulaşmayı ve refahın eşit oranda geniş bir ta-bana yayılabileceğini kabul ederek,

•KOBİ politikalarının ülkelerin ve sektörlerin öncelikleri ve du-rumları dikkate alınarak, sürdürülebilir kalkınma ve sosyal geliş-meye katkıda bulunacak şekilde ülke bazında belirlenmesi gereği-ni kabul ederek,

OECD’ye üye olmayan ülkelerdeki KOBİ’lerin işbirliği ve ortakhareketlerini güçlendirmek için tecrübe ve iyi uygulama örneklerinindeğişimi için OECD ve diğer uluslar arası kuruluşların çabalarını tak-dirle karşılamaktadırlar.

43

Bu çerçevede OECD ve İtalya işbirliği ile düzenlenen ve ülkelerinKOBİ’ lerden ve Sanayiden sorumlu Bakanlarının katıldığı bu ilk Kon-ferans, KOBİ’ lerin bölgesel güçlerinin arttırılmasını ve küreselleşmeile ticaretin liberalleşmesinin olumlu sonuçlarından pay almalarınısağlamak için kamu ve özel sektörün üstleneceği görevlerin tespiti içinbüyük bir fırsattır.

KOBİ ’lerin rekabet gücünün geliştirilmesinin şunlardan etkilene-ceğini kabul etmekteyiz;

•Girişimciliği, yenilikçiliği ve gelişmeyi destekleyen ancak KOBİ’lere gereksiz mevzuat engelleri koymayan bir mevzuat; kamu ida-resinde başarılı yönetim ve daha çok saygınlık, şeffaf rekabet po-litikası, rüşvete karşı etkin önlemler, şeffaf , tutarlı , düzenli, ay-rımcılık yapmayan adil vergi rejimi ,

•Eğitim ve insan kaynakları yönetimi; yenilikçilik ve girişimcilikkültürünü güçlendiren, sürekli ve hayat boyu eğitim, insan kay-naklarının serbest dolaşımı, eğitimin içeriği ve piyasa ihtiyaçlarıarasındaki dengenin sağlanması,

•Finansal desteklere verimli ulaşım imkanı; başlangıç sermayesi,işletme sermayesi ve gelişme sermayesi temini, yenilikçi finansalaraçlar ile KOBİ’ lere borç vermenin risklerinin ve borç maliyeti-nin azaltılması,

•KOBİ’lerin bilgi tabanlı ekonominin avantajlarından yararlanma-larını temin için teknolojinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılmasınauygun ortamının oluşturulması,

•Kamu-özel sektör işbirliği, politik ve sosyal diyaloğun bölgeselve kurumsal unsurlar arasında sağlanması ile bilgi değişiminin,bilginin kullanımı ve politikaların çok detaylı olarak değerlendiril-mesinin temini,

•KOBİ politikalarının maliyet verimliliğinin sağlanması, diğer mil-li ve uluslararası politikalar ile uyumunun temini.

Yenilikçiliğin KOBİ’ lerin rekabet gücüne hayati katkısını kabulederek, KOBİ’ lerin milli yenilik sisteminde oynadıkları merkezi rol vebilgiye , finansmana ve ağlara ulaşımın yeniliğin gelişimindeki etkisi-ni bilerek, KOBİ politikaları geliştirilirken şu hususların göz önündebulundurulmasını tavsiye ederiz;

• KOBİ’lerin inovasyon yönetimi becerisinin geliştirilmesi,• Kalifiye personel çalıştırılması ve eğitimi,

44

• İnovasyon kültürünün yaygınlaştırılması,•Teknolojik bilgi ve pazar bilgisinin yaygınlaştırılması ve gerekliyardımın sağlanması ( İş gücü pazarındaki mekanizmaların iyileş-tirilmesi, işletmeler ile eğitim sistemi arasında ilişkiler geliştiril-mesi, sanayi, kamu ve üniversite arasında araştırma işbirlikleri ku-rulması),

• KOBİ’lerin yeniliklere erişimindeki mali engellerin kaldırılması,Sermaye finansmanı ve benzeri hizmetler için piyasa mekanizması-

nın oluşması (özellikle yeni kurulan işletmeler için)Araştırma- geliştirme ve inovasyon için finansal destek ve vergi in-

dirimi yoluyla risk paylaşımı ve riskin azaltılması tedbirlerinin gelişti-rilmesi,

Girişimciler, kamu kuruluşları ve finans sağlayıcılar arasında yeni-likçi işbirliklerinin oluşumunun desteklenmesi,

•KOBİ’lerin milli ve uluslararası inovasyon ağlarına erişimininkolaylaştırılması, KOBİ’lerin kamu sektörünün Ar-Ge programla-rına ve kamu ihalelerine katılımlarının sağlanması.

Pek çok ülkede KOBİ işbirliği toplulukları ve işbirliği ağlarının ye-nilikçi ve rekabetçi KOBİ’leri teşvik ettiğini kabul ederek, KOBİ po-litikalarını geliştirirken şu hususların göz önünde bulundurulmasınıtavsiye ederiz;

•Özel sektör temsilcisi kuruluşları, sivil toplum örgütleri ve kamusektörü arasında işbirliği yapılarak yöresel işbirliği toplulukları veişbirliği ağlarının oluşturulması için stratejiler geliştirilmesi,

•Kamu sektörünün milli ve bölgesel öncelikleri gözönünde bulun-durarak katalizör rol üstlenmesi ile özel sektörün KOBİ işbirliğitopluluklarının teşvikinde öncülük yapması,

•Mevcut ve yeni oluşan işbirliği topluluklarının gelişiminin kamuve özel sektör tarafından desteklenmesi;

İşyeri temini, etkin haberleşme ve ulaşım altyapısına kavuşmaları-nın kolaylaştırılması,

Üniversite-sanayi işbirliğini geliştirilmesi,Hedef bilginin yayılmasının temini Bölgesel avantajları ve yatırım heveslerini de kullanarak üretici ağ-

larının , teknik destek hizmetlerinin , öğrenme çemberlerinin ve diğerişbirliği araçlarının gelişiminin desteklemesi,

45

Elektronik ticaretin KOBİ’lere yeni fırsatlar ve işbirliği imkanlarısağladığını kabul ederek, KOBİ politikalarını geliştirirken şu hususlarıngöz önünde bulundurulmasını tavsiye ederiz;

•Ekim 1998' de Ottowa’da "Elektronik Ticaret" temasıyla toplananOECD Bakanlar Konferansının sonuçlarını da dikkate alarakelektronik ticaret ve bilgi iletişim teknolojileri konusunda teşvikdüzenlemeleri, mevzuat geliştirilmesi ve yönlendirmeler yapılır-ken, KOBİ perspektifinin dikkate alınması,

•KOBİ’lerin bilgi toplumunun imkanlarını internetin etkin ve yay-gın kullanımı ve elektronik ticareti iş stratejilerine entegre etmeninyararlarından haberdar olmaları ile iş stratejilerini oluşturmasıiçin;

Elektronik ticaretle ilgili fırsatlara ve engellere ilişkin bilgilerin ya-yılmasının sağlanması,

Yeni işletmeler kurulması ve mevcut işletmelerin gelişmesindeelektronik ortamda ticari işlemler yapılmasının önündeki hukuki en-gellerin kaldırılması,

Yüksek kaliteli ağ altyapısı için rekabetçi piyasaların desteklenme-si,

Kamu idaresinde KOBİ’lerin internet ortamında işlem yapmasınınsağlanması ve kamu ihalelerine KOBİ’lerin katılımın sağlaması;

•KOBİ’ lerin elektronik ticaretten pay almalarını sağlamak üzere;Bilgi teknolojilerinin kullanımı ve elektronik ticaretin yaygınlaş-

ması için uygun iş ortamının oluşmasının sağlanması, (örnek merkez-ler, eğitim destekleri, pilot projeler)

Ticari haklar, rekabet hukuku, sınai mülkiyet haklarının korunmasıile elektronik ticarete uygun iş ortamını sağlanması,

KOBİ’ lere elektronik ticarette temiz, tutarlı, önceden bilinen kanu-ni bir yapıdan mahkemeye intikal etmeden anlaşmazlıklarının çözümü-nü sağlayıcı, ek maliyetler ve sınırlamalar getirmeyen mekanizmalarsunulması,

Geçiş ekonomisi ülkelerinde ve gelişmekte olan ülkelerde küreselekonomilerde KOBİ’lerin rekabet güçlerinin artırılması ve OECD ül-kelerinde KOBİ’lerle işbirliklerinin geliştirilmesinin önemini kabulederek, bu ülkelerde KOBİ politikaları geliştirilirken şu hususların gö-zönünde bulundurulmasını tavsiye ederiz;

46

•Geçiş ekonomisi ülkelerinde ve gelişmekte olan ülkelerde Hükü-metler ile bölgesel ve yerel idareler arasındaki işbirliği ve sınai ge-liştirme programları ve insiyatifler geliştirilmelidir.

•Meslek Kuruluşları, İşadamları Dernekleri, Teknik Yardım Mer-kezleri vb kuruluşlarca KOBİ ’lere sunulan destek ve finansal hiz-metler KOBİ’ lerin uluslararası işbirliği ve KOBİ’ ler arasında or-taklıklar oluşmasını sağlamak ve KOBİ’ lerin bilgi ve finansmankaynaklarına, teknolojik kaynaklara ve yeni pazarlara ulaşımınıkolaylaştırmak üzere desteklenmelidir.

•Geçiş ekonomisi ve gelişmekte olan ülkelerde KOBİ politikaları,sektörlerin uzun dönemli gelişimi ve işbirliği ağları oluşumunudesteklemelidir. Büyük ölçekli ve devlete ait işletmelerin KOBİ’lere üstünlüğünü özellikle ölçek ekonomileri ile karakterize edile-meyen sektörlerde devam ettiren politika ve kurumsal mekaniz-malar ve tabii tekeller kaldırılmalıdır.

Bologna Konferansına katılan ülke Başkanları ve Temsilcileri;KOBİ’lerin finansal ve diğer araçlarla desteklenmeleri imkanları-

nın artırılması ve birlikte ve uluslar arası kuruluşlarla işbirliği yaparakikili ve çok taraflı ilişkilerin geliştirilerek KOBİ’lerin global pazaraaçılmalarını sağlamak hususunda mutabık kalmıştır.

Elektronik ticaret, KOBİ politikaları, iş ortamı ve mevzuatın verim-liliği konusunda milli ve uluslar arası veri ve istatistiklere dayalı kıyas-lama yönteminin yararı hususunda mutabık kalınmıştır.

İtalya’nın girişimi ve desteği ile oluşturulması planlanan INSMEUluslararası KOBİ Ağı ilgiyle karşılanmış, İtalya’nın bu konuda fizibi-lite çalışması, ihtiyaç tesbiti, tasarım ve geliştirme çalışmalarını ilgile-nen ülkelerden de destek alarak gerçekleşme teklifini memnuniyet ilekarşılamışlardır. Bakanlar ve OECD fizibilite çalışması hakkında bil-gilendirilecektir.

Bakanlar, Bologna Konferansının OECD üyesi ve OECD’ye üyeolmayan ülkeler arasında işbirliği ve diyalogun geliştirilmesine katkı-larını izleyerek ikinci konferansın Küreselleşmesinin KOBİ’lere Etki-leri konusunda gerçekleştirilmesinde mutabık kalmışlardır.

http://www.oecd.org

47

CC BEST TÜRKİYE RAPORU VE

EN İYİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ

KOBİ’ler Avrupa ekonomisinin belkemiğini oluşturmakta, özelsektörde istihdam edilen işgücünün %66’sını ve toplam özel sektör ci-rosunun %60’ını temsil etmektedir.

Avrupa Birliği sınırları dahilinde 16.5 milyon KOBİ’nin faaliyetgösterdiği (1998) ve her yıl bir milyon yeni işletmenin kurulduğu busüreçte, ekonominin en dinamik sektörünü ve yapı taşını oluşturan KO-Bİ’lerin desteklenmesi ve işletme sahiplerinin karşılaştıkları yönetimve finansman zorluklarının ortadan kaldırılması, Avrupa Birliği’nin sonyıllardaki en önemli hedeflerinden birini oluşturmuştur.

Türkiye’nin AB’ne adaylık sürecinde, 16-17 Haziran 1997 Amster-dam Avrupa Konseyi Zirvesi sonucunda, Avrupa işletmelerine külfetyaratan gereksiz mevzuatın ortadan kaldırılmasını, mevcut mevzuatınbasitleştirilmesini ,eksik mevzuatın tamamlanmasını ve aynı konudakibirden çok mevzuatın birleştirilmesini sağlayarak işletmelerin rekabetgüçlerinin arttırılmasını hedefleyen AB BEST – (İş Ortamını Basitleş-tirme Görev Gücü -Business Environment Simplification Task Force)Çalışma Grubu kurulmuştur.

AB KOBİ Bütünleştirilmiş Programın üç unsurundan birini oluştu-ran ve 28 Ekim 1997’de çalışmalarına başlayan BEST Çalışma Grubu,işletmelerin yönetim ve finansmanları, çalışanların mesleki eğitimleri,teknoloji transferleri, ve ARGE konularında inceleme yapmak ve tav-siyelerde bulunmakla görevlendirilmiştir.

BEST Çalışma Grubunun nihai raporu 15-16 Haziran 1998 CardiffAvrupa Konseyine sunulmuş ve Konsey raporda irdelenen önerilerinhayata geçirilmesi amacıyla Komisyonu bir eylem planı sunmaya da-vet etmiştir. Komisyon’un BEST raporuna cevabı ve öngördüğü tak-vim 30 Eylül 1998 tarihinde yayınlanmıştır. BEST Raporu işletmeleriniş ortamlarının düzenlenmesi için gerekli gördüğü önerilerini; aşağıdabelirtilen 6 ana başlıkta toplamıştır;

• Eğitim ve Staj• Finansmana Erişim• Araştırma ve Yenilik

48

• Destek Hizmetlerinin Şeffaflığı• Kamu Yönetimi• İstihdam ve Çalışma Koşulları Komisyon bu başlıklar altında KOBİ’lere yönelik öncelikli proje

alanlarını belirlemekte ve dönemsel raporlar yayınlamaktadır. AB üyeülkelerinin sanayi ve işletme politikalarının geliştirilmesi kapsamındasürdürülen çalışmaların aday ülkelere de yansıtılması kararı neticesindeKomisyon’un 2000 yılı itibarı ile AB (15) üye ülkeleri için yayınladığıraporlara 2001 yılında aday ülkeleri de(13) ekleme kararı alınmış olup,CC BEST olarak adlandırılan çalışmaların Türkiye’ de koordinasyonu,derlenmesi ve sonuçların değerlendirilmesi KOSGEB Başkanlığıncasağlanmıştır .

http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/best-directory/index.htm sayfasında üye ülkelerin BEST raporları,http://europa.eu.int/comm/enterprise/enterprise_policy/enlarge-ment/index.htm sayfasında ise aday ülkelerin CC BEST raporları ya-yınlanmaktadır.

Söz konusu sayfalarında üye ülkelerin herbirinin ikişer adet olmaküzere toplam 56 adet başarılı uygulama hakkında bilgi almak ve uygu-lamaları gerçekleştiren kuruluşlarla temas kurarak benzeri uygulama-ları ülkemizde gerçekleştirmek üzere program ve projeler geliştirmekimkanı bulunmaktadır.

KOBİ’lere hizmet veren tüm kurum ve kuruluşların hizmet ve des-tekleri Türkiye raporunda yeralmış olup Türkiye Teknoloji GeliştirmeVakfı AR-GE Destekleri, Küçük Sanayi Siteleri ve Organize SanayiBölgesi uygulamaları,KOSGEB’in Ortak Kullanım Atölyesi/Laboratu-arı Desteği ve Teknoloji Geliştirme Merkezleri en iyi uygulama örneğiolarak seçilmişlerdir.

AB Komisyonu tarafından 2002 ve 2003 yıllarında aday ülkelerdeCC BEST ile ilgili değerlendirme toplantıları düzenlenecektir.

KOSGEBMKEK Binası 9 Kat Tandoğan Ankara

Tel: (312) 2128190 Faks: (312) 2122508http://www.kosgeb.gov.tr

[email protected]

49

ŞİRKET KURULUŞLARI

Limited Şirket Kuruluşu Nasıl Yapılır?Limited Şirket Ana Sözleşmesi•Şirket kuruluşunun yapılabilmesi için en az iki gerçek veya bir tü-zel kişinin olması gerekir.

•Kurucuların Adı Soyadı, İkametgah Adresi ve Uyruğu belirtilir. •Şirket ünvanı seçilirken dikkat edilecek hususlar •Ünvanın Türkçe kelime olması, •Aynı ünvanda daha önceden kurulmuş şirket olmaması, •Cumhuriyet, Milli,Türkiye, gibi ibarelerin ünvanda kullanılmasıiçin Bakanlar Kurulu Kararı alınması,

•Şirket ünvanında çekirdek isim olarak şirket kurucularının ad vesoyad’ları kullanıldığı takdirde bu ünvanın anlam ifade etmesi,

•Şirket ünvanı ile amaç konusu uyum içerisinde olması gerekmek-tedir.

Anasözleşme örneği Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinden veyaaşağıda verilen web adresinden temin edilebilir.

Ana sözleşme Genel Değişikliği Yapılması•Ortaklar kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu’nda ve ana söz-leşme de belirtilen usul ve esaslara uygun olarak anasözleşme de-ğişikliği kararı alınarak değişecek maddenin/maddelerin eski veyeni şeklini ihtiva edecek değişiklik metinleri hazırlanır.

•Tadil metinlerine Damga Vergisi Kanunu uyarınca tespit edilenmiktarda damga pulu yapıştırılır ve bu metinler şirket ünvanı altı-na temsile yetkili kişilerce imzalanır.

Sermaye Arttırımı Yapılması,•Sermaye arttırımına ilişkin anas özleşme değişikliklerinde özelkanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere tadil tasarısındaki ser-maye maddesinde artan sermayenin muvazaadan ari olarak tama-men taahhüt edildiği, nakdi sermayenin _’ünün ödendiği veya tes-cil ve ilan tarihinden itibaren 3 ay içerisinde ve kalan sermayenin(en geç üç yıl içerisinde olmak üzere) ödeme zamanı belirtilir.

•Özel mevzuatında, artırılan sermayenin tamamının veya _’ündenfazlasının belli bir sürede ödenmesi şart kılınan şirketlerin tadil ta-sarılarındaki sermayeye ilişkin maddeleri buna göre düzenlenir.

50

•Sermaye arttırımında, paradan başka sermaye olarak konan hertürlü hak ve malların değeri mahkemece atanacak bilirkişi tarafın-dan tespit edilerek sermaye maddesi buna uygun olarak düzenlenir.

•Sermayenin tamamının veya bir kısmının bu şekilde taahüt edilme-si halinde bu taahüt sermaye arttırımının tescil tarihinden itibarenen geç üç ay içerisinde yerine getirilir.

•Sermaye olarak konulan mal ve haklar özel bir sicile (tapu sicili,gemi sicili,trafik sicili, sınai mülkiyet sicili gibi) kayıtlı ise, serma-ye artışının tescil tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde ilgilisicile şirket adına tescil ettirilir.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ na müraacat edilerek izin alınmasıYukarıda belirtilen esaslara uygun olarak ortaklar kurulu kararı alı-

narak tadil tasarıları hazırlandıktan sonra anasözleşme değişikliği içinbir dilekçe ile Resmi Gazete’de yayımlanan İl müdürlüklerine yetki ve-rilmesine ilişkin sirküler çerçevesinde Bakanlık Merkez Teşkilatına ve-ya şirket merkezinin bulunduğu yerin İl Sanayi ve Ticaret Müdürlük-lerine müraacat edilir.

Anasözleşme değişikliğinin Ticaret Sicilinde tescili ve ilanı•Sermaye arttırımı ve azaltılması anasözleşme değişiklikleri ana-sözleşme değişikliklerinin karara bağlandığı Bakanlık onayı tari-hinden sonra 15 gün içinde şirket merkezinin bulunduğu TicaretSiciline tescil ettirilir.

•Dilekçe ekinde, kurucuların imzaları noterce onaylanmış 3 nüshaşirket ana sözleşmesi ile Bakanlığa başvurulur.

•Şirketin kurulması uygun olduğunda izin yazısı hazırlanarak imzamakamına takdim edilir. İmza makamı imzaladıktan sonra sözleş-meler evrak servisinde kaşe ve resmi mühürle mühürlenerek yazıekinde şirket ortaklarına veya yetkiliye verilir.

Limited Şirket Madde Tadil Genel İşlemleriL.T.D. Madde Tadili Şubesinde Limited şirketlerin anasözleşme

madde değişikliği ile ilgili işlemler yapılmaktadır. Bir Limited Şirket’in madde tadili yapmak için takip etmesi gere-

ken basamaklar şunlardır. •Ortaklar Kurulunca karar alınarak değişiklik metinlerinin hazır-lanması,

51

•Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na müracaat edilerek izin alınması, •Anasözleşme değişikliğinin Ticaret Sicili tescili ve ilanı.

Limited Şirket Dönüşüm Yolu İle Kuruluyorsa•Anonim, Kollektif, Komandit ve Ferdi işletmeden dönüşüm ola-rak Limited Şirket kurulabilir, bu durumda

•Öz varlık tesbiti için Ticaret Mahkemesine başvurulur. •Bilirkişi raporu alınır. •Kollektif ve komandit’den dönüşüm ise ilgili vergi dairesindenortakların vergi borcu olmadığına dair belge alınır.

•Ayni sermaye Taşıt ise, ilgili trafik Şube Müdürlüğü’nden Mülki-yeti muhafaza kaydı olmadığına dair belge alınır.

•Ayni sermaye Gayrimenkul ise, tapu Sicil Muhafız Müdürlü-ğü’nden gayrımenkul üzerinde herhangi bir takyidatın olmadığınailişkin yazı alınır.

•Şirket sermayesi Ayni, Nakdi, Ayni ve Nakdi birlikte olabilir. •Ayni sermayenin toplamı 500 milyon altında ise bunun kalanınınakdi sermaye ile tamamlamak mümkündür.

•Dönüşüm, A.Ş.’den LTD’ye ise, Genel Kurulda dönüşüm kararı-nın alınması ve başvuruda Hazirun (Ortaklar Listesi) cetveli ile Ti-caret Sicil Gazetesinin getirilmesi gerekmektedir.

Özel Amaçlı Limited Şirketler Kurulması•Sigorta acentalığı, Menkul Değerler Acentalığı ve Fuarcılık gibiibareler ünvanda yer alırsa şirketin konusu münhasıran belirtilenkonular ile sınırlandırılır.

•Ünvanda Dış Tic., İthalat, İhracat, Pazarlama yer alırsa, amaç vekonuda üretime yönelik ibareler yer alamaz.

•Sebest Muhasebeci ve Yeminli Mali Müşavirler Şirket kurmalarıhalinde bu ünvanları kazandıklarına dair belgenin bir suretini ibrazetmeleri gerekir.

•Serbest Muhasebeci ve Yeminli Mali Müşavir ortak olarak işyeriaçıyorlarsa Müdür Mali Müşavir olmak zorundadır.

•Limited şirketler ikraz yapamazlar, •Ltd Şirketler hisse senedi, tahvil çıkaramazlar menkul değerlerleilgili aracılık faaliyetinde bulunamazlar, bankacılık ve sigortacılıkyapamazlar.

52

•Kurulacak olan Ltd Şti’nin sermayesi minimum 500 milyon TL.olmak zorundadır.

•Her pay 25 milyon TL. ve katları olarak belirlenmelidir. •Kurucu ve ortak sayısı 20’nin üzerinde ise A.Ş. hükümlerine tabiolur.

Şirkette Yabancı Ortak Veya Yabancı Sermaye Bulunma Duru-munda Yapılacak İşlemler

Yabancı sermayeli şirket kurulmasında takip edilecek işlemler ;•Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğünden izinalınır,

•Yabancı sermaye ile kurulan Limited Şirketin anasözleşmesi TürkTicaret Kanunu ve izin belgesindeki özel şartlar çerçevesinde de-ğerlendirilir.

•Yabancı ortak en az 50.000$’ı nakit olarak bankaya yatırır

Yabancı Uyruklu Olmakla Beraber Uzun Süredir Türkiye’deYaşıyor İse;

•Şirket Ortağı Türkiye’de yerleşik yabancılardan ise; döviz getir-mek zorunda olmadığına dair T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşar-lığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü’nün izni gerekmektedir.

Anonim Şirket Kuruluşu Nasıl Yapılır

Anonim Şirket Kuruluşu İçin Dilekçe Ekinde Bakanlığa Şubelgel-er verilir;

•Kurucularının imzaları notece onaylanmış, 3 nüsha şirket ana söz-leşmesi,

•Kurucuların arasında tüzel kişilerin bulunması durumunda; •Tüzel kişilerin yetkili organlarınca alınmış iştirak kararlarının no-ter tasdikli bir örneği,

•Anonim Şirketlerde sermaye alt sınırı 50 Milyar TL dir.Anasözleşme örneği Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinden veyaaşağıda verilen web adresinden temin edilebilir.

• Özel mevzuatı gereği ödenmiş sermaye ile kurulması gere-ken;

- Döviz, - Finans Kiralama,

53

- Factoring, - Menkul Değerler, - Sigorta Acentalığı, - Banka ve Özel Finans Kurumu gibi anonim şirketler ile anasöz-leşmede kuruluş sırasında ödenmesi öngörülen semayesi bulunanşirketlerde

•Ödenen sermayeye ilişkin banka dekontu, •Şirketin yabancı sermayesi varsa T.C. Başbakanlık Hazine Müste-şarlığı Banka Kambiyo Genel Müdürlüğünün izin belgesinin tas-dikli bir örneği ile izin belgesinde getirilmesi öngörülen asgari dö-vizin getirildiğine dair belge,

•Kurucular arasında Türkiye’de yaşayan yabancı uyruklu kişi/kişi-ler varsa T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Banka KambiyoGenel Müdürlüğünden alınacak izin belgesinin tasdikli bir sureti,

•Şirket nev’i değişikliği yolu ile kuruluyorsa; •Nev’i değiştiren şirketin özvarlığının tesbitine ilişkin bilikişi rapo-ru ve mahkemenin bilirkişi atama kararı,

•Nev’i değiştiren şirketin kollektif, komandit şirket olması halindeşirket ortaklarının vadesi gelmiş vergi borçlarının bulunmadığınadair ilgili vergi dairesinden alınacak yazı,

•Anonim Şirket'in limited şirket nev’ine çevrilmesi durumundanev’i değişikliğine ilişkin genel kurul kararı,

Kuruluşta Özel İzin Gerektiren Anonim Şirketlerden İstenenEk Belgeler

•Döviz, Finansal kiralama, Factoring şirketleri için BaşbakanlıkHazine Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü’nünizin yazısı,

•Sigortacılık alanında faaliyet gösterecek şirketler için BaşbakanlıkHazine Müsteşarlığı Sigortacılık Genel Müdürlüğü’nün izin yazısı,

•Menkul Değerler Yatırım Ortaklıkları ile gayrımenkul yatırım or-taklıkları ve kayıtlı sermaye ile kurulacak şirketler için Başbakan-lık Sermaye Piyasası Kurulundan alınacak izin yazısı,

54

•Kurucuları arasında Belediyeler ve diğer mahalli idareler ile bun-ların kurdukları birliklerin bulunması halinde bu kuruluşların işti-raklerine izin veren Bakanlar Kurulu Kararının bir örneği,

•Sanayi Bakanlığı'na verilecek dilekçeye eklenecektir.

Anonim Şirket Kuruluşunda Dikkat Edilmesi Gereken GenelKurallar

•Kurulacak şirketin ünvanında "Türk, Türkiye, Cumhuriyet veMilli" kelimelerinin kullanılabilmesi için, Bakanlar Kurulu Kara-rı alınmasına ilişkin taleplerin değerlendirilmesinde;

•Tamamı yerli sermaye olup, en az 1 Trilyon TL.’si olması veya ya-tırım hacmi tutarının 5 Trilyon TL. olması,

•Sermayesinin tamamı veya bir bölümü yabancı ortağa ait olmasıhalinde ise yabancı ortağın başka ülkelerde de o ülkenin ismiyleanılan şirketlerinin bulunması ve kurulacak şirketin sermayesininen az 1 Trilyon TL. olması veya 5 Trilyon TL. yatırım hacmininbulunması ve ülkemize yeni teknoloji ve bilgi getirmesi şartlarıaranmaktadır.

Belirtilen kelimelerin ünvanda kullanılabilmesi; Bakanlıkça uygungörülmesi ve Bakanlar Kurulu Kararı’nın verilmiş olmasına bağlı ola-caktır.

Anonim Şirket Madde Tadili İçin Genel İşlemlerA.Ş. Madde Tadili Şubesinde anonim şirketlerin ana sözleşme

madde değişikliği ile ilgili işlemler yapılmaktadır. Bir anonim şirketin madde tadili yapmak için takip etmesi gereken

dört ana basamak şunlardır :•Anasözleşme değişikliği için yönetim kurulunca karar alınması vedeğişiklik metinlerinin hazırlanması,

•Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’na müracaat edilerek izin alınması, •Anasözleşme değişikliğinin genel kurulda görüşülerek kararabağlanması,

•Anasözleşme değişikliğinin Ticaret Sicili Memurluğunda tescilive ilanı

Madde Tadili için Bakanlık Tarafından İstenecek Evraklar•Başvuru dilekçesi •Değiştirilmek istenen maddelerin eski ve yeni şekillerini ihtivaeden tadil tasarısı, 3 nüsha

55

•Yönetim Kurulu kararı (noterden tasdikli) •Değiştirilmek istenen maddenin eski şeklinin yayımlandığı Türki-ye Ticaret Sicili Gazetesi

•Sermaye arttırımında, eski sermayenin tamamının ödendiğine dairyeminli veya serbest muhassebeci mali müşavir raporu veya faali-yet belgesi.

• İlgili şirket Sermaye Piyasası Kanununa tabi ise, Başbakanlık Ser-maye Piyasası Kurulu’nun uygunluk yazısının, özel mevzuatı gere-ği kurulmuş olan şirketlerin yapacağı ana sözleşme değişiklikle-rinde Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı’nın uygunluk yazısının ek-lenmesi gerekir.

Ana Sözleşme Genel Değişikliği Yapılması•Yönetim kurulu tarafından Türk Ticaret Kanunu’nda ve anasöz-leşmede belirtilen usul ve esaslara uygun olarak anasözleşme de-ğişikliği kararı alınarak değişecek maddenin/maddelerin eski veyeni şeklini ihtiva edecek değişiklik metinleri hazırlanır.

•Tadil metinleri şirket ünvanı altında temsile yetkili kişilerce imza-lanır.

Sermaye Arttırımı Yapılması•Sermaye arttırımına ilişkin anasözleşme değişiliklerinde özel ka-nunlardaki hükümler saklı kalmak üzere tadil tasarısındaki serma-ye maddesinde önceki sermayenin tamamen ödendiği ve artırılansermayenin muvazaadan ari şekilde tamamen taahhüt edildiği venakdi sermayenin _’ünün ödendiği veya sermaye artırımının tesciltarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde kalan sermayenin engeç üç yıl içerisinde ödeneceği belirtilir.

•Özel mevzuatında, artırılan sermayenin tamamının veya _’ündenfazlasının belli bir sürede ödenmesi şart kılınan şirketlerin tadil ta-sarılarındaki sermayeye ilişkin maddeleri buna göre düzenlenir.

•Sermaye arttırımı yoluyla taahüt edilen nakdi sermayenin şirketanasözleşmesinde ödendiği belirtilen miktar, sermaye arttırımınıntescilinden önce şirket adına bankada açılmış olan bir hesaba yatı-rılır.

•Sermaye arttırımında, paradan başka sermaye olarak konan hertürlü hak ve malların değeri mahkemece atanacak bilirkişi tarafın-

56

dan tespit edilerek sermaye maddesi buna uygun olarak düzenle-nir.

•Sermayenin tamamının veya bir kısmının bu şekilde taahüt edilme-si halinde bu taahüt sermaye arttırımının tescil tarihinden itibarenen geç üç ay içerisinde yerine getirilir.

•Sermaye olarak konulan mal ve haklar özel bir sicile (tapu sicili,gemi sicili,trafik sicili, sınai mülkiyet sicili gibi) kayıtlı ise, serma-ye artışının tescil tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde ilgilisicilde şirket adına tescil ettirilir.

Kooperatif KuruluşuSanayi ve Ticeret Bakanlığın hazırlanarak uygulamaya konulan Ör-

nek Anasözleşmelerin aynen kabul edilmesi halinde, Konut Yapı, Top-lu İşyeri Yapı, Tüketim, Turizm Geliştirme, Temin Tevzi, Küçük Sana-yi Sitesi Yapı, Küçük Sanat, Motorlu Taşıyıcılar, Üretim ve Pazarlama,Yaş Sebze ve Meyve Pazarlama Kooperatifleri’nin kuruluşlarına Sana-yi ve Ticaret İl Müdürlüklerin izin verilmektedir.

Bu anasözleşmelerin, "Unvan", "Merkez", "Süre", "Paylar" madde-lerinde yapılmak istenilen değişikliklere ilişkin izin işlemleri de İl Mü-dürlüklerince yapılmaktadır.

Anasözleşmelerin diğer maddelerinde yapılmak istenilen değişik-liklere Bakanlıkça (Teşkilatlandırma Genel Müdürlüğü) izin verilmek-tedir.

Sözleşme Örnekleri Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinden teminedilebilmektedir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞIİç Ticaret Genel Müdürlüğü

Eskişehir yolu 7.km. No:154 Söğütözü AnkaraTel: (312)2860365 Faks: (312)2852929


[email protected]

57

İŞLETMENİN KURULUŞU SIRASINDA ALINACAK İZİN VE RUHSATLAR

1) Vergi Hesap Numarası alınmasıTicari ve sınai faaliyet gösterecek bir işletme fiilen işe başlamadan

Vergi Dairesine müracaat ederek mükellefiyetinin tescilini yaptırır.

A- Gelir Vergisi Mükellefleri :1) Gelir Vergisi mükellefiyet tescili için dilekçe2) Katma Değer Vergisi Mükellefiyet tescili için dilekçe (III),3) Muhtasar Beyanname hesap numarasının tesbiti için dilekçe 4) Vergi Levhası tasdiki için dilekçe 5) Vergi Levhası,6) İşyerine ait tapu veya kira kontratının fotokopisi,7) Fotoğraflı nüfus cüzdanı sureti,8) Fotoğraflı ikametgah ilmuhaberi,9) Mükellef evli bayan ise; eşi tarafından düzenlenmiş muvakafat-

name ve eşinin nüfus cüzdanı sureti

B) Kurumlar Vergisi Mükellefleri:1) Kurumlar Vergisi mükellefiyeti için dilekçe 2) Ticaret Sicili Gazetesi, 3) Şirket yetkililerine ait imza sirküleri,4) Katma Değer Vergisi mükellefiyet tescili için dilekçe 5) Muhtasar Beyanname hesap numarasının tescili için dilekçe6) Vergi levhası7) İşyerine ait tapu veya kira kontratının fotokopisi.

Birden fazla gerçek kişinin bir araya gelerek kurdukları "Adi Or-taklık" veya "Kollektif Şirket" gibi işyerlerinin ortakları kendi adlarınaayrı ayrı Gelir Vergisi mükellefiyeti tescil ettirecekler. Katma DeğerVergisi ve Muhtasar Beyanname için müşterek hesap numarası alacak-lardır.

2) Yapı Ruhsatı Alınması3194 sayılı İmar Kanunu hükümlerine göre Belediye sınırı mücavir

alan dahilinde kalan yerlerde yapılacak sanayi işletmeleri için ilgili Be-lediyenin İmar Müdürlüklerince tesisin kurulacağı arsanın Kent Nazım

58

Planı incelenerek uygun ise yapı ruhsatı verilerek yapı sınırları ve değer-leri işletme yetkilisine gösterilir. Tesisin temel inşaatı zemin kat sevi-yesine geldiğinde Belediyece gerekli kontroller yapılarak İnşaata De-vam Ruhsatı verilir ve inşaat belirli sürelerle tetkik ve kontrol edilir.İnşaat bittiğinde açık alanın her 20 M2 si için bir ağaç dikmeyi zorun-luluğu vardır. Belediye tarafından biten inşaat kontrol edilerek yapıkullanma izin belgesi verilir.

3) Elektrik, Su ve Kanalizasyon Bağlantısı Yapılmasıİşyerine sanayi elektriği bağlanması için TEDAŞ, su ve kanalizas-

yon bağlantısı için Belediyeye müracaat edilir.

3) Kurma İzni ve İşletme Belgesi AlınmasıTesisin inşaatına başlamadan önce Çalışma ve Sosyal Güvenlik Ba-

kanlığından Kurma izni alan işletme inşaat tamamlandıktan sonra iseişletme belgesi alarak faaliyete başlar.

59

ÜLKEMİZDE YABANCI SERMAYE YATIRIMLARI

24 Ocak 1954 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan 6224 nolu Yaban-cı Sermayeyi Teşvik Kanunu yurtdışında yerleşik kişi ve kuruluşların,

•Türkiye'de yatırım yapmak ve ticari faaliyette bulunulmak üzereAnonim Şirket, limited Şirket kurmak, şube açmak, yap-işlet-dev-ret projeleri için anonim şirket kurmaları,

•Türkiye'de mevcut şirketlere ortak olmaları veya hisse almaları•Türkiye'de irtibat bürosu açmaları (irtibat büroları ticari faaliyetyapamaz)

•Türkiye’de yeni kurulacak şirketlere ortak olmak veya hisse alma-ları

•Halen faaliyette bulunan yabancı sermayeli bir kuruluşun Türki-ye'de mevcut veya yeni kurulacak diğer şirketlere iştirakleri

•Yabancı sermayeli şirketlerin sermayelerini artırmaları ve teşviktedbirlerin yararlanmaları

•Türkiye'deki kamu ve özel sektör kuruluşları ile yaptıkları lisans,know-how, teknik yardım, yönetim ve franchise anlaşmalarınıntescili,

•Kâr, temettü, sermaye payının yurtdışına transferi•Sermaye paylarının kısmen veya tamamen yurtiçinde yerleşik kişive kuruluşlara satışı

•Yabancı personel çalıştırılması için çalışma müsaadesi verilmesi•Dış kredi ve menkul kıymet işlemlerinde uyulacak usul ve esaslarbelirlenmiştir.

Ülkemizde yabancı sermaye yatırımları ile ilgili işlemler HazineMüsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü’nce şu politika esas-ları çerçevesinde yürütülmektedir;

- Yeni ve yabancı yatırımcılara eşit muamelede bulunulması- Yerli ve yabancı ortaklık oranlarının serbestçe belirlenebilmesi - Yabancı ortağın belirlenen asgari sermayeyi getirmesi- Yeni yatırımcılara açık olan tüm sektörlerin yabancı yatırımcılara

da serbest olması

60

- Kâr, ücret, lisan gideri ve sermayenin transferinin serbest olması- Lisans, know-how, yönetim vb. anlaşmaların sadece kayıt işlemi-

ne tabi olması- Yurtdışından gelen sermayenin TL'ye çevrilmesi zorunluluğunun

bulunmamasıTeknoloji transferi ve istihdam alanı teminini amaçlayan yabancı

sermaye yatırımlarının hak ve menfaatlerinin korunması ve onları cez-bedici yatırım ortamının oluşturulması için Türkiye OECD, Dünya Ti-caret Örgütü, UNCTAD vb. uluslararası kuruluşların belirlediği temelprensipleri kabullenmiş, yabancı yatırımcıların dahil olduğu anlaşmaz-lıkların çözümü için Uluslararası Tahkimi kabul etmiştir. Ayrıca 66 ül-keyle Yatırımların Karşılıklı Korunması ve Teşviki Anlaşması, 46 ül-keyle Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması imzalanmış, fikri ve sı-nai mülkiyet hakları koruma altına alınmıştır.

Yabancı sermayeli yatırımlara yatırım indirimi, gümrük vergisi mu-afiyeti, ithal ve yerli makine alımında KDV muafiyeti, vergi, resim veharç istisnası, fon kaynaklı kredi vb. destekler sağlanmaktadır.

Dünya'da 1996'dan itibaren 6 milyar ABD dolarına ulaşan yabancısermaye yatırımları toplamının 1,27 milyar ABD' dolarlık kısmı 2000 yı-lında gerçekleşmiş olup toplam yatırım tutarının %80'i gelişmiş, %20'sigelişmekte olan ülkelere aittir.

2001 yılı sonu itibariyle yabancı sermayeli 5841 işletmenin bulun-duğu ülkemizde 17 milyar ABD dolarına ulaşan yatırımların %55'i ima-lat, %42'si hizmet, %2'si tarım, %1'i madencilik sektöründe olup Hol-landa (%14), Almanya (%13), Fransa (%11), ABD(%11) İngiltere(%7), İtalya (%6) ve Japonya (%5) başlıca yatırımcı ülkelerdir.

HM Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü teknoloji tabanlı yabancısermaye yatırımlarının artması amacıyla yabancı ortak arayan işletme-lerin KOBİ'lerle buluşturulması amacıyla yurtiçinde ve yurtdışındaKOSGEB, Ticaret ve Sanayi Odaları, sektör dernekleri ve birlikleri ilemuhtelif etkinlikler düzenlenmektedir.

Dünya Bankasının kuruluşlarından FIAS ile birlikte yatırımlardaİdari Engellerin Tespiti Projesini yürüten Hazine Müsteşarlığı bu çalış-malarını yoğun bir biçimde sürdürmektedir.

61

Türkiye'nin onayladığı OECD Uluslararası Yatırımlar ve ÇokulusluŞirketler Deklerasyonuna ve FIAS Raporuna Hazine Müsteşarlığınınweb sayfasından ulaşılabilir.

BAŞBAKANLIKHAZİNE MÜSTEŞARLIĞI

Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü İnönü Bulvarı No: 36 06510 Ankara

Tel: (312)2128742 Faks: (312)2121622http://[email protected]

YASED Yabancı Sermaye DerneğiBalmumcu, Koza İş Merkezi B Blok Kat:1

Beşiktaş 80700, İstanbulTel: (212)272.5094 (2 hat) Faks: (212)274 66 64


[email protected]

62

KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİ ve ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ

Küçük Sanayi Sitesi nedir?Kent içinde dağınık şekilde yerleşmiş ve elverişsiz çalışma koşul-

ları altında çalışan yapımcı ve onarımcı küçük sanayicileri çağdaş vedüzenli birer işyerine kavuşturmak, onların çalışma koşullarını iyileş-tirip aralarında dayanışma ve organizasyonu geliştirerek, ihtiyaçlarınındaha kolay ve ekonomik olarak karşılanabilmesini ve işyerlerine yeniteknolojilerin sokulmasını sağlayarak ana sanayi – yan sanayi ilişkile-rinin geliştirilmesini teminen benzer iş kollarında çalışan küçük işlet-meleri aynı yerde toplayan sitelerdir.

Küçük Sanayi Sitesi nasıl kurulur?•Valiliğin veya Kooperatif Başkanlığının teklifi,•Küçük Sanayi Sitesi kurulması düşünülen mahallin sanayi potan-siyelinin, o mahallin mülki amirliği kanalı ile anket araştırması ya-pılarak tespit edilmesi,

• Anket araştırma formlarının yörenin ekonomik durumuna göre • değerlendirilmesi ve küçük sanayi sitesi kooperatifinin kurulması, • Sanayi ve Ticaret Bakanlığı yetkililerince KSS yer seçiminin ya-pılması,

• İmar planı dışında kalan KSS yerinin Belediye veya Valilikçe imarplanına işletilmesi,

•KSS alanının kooperatif tarafından satın alınarak tapunun Sanayive Ticaret Bakanlığına ibraz edilmesi,

• Kooperatif ortaklarının küçük sanayici olduklarının belgelenmesi,•KSS projesinin kooperatif tarafından yaptırılması (kooperatiflerstandard tip imar planı, altyapı ve üstyapı projelerini KOS-GEB’den temin edebilirler)

•KSS oluşturma projesinin Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlı-ğınca Yatırım Programına alınması.

Küçük Sanayi Sitesi çalışmalarının durumu 1965 yılında yapımına başlanılan K.S.S. oluşturma çalışmalarının

mevcut durumu;- Toplam 335 adet küçük sanayi sitesinin yapımı tamamlanmış ve

74684 adet işyeri oluşturulmuştur. Halen faaliyette olan 335 KSS’de

63

460.000 kişi kayıtlı istihdam olanağı bulurken, bunlardan 105 adetKSS’de müstakil çırak okulu, 136 adet KSS’de ise eğitim merkezibulunmaktadır.

- 173 adet KSS’nin inşaatı devam etmekte olup 30660 işyerinde184 000 kişiye istihdam imkanı sağlanması planlanmıştır.

- 1522 işyeri,9000 işçi kapasiteli 15 adet KSS’nin kuruluş ve plan-lama çalışmaları devam etmektedir.

Organize Sanayi Bölgesi nedir?Ağır sanayi ve kompleksleri dışında, küçük ve orta ölçekli imalat

sanayi türlerinin, belirli bir plan dahilinde yerleştirilmeleri ve geliş-tirilmeleri için, sınırları tasdikli çıplak arazi parçalarının gerekli altyapıhizmetleriyle ve ihtiyaca göre tayin edilecek sosyal tesis ve kurumlar-la donatıldıktan sonra planlı bir şekilde ve belirli standartlar dahilindeküçük ve orta ölçekli sanayi için tahsis edilebilir ve işletilebilir halegetirilerek organize edilmiş sanayi bölgesidir

Organize Sanayi Bölgesi nasıl kurulur?Organize Sanayi Bölgesi; Valiliğin teklifi, Projenin yatırım progra-

mına alınması için Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından Devlet Plan-lama Teşkilatı Müsteşarlığına teklif edilmesi,Yatırım programına alınanOrganize Sanayi Bölgesinin kuruluş sorumluluğunu üstlenecek Müte-şebbis Teşekkülün oluşturulması ile kurulur. Müteşebbis Teşekkül, Va-li başkanlığında Özel İdareler, Sanayi Odaları, Ticaret Odaları, Sanayive Ticaret Odaları, Belediyeler, Sanayicilerin kendi aralarında kurduk-ları dernek veya kooperatiflerden Sanayi ve Ticaret Bakanlığının uygunbulduklarının bir araya gelmesiyle oluşur.

Bugüne kadar 51 adet Organize Sanayi Bölgesinin yapımı tamam-lanmış olup 226 adet OSB planlama kamulaştırma ve inşaat aşamasın-dadır.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞIKüçük Sanatlar ve Sanayi Bölgeleri ve Siteleri Genel Müdürlüğü

Eskişehir Yolu 7.km No: 154 AnkaraTel: (312)2860365 Faks: (312)2853144


64

SERBEST BÖLGELER

Serbest Bölge Nedir?Türkiye’de ihracat amaçlı yatırım ve üretimi artırmak, yabancı ser-

maye ve teknoloji girişini hızlandırmak, ekonominin girdi ihtiyacınıucuz ve düzenli temin etmek, dış finansman ve ticaret imkanlarındandaha fazla yararlanmak üzere, 15.06.1985 tarihli Resmi Gazete’de ya-yınlanan 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununa göre serbest bölgelerkurulmaktadır.

•Kurulmuş olduğu ülkenin milli sınırlar içinde olmakla beraber,Gümrük hattı dışında kalan,

•Ülkede geçerli olan dış ticaret ile diğer mali ve iktisadi alanlarayönelik devlet düzenlemelerinin ortadan kaldırıldığı veya kısmenuygulandığı,

• İhracatın artırılması amacıyla ülkenin diğer kesimlerine kıyasla ba-zı sınai ve ticari faaliyetler için , daha geniş teşviklerin tanındığı

bölgeler Serbest Bölgedir.

Serbest Bölge Müdürlüğü nedir?Bakanlar Kurulu’nca yer ve sınırları belirlenen serbest bölgelerde,

bu bölgelerin bulundukları illerin Valiliklerine bağlı olarak, SerbestBölge Müdürlüğü kurulur. Serbest Bölge Müdürlüklerinin Kuruluş,Görev, Yetki ve Çalışma Esasları Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlene-rek Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği; 10.03.1993 tarih ve21520 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Nerelerde Kurulabilir?Serbest Bölgeler, kamu kurum ve kuruluşlarınca, yerli veya yaban-

cı gerçek veya tüzel kişilerce kurulabilir. Ancak kurulması ve işletil-mesi Bakanlar Kurulu’nun iznine tabidir. Serbest bölgelerin yer ve sı-nırlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.

Serbest Bölge ile Ticaret Nasıl Yapılır?Serbest Bölge ile Türkiye’nin diğer yerleri arasında yapılacak tica-

ret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest Bölge ile diğer ülkeler ve Ser-best Bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. Bedeli 500 ABDdolarının altındaki Türkiye mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracatrejimine tabi tutulmayabilir.

65

Serbest Bölgelerdeki faaliyetlerle ilgili her türlü ödemeler dövizleyapılır. Bakanlar Kurulu ödemelerin Türk Lirası olarak yapılmasına dakarar verebilir.

KOBİ’ler tarafından Serbest Bölgede Yapılabilecek FaaliyetlerNelerdir?

• Üretim • Paketleme,• Ticaret • Montaj, demontaj,• Depolama • Bakım-onarım,• Kiralama • Mühendislik hizmetleri

Bu faaliyetler için KOBİ’ler Serbest Bölgelerde mevcut işyeri vedepoları kiralayabildikleri gibi kendi işyerlerini de inşa edebilirler.

Serbest Bölgelerde KOBİ’lerin Faydalanacağı Teşvikler veMuafiyetler Nelerdir?

•Vergi, resim, harç, gümrük ve kambiyo mükellefiyeti yoktur,•KDV uygulanmaz,•Serbest Bölgelerdeki kazançlar bir izne ve vergiye tabi olmaksızınyurtdışına veya yurtiçine transfer edilebilir,

•Serbest Bölgenin faaliyete başladığı tarihten itibaren buradaki iş-yerlerinde on yıl süre ile grev ve lokavt uygulanmaz,

•Yatırım ve üretim safhalarında Bakanlar Kurulu’nca belirlenenteşviklerden yararlanır,

•Fiyat, kalite ve kontrol ve standartlarla ilgili denetim bu bölgeler-de uygulanmaz,

•Bölgelerdeki her türlü ödemeler döviz ile yapılır. Türkiye SerbestBölgelerinden Türkiye’ye yönelik mal satışlarına ve takas ticare-tine kısıtlama getirilmemiştir,

•Serbest Bölgelerde 99 yıla kadar Faaliyet Ruhsatı verilebilir,•Serbest Bölgelerde bürokrasi en aza indirilmiştir,•Ülkemiz Serbest Bölgeleri , doğu batı ticaretinin en hareketli nok-talarında bulunmaktadır ve gelişmiş ülke standartlarına sahiptir.

Serbest Bölgeler Hangi KOBİ’ler İçin Daha Avantajlıdır?•Dış pazarlara yönelik üretim yapan, uygun fiyatlarla girdi teminetmek isteyen vey yoğun dış kredi kullanan,

66

•Dış girdisi çok olup, yoğun emek kullanan,•Hazır alt yapı gereksinimi önemli olan ve ulaşım kolaylığı isteme-yen,

•Mevzuat ve bürokrasi ile vakit kaybetmek istemeyen,•Üretim aşamasında maliyet külfetinden kurtulmak isteyen,•Transit , re eksport ve takas ticaretini geliştirmeyi arzulayanKOBİ’lerin serbest bölgelerde faaliyet göstermeleri avantajlıdır.

Serbest Bölgelerde Faaliyette Bulunmak için Ne Yapmak Gerekir?Dış Ticaret Müsteşarlığı Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü’nden

aşağıdaki belgelerle faaliyet ruhsatı almak gerekmektedir.•Serbest Bölgede yapacağı faaliyet hakkında tanıtıcı bilgi,• İmza sahibinin yetki belgesi ve imza sirküleri ile (varsa) işletmetemsilcisinin yetki belgesi ve imza örneği,

•Müracaatçı işletmenin kuruluş ilanı ve son sermaye durumunugösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi (yabancı işletmeler için il-gili Türk Konsolosluğunca onaylanmış yurtdışı ticari kayıt belge-si),

• İşletmenin son üç yıla ilişkin bilançoları, kar –zarar cetvelleri, •Varsa-son üç yılda Türkiye’ye getirilen döviz tutarını gösterir bel-geler.

SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ BÖLGE KURUCU/İŞLETİCİ ŞİRKETİ

MERSİN SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ MESBAŞ-MERSİN SER.BÖL.İŞL.AŞ.P.K. 15 MERSİN P.K. 01 MERSİNTel: (0324) 238 75 90 (4 HAT) Tel : (0324) 238 74 00 (10 Hat) Faks: (0324) 238 75 97 Faks (0324) 238 74 10

ANTALYA SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ ASBAŞ ANTALYA SER.BÖL.İŞL.AŞ.P.K. 1 S.B.07070 Yeniliman ANTALYA P.K. 002 07070 Yeniliman- ANTALYATel: (0242)259 01 88 Tel : (0242) 259 09 30-31 Faks: (0242) 259 09 34 Faks (0242) 259 09 32

EGE SER. BÖL. MÜDÜRLÜĞÜ ESBAŞ-EGE S.B.KUR. VE İŞL.AŞ.Akçay Cad.No:144/1 Gaziemir/İZMİR Akçay Cad.No:144/1 Gaziemir/İZMİRTel: (0232) 251 02 44 Tel: (0232) 251 38 51-251 39 51 Faks: (0232) 251 16 62 Faks (0232) 251 08 42

İST.AHL.SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ İSBİ-İST.AHL.SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.Havalimanı 34830 Yeşilköy/İSTANBUL Havalimanı 34830 Yeşilköy/İSTANBULTel : (0212) 661 29 93 Faks: (0212) 465 00 68 Tel : (0212) 560 96 17 Faks: (0212) 465 00 09

TRABZON SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ TRANSBAŞ-TRABZON S.B.KUR.İŞL.AŞ.Trabzon Limanı-TRABZON Trabzon Limanı TRABZONTel : (0462) 326 18 07 Faks : (0462) 326 42 35 Tel: (0462) 326 38 00-6 Faks: (0462) 326 38 07

67

İST.DERİ VE END.SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ DESBAŞ-İST.DER. VE END. Aydınlı-Orhanlı Mevkii 81464 Tuzla/İSTANBUL SER.BÖL.KUR.İŞL.AŞ..Tel : (0216) 394 12 61 Aydınlı-Orhanlı Mevkii 81464 Faks : (0216) 394 12 53 Tuzla/İSTANBUL

Tel: (0216) 394 18 87 (3 Hat) Faks: (0216) 394 12 68

İST.ULUSLAR.MEN.KIY. S.B.MÜDÜRLÜĞÜ İMKB-İST.MEN.KIY.BORSASI80860 İstinye/İSTANBUL 80860 İstinye/İSTANBULTel : (0212) 298 23 46 Tel: (0212) 298 23 76, 298 23 46 Faks : (0212) 298 25 00 Faks: (0212)298 25 00

D.ANADOLU SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ DASBAŞ-D.ANADOLU S.B.KUR.İŞL.AŞ.23 Temmuz Fuar Alanı 25050 ERZURUM 23 Temmuz Fuar Alanı 25050 ERZURUMTel: (0442) 235 28 51 Tel: (0442) 235 22 44-46 Faks: (0442) 235 28 52 Faks: (0442) 235 22 45

MARDİN SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ MASBAŞ-MARDİN Organize San.Böl. 47060 MARDİN SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.Tel : (0482)215 20 55 Organize San.Böl.47060 MARDİNFaks : (0482) 215 15 17 Tel: (0482) 215 19 82 Faks: (0482) 215 15 17

RİZE SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ RİSBAŞ-RİZE SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.Engindere Mah.Küçük San. Sitesi Yanı Engindere Mah. Küçük San.Sitesi Yanı53100 RİZE 53100 RİZETel : (0464) 226 09 54 Faks : (0464) 226 09 56 Tel: (0464) 226 58 59 Faks :(0464) 226 09 57

İST.TRAKYA SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ İSBAŞ-İST.TRAKYA S.B.KUR.İŞL.A.Ş.Karatoprak Mevkii Ferhatpaşa Mah.Nato Karşısı Karatoprak Mevkii Ferhatpaşa Çatalca/İSTANBUL Mah.Nato Karşısı Çatalca/İSTANBULTel : (0 212) 789 60 20-21 Tel: (0212) 789 60 00 Faks : (0212) 789 48 86 Faks : (0212) 789 29 33

İZMİR MENEMEN DERİ SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ İDESBAŞ-İZMİR MENEMEN DERİ Maltepe Köyü Panaz Tepe Mevkii Menemen/İZMİR SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.Tel : (0232) 842 66 24-35 Maltepe Köyü Panaz Tepe MevkiiFaks : (0232) 842 63 47 Menemen/İZMİR

Tel: (0232) 842 67 51-52 Faks:(0232) 842 63 49

SAMSUN SER.BÖL.MÜDÜRLÜĞÜ SASBAŞ-SAMSUN Limaniçi 55100 SAMSUN SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.Tel : (0362) 445 12 57 Limaniçi 55100 SAMSUNFaks : (0362) 445 11 08 Tel: (362) 445 18 18 Faks: (362) 445 08 45

KAYSERİ SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ KAYSER-KAYSERİ Kayseri Serbest Bölge Müdürlüğü SER.BÖL.KUR.İŞL.A.Ş.P.K.105 KAYSERİ Ankara Yolu 15.Km. Ambarlı MevkiiTel : (0352) 311 39 80 KAYSERİFaks : (0352) 311 39 82 Tel : (0352) 311 39 88-89

Faks: (0352) 311 39 87

ADANA YUMURTALIK SERBEST TAYSEB-ADANA YUMURTALIK BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ SER.BÖL. KURUCU VE İŞL.A.Ş.P.K.10 01920 Ceyhan/ADANA P.K. 10 01920 Ceyhan/ADANATel : (0322) 657 26 32 Tel: (0322) 657 25 75 (3 Hat) Faks : (0322) 657 26 31 Faks: (0322) 657 25 85

68

BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ BÖLGE KURUCU İŞLETİCİ ŞİRKETİ

AVRUPA SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ AVRUPA S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş.P.K. 350 59860 Çorlu / TEKİRDAĞ P.K. 363 59860 Çorlu / TEKİRDAĞTel : (0282) 691 10 53 Tel: (0282) 691 10 10 (15 Hat) Faks : (0282) 691 10 59 Faks: (0282) 691 10 26

GAZİANTEP SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ GASBAŞ-GAZİANTEP S.B.KUR.VE P.K. 1160 27120 GAZİANTEP İŞLT.A.Ş.Tel : (0342) 359 10 30-39 27500 Aktoprak Mevkii/G.ANTEPFaks : (0342) 359 10 35 Tel : (0342) 359 10 20

Faks : (0342) 359 10 25

BURSA SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ BUSEB-BURSA S.B.KUR.VE İŞLT.A.Ş. P.K. 35 GEMLİK/BURSA P.K. 16159 BURSATel: (0224) 519 02 99 Tel: (0224) 243 15 00 Faks: (0224) 519 02 98 Faks: (0 224) 243 21 54

DENİZLİ SERBEST BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ DENSER-DENİZLİ S.B.KUR.VE İŞLT.A.ŞAtatürk Bulvarı No: 2 Kat: 3 801. sokak Atatürk Bulvarı No: 2 Kat: 3 801. sokakOrhan İş Merkezi DENİZLİ Orhan İş Merkezi DENİZLİTel: (258) 241 43 44 Faks: (258) 265 95 85 Tel: (258) 241 43 44 Faks (258) 265 95 85

BAŞBAKANLIKDIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞISerbest Bölgeler Genel Müdürlüğü

06510 Emek/AnkaraTel: 0312- 212 58 87-88 Faks: 0312- 212 89 06

http://www.dtm.gov.trsbgm@ dtm.gov.tr

69

BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ BÖLGE KURUCU İŞLETİCİ ŞİRKETİ

TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ

26.06.2001 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 4691 sayılı Tek-noloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu yüksek/ileri teknoloji kullanan yada yeni teknolojilere yönelik işletmelerin teknoloji geliştirme bölgele-rinde desteklenmesini amaçlamaktadır.

İşletmelerin bilim ve teknolojinin geliştirilmesini sağlayacak yenibilgileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme,ürün ve araç-lar üretmek, yeni sistem , süreç ve hizmetler oluşturmak veya geliştir-mek amacıyla yürütecekleri araştırma ve geliştirme faaliyetlerinin des-tekleneceği teknoloji geliştirme bölgeleri, bölgenin yönetim ve işleti-minden sorumlu bir şirket tarafından üniversite,ileri teknoloji enstitü-sü veya Ar-Ge merkezleri yakınında kurulabilir.

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinden hangi işletmeler yararlanabi-lir?

Ülke sanayiinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik biryapıya kavuşturulabilmesi amacıyla;

- Teknolojik bilgi üreten,- Üretimde ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştiren,- Ürün kalitesini ve standardını yükseltici çalışmalar gerçekleştiren,- Verimliliği artırıcı çalışmalar yapan,- Üretim maliyetlerini düşüren,- Teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği destekleyen,- KOBİ'lerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamaya yöne-

lik çalışmalar yürütenişletmeler yararlanabilir.

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde İşletmelere Sağlanan Destekve Muafiyetler Nelerdir?

- Bölge kuruluşu için zorunlu ve yönetici şirket tarafından karşıla-namayan giderlerin bir kısmı Bakanlık bütçesi ödeneği çerçevesindekarşılanabilir,

- Vergi, resim ve harç yükümlülüğü yoktur,- Belediyelerce atık su bedeli alınmaz,- Bölgede yer alan mükellefler, 5 yıl süre ile yazılım ve AR-GE' ye

dayalı üretimleri ile ilgili gelir ve kurumlar vergisinden muaftır. Bu sü-re belirli teknolojik alanlar ve ürünler için 10 yıla kadar uzatılabilir.

70

- Bölgede çalışan araştırmacı, yazılımcı ve AR-GE personeli ücret-leri,kuruluş tarihinden itibaren 10 yıl süre ile her türlü vergiden muaftır.

- Bölgede AR-GE faaliyeti gerçekleştiren kişi, kurum ve kuruluş-lara sponsor olarak makbuz karşılığı yapılan bağış ve yardımlar ;

193 sayılı Gelir vergisi Kanununun 89. maddesi- (2) numaralı ben-di ile,

5422 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu' nun 14. maddesi-(6) numa-ralı bendinde belirtilen oran ve esaslar dahilinde indirime tabidir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞISanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü

GMK Bulvarı Ek Bina No:128 06520 AnkaraTel: 312-2317280 Faks: 312-2318733

http://www.sanayi.gov.tr

http://www.tubitak.gov.trhttp://[email protected]

71

ENDÜSTRİ BÖLGELERİ

19.01.2002 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 4737 sayılı ka-nun Ülke ekonomisinin gelişmesini ve teknoloji transferini sağlamak,üretim ve istihdamı artırmak amacıyla teknoloji tabanlı yabancı serma-ye yatırımlarını teşvik ederek yabancı sermaye girişini hızlandırmaküzere endüstri bölgeleri kurulmasını hedeflemiştir.

Nerelerde kurulabilir?Endüstri Bölgeleri, Yatırımları Teşvik, Koordinasyon ve Danışma

Kurulu'nca re'sen belirlenen veya yatırımcılar tarafından önerilen yer-lerde, Danışma Kurulu' nun teklifi üzerine Bakanlar Kurulu kararıylakurulabilir.

Endüstri Bölgeleri Kuruluş Prosedürü nedir? - Endüstri Bölgesi olarak belirlenen arazi hiçbir şekilde başka

amaçla kullanılamaz,- Bölgenin kurulmasına ilişkin Bakanlar Kurulu kararı Resmi Ga-

zete'de yayımlanır,- Bölgede yabancı yatırımcılara yatırım yapma izni Yabancı Serma-

ye Genel Müdürlüğü tarafından verilir.- Bölgenin yönetim ve işletmesinde 4562 sayılı Organize Sanayi

Bölgeleri Kanunu hükümlerine göre kurulan OSB' lerin yönetim ve iş-letimine ilişkin hükümler uygulanır.

Endüstri Bölgelerinde İşletmelere sağlanan destek ve Muafiyet-ler Nelerdir?

- 3194 sayılı İmar Kanunu, - 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu,- 2872 sayılı Çevre Kanunu, - 3202 sayılı Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görev-

leri Hakkında Kanun, - 3213 sayılı Maden Kanunu ile - 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 15. maddesinin ikinci fıkrasının

(12) numaralı bendi hükümleri uygulanmaz.- 21.01.1998 tarihli ve 4325 sayılı Kanun ile Olağanüstü Hal Böl-

gesinde yapılan yatırımlar için öngörülen teşvik tedbirleri EndüstriBölgelerinde yapılan yatırımlarda da uygulanır.

72

- Bu bölgeler içinde kalan özel mülkiyet konusu arazi ve arsalarınyatırım faaliyetlerine tahsisi amacıyla Yabancı Sermaye Genel Müdür-lüğü' nce 04.11.1983 tarihli ve 2942 sayılı Kanun'un 27. maddesi hü-kümlerine göre acele kamulaştırma yapılabilir.

- Endüstri Bölgelerinin kurulması için gerekli arazi temini ve alt ya-pı ile ilgili giderler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı bütçesindeki ödenektenkarşılanır. Bu ödeneğin harcanmasında;

- 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu, - 832 sayılı Sayıştay Kanunu,- 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümleri uygulanmaz.

Yatırım İzni Nasıl Alınır? Yabancı sermayeli kuruluşların bu bölgelerdeki yatırım izni başvu-

ru talepleri, Hazine Müsteşarlığı Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü'nce 15 işgünü içerisinde cevaplandırılır. Konuya ilişkin her türlü izin,ruhsat, vize vb. işlemleri bu Genel Müdürlükçe yerine getirilir ve de-netlenir.

Yerli Yatırımcılar İçin Bir Uygulama Söz Konusu mudur?Ülkeye teknoloji transferi sağlayan, katma değeri yüksek, istihdam

sağlayıcı ve sabit yatırım tutarı 10 milyon USD karşılığı TL. nin üzerin-de olan yerli yatırımlar hakkında da bu hükümler uygulanır.

Yerli yatırımcıların en az % 60' ı yabancı sermaye olmak üzere ya-bancılarla kurdukları ortaklıklar da aynı hükümlere tabi olabilir.

DIŞ TİCARET MÜSTEŞARLIĞIİnönü Bulvarı 06510 Emek/Ankara

Tel: (312) 212 88 00 Faks: (312) 212 88 81http://www.dtm.gov.tr

[email protected]

73

TOBB TAHKİMİ

Tüccar ve sanayicilerin gerek birbirleriyle veya yabancılarla olangerekse yabancıların birbirleriyle olan ticari ve sınai alanda çıkacak ih-tilaflarının süratle halli için " TOBB Tahkim Şartnamesi" hazırlanıp yü-rürlüğe konularak TOBB nezdinde bir Tahkim Divanı oluşturulmuştur.

Bütün dünyada ticari ve sınai ihtilaflar tahkim ile, özellikle bağım-sız tahkim kuruluşları marifetiyle çözülmektedir. Çünkü tahkim, adliyargıya oranla daha süratli ve ticari sırların korunması bakımından da-ha güvenli bir yargı yoludur ve usuli şartlar yerine getirilmek kaydıy-la, tahkim kararları da tıpkı mahkeme ilamları gibi icra edilebilir karar-lardandır.

TOBB Tahkim Divanı, ihtilafları bizzat halletmez, şartname kural-ları çerçevesinde bağımsız ve ehil hakem kurulları tarafından süratle,güvenle ve adaletle hallini gerçekleştirir. Ancak bu yargı yolundan ya-rarlanabilmek için, her tacir ve sanayicinin, yaptıkları sözleşmelere,"bu sözleşmeden doğacak ihtilaflar, TOBB Tahkim Şartnamesi hü-kümleri uyarınca tahkim yoluyla halledilir" kaydını, (tahkim şartını)koymaları gerekli ve yeterlidir. Buna ek olarak, sözleşmede, ihtilafıntek hakemle mi, yoksa üç hakemle mi halledileceği, tahkim yeri, tah-kim dili ve ihtilafa uygulanacak maddi hukukun belirtilmesinde de ya-rar vardır. Taraflar, TOBB’nin hakemliğine başvurmak üzere anlaşmış-larsa, TOBB Tahkim Şartnamesi hükümlerini de aynen kabul etmişolurlar.Taraflardan biri bu anlaşmaya rağmen tahkimi reddederse, buredde rağmen tahkim icra edilir. TOBB tahkimine başvurmak isteyentaraf, ihtilafın taraflarının ticari unvan, uyruk, sıfat ve adreslerini, delil-leriyle birlikte kendi iddialarını, hakem seçimi ve sayısı ile ilgili bilgive belgeleri içeren başvurusunu, TOBB Tahkim Divanı Başkanlığı’na(sekreteryası TOBB Hukuk Müşavirliğine) yapar ve Divan tarafındanbelirlenmiş olan tahkim giderini öder. Ödemeler, kaideten taraflarcaeşit olarak, bir taraf ödemediği takdirde, tümü diğer tarafça ödenir. Ha-kemin veya hakemlerin vereceği kararda; giderlerin taraflar arasındanasıl taksim edileceği hükme bağlanır. Bu giderler peşin ödenmedikçe,dava açılmış sayılmaz ve duruşmaya başlanmaz. İhtilaf,tek ya da üçhakem marifetiyle halledilir. Taraflar ihtilafın tek hakem tarafındanhallinde anlaşmışlarsa, hakemi beraberce seçerek Divan’ın onayına su-narlar. Taraflardan biri, süresi içinde hakemini seçmez ise, onun yeri-ne hakemi Divan tayin eder.Taraflar, seçtikleri hakemlerin belli bir sü-

74

rede üçüncü hakemi seçmelerini öngörmüşlerse bu süre içinde üçüncühakemin seçilmesi gerekir ve bu seçimi Divan onaylar. Bu süredeüçüncü hakemin seçiminde taraf hakemleri anlaşamazlarsa, bu hakemDivanca seçilir ve hakem mahkemesine başkanlık eder. Divan şartna-me hükümleri dairesinde, tarafların seçtiği hakemleri onaylamama yet-kisine sahiptir. Taraflar kendi hakemini, TOBB Tahkim Divanı HakemListesinden seçebilecekleri gibi, bu liste dışında güvendikleri ve Şart-namedeki vasıflara sahip başka bir kimseyi de seçebilirler. Divan ha-kemleri seçer veya onaylarken, tarafların tabiiyetlerini, ihtilaf konusu-nu ve hakemlerin taraflar ile ilişkisiz ve bağımsız olmalarını dikkatealır.

Türk işletme ile yabancı firma arasındaki ihtilaflarda, tek hakemveya hakem heyeti başkanı, tarafların uyruğu oldukları ülkeler dışında-ki bir ülkeden seçilir. Hakem mahkemesi, uygun vasıtalara başvuraraken kısa zamanda davayı yürütmek, tarafları ve gerektiğinde tanık dinle-mek, bilirkişi tayin etmek ve ihtilafı en çok 6 ay içinde sonuçlandır-makla görevli ve yetkilidir.

TOBBAtatürk Bulvarı No. 149 Bakanlıklar /ANKARA

Tel: (312)418 43 21 Faks: (312)417 15 57http://www.tobb.org.tr, [email protected]

İstanbul Sanayi Odası Tahkim BürosuTel: (212) 4556800 Faks: (212) 5138448

75

KAPASİTE RAPORU

Bakanlar Kurulunun l6 Haziran l975 tarihli kararları ile bir işletme-nin üretim kapasitesine dair bilgileri içeren "Kapasite Raporu" işletme-nin kayıtlı olduğu TOBB veya TESK’e bağlı Oda tarafından düzenlen-mektedir. Kapasite Raporu için geliştirilen matbu formları bağlı bulun-duğunuz Oda’dan temin edebilirsiniz.

Müracaat formu ile birlikte verilecek belgeler şunlardır :

•Makina tesisata ait fatura veya demirbaş defteri, •Kira mukavelesi (Makina ve tesisat kiralık ise 3 yıl süreli ve no-terden tasdikli)

•Son üç aylık ücret bordrosu ve S.S.K. prim bildirgesi fotokopile-ri.

Mahallinde yapılan inceleme sonucunda hazırlanan Kapasite Rapo-ru onaylandıktan sonra 3 yıl süreyle geçerli olmak üzere işletmeye ve-rilir.

Aynı ilde iki Oda’nın bulunması ve işletmenin iki Oda’ya da üye ol-ması halinde imalat sanayi işletmelerinin kapasite raporlarını SanayiOdası’ndan almaları gerekmektedir.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığının 09.05.200 tarih ve 9859 sayılı yazı-sına istinaden bilgisayar yazılım üreten işletmeler de Kapasite Raporualabilmektedir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞISanayi Genel Müdürlüğü

Eskişehir yolu 7.km No: 154 AnkaraTel: (312) 2860365 Faks: (312) 2853144


76

SANAYİ SİCİLİ

Sanayi Siciline Niçin Kayıt Olunur?17 Nisan 1957 tarih ve 6948 Sayılı Sanayi Sicili Kanununa göre

makine, cihaz, tezgah, alet veya diğer vasıta ve kuvvetlerin yardımı ileveya sadece el emeği ile bir maddenin kısmen veya tamamen değişti-rilmesi suretiyle devamlı ve seri halinde imal ve istihsal eden işletme-ler "sanayi işletmesi" sayılır ve bu işletmelerin Sanayi ve Ticaret Ba-kanlığı Sanayi Siciline kayıt olması mecburidir.

Sanayi Siciline kayıt yaptırmak için Sanayi ve Ticaret İl Müdürlü-ğüne müracaat edilmesi gereklidir.

Müracaatta Hangi Belgeler Gereklidir?•Sanayi Sicil Beyannamesi•Yıllık İşletme Cetveli•Kapasite Raporu (TOBB veya TESK’e bağlı Odalar’ca tasdikli) •Kira Sözleşmesi (Makine ve Teçhizat kiralanmış ise)•Katalog ve prospektüs•TSE Belgesi alınması zorunlu ise TSE belgesinin noter tasdikli örneği•Marka Tescil Belgesi.

Sanayi Siciline Kayıt Olmanın Yararları Nelerdir?Sanayi Siciline kaydolan işletmeler;•Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Elektrik Tarifeleri Yönet-meliğine göre elektrik kullanımında indirimli sanayi tarifnamesinetabi olurlar.

•Eximbank ihracat kredilerinden öncelikle ve daha düşük faizleyararlanırlar.

•Ürettikleri mamulü ihraç ettiklerinde KDV ödemezler.•Kamu alımlarında yerli imalatçı olarak ilgili kamu kurumlarınateklif mektubu istenmesi için adresleri verilir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞISanayi Genel Müdürlüğü

Eskişehir yolu 7.km No: 154 AnkaraTel: (312)2860365 Faks: (312)2853144

http://www.sanayi.gov.tr [email protected]

77

İMALAT BELGESİ

İmalat Belgesi işletmenizde yapılan imalatın nitelikleri, kapasite-niz, kapasite kullanım oranınız, imalat teknolojiniz, sermaye durumu-nuz vb. bilgileri içeren bir belgedir.

İmalat Belgesi alabilmek için öncelikle Sanayi Sicil Belgesi, Kapa-site Raporu ve Garanti Belgesi Düzenleme Yetkisi almanız gerekmek-tedir. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Sanayi Dairesi Başkanlığınca verilenİmalat Belgesini alabilmek için şu bilgi ve belgelerin verilmesi gerek-mektedir:

• Genel Bilgiler - Kuruluşun hukuki yapısı - Sermaye durumu (yerli ve yabancı sermaye), - Lisans (Know-How ve teknik İşbirliği anlaşmaları), - Kuruluşun yeri ve tarihçesi, - Diğer tanıtıcı bilgiler (Katalog, broşür, proje vs.) - Kapasite Raporu, - Sanayi Sicil Belgesi.- Ticaret Sicil Gazetesi ve imza sirküleri

• Teknik Bilgiler - Tesisin kapasitesi ve kullanım oranı (5 yıllık), - Mamullerin nitelikleri, - Kalite kontrol teçhizatı hakkında bilgi, - Garanti şartlarının ve süresinin yazılı olduğu "Garanti Belgesi",- İmal edilen mamulün markası, - İmalat teknolojisi- İmalat programı (aylık ve yıllık), - İthal edilen ve yerli yaptırılan parçaların ayrı ayrı gösterildiği lis-

teler, - İthal edilecek parçaların nereden alındığı veya alınacağının FOB fi-

yatlarla belirtildiği listeler, - Kuruluşun bünyesinde imalatı gerçekleştiren parçalar, yan sana-

yiden temin edilenler (Sanayi işletmelerinin adı ve adresleri),

78

- İmal edilen ve imali planlanan mamullerin yurt içinde ve dış ül-kelerde imal edilenlerle;

- Fiyat mukayesesi, - Kalite durumu, - Teslim süreleri (Termin planı)

• Ekonomik Durum - Yurt içi arz ve talep durumu. - İhraç imkanları, - İmalatta maliyet düşürücü unsurların görüş olarak belirtilmesi

Römork ve Yarı Römork İmali İçin yukarıdaki belgelerin yanısıra"Araçların İmal, Tadil ve Montajı Hakkındaki Yönetmelikte belirtilen"Tanıtma Bildirimi"nin doldurulması gerekmektedir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI Sanayi Genel Müdürlüğü

Eskişehir yolu 7.km No: 154 AnkaraTel: 312-2860365 Faks: 312-2853144

http://www.sanayi.gov.tr/hizmet/sgm/elk/[email protected]

79

TSE HİZMET YETERLİLİK BELGESİ

21.12.2001 tarih ve 24617 sayılı Resmi Gazete’de yayınlananTRKGM-2001/7 sayılı tebliğe göre sanayi malı üreten işletmeler satışSonrası Servis Hizmetleri Yeterlilik Belgesi almak zorundadırlar. An-cak bu belgeyi alabilmek için öncelikle TSE’den satış sonrası servishizmetinin verileceği servis istasyonunun ilgili ürün veya ürün grubuiçin hazırlanan hizmet standartlarına veya teknik düzenlemelere uygunolduğunu gösterir "Hizmet Yeterlik Belgesi" almanız gerekmektedir.Bu hususta değişik iş kolları için TSE tarafından hazırlanan farklı kri-terler veya standartlar bulunmakta olup Mobilya Sektörüne ilişkin kri-terler örnek olarak aşağıda verilmiştir.

Servisin Yeri ve Binası Nasıl olmalıdır?•Servis tercihen aynı meslek grubu için ayrılmış bölgelerde olmalı-dır.

• İmalatçının servis hizmetide vermesi halinde; bu hizmet imalatha-nenin bünyesinde verilebilir.

•Servise günlük ulaşım araçları ile ulaşılabilmelidir.•Serviste müşterek veya münferit kullanma özelliğinde otoparkimkanı bulunmalıdır.

•Servise gelen mobilyaların indirilip, bindirilmesi ve servisi içinetaşınması için gerekli tedbirler alınmış olmalıdır.

•Servis giriş kapısı mobilyaların girebileceği ölçüde olmalı, kolaygörülebilmeli, hırsızlık vb. tehlikelere karşı gerekli tedbirler alın-mış olmalıdır.

•Servis binasının yapımında tercihen kolay yanmayan malzemelerkullanılmış olmalıdır.

•Şayet servis hizmeti imalatçı tarafından veriliyor ise; tercihen dışvitrin bulunmalı, vitrin servis binasının cephe görüntüsüne uygunbüyüklükte planlanmalı, kolay yanmayan malzemeden yapılmalı,soğuk havalarda vitrin camının buğulanmaması için tedbir alınma-lı, uygun şekilde aydınlatılmalı,uygun renk, şekil ve boyutta işye-ri tabelası bulunmalıdır.

•Serviste idari birim, müşteri kabul birimi, konstrüksiyon, döşeme,dikiş, üst yüzey işlemleri birimleri, tamiratı yapılan mobilyalarınbekletildiği mahal, işçi dinlenme mahalli , wc-lavabo ve tercihenduş bulunmalıdır.

80

•Servis tamirat kapsamı içinde bulunan bir kısım hizmeti; kendisorumluluğunda olmak kaydıyla, başka işyerlerinden temin ede-bilir. Bu durumda bu hizmetlerin verileceği mekanlar servistearanmaz.

•Servisteki birim ve mekanlar hizmete yetecek büyüklükte olmalı,amaca uygun eşyalarla tefriş edilmelidir.

Hizmetle İlgili Hususlar Nelerdir?• İmalatçı; imalattan kaynaklanan ve ayıplı mal kapsamına giren hu-susların giderileceğine dair yazılı taahhütname vermelidir.

•Bu kapsamda servis kusurun niteliğine göre hizmeti müşteri adre-sinde verebilecek şekilde imkana sahip olmalıdır.

•Servis hizmetinin bir kısmı, anlaşmalı başka servis veya imalatha-neler eliyle verilebilir. Bu durumda hizmetin kalitesinden taahhü-dü veren servis sorumludur.

• İmalatçı tarafından verilen servis hizmetleri uygulamasında; bayi-ler tarafından satışı yapılan mobilyaların servis hizmetinin sorum-luluğu da anabayii (imalatçı) tarafından üstlenilir.

•Her türlü servis hizmeti teknik ve idari hükümlerin yer aldığı söz-leşme esasına göre verilir.

•Serviste işçilik ve malzeme fiatlarını gösteren bir fiat listesi bulun-malı, tercihen yazılı olarak fiat mutabakatına varıldıktan sonra hiz-met verilmelidir.

•Hizmetin tamamlanmasını müteakip, müşteri önünde ilgili testleryapılmalı, müşterinin bulunmaması halinde test belgeleri ile işçi-lik, malzeme ve parçaları gösteren bir "Gerçekleştirme Belgesi"düzenlenmeli, imzalanarak birer nüshası müşteriye verilmeli, hiz-metin tamamlanmasını müteakip bilgi ve teknik yardıma devamedilmelidir.

•Serviste hizmete ilişkin standartlar , periyodik mesleki yayınlar vemobilya tamiratına ilişkin yayınlar bulunmalı ve müşterinin ince-lemesine sunulmalıdır.

Serviste Çalışan Personele İlişkin Hususlar Nelerdir?•Servis hizmetinin imalatçı işletme tarafından verilmesi durumun-da, işletme; bayileri de dahil satışı yapılan mobilyaların cins ve sa-yılarına ilişkin istatistiki bilgiler tutmalı ve buna göre belirleyece-ği iş hacmini karşılayacak nitelikte ve sayıda personel istihdam et-melidir.

81

•Çalışan teknik elemanlar tercihen bu alanda mesleki eğitim gör-müş olmalı, servisin kendi iç prensiplerine göre zaman zaman eği-timden geçirilmelidir.

•Servis istendiğinde çalışan teknik elemanların kendi personeli ol-duğunu yasal belgelerle ispatlayabilmelidir.

Dikkat Edilecek Diğer Hususlar Nelerdir?• Servis atıksız yakıt kullanmak suretiyle, uygun bir sistemle ısıtıl-malı, tabii olarak havalandırılmalı, mümkün olmadığı takdirde me-kanik havalandırma bulunmalıdır.

•Bu kapsamda servis kusurun niteliğine göre hizmeti müşteri adre-sinde verebilecek şekilde imkana sahip olmalıdır.

•Servisteki müşterek veya münferit kullanma özelliğindekiWC’nin teknik özellikleri TS8357’ye uygun olmalıdır.

•Serviste çevre mevzuatı ile işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkinbütün tedbirler alınmalıdır.

•Servis iskelet (konstrüksiyon) , metal mekanizasyon, döşeme, di-kiş, üst yüzey ve test iş ve işlemlerinin tamamını kendisi veya birkısmını sözleşmeli olarak başka bir servis veya imalathane eliyleyapabilecek şekilde takım, tezgah, makine, avadanlık ve malze-meye sahip olmalıdır.

•Servis ve /veya sözleşmeli hizmet veren servis, istendiğinde budonanımların kendi malı olduğunu yasal belgelerle ispatlayabil-melidir.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞITüketicinin ve Rekabetin Korunması Genel Müdürlüğü



[email protected]://www.tse.org.tr

82

PATENT TESCİL İŞLEMLERİ

Buluş Nedir?Patent Hukukunun temelini oluşturan buluş kavramı, "tarım dahil,

sanayideki herhangi bir özel sorunun çözümü" olarak tanımlanır. Bu-luş; teknoloji alanında bir ürüne veya yönteme ilişkin spesifik bir prob-lemin çözümüdür de denilebilir. Bir başka tanıma göre ise buluş, ge-nel olarak ve halihazırda bilinmeyen, maddi bir forma sokulabilen vemaddi bir formda kullanılabilen, topluma fayda sağlayan ve insanlartarafından düşünülen ve keşfedilen ürünler ve yöntemlerdir.

Patent Nedir?Patent, buluş sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme,

kullanma, satma veya ithal etme hakkıdır. Bu hakkı gösteren belgeye de"patent" denir. Geleneksel terminoloji ile sınai mülkiyet haklarınıniçinde önemli bir yer tutan "patent hakkı", özellikle teknoloji transferi-nin aracı olması bakımından çok önemlidir.

Buluşların Patent İle Korunmasının Amaçları Nelerdir?• Zihni yaratmanın tanınması,• Buluş faaliyetinin özendirilmesi,• Buluş sahibinin ödüllendirilmesi,• Ar-Ge çalışmalarının sonuçlarının açıklanarak teknik bilginin yay-

gınlaştırılması.amaçlarına ulaşmak üzere geliştirilen patent sistemi, buluş sahiple-

rinin buluşlarını, başkalarının kolayca anlayabileceği ve bundan yarar-lanarak daha iyi çalışmalar yapabileceği biçimde ayrıntılı olarak açıkla-maları karşılığında kendilerine, buluş konusu ürünü üretme, kullanmave satma konusunda belirli bir süre ayrıcalık veren bir sitemdir. Buluşsahibinin ödüllendirilerek buluş yapmanın özendirilmesi ve buluşlarlailgili bilginin ortaya koyulması, bu bilgiler ışığında yeni kişilerin yenibuluşlar yapabilmelerini ve bu buluşların sanayiye uygulanmasını sağ-lamakta ve böylece ülkedeki ekonomik gelişmeye büyük katkı sağlan-maktadır.

83

Patentle Korunacak Buluşlarda Aranan Kriterler Nelerdir? •Yenilik kriteri; başvuru yapılmadan önce başkaları tarafından ya-zılı, sözlü ya da uygulanarak açıklanmamış olmak anlamında mut-lak yeniliktir.

•Tekniğin bilinen durumunun aşılması kriteri bu konuda uzman birkişinin kolayca düşünüp uygulamaya koyamayacağı nitelik anla-mındadır.

•Sanayiye uygulanabilirlik kriteri buluşun tümüyle kuramsal ol-mak yerine pratiğe uygulanabilir özellik taşıması demektir.

Bu üç kriteri taşıyan buluşlar patent ile korunurlar.

Faydalı Model Nedir?Türkiye'de ve dünyada yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluş-

ların sahiplerine belirli bir süre (10 yıl), buluş konusu ürünü üretme vepazarlama hakkının tanınmasıdır.

Faydalı model belgesi verilmesi işlemleri, patent verilmesine oran-la, hem zaman hem de masraf açısından daha elverişli olup özellikleKOBİ’lerin ve araştırma kuruluşlarımızın buluş yapmalarını ve bunlarısanayiye uygulamalarını özendireceği düşünülmüştür. KOBİ’lerin ger-çekleştirdiği yeniliklerin, rakiplerce hemen hemen aynısının yapılaraktaklit edilmesi tehlikesi mevcuttur. KOBİ’lerin bu buluşlarının faydalımodel belgesi vererek korumak, onların ekonomik varlıklarının idame-sine hizmet edecektir. Zira faydalı model koruması, tecavüz fiillerinekarşı, patent korumasına oranla daha çabuk ve seri bir işlev görecek şe-kilde düzenlenmiştir.

Patent Başvurusu Yapmadan Önce Neler Yapılabilir?Patent başvurusu yapılmadan önce başvuru sahibinin buluş konusu

teknik ile ilgili Türk Patent Enstitüsüne başvurarak patent araştırmasıyaptırması önerilir. Tekniğin bilinen durumunun araştırılması, buluş sa-hibine kendi buluşunu mevcut patentlerle karşılaştırma, benzerliklerive farklılıkları görme olanağını sağlar. Başvuru sahibi buluşunun yeniolup olmadığı konusunda genel bir fikre sahip olur. Böylece mevcutteknoloji bilinerek yapılan bir patent başvurusunun reddedilme olasılı-ğı azaltılmış olur.

84

Türkiye’de kaç çeşit patent sistemi vardır?Türkiye’de biri incelemesiz; diğeri incelemeli olmak üzere iki çe-

şit patent sistemi vardır. • İncelemesiz sistemde, ülkemizde mali kaynakları kısıtlı olan buluşsahiplerine ucuz, süratli, ancak süresi nispeten kısıtlı, 7 yıllık birkoruma sağlanmaktadır. İncelemesiz patent, gerekli hususlar yeri-ne getirilmek ve incelenmek şartıyla incelemeli patente dönüştü-rülebilmektedir.

• İncelemeli sistemde işlemler daha uzun sürmekte, ancak incele-meli patent, başvurunun patent alabilme kriterlerine sahip olupolmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanarak verildiği içindaha sağlam ve daha uzun bir koruma elde edilmektedir.

Yurtdışında Patent/Faydalı Model Başvurusu Nasıl Yapılır?Yurtdışında patent/faydalı model başvurusunda bulunmak isteyen

buluş veya başvuru sahipleri, bu ülkelerin her birinde, o ülkenin siste-mine uygun bir şekilde ve o ülkenin dilinde hazırlanmış ayrı ayrı baş-vurularda bulunmak zorundadırlar. Ancak, 1 Ocak 1996 tarihinde yü-rürlüğe giren Patent İşbirliği Antlaşması (PCT) ile birden fazla ülkedebuluşlarını koruma altına almak isteyen başvuru sahipleri, tek bir baş-vuru ile PCT'ye üye ülkelerin tamamında patent başvurusu yapabil-mektedirler. PCT ile ilgili temel bilgileri içeren kitapçık ve PCT baş-vurusu yapabilmek için gerekli başvuru formları Türk Patent Enstitü-sünden ücretsiz olarak temin edilebilmektedir.

Ayrıca 1 Kasım 2000 tarihinden itibaren yürürlüğe giren Avrupa Pa-tent Sözleşmesi aracılığıyla yapılacak bir patent başvurusu ile de Söz-leşmeye üye ülkelerin tamamında veya seçilen ülkelerde bir patent ko-ruması elde etmek mümkün olmaktadır.

İncelemesiz patent, gerekli şartlar yerine getirilmek ve incelenmekşartıyla incelemeli patente dönüştürülebilmektedir.

Patent Başvurusunun veya Patentin Kullanma Hakkının Söz-leşmeye Dayalı Lisansa Konu Olması Durumunda Nasıl Başvuru-da Bulunulur?

Patent başvurusunun veya patentin kullanma hakkı, milli sınırlarınbütünü içinde veya bir kısmında geçerli olacak şekilde, lisans sözleş-mesine konu olabilir. Lisans sözleşmesinin Patent Siciline kayıt edile-bilmesi için şu belgelerle TPE’ye başvuruda bulunulmalıdır

85

•Dilekçe,•Taraflarca imzalı lisans sözleşmesi,•Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent bel-gesi düzenlenmesine ilişkin talep,

•Ücret ödeme belgesi•Vekaletname.

Patent Başvurusu veya Patent Hakkının Devri İşlemi İçin NeŞekilde Başvuruda Bulunulmalıdır?

Devir işleminin patent siciline kayıt edilebilmesi için aşağıdaki bel-gelerle başvuruda bulunulmalıdır.

•Dilekçe,•Devreden ve devralan tarafından imzalanmış devir belgesi,•Patent belgesi aslı veya belge aslı sunulamıyorsa onaylı patent bel-gesi düzenlenmesine ilişkin talep,

•Ücret ödeme belgesi,•Vekaletname.

Patentle Korunan Buluşu Kullanma Zorunluluğu Nedir?Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi, patentle korunan buluşu pa-

tentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayımlandığı tarihten iti-baren üç yıl içinde gerçekleştirilmelidir.

Kullanmanın değerlendirilmesinde pazar şartları göz önünde tutu-lur. Objektif nitelik taşıyan ruhsatlandırma, standartlara uygunluk, de-ğişik alanlarda yeni uygulamaların yapılmasına ihtiyaç duyma gibi tek-nik veya ekonomik veya hukuki sebepler patentin kullanılamamasınınhaklı sebepleri olarak kabul edilir. Patent konusu buluşun kullanılma-sını engelleyecek nitelikte kabul edilen bu sebepler, patent sahibininkontrolü ve iradesi dışındaki sebeplerdir. Patentin kullanılamamasınınhaklı sebeplerine ilişkin bilgi ve belgeler, patent sahibi tarafından pa-tentin verildiğine ilişkin ilanın ilgili bültende yayımlandığı tarihten iti-baren üç yıl içinde TPE’ye verilir ve Patent Siciline kaydedilir.

Patent sahibi veya yetkili kıldığı kişi tarafından düzenlenen Enstitünezdinde buluşu kullanmakta olduğunu kanıtlayacak resmi niteliklikullanım belgesi, patentin kullanıldığı hakkındaki beyanı kapsamalı ve

86

Ticaret veya Sanayi Odaları, konu ile ilgili diğer meslek kuruluşları ve-ya ilgili kurumlarca onaylanmalıdır. İthalat halinde, ithalat belgesi kul-lanım belgesi yerine geçer.

Kullanım belgesinde; patentin tarihi, numarası, buluş başlığı, kulla-nımın başladığı tarih, beyanda bulunanın adı, adresi, imzası ve tanzimtarihi bulunmalıdır.

Kullanım belgesi ve ithalat belgesinin Patent Siciline kayıt edilebil-mesi için Ücret listesinde belirtilen ücret ödenmelidir.

Patent hakkının sona ermesinin sebepleri nelerdir?•Koruma süresinin dolması;•Patent sahibinin patent hakkından vazgeçmesi;•Yıllık ücretlerin ve ek ücretlerin öngörülen sürelerde ödenmeme-si;

sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile patent hakkı sona erer.

Patent ve Faydalı Modellerin Tescil Harcamalarının Destek-lenmesi

Türk Patent Enstitüsü'ne yapılan patent, faydalı model ve endüstri-yel tasarım başvurularından tescil edilenlere ait harcamaların % 75'i,Para, Kredi ve Koordinasyon Kurulunun 98/3 Sayılı Kararı kapsamın-daki 'Patent, Faydalı Model Belgesi ve Endüstriyel Tasarım TesciliHarcamalarının Desteklenmesine İlişkin Tebliğ' uyarınca karşılıksızdesteklenmektedir.

Bu karşılıksız destekten, Türkiye'de yerleşik T.C. uyruklu gerçekkişiler, ayrıca destek başvurusunun yapıldığı yıldan önceki son iki tak-vim yılında Türkiye'de yerleşik olduğunu belgeleyen yabancı uyruklugerçek kişiler yararlanabilir.

Bu destek, çerçevesinde tüm ödemeler; desteklenen incelemesizpatent, incelemeli patent, faydalı model belgesinin, Türk Patent Ensti-tüsü'nden buluş sahibince alınmasından sonra yapılır. Türk Patent Ens-titüsü aracılığıyla yapılan Patent İşbirliği Antlaşması (PCT) kapsamın-daki patent başvurularına ilişkin ödeme ise başvuru aşamasından son-ra gerçekleşmektedir.

KOSGEB Teknoloji Geliştirme Merkezlerinde desteklenenKOBİ’lerin buluşlarının patent ve faydalı modellerinin tescili harca-malarına KOSGEB Başkanlığınca destek sağlanmaktadır.

87

Avrupa Patent Sözleşmesinin Türkiye'ye Sağladığı YararlarNelerdir?

•Türk vatandaşları güçlü, basit ve ucuz bir sistem olan Avrupa Pa-tent Sisteminden yararlanma hakkını elde etmişlerdir.

•Türkiye, Avrupa Patent Hukuku içinde yer almaktadır.•Türkiye'nin Avrupa ile uyumunda önemli bir adım atılmıştır.•Sözleşmeye katılım sonrasında Türkiye'ye yapılan patent başvurusayısı artacağından teknik bilginin yaygınlaşması sağlanacaktır.

•Avrupa Patent Ofisi veri tabanına ücretsiz erişim sağlanarak tek-nolojik ilerlemenin en önemli araçlarından biri olan teknik bilgiyehızlı ve ücretsiz erişim imkanı Türk araştırmacılarına ve sanayici-lere sunulmaktadır.

•Diğer ülke vatandaşlarının da Sözleşmeye üye ülkelerden birindeyapacakları tek bir Avrupa patent başvurusu ile Türkiye'de koru-ma elde etmeleri, Türkiye'ye yabancı sermaye ve teknoloji akışı-nın sağlanması ve rekabet ortamının oluşması için kuvvetli bir or-tam oluşturacaktır.

TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜİzmir Caddesi No. 28, 06440 Kızılay/AnkaraTel : (3l2) 4l9 02 30 Faks: (3l2) 4l9 02 48


DÜNYA SINAİ HAKLAR ÖRGÜTÜhttp://www.wipo.int

88

KNOW- HOW VEYA TİCARİ SIRLARIN KORUNMASI

Bir üründen ya da yöntemden en kolay ya da en verimli biçimdeyararlanmayı sağlayan bilgi, "know-how" veya "ticari sır" olarak ta-nımlanmaktadır. Ekonomik bir değer oluşturan bu bilgi, lisans anlaş-ması yoluyla ya da buluş sahibinden doğrudan veya onun aracılığıylaüçüncü kişilerden öğrenilebilir.

Ticari sır olarak ek gizli bilgi eğer bir patentle bağlantılı bir bilgiise anlaşmada sır olarak saklanma süresi patentin süresi ile eş tutulabi-lir. Sunulan ek gizli bilgi, eğer kendi başına bir ticari kazanç kaynağıise, onu gizli tutacak önlemler alınabildiği ve eldeki koşullar buna ola-nak sağladığı sürece sonsuza kadar saklanabilir.

Günümüzde ticari sır oluşturan bir bilgi, örneğin bir bilgisayar kay-nak kodu, biyokimyasal bir formül, ya da teknik bir şema, bir şirketiçin tüm üretim biriminin değerinden daha üstün olabilmektedir.

Know-How ile Patent Arasındaki Fark Nedir?Patent yasalarında genel olarak geçerli kural, söz konusu buluşun

tam olarak ve açık biçimde yazılmış bir tarifnamesinin, patent almakiçin yapılan başvuru ile birlikte sunulmasıdır. Bu tarifname öylesineaçık ve ayrıntılı olmalıdır ki, söz konusu sanayi ya da bilim dalında sı-radan bilgi ve becerilere sahip bir kişi, ilgili buluşu elde etmek için ge-rekli işlemleri tarifnameyi izleyerek gerçekleştirebilsin. Çizim ve re-simler bu tarifnameye eklenebileceği gibi, işlemlerin hangi koşullardayürütüleceğinin bile açıklanması zorunlu olabilir.

Sağlanan bütün bu bilgilerin de ötesinde söz konusu bilgi, buluşunsanayiye uygulanmasında edinilmiş uzun bir deneyim sonucunda kaza-nılmış olan teknik uzmanlık bilgisi de olabilir. Bu tür bilgi genelde, bu-luş için patent başvurusu yapıldığında sunulan tarifnamenin içinde yeralmamış olabilir. Çünkü buluşun ilk safhasında yalnızca laboratuvar yada pilot uygulamalarla kısıtlı çalışılmış ve yeni ek bilgiye henüz ulaşı-lamamıştır; ya da buluşla ilgili en üst düzeye ulaşıldığında know-howya da ticari sır olarak adlandırılacak bu yeni bilgi ticari değeri üstün birunsur olarak ortaya çıkmıştır.

Know-how ya da ticari sır türünden bir bilgi, diğer fikri hak alanla-rına konu olabilecek buluş ya da becerilerden tümüyle bağımsız bilgiolarak da ticari bir değer oluşturabilir. Zamanla kısıtlanmış bir korumayerine, zaman içinde sonsuz bir koruma sağlamanın daha uygun görül-düğü durumlarda, söz konusu bilginin ticari sır olarak korunmasına gi-

89

dilebilir. Böyle bir seçim yapılırken gözönüne alınacak hususlar şunlar-dır;

•Saklanacak olan bilginin ticari değeri düşük olduğundan, patentalmak veya herhangi türde bir tescil için yapılacak başvurununmasrafını emeğini karışılamayacağı düşünülebilir,

•Söz konusu bilginin ticari değerinin beş yıldan az bir süre içindekendiliğinden yitirileceği düşünülebilir,

•Söz konusu bilginin tarifname belgesinde açıklanması durumun-da, aynı alanda bir basamak ötedeki buluşlara temel oluşturabile-ceği düşünülebilir.

Bu durumda seçilecek iki yol vardır; •Patent başvurusu yapılarak gelecekte kaydedilecek gelişmeler açı-sından temel buluşu koruma altına almak,

•Açıklanmamış gizli bilgiyi sır olarak saklamak ve bu bilgiden ba-ğımsız olarak başkalarının aynı ya da benzer buluşları ve buna da-yanan yeni buluşları zaman içinde ortaya koymalarının riskini gö-ze almak. Böyle bir risk göze alınırken, eldeki gizli bilginin birgün hiçbir ticari değerinin kalmayabileceği anlaşılmalıdır.

•Eldeki gizli bilgi eğer, "tersine mühendislik" yöntemi ile kolaycaelde edilebiliyorsa, bu durumda patent başvurusu yapmak en doğ-ru seçenektir. Zira, sır olarak saklanan bilginin gizliliği ancak "ter-sine mühendislik" işlemi tamamlanana kadardır.

• "Tersine mühendislik" yöntemiyle bilginin elde edilmesi hiçmümkün değilse ve bilginin sır olarak kalması olasılığı yüksek iseo zaman bilginin ticari sır olarak saklanması en doğru seçim olur.

• "Tersine mühendislik" yöntemiyle kolayca elde edilemeyecekolan bir bilgi için patent başvurusu yapılırsa, söz konusu bilgi bü-tün ayrıntılarıyla rakiplere ve topluma sunulacaktır. Bu durumdarakipler, patentin alanı dışında kalan fakat yine de benzer bir sis-tem oluşturarak , ürüne ticari rakip oluşturacak bir başka ürünlepiyasaya çıkabilirler. Gizlilik korunmuş olursa, rakip bir ürününimal edilmesi olasılığı hem daha düşük olacak, hem de maliyetiçok daha yüksek olacaktır.

Ticari Sırrın Kapsamı ve Koruma Yöntemi Nedir?Know-how ve ticari sır bilgilerinin türüne ya da bunlara yasal ko-

ruma hakkı tanınmasına kısıtlama getirilemez. Bu tür açıklanmamış bil-giler, verilmiş bir patent hakkı gibi, kişinin elinde yasal gerçekliliğiolan bir tekel hakkı gibi korunabilir.

90

Bazı ün yapmış ürünlere ait know-how çok yüksek ticari bir değerkazanabilir. Yıllarca gizliliği korunan bir içecek veya yiyecek tarifna-mesi bir know-how konusu olabilir.

Lisans anlaşması yoluyla know-how ya da ticari sır, üçüncü kişile-re devredilebilir. Bu tür anlaşmalar yalnızca know-how ile kısıtlı kal-mayarak, patent gibi fikri hak konularını da kapsayabilir.

Avrupa hukuk sistemlerinde, know-how ya da ticari sırrın gizliliğiyalnızca bu konuda yapılan sözleşmelerde mevcut olan ilgili hükümle-re dayanılarak korunmaktadır.

Bir zamanlar sır olarak saklanan know-how, her ne şekilde olursaolsun bir kez açığa çıkarıldığı zaman herkes tarafından serbestçe kulla-nılabilir. Özellikle hızlı gelişen teknolojilerde, endüstri casusluğu ol-dukça önemli bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden işyerle-rinde en gelişmiş güvenlik önlemleri alınmalı, teknik, elektronik ay-gıtlar kullanılarak, yeni ve gizli bilginin geliştirildiği , işlendiği bölüm-ler diğer çalışanlara ve ziyaretçilere kapalı tutulmalıdır. İşten ayrılacakolan kişinin elinde bulundurduğu bütün belgeleri işyerine iade etmesisağlanmalıdır. İyi niyet sahibi olmayan bir çalışanın daha önce bu gibibelgeleri kopyalamış olmasının önüne geçebilmenin yolları da gözönü-ne alınmalıdır.

WIPO Dünya Sınai Haklar Kuruluşu’nun teknoloji transferiningerçekleştirilmesinde üç temel metod önermektedir;

• Satış ya da devretme sözleşmesi• Lisans verme sözleşmesi• Know-how sözleşmesiPatent hakkı tanınan buluşa ait bütün hakların, sahibi tarafından sa-

tışı ve yasal yoldan başka bir kişiye devri işlemi, yazılı olarak "patenthaklarının devri" adı verilen sözleşme ile yapılır. Hakların devredildiğikişi patent verilmiş buluşun yeni sahibidir ve o buluşa ait patent kap-samında tanınan inhisari haklardan yararlanmaya yetkilidir.

Patent verilmiş bir buluşa ait inhisari hakların kapsadığı işlemler-den birinin veya birkaçının, sahibi tarafından belirli bir süreyle sınırlan-dırılmış olarak ülke içinde sürdürülmesi için başka bir kişiye izin ve-rilmesi ise lisans sözleşmesi ile mümkündür. Yazılı lisans sözleşme-sinde genellikle iki tür yasal işlem yer alır. Birincisinde, patent veril-miş buluşun sahibinden,başka bir kişi ya da kuruluşa, patentli buluşaait inhisari hakların koruduğu bir ya da birkaç işlem yapma izni veri-lir ki buna lisans denilir. İkincisinde ise verilen lisansın hangi koşullaraltında gerçekleştirileceği belirtilir.

91

Lisans sözleşmesi içinde ya da lisans sözleşmesinden ayrı olarakyapılacak bir yazılı sözleşmede "know-how" ile ilgili önlemleri de or-taya koymak mümkündür. Buluşun ya da ürünün sahibi olan taraf,"know-how" ya da ticari sırrı elinde tutan taraf olduğundan lisans söz-leşmelerinde know-how ile ilgili hükümlere de yer verilir.

Know-how, somut bir biçimde iletildiği gibi somut olmayan bir bi-çimde de iletilebilir. Somut olarak know-how, belge, fotoğraf, çizim,bilgisayar diskleri, mikrofilm ve benzeri araçlarla sunulabilir. Bir fab-rikanın binalarının mimari projesinin ayrıntıları, makinelerin çizim de-tayları ve yerleşme planları, yedek parça listeleri, çalıştırma tarifname-si, yeni bir malzemenin özellikleri işçilik ve makine zamanı hesapları,bir sürecin basamakları , paketleme ve depolama bilgileri, çevre faktör-lerini açıklayıcı bilgiler, teknik ya da profesyonel personel için görevtanımlaması olabilir.

Somut olmayan bir biçimde iletilen know-how için örnek, know-how’ı sağlayan tarafın bir mühendisinin alıcı taraftan bir mühendisesözlü olarak süreci açıklamasıdır. Ayrıca, alıcı tarafın mühendisi, vericitarafın üretim süreci içinde bizzat olayı izleyerek öğrenebilir. Ya da alı-cı tarafın personeli, alıcı tarafın ya da verici tarafın tesisinde, know-howüzerinde topluca eğitim görür. Somut olmayan bir şekilde iletilenknow-how, "teknik servis" ya da "teknik destek" olarak da adlandırıla-bilir. Somut bir biçimde iletilemeyen know-how, eğer üretimin veyadiğer işlemlerin aydınlatılması yönünde planlama, finansal yönetim yada pazarlama konularını içerirse "yönetim hizmetleri" olarak da adlan-dırılır.

Türkiye’de Durum Nedir?Türkiye’de know-how veya ticari sırlarla ilgili açıklanmamış bilgi-

lerin korunması, Türk Ticaret Kanunu ve Borçlar Kanunu gibi genelhükümler çerçevesinde sağlanmakta ve gerektiğinde ceza davaları kap-samında da görülmektedir.

Avrupa Birliği, ticari sırların fikri hak konusu olarak Birlik düze-yinde korunmasını düzenleyen bir mevzuat hazırlamamış, bu alandakorumayı her üye ülkenin iç hukukuna bırakmıştır.


http://[email protected] http://www.wipo.int

92

TASARIM VE FAYDALI MODEL TESCİL İŞLEMLERİ

Endüstriyel Tasarım Tescili Nedir? Gümrük Birliği ile ülkemizde ciddi olarak gelişen bir uygulama

olarak yeni ve ayırtedici niteliğe sahip endüstriyel tasarımlar Türk Pa-tent Enstitüsü nezdinde tescil edilerek 5 yıl süre ile koruma altına alın-maktadır. Bu süre beşer yıllık dönemler halinde yenilenmek üzere top-lam 25 yıla kadar uzatılabilir. Tasarımın kullanılması hak ve yetkilerimünhasıran tasarım hakkı sahibinindir. Üçüncü kişiler, tasarım hakkısahibinin izni olmadan koruma kapsamındaki tasarlanan veya tasarımınuygulandığı bir ürünü üretemez, piyasaya süremez, satamaz, sözleşmeyapmak için icapta bulunamaz, ithal edemez, ticari amaçla kullanamazveya bu amaçlarla elde bulunduramaz.

Ne Tür Tasarımlar Korunabilir?Yeni ve ayırdedici niteliğe sahip tasarımlar ile bileşik bir ürünün bir

parçası ile ilgili tasarımın kendi yeni ise ve ayırd edici bir niteliğe sa-hipse tescil suretiyle belge verilerek korunur.

Koruma Kapsamı Dışında Tutulan TasarımlarYeni ve ayırd edici niteliğe sahip olmayan tasarımlar, kamu düzeni

ve genel ahlaka aykırı tasarımlar , teknik fonksiyonunun gerçekleştiril-mesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiçbir seçe-nek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar koruma kapsamının dışındadır.

Tasarım Tescili İçin Kimler Başvurabilir?Tasarımların tescili ile sağlanan korumadan, TC. vatandaşları veya

TC. sınırları içinde ikametgahı olan veya sınai veya ticari faaliyette bu-lunan gerçek ve tüzel kişiler veya Paris veya Bern Sözleşmeleri veyaDünya Ticaret Örgütü’nü Kuran Anlaşma hükümleri dahilinde başvu-ru hakkına sahip kişiler ile T.C. uyruğundaki kişilere kanunen veya fi-ilen tasarım koruması tanıyan devletlerin uyruğundaki gerçek veya tü-zel kişiler de karşılıklılık ilkesi uyarınca TSE’ye başvurarak Türkiye’detasarım korumasından yararlanabilir.

Tescil İşlemi Ne Kadar Sürer?Başvuru tarihi kesinleşmiş ve tüm eksikleri giderilmiş olması şar-

tıyla, tescil işlemi l ayda sonuçlandırılarak başvuru sahibine tescil bel-gesi gönderilir.

93

Başvuru İçin Gerekli Olanlar Nelerdir?- Tescili istenilen tasarımın bir örneği başvuru dilekçesine yapıştı-

rılmış olarak 8x8 cm ebadında l5 adet görsel anlatımı ile başvuruyapılır. Görsel anlatım, tasarımın tüm belirgin özelliklerini yansıtan veyayın yoluyla çoğaltımına elverişli resim, çizim, grafik, fotoğraf veyabenzeri bir biçimde hazırlanmış olabilir. Üç boyutlu tasarımlarda, tasa-rımın daha iyi anlaşılabilmesi bakımından en az önden, yandan ve üst-ten görünümlerinin verilmesi şarttır.

- İki boyutlu bir tasarımı konu alan başvurularda, yayının ertelen-mesi isteniyorsa, tasarımın tüm belirgin özelliklerini yansıtan ve yayınyoluyla çoğaltımına elverişli resim, grafik, fotoğrafik veya benzeri birbiçimde görsel bir anlatımı verilemiyorsa, görsel anlatımın yerine tasar-lanan veya tasarımın uygulandığı ürünün 20 cm x 30 cm ebatlarında ör-neği verilebilir. Ancak yayın erteleme süresi bittiğinde 8 cm x 8 cmebatında görsel anlatımın verilmesi şarttır.

- Başvuru ücreti- Vekaletname- İmza Sirküleri- TarifnameTasarımın görsel anlatımını en açık şekilde ifade eden tarifnamenin

başvuru esnasında verilmesi zorunludur - SınıflandırmaTasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünler, Türk Patent Enstitü-

sünce, Endüstriyel Tasarımların Uluslararası Sınıflandırılmasına ilişkinLokarno Anlaşmasının 6. Baskısına uygun olarak sınıflandırılmaktadır.

- Menşe Memleket BelgesiTasarım tescil başvurusu ile ilgili rüçhan hakkı talep ediliyorsa,

başvurunun ilk yapıldığı Menşe Memleket İdaresi tarafından verilmişbulunan tasdikli Menşe Memleket Belgesi ile bu belgenin tercümesigereklidir.

- Tescil ve yayın ücreti

Yayın Ertelenmesi nedir?Başvuru sahibi, başvuru sırasında tasarımın tesciline ilişkin yayının

azami 30 ay süreyle ertelenmesini isteyebilir. Yayın erteleme talebi, ge-

94

nellikle, tasarımı yapılmış ancak piyasaya sunulmamış ürünler için ya-pılır. Yayın erteleme talebi bulunan başvurular için sicil kaydı yapılır,ancak tasarımın görsel anlatımı ve diğer belgeleri kamu incelemesinekapalı tutulur.

Yayın ertelemenin sona erdiği tarihte veya hak sahibinin isteği üze-rine daha önceki bir tarihte, yayınlanır.

Tekli Başvuru-Çoklu Başvuru nedir?Tek tasarım için yapılan başvurularda başvuru formunun tekli kıs-

mı işaretlenir. Ancak istenirse birden çok tasarım içinde tek başvuru altında mü-

racaat yapılabilir. Bu durumda da başvuru formunun çoklu kısmı işa-retlenir. Çoklu başvurular süslemeler için yapılabileceği gibi, aynı baş-vuru altında gösterilen her bir tasarımın, tasarlanan ürünlerin aynı alt sı-nıfa veya aynı set/takıma ait olmaları veya bileşik bir ürünün parçalarıolmaları veya birden çok nesnenin ya da sunuşun bir arada algılanabi-len bir bileşimini oluşturmaları durumunda mümkündür. Çoklu başvu-rularda tasarım sayısının belirtilmesi gerekir.

Rüçhan Hakkı nedir?Paris Sözleşmesine dahil ülkelerden birine mensup veya bu ülke-

lerden birine mensup olmamakla birlikte onlardan birinde ikametgahıveya işler durumda bir ticari müessesesi bulunan gerçek veya tüzel ki-şiler veya Kanuni varisleri bu ülkelerin herhangi birinde yetkili merci-lere bir tasarımın tescili için usulüne uygun olarak yaptıkları başvurutarihinden itibaren, altı ay süreyle aynı tasarım için tasarım belgesi al-mak üzere Türkiye’de başvuru yapma konusunda rüçhan hakkındanyararlanır.

Sergilerdeki Teşhirden Doğan Rüçhan Hakkı nedir?Tescil başvurusunda tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü,

Türkiye’de açılan milli ve milletlerarası sergilerde veya Paris Sözleş-mesi’ne taraf ülkelerde açılan resmi veya resmi olarak tanınan sergiler-de teşhir eden başvuru hakkına sahip kişiler, sergideki teşhir tarihin-den itibaren altı ay içerisinde, Türkiye’de tasarım belgesi almak içinbaşvuru yapma konusunda rüçhan hakkından yararlanır.

95

Başvuru Tarihinin Kesinleşmesi ve Tescil İşlemiBaşvuru tarihinin kesinleşmesi için örnek başvuru formuna uygun

dilekçe ve Kanun Hükmünde Kararnamenin 26. maddesinin birincifıkrasının (b) bendinde belirtilen tasarımın tüm belirgin özellikleriniyansıtan ve yayın yoluyla çoğaltımına elverişli çizim, grafik, fotoğrafveya benzeri bir biçimde hazırlanmış görsel anlatımı ile başvuru ücretibelgesi TPE’ye verildiğinde Türk Patent Enstitüsü’nce tasarım belgesiverilerek koruma hakkından yararlandırılır. Sicil kaydı yapılmış tasa-rımlar, aylık Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülteni’nde yayımlanır.

İtiraz Hakkı Nedir?Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülte’nde yayımlanan tasarımlarla il-

gili olarak, gerçek veya tüzel kişiler ile ilgili Meslek kuruluşları, yayımtarihinden itibaren 6 ay içerisinde, itiraz gerekçesini açıklayan bir di-lekçe ve ücret tebliğinde belirtilen itiraz inceleme ücreti ile birlikteEnstitü nezdinde itiraz edebilir.

Tasarım Hakkına Tecavüz Sayılan Fiiller Nelerdir?Tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın tasarımın aynısını veya be-

lirgin şekilde benzerini yapmak, üretmek, piyasaya sunmak, satmak,sözleşme akdi için icabda bulunmak, kullanmak, ithal etmek ve buamaçlarla depolama, elde bulundurmak,

- Tasarım belgesi sahibi tarafından sözleşmeye dayalı lisans yoluy-la verilmiş hakları izinsiz genişletmek veya bu hakları üçüncü kişileredevir etmek,

- Yukarıda belirtilen fiillere iştirak , yardım, teşvik etmek veya han-gi şekil ve şartlarda olursa olsun bu fiillerin yapılmasını kolaylaştır-mak,

- Kendisinde bulunan ve haksız olarak üretilen veya ticaret alanınaçıkarılan eşyanın nereden alındığını veya nasıl sağlandığını bildirmektenkaçınmak,

- GaspTasarım başvurusu bu Kanun Hükmünde Kararnamenin 34. mad-

desine göre yayınlandığı takdirde, başvuru sahibi, tasarıma vaki teca-vüzlerden dolayı hukuk ve ceza davası açmaya yetkilidir. Tecavüz

96

eden, başvurudan veya kapsamından haberdar edilmiş ise başvurununyayımlanmış olmasına bakılmaz. Tecavüz edenin kötü niyetli olduğunamahkeme tarafından hükmolunursa, yayından önce de tecavüzün varlı-ğı kabul edilir.

Koruma kapsamındaki tasarımın tescilli olduğuna ilişkin kaydınürün, ambalaj veya fatura üzerine konulmamış olması, eylemi tecavüzolmaktan çıkarmaz.

Tescil işaretleri kusurun değerlendirilmesi sırasında dikkate alın-maktadır.

TÜRK PATENT ENSTİTÜSÜİzmir Caddesi No. 28, 06440 Kızılay/AnkaraTel : (3l2)4l9 02 30 Faks: (3l2) 4l9 02 48



97

MARKA TESCİL İŞLEMLERİ

Marka nedir?Bir işletmenin mal veya hizmetlerinin bir başka işletmenin mal

veya hizmetlerinden ayırt etmeyi sağlaması koşuluyla; kişi adları, söz-cükler, şekiller, harfler,sayılar, malların biçimi veya ambalajları gibiçizimle görüntülenebilen veya benzer bir biçimde ifade edilebilen, bas-kı yoluyla yayınlanabilen ve çoğaltılabilen her türlü işarettir.

Marka Hakkı Nasıl Elde Edilir?Markanın; 27 Haziran 1995 tarih ve 556 Sayılı Markaların Korun-

ması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname Hükümlerine göre tesciledilmesi ile Marka hakkı elde edilir. Marka Tescil Belgesi üzerinde ya-pılan devir, lisans, veraset ve intikal, rehin gibi tasarruflarla, adres veunvan değişikliklerinin üçüncü kişilere karşı hüküm ifade edebilmesiiçin Marka Siciline kayıt edilmesi gereklidir. Bu nedenle söz konusudeğişikliklerin Türk Patent Enstitüsü’ne bildirilmesi gerekmektedir.

Marka Çeşitleri neledir?•Ortak Marka; Üretim veya ticaret veya hizmet işletmelerindenoluşan , bir grubun mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin malveya hizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir.

• §Garanti Markası; Marka sahibinin veya Marka sahibine iktisa-den bağlı olan bir işletmenin mal ve hizmetlerinde kullanılmakkoşuluyla , Marka sahibinin kontrolü altında birçok işletme tara-fından o işletmelerin ortak özelliklerini,üretim usullerini, coğrafimenşelerini ve kalitesini garanti etmeye yarayan işarettir.

•Ticaret Markası; Bir işletmenin imalatını ve /veya ticaretini yaptı-ğı malları, başka işletmelerin mallarından ayırt etmeye yarayanişarettir.

•Hizmet Markası; Bir işletmenin hizmetlerini diğer işletmelerinhizmetlerinden ayırt etmeye yarayan işarettir.

Marka Tescilinin Marka Sahibine Sağladığı Haklar Nelerdir?Markanın tescil kapsamına giren aynı veya benzeri mal veya hiz-

metlerle ilgili olarak tescilli markanın benzerlerini ve karıştırılma ihti-mali olan herhangi bir işaretin tescilli markanın itibarından dolayı hak-

98

sız avantaj elde edecek veya tescilli markanın ayırt edici karakterine za-rar verecek nitelikteki herhangi bir işaretin izinsiz kullanılması önlenir.

Tescil Edilen Marka Kaç Yıl Süre ile Korunmaktadır?Tescilli markanın korunma süresi başvuru tarihinden itibaren on

yıldır. Bu süre talep üzerine onar yıllık dönemler halinde sonsuz sayıdayenilenebilir.

Koruma süresi sona eren marka, sahibinin veya onun yetkili kıldığıvekilin talebi halinde yenilenir. Yenileme talebinin yapılması korumasüresinin sona erdiği ayın son gününden önceki altı ay içinde gerçek-leştirilir. Bu sürenin kaçırılması durumunda, yenileme talebi, ek ücretödenmesi koşuluyla, koruma süresinin sona erdiği ayın son günündenitibaren altı aylık süre uzatımı içinde yapılabilir. Yenilenmeyen marka-lar hükümsüz sayılır.

Tescilli Markayı Kullanmamanın Sonucu Nedir, Hangi Haller-de Marka İptal Edilir?

Tescilli bir markanın, tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklıbir neden olmadan kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıllık bir sü-re için kesintisiz ara verilmesi halinde, marka mahkeme kararı ile ip-tal edilir.

Türkiye Gümrük Birliğine Girdiği İçin Avrupa’da Daha Önce Tes-cilli Bütün Markalar Türkiye’ de de Geçerli midir?

Hayır. Avrupa’da tescilli veya kullanılan her markanın korunabil-mesi için kesinlikle Türkiye’de de tescil edilmesi gerekir.

Madrid Protokolü Ülkemizde Ne Zaman Uygulanmaya Başla-mıştır. Madrid Sistemi’nin Amaçları Nelerdir?

Madrid Protokolü 01.01.1999 tarihi itibariyle ülkemizde uygulan-maya başlamıştır. Madrid Sistemi ile-Protokole taraf ülkelerde olmakkaydıyla- tek bir dil kullanarak tek bir başvuru ile markaların uluslara-rası tescilinin yanısıra yenileme, devir, unvan ve adres değişiklikleri,eşya sınırlamaları gibi değişikliklerin tek bir basit işlemle uluslar arasıSicile kaydedilmesi amaçlanmıştır.

Bir Ülkede Tescil Edilen Markanın Tüm Dünyada Geçerli Ola-cağı Düşüncesi Doğru mudur?

Bir ülkede tescil edilen markanın tüm dünyada geçerli olacağı dü-şüncesi kamuoyunda yaygın da olsa veya olumlu bir yaklaşım gibi gö-

99

rülse de doğru değildir. Her ülkenin sınai haklarla ilgili yasaları vardır.Bir marka, ilgili ülkede o ülkenin yasaları kapsamında korunmaktadır.Bunun içindir ki marka, kullanılacağı ülkenin yasaları çerçevesindetescil ettirilmelidir.

Ülkemizde bir işaret ancak tescil ettirilirse marka olarak hükümifade etmekte ve yasal olarak korunmaktadır.

Uluslararası Marka Nedir? Nasıl Tescil Ettirilir?Madrid Protokolü, markaların uluslararası tescilini öngörmektedir.

TPE’ye başvuru anında uluslararası markanın hangi ülkelerde tescili is-teniyorsa o ülkelerin belirtilmesi gereklidir. Uluslararası tescil başvu-rusu, Protokol’e bağlı akit taraflar için belirli bir formun doldurulma-sıyla yapılmakta ve ilgili menşe ofise yapılmış olan ulusal başvuru yada tescil numarası ve tarihi bildirilmektedir. Uluslararası marka tescili-nin de koruma süresi on yıldır.

Topluluk Markası Nedir?Avrupa Birliği ülkelerinin tümünde geçerli olan bir markadır. Bir

tek marka başvurusuyla, AB üyesi devletlerde geçerli olan marka tes-cil belgesi alınmaktadır. Türk vatandaşları da Paris Sözleşmesi gereğin-ce Birlik Markası tescil ettirerek ve Avrupa Birliğinde korunmasını sağ-layabilirler. AB markası almak için, İspanya’nın Alicante şehrinde bu-lunan AB Marka Ofisi ne veya bu maksatla AB üyesi ülkelerin Markatescili işlemini yapan ofislerine başvuruda bulunulması gerekmektedir.

Yurtdışında Marka Tescili Nasıl Yapılır?Türkiye dışındaki bir ülkede marka tescil ettirmek için, öncelikle

marka tescili yapılacak ülkenin Paris Sözleşmesi yahut Dünya TicaretÖrgütü Kuruluş Anlaşması’na üye olması, bu anlaşmaları kabul etme-miş olmakla birlikte karşılıklılık ilkesi uyarınca Türkiye Cumhuriyetiuyruğundaki kişileri kanunen veya fiilen marka koruması tanınmış ve-ya tanıdığını yazılı olarak bildirmiş olması gerekir.

Marka, tescil edildiği ülkeye münhasırdır. Bir marka, tescil ettirile-ceği ülkenin kanun ve kurallarına uygun olarak tescil ettirilebilir.

100

Marka Başvurusunun Geçerli Olabilmesi İçin Hangi BelgelerGereklidir?

• Başvuru dilekçesi • Marka örneği (20 adet)• Ücret dekontu




TESCİLLİ MARKALAR DERNEĞİEmlak Blokları B1, Kat 5, Daire 22

Levent İstanbulTel : (212) 2197999 Faks : (212) 2195483


101

COĞRAFİ İŞARET

Coğrafi İşaret Nedir?Coğrafi işaret; belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleriyle

kökeninin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmişbir ürünü gösteren işarettir. Üretim yerinden kaynaklanan özel durum-dan dolayı "menşe " ve "mahreç" işareti olarak iki ayrı şekilde tanım-lanmaktadır.

Menşe İşareti Nedir?Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan, bölge, çok özel durum-

larda ülkeden kaynaklanan, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özel-likleriyle bu yöre, alan veya bölge ile özdeşleşmiş yöre, alan, bölgeyeözgü doğa ve insan faktöründen kaynaklanan, üretimi, işlenmesi ve di-ğer işlemlerin tümüyle bu yöre, alan veya bölge sınırları içinde üretilenbir ürünü tanımlamaktadır. Menşe adı, menşe adına konu ürünün tama-mı ile tanımlanan yerde üretilmiş olmasını gerektirir.

Örnek olarak; Çerkez Peyniri, Van Otlu Peyniri, Anzer Balı’nı ve-rebiliriz. Bu ürünler, ait oldukları coğrafi bölgenin dışında üretilemez-ler. Çünkü ürün, niteliklerini, ancak ait olduğu yöre içinde üretildiğitakdirde kazanabilir.

Mahreç İşareti Nedir?Coğrafi sınırları belirlenmiş bir yöre, alan veya bölgeden kaynakla-

nan, belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleriyle bu yöre, alan ve-ya bölge ile özdeşleşmiş bir ürün olması yanında, üretimi, işlenmesi vediğer işlemlerinde en az birinin belirlenmiş, yöre, alan veya bölge sı-nırları içinde üretilen ürünün belirleyici işaretidir. Mahreç işaretine ko-nu ürünün özelliklerinden en az birinin o yöreye ait olmakla birlikte,yöre dışında da üretilebilmesi söz konusudur.

Coğrafi İşaret ile İlgili Yasalar Nelerdir?27 Haziran 1995 tarih ve 555 sayılı KHK’nin sağladığı yasal düzen-

leme ulusal düzeyde olup diğer ülkelerde de koruma sağlanabilmesiiçin her ülkede tescil ettirilmelidir.

102

Kimler Coğrafi İşaret Başvurusu Yapabilir?Coğrafi işaretin tescili, coğrafi işarete konu ürünün üreticisi olan

gerçek veya tüzel kişiler, tüketici dernekleri ve konu ve coğrafi yöre ileilgili kamu kuruluşları tarafından yaptırılabilmektedir.

Coğrafi İşaret Tescili İçin Başvuru Şartları Nelerdir?Başvuru; coğrafi işaretin adı, başvuru sahibinin adı ve adresi, ürü-

nün adı, coğrafi işaretin kullanım biçimi "markalama, etiketleme, işa-retleme" den biri hususları belirtilerek şu belgelerle TPE’ye yapılır.

•Ürünün tanımı ve özelliklerini açıklayıcı teknik bilgiler ve belgeler•Yöre, alan veya bölgenin coğrafi sınırlarını açıkça tanımlayan vebelirleyen bilgiler, belgeler ve haritası,

•Ürünün üretim tekniğine, yerel özel üretim usullerine ilişkin bil-giler,

•Üretimini ve uygunluğunu denetleme biçimini ayrıntılı olarakaçıklayan bilgiler,

•Başvuru dekontu,

Coğrafi İşaret Olarak Tescil Edilemeyecek İşaretler Nelerdir? •Coğrafi işaret tanımına uymayan adlar ve işaretler,•Ürünlerin öz adı olmuş adlar ve işaretler,•Ürünün gerçek kaynağı konusunda halkı yanıltabilecek olan bitkitürleri, hayvan soyları veya benzer adlar,

•Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı işaretler,•Paris Sözleşmesi ve Dünya Ticaret Örgütü'nü kuran Antlaşmayaüye ülkelerde korunmayan veya koruması sona ermiş veya kulla-nılmayan adlar ve işaretler.

Coğrafi İşaret Korumasının Sağlayacağı Haklar Nelerdir?•Tescilli adın ününden herhangi bir biçimde yarar sağlayacak kul-lanımlar veya tescil kapsamındaki ürünleri andıran ya da çağrıştı-rabilen ürünlerle ilgili olarak tescilli adın dolaylı veya dolaysızolarak ticari amaçlı kullanımı,

•Sözcük olarak gerçek coğrafi yeri ifade etmekle birlikte halktahaksız biçimde ürünün başka yer kaynaklı olduğu izlenimini bıra-kan kullanımı veya korunan adın tercümesinin kullanımı veya "sti-linde", "tarzında", "tipinde", "türünde", "yöntemiyle", "orada üre-

103

tildiği biçimde" veya benzeri diğer açıklama veya terimlerle bir-likte kullanımı,

•Ürünün iç veya dış ambalajında, tanıtım ve reklamında veya ürün-le ilgili herhangi bir yazılı belgede doğal veya esas nitelik ve özel-likleri ile menşei konusunda yanlış veya yanıltıcı herhangi biraçıklama veya belirtiye yer verilmesi,

•Ürünün menşei konusunda halkı yanıltabilecek biçimde ambalaj-lanması veya yanılgı yaratabilecek diğer herhangi bir biçimde su-nulması,

önlenebilmektedir.

Coğrafi İşaretlerin Ticari Markalarla İlişkisi Nedir?Coğrafi işaretler, tek başına marka yerine kullanılamamakta, ancak

marka ile birlikte kullanılabilmektedir.Mal veya hizmetin niteliği, kalitesi veya üretim yeri, coğrafi kay-

nağı gibi konularda halkı yanıltacak markaların tescil başvuruları mar-ka olarak tescil edilemeyeceğinden mutlak red nedenleri arasında sayıl-mış olup haksız rekabeti önlenmesi amaçlanmaktadır.

Menşe adları, sicilde belirtilen coğrafi bölgede faaliyet gösterenüreticiler tarafından üretilen ticari ürünlerin üzerinde veya ambalajla-rında, sicilde belirtilen özellikleri taşıması koşuluyla kullanılabilir.Mahreç işaretlerinin kullanımı için ürünün üretimi, işlenmesi ve diğerişlemlerinden en az birinin sicilde gösterilen kalite, ün ve diğer özel-liklerde üretilmesi gerekliliği aranır.

Coğrafi İşaretlerin Denetimini Kim/Kimler Nasıl Yapar?Denetimi yapacak komisyon, tescil ettirilen coğrafi işaretin sicil

kayıtlarında belirtilir. Bu komisyon söz konusu ürünün üretimi, işlen-mesi veya diğer işlemleri ile uğraşan kişilerden oluşan ve yasal kuru-luş biçimine bakılmaksızın herhangi bir dernek, birlik veya benzeri ör-güt, coğrafi işarete konu olan ürünün üretimi, pazarlanması, tescillimenşe adı veya mahreç işaretinin kullanım biçimi, markalanması, ürünüzerinde belirtilmesi, işaretleme, etiketleme, markalama şekillerini ay-rıntılı olarak denetlemek üzere yeterli personel, ekipman ve diğer im-kanlara sahip olacak ve söz konusu ürünün üretim durumlarını süreklikontrol edecektir. Denetim işlemi için konu ile ilgili uzman ve tarafsızkurum veya kuruluşlarla işbirliği yapılabilir.

104

Periyodik olarak yapılan denetimler, ihtiyaç duyuldukça ve şikayetüzerine her zaman yapılabilir.

Coğrafi İşaretlerle İlgili Cezai Hükümler Nelerdir? Bir yıldan dört yıla kadar hapis ve para cezası verilmektedir.




105

ENTEGRE DEVRELERİN TOPOGRAFYASI

Entegre Devrelerin Topografyası •Entegre Devreler : Elektronik bir fonksiyonu yerine getirmek üze-re en az biri elektriği iletme özelliğine sahip (yarı iletken mater-yal) birden çok katmanın meydana getirdiği devreleri,

•Yarı İletken Metaryeller: Silikon, germanum, selenyum galyumarsenid gibi elektriği iletme özelliği olan materyalleri,

•Yarı İletken Ürünlerin Topografyaları ( layout designs ya da kat-man tasarımı): Slikon, germanium, selenium, gallium arsenid gibielektriği iletme özelliği olan materyallerin kullanıldığı entegredevrelerin tasarımını ifade eder.

Neden Koruma İhtiyacı Doğmuştur?Entegre devreler günümüzde, bilgisayar, saat, TV, çamaşır makina-

sı vb günlük kullanımda yararlanılan pekçok eşyanın yapımını etkilemişbulunmaktadır.

Yarı iletken ürünlerin geliştirilmesi maliyeti yüksek ve katma değe-ri bir iş olup büyük yatırımları, uzman bir kadroyu ve büyük zaman ay-rılmasını gerektirmektir. Ancak bu devrelerin taklidi sadece fotokopile-rinin çekilmesi ile son derece ucuza mal olduğundan, bunların korun-ması için özel yasal düzenlemelere ihtiyaç duyulmuştur.

Koruma Şekilleri Nelerdir?1989 yılında Washington Sözleşmesi diye anılan Entegre Devre

Sözleşmesi imzalanmıştır.Konuya gösterilen önem; GATT’ın Uruguay Müzakereleri ve Ku-

zey Amerika Serbest Ticaret Alanı oluşturma Müzakerelerinde de de-vam etmiştir. Bunun sonucunda Yarı İletken Ürün Topografyaları ko-runması TRIPs ve NAFTA’da da ayrıntılı bir şekilde yer almıştır.

Ülkemizde entegre devrelerin korunması ile ilgili işlemler TPE ta-rafından yapılmaktadır.


http://www.turkpatent.gov.tr


106

TÜRK GIDA KODEKSİ

560 sayılı KHK kapsamında düzenlenen Türk Gıda Kodeksi Yönet-meliğinin amacı; üretici ve tüketici menfaatleri ile halk sağlığını koru-mak, gıda maddelerinin tekniğine uygun ve hijyenik şekilde üretim,hazırlama, işleme, muhafaza, depolama, taşıma ve pazarlanmasını sağ-lamak üzere gıda maddelerinin özelliklerini belirlemektir. Yönetmelikgıdaların kalite ve hijyenle ilgili özelliklerini, katkı maddelerini, aromamaddelerini, pestisit ve veteriner ilaç kalıntılarını, gıda bulaşanlarını,ambalaj ve işaretleme, depolama ve taşıma kurallarını, numune almave analiz metodlarını kapsar.

Türk Gıda Kodeksi kapsamında bulunan konulara ilişkin Yönetme-likler başlık olarak verilmiş olup detaylı bilgi web adresinden teminedilebilir.

Türk Gıda Kodeksi Yönetmelikleri - Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliği (16.11.1997 tarih ve 23172 sayılı

RG)- Gıda Işınlama Yönetmeliği (6.1.1558 tdarih ve 23868 sayılı, RG)

• Renklendiriciler •Aroma Maddelerinin Kullanımı Nedeniyle Gıdalarda BulunabilenMaddelerin Kabul Edilebilir En Yüksek Değerleri

•Yapay Aroma Maddeleri •Aroma Maddelerinin Üretiminde kullanılan Çözücüler-Taşıyıcılar-Katkı Maddeleri

•Mikrobiyal Toksinler •Metal ve Metaloidler •Yabancı Madde Ve Bileşikler •Pestisit Kalıntı Limitleri •Veteriner Hekimlikte Kullanılan İlaçlar İçin Kabul Edilen Tole-rans Düzeyleri

•Besin Ögelerinin Etikette Bildirilmesi •Beslenme Referans Değerleri •Besin Ögeleri İle İlgili Beyan Tablosu

107

•Gıda Maddelerinin Net Miktarlarına Ait Tolerans Değerleri •Alçak Ve Yüksek Dansite Polietilen İle İlgili Teknik Özellikler •Stirenın Polimerizasyonu İle Elde Edilen Polistiren ve Stirenbuta-dien Kauçukları İle İlgili Teknik Özellikler

•Polipropilen İle İlgili Teknik Özellikler •Akrilonitril-Butadien-Stiren Polimerleri İle İlgili Teknik Özellik-ler

•Melamin Formaldehit-Üre Formaldehit Dökümler İle İlgili TeknikÖzellikler

•Doymamış Poliester Reçineleri İle İlgili Teknik Özellikler •Yiyecek Maddeleriyle Temasta Kullanılan Asetal Reçineler İle İl-gili Teknik Özellikler

•Gıda Maddeleriyle Temasta Kullanılan Poliviniliden Klorür Reçi-neleri İle İlgili Teknik Özellikler

•Reçinesel Ve Polimerik Kaplamalar İle İlgili Teknik Özellikler •Polietilen Ftalat Polimerleri İle İlgili Teknik Özellikler •Polivinil Klorurler İle İlgili Teknik Özellikler •Polikarbonatlar İle İlgili Teknik Özellikler •Poliamitler İle İlgili Teknik Özellikler •Plastiklerde Kullanılacak Boyar Maddeler İle İlgili Teknik Özel-likler

•Üretim Yerlerinden Numune Alma Planı 1 ve 2

•Türk Gıda Kodeksi Tebliğleri •Alkolsüz İçecekler Tebliği •Baharat Tebliği •Bal Tebliği •Bebek Mamaları - Bebek Formülleri Tebliği •Çiğ Süt Ve Isıl İşlem Görmüş İçme Sütleri Tebliği •Devam Mamaları - Devam Formülleri Tebliği •Ekmek ve Çeşitleri Tebliği •Et Ürünleri Tebliği •Kakao ve Kakao Ürünleri Tebliği •Meyve Suyu ve Benzeri Ürünler Tebliği •Pirinç Tebliği

108

•Sakız Tebliği •Şeker Tebliği •Taze Et, Hazırlanmış Et Ve Hazırlanmış Et Karışımları Tebliği •Buğday Unu Tebliği •Yemeklik Tuz Tebliği •Yemeklik Zeytinyağı Ve Yemeklik Prina Yağı Hakkında Tebliğ •Yumurta ve Yumurta Ürünleri TebliğBitki sağlığında, hayvan sağlığında ve su ürünlerinde ABMevzuatına http://www.kkgm.gov.tr/indexı.html adresindenulaşabilirsiniz.

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü

Akay Cad. No:3 06100, Bakanlıklar / AnkaraTel: (312) 4174176 (PBX) Faks: (312) 4186318


109

GARANTİ BELGESİ, SATIŞ SONRASI SERVİS HİZMETLERİ YETERLİK BELGESİ VE KULLANIM KILAVUZU

DÜZENLEME YETKİSİ

Garanti Belgesi Nedir?İmalatçı veya ithalatçıların imal ve/veya ithal ettikleri sanayi malla-

rı için düzenlenen ve malın garanti süresi içerisinde meydana gelebile-cek arızaların en az bir yıl süre ile ücretsiz olarak tamirinin veya yeni-siyle değiştirilmesinin taahhüt edildiğini ve satıcı ile tüketicinin yü-kümlülüklerini gösteren belgedir.

Tanıtma ve Kullanma Kılavuzu Nedir?İmalatçı veya ithalatçıların imal ve /veya ithal ettikleri sanayi mal-

ları için düzenlenen ve malın bakım, onarım ve kullanılmasına ait Türk-çe bilgileri kapsayan belgedir.

Servis İstasyonu Nedir?İmalatçı veya ithalatçıların imal ve /veya ithal ettikleri sanayi mal-

ları için; satış sonrası bakım, onarım ve servis hizmetlerini yürütmeküzere, kendileri tarafından ve/veya aralarındaki sözleşme uyarınca; buamaçla yetki verilen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan tesis-lerdir.

Belgeleri Düzenleme Yetkisi Nereden Alınır?İşletmeler Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’ndan bu belgeleri düzenle-

me yetkisi almak zorundadır. KOBİ’lerin ihracata yönelmeleri duru-munda bu belgelerin düzenlenmesi çok daha önemlidir.

Konuyla İlgili Mevzuat Nedir?Mal ve hizmet piyasalarındaki rekabeti engelleyici, bozucu veya

kısıtlayıcı karar ve uygulamaları ve piyasaya hakim olan teşebbüslerinbu hakimiyetlerini kötüye kullanmalarını engellemek amacıyla 4054Sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 7.11.1994 tarihinde yü-rürlüğe girmiştir.

Ekonominin gereklerine ve kamu yararına uygun olarak tüketicininsağlık ve güvenliği ile ilgili ekonomik çıkarlarını koruyucu, aydınlatı-

110

cı, eğitici, zararlarını tazmin edici, çevresel tehlikelerden korunmasınısağlayıcı önlemleri almak ve tüketicilerin kendilerini koruyucu giri-şimlerini özendirmek ve bu konudaki politikaların oluşturulmasındagönüllü örgütlenmeleri teşvik etmeye ilişkin hususları düzenleyen4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun 23.08. 1995 tari-hinde yürürlüğe girmiştir.

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un 13, 14 ve31 sayılı maddelerine dayanılarak çıkarılan ve 21.12.2001 tarih ve24617 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan TRKGM-2001/6 sayılı tebliğuyarınca; garanti belgesi düzenleme yetkisi almak isteyen imalatçıve/veya ithalatçıların Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Ve Reka-betin Korunması Genel Müdürlüğü’ne başvurmaları gerekmektedir.

Başvuruda istenilen belgeler Nelerdir?•Garanti Belgesi Müracaat Formu ve dilekçe, •Garanti Belgesi örneği, 3 adet•Yetkililerin noter onaylı imza sirküleri•Her model için malın bakım, onarım ve kullanımını gösterir Türk-çe tanıtma ve kullanma kılavuzu, ithal mallar için aslına uygunolarak tercüme edilmiş Türkçe tanıtma ve kullanma kılavuzu.

•Satış Sonrası Hizmet Yeterlilik Belgesi ve eki liste aslının Bakan-lık veya noter onaylı bir örneği,

Tanıtma Ve Kullanma Kılavuzunda Bulunması Gereken Bilgi-ler Nelerdir?

21.12.2001 tarih ve 24617 sayılı Resmi Gazete’de yayınlananTRKGM/2001/8 sayılı tebliğe göre şu bilgilerin kılavuzda bulunmasıgerekmektedir;

• İmalatçı ve İthalatçı firmanın açık ünvanı,adresi, telefon ve faksnumaraları,

•Bakım, onarım ve kullanımda uygulanması gereken kurallar,•Taşıma ve nakliye sırasında dikkat edilecek hususlar,•Kullanım sırasında insan veya çevre sağlığına tehlikeli veya zarar-lı olabilecek durumlara ilişkin uyarılar,

•Kullanım hatalarına ilişkin bilgiler,•Özellikleri ile ilgili tanıtıcı temel bilgiler,

111

•Tüketicinin kendi yapabileceği bakım onarım ve ürün temizliğineilişkin bilgiler,

•Periyodik bakım gerektirmesi durumunda periyodik bakımın yapı-lacağı zaman aralıkları ile kimin tarafından yapılacağına ilişkin bil-giler,

• Bağlantı ve montajlarının nasıl yapılacağını gösterir şema ile bağ-lantı veya montajın kimin tarafından yapılacağına (Tüketici,Yetki-li Servis) ilişkin bilgiler,

• Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü • Varsa standart numarası,• Teknik katalog,• Servis istasyonları ile yedek parça malzemelerinin temin edilebi-leceği yerlerin isim, adres ve telefon numaraları,

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞITüketicinin Korunması Genel Müdürlüğü



112

ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ RAPORU

ÇED-Çevresel Etki Değerlendirmesi üretim faaliyetinin doğal çev-reye olabilecek olumlu ya da olumsuz etkilerinin belirlenmesi, olum-suz yöndeki etkilerinin önlenmesi ya da en aza indirilmesi için alına-cak önlemlerin, seçilen yer ve teknoloji alternatiflerinin tesbit edilerekdeğerlendirilmesi ve izlenmesidir. ÇED’in amacı ekonomik ve sosyalgelişmeleri engellemeden tabii çevreyi korumaktır.

ÇED dünya’da ilk kez l970 yılında Amerika’da kabul edilmiş, l973yılında Kanada, l985 yılında ise AB’de uygulamaya geçilmiştir. Ülke-mizde ise 11 Ağustos l983 tarih ve 2872 sayılı Çevre Kanunun l0. mad-desinde bu konuya yer verilmiştir. ÇED Yönetmeliği Türkiye’de 23Haziran 1997 tarihinde 23028 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yü-rürlüğe girmiştir.

Ülkemiz, taraf olduğu Bern ve Barselona sözleşmeleri ve CenevreDeklarasyonu ile doğal çevreyi korumayı taahhüt etmiştir.

Çevresel Etki Değerlendirmesi uygulanacak faaliyetler neler-dir?

•Rafineriler, gazlaştırma ve sıvılaştırma tesisler,•Ham petrol rafinerileri (ham petrolden yağlama maddesi üretentesisler hariçtir),

•500 ton/gün veya daha fazla kömür veya bitümlü şistin sıvılaştırıl-dığı ve gazlaştırıldığı tesisler,

• Termik ve nükleer santraller,•Toplam ısıl gücü 300 MW ve daha fazla olan termik güç santral-leri ile diğer yakma sistemleri,

•Nükleer güç santralleri ile diğer nükleer reaktörler (maksimumgücü l KW sürekli termal yükü geçmeyen fisyon edilebilir ve üret-ken maddelerin üretimi ve dönüştürülmesi ile ilgili araştırma te-sisleri hariçtir),

•Radyoaktif atık tesisleri, (Radyoaktif atıkların depolanması, berta-raf ve işlenmesi amacıyla projelendirilen tesisleri),

•Entegre kimya tesisleri,- Petrokimya tesisleri,- Zararlı ve toksit kimyasal madde üreten tesisler,- Patlayıcı madde sanayi,- Tarım ilaçları ve farmasötik ürünlerin üretilmesi,

113

- Akü ve pil üreten fabrikalar,- Petrokimyasal ve kimyasal ürünler için büyük depolama tesisleri, •Kağıt hamuru ve her çeşit kağıt üretimi yapan fabrikalar, (selüloz-lu bitkiler ve atık kağıt kullanarak kağıt hamuru ve çeşitli kağıt,karton, mukavva vb. ürünler üreten tesisler),

•Asbest çıkarılması ve asbestin ve asbest içeren ürünlerin işlenme-si ve dönüştürülmesi yapılan tesisler,

•Büyük altyapı faaliyetleri,- Şehirlerarası otoyolları, karayolları, ekspres yollar ve bunlarla

bağlantılı köprüler ve tüneller,- Şehirlerarası demiryolu hatları ve bunlarla bağlantılı köprüler ve

tüneller,- Havaalanları,- Limanlar (l350 tonun üzerindeki gemilerin girişine izin verilen-

ler),- Enerji nakil hatları, (Gerilimi l54 Kilovolt (KV) ve üstü enerji ile-

tim hatları)- Barajlar, (Göl hacmi l00 milyon m3 ya da göl alanı l5 km2 den

büyük olanlar)•Toplu konut (l000 konuttan fazla) ve olimpik spor köyleri, •Denizden büyük çaplı arazi kazanılması ve dip taraması, •Toksik ve tehlikeli artık ve atıkların yakılması, kimyasal arıtımı, de-polanması veya araziye gömülmesi ile ilgili atık uzaklaştırma te-sisleri,

•Petrol ve gaz boru hatları ve depolama tesisleri, •Gemi söküm yerleri, •Dökme demir ve çeliğin ergitildiği ve demir dışı metallerin üretil-diği tesisler,

•Çimento fabrikaları, •Gübre fabrikaları, •Şeker fabrikaları, •Uçak yapım ve onarım tesisleri, •Demiryolu teçhizatının, vagon ve her türlü demiryolu aracınınimali ve montajı,

•Motorlu araçların imali ve montajı, • İhtisas sanayi bölgeleri, •Hayvan kesim yerleri ve çıkan yan ürünleri işleme vb. tesisleri ileentegre et tesisleri, (2000 ton/yıl canlı ağırlıktan fazlası)

114

•Çıkarılan yeraltı suyu hacmi yıllık l0 milyon m3 ve üzerinde oldu-ğu takdirde, yeraltı suyu çıkarma faaliyetleri,

•Açıkdeniz hidrokarbon üretimi, •Her türlü maden çıkarılması ve zenginleştirilmesi (termal enerjiiçeren veya enerji üretilenler),

•Denizlerden petrol çıkarma faaliyetleri, •Nükleer yakıtların üretilmesi veya zenginleştirilmesi ile ilgili te-sisler,

• Işınlanmış nükleer yakıtların yeniden işlenmesi ile ilgili tesisler, •Sigara fabrikaları, •Tabakhane ve deri işleme tesisleri, (50 HP’den fazla motor gücükullanan)

•Lastik fabrikaları, •Taş ve toprak sanayi, (seramik, porselen, tuğla, kiremit ve camfabrikaları)

İşletmelerin ÇED raporu düzenletebilmek için bir dilekçe ve projeözeti ile Çevre Bakanlığına başvurması gerekmektedir.

12 Ağustos 1999 tarih ve 23784 sayılı RG’de yayınlanan YeterlilikBelgesi Tebliğine göre Bakanlıktan Yeterlilik Belgesi alan kurum veKuruluşlar ÇED Raporu veya ÇED On Araştırma Raporu hazırlaya-bilirler.

ÇEVRE BAKANLIĞIÇevresel Etki Değerlendirmesi Genel Müdürlüğü

Eskişehir Yolu-AnkaraTel : 03l2. 285 47 10


115

ETİKET, TARİFE, FİAT LİSTELERİ YÖNETMELİĞİ

4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki kanuna dayalı ola-rak yayınlanan Etiket-Tarife-Fiat Listeleri Yönetmeliği gereğince işlet-melerin işyerlerinde satışa arz ettikleri mal ve hizmetlerin üretim yeri,cinsi satış fiyatı vb bilgileri içeren etiket ve tarifelerini mutlak surettebulundurmaları gerekmektedir.

Etiket, Tarife ve Fiyat Listesi Ticaret konusu olan ve perakende satışa arz edilen malların veya

ambalajlarının ya da kaplarının üzerine etiket konulması, etiket konul-ması mümkün olmayan hallerde ise, aynı bilgileri kapsayan listeleringörülebilecek ve kolaylıkta okunabilecek şekilde uygun yerlere asılma-sı veya konulması zorunludur. Etikette ve listelerde bulunması zorunlubilgiler şunlardır;

- Malın üretim yeri - Malın cinsi - Malın satış fiyatı

İthal edilmiş mallara ait etiketlerde; malın üretildiği ülke ismininveya "ithal", "ithal malı", "yabancı" gibi malın ithal edildiğini gösterirbir ibarenin kullanılması zorunludur. Etikette bu tür bir ibarenin yer al-maması ya da "yerli", "yerli malı", "Türk Malı" gibi ibarelerin kullanıl-ması, o malın yurtiçinde üretildiğini gösterir.

Üretici veya satıcılar tarafından yapılarak, cam, naylon, karton, ka-ğıt vb. maddelerden oluşan kutu, kova, şişe, kavanoz, poşet ve torbabenzeri ambalajlar içinde satılan her türlü gıda, yiyecek, içecek ve te-mizlik maddelerinin etiketlerinde; net ağırlıklarının veya hacimlerininsatış fiyatları ile birim fiyatlarının aynı boyut ve renkte görülebilir veokunabilir şekilde yazılması zorunludur.

Antika eşyalar ile üzerinde yazılı değeri artmış olan pul ve para gi-bi koleksiyon maddeleri ve eski kitap, dergi, gazete gibi yayınlarda ay-nı hükümlere tabidir.

Etiket Zorunluluğu Olmayan MallarÜzerinde veya ambalajında, etikette aranılan hususlar basılı olarak

açıkça yazılı bulunan mallarla, kitap, dergi ve gazete gibi ürünlerindefiyatı belirtilmiş olan mallarda ve arttırma suretiyle veya özel kanunla-

116

rına göre satışı yapılan mallarda etiket ve liste koyma zorunluluğu yok-tur. Üretici, toptancı, ithalatçı satıcılar tarafından ambalajlanarak satışasunulan mallarda, Bakanlıkça mecburi uygulamaya konulan TS 433lnolu "Ambalajların İşaretlenmesi ve Etiketlenmesi Standardı” hüküm-leri ayrıca uygulanır.

Satış fiyatı ulusal veya uluslararası borsa veya benzeri kurum vekuruluşlarca yada ticari örf ve adetlere göre belirlenen ve uygulanankıymetli taş veya madenlerden yapılmış mallarda da etiket ve liste koy-ma zorunluluğu bulunmamakla birlikte, bu malların cinslerine göre bi-rim satış fiyatları; satışa arz edildikleri işyerinin uygun bir yerinde gö-rülebilir ve okunabilir bir şekilde gösterilir. Bu satış fiyatlarına işçilikbedelinin dahil olup olmadığı ayrıca ve açıkça belirtilmelidir.

Etiketin Konuluş Biçimi ve Yeri Perakende olarak satışa arz edilen mallara konulması zorunlu olan

etiketler, malın niteliğine, malın satışa sunulduğu yerin büyüklüğüne,ticari usul ve adetlere göre malın veya aynı nitelikteki mal gruplarınınveya raflarının üzerine konulmak, dikilmek, zımbalanmak, yapıştırıl-mak, bunlara herhangi bir bağ ile tutturulmak veya asılmak suretiylekullanılır.

Tarife Fiyat Listesi Hizmetlerin özelliğine ve tüketiciye sunuluş biçimine göre, tarife

ve fiyat listelerine ilişkin belge, levha, pano ve benzerleri, hizmetin su-nulduğu işyerinde tüketiciler tarafından görülebilecek ve kolaylıklaokunabilecek şekilde asılır, takılır veya konulur. Lokanta vb. yerlerdetarife ve fiyat listelerinin işyerinin dışında da gösterilmesi zorunludur.

Etiketlerin ve Listelerin Biçimi ve Kapsamı Etiketlerin ve listelerin kare, dikdörtgen daire ve benzeri geometrik

bir şekilde olması gerekir. Bunların kolaylıkla görülebilir boyutlarda,üzerindeki rakam ve harflerin, okunabilir, düzgün eksiksiz gerçeğe uy-gun yeterli büyüklükte ve başka rakam, kelime ve işaretlerle karışıklı-ğa sebep vermeyecek görünüşte olması, yanıltıcı ve aldatıcı bilgiler,içermemesi zorunludur. Etiketlerin tüketiciler tarafından kolaylıkla gö-rülebilecek ve hangi mala ait olduğu açıkça belli olacak şekilde konul-ması gerekir. Etiket ve listelere satış fiyatlarının; Türk lirası veya kısa-ca TL. şeklinde yazılması zorunludur.

117

İndirimli SatışlarFiyat indirimine giren mal ve hizmetlerin etiket, tarife ve fiyat lis-

telerinde, malın indirimden önceki satış fiyatı ile indirimli satış fiyatı-nın birlikte gösterilmesi zorunludur.

Lokanta ve benzeri yerlerde bu zorunluluk aranmaz.

Toptan ve Perakende Satışların Birlikte Yapıldığı DurumlarToptan ve perakende satışların birlikte yapıldığı yerlerde, peraken-

de satışlar için Yönetmelik hükümleri uygulanır.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞITüketicinin Korunması Genel Müdürlüğü



118

TEK İMALATÇI BELGESİ VE YED-İ VAHİT BELGESİ

Tek İmalatçı Belgesi nedir, nasıl alınır? Türkiye’de bir başka imalatçı tarafından benzer şekil, terkip, teknik

özellik ve teknoloji ile halen imal edilmeyen, kullanma yeri ve maksa-dına göre, aynı çalışma şartlarında yerine başkaları kullanılmayan birmadde veya mamülü yapan, o madde veya mamülün tek imalatçısıdır.

Tek İmalatçı Belgesi verilebilmesi için İşletmenin yazılı müracaatıüzerine işletmenin Kapasite Raporu yoksa Kapasite Raporu yaptırılır.Müteakiben aynı mamülü üreten Oda üyesi başka işletmelerin olup ol-madığı araştırılır. Daha sonra söz konusu mamülü Türkiye’de başkaüreten olup olmadığı Oda tarafından TOBB’dan sorulur. TOBB’danbaşka imalatçı olmadığı cevabı geldiği takdirde ilgili Odalar nezdindearaştırmaya girişilir ve en yüksek tirajlı 2 Gazeteye ilan verilir. Görüşsorulan Oda’lardan gelen cevaplar müsbet ise bir tespit zabtı ile birlik-te Oda Yönetim Kuruluna arzedilir.

Sanayi Odası, Yönetim Kurulu belgenin verilmesine karar verdiğitakdirde belge düzenlenerek işletmeye verilir. Tek İmalatçı Belgesininsüresi iki yıldır. Bu sürenin bitiminde yeniden soruşturma yapılır ve ga-zete ilanı verilir.

Belge verildikten sonra aynı konuda imalatın mevcut olduğuna da-ir, TOBB ve Oda’ya herhangi bir bilgi intikal etmediği takdirde, işlet-menin iki sene içindeki her müracaatında sadece TOBB’a sorularak ak-si varit olmadığı takdirde ilgili işletmeye yeni belge verilir.

Seri imalat olmayan ve devamlılık arzetmeyen bir mamüle Tekİmalatçı Belgesi verilemez.

Yed-i Vahit Belgesi nedir ve nasıl alınır? 2886 Sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine tabi kuruluşlara pa-

zarlık usulüyle satış imkanı veren Yed-i Vahit Belgesi; belli bir tarihte,belli bir malın, belli bir mahalde veya Türkiye’de fiilen ve münhasıranbir tacirin elinde bulunduğu tevsik eden bir belgedir.

Bir işletmenin, bir madde veya mamulün Yed-i Vahit’i olup olma-dığı işletmenin yazılı isteği üzerine incelenir ve belirlenir.

Yedi-i Vahit Belgesi’ne konu olan mamül Türkiye’de üretilen veyalnızca üretici işletme eliyle satılan bir mamül ise önce yukarıda açık-lanan Tek İmalatçı Belgesi alımı için gerekli prosedür esasları çerçeve-sinde araştırma yapılır. O malın Tek imalatçı olduğu tesbit edilen işlet-

119

meyi temsile yetkili imzalarla, bu malın yalnızca üretici işletme eliylesatıldığını tevsik eden bir belgeye ve piyasadan yapılan istihbarat so-nuçlarına göre konu Odanın Yetkili Kurullarınca görüşülerek kararabağlanır. Sonuç olumlu olduğu takdirde talep sahibi işletmeye Yed-iVahit Belgesi düzenlenerek verilir.

TOBBAtatürk Bulvarı No. 149 Bakanlıklar /AnkaraTel: (312)418 43 21 Faks: (312) 417 15 57


120

TÜKETİCİ HAKLARI DERNEKLERİ

Ülkemizde tüketici haklarının yerleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasıile tüketicilerin korunması için çalışmalar yapmak amacıyla kurulanderneklerin hedefleri şunlardır;

- Ülkemizde ve dünyada tüketicinin korunmasına ilişkin düzenle-meleri incelemek, bilimsel araştırma ve incelemeler yapmak.

- Yapılan çalışmalarla ilgili olarak, tüketicilerin bilgilendirilmesi veeğitilmesi ile söz konusu çalışmaları kamuoyuna duyurmak.

- Konferanslar, paneller, söyleşiler düzenlemek, - Basın toplantıları ve açıklamaları yapmak. - Tüketicileri ilgilendiren çeşitli konularda yapılacak ya da yapıl-

ması düşünülen hukuksal mevzuata ilişkin görüş ve önerilerde bulun-mak, hazırlanan taslakları ilgili kurumlara vermek.

- Tüketicinin satın aldığı mal ve hizmetin fiyat, kalite, sağlık, gü-venlik ve standardı yönünden korunması ve bilgilendirilmesi için giri-şimlerde bulunmak.

- Tüketici şikayetlerini incelemek ve değerlendirmek. - Test laboratuarları kurmak. - Dünyada geçerli olan tüketici hakları konusunda Tüketicinin bi-

linçlendirilmesi ve bu hakların uygulanması için gerekli önlemlerinalınması konusunda girişimlerde bulunmak.

- Uluslararası tüketici örgütleri ile iletişim ve işbirliği sağlamak. - Kitle İletişim araçları ile tüketicinin sesini duyurmak. - Tüketici Kooperatiflerinin teşvik edilmesi için girişimde bulunmak. - Enflasyon karşısında tüketicilerin ezilmemesi için girişimde bu-

lunmak. - Tüketicilerin yaşam düzeylerinin yükseltilmesi, ekonomik çıkar-

larının korunması ve adil gelir dağılımının sağlanması için kamuoyuoluşturmak, tüketicileri aydınlatmak ve bu amaçla ilgili merciler nez-dinde girişimlerde bulunmak.

SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI Tüketicinin Korunması Genel Müdürlüğü

Eskişehir yolu 7.km No: 154 AnkaraTel: 312-2860365 Faks: 312-2853144


121

TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETLERİ

Hakem Heyetlerinin Kuruluş Amacı Nedir?Tüketiciler ile satıcılar arasında çıkan uyuşmazlıkları çözümlemek

ve tüketici mahkemelerinde delil olarak ileri sürülebilecek kararları al-mak üzere il ve ilçe merkezlerinde hakem heyetleri kurulur.

İl hakem heyetleri il merkezleri sınırları içinde, ilçe hakem heyetle-ri ise ilçe sınırları içinde görevli ve yetkilidir. Başvurular, tüketicininmal veya hizmeti satın aldığı satıcının bulunduğu yerdeki hakem heye-tine yapılır. Kapıdan satışlarla ilgili uyuşmazlıklarda tüketicinin bulun-duğu yerdeki hakem heyetine başvurulur.

Tüketicinin ikametgahı ile satıcının bulunduğu yerin farklı olmasıhalinde tüketici başvurusunu, ilgili hakem heyetine intikal ettirilmeküzere, ikametgahının bulunduğu yer hakem heyetine de yapabilir.

Büyükşehir statüsünde bulunan illerde kurulan il hakem heyetleri,mal ve hizmet bedeli Bakanlıkça her yıl başında belirlenecek tutarınüzerindeki uyuşmazlıklara bakmakla görevli ve yetkilidir. Bu bedelinaltındaki uyuşmazlıklara Büyükşehir Belediyesi sınırları dahilinde ku-rulu ilçelerdeki hakem heyetlerince ikinci fıkrada belirtilen esaslaruyarınca bakılır.

Hakem heyetleri; görev, yetki ve çalışma kapsamı dışında kalanbaşvuruları doğrudan ilgili kuruluşlara veya hakem heyetlerine intikalettirir.

Hakem Heyetleri Başkan ve üyeleri Hakem heyetleri, başkan dahil 5 üyeden oluşur. Heyetin başkanlı-

ğı illerde Sanayi ve Ticaret İl Müdürü veya görevlendireceği bir me-mur, ilçelerde Kaymakam ya da görevlendireceği bir memur tarafındanyürütülür.

Diğer üyeler şunlardır : •Belediye başkanının görevlendireceği uzman bir personel, •Baronun mensupları arasından görevlendireceği bir avukat, •Tüketici örgütlerinin seçecekleri bir üye, •Satıcının tacir olduğu uyuşmazlıklarda ticaret ve sanayi odasınınya da bunların ayrı ayrı örgütlendiği yerlerde ticaret odasının, satı-cının esnaf ve sanatkar olduğu uyuşmazlıklarda, illerde esnaf vesanatkarlar odaları birliğinin, ilçelerde esnaf ve sanatkarlar odala-rının görevlendireceği bir üye.

122

Hakem Heyetlerinin Sayısı Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca, büyükşehir statüsünde bulunan il-

lerde ve ayrıca ihtiyaç halinde diğer il ve ilçelerde İl Müdürlükleriningörüşü alınarak birden fazla Hakem Heyeti kurulabilmektedir.

Hakem Heyetlerine Başvuru Uyuşmazlıklarla ilgili başvuru, uyuşmazlık konusunu içeren dilek-

çenin, delil oluşturan ilgili belgelerle birlikte hakem heyetine verilme-siyle yapılır. Hakem Heyeti uyuşmazlık konusuna ilişkin her türlü bil-gi ve belgeyi taraflardan ilgili kurum ve kuruluşlardan isteyebilir.

Hakem Heyetlerinin Karar Süresi ve İlanı Müracaatlar, başvuru tarih ve sırasına göre en geç bir ay içinde ha-

kem heyetince görüşülür ve karara bağlanır. Kararlar alındığı tarihtenitibaren 3 gün içerisinde taraflara tebliğ edilir. Hakem heyetlerinin ka-rarları yalnız verildikleri uyuşmazlıklara ilişkin olup, ancak bunlar içinhüküm ifade eder.

Hakem heyetlerince alınan kararların taraf ve sonuçlarını gösterirlisteler, illerde Sanayi ve Ticaret İl Müdürlüklerinde, ilçelerde Kayma-kamlıklarda duyuru panolarında aylık olarak ilan edilir.




123

TÜKETİCİ KONSEYİ

Avrupa Birliği ile Gümrük Birliğine giden ülkemizin ilgili mevzu-ata uyum sağlamasında önemli bir adım olan 4077 sayılı Kanunun 2l.ve 3l. maddelerine istinaden oluşturulan Tüketici Konseyinde 9 Ba-kanlık, 3 Müsteşarlık, TSE, DİE, TOBB, TESK, TMMOB, YÖK, Mil-li Kalite Konseyi,Tüketici Dernekleri,Tüketici Vakıfları,Tüketici Ko-operatifleri Merkez Birliği,Tüketici Dernekleri üst kuruluşları temsiledilmektedir.

Sanayi ve Ticaret Bakanının başkanlığında yılda en az bir kez top-lanan Konseyin görevleri şunlardır;

- Tüketici ihtiyaçlarının ve çıkarlarının korunmasına ilişkin tedbirlerkonusunda araştırma ve çalışmalarda bulunmak,

- Tüketici sorunlarının tüketici lehine çözümlenmesi amacıyla alına-cak tedbirler ile Kanunun uygulanmasına ilişkin önerileri karara bağ-lamak ve ilgili mercilere aktarmak,

- Tüketicinin korunması ile ilgili kanun teklifleri, yönetmelik vetebliğler hakkında görüş oluşturmak ve önerilerde bulunmak,

- Tüketicinin korunması alanındaki gelişmeleri izlemek ve değer-lendirmek,

- Tüketicinin eğitilmesi ve aydınlatılması için kitap, mecmua vebroşür çıkarılmasına ve tüketicinin bilinçlendirilmesi için radyo ve te-levizyonlarda programlar düzenlenmesine ilişkin, usul ve esaslar hak-kında önerilerde bulunmak,

- Konseye katılan tüketici örgütleri temsilcileri arasından ReklamKurulu’na gönderilecek üyeyi seçmek,




124

REKLAM KURULU

Reklam Kurulu, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Ka-nunun l7. maddesine göre TSE, TOBB, TESK, Reklamcılar Derne-ği,TTB,TBB,Gazeteciler Cemiyeti gibi Kamu ve Meslek Kuruluşların-dan meydana gelmektedir.

Kurulun görevleri;- Kanun’un l6 ncı maddesinde belirtilen esaslara uygun olarak tica-

ri ilan ve reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirlemek ve Bakan-lık kanalı ile duyurmak,

- Ticari ilan ve reklamları, belirlenen ilkeler çerçevesinde re’sen ve-ya yazılı başvuru üzerinde incelemek,

- İnceleme sonuçlarına göre Kanun hükümlerine aykırı hareketedenleri cezalandırmak, sözkonusu ilan ve reklamları durdurmakve/veya aynı yöntemle düzeltmek hususlarında Bakanlığa önerilerdebulunmaktır.

Kurul, ticari ilan ve reklamlarda uyulması gereken ilkeleri belirle-mede; ülke koşullarının yanısıra, reklamcılık, alanında evrensel kabulgörmüş tanım ve kuralları ile gelişmeleri, Uluslararası Reklam Uygu-lama Esaslarını, reklamı yapılacak ürün veya hizmetlerin özelliğini veyürürlükteki özel mevzuat hükümlerini de dikkate alır.

Kurul tarafından belirlenen reklam ilkeleri Sanayi ve Ticaret Ba-kanlığı tebliğleri ile duyurulur.




REKLAMCILAR DERNEĞİYıldız Çiçeği Sokak No:19 Etiler 80630 İstanbul

Tel: (212) 2578873 Faks: (212) 2578870http://www.rd.org.tr

[email protected]

125

Kobi Rehberi - WordPress.comTOBB Genel Yayın No Genel : 359 - PM : 2 ISBN 975-512-631-7 25.000 Adet...

Documents

Transcript of Kobi Rehberi - WordPress.comTOBB Genel Yayın No Genel : 359 - PM : 2 ISBN 975-512-631-7 25.000 Adet...