8. Atık Madeni Yağların Yeniden Rafine Edilmesi

TASLAK KRİTER

1. Amaç ve KapsamAtık madeni yağların yeniden rafine edildiği Yeniden Rafinasyon tesisinin teorik kapasitesinin hesaplanmasında, tesisin teknik özellikleri, laboratuvar imkânları, sertifikasyonlarının yanı sıra üretimin yetkinlik derecelendirilmesinin yapılabilmesi için üretilen ürünün niteliği ve uygulanan rafinasyon süreçlerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Bu doküman atık madeni yağların endüstriyel rafinasyon süreçlerinden geçirilerek tekrar baz yağ üretmek üzere kurulu tesislerde sürekli bir proses ile nitelikli baz yağ üretimi yapan tesislere ilişkin asgari özelliklerin belirlenmesi ve baz yağ üretimine ilişkin üretim kapasite hesaplamasını kapsar.

Rafinasyon tesisinde, atık yağların içeriğinde bulunan tüm kirletici maddelerin vakum rafinasyonun yanı sıra ilave kimyasal veya hidro işlem gibi endüstriyel süreçler kullanılarak uzaklaştırılması ile elde edilen, madeni yağın ana maddesini teşkil eden baz yağlardır. Baz yağlar TS 13369 Baz Yağ standardına uygun olarak imal edilmelidir.

2. Yeniden Rafinasyon Tesislerinin Sınıflandırılması Yeniden rafinasyon tesisleri, atık madeni yağların ön işlemlerden geçirildikten sonra tüm kirletici parametrelerden arındırılarak tekrar baz yağ üretmek üzere uygulanan teknoloji ve proseslere bağlı olarak aşağıda belirtilen proseslere göre sınıflandırılır. Bu sınıflandırmanın dışındaki yeniden rafinasyon tesisleri için kapasite raporu düzenlenmez.

A)Kimyasal İşlemli Vakum Rafinasyon

B)Hidrojen İşlemli Vakum Rafinasyon Tesisleri,

3. Yeniden Rafinasyon Tesisinde Kurulu Makina ve TeçhizatYeniden Rafinasyon Tesisi atığın kabul edilerek depolandığı, ön işlemelerden geçirildiği, rafine edilmek üzere hazırlandığı, rafine edildiği, proses atıklarının depolandığı, atık sularının arıtıldığı ve emisyon sevilerinin ölçüldüğü bir dizi entegre üniteler bütününe sahip olmalıdır. 8. Maddede Proses Adımlarına Göre Ekipman Listesi verilmiştir.

3.1 Atık Kabul ve Depolama Ünitesi Atık madeni yağların toplandığı ve işlemden geçirilmek üzere depolandığı, atık yağın oluştuğu kaynağına veya teknik özelliklerine göre sınıflandırıldığı tanklar, atık karakterizasyon laboratuvarı, tartım, ölçüm ve kayıt istasyonları ve yangın müdahale ekipmanlarından oluşan birimdir.

Atık kabul ünitesindeki hammadde (atık yağ) tanklarının her biri en az 30 m3 kapasiteli olup, toplam hammadde kapasitesi en az 250 m3 olmalıdır.Tank hacim hesaplamalarında ölçü birimi olarak metreküp (m3) kullanılır. Eksper tarafından yapılan tetkikte, hammadde tanklarının taban ölçüleri (çap, en, boy) ve yükseklikleri fiilen tespit edilerek kapasite raporuna yazılır.

3.2 Atık Ön İşleme Ünitesi (Fiziksel ve Kimyasal Ön İşlem)

1 / 9

Atık madeni yağların fiziksel ve/veya kimyasal yöntemler kullanılarak su, kaba partikül ve bazı ağır moleküllerden arındırılmak üzere yeniden rafinasyon sürecine hazırlandığı ünitedir. Bu ünitede asgari olarak atık madeni yağlardan su, kaba partiküller ve yakıt hafif uçucuların ayrıldığı filtrasyon sistemleri ile fiziksel ve kimyasal arıtma birimleri bulunur.

Bu bölümde, Atık motor yağlarının filtrasyon, dekantasyon, santrifüj ve kimyasal ilavesi ile prosese hazırlanması işlemleri yapılır. Bu adımda ayrılan atık sular arıtma sistemine verilmelidir. Diğer atıklar ise tehlikeli atık statüsünde değerlendirilir. Proses akış şeması Şekil 1’de verilmiştir.

Şekil 1. Fiziksel ve Kimyasal Ön İşlem Proses Akış Şeması

3.3 Atık İşleme, Arıtma ve Yeniden Rafinasyon Üniteleri (Su, Hafif Hidrokarbon ve Yakıt Giderimi)

Bu bölüm ön işleme süreçlerinden geçirilerek baz yağ üretilmek üzere yeniden rafinasyon işlemlerinin gerçekleştiği teknolojiye bağlı olarak atmosferik ve vakum distilasyon, hidroişlem veya kimyasal arıtma işlemlerinden en az ikisinin gerçekleştirildiği ve işlenen atık yağın kirletici parametre düzeyine bağlı olarak ayrıca tekrar rafinasyon ve/veya kimyasal süreçler kullanılarak ikinci kademede ince uçlar, kükürt, azot, fosfor, toplam halojen ve aromatikler gibi bileşenlerin arındırıldığı ileri arıtma işlemlerinin gerçekleştirildiği ünitelerden oluşur.

Atık motor yağların bünyesinde bulunan ağır hidrokarbonlar, karbon kalıntısı, polimerler, inorganik tuzlar, metaller vb. bu adımda ayrılır. Ayırma işlemi termal veya propan kullanılarak yapılabilir. Termal ayırımda ince film buharlaştırıcısı veya vakum distilasyon kolonu kullanılır, propan ile ayırımda ise sıvı-sıvı ekstraksiyon kolonu kullanılır. Atık sular arıtma sistemine verilmelidir. Diğer yan ürünler ise tesis bünyesinde temizlik veya enerji elde etme amacıyla değerlendirilebilir.

2 / 9

Şekil 2. Susuzlaştırma ve Yakıt Giderim Proses Akış Şeması

Bu ünitede arıtma işlemleri sonucunda oluşan atıkların biriktirildiği ve işlem gördüğü atık arıtma tesisleri, laboratuvar birimleri, yangın ve acil durum müdahale ekipmanları yer alır.

3.4 Ürün Hazırlama ve Depolama Ünitesi Bu ünite mamül (baz yağ) depolama tankları, pompa üniteleri, kayıt ve ölçüm cihazları ile yangın müdahale ekipmanlarından oluşur. Depolama tanklarının hesaplamasında ölçü birimi olarak metreküp (m3) kullanılır. Eksper tarafından yapılan tetkikte ürün hazırlama ve depolama tanklarının taban ölçüleri (çap, en, boy) ve yükseklikleri fiilen tespit edilerek kapasite raporuna yazılacaktır.

3.5 Atık Su Arıtma Tesisleri Atık ön işleme, arıtma ve rafinasyon süreçleri sırasında ortaya çıkan atık suların ve proses soğutma sularının arıtılması için tesiste, tesis tasarım kapasitelerine uygun olacak şekilde biyolojik ve/veya kimyasal arıtma tesisi bulunmak zorundadır.

3.6 Proses Atıkları Depolama Ünitesi Üretim sırasında ortaya çıkan katı ve tehlikeli atıkların depolanması ve uygun bertaraf / geri kazanım tesislerine sevki için atıkların cinslerine göre ayrıldığı, depolandığı (Geçici depolama alanı) üstü kapalı bir alan bulunmak zorundadır.

3.7 Emisyon ölçüm ve Filtrasyon Ünitesi

3.8 Laboratuvar Birimleri ve AkreditasyonTesis, Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğine uygun olarak atık yağlar için kategori belirleme testlerinin yapılabileceği cihaz alt yapısına sahip olmalıdır.

Laboratuvarda kullanılan cihazların, yeminli mali müşavirce onaylı muhasebe kayıtlarına göre şirket demirbaşlarında bulunması ve çalışır durumda olması zorunludur. Demirbaş kayıtlarında bulunmayan (leasing yöntemi hariç) kiralık laboratuvar test ve analiz cihazları yeterli addedilmez.

3 / 9

Laboratuvarda görev alacak personel yeniden rafinasyon tesisi ile tam zamanlı iş sözleşmesi bulunan mühendis, kimyager veya laborant olmalıdır.

3.9 Ağırlık Ölçüm Aletleri Çeşitli ağırlıkları ölçebilen kantar ve terazilerdir.

3.10 Isıtma Sistemi Kullanılan ısıtma sisteminin cinsi ve kapasitesi belirtilecektir.

4. Yeniden Rafinasyon Tesisi Kapasite Hesaplaması Tesisin kapasitesi, atık madeni yağ kapasitesi cinsinden hesaplanan;1)Stoklama

2)Üretim kapasiteleri (Madde 4.1), mukayese edilerek tespit edilir ve yapılacak hesaplamalarda en düşük bulunan miktar kapasite hesabında darboğaz olarak kabul edilir ve yıllık kapasite olarak kabul edilir.

4.1 Kapasite HesabıKapasite hesaplamasında asfalt giderim adımı darboğaz olarak kabul edilir ve ekipman boyutlarına bağlı olarak hesaplama yapılır. Birden fazla giderim metodu kullanılması durumunda elde edilen ön arıtılmış atık madeni yağ miktarı tüm metotlarda elde edilen miktarların toplanması ile hesaplanır.

a)Asfalt giderim için İnce Film Buharlaştırıcısı kullanılması durumunda kullanılan ekipman ile ilgili teknik bilgiler (çap, boy, karıştırıcı hızı, karıştırıcı gücü, ısıtma ve soğutma kapasitesi) eksper tarafından temin edilerek besleme kapasitesi hesabı yapılır.

İnce Film Evaporatöründe uygun sıcaklık ve vakum şartı evaporatörün makine kataloğundan tespit edilebilir. Ardından bitirme işlemleri yapılır.

Kince film (Kg/yıl) = İnce Film Buharlaştırıcı Kapasitesi (kg/saat) x 24 saat x 300 gün x R

Bu formüldeki: Kince film  = Ön arıtılmış atık madeni yağ, kg/yılR=Randıman faktörü, (%50-80) ifade eder. (Fiili kapasite hesaplamasında yeni kurulan tesisler için randıman faktörü %50 alınır. Kapasite yenilemelerde fiili üretimler esas alınmak suretiyle %80’e kadar arttırılabilir.

4 / 9

Şekil 3. İnce Film Buharlaştırıcısı Proses Akış Şeması

b)Asfalt giderim için vakum distilasyon kolonu kullanılması durumunda kullanılan ekipman ile ilgili teknik bilgiler (çap, boy, tepsi veya dolgu özellikleri, ısıtma ve soğutma kapasitesi) eksper tarafından temin edilerek besleme kapasitesi hesabı yapılır. Ardından bitirme işlemleri yapılır.

Kvakum distilasyon (Kg/yıl) = F (kg/saat) x 24 saat x 300 gün x R x Ev= Kg/Yıl Kolona beslenen ön arıtılmış atık madeni yağ

Bu formüldeki: Kvakum distilasyon = Kolona beslenen ön arıtılmış atık madeni yağ, kg/yılF = Kolona beslenen ön arıtılmış atık madeni yağ debisi, Kg/saatR=Randıman faktörü, (%50-80) ifade eder. (Kapasite hesaplamasında yeni kurulan tesisler için randıman faktörü %50 alınır. Kapasite yenilemelerde fiili üretimler esas alınmak suretiyle %80’e kadar arttırılabilir.)Ev=Toplam kolon hacminin verimli reaktör hacmi olarak kullanılabilir bölümü ( max %20)

c)Asfalt giderim işlemi sıvı propan kullanılarak yapılıyorsa bu işlem için kullanılan ekstraksiyon kolonuna ait teknik bilgiler (çap, boy, dolgu özellikleri, ısıtma ve soğutma kapasitesi) eksper tarafından temin edilerek besleme kapasitesi hesabı yapılır. Propan ile ayrım yapan tesislerde ise ekstraksiyon kolonu işletim sıcaklığı ve basıncı propanı sıvı fazda tutacak koşullarda olmalıdır. Ardından bitirme işlemleri yapılır.

Kvakum distilasyon (Kg/yıl) = F (kg/saat) x 24 saat x 300 gün x R x Ev= Kg/Yıl Kolona beslenen ön arıtılmış atık madeni yağBu formüldeki: Ksıvı propan  = Ön arıtılmış atık madeni yağ, kg/yılR=Randıman faktörü, (%50-80) ifade eder. (Kapasite hesaplamasında yeni kurulan tesisler için randıman faktörü %50 alınır. Kapasite yenilemelerde fiili üretimler esas alınmak suretiyle %80’e kadar arttırılabilir.)Ev=Toplam kolon hacminin verimli reaktör hacmi olarak kullanılabilir bölümü ( max %20)

5 / 9

Bitirme İşlemi: Çözücü ekstraksiyonu veya hidroişlem ile aromatik yapıların, doymamış hidrokarbonların, kükürt, azot, klor, oksijen vb. elementlerin giderildiği proses adımıdır. Bu işlem sonucunda baz yağ özellikleri elde edilir. Çözücü ekstraksiyonu ve hidroişlem proses akış şemaları sırasıyla Şekil 4 ve Şekil 5’te verilmiştir.

Şekil 4. Çözücü Ekstraksiyon Proses Akış Şeması

Şekil 5. Hidro İşlem Proses Akış Şeması

6 / 9

Ön işlem sonrası İnce Film Buharlaştırıcısı (Thin Film) veya Yeniden Rafinasyon tesisi olmayan işletmelere kapasite raporu verilmez.

Fraksiyonlu Distilasyon: Elde edilen baz yağların kaynama noktası aralıklarına göre ayrıldığı proses adımıdır. Proses akış şeması Şekil 2’de verilen yakıt giderim prosesi ile benzerdir.

4.2 Yeniden Rafinasyon İşleminde Hammadde İhtiyacının Hesaplaması İhtiyaç maddeleri ve imalat sırasında oluşan kayıplar, eksper heyeti tarafından firma kayıtlarından (hammadde ve ürünle ilgili analiz raporlarından) tespit edilerek mamul miktarı hesaplanır. İlk defa hazırlanan kapasite raporlarında, ana mamul grupları için firmaca beyan edilen ortalama hammadde oranları üzerinden hesaplama yapılır.

5. Personel DurumuAtık madeni yağ yeniden rafinasyon tesislerinde tam zamanlı iş sözleşmesi olan, en az bir adet Çevre Mühendisi, bir adet TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı) sertifikalı Çevre Görevlisi Mühendis, bir kimya/ proses mühendisi, kimyager veya laborant ile Mühendis Tesis Müdürü ve ilgili mevzuatın öngördüğü diğer personel bulunmak zorundadır.

6. Yeniden Rafınasyon Tesislerinde Bulunması Gereken Belge ve İzinler Atık madeni yağ yeniden rafinasyon tesislerinde bulunması zorunlu olan izin ve belgeler aşağıdaki gibidir.

1-Emisyon İzni2-Deşarj İzni3-Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Geçici Faaliyet Belgesi / Çevre İzin Lisansı Belgesi4-TS 13369 Uygunluk Belgesi5-TS 13541 İşyeri Standardı Belgesi (Bu nedenle tesiste Yangın algılama ve otomatik söndürme sistemi olmalı ve İtfaiye Raporu alınması gerekir.) 6-Akredite laboratuvar izini (Tesiste atık yağ ve baz yağ analizlerinin tamamını yapabilecek nitelikte ekipmana sahip akredite bir laboratuvar bulunması zorunludur.)

Tesiste üretimi yapılan ürünler TS 13369 No’lu baz yağ standardına uygun olarak imal edilmiş olmalıdır. Ayrıca aşağıda belirtilen iş ve kalite standartları bir yıl içerisinde sağlanmalıdır. Kapasite raporu yenilendiği zaman söz konusu belgelerin sağlanmış olması ve kapasite raporunda belirtilmesi gerekir. Eksik belge olduğunda kapasite raporu düzenlenmez.

1-Kalite Yönetim Sistemi (ISO 9001)2-Çevre Yönetim Sisteme (ISO 14001)3-İş Sağlığı ve İş Güvenliği (OHSAS 18001, ISSSRS )4-Laboratuvar Akreditasyon Sistemi (ISO 17025)5-EPDK Atık Yağ İşleme Lisansı

7. kapasite raporunun süresiKapasite raporlarına onaylandığı tarihten itibaren bir yıl geçerlilik süresi verilir.

7 / 9

8. Proses Adımlarına Göre Ekipman Listesi

Proses Adımı Ekipman

Ön işlem

Atık yağ besleme tankıÖn filtreBesleme pompasıDekantasyon veya Santrifüj ünitesiKimyasal ön işlem tankı

Su, Hafif Hidrokarbon ve Yakıt Giderimi

Besleme pompasıIsı değiştirici (ısıtma) Distilasyon ünitesiIsı değiştirici (yoğuşturma)Distile ürün depo tankıDip ürün depo tankıAtık gaz deşarj hattı

Termal Asfalt Giderimi

Besleme pompasıİnce film buharlaştırıcısı veya vakum distilasyon ünitesiIsı değiştirici (ısıtma)Vakum pompası Isı değiştirici (yoğuşturma)Distile ürün depo tankıDip ürün depo tankıAtık gaz deşarj hattı

Propan Asfalt Giderimi

Propan ve yağ depo tankıPropan ve yağ besleme pompalarıIsı değiştirici (soğutma)Ekstraksiyon kolonuRafinat ve Ekstrakt depo tanklarıPropan geri kazanım ünitesi

Çözücü Ekstraksiyonu

Çözücü ve yağ depo tanklarıÇözücü ve yağ besleme pompalarıIsı değiştirici (ısıtma)Ekstraksiyon kolonuRafinat ve Ekstrakt depo tanklarıÇözücü geri kazanım ünitesi

Hidroişlem

Yağ besleme depo tankıYağ besleme pompasıHidrojen gazı depo tankıHidrojen gazı kompresörüIsı değiştirici (ısıtma)Hidrojenasyon reaktörüBasınç kırma ayırıcılarıAtık gaz deşarj hattıÜrün depo tankı

Fraksiyonlandırma Yağ besleme depo tankı

8 / 9

Yağ besleme pompasıIsı değiştirici (ısıtma)Vakum distilasyon kolonuIsı değiştirici (yoğuşturma)Vakum pompasıÜrün depo tanklarıAtık gaz deşarj hattı

AltyapıIsı kaynağı (kızgın yağ, buhar vb.)Su soğutma ünitesiAtık gaz yakma ünitesi

Proses Kontrol Ünitesi

Seviye göstergeleriBasınç göstergeleriSıcaklık göstergeleriAkış ölçerler Otomasyon

9 / 9