İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI · 2015-11-04 · İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI İklimlerin...
Transcript of İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI · 2015-11-04 · İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI İklimlerin...
İKLİMLERİN SINIFLANDIRILMASI
İklimlerin Sınıflandırılmasında Kullanılan Yaklaşımlar
-Yağış etkenliği indisleri
a. Yağış Sıcaklık Oranına Dayananlar
Linsser, Lang, Köppen, de Martonne, Emberger (a), Crowther, McKibbin, Angström, Selyaninof, Giacobbe, Gardner, Gorczynski, Bagnouls-Gaussen, Erinç formülleri
b. Yağış-Buharlaşma veya Buharlaşma-Yağış Oranına Dayananlar
Transeau, Penck, Prescott, Thornthwaite, Wilson, Trumble, Stenz, Crove, Broudyko formülleri
c. Yağış-Doygunluk Açığı Oranına Dayananlar
Köppen, Oldekop, Szymkievicz, Meyer formülleri
c. Yağış Rejimine Dayananlar
Walter, Emberger (b)
Trabzon Meteoroloji İstasyonu’na Ait İklim Verileri
Bir Bölgenin İklim Tipini Veren Bazı Formüller Crowe Formülü (1957)
Etr = 7.3 * (T-6) Formülde; Etr = Aylık evapotranspirasyon (mm) T = Aylık ortalama yüksek sıcaklık (oC) p = Aylık yağış miktarı (mm) Nemli ay : Etr < p Kuraklaşan : Etr ≥ p < 3 p Kurak ay : Etr ≥ 3 p < 6 p Çok kurak ay: Etr ≥ 6 p
De Martonne Formülü (1935)
Yıllık kuraklık indisi; P = Yıllık yağış miktarı (mm) T = Yıllık ortalama sıcaklık (oC) Aylık kuraklık indisi; P = En kurak ayın yağış miktarı (mm) t = En kurak ayın ortalama sıcaklığı (oC) I = Kuraklık İndisi I < 5 Kurak 5 < I < 10 Yarı kurak 10 < I < 20 Yarınemli I > 20 Nemli
Thornthwaite Formülü
Im : Nemlilik göstergesi s : Yıllık su fazlası (cm) d : Yıllık su eksikliği (cm) n : Yıllık potansiyel evapotranspirasyon miktarı (cm) Im İklim Sınıfı 100 < Çoknemli 100 – 20 Nemli 20 – 0 Yarınemli (0) – (-20) Yarınemli-kurak (-20)-(-40) Yarıkurak (-40) > Tamkurak
Walter Formülü
y = 2 s y : Yağış (mm) s : Sıcaklık (oC)
Su Noksanı
Su Fazlası
Erinç Formülü
Tom
PIm
Im = Yağış etkenliği indisi P = Yıllık ortalama yağış miktarı (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)
Yağış Etkenliği Sınıfı Yağış Etkenliği İndisi (Im) Bitki Örtüsü
Kurak Im < 8 Çöl
Yarı Kurak 8 < Im < 23 Step
Yarı Nemli 23 < Im < 40 Park Görünümlü Kurak Orman
Nemli 40 < Im < 55 Nemcil Orman
Çok Nemli Im > 55 Çok Nemcil Orman
Yağış Etkenliği Sınıfları
Erinç Formülü’nün M.D. Kantarcı Tarafından Yeniden Düzenlenmesi
Tom
GET x 12Im
Im = Kuraklık indisi GET = Aylık ortalama gerçek evapotranspirasyon (mm) Tom = Yıllık ortalama yüksek sıcaklık (oC)
Kuraklık Sınıfı Kuraklık İndisi (Im) Bitki Örtüsü
Kurak Im < 8 Çöl
Yarı Kurak 8 < Im < 23 Step
Yarı Nemli 23 < Im < 40 Park Görünümlü Kurak Orman
Nemli 40 < Im < 55 Nemcil Orman
Çok Nemli Im > 55 Çok Nemcil Orman
Kuraklık Sınıfları
Bilanço Elemanları A Y L A R
YILLIK
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Sıcaklık oC 6,4 7,1 8,1 12,6 17,2 21,8 23,8 23,8 20,9 16,4 12,8 8,8 15,0
Sıcaklık indisi i 1,45 1,70 2,08 4,05 6,49 9,29 10,62 10,62 8,72 6,04 4,15 2,4 67,56
Düzeltilmemiş PE mm. 14,9 15,1 21,0 42,0 69,5 99,8 114,0 114,9 93,0 63,0 44,5 23,7
Güneş.sür.göre PE
tashih ems. 0,84 0,83 1,03 1,11 1,24 1,25 1,27 1,18 1,04 0,96 0,83 0,81
Düzeltilmiş PE PET 12,5 12,5 21,6 46,6 86,2 124,7 144,8 135,6 96,7 60,5 36,9 19,2 797,8
Yağış y 93,1 72,5 67,4 47,0 29,9 19,8 18,7 26,7 44,4 61,1 76,4 106,4 663,4
Depo Değişikliği Dd - - - - -56,3 -43,7 - - - 0,6 39,5 59,9
Depolama D 100,0 100,0 100,0 100,0 43,7 - - - - 0,6 40,1 100,0
Gerçek
Evapotransprasyon GET 12,5 12,5 21,6 46,6 86,2 63,5 18,7 26,7 44,4 60,5 36,9 19,2 449,3
Su Noksanı Sn - - - - - 61,2 126,1 108,9 52,3 - - - 348,5
Su Fazlası Sf 80,6 60,0 45,8 0,4 - - - - - - - 27,3 214,1
Yüzeysel Akış Yü 47,1 53,6 49,7 25,1 12,6 6,3 3,2 1,6 0,8 0,4 0,2 13,7 214,1
Nemlilik Oranı Ne 6,4 4,8 2,1 0,0 -0,7 -0,8 -0,9 -0,8 -0,5 0,0 1,1 4,5
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
Dü
ze
ltil
miş
PE
(m
m)
Y a
ğ
ı ş
(m
m)
A y l a r
Thornthwaite Su Bilançosu
Yağış PET
Depodan
Harcanan Su
(mm)
Su Noksanı
(mm)
Su Fazlası
(mm)
Su Fazlası
(mm)
Depo
EdilenSu
(mm)
Thornthwaite Yönteminin Uygulanması Sıcaklık İndisi
- Tablo III. Sıcaklık indis değerlerinin bulunmasında kullanılan tablo
Düzeltilmemiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm) - Şekil I ve Şekil II (ortalama sıcaklıkları düşük aylar için) ‘deki
nomogramlar (abaklar) Yıllık sıcaklık indisi değerinden kesişme noktasına doğru çizilir. - Aylara ait ortalama sıcaklık değerleri sağ taraftaki düşey eksende
bulunur, çizilen doğruya yatay olarak çizgi çekilir, kesişme noktasından yatay eksene dikme inilir ve düzeltilmemiş PE bulunur.
Düzeltilmiş Potansiyel Evapotranspirasyon (mm) - Tablo IV. Enlem derecelerine göre düzenlenmiş ve her ayın
güneşlenme katsayılarını gösteren tablo’dan güneşlenme katsayısı bulunur.
Düzeltilmiş PE değeri = Güneşlenme katsayısı x Düzeltilmemiş PE
Aylık ve Yıllık Yağış Miktarları (mm)
- Meteoroloji bültenindeki iklim verilerinden
Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi - Hesaplamaya kurak aylar sonundaki yağışın PET’dan fazla olduğu
aydan başlanır. Depo edilecek su olmadığı için yağış < PET olduğu aylardan başlanmaz.
- Yağış miktarından, düzeltilmiş PE değeri çıkarılır, aradaki fark hem depo edilen suyun aylık değişim hanesine hem de depo edilen su hanesine kaydedilir.
- Sonraki aydan itibaren işlemler tekrarlanır. Bir sonraki ayda Yağış – PET değeri depo edilen suyun aylık değişim hanesine kaydedilir. Bir önceki ayın depo edilen su miktarına bu ayın depo edilen suyun aylık değişim miktarı eklenerek bu aya ait depo edilen su miktarı hanesine kaydedilir. Dikkat edilecek husus, depo edilen su 100 mm’yi (Kabul edilen) geçemeyeceğinden buna göre hesaplama yapılır.
Toprakta Depo Edilen Suyun Aylık Değişimi (mm) - Sonraki aylarda Yağış > PET olduğu durumlarda, depo edilen su
miktarı 100 ise depo değişikliği 0 olarak alınır. Yağış < PET olduğu durumlarda PET’i karşılayabilmek için depo edilen sudan kullanılır.
Gerçek Evapotranspirasyon (GET) (mm) A. GET = PE olabilmesi için, 1. Yağış > PE, 2. Toprakta 100 mm depo edilen suyun olması, 3. Yağış < PE, buna karşılık Yağış + Depo Edilen Suyun PE’yi karşılaması
B. Bu özellikleri taşımayan aylar için GET = Toprakta depo edilen su +
Yağış miktarıdır. Şayet toprakta depo edilen su kalmamış ise, bu durumda GET = Yağış miktarı
Su Noksanı (mm) - Toprakta depo edilen suyun tükenmesi, - Toprakta depo edilen su + yağış miktarının PE’yi karşılayamaması
durumunda Su Noksanı = Düzeltilmiş PE - GET
Su Fazlası (mm) - Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen
suyun aylık değişim hanelerinde suyun aylık değişim miktarı 0 (sıfır) ise,
Su Fazlası = Aylık Yağış – Aylık Düzeltilmiş PE - Toprakta depo edilen suyun 100 mm olduğu ayların, depo edilen
suyun aylık değişim hanelerinde bir değer var ise, Su Fazlası = Aylık Yağış – (Depo edilen suyun aylık değişim miktarı +
Aylık Düzeltilmiş PE)
Yüzeysel Akış (mm) - Su Fazlasının olduğu aylar için hesaplanır. - Hesaplamaya su fazlasının ilk olarak görüldüğü aydan başlanır ve bu
aya ait su fazlasının ikiye bölünmesiyle elde edilen değer o ayın akış hanesine yazılır. Diğer yarısı, bir sonraki ayın su fazlası ile toplanarak, ikiye bölünmesiyle o ayın yüzeysel akış kısmına kaydedilir. İşlemler devam eder.
Nemlilik Oranı - Aşağıdaki formülden yararlanılır.
P = Aylık yağış miktarı (mm) e = Aylık düzeltilmiş PE (mm)
e
epOranıNemlilik
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150
160
170
180
190
200
I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII
P E
T
(
mm
)
Y a
ğ
ı ş
(m
m)
A y l a r
Thornthwaite Su Bilançosu
Yağış PET