Islamitisch financieren:een inleiding

Hans Visser, mei 2012

website:

http://personal.vu.nl/h.visser

Islamitisch financieren

gebaseerd op

shari‘a = Islamitische religieuze wetdie steunt op

Qur’an en

Sunna = gewoonte van de Profeet, d.w.z. uitspraken en handelingen van Mohammed, zoals verhaald in de Hadith

Hadith = overlevering, traditie

haram:

riba al-nasia = riba via uitstel (= interest)

riba al-fadl = riba door ongelijke ruil gharar = onzekerheid, onnodig

risico (derivaten!) maysir = gokken, speculeren verboden goederen en diensten

maulana Maududi (1903-1979)

Islamitische financieringsvormen

- Mudârabah = het verstrekken van gelden in ruil voor een van te voren afgesproken deel van de winst, verlies uitsluitend voor de uitlener. Soort commanditaire vennootschap.

- Mushârakah = het verstrekken van gelden waarbij winsten en verliezen overeenkomstig het aandeel in de financiering gedeeld worden. Profit-and-loss sharing (PLS).

- Murâbaha = mark-up contract; financier koopt een goed en verkoopt met winstopslag door aan cliënt (vaak incl. bai’muajjal = levering op krediet).

- Ijara = leasing, en Ijara wa iqtina’ = lease gevolgd door koop. - Bai‘salam = vooruitbetaalde bestellingen, dus afnemerskrediet;

vooral t.b.v. agrarische sector. Quard Hasan leningen = leningen zonder interest.

passiefkant bankbalans

PLS-accounts (Profit- and Loss- Sharing) = mudârabah

spaarrekeningen: uitkering als gift transactierekeningen (amanat =

bewaring)quard hasan rekeningen = deposito

zonder vergoeding

wat doet een bankier:

screening i.v.m. adverse selectie monitoring i.v.m. moral hazard en

informatieproblemen nakoming afdwingen

PLS (met 50/50 verdeling winst) versus conventioneel financieren

opbrengst voor lener voor bankproject conventioneel PLS conventioneel PLS

0% - 10 0 10 05% - 5 2 ½ 10 2 ½ 10% 0 5 10 515% 5 7 ½ 10 7 ½ 20% 10 10 10 1025% 15 12 ½ 10 12 ½30% 20 15 10 15

sukuk

sukuk = islamitisch certificaat

bijv. ijara: overheid of onderneming verkoopt of least onroerend goed aan SPV (Special Purpose Vehicle) en least het terug.

SPV financiert zich door sukuk uit te geven.

Belegger krijgt leasepenningen i.p.v. interest,

gewoonlijk LIBOR of EURIBOR + spread

Probleem: meestal asset-based, maar niet asset-backed

omzeilen eis reële transactie

bai inah of bai-al-einah: bank verkoopt aan de cliënt tegen uitgestelde betaling, cliënt verkoopt tegen lagere prijs, maar wel tegen contante betaling, terug aan de bank

tawarruq = monetisatie (van het verhandelde goed). Bank koopt een gemakkelijk verhandelbaar goed (aluminium, platinum, palmolie), verkoopt met opslag aan cliënt tegen latere betaling, waarna cliënt (of bank t.b.v. cliënt) het goed tegen contante betaling weer verkoopt aan de oorspronkelijke verkoper of aan een ander.

Islamitische woningfinanciering

geen aftrek betaalde interest voor IB dubbele overdrachtsbelasting dubbele notariskosten

murabaha: mark-up molensteen ijara: eigendom blijft bij geldgever

voordelen

- minder interestrisico (valt tegen)- geen omvangrijke leningen opnemen en- geen uitzettingen in ingewikkelde derivaten

meer crisisbestendig

nadelen

- moral-hazard en informatieproblemen

- minder keus voor depositohouders

- minder keus voor geldvragers: moeilijk om rood te staan – vooral nadelig voor MKB

- onderontwikkelde geldmarkt

- moeilijke overheidsfinanciering en monetaire politiek

- externe financiering aantal bedrijfstakken moeilijk

Verbod van riba in de Qur’an

Soera 2, Al-Baqara (De koe) (275) Zij die de woeker eten zullen niet anders opstaan [nl. uit hun

graven op de Laatste Dag] dan zoals opstaat hij die de Satan omstoot door aanraking. Dat is omdat zij zeiden: De koophandel is slechts hetzelfde als de woeker. Maar God heeft de koophandel vergund gemaakt en woeker verboden. Hij dan tot wie een vermaning komt van zijn Heer en daardoor ermede ophoudt [nl. met het nemen van interest], voor hem is het vroeger verworvene en zijn zaak staat aan God. Maar wie weer terugvalt, dat zijn de lieden van het Vuur, eeuwig-levend daarin.

(276) God doet de woekerwinst verdwijnen en doet de liefdegaven winst afwerpen. God bemint geen enkele ongelovige zondaar.

(278) O gij die gelooft, vreest God en laat varen de woekerwinst die gebleven is [nl. in woekercontracten afgesloten vóór het interestverbod werd afgekondigd] indien gij gelovig zijt.

Verbod van riba in de Qur’an (vervolg)

Soera 3 l-‘Imran (Het geslacht van ‘Imran [= Amram, de vader van Mozes])

(130) O gij die gelooft, eet niet de woeker met veelvoudige verdubbeling, en vreest God opdat gij wellicht wél zult varen.

Bron: De Koran, vertaling J.H. Kramers, bewerkt door A. Jaber en J.J.G. Jansen, 17e dr., Amsterdam: De Arbeiderspers 1997.

Heter iskah = goedkeuring van vormen partnerschap

Helft bedrag lening, geen rente, winst en verlies voor lener

Helft bedrag deposito, winst en verlies voor uitlener, lener krijgt kleine vergoeding voor zijn werk

Lener koop verslagverplichting voor deposito af, winst en verlies naar uitlener in ruil voor afkoopsom, formeel geen rente