İKLİM DEĞİŞİRKEN KENT VE KENTLEŞME · 2018. 5. 16. · 26-27-28 Nisan 2018, Ankara . çevre,...

İKLİM DEĞİŞİRKEN KENT VE KENTLEŞME

Osman Balaban ODTÜ

Şehir ve Bölge Planlama Bölümü

26-27-28 Nisan 2018, Ankara

çevre, iklim ve kent

Nasıl Bir Çevre ve İklim?

Önemli bir soru… Çevre sorunları küresel bir tehdit haline geldi

Küresel ısınma ve iklim değişikliği, çevre sorunları içerisinde başat bir

konumda

Dünyanın geleceğini şekillendirecek etmenlerin başında iklim sorunu

geliyor

O nedenle, bu soruyu yanıtlamak önemli ancak soru bu haliyle biraz eksik!

4/28/2018 Nasıl Bir Çevre ve İklim 2

çevre, iklim ve kent Nasıl Bir Çevre ve İklim? sorusunu Nasıl bir Kent? sorusundan ayrı

düşünmemiz artık olanaklı değil


neden kentler?

küresel ısınma, iklim değişikliği ve

kentler İklim değişikliği ile kentler arasında sıkı bir ilişki var

Kentler iklim sorununun önemli bir parçasıdır…

dünya nüfusunun %54’ü kentlerde yaşıyor ve bu oran 2050’de %66 olacak

dünya ekonomik faaliyetinin büyük bölümü kentlerde gerçekleşiyor

ekonomik ve demografik yoğunlaşmanın temel sonucu artan enerji ve kaynak

tüketimi

küresel enerji tüketimi ile enerji kaynaklı SG emisyonlarının %70’i kent temelli



kentler Kentler iklim sorununun önemli bir parçasıdır…

Kentler, kaynak çeşitliliğinin bulunduğu kıyı bölgelerinde, nehir kenarlarında ve delta alanlarında yerleşmişlerdir

Konumları nedeniyle iklimsel olaylara ve risklere açık durumdalar

Deniz seviyesinde yükselme, aşırı yağışlar, taşkınlar, sıcak ve soğuk hava dalgaları, su kıtlığı gibi olayların kentler üzerinde ciddi etkileri olacağı beklenmektedir

Kentler, yarattıkları iklim sorununun aynı zamanda en büyük mağduru durumundadırlar


Nasıl Bir Çevre ve İklim


kentler Kentler iklim değişikliğinde çözümün de önemli bir parçasıdır…

Belediyeler, yerel düzeyde SG emisyonlarına ve iklim kaynaklı risklere etki edecek pek çok sürecin yönetiminden sorumludurlar

Kentlerin yapısal özelliklerinden kaynaklanan avantajlar var, ölçek ekonomileri yaratmaları, mevcut altyapı olanakları gibi…

Kentler yenilikçiliğin ve yaratıcılığın merkezleri

Belediyeler, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları ile ortaklık içerisinde çalışmalar yapma şansına sahipler


iklim politikası ve kentler

1980’lerin başında, iklim politikasının ana aktörleri ulus devletlerdi

İklim değişikliğinin «küresel eylem ve kararlılık ile çözülecek

küresel bir sorun» olduğu düşüncesi yaygındı

Zamanla bu yaklaşım değişti

İklim sorununa içkin olan eşitsizlikler anlaşıldı, yerel ve bölgesel

farklılaşmalar gözlendi

Sonuçta «küresel bir sorun» algısı yerini «hem küresel hem de

yerel bir sorundur» algısına bırakmaya başladı

Böylece kentlerin ve kent yönetimlerinin önü açıldı

Son 15-20 yıllık dönemde giderek artan sayıda kent iklim politikası

ile ilişkilenmeye başladı 4/28/2018 Nasıl Bir Çevre ve İklim 9


Yerelde İklim Eyleminde Erken Dönem

Gelişmiş ülkelerin küçük ve orta ölçekli kentleri daha aktif

Eylemliliği tanımlayan kavram “Mahalli Gönüllülük” (municipal

voluntarism)

Politika Girişimcileri (policy entrepreneurs) eliyle eylemlilik

İklim değişikliğini önleme (climate change mitigation) ekseninde eylemler

Radikal etkiler yapacak yapısal politika ve müdahaleler yerine, kısmi etki ve

sonuçları olacak noktasal ve münferit eylem ve stratejiler uygulanmıştır

Belediyenin enerji verimliliği yüksek binaya taşınması

Başkanın işe bisikletle gidip gelmesi

Sınırlı emisyon azaltımı… toplumsal farkındalık ve bilincin artması



Yerelde İklim Eyleminde Yakın Dönem

Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin orta ve büyük ölçekli kentleri aktif hale

geldiler... Asya, Latin Amerika kentleri sürece dahil oluyor

Eylemliliği tanımlayan kavram “Stratejik Şehircilik” (strategic urbanism)…

münferit eylemler yerine daha stratejik ve yapısal çözüm arayışı

Çok aktörlü (belediye-özel sektör-sivil toplum) eylemlilik… kurumsal

düzenleme ve örgütlenme girişimleri

Önleme yanı sıra uyum (climate change adaptation) konusu önem kazanıyor

Kent yönetimleri ciddi emisyon azaltım hedefi koymaya başlıyorlar… Kent

ağları da bunu zorluyor



Tüm bu gelişmelerin sonuçları:

Yerelde iklim eyleminin somut sonuçları tatmin edici düzeyde değil

Kentsel kırılganlıklar artıyor

Kentlerde enerji tüketimi ve emisyonlar artmaya devam ediyor

Yapmak istediklerimizle yapabildiklerimiz arasında büyük fark var

Eylemlilik giderek artıyor ancak eylemlerde büyük bir çeşitlilik ve

gelişmişlik farkı var

Ülkeler arası ve hatta ülke içinde kentler arası farklılıklar belirgin

Tüm bu çeşitliliğin toplamı bizi nereye götürecek bilemiyoruz

Dolayısıyla yerel iklim eylemi alanında hala yapacak çok işimiz var


kentsel iklim politikasında

öncelikli alanlar


kent formları – kompakt

kentler Kompakt kent formları ya da kompakt kentler, kentsel iklim politikasının önemli bileşenidir

Kompakt kent, saçaklanmış kentin aksine, günlük ihtiyaçlara kolay erişim imkanı sunan, yüksek yoğunluklu ve karma kullanımlı alt bölümlerden oluşan kentleri ifade eder

Bu kentler ulaşım mesafelerini kısaltır ve ulaşım için harcanan zaman ve enerjide tasarruf sağlar

Bu kentlerde yaygın toplu taşıma hizmeti sunmak ve özel araç kullanımını azaltmak mümkündür

Bir araştırma, kentleri kompakt tutmanın özel araçla gidilen mesafeyi %20-40 arası kısalttığını gösteriyor

Kompakt kentlerde ayrıca altyapı için harcanan para ve enerjide tasarruf yapma imkanı vardır

Su şebekesi maliyetinin %70’i borulardan kaynaklı… kentsel altyapıda enerji tüketiminin %30’u temiz suyu pompalamak ve atık suyu toplamak için harcanıyor

Kompakt kentler ayrıca çevredeki tarım ve orman gibi doğal alanların etkin korunmasını sağlarlar


kentleri nasıl kompakt

yaparız? KENTSEL DÖNÜŞÜM projelerinden daha etkin yararlanmak…

Nasıl Bir Çevre ve İklim

kentleri nasıl kompakt

yaparız? KENTSEL DÖNÜŞÜM projelerinden daha etkin yararlanmak…

Bazı dünya kentleri, saçaklanmayı önlemek ve kenti daha kompakt

tutmak için kentsel dönüşüm projelerinden yararlanmaya çalışıyor

Burada amaç; kent içindeki atıl alanları, karma kullanımlı, enerji ve

kaynak kullanım verimliliği yüksek, toplu taşım ve motorize olmayan

ulaşım türleri ile iyi entegre olmuş yaşam alanlarına dönüştürmek ve

kentin çevreye yayılmadan içine büyümesini sağlamak

Bunu destekleyen diğer bir politika ise kentlerin etrafında yeşil kuşak

oluşturulmasıdır

5/7/2018 İklim Sorunu Bağlamında Kentler ve

Belediyeler 19

Future

Hammarby Sjöstad

4/28/2018 20 Nasıl Bir Çevre ve İklim

yapı sektörü

Kentsel yapı sektörü ve binalar enerji tüketimine bağlı olarak çevre

sorunları ve iklim değişikliğine katkı yapmaktadır

Konut ve ticari amaçlı yapılar:

Dünyanın toplam sera gazı emisyonlarının %8’inden

Dünyanın toplam elektrik tüketiminin %60’ından

Amerika’nın enerji kaynaklı CO2 emisyonlarının %37’sinden

AB’nin birincil enerji tüketiminin %40’ı ile CO2 emisyonlarının %25’inden

sorumludurlar

Gelişmekte olan ülkeler ileride başı çekecek…

Yeni ticari ve konut amaçlı bina inşaatı Çin’de %7, Hindistan’da %5 oranında

büyürken gelişmiş ülkelerde bu oran %2 düzeyindedir


yapı sektörü

Sürdürülebilir ve Yeşil Binalar!

Yapıların olumsuz çevresel etkilerini azaltmak amaçlı

sürdürülebilir inşaat ve yeşil bina kavramları gelişiyor

Sürdürülebilir inşaat; sürdürülebilirlik kavramının

yapım sürecinin her aşamasına uygulanmasını ve bu

yolla binaların inşaa, kullanım ve yıkım süreçlerinin

çevre-dostu olmasını hedefler

Sadece yeni binalar değil, mevcut binaların rehabili-

tasyonu ve yeniden kullanımı da dikkate alınmaktadır

Çok çeşitli aktif ve pasif tasarım stratejileri

geliştirilmekte ve uygulanmaktadır

Yeşil Bina Oluşumları sürecin önemli bileşeni haline

gelmiştir


tokyo yeşil binalar araştırması


NISSAN GLOBAL HQ Office Bld. w/ Public Gallery 92.000 m2 Owner-Occupied

MM CENTER BUILDING Office Bld. w/ Commercial Fac.

95.220 m2 Tenant-Occupied

MM GRAND CENTRAL TOWER Office Bld. w/ Shopping Mall

114.539 m2 Not in use

MM MITSUI BUILDING Office Bld. w/ Com. & Pub. Fac.

90.134 m2 Not in use

LANDMARK TOWER Mixed-Use Building


NOMURA TENNOZU PARK SIDE Office Building


NOMURA TENNOZU BUILDING Office Building


bursa ısıtma sistemleri

araştırması Kombili – Merkezi – Bölgesel Isıtma Sistemlerinin enerji performansı karşılaştırıldı (Evren,

2015)

Kombili sistemlerin yıllık DG tüketimi; 5.747 Sm3/m2 (100 birim)

Apartman-merkezi sistemlerin tüketimi; 4.915 Sm3/m2 (85 birim)

Bölgesel-merkezi sistemlerde ise tüketimin 4.364 Sm3/m2 olduğu hesaplanmıştır (75 birim)

Bursa’da kombiyle ısınan tüm konutların, apartman-merkezi sisteme geçmesi halinde, yıllık DG tüketimi %13.2 oranında düşecek ve yılda 172.000 ton karbon emisyonu azaltılabilecektir (Evren, 2015)


ulaşım sektörü

Ulaşım sektörünün iklim değişikliği bağlamında küresel etkileri:

Dünya SG ve enerji kaynaklı CO2 emisyonlarının %15 ve %21’inden sorumlu

1990-2007 arası sektörden kaynaklanan emisyonlar %45 oranında artmıştır

Çevre sorunların bağlamında yerel etkileri:

Hava ve gürültü kirliliğinin birincil kaynağı kentsel ulaşım sektörüdür

Örn: 2000-2001 itibariyle Delhi’de hava kirliliğinin %70’i kentsel ulaşım kaynaklı

Kentsel ulaşımda politika seçenekleri geniş bir yelpaze oluşturur:

motorize ulaşım talebini azaltmak, bisiklet ve yaya ulaşımı güçlendirmek

özel ulaşımdan, toplu ulaşıma ve motorize olmayan modlara geçiş sağlamak

taşıtlarda yakıt verimliliğini arttırmak

ulaşım araçlarının fosil yakıtlar yerine temiz yakıt kullanımını sağlamak

temiz ve az zararlı yakıt türlerini yaygınlaştırmak


Delhi

Metro

Kentin ulaşım sorunlarını çözmeyi amaçlayan ve finansmanın %65’ini kredi olarak

Japonya’nın karşıladığı bir proje

2021’e kadar toplam 414 km uzunlukta ve 4 aşamada tamamlanması planlanmış

Halihazırda 200km’si tamamlanmış ve hizmete girmiş durumda

Dünyanın ilk CDM kayıtlı projesi, özel fren sistemi tükettiği enerjinin %35’ini geri

kazanıyor ve yılda 41,160 ton CO2 emisyonu azalttığı hesaplanmıştır



brezilya – curitiba örneği

Curitiba çevre ve iklim politikası bağlamında öncü bir kenttir

Ulaşım ve arazi kullanım politikalarını entegre etmiş, az maliyetle etkin bir

BRT (tahsisli otobüs) sistemi kurmuş ve bunu TOD politikası ile desteklemiştir

BRT sistemi, kentin %90’ına hizmet verir durumdadır

Kentte iş ve eğitim amaçlı yolculukların %45’i BRT ile yapılmaktadır; Brezilya

kentleri arasındaki en yüksek oran

Curitiba’da benzin tüketimi Brezilya’nın diğer önemli kentlerinin %30 altında


brezilya – curitiba örneği

türkiye‘de yerel iklim

politikası


büyükşehirlerde mevcut

durum Büyükşehir belediyelerinin iklim değişikliği

alanındaki çalışmalarını tespit etmek amaçlı

araştırma projesi

Daha çok kim ne yapıyor, ne kadar yapıyor ve

niye yapıyor anlamak için

30 BŞB, ülke nüfusunun %65-70’i yaşıyor

Kurumsal ve mali kapasiteleri daha derin,

politika üretme potansiyelleri daha yüksek

Belediyelerin hemen hepsinde iklim değişikliği

ile ilişkilendirilecek eylemler gözleniyor

Ancak bu eylemler; kapsam, ölçek, hedef, vs.

bakımından farklılaşıyor

Genel bir tespit olarak; yapısal ve sistematik

müdahaleler yerine tekil, münferit ve bireysel

çabalara dayalı işler oluyor 33

Locations of metropolitan municipalities

in Turkey

Nasıl Bir Çevre ve İklim 4/28/2018

Enerji ve Atık Yönetimi En popüler ve öncelikli alanlar... Bildirilen eylem ve projelerin çoğu bu iki sektörde yoğunlaşıyor...

Sektörler arası kesişen/ortak projeler de var, örneğin atıklardan enerji üretimi gibi

Bu sektörlere olan ilgi şaşırtıcı değil… özel sektör ilgisi olan ve ekonomik getirisi olan projeler bunlar, geliştirip uygulaması da görece daha kolay…

Kentsel Ulaşım Enerji ve atık sektörlerinden sonra diğer bir öncelikli alan… Hafif raylı sistem ve tramvay yatırımları

başı çekiyor, özellikle orta ölçekli kentlerde

Burada temel motivasyonun iklim değişikliği ve emisyon azaltımı olduğunu söylemek zor… ulaşım sorunlarının çözümü hedef ancak iklim yararı nedeniyle desteklenmesi gereken yatırımlar

En yaygın yeşil ulaşım eylemleri; bisiklet rotaları ve kiralama uygulamaları, toplu taşıma araçlarının yakıt cinsinin değişimi, belediye hizmetlerinde EV kullanımı… vs.

Farkındalığın Arttırılması BŞB’lerin %75’i gençler başta olmak üzere yerel halk nezdinde farkındalığın ve bilincin arttırılması

amaçlı çalışmalar yapıyorlar… Öte yandan bunların sistematik ve düzenli bir temele oturtulması gerekiyor

Uyum Konusu Gündemde Değil! BŞB’lerin bildirdikleri proje ve eylemlerin hemen hepsi azaltım/mitigation amaçlı işler… Uyum konusu

gündemde değil ve bu konuda atılmış somut bir adım neredeyse yok gibi… Afet ve risk azaltımı çalışmaları ile iklim riskleri konusu henüz Türkiye’de ilişkilendirilebilmiş değil

34

büyükşehirlerde mevcut

durum


İki temel güçlükten ya da engelden söz etmek mümkün…

Yerel kapasitenin yetersizliği

İnsan kaynakları ve mali kaynak yetersizlikleri

Yetki sorunları

Yerel gündemin sürdürülebilirliği sorunu

Merkeziyetçi yönetim yapısı

Merkezi yönetimin vesayeti… merkeze güçlü bağımlılık

Yerel gündemin merkez tarafından belirlenmesi

Sadece Türkiye için değil, pek çok ülke için söz konusu olabilecek bir adım

ya da politika, yerel yönetimleri güçlendirmek olmalı

Ademi merkezileşme, kapasite, kaynak ve yetki artırımı

35

türkiye’de yerel iklim eyleminin

geleceği


İlginiz ve sabrınız için

… TEŞEKKÜRLER!


İKLİM DEĞİŞİRKEN KENT VE KENTLEŞME · 2018. 5. 16. · 26-27-28 Nisan 2018, Ankara . çevre,...

Documents

Transcript of İKLİM DEĞİŞİRKEN KENT VE KENTLEŞME · 2018. 5. 16. · 26-27-28 Nisan 2018, Ankara . çevre,...