İşyeri Hekimlerinin Gözünden Psikososyal Tehlike ve...
Transcript of İşyeri Hekimlerinin Gözünden Psikososyal Tehlike ve...
İşyeri Hekimlerinin Gözünden
Psikososyal Tehlike ve Riskler Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Vatansever Namık Kemal Üniversitesi
İş kaynaklı stres, Avrupalı işletmelerin temel çalışan sağlığı sorunlarından biridir. (ESENER, 2011)
Yasal Düzenlemeler
Avrupa Birliği (AB) nin 1989 yılında yürürlüğe giren 89/131 numaralı yönergesi
– Psikososyal riskleri önlemeye yönelik yasal düzenlemeler ve ilgili risk analizlerin yapılması
– WHO, EU-OSHA önlenmesi için programlar
– PRIMA-EF Konsorsiyumu
ILO Meslek Hastalıkları Listesi 2010 (ILO List of Occupational Diseases)
2.4. Zihinsel ve davranışsal bozukluklar 2.4.1. Post travmatik stres bozukluğu 2.4.2. Doğrudan bağlantısı bilimsel olarak gösterilmiş veya ulusal
düzenlemeler ve uygulamalara uygun yöntemlerle belirlenmiş, iş etkinliklerinden kaynaklanan risk faktörlerine maruz kalma ile arasında bağ kurulan, işyerindeki yukarıda sözü edilmeyen diğer zihinsel ve davranışsal bozukluklar
EU-OSHA, çalışma ekibi: AB’ne üye 13 ülke ile, Amerika Birleşik Devletleri ve ILO (Uluslarası Çalışma Örgütü) ’dan konuda uzman kişiler
Yeni ortaya çıkan ve artan psikososyal tehlikeler
Tehlike Alanları En önemli görülen tehlikeler
• Yeni nesil iş sözleşmeleri ve iş güvencesinin olmaması
• Değişken iş gücü piyasası bağlamında güvencesiz iş sözleşmeleri
• Küreselleşme bağlamında çalışanların kırılganlaşması
• Yeni nesil iş sözleşmeleri
• İş güvencesinden yoksun olma duygusu
• Yalın üretim ve dış kaynak kullanımı
• Yaşlanan işgücü • Yaşlanan işgücü
• İşin yoğunlaşması • Uzun çalışma saatleri
• İşin yoğunlaşması
• İşin duygusal yükünün ağır olması
• İş ve iş dışı yaşam dengesizliği
Kaynak: van Stolk ve diğ.,, 2012, 15.
Tehlike Risk a) İşyerinde var olan ya da
dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli
a) Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimali
Psikososyal Tehlikeler Psikososyal Riskler
Koşullar Stres İş ve iş dışı yaşam dengesizliği Yıldırma Tükenmişlik
a) Uzun çalışma b) Sürekli fazla mesai yapma c) Son anda belli olan vardiya
programları d) İş güvencesinin olmayışı İşin içeriği a) Monotonluk b) İzole çalışma c) İnsanların memnuniyeti için
çalışma (Duygusal emek)
6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği alanının “psikososyal” boyutundan sözetmemektedir (Resmi Gazete, 2012a).
Risklerden korunma ilkeleri MADDE 5 –
ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
psikososyal
Risk Değerlendirme Yönetmeliği (28512 sayılı, 29 Aralık 2012 Tarih, Resmi Gazete)
(4) Çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarının neden olduğu tehlikeler ile ilgili işyerinde daha önce kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırma çalışması yapılmamış ise risk değerlendirmesi çalışmalarında kullanılmak üzere; bu tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır.
Psikososyal Risk Araştırması
İşyerinde Psikososyal Sağlık: Tekirdağ Örneği – İşyeri Hekimleri – Tekirdağ Tabipler Odası’na kayıtlı işyeri
hekimleri (N=68 /110). – Şubat-Mayıs 2013 tarihleri arasında,
araştırmacı tarafından Tekirdağ ili ve ilçelerinde bulunan işletmelerdeki sağlık birimlerine gidilerek
İşyeri Hekimliği
Çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal iyilik hallerini yüksek düzeye getirmek ve bu düzeyi sürdürmek
Sağlıklarına gelebilecek zararları önlemek,
İşçinin fiziksel ve psikolojik yeteneklerine uygun işlere yerleştirilmesini sağlamak
(Tiryaki vd, 2011).
Araştırmanın Amaçları
Bir sanayi bölgesi olan Tekirdağ’daki işyerlerinde psikososyal tehlike ve riskleri araştırmak
İşyeri hekimlerinin çalışanların psikososyal sağlıklarıyla ilgili izlem ve müdahalelerini tanımlamak
Görüşme soruları
1. Psikososyal sağlık tanımını yapar mısınız?
2. Bu işyerindeki çalışanlarda hangi psikososyal semptomlar vardır?
3. İşyeri hekimi olarak çalıştığınız işyerlerinde, psikososyal sağlığı olumsuz etkileyen faktörler sizce nelerdir?
4. Psikososyal riskleri en aza indirgemek için neler yapılmalı?
Örneklemin Demografik Dağılımı
İşletmelerde Çalışan Sayıların Dağılımları
İşletmelerin Sermaye Yapısına Göre Dağılımları
Frekans Yüzde (%)
Durum
Yerli 69 73,4
Yabancı 23 24,5
Toplam 92 97,9
Belirtilmemiş 2 2,1
Toplam 94 100
DURUM ADET
Ortalama Çalışan Sayısı 609
Minimum Çalışan Sayısı 10
Maksimum Çalışan Sayısı 4100
BULGULAR
Psikososyal Hastalık Tanısı
‘’Toplam poliklinik başvuruları içerisinde
%4 oranında fakat
gerçekçi değil bana göre’’
Psikososyal / Psikosomatik Semptomlar (İşyeri Hekimleri Tarafından
Bildirilen)
Görülme
Sıklığı
Gerilim tipi baş ağrıları, migren 42
Uyku bozukluğu/uykusuzluk 22
Mide şikayetleri 21
Anksiyete 14
Aşırı tepki verme 12
Kendini iyi hissetmeme/içe kapanma 11
Yorgunluk 10
Kas ve eklem ağrıları 10
Göğüs ağrısı/çarpıntı 6
Baş dönmesi/bayılma 4
Tansiyon/şeker yükselmesi/nefes alma zorluğu 2
Psikososyal Tehlikeler (İşyeri Hekimleri Tarafından
Bildirilen) Sıklık
Ücretlerin yetersiz olması 36
Yönetim/Üretim Baskısı 31
Çalışılan ortamın fiziki şartlar bakımından (gürültü, basınç,
aydınlatma vb.) yetersiz kalması 23
Vardiyalı çalışma 19
Diğer faktörler (iletişimsizlik, ailevi problemler vb.) 15
Uzun çalışma saatleri 14
Fazla mesai süreleri 13
Alt-üst ilişkileri 12
İşini kaybetme korkusu 10
Aşırı iş yükü 9
Ücret
Tartışma
‘’Trakya’da sanayinin başkenti Çorlu Sanayinin sürüklediği şehir Çerkezköy’’
Hastalıkla ilişkilendirme güçlüğü
Bireye (çalışana) atfetme
Nedensellik ilişkisi
– Depresyon, kas ve iskelet sistemi hastalıkları gibi
– Desteklerin varlığı
Tehlike / Risk / Hastalık?
İş güvencesinin olmayışı-> stres
İş güvencesinin olmayışı-> stres -> depresyon
İş güvencesinin olmayışı-> yıldırma(mobbing)
Değerlendirme yöntemi: İşin Neredeyse Kendisi Tehlike
“Riskler yalnızca kişi bazında ele alınmamalıdır. Sorgulanan yapılan belirli bir işten doğan risktir”
Risk Değerlendirme’de Yeni Bir Boyut:
Psikososyal Tehlikeler ve Riskler Vatansever, Çiğdem
Ocak, 2014
‘’Görüşülen bir işyeri hekimi çalıştığı işyerinde meslek hastalığını kayıt edip ilgili
mercilere bildirdiği için işten çıkarıldığını belirtti’’
Meslek
Hastalıklarının Bugünkü Durumu
• Küresel ekonomik krizin sonucu olarak, ruh sağlığı acil bir öncelik haline gelmiştir.
• İşsizlik, yoksulluk ve sosyal dışlanma ruh sağlığına zarar vermektedir.
• Dünya Sağlık Örgütü’nün ruh sağlığı endeks skoru, WHO-5, Türkiye için 56 olup bu rakam AB ortalamasının oldukça altındadır ve en düşük skora sahip AB Üye Devleti (Letonya) ile eşittir.
© Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı, 2013
Mavi yaka mutsuz (GfK Türkiye 2012)
Ücret ve sosyal olanaklar Tanınma ve takdir Kişisel mesleki gelişim Performans yönetimi Şirket yönetimi İlk yönetici Bilgi akışı / iletişim birliği Çalışma ortamı
Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklar Tanı Rehberi
İş stresi
Postravmatik stres bozukluğu
Tükenmişlik sendromu
İşyerinde psikolojik taciz (Mobbing)
İşyeri Hekimlerinin Gözünden
Psikososyal Tehlike ve Riskler Yrd.Doç.Dr.Çiğdem Vatansever Namık Kemal Üniversitesi