Isitma bolum-4

70

Is›tma sistemleri çeflitli biçimlerde grupland›r›labilir.Bu kitapta esas olarak s›cak su ile ›s›tma incelene-cektir. Di¤er ›s›tma sistemleri, özel ›s›tma sistemleribafll›¤› alt›nda ele al›nacakt›r. Is›tma sistemlerini bo-yutlar›na göre,

1. Tekil ›s›tma (Kat ›s›tmas›)

2. Merkezi ›s›tma (Bina baz›nda ›s›tma)

3. Bölge ›s›tmas› (Uzaktan ›s›tma)

olarak ele almak mümkündür. Bölge ›s›tmas›n› ise,kullan›lan ›s› tafl›y›c› ak›flkan cinsine göre,

1. S›cak su ile bölge ›s›tmas›

2. Kaynar su ile bölge ›s›tmas›

3. Buhar ile bölge ›s›tmas›

olarak ay›rmak mümkündür. Bütün bu sistemlerinuygulamaya ba¤l› olarak avantajlar› vard›r. Tablo 4.1ve 4.2’de buhar, kaynar su ve s›cak su ile bölge ›s›t-mas› sistemleri karfl›laflt›rmas› verilmifltir.

Bölge ›s›tmas›nda günümüzde çok önemli bir imkanise elektrik ve ›s›n›n birlikte üretilmesidir. Kojene-rasyon sistemlerinde ve bileflik ›s›-güç santrallar›ndaelektrik üretilirken, at›k ›s› genel olarak ›s›tmada ve-ya endüstride ›s›l proseslerde kullan›lmaktad›r. Böy-lece çok yüksek verimli bir sisteme ulafl›lmakta veya›s›tma enerjisi çok ucuza üretilebilmektedir. Bu göz-le bak›ld›¤›nda Türkiye’de termik santrallarda at›k›s› enerjisi ile (örne¤in Ambarl›’da) deniz veya hava›s›t›lmaktad›r. Bu enerji çevrede konut ›s›tmas›ndakullan›labilir. Asl›nda mutlaka kullan›lmal›d›r. Güçüretiminde at›k ›s› d›flar› at›lmamal›d›r.

Günümüzde ›s›tma sistem tasar›m›nda, sistem seçimien önemli ad›mlardan biridir. Is›tma sisteminin ekono-misi esas olarak seçilen sisteme ba¤l›d›r. Bu seçimindo¤ru yap›lmas› proje müellifinin birinci görevidir.Genellikle sistem seçiminde son karar proje müellifi vemal sahibi taraf›ndan ortak olarak verilir.

4.1. S‹STEM SEÇ‹M KR‹TERLER‹

Sistem seçiminde göz önüne al›nabilecek pek çok kri-ter s›ralanabilir. Önem s›ras› mal sahibinin veya sat›nalmay› yapan kiflilerin isteklerine göre de¤iflebilir. An-cak bunlar›n önemlileri afla¤›da verilmifltir:

1. Konfor

Sistem seçiminde belki de en önemli faktör konfordur.Bir anlamda HVAC tesisat› yapman›n amac› da budur.

Dolay›s› ile seçilecek sistem, iç ortamda beklenen flart-lar› bütün de¤iflen d›fl hava koflullar› dahilinde hep be-lirli de¤erde tutabilmelidir. Bu konfor flartlar› aras›nda,

- S›cakl›k,

- Taze hava miktar›,

- Ses kirlili¤i,

- Nem,

- Temizlik (hijyen)

gibi de¤erler bulunmaktad›r.

Özellikler son y›llarda ›s›l konforun yan› s›ra, iç ha-va kalitesi, sa¤lanmas› gerekli temel faktör olmufltur.

2. Kurulufl Maliyeti

Özellikle Türkiye aç›s›ndan kurulufl maliyeti büyükönem tafl›maktad›r. Kaynaklar›n k›s›tl› olmas› yat›-r›mc›y› ço¤u zaman ucuz yat›r›mlara yöneltmekte veen önemli kriter haline getirmektedir. Halbuki as›lönemli olan toplam maliyet (life cycle cost) de¤eri-dir. Yani sistemin ekonomik ömrü içinde ortaya ç›-kan iflletme ve yat›r›m maliyetleri toplam›d›r.

3. ‹flletme Maliyeti

Enerji giderlerinin anormal derecede artmas› iflletmemaliyetlerini ön plana ç›karm›flt›r. ‹flletme maliyetiiçinde yak›t (veya enerji) giderleri, servis ve bak›mgiderleri bulunmaktad›r. Yukar›da aç›kland›¤› gibiucuz fakat iflletmesi pahal› bir sistem günümüzdeyanl›fl bir seçim olarak ortaya ç›kmaktad›r. Sistem ve-rimi en önemli parametredir. Yüksek verimli bir sis-tem, toplam maliyet olarak çok daha ekonomik ola-bilmektedir. Dolay›s›yla sistem seçiminde günümüz-deki anlay›fla göre en önemli kriter bu olmaktad›r.

4. Servis Bak›m S›kl›¤› ve Kolayl›¤›

Sistem seçiminde nihai kullan›c› aç›s›ndan servis vebak›m s›kl›¤› konforun ya da hizmetin süreklili¤i ve-ya kesintiye u¤ramas› anlam›na geldi¤i için önemli-dir. Servis s›kl›¤› ve kolayl›¤› problemsiz bir iflletme-de arka planda kald›¤› halde, sorun oldu¤unda enönemli olacakt›r. Sistem mümkün oldu¤u kadar basitve sa¤lam olmal›d›r. Özellikle Türkiye flartlar›ndaço¤u zaman kalifiye teknisyen ve profesyonel servisve bak›m teminindeki zorluklar nedeniyle, karmafl›ksistemler istenildi¤i gibi korunamamakta, zamanlatasar›m flartlar›n›n çok d›fl›nda ilkel flartlarda çal›fl-mak zorunda kalmaktad›r.

BÖLÜM 44- ISITMA S‹STEMLER‹

71

TAB

LO

4.1

/ B

ÖL

GE

IS

ITM

AS

IND

A B

UH

AR

– K

AY

NA

R S

U –

SIC

AK

SU

S

‹ST

EM

LE

R‹

KA

Rfi

ILA

fiT

IRM

AT

AB

LO

SU

A-

MA

L‹Y

ET

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Buh

ar s

iste

mle

ri,

kayn

ar s

u si

stem

leri

ne g

öre

daha

pah

al› b

ir y

at›r

›md›

r.

‹lk

dolu

mda

dah

a az

su

gere

kir.

Suyu

n fla

rtla

nd›r

›lm›fl

olm

as› ç

ok ö

nem

lidir.

Doz

lam

a sü

rekl

i ger

ekir.

Kaz

an b

löfü

ve

köpü

k al

ma

gere

ksin

imi v

eko

nden

s su

yu k

ay›p

lar›

ned

eniy

le, s

u ta

kviy

esi

gere

kir.

Ak›

flkan

mal

iyet

i ifll

etm

ede

kayn

ar s

udan

fazl

ad›r.

‹fll

etm

ede

hass

as u

zman

l›k is

tedi

¤i iç

in d

eila

ve m

aliy

et o

luflu

r ve

pah

al›d

›r.

En

fazl

ad›r.

Öze

llikl

e ko

nden

s su

yu k

ay›p

lar›

,bl

öf k

ay›p

lar›

, kon

dens

top

kaç›

rmal

ar› v

e bu

har

kaça

klar

› ned

eniy

le y

ak›t

mal

iyet

i art

ar. S

iste

min

›s›l

veri

mi e

n dü

flükt

ür.

En

az ›s

›t›c›

yüz

eyi g

erek

ir. (

Is› i

letk

en k

atsa

y›s›

en f

azla

old

u¤u

için

)

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Kay

nar

su s

iste

mle

ri (

160°

Csu

s›c

akl›¤

›na

ve 1

0 ba

r ifl

letm

eba

s›nc

›na

kada

r) d

aha

ekon

omik

çöz

ümdü

r. ‹fl

letm

e ba

s›nc

›16

0ºC

s›c

akl›k

ta; k

ayna

r su

yun

dola

flt›¤

› en

üst s

eviy

ede

~(5+

2)=7

bar

mer

tebe

sind

e ge

rçek

lefli

r. 30

mSS

Sta

tik b

as›n

çva

rsa

iflle

tme

bas›

nc› ~

10 b

ar o

lara

k ge

rçek

lefli

r. 18

0°C

s›ca

kl›k

tan

sonr

a is

e ku

llan›

m› ç

ok y

ükse

k ba

s›nç

ned

eniy

lege

nelli

kle

ekon

omik

de¤

ildir.

Kot

far

k› f

azla

ola

n te

sisl

erde

,ka

zan

dair

esin

i en

yüks

ek s

eviy

ede

olufl

tura

rak

(do¤

alsi

rkül

asyo

n te

rs b

ir a

k›m

olu

flmas

›na

ve s

irkü

lasy

on p

ompa

s›ba

s›nc

›n›n

art

mas

›na

ra¤m

en)

kayn

ar s

u ka

zan›

ve

genl

eflm

ede

posu

iflle

tme

bas›

nc› a

zalt›

labi

lir.

Topl

am s

u ha

cmi f

azla

ola

n si

stem

dir.

Suyu

n yu

mufl

at›lm

›fl o

lmas

› ger

ekir.

‹flle

tme

s›ra

s›nd

a dü

flük

oran

lard

a do

zlam

a ge

reki

r.A

ncak

sis

tem

lerd

eki s

uyun

bofl

alt›l

mas

›nda

n ol

abild

i¤in

ceka

ç›n›

lmal

›d›r.

Dah

a az

d›r.

Yay

g›n

sist

emle

rde

kulla

n›ld

›¤›n

da d

a¤›t›

mka

y›pl

ar› f

azla

d›r.

Ayr

›ca

ar›z

a ha

lleri

nde

suy

un b

oflal

t›lm

as›

gere

kti¤

inde

; su

ve e

nerj

i kay

›pla

r› o

luflu

r.K

esin

tili i

fllet

med

e (g

ece

kapa

t›lan

sis

tem

ler)

ata

leti

ve y

ak›t

kayb

› faz

lad›

r.

Ort

a

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

En

ucuz

çöz

ümdü

r.

Ak›

flkan

mal

iyet

i en

ucuz

dur.

Topl

amsu

hac

mi f

azla

d›r.

Suyu

n yu

mufl

at›lm

›flol

mas

› ter

cih

edili

r. G

enel

likle

dozl

ama

yap›

lmaz

. Sis

tem

deki

suy

unbo

flalt›

lmas

›nda

n ka

ç›n›

lmal

›d›r.

Yum

uflat

›lm›fl

su

kulla

n›lm

as›

uygu

ndur

.

Yak›

t mal

iyet

i en

az, t

opla

m si

stem

verim

i en

yüks

ek si

stem

dir.

Kaz

anda

ki su

s›ca

kl›¤

› aza

ld›k

ça, v

erim

de

arta

cakt

›r.B

u ne

denl

e 70

/55

°C d

üflük

s›ca

kl›k

sist

emle

rinde

yak

›t m

aliy

eti 9

0/70

°C

s›ca

k su

sist

emin

e gö

re d

aha

azd›

r.

En

fazl

a

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

1- KAZAN DA‹RES‹ ‹LK

YATIRIM MAL‹YET‹

2-AKIfiKAN

MAL‹YET‹

3- S‹STEM‹N

YAKIT

MAL‹YET‹

4-ISITICI

YÜZEY

ALANI

72

B-

PE

RF

OR

MA

NS

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Kon

dens

suy

u de

vrel

erin

deki

kor

ozyo

n ne

deni

y-le

kay

nar

suya

gör

e öm

ür d

aha

k›sa

d›r.

Kor

ozyo

n ri

ski y

ükse

ktir.

Kur

ulu

güç

olar

ak e

n bü

yük

kapa

site

deki

sis

-te

mle

r bu

harl

› ola

nlar

›d›r.

K

ulla

n›m

yer

leri

ile

kaza

n ar

as›n

daki

yük

sekl

ikfa

rk›n

›n f

azla

old

u¤u

sist

emle

rde

buha

r›n

üst s

e-vi

yede

ki k

ulla

n›m

yer

leri

ne u

lafla

bilm

esi i

çin

ilave

bas

›nç

gere

kmez

. Çün

kü y

o¤un

lu¤u

az

olan

buh

ar b

orul

arda

ki b

as›n

ç ka

y›pl

ar› i

le o

ran-

t›l› o

lara

k yü

ksel

ir. K

ayna

r su

ya g

öre

avan

tajl›

-d›

r.

Biri

m k

ütle

ile

suyu

n gi

zli ›

s›s›

tafl›

nd›¤

›nda

n, ta

fl›na

n›s

› en

büyü

ktür

. Anc

ak b

oru

çap›

n› b

elirl

eyen

buh

arha

cmi o

ldu¤

unda

n, a

yn› b

oru

çap›

nda;

a-

Düfl

ük b

as›n

çlar

da (~

8 ba

r’a

kada

r) b

uhar

bor

ular

›ile

tafl›

nabi

len

›s› m

ikta

r›, k

ayna

r sul

u si

stem

lere

gör

eda

ha a

zd›r.

b-Y

ükse

k ba

s›nç

lard

a is

e bu

har b

orul

ar› i

le d

aha

fazl

a›s

› tafl

›nab

ilir.

c-K

onde

ns b

orul

ar›n

›n ç

apla

r› ço

k kü

çük

oldu

¤u d

ik-

kate

al›n

arak

; buh

ar s

iste

mle

rinde

ki o

rtala

ma

çap

(kes

it) il

e ka

ynar

sul

u si

stem

lere

gör

e ge

neld

e da

hafa

zla

›s› t

afl›n

abild

i¤i g

örül

ür.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Buh

ara

göre

öm

ür d

aha

uzun

dur.

Dah

a az

kor

ozyo

n pr

oble

mi y

aflan

›r.

Kur

ulu

güç

olar

ak b

uhar

a gö

re d

aha

azd›

r.E

n ya

yg›n

ve

uzak

yer

lere

hiz

met

ver

ebile

n si

stem

dir.

Anc

akku

llan›

m y

erle

ri il

e ka

zan

aras

›nda

ki y

ükse

klik

far

k›n›

n fa

zla

oldu

¤u s

iste

mle

rde

sist

em b

as›n

c› d

a ar

tt›¤›

için

; pra

tik d

e¤il-

dir.

Örn

ek o

lara

k 16

0°C

s›c

akl›k

ta k

ayna

r su

s›c

akl›¤

› ola

n bi

rte

sist

e en

üst

sev

iyed

eki k

ulla

n›m

yer

inde

em

niye

t bas

›nc›

ile

birl

ikte

yak

lafl›

k ol

arak

7 b

ar b

as›n

ç ge

rekl

idir.

En

üst v

e en

alt

kulla

n›m

yer

leri

ara

s›nd

aki s

eviy

e fa

rk› 5

0 m

ise,

kaz

an ifl

let-

me

bas›

nc› 1

2 ba

r m

erte

besi

nde

gerç

ekle

flir.

∆t =

40°C

ola

n ka

ynar

su

sist

emle

rind

e ta

fl›na

bile

n ›s

› mik

ta-

r›; a

lçak

buh

ar b

as›n

çl› s

iste

mle

rine

gör

e da

ha f

azla

d›r.

Bu-

har

sist

emle

ri il

e bo

ru ç

ap› k

arfl›

laflt

›rm

alar

›nda

;a-

Kay

nar

su g

idifl

ve

dönü

fl su

yunu

n or

tala

ma

s›ca

kl›¤

› ile

ay-

n› s

›cak

l›kta

ki b

uhar

l› si

stem

kar

fl›la

flt›r

›lmal

›d›r.

b-B

uhar

ve

kond

ens

borl

ar›n

›n o

rtal

ama

kesi

ti ile

kay

nar

susi

stem

i bor

u ça

p› k

arfl›

laflt

›r›lm

al›d

›r.15

0/70

°C

gib

i, ∆t

=70

-80°

C d

e¤er

leri

ne ç

›k›la

rak,

tafl›

nabi

len

›s› m

ikta

r› e

n üs

t de¤

erle

re ç

›kar

t›lab

ilir.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

En

uzun

öm

re s

ahip

tir.

Kor

ozyo

n ih

mal

edi

lebi

lir. I

s›tm

a te

-si

sler

inde

Spi

rove

nt b

enze

ri h

ava

ay›r

›c›la

r ku

llan›

ld›¤

›nda

, kor

ozyo

nri

ski d

aha

da a

zal›r

. Sis

tem

öm

rüço

k da

ha f

azla

ola

bilir

.

a) K

ayna

r su

ile a

yn› k

apas

itele

r söz

konu

sudu

r. Ç

ok u

zun

mes

afel

erde

bu

sist

emin

kul

lan›

lmas

› ha

linde

,95

/50°

C, 9

0/50

°C g

ibi s

iste

mle

r ve

tek

kolle

ktör

kul

lana

rak

ekon

omik

kur

ulufl

ve ifl

letm

e m

aliy

eti s

a¤la

nd›¤

›nda

en

uygu

n çö

züm

ola

bilir

.b)

Bas

›nçl

and›

rma

yönü

nden

ilav

e ba

-s›

nç ih

tiyac

› olm

ad›¤

› içi

n, k

ayna

r sul

usi

stem

lere

gör

e da

ha a

vant

ajl›d

›r.

Kla

sik

sist

emle

rde

∆t =

20°C

al›n

›r.A

ncak

tek

kolle

ktör

sis

tem

i kul

-la

n›la

rak,

∆t =

40-4

5°C

de¤

erle

rine

ç›k›

lara

k ta

fl›na

bile

n ›s

› mik

tar›

ar-

t›r›la

bilir

.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

5- S‹STEM

ÖMRÜ

6-

KOROZYON

7- KAPAS‹TE

ve BASINÇ

SINIRLARI

8-TAfiINAB‹LEN ISI

M‹KTARI (Boru çap›n› da

belirler) (Bak›n›z Tablo 4.2)

73

B-

PE

RF

OR

MA

NS

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Ata

leti

kayn

ar s

uya

göre

dah

a az

d›r.

Kaz

anda

ki s

u m

ikta

r› v

e si

stem

deki

su

mik

tar›

kayn

ar s

uya

göre

dah

a az

d›r.

Sist

emin

buh

ar tu

tmas

› uzu

n za

man

al›r

.

Is› i

çeri

¤i y

ükse

k. G

izli

›s› o

lara

k ya

klafl

›k 2

100

kJ/k

g

Yük

sek

(500

0-10

000

kcal

/hm

2°C

)( A

yn› ›

s›tm

a yü

zeyi

nden

, da

ha f

azla

›s› t

rans

feri

sa¤l

an›r.

)

a- K

ulla

n›m

yer

leri

nde

2 yo

llu v

ana

ile g

enel

likle

daha

kol

ay k

ontr

ol s

a¤la

n›r.

Kul

lan›

m› k

olay

ve

basi

ttir.

b- I

s›tm

a m

erke

zind

e bu

har

kaza

nlar

›n›n

su

sevi

ye v

e ba

s›nç

kon

trol

ü ya

p›l›r

.c-

Göz

etim

li ve

ya g

özet

imsi

z ifl

letm

e fla

rtla

r›na

göre

far

kl› k

ontr

ol s

iste

mle

ri k

ulla

n›l›r

.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Kaz

anda

ki v

e si

stem

deki

su

mik

tar›

çok

faz

lad›

r. D

evre

yegi

rmes

i uzu

n za

man

al›r

.

Ort

a de

rece

de ›s

› içe

ri¤i

. Özg

ül ›s

›s› (

1 kc

al/k

gC)

(4.1

8kJ

/kgK

)

Ort

a (2

000-

3000

kca

l/hm

2 °C)

a- K

ulla

n›m

yer

leri

nde

3 yo

llu v

eya

2 yo

llu v

anal

arku

llan›

lara

k ko

ntro

l sa¤

lan›

r. b-

Is›

tma

mer

kezi

nde

s›ca

kl›k

ve

bas›

nç k

ontr

olü

yap›

l›r.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

Kaz

anda

ki v

e si

stem

deki

su

mik

tar›

çok

fazl

ad›r.

Dev

reye

gir

mes

i uzu

nza

man

al›r

.

Ort

a de

rece

de ›s

› içe

ri¤i

. Özg

ül ›s

›s›

(1 k

cal/k

gC)

(4.1

8 kJ

/kgK

)

Ort

a (2

000-

3000

kca

l/hm

2 °C)

c- K

ulla

n›m

yer

leri

nde

3 yo

llu v

eya

2 yo

llu v

anal

ar k

ulla

n›la

rak

kont

rol

sa¤l

an›r.

a-

Is›

tma

mer

kezi

nde

s›ca

kl›k

ve

bas›

nç k

ontr

olü

yap›

l›r.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

11- ISI TRANSFER

KATSAYISI

12 - KONTROL

KOLAYLI⁄I

9 - S‹STEM‹N

ISIL

ATALET‹

10- ISI

‹ÇER‹⁄‹

74

C-

MO

NT

AJ

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Kaz

an h

acm

i çok

büy

üktü

r. D

egaz

ör ta

nk›

kond

ens

suyu

tan

k› ,

dega

zör

ve k

onde

ns s

uyu

besi

pom

pala

r› il

e bi

rlik

te k

azan

dai

resi

için

dah

abü

yük

alan

a ih

tiyaç

var

d›r.

Kal

iteli

boru

ve

cidd

i bor

u ifl

çili¤

i ger

ektir

ir.Y

ükse

k ba

s›nç

lard

a di

kifls

iz v

e yü

ksek

kal

iteli

çelik

ten

imal

edi

lmifl

bor

ular

kul

lan›

lmal

›d›r.

Kon

dens

bor

ular

›nda

ki k

oroz

yon

risk

ini

azal

tmak

için

öze

l ala

fl›m

l› bo

rula

r›n

kulla

n›lm

as›

daha

uyg

undu

r.

Küç

ük(B

uhar

ve

kond

ens

boru

lar›

n› to

plam

kes

itidi

kkat

e al

›nar

ak)

Bak

10.

Kri

ter:

‘’T

afl›n

abile

n Is

› Mik

tar›

’’

Zor

ve

paha

l›d›r.

Buh

ar b

orul

ar›n

a ko

nden

sin

al›n

mas

› içi

n sü

rekl

i bir

e¤i

m v

erilm

elid

ir. U

zun

mes

afel

erde

test

ere

difli

biç

imin

de m

onta

j yap

›l›r.

Term

ik g

enle

flmey

i den

gele

yece

k ön

lem

al›n

mas

›na

dikk

at e

dilm

elid

ir.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Mod

ern

sist

emle

rde

azot

vey

a bu

har

yast

›kl›

genl

eflm

e de

po-

lar›

yer

ine

, ara

so¤

utuc

u de

po +

pom

pal›

tip g

enle

flme

(den

-ge

lem

e) d

epol

ar› v

e su

rez

erv

depo

su k

ulla

n›lm

akta

d›r.

Bu

duru

mda

buh

ara

göre

dah

a kü

çük

boyu

tlu k

azan

dai

resi

nde

ihtiy

aç v

ard›

r.

Yük

sek

bas›

nçla

rda

diki

flsiz

ve

yüks

ek k

alite

li çe

likte

n im

aled

ilmifl

bor

ular

kul

lan›

lmal

›d›r.

Bor

u m

onta

j iflç

ili¤i

buh

arda

n da

ha k

olay

d›r.

Anc

ak b

oru

çapl

ar› b

uhar

a gö

re d

aha

büyü

k ol

du¤u

için

, ifl

çilik

mal

iyet

ide

art

ar.

Büy

ük

Hav

a to

plan

mas

›na

izin

ver

mem

ek k

ayd›

ile

e¤im

in ö

nem

iyo

ktur

. Bel

irli

yerl

erde

(üs

t nok

tala

rda)

hav

a ta

hliy

esin

inya

p›lm

as› g

erek

lidir.

Term

ik g

enle

flmey

i den

gele

yece

k ön

lem

al›n

mas

›na

dikk

ated

ilmel

idir.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

En

küçü

k ye

r ih

tiyac

› s›c

ak s

ulu

sist

emle

rded

ir.

Dah

a in

ce e

tli b

orul

ar k

ulla

n›la

bilir

.B

oru

mon

taj i

flçili

¤i b

uhar

dan

daha

kola

yd›r.

Anc

ak b

oru

çapl

ar› b

uhar

agö

re d

aha

büyü

k ol

du¤u

için

, ifl

çilik

mal

iyet

i de

arta

r.B

oru

mal

zem

e ve

iflçi

lik m

aliy

eti d

een

az

olan

sis

tem

dir.

Dah

a bü

yük.

Hav

a to

plan

mas

›na

izin

ver

mem

ekka

yd› i

le e

¤im

in ö

nem

i yok

tur.

Bel

irli

yerl

erde

(üs

t nok

tala

rda)

hava

tahl

iyes

inin

yap

›lmas

›ge

rekl

idir.

Term

ik g

enle

flmey

i den

gele

yece

kön

lem

al›n

mas

›na

dikk

at e

dilm

elid

ir.D

üflük

s›c

akl›k

lar

nede

niyl

ege

nlefl

me

en a

z ol

ur, b

oru

flebe

kesi

nin

döfle

nmes

i çok

kol

ayd›

r.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

15- BORU

ÇAPI

16 - BORU

fiEBEKES‹

DÖfiENMES‹

13 - YER

‹HT‹YACI

14 - BORU

KAL‹TES‹

75

C-

MO

NT

AJ

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Kon

dens

suy

u b

orul

ar› s

ürek

li al

çala

n e¤

imde

mon

te e

dilm

elid

ir.K

onde

ns s

uyu

koro

zif

bir

ak›fl

kan

oldu

¤u iç

in ,

düflü

k ba

s›nç

lard

a da

yüks

ek k

alite

li çe

likte

n ür

etile

n bo

rula

r ku

llan›

lmal

›d›r.

Düfl

ük b

as›n

çl› b

uhar

sis

tem

leri

nde

boru

cid

ar k

al›n

l›¤› d

aha

fazl

a ol

anD

IN 2

441

norm

una

göre

üre

tilen

dik

iflli

boru

lar›

n ku

llan›

m› m

ümkü

nol

sa d

a , k

oroz

yon

prob

lem

i bafl

lad›

ktan

son

ra k

al›n

cid

arl›

boru

lard

a da

delin

me

olac

akt›r

. Kal

›n e

tli b

oru

kulla

nmak

yer

ine

, yük

sek

kalit

eli

çelik

ten

(ST-

42 v

b) im

al e

dilm

ifl b

orul

ar te

rcih

edi

lmel

idir.

Bor

unun

cida

r ka

l›nl›¤

› ve

çelik

çek

me

boru

kul

lan›

m› i

se b

as›n

ca d

ayan

›m v

eem

niye

t ile

ilgi

lidir.

Kon

dens

bor

ular

›nda

ki k

oroz

yon

risk

ini a

zaltm

akiç

in ö

zel a

lafl›

m b

orul

ar k

ulla

n›lm

as› d

aha

uygu

ndur

.To

plan

an k

onde

ns s

uyun

un s

iste

me

dönd

ürül

mes

i bas

›nç

ve d

o¤al

ak›

flile

ger

çekl

eflem

iyor

sa; a

ra k

onde

ns d

epos

unda

topl

an›r

ve

pom

pa il

e›s

›tma

mer

kezi

ndek

i ana

kon

dens

dep

osun

a ba

s›la

bilir

.

Pom

pala

ma

gere

kmez

. B

uhar

ken

di b

as›n

c›yl

a do

lafl›

r. K

azan

a su

basm

ak iç

in k

azan

bes

i pom

pala

r› k

ulla

n›l›r

.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Yok

tur.

Dol

afl›m

pom

pala

r› k

ulla

n›l›r

.Y

ükse

k ba

s›nç

ve

s›ca

kl›k

ned

eniy

lepa

hal›

pom

pala

rd›r.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

Yok

tur.

Kul

lan›

lan

dola

fl›m

pom

pala

r› b

asit

ve v

erim

lidir.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

18 -

DOLAfiIM

POMPASI

17 - KONDENS SUYU

BORUSU

DÖfiENMES‹

D-

‹fiL

ET

ME

BA

KIM

VE

ON

AR

IM

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

En

fazl

a se

rvis

bak

›m g

erek

sini

mi b

u al

tern

atif

tedi

r. Ç

o¤u

zam

anku

rula

n si

stem

sür

ekli

göze

timi g

erek

tirir.

Kon

dens

topl

ar e

n fa

zla

bak›

m g

erek

tiren

cih

azla

rd›r.

Kay

nar

suya

gör

e da

ha z

ordu

r ve

uzm

anl›k

ger

ektir

ir.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Dah

a ko

lay

ve u

cuzd

ur.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

En

kola

y ve

ucu

zdur

.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

19- SERV‹S BAKIM

SIKLI⁄I VE

MAL‹YET‹

76

E-

‹fiL

ET

ME

R‹S

K‹

VE

EM

N‹Y

ET

KR

‹TE

R‹N

KO

NU

SU

Sist

em b

as›n

ç al

t›nda

çal

›fl›r

ve

tam

güv

enlik

önle

mle

ri a

l›nm

›fl o

lmas

›n› g

erek

tirir.

Pat

lam

ari

skin

i dah

a fa

zla

tafl›

r. A

ncak

do¤

ru p

roje

,uy

gula

ma

ve ifl

letm

e ya

p›lm

as› v

e ço

k ka

litel

im

alze

me

kulla

n›lm

as› h

alin

de; s

iste

m y

ükse

kba

s›nç

lard

a da

em

niye

tlidi

r.

1) B

ir te

rmik

san

tral

›n a

t›k e

nerj

isin

den

fayd

alan

mak

üze

re v

e ko

jene

rasy

on te

sisl

erin

de2)

Kot

far

k› ç

ok f

azla

ola

n bö

lgel

erde

uza

ktan

›s›tm

a si

stem

i ola

rak

3) S

iste

mde

tekn

oloj

ik b

uhar

üre

tiliy

orsa

ve

küçü

k m

ikta

rda

›s›tm

a ih

tiyac

› var

sa b

uhar

kulla

n›l›r

.4)

Is›

tma

amac

›yla

buh

ar ü

retm

ek e

kono

mik

de¤i

ldir.

5) F

uel o

il N

o6 k

ulla

n›lm

as› z

orun

lu o

lan

yerl

erde

kaz

anda

ki s

u s›

cakl

›¤› 1

30 c

nin

alt›

nda

olur

sa a

sit o

luflu

r ve

bor

ular

k›s

a za

man

dade

lineb

ilir.

Bu

duru

mda

da

buha

r ve

ya k

ayna

r su

üret

imi g

erek

lidir.

BU

HA

R T

ES

‹SA

TI

Sist

em b

as›n

ç al

t›nda

çal

›fl›r

ve

tam

güv

enlik

önl

emle

rial

›nm

›fl o

lmas

›n› g

erek

tirir.

Pat

lam

a ri

ski b

uhar

a gö

re b

iraz

daha

faz

lad›

r. K

ayna

r su

lu s

iste

mle

rde

bas›

nç d

üfltü

¤ünd

e an

i buh

arla

flma

olur

. Ani

buh

arla

flma

(afl›

r› h

acim

gen

iflle

mes

i) s

onuc

unda

tesi

satta

pat

lam

a ol

abili

r ve

ya c

iddi

has

arla

r ol

uflab

ilir.

Anc

ak d

o¤ru

pro

je ,

uygu

lam

a ve

iflle

tme

yap›

lmas

› ve

çok

kalit

eli m

alze

me

kulla

n›lm

as› h

alin

de; s

iste

m y

ükse

kba

s›nç

lard

a da

em

niye

tlidi

r.B

as›n

c›n

süre

kli k

ontr

olü

için

, ge

nlefl

me

depo

lar›

ve

sist

emin

in y

edek

li ya

p›lm

as›n

› öne

riri

z.

1) B

ir te

rmik

san

tral

›n a

t›k e

nerj

isin

den

fayd

alan

mak

üze

reve

koj

ener

asyo

n te

sisl

erin

de2)

Yay

g›n

bölg

e ›s

›tma

sist

emle

rini

n ›s

›t›lm

as›n

da3)

Sis

tem

de te

knol

ojik

kay

nar

su ü

retil

iyor

sa v

e kü

çük

mik

tard

a ›s

›tma

ihtiy

ac› v

arsa

kay

nar

su k

ulla

n›l›r

4) S

iste

mde

tekn

oloj

ik b

uhar

üre

tiliy

orsa

ve

küçü

k m

ikta

rda

›s›tm

a ih

tiyac

› var

sa b

uhar

kul

lan›

l›r.

5) F

uel o

il N

o6 k

ulla

n›lm

as› z

orun

lu o

lan

yerl

erde

kaz

anda

kisu

s›c

akl›¤

› 130

°C’n

in a

lt›nd

a ol

ursa

asi

t olu

flur

ve b

orul

ark›

sa z

aman

da d

elin

ebili

r. B

u du

rum

da d

a bu

har

veya

kay

nar

su ü

retim

i ger

eklid

ir.

KA

YN

AR

SU

TE

S‹S

AT

I

Sist

em b

as›n

çs›z

old

u¤un

dan

emni

yetli

dir.

1) I

s›tm

a te

sisl

eri i

çin

en u

ygun

sist

emdi

r.2)

90/

70°C

kla

sik

›s›tm

a ye

rine

,70

/55°

C s

iste

mle

rin

iflle

tme

mal

iyet

ida

ha a

zd›r

ve

çok

özel

flar

tlar

d›fl›

nda

terc

ih e

dilm

elid

ir.3)

Yay

g›n

›s›tm

a si

stem

leri

nin

›s›t›

lmas

›nda

a) g

az y

ak›t

kulla

n›l›y

orsa

, bin

alar

›nay

r› a

yr› ›

s›t›l

mas

› dah

a uy

gun

olab

ilir.

(Bak

Böl

üm 4

)b)

Böl

ge ›s

›tmas

› yap

›laca

ksa,

tek

kolle

ktör

sis

tem

i kul

lan›

lara

k90

/50°

C g

ibi d

üflük

s›c

akl›k

›s›tm

as›

yap›

lmas

› dah

a uy

gun

çözü

mdü

r.

SIC

AK

SU

TE

S‹S

AT

I

21 - AVANTAJLI OLDU⁄U

TES‹SLER (SONUÇ)

20 - EMN‹YET

77

BUHAReff. bas›nç H›z kesit hac.debi Özg. Debi küt. Debi ›s› içeri¤i ›s›l debibar m/s m2 m3/s m3/kg kg/s kJ/kg kJ/s0 15 0.01 0.15 1.673 0.089659 2257 2022 15 0.01 0.15 0.603 0.248756 2163 5384 15 0.01 0.15 0.374 0.40107 2108 8456 15 0.01 0.15 0.272 0.551471 2066 11398 15 0.01 0.15 0.215 0.697674 2030 141610 15 0.01 0.15 0.177 0.847458 2000 1695

0 25 0.01 0.25 1.673 0.149432 2257 3372 25 0.01 0.25 0.603 0.414594 2163 8974 25 0.01 0.25 0.374 0668449 2108 14096 25 0.01 0.25 0.272 0.919118 2066 18998 25 0.01 0.25 0.215 1.162791 2030 236010 25 0.01 0.25 0.177 1.412429 2000 2825

0 40 0.01 0.4 1.673 0.239091 2257 5402 40 0.01 0.4 0.603 0.66335 2163 14354 40 0.01 0.4 0.374 1.069519 2108 22556 40 0.01 0.4 0.272 1.470588 2066 30388 40 0.01 0.4 0.215 1.860465 2030 377710 40 0.01 0.4 0.177 2.259887 2000 4520

KIZGIN SUS›c. fark› H›z kesit hac. debi Özg. hac küt. Debi özg. ›s› ›s›l debiC m/s m2 m3/s m3/kg kg/s kJ/kgC kJ/s40 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 167240 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 250840 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 3344

50 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 209050 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 313550 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 4180

30 1 0.01 0.01 0.001 10 4.18 125430 1.5 0.01 0.015 0.001 15 4.18 188130 2 0.01 0.02 0.001 20 4.18 2508

Tablo 4.2 / AYNI 0,01m2 BORU KES‹T‹NDEN BUHAR VE KIZGIN SU ‹LE TAfiINAB‹LEN ISI M‹KTARLARIIs›l debi buhar bas›nc›na, kaynar su s›c. fark›na ve ak›flkan h›zlar›na ba¤l› olarak de¤iflmektedir. Orta h›zkademesinde (25m/s buh. ve 1.5 m/s su) 40 C su s›cakl›k fark› için bas›nçlarda kaynar su daha fazla ›s› tafl›maktad›r.Ancak kaynar su tesislerinde gidifl ve dönüfl olarak iki boru kullan›lmas›na karfl›l›k, buhar hatlar›nda sadece buhargidifl borusu vard›r. Bu nedenle ayn› flartalarda, ayn› ›s› daha az boru ve izolasyon maliyeti ile tafl›nabilir.

78

Bu durumda yüksek verim bir tarafa, sistem temelfonksiyonlar›n› yerine getiremez hale düflmektedir.Bu nedenle seçilecek sistemlerin basit, az bak›m veservis isteyen karakterde olmas› çok önemlidir. Sis-tem seçerken, bak›m ve servisinin kimler taraf›ndanyap›laca¤› mutlaka düflünülmelidir. Servis gereksini-mi olan cihazlar›n yaflanan mahallerin d›fl›na monteedilmifl olmas›na ve kolay servis yap›labilmesineolanak vermesine, proje yap›l›rken özen gösterilme-lidir.

5. ‹flletme Kolayl›¤›

Sistemin iflletilmesinin kolayl›¤› yukar›daki madde-den ba¤›ms›z olarak düflünülmelidir. ‹flletmeninmümkünse kalifiye teknik adamlara ihtiyaç olmaks›-z›n yap›labilmesi önemlidir.

6. Çevre Faktörü

Günümüzde çevre faktörü, mühendislik kriterleriüzerinde ve tek bafl›na belirleyici bir kriter olabil-mektedir. Türkiye hala ciddi çevre koruma s›n›rla-malar› getirmemifl bir ülkedir. Bu nedenle sistem se-çiminde çevre faktörü henüz belirleyici olmamakta-d›r. Ancak yak›n gelecekte, ileri ülkelerde oldu¤u gi-bi yak›t, ak›flkan, ekipman ve sistem seçiminde çev-re daha belirleyici hale gelecektir. Bunun ötesindeikinci derecede çok daha farkl› teknik, ekonomik,ekolojik ve sosyal kriterler say›labilir; bunlar baz›hallerde en önemli dizayn flart› olabilir.

4.1.1. Is›tma Tesislerinde Sistem Seçimi

Sistem seçiminde öncelikle sistemin so¤utma önce-likli veya ›s›tma öncelikli olufluna bakmak gerekir.Antalya gibi s›cak iklimdeki bir flehirde tesisat so¤ut-ma önceliklidir. Burada ›s›tma mevsimi k›sad›r. Do-lay›s› ile ›s›tmada yaz›n so¤utma amac› ile kullan›lanbir ›s› pompas›ndan yararlan›labilir veya elektrikle›s›tma yeterli olabilir. Halbuki Erzurum gibi so¤ukiklimdeki bir flehirde ise ›s›tma a¤›rl›ktad›r. Sistem›s›tmay› en ekonomik çözecek biçimde seçilir.

Is›tma a¤›rl›kl› uygulamalarda merkezi ›s›tma sis-temleri kat ›s›tmas›, bina alt›ndan ›s›tma (Merkezi›s›tma) ve bölge ›s›tmas›d›r.

Bu üç boyutta kullan›lacak ›s›tma sistemi yak›ta s›k›s›k›ya ba¤l›d›r. Yak›t olarak kömür ve hatta fuel oilkullan›ld›¤›nda, ›s›tma sistemi kat kaloriferindenbölge ›s›tmas›na gidildikçe daha ekonomik olur veçevreyi daha az kirletir. Bu nedenle y›llard›r bölge›s›tmas›n›n yayg›nlaflmas› için çaba sarfedilmifl veözellikle toplu konut uygulamalar› ile birlikte bundabir ölçüde baflar›l› olunmufltur.

Ancak do¤al gaz›n ›s›tmada kullan›lmaya bafllanmas›

ile beraber, tekil (münferit) ›s›tmadan bölge ›s›tmas›-na do¤ru olan teknik, ekonomik ve çevresel avantaj-lar kaybolmaya bafllam›fl, yeni en uygun çözümler or-taya ç›km›flt›r. Burada sözkonusu üç boyutta do¤algaz kullan›ld›¤›nda en uygun ›s›tma sistemi tart›fl›la-cakt›r.

Do¤al gaz›n yak›t olarak iki önemli özelli¤i vard›r:

a- Do¤al gaz her boyutta ayn› mükemmellikteyak›labilir, dolay›s›yla farkl› boyuttaki merkezi›s› üreticileri aras›nda verim aç›s›ndan çok bü-yük fark yoktur.

b- Do¤al gaz her boyutta kullan›mda çevreyi kir-letmeyen bir yak›tt›r.

Bu nedenle do¤al gazl› sistemlerinde¤erlendirilmesinde esas olarak ekonomiklik önplana ç›kmaktad›r.

4.1.2. Bölge Is›tmas› (Uzaktan Is›tma)

Do¤al gaz, bölge ›s›tmas›n›n önemini azaltm›flt›r.Ancak bir termik santralin %50’ye varan at›k ›s›s›n-dan faydalanarak toplu konut veya flehir ›s›tmas›n›k›zg›n su (ya da buhar) ile yapmak ekonomiktir. Ter-mik santral söz konusu de¤ilse, do¤al gaz kullan›-m›nda bölge ›s›tmas› avantajl› de¤ildir.

Bölge ›s›tmas›nda boru kanallar›ndaki ›s› kay›plar›ve pompalama bas›nç kay›plar› merkezi sistem veri-minin düflük kalmas›na neden olmaktad›r. Galerifleklinde yap›lmayan (Kanal tipi) da¤›t›m borular›n-da izolasyonlar rutubet ve çevre flartlar›ndan dolay›zamanla bozulmakta ve da¤›t›m kay›plar› teorik he-saplardan fazla olmaktad›r.

Bölge ›s›tmas›nda 5-10 y›ldan itibaren oluflan ar›za-lar genellikle vana kapat›larak çözümlenemedi¤iiçin, tüm sistemi kapsamakta ve kesintilere neden ol-maktad›r.

Do¤al gaz yak›c›lar›n›n iflletme, temizlik ve servisproblemleri fuel oil yak›c›lar›na göre 1/5 – 1/10 mer-tebesindedir. Servis gereksinimi çok azd›r.

Do¤al gaz bölge ›s›tmas›n›n avantajlar›n›n binalarakadar tafl›maktad›r. Konut ›s›tmas›nda tek merkezdenk›zg›n sulu veya s›cak sulu ›s›tma yerine, her blokunalt›na do¤al gaz ile çal›flan kazan monte etmek dahaavantajl› ve ekonomiktir. Bu ekonomi hem yat›r›m,hem de iflletme ve bak›m maliyetinde söz konusudur.‹flletme maliyetleri aç›s›ndan bak›ld›¤›nda kazanverimleri fark etmemektedir. Sistem otomatik kont-rolle çal›flt›¤›ndan blok baz›nda personelden tasarrufolana¤› vard›r. Bak›m giderleri ise tek merkezde da-ha fazlad›r. Dolay›s›yla iflletme maliyeti aç›s›ndan dado¤al gazl› blok baz›nda ›s›tma daha elverifllidir.

79

Sonuç olarak do¤al gazda bölge ›s›tmas› dezavantajl›-d›r. Y›ll›k iflletme maliyetinde yaklafl›k %20 daha pa-hal›d›r. Bunun yerine blok baz›nda (her apartmana biradet) do¤al gaz kazan› kullanarak, s›cak sulu ›s›tmatercih edilmelidir.

4.1.2.1. Çok bloklu sistemlerde tek merkezden ›s›t-

man›n (uzaktan ›s›tma) dezavantajlar›

1- Bloklar aras›ndaki galeri ve kanallarda ›s› kay›pla-r› meydana gelmektedir. (Eskiflehir’deki bir mer-kezi ›s›tma sisteminde her yer kar ile kapl› iken,kalorifer borular›n›n geçti¤i kanal›n üzerinin kartutmad›¤› gözlenmifltir.)

2- Bloklar aras›ndaki galerilerdeki borular›n izolas-yonlar›n›n zamanla çürümesi ›s› kayb›n› daha daartt›rmaktad›r.

3- Sistemde herhangi bir kaçak olmas› durumunda,bu kaça¤›n bulunabilmesi için sistemde baz› yerle-rin k›r›lmas› veya kaz›lmas› gerekmekte, bu esna-da sitenin ›s›tma sisteminin tamamen durmas› vekesintiye u¤ramas› söz konusu olmaktad›r. Bununsonucunda belirli süre ›s›namama durumu ile kar-fl›lafl›lmaktad›r.

4- Herhangi bir kaçak durumunda teorik olarak vanakapat›larak ar›za lokalize edilecek ve daha sonraar›zal› k›s›m aç›larak tamir edilecektir. Bu pratiktemümkün olamamaktad›r. E¤er ›s›tma sistemi ke-sintiye u¤ramas›n diye kaçak kabul edilirse, hergün eklenecek kaçak su miktar›na ba¤l› olarak ›s›kayb› çok büyük de¤erlere ulafl›r. Örne¤in günde10 ton kaçak belirlenen Yeflilyurt’ta bir sitede gün-de 500.000 kcal’den fazla ›s› kayb› meydana gel-di¤i hesaplanm›flt›r.

5- Çok bloklu sitelerde; bloklar aras›nda s›cakl›kfarklar› meydana geldi¤i ve her blok ayn› s›cakl›k-ta ›s›t›lmad›¤› için, yak›t tüketiminin artt›¤› bilin-mektedir. Uzaktan ›s›tmada binalar aras›nda 5-6°C’ye varan s›cakl›k farklar› oluflmaktad›r.

NOT: Oda s›cakl›¤›n› +1°C artt›rmak için ortalama%10 daha fazla yak›t harcan›r.

6- E¤er tesisatta kullan›lan su kireçli ise ve bir su yu-muflatma sistemi yok ise, döküm kazanlarda dilim-ler kireç ba¤lar. Kireç dilimler üzerinde ›s› izolas-yonu görevini görür. Bunun sonucunda dilimlerdeiç gerilmeler oluflur. Önce k›lcal çatlaklar oluflur,daha sonra dilimler çatlar. Ancak dilimler de¤iflti-rilerek kazan tekrar devreye al›n›r. E¤er sistemdedöküm kazan de¤il de, çelik kazan kullan›l›rsa ay-n› durumda çelik kazanda deformasyon ortaya ç›-kar, cehennemlik çöker ve çelik kazan tekrar kul-lan›lmayacak duruma gelir.

7- Tüm bu dezavantajlardan dolay› (site yak›nlar›ndaat›k enerjiden faydalanabilecek bir termik santralyoksa) sitelerde blo¤un alt›na veya çat›ya bir ka-zan yapmak daha avantajl›d›r.

8- Çok bloklu sitelerde mutlaka tek merkezden ›s›tmayap›lacak ise, tesisat suyunun direk kazana girme-sini engellemek için kazan ile tesisat aras›na bir ›s›de¤ifltirici eflanjör monte edilmelidir. Eflanjör kul-lan›ld›¤›nda kireç birikimi eflanjör üzerinde ola-cakt›r. Eflanjörlü sistemlerde kazan taraf› ve boyleriçin ayr›, tesisat taraf› için ayr› olmak üzere 2 ayr›su yumuflatma cihaz› kullan›lmal›d›r.

9- Bu tip sistemlerde 3 yollu vana kazan taraf›na kon-mal›d›r. Böylece 3 yollu vanan›n kireç tutmas› en-gellenir, ayn› zamanda tesisat taraf›ndaki bas›nçtanetkilenmez, daha ucuz 3 yollu vana kullan›labilir.Ayn› zamanda 3 yollu vana ile beraber flönt pom-pa kullan›laca¤› için, kazana herhangi bir sebepleso¤uk su girme riski ortadan kalkar. 3 yollu vana-n›n duyar eleman› tesisat taraf›na konmal›d›r.

10- Bu durumda Ecomatik panel üzerinde e¤riler dahayüksek seçilmelidir.

11- Eflanjör kapasitesini bulurken ›s›tma kapasitesinikireç ve tortu riskine ba¤l› olarak 1,2 ila 1,5 aras›bir katsay› ile çarpmak gereklidir. Eflanjörlerin 2tane ve her birinin kapasitesi toplam kapasitenin2/3’ü olacak flekilde seçilmesi tavsiye edilir. Bu sa-yede herhangi bir sebepten eflanjörlerden biri dev-re d›fl› kald›¤›nda di¤eri ›s›tmay› sürdürecektir.

12- Ancak bunun için eflanjörleri ay›ran vanalar›n tams›zd›rmaz ve küresel olmas›na dikkat etmek gere-kir.

13- Eflanjörü seçerken, eflanjör kapasitesini ve devrele-rin girifl-ç›k›fl s›cakl›klar›n› belirlemek gerekir.Pompa debisi artt›r›larak eflanjör maliyeti düflürü-lebilir. Ancak bu durumda elektrik tüketimi, yaniiflletme maliyeti artar. Bu seçimi yaparken pompamaliyetindeki art›fl ile elektrik tüketimindeki art›fltoplam› eflanjör maliyetindeki azalma ile karfl›lafl-t›r›lmal› buna göre karar verilmelidir.

14- Eflanjörlü devrelerde k›saca afla¤›daki hususlaradikkat edilmelidir:

a) Yumuflat›lm›fl su kullan›lmal›d›r.

b) Büyük eflanjör kullan›lmal›d›r.

(Toplam ›s› ihtiyac› x 1,2x1,5)

c) Yedekli eflanjör kullan›lmal›d›r.

(Toplam ›s› ihtiyac› x 2/3 x 2 adet)

Tablo 4.3’te bölge ›s›tmas› ile bina baz›nda merkezi›s›tma sistemlerinin karfl›laflt›rmas› verilmifltir.

80

Tablo 4.3 BÖLGE ISITMASI ‹LE B‹NA BAZINDA MERKEZ‹ ISITMA S‹STEMLER‹N‹N KARfiILAfiTIRMASI (YAKIT DO⁄AL GAZ)

Karfl›laflt›rmaKonusu

Yak›t Maliyeti

‹lk Yat›r›mMaliyeti

Konfor

Ses (Gürültü)

Servis S›kl›¤›ve ServisBak›m Maliyeti

‹flletmeMaliyeti(Yak›t+Servis)

‹flletmeKolayl›¤›

Blok Baz›nda Is›tma(Bina Alt›ndaki veya Çat›s›ndaki

Kazan Dairesinden Is›tma)

Daha azd›r. Do¤al gaz› bir merkezde yakma ile her bina alt›ndakullanma halinde kazan verimleri ayn›d›r.

Sadece kazan daireleri ve baca yat›r›m› gereklidir. ‹lk yat›r›m maliyeti daha ucuz.(Çat› ›s› merkezi olursa baca maliyeti çok azalacakt›r.)

Daha iyi. (Odalardaki s›cakl›k kontrolu daha kolay.)

a- Atmosferik kazan kullan›lmas› halinde gürültüproblemi yokturb- Üflemeli brülörlü kazanlar kullan›lmas› halindeses (gürültü) sorunu oluflacakt›r. Brülör ve bacasusturucular› kullan›lmas› halinde bile bacadakisesin sönümlenmesi çok zordur. Yanma s›ras›ndaoluflan yüksek frekansl› sesler baca susturucusunda sönümlenir. Ancak düflük frekansl›sesler baca susturucusundan geçerek (ki, u¤ultu fleklindeki rahats›z edici sesler düflükfrekansl› seslerdir) üst katlarda gürültüye nedenolmaktad›r. Büyük kapasiteli kazanlar kullan›laca¤›için genellikle üflemeli brülörler kullan›lmaktad›r.Kazan dairesine bitiflik veya üstündeki bir kaçkatta ses çok ciddi sorun olabilir. Ayr›ca bacan›niçinden ç›kan ses de etraf›ndaki odalara da¤›l›prahats›zl›k verecektir.

Baca içerisindeki sesin etraf›ndaki odalara daha azgeçmesi için ;a- Çok kaliteli bacalar kullan›lmal›d›r. (Prefabrik tipçift cidarl› özel bacalar kullan›lmal›d›r ki bu bacalar›nmaliyeti çok pahal›d›r. Kazan bedeline yak›nd›r.)b- Bacan›n etraf›na beton Perde veya dolu tu¤ladankal›n ( 20 cm) duvar örülmelidir.c- Baca yatak odas›, salon gibi hacimlere yak›ngeçirilmemelidir.

Servis ve bak›m sadece merkezi kazan için gereklidir.Y›lda bir kez normal bak›m yeterlidir. Atmosferikbrülörlü tiplerde genellikle ilave ar›za servisine gerekkalmaz. Sistemi çal›flt›rmak için operatör gerekmez.

Daha ucuz. Is›tma her binan›n alt›ndan yap›ld›¤› içinhacimlerdeki s›cakl›k kontrolleri daha kolayd›r. (Odas›cakl›¤›n›n (‹stanbul’da) 1°C yüksek olmas› , yak›ttüketiminin %10 daha fazla olmas›na neden olur.)

Yak›t bedelinin toplanmas› ve iflletme çok kolayd›r.Profesyonel yöneticiye ihtiyaç yoktur.

Bölge Is›tmas› Sistemi(Uzaktaki Bir Merkezden Is›tma)

Kazan verimleri ayn› olmakla birlikte, borutesisat›ndaki kay›plar nedeniyle sistem verimi dahadüflüktür. Özellikle zaman içinde boru izolasyonlar›bozuldu¤undan ›s› kay›plar› baflta düflünülenden çokdaha fazla gerçekleflir.

‹lk yat›r›m maliyeti daha pahal›.Bölgesel ›s› merkezi,da¤›t›m hatt› galerilerin inflaatmaliyeti ve eflanjörler, oto. kontrol, pompalar vs.yat›r›mlar›n›n toplam› ilk yat›r›m› oluflturur. Bu sistembölge boyutundan ba¤›ms›z olarak ( yaklafl›k %40mertebelerinde) daha pahal›d›r.

Daha kötü. (Teorik olarak ›s›tma merkezine yak›n veuzak yerlerin dengelenmesi yap›labilir görünmeklebirlikte, pratikte ›s›tma merkezine uzak olan yerlerleyak›n olan yerler aras›nda 6°C ye varan s›cakl›kfarklar› oluflmaktad›r.)

Kazan dairesinin bulundu¤u blokta ciddi boyutta ses(gürültü) sorunu vard›r. Brülör ve baca susturucular›kullan›lmas› halinde bile bacadaki sesinsönümlenmesi çok zordur. Yanma s›ras›nda oluflanyüksek frekansl› sesler baca susturucusundasönümlenir. Ancak düflük frekansl› sesler bacasusturucusundan geçerek (ki u¤ultu fleklindekirahats›z edici sesler düflük frekansl› seslerdir) üstkatlarda gürültüye neden olmaktad›r. Büyükkapasiteli kazanlar kullan›laca¤› için genellikleüflemeli brülörler kullan›lmaktad›r. Kazan dairesinebitiflik veya üstündeki birkaç katta ses çok ciddisorun olabilir. Ayr›ca bacan›n içinden ç›kan ses deetraf›ndaki odalara da¤›l›p rahats›zl›k verecektir.

Baca içerisindeki sesin etraf›ndaki odalara daha azgeçmesi için ;a- Çok kaliteli bacalar kullan›lmal›d›r. (Prefabrik tipçift cidarl› özel bacalar kullan›lmal›.)b- Bacan›n etraf›na beton perde veya dolu tu¤ladankal›n ( 20 cm.) duvar örülmelidir.c- Baca yatak odas› , salon gibi hacimlere yak›ngeçirilmemelidir.E¤er bölge ›s› merkezi bloklardan ba¤›ms›z ayr› biryap› ise , gürültü problemi olmaz. Ancak ›s› merkezibacas›ndan (yukar›dan) ç›kan ses de çevredekilerirahats›z edebilir.

Kazan›n üflemeli brülörlü olmas› nedeniyle servisister. Is› merkezinde profesyonel operatör gereklidir.Hatlarda belirli bir süre sonra ar›zalar meydana gelir.Hatlara bak›m ve servis gerekir.

Yaklafl›k ~%20 (veya daha büyük oranda) dahapahal›d›r. (Kanallardaki ›s› kay›plar› , s›cakl›klar›npratikte dengelenememesi , iflletme ve servisproblemleri nedeniyle.) Ayr›ca ›s›tma merkezininçal›flanlar›n›n da (teknisyenler) maliyeti eklenmektedir.

Yak›t ve iflletme giderlerinin toplanmas› daha zordur.Genellikle profesyonel yöneticiye ihtiyaç vard›r.

81

Tablo 4.3 BÖLGE ISITMASI ‹LE B‹NA BAZINDA MERKEZ‹ ISITMA S‹STEMLER‹N‹N KARfiILAfiTIRMASI (YAKIT DO⁄AL GAZ) (Devam)


Reglaj(Balans)

Ar›za veSisteminKesintiyeU¤ramas›

Düflük GazBas›nc›nda veDüflük VoltajAlt›ndaÇal›flabilmeYetene¤i

Emniyet

Ömür

KullanmaS›cak Suyu

Su Sertli¤i



Blok baz›nda reglaj daha kolayd›r.

Avantajl›d›r. a- Atmosferik brülörlü kaliteli bir kazankullan›ld›¤›nda , ar›za ve kesinti riski yokdenebilecek kadar azd›r.b- Üflemeli brülörlü kazan ve brülörler dekullan›ld›¤›nda kaliteli cihazlar›n servis bak›m s›kl›¤›azd›r.

A- Düflük do¤al gaz bas›nc›nda çal›flabilme :Do¤algaz brülörlerinin 21 mbar ve 300 mbarbas›nçta çal›flabilen tipleri vard›r. Bas›nçde¤ifliminde + %15 tolerans ile çal›fl›rlar.a- Olabildi¤i kadar 21 mbar bas›nçta çal›flanbrülörler tercih edilmelidir. (Büyük kapasiteler hariç.)b- Klasik tip 21 mbar da çal›flan do¤al gaz brülörleri~17 mbar gaz bas›nc›na kadar çal›fl›r.c- Gaz armatür grubu çap› küçük seçilmeyen, kalitelitip üflemeli brülörler daha düflük gaz bas›nc›nda da(12 mbar gaz bas›nc›na kadar) çal›fl›rlar.d- Kaliteli tip atmosferik brülörlü kazanlar çok düflükgaz bas›nc›nda bile (6 mbar gaz bas›nc›na kadar)çal›fl›rlar.B- Düflük voltaj alt›nda çal›flabilme :a- Do¤al gaz brülörleri seçilirken düflük voltaj alt›nda(180 V gibi) çal›fl›p çal›flmad›¤› araflt›r›lmal›d›r. b- Kazanlar›n kontrol panellerinin 200 voltun alt›ndaar›za yapt›¤› ve çal›flmad›¤› bilinmektedir. Ancak170 voltta çal›flabilen paneller de mevcuttur.

Emniyetlidir. Kaliteli kazan ve brülör monte edilmelitam güvenlik sistemi uygulanmal›d›r.

Kullan›lan kazan cinsine ba¤l› olarak ömürde¤iflmektedir. Kaliteli bir kazan›n ömrünün 60y›ldan fazla olabildi¤i görülmüfltür.

1- Daha ekonomik ve daha kullan›fll›d›r. Kullanmas›cak suyu bina alt›na monte edilen boyler ile teminedilebilir.2- Kullanma s›cak suyu ayr›ca daire baz›nda datemin edilebilir. Bunun için genellikle elektriklitermosifon veya flofben kullan›l›r.

Sistem kapal› ve kaçaklar az oldu¤undan sistemsuyun sertli¤ine karfl› daha az duyarl›d›r.


Bloklar aras› balans› temin etmek zordur. Birçokuygulamada binalar aras›nda 5-6°C’ye varan s›cakl›kfarklar› oldu¤u tespit edilmifltir. Oda s›cakl›¤›n›n‹stanbul’da 1°C yüksek olmas› yak›t tüketiminin %10daha fazla olmas›na neden olur.

Kaliteli kazan ve brülörler kullan›ld›¤›nda servis vebak›m s›kl›¤› çok azd›r. Ancak da¤›t›m hatlar›ndabirkaç y›l sonra genellikle sorunlar yaflanmaktad›r.Galerilerdeki borularda herhangi bir kaçak olmas›durumunda, bu kaça¤›n bulunabilmesi için sistemdebaz› yerlerin k›r›lmas› veya kaz›lmas› gerekmekte,bu esnada sitenin ›s›tma sisteminin tamamendurmas› ve kesintiye u¤ramas› söz konusuolmaktad›r. Sistem iflletmeye al›nd›ktan en geçbirkaç y›l sonra bu sorun genellikle yaflanmaktad›r.Bu durumda tesisata su bas›lmakta, kazan vetesisatta kireçlenme ve korozyon sorunlar›yaflanmakta , sistem verimi düflmektedir.Bir çok sitede kaçak oldu¤u ve kesinti istenmedi¤iiçin doldurma vanas› aç›k b›rak›lmaktad›r Yüksek sufaturas› , kireçlenme korozyon ve enerji kayb› gibiçok önemli sorunlar oluflmaktad›r.

A- Düflük do¤al gaz bas›nc›nda çal›flabilme :Do¤algaz brülörlerinin 21 mbar ve 300 mbarbas›nçta çal›flabilen tipleri vard›r. Bas›nç de¤ifliminde+ %15 tolerans ile çal›fl›rlar.a- Olabildi¤i kadar 21 mbar bas›nçta çal›flan brülörlertercih edilmelidir. (Büyük kapasiteler hariç.)b- Klasik tip 21 mbar da çal›flan do¤al gaz brülörleri~17 mbar gaz bas›nc›na kadar çal›fl›r.c- Gaz armatür grubu çap› küçük seçilmeyen ,kaliteli tip üflemeli brülörler 12 mbar gaz bas›nc›nakadar çal›fl›rlar.d- Kaliteli tip atmosferik brülörlü kazanlar 6 mbar gazbas›nc›na kadar çal›fl›rlar.

B- Düflük voltaj alt›nda çal›flabilme :a- Do¤al gaz brülörleri seçilirken düflük voltaj alt›nda(180 V gibi) çal›fl›p çal›flmad›¤› araflt›r›lmal›d›r. b- Kazanlar›n kontrol panellerinin 200 voltun alt›ndaar›za yapt›¤› ve çal›flmad›¤› bilinmektedir. Ancak 170voltta çal›flabilen paneller de mevcuttur.

Kaliteli kazan ve brülör monte edilmelidir. Sistemyüksek bas›nçl› ise ›s› merkezi daha risklidir. Ancakbloklar herhangi bir tehlikeye maruz de¤ildir. Tamgüvenlik sistemi uygulanmal›d›r.

Kazan ve eflanjör ömrü seçilen ürünün kalitesineba¤l›d›r. Galerilerdeki borular›n ömrü ortalamada 10y›la ulaflamamaktad›r.

1- Kullanma s›cak suyunun ›s› merkezindenda¤›t›lmas› borulardaki ›s› kay›plar› , galerilerdekiborular›n bir süre sonra çürümesi vb. sorunlarnedeniyle dezavantajl›d›r.2- Her blok alt›na eflanjör ve boyler monte edilebilir.3- Her daire de kullanma s›cak suyu elektriklitermosifon veya flofben ile temin edilebilir.

Hatlarda meydana gelen kaçaklar, ilerleyen y›llardaar›zalar sonucu sistemdeki suyun zaman zaman

82

4.1.3. Merkezi Bina Is›tmas› (Bina Alt›ndan Is›tma)

Blok baz›nda merkezi bina ›s›tmas›nda, do¤al gaz,yak›t olarak di¤er yak›tlarla k›yasland›¤›nda her yön-den avantajl›d›r. Bu noktada tek belirsizlik do¤al ga-z›n tekel olarak fiyat›n›n devlet taraf›ndan belirlene-cek olmas›d›r. Dolay›s› ile fiyatlar sadece ekonomikkriterlere göre de¤il; ayn› zamanda, siyasi kriterleregöre de belirlenecektir. Ancak, benzer problem fueloil, hatta kömür için de söz konusudur. Blok baz›ndamerkezi ›s›tmada do¤al gaz kullan›m› halinde alter-natif, do¤al gazl› kat kaloriferi ile ›s›nma olacakt›r.Bireysel ›s›tma ile bina baz›nda ›s›tma sistem karfl›-laflt›rmas› Tablo 4.4’de verilmifltir.

E¤er merkezi ›s›tma mevcut olan binalar›n do¤al ga-za dönüflümü söz konusu ise, kesin olarak do¤al gazkazanl›, s›cak sulu merkezi ›s›tma daha avantajl›d›r.Yeni bir bina söz konusu oldu¤unda ise, binan›n bo-yutu önem kazan›r. ‹ki kat› geçmeyen birkaç daireli,kazan dairesi olmayan, küçük bir yap›da kat kalori-feri daha ekonomik olabilir. Ancak daire say›s› fazla-laflt›¤›nda, merkezi ›s›tma yat›r›m maliyeti aç›s›ndanavantajl› konuma gelir. Seçilen cihazlara ve sisteme

ba¤l› olmakla beraber, iki üç dairenin üzerinde mer-kezi ›s›tma daha avantajl›d›r. Ayr›ca 3 ve daha fazladaireli yap›larda bina alt›ndan ›s›tma (Merkezi ›s›t-ma) güvenlik nedeniyle de tercih edilmelidir. Sonuçolarak bloklar›n ›s›t›lmas›nda, yak›t olarak do¤al gazkullan›ld›¤›nda, en uygun yöntem do¤al gazl› merke-zi s›cak sulu ›s›tma sistemidir.

Kazan seçerken gaz yollar› direnci kontrol edilmelidir. Birkazan›n gaz yollar› direnci ne kadar fazla ise, sesi ve brü-lör problemleri de daha büyük oranda fazla olacakt›r. Do-¤al gazda en uygun kazan tipi ise, Atmosferik brülörlü ka-zanlard›r.

4.1.4. Kat ve Villa Is›tmas›

Kat ve villa ›s›tmas› boyutunda, do¤al gaz yine rakip-sizdir. Bu boyutta do¤al gazda iki çözüm mevcuttur:

1. Duvar tipi kombi cihazlar.Duvara monte edilen flofben tipindeki kombi ci-hazlar› hem ›s›tma s›cak suyunu, hem de s›caksuyunu birlikte üretir. Cihazlar atmosferik brü-lörlü olup; ›s›tma ve ›s› de¤ifltirici yüzeyleri pas-lanmaz çelik, bak›r ve bronz malzemelerden ya-p›labilmektedir.


Su Sertli¤i

MimariÖnlemler

Çevre



Suyun çok sert oldu¤u yerlerde tasfiye edilmifl sukullan›lmas› önerilir.

1- Al›fl›lm›fl olarak bodrum kat›nda bir kazan dairesihacmine gereksinim vard›r. Ancak çat› kat›nda dakazan dairesi oluflturulabilir.2- Her kazan dairesinde baca gerekir.

Çevre flartlar›na uygunluk , seçilen kazan ve brülörkalitesi ile sa¤lanabilir. Ancak Low-nox brülörlüatmosferik tip kaliteli kazanlar kullan›lmas› , çevreflartlar› için ideal çözümdür.

Sonuç : Bir kojenerasyon ünitesinin at›k enerjisini kullanmak sözkonusu oldu¤unda ,çok ucuz enerjiyi kullanabilmek içinbölgesel ›s›tman›n dezavantajlar›na katlan›labilir. Kojenerasyon ünitesinin at›k enerjisi çok ucuz imkanlarla al›namayacak iseveya böyle bir imkan yoksa ve yak›t cinsi do¤al gaz ise; her binay› alt›ndaki (veya çat›s›ndaki) kalorifer kazan› ile ›s›tmak herzaman daha uygundur.


tamamen boflalt›lmas› gibi nedenlerle sisteme önemliölçüde yeni su takviyesi yap›l›r. a- Sistemde mutlaka su yumuflatma ve dozajlamatesisi bulunmal›d›r.b- Kazan dairesine mutlaka bir plakal› eflanjör monteedilmeli , galerilere giden su bu eflanjörlerde , kazandan gelen su ile ›s›t›lmal›d›r. Böylece pislik vekirecin kazan› t›kamas› yerine , eflanjörde kolaycatemizlik yap›labilir.

1- Her bina alt›na eflanjör ve pompalama sistemimonte edildi¤inde yine bir makina dairesi gereklidir.2- Bacalar›n yap›da iflgal etti¤i yerlerden tasarrufedilir. 3- Is› merkezi bir blok alt›nda veya ba¤›ms›z olabilir.Is› merkezi için büyük bir yere ihtiyaç vard›r.4- Galerilerin düzenlenmesi mimari çözüm gerektirir.Galerilerin yap›m› , inflaat s›ras›nda hareketkabiliyetini azaltt›¤› için inflaat ifllerini zorlaflt›r›r.

Çevre flartlar›na uygunluk seçilen kazan ve brülörkalitesi ile sa¤lanabilir.

Tablo 4.3 / BÖLGE ISITMASI ‹LE B‹NA BAZINDA MERKEZ‹ ISITMA S‹STEMLER‹N‹N KARfiILAfiTIRMASI (YAKIT DO⁄AL GAZ) (Devam)

83

fiekil olarak flofbenlere benzer ve duvara as›larakmonte edilirler. Avantajlar›:

a- Alternatiflerine göre ucuzdur.

b- Hem ›s›tma, hem de kullanma s›cak suyu te-mini ayn› zamanda mümkündür.

c- Duvara monte edildi¤i için az yer kaplar.

d- Sirkülasyon pompas› ve kapal› genleflme tan-k› üzerindedir.

Dezavantajlar› ise:

a- Ömürlerinin 3-5 y›l gibi k›sa olmas› (Özellik-le Türkiye’de kullanma suyunun çamurlu ve bir-çok ilde kireçli olmas› ciddi sorunlar yaratmak-tad›r. fiofbenlerin ekonomik ömürlerinin 8-10 y›loldu¤u ve günde ortalama yar›m saat kullan›l-d›klar› düflünülürse, ›s›tma mevsiminde gündeortalama 20 saat çal›flan kombi cihazlar›n ömür-lerinin cihaz kalitesine ve kullan›ma ba¤l› olarak5 y›l olmas› do¤ald›r),

b- Servis ve yedek parça giderlerinin fazla olma-s› (Her ›s›tma mevsimi sonunda baz› parça de¤i-flikliklerine ihtiyaç göstermesi),

c-Kapasitelerinin s›n›rl› olmas› (Genellikle20.000 – 25.000 kcal/h),

d- Verimlerinin daha düflük olmas›,

e- Otomatik kontrol sistemlerinin s›n›rl› olmas›d›r.

Sonuç olarak duvar tipi flofben prensibi ile çal›-flan komple çal›flan cihazlar, iki en fazla üç katl›yap›larda, kazan monte edilecek yeri olmayan 80– 100 m2 daireler için dezavantajlar›na ra¤menpratik olmaktad›r.

Baca sorunu olan yap›larda kombi cihaz kullan-maktan kaç›n›lmal›d›r. Hermetik kombi ise dahafazla problem yaratan cihaz tipidir.

2. Döfleme tipi ›s›tma cihazlar› (Villa kaloriferi)

Do¤al gaz veya s›v› yak›tla çal›flabilen kazan +boyler ve otomatik kontrol sisteminden oluflan(veya boylersiz) ›s›tma sistemleri (villa kalorife-ri), ›s›tma ve kullanma s›cak suyunu birlikte üre-tir.

Do¤al gaz söz konusu oldu¤unda, atmosferikbrülörlü villa kaloriferi ideal çözümdür.

Avantajlar›:

a- Uzun ömürlüdür.

b- ‹flletme verimi çok yüksektir.

c- Otomatik kontrole müsaittir. Ecomatic panelile konfor yak›t tasarrufu ve ilave imkanlar var-d›r. Elektrik kesintisine karfl› 8 y›l rezervlidir.(Hafta sonu evleri donma emniyet düzeni, gece

iflletmesi v.b.)

d- Boyler (Kullanma suyu) s›cakl›¤› sabit kala-cakt›r. (55°C veya ayarlanan s›cakl›kta) Ayn› an-da 2-3 banyoda s›cak su kullanma olana¤› vard›r.

e- Ayn› binada döfleme ›s›tmas› ve radyatörlü›s›tma için tek kazan kullan›labilecektir.

f- Do¤al gaz, LPG ve s›v› yak›t dönüflümlü tiple-ri mevcuttur.

g- Özellikle kazan›, ayr› bir katta planlanan vil-lalarda, ortam s›cakl›¤›n›n sabit kalmas›, gece ifl-letmesi, uzaktan kumanda imkanlar› ile idealdir.

h- Ev güvenli¤i tam güvenlik sistemi ile sa¤lan-m›flt›r.

i- Yak›ttan ortalama %40 tasarruf sa¤lar.

Dezavantajlar›:

a- Kazan dairesi hacmine ihtiyaç vard›r. (Küçükbir çamafl›r odas› (1,5x2mt.) kadar)

b- ‹lk yat›r›m maliyeti daha fazlad›r. (Ancak ilkiki y›l›n sonunda daha ekonomiktir.)

Do¤al gazl› kat ve villa kalorifer uygulamalar›ndasonuç olarak; kazan konulmas› için ayr› yer bulun-mayan, 80-100 m2 kullanma alan› olan tek daireler-de; döflemelerde ›s› yal›t›m› yap›lmas› kayd› ile, enfazla 2 veya 3 katl› binalardaki küçük dairelerdekombi flofbenlerin kullan›lmas›; villa tipi uygulama-larda ise atmosferik brülörlü boylerli kazan kullan›l-mas› daha uygundur.

4.2. MERKEZ‹ ISITMA S‹STEMLER‹

4.2.1. S›cak Sulu Is›tma Sistemleri

Örnek bir (90/70°C) s›cak sulu ›s›tma sistemi ›s›tmamerkezi projesi fiekil 4.5’dedir.

Bir s›cak su sistemi genel olarak s›cak su kazan›, sutafl›y›c› borular, ›s›t›c› elemanlar, sirkülasyon pompa-s›, genleflme kab›, otomatik kontrol cihazlar› ve çe-flitli donat›m ve ara parçalar›ndan oluflur. Is›t›c› ak›fl-kan olarak s›cakl›¤› 110°C de¤erinin alt›nda bulunans›cak su kullan›l›r. S›cak su sistemlerinin büyük ço-¤unlu¤u atmosfere aç›kt›r ve su s›cakl›¤› 90°C de¤e-rini aflmaz. S›cak su kazan›nda üretilen s›cak su bo-rularla ›s›t›lacak hacimlere yerlefltirilmifl radyatör,konvektör, s›cak hava apareyi gibi ›s›t›c› elemanlaratafl›n›r. Burada so¤uyarak ›s›s›n› oda hacmine b›ra-kan s›cak su, kazana geri döner.

Suyun dolafl›m› eski sistemlerde do¤al olarak (graviteile), yeni sistemlerde ise daha ekonomik ve konforluoldu¤u için sirkülasyon pompalar› ile sa¤lan›r. Sirkü-lasyon pompalar› gidifle monte edilmelidir. (fiekil 4.6)

84

Tablo 4.4 / B‹REYSEL ISITMA (KOMB‹) - B‹NA BAZINDA ISITMA S‹STEMKARfiILAfiTIRMASI


Yak›t Maliyeti

‹lk Yat›r›mMaliyeti, EskiApartmanlar

‹lk Yat›r›mMaliyeti, YeniApartmanlar

Konfor

Bina Is›tma Sistemi(Bina Alt›ndaki veya Çat›daki

Kazan ile Bina Is›tmas›)

Merkezi sistemde kullan›lankazanlar›n verimleri kombileregöre daha yüksektir. Ayr›caotomatik kontrol imkanlar›sayesinde sistemin kullanmaverimi de daha yüksektir. Binadakibütün hacimler sürekli olarak›s›t›lmaktad›r. Bütün yap›n›nsürekli ›s›t›lmas› flart›nda en azyak›t tüketimi merkezisistemdedir.

Apartmanda mevcut merkezikazan› yeni bir do¤al gaz kazan›ile de¤ifltirmek yeterlidir. Bazal›nacak en ucuz çözümdür.Apartmanda mevcut kazan yenibir do¤al gaz kazan› ilede¤ifltirilmeli ,eski pompalarde¤ifltirilmeli , pompalar gidiflekonmal›, bacaya paslanmaz çelikk›l›f konmal› , aç›k tip genleflmetanklar› kapal› tiplerlede¤ifltirilmelidir. Radyatörlerinönüne termostatik vana konulmas›n› öneririz.

Yeni binalarda boru sistemimaliyeti yaklafl›k ayn› al›n›rsa,fark , cihaz fiyatlar›ndan ve katlararas› yal›t›m maliyetindenoluflmaktad›r. Merkezi sistem yineen ucuz çözümdür.

D›fl s›cakl›k kompanzasyonlukontrol paneli, termostatikradyatör vanas› ile kontroledilerek istenilen s›cakl›kta

Geliflmifl KombiliBireysel Is›tma

Bu tip kombilerde cihaz verimlerimerkezi sisteme yaklafl›r.Modülasyonlu brülörlü kombilerdesistem kullanma verimi deyüksektir. Cihazlar›n çal›flma vedurmalar› s›ras›nda kötü yanmaoluflur. Kötü yanma sonucu kurumoluflur ve yak›t sarfiyat› artar. On - off çal›flan cihazlarda bunedenle de ar›za olas›l›¤› dahafazlad›r. Modülasyonlu kombilerdeise ›s›tma ihtiyac› azald›¤›nda ,yak›t ve alev de k›s›l›p düflük kapasitelerde yanma devam eder.Modülasyon sayesinde yak›tsarfiyat› ve ar›za riski azal›r ,kurum oluflmaz. Bireysel sistemlerin en önemli avantaj›kesintili çal›flt›r›labilmesidir.Sistem evde kimse yokkençal›flt›r›lmayabilir veya ev k›smen›s›t›labilir. Merkezi sisteme göregerekli olmad›¤› zaman ›s›tmayapmamaktan kaynaklanan ilavebir yak›t tasarrufu vard›r. Buradaana flart dairelerin birbirlerinekarfl› izole edilmeleridir. Yeniyap›lan binalarda bireysel ›s›tmayap›lacaksa bu yal›t›m yap›lmal›,›s›t›lan hacimlerden ›s›t›lmayanhacimlere ›s› kaça¤› önlenmelidir.Aksi halde veya eski binalar›nbireysel ›s›tmayadönüfltürülmelerinde baflkadairelere karfl› olan ›s› kay›plar›dolay›s› ile beklenen tasarrufgerçekleflmeyecektir.

Daha pahal›d›r. Ayr›ca daireiçindeki radyatörleri beslemek içinyatay ›s›tma borular› monteedilmek zorundad›r. Bu borular›monte etmek için inflaat iflleri,daire içinde boya , badana ifllerigerekecektir.

Apartman büyüklü¤üne ba¤l›olmakla birlikte %35 mertebelerinde daha pahal›d›r.Daire içinde radyatörlere borular›ba¤lamak için tesisat yapmakgerekir.

Modülasyonlu yanma, iç s›cakl›kkumandal› enerjimetre,termostatik radyatör vanas› ilekontrol sa¤lanarak istenilen

Standart KombiliBireysel Is›tma

Bu kombilerde cihaz verimleridüflük oldu¤u gibi, sistemkullanma verimleri de düflüktür.Ba¤›ms›z ve kesintili çal›flman›navantajlar› için geliflmifl kombilerde ifade edilenler aynengeçerlidir. Cihazlar›n çal›flma vedurmalar› s›ras›nda kötü yanmaoluflur. Kötü yanma sonucu kurumoluflur ve yak›t sarfiyat› artar. On - off çal›flan cihazlarda bunedenle de ar›za olas›l›¤› dahafazlad›r.

Daha pahal›d›r. Ayr›ca daireiçindeki radyatörleri beslemek içinyatay ›s›tma borular› monteedilmek zorundad›r. Bu borular›monte etmek için inflaat iflleri,daire içinde boya, badana ifllerigerekecektir.

Apartman büyüklü¤üne ba¤l›olmakla birlikte %25 mertebelerinde daha pahal›d›r.Daire içinde radyatörlere borular›ba¤lamak için tesisat yapmakgerekir.

‹ç s›cakl›klar ideal de¤erlerdetutulamaz. ‹deal konforsa¤lanamaz . Cihaz on - offçal›flt›¤› için istenilen s›cakl›kta

85

Tablo 4.4 / B‹REYSEL ISITMA (KOMB‹) - B‹NA BAZINDA ISITMA S‹STEMKARfiILAfiTIRMASI (Devam)


Konfor

Ses (Gürültü)

Servis S›kl›¤›ve ServisBak›mMaliyeti

‹flletmeMaliyetiYak›t+Servis



›s›tma ve ideal konfor sa¤lan›r.

a- Atmosferik brülörlü kaliteli birkazan kullan›l›rsa ses problemiyoktur.b- Üflemeli brülörlü kazanlarkullan›lmas› halinde ses(gürültü) sorunu oluflacakt›r.Brülör ve baca susturucular›kullan›lmas› halinde bacadakisesin sönümlendirilmesi çokzordur. Yanma s›ras›nda oluflanyüksek frekansl› sesler bacasusturucusunda sönümlendirilir.Ancak düflük frekansl› seslerbaca susturucusundan geçerek(ki u¤ultu fleklindeki rahats›zedici sesler düflük frekansl›seslerdir) üst katlarda gürültüyeneden olmaktad›r. Büyükkapasiteli kazanlar kullan›laca¤›için genellikle üflemeli brülörlerkullan›lmaktad›r. Kazan dairesine bitiflik veya üstündekibirkaç katta ses çok ciddi sorunolabilir. Ayr›ca bacan›n içindenç›kan ses de etraf›ndaki odalarada¤›l›p rahats›zl›k verecektir.Baca içersindeki sesinetraf›ndaki odalara daha azgeçmesi için ;a- Çok kaliteli bacalarkullan›lmal›d›r. (Prefabrik tip çiftcidarl› özel bacalar kullan›lmal›.)b- Bacan›n etraf›na beton perdeveya dolu tu¤ladan kal›n (~20 cm)duvar örülmelidir.c- Baca yatak odas› , salon gibihacimlere yak›n geçirilmemelidir.

Servis ve bak›m sadece merkezikazan için gereklidir. Y›lda bir keznormal bak›m yeterlidir. Atmosferik brülörlü tiplerde genellikle ilave ar›za servisinegerek kalmaz. Tek cihaz›n servisbak›m gideri bütün dairelercepaylafl›lacakt›r.

Daha uygun.


s›cakl›kta ›s›tma ve ideal konforsa¤lan›r. Ancak alt kattaki komflukombiyi kullanmazsa veya baz›odalar›n›n ›s›t›c›lar›n› kapat›rsa ,döflemeler daha so¤uk olaca¤›için konfor biraz bozulur.

Kaliteli kombi kullan›lmas› halindeses problemi yoktur.

Her daire kendi kombi cihaz›n›nservis bak›m giderinikarfl›layacakt›r. Bu cihazlar içinservis s›kl›¤› bir y›ldan da fazlaolabilmektedir. Ço¤u zamannormal y›ll›k bak›ma gerekolmamaktad›r.

Daire içinde kapat›lan radyatörmiktar›na, alt ve üst katlar›n›s›t›l›p, ›s›t›lmama durumuna göreiflletme ekonomisi bireysel olarakdaha da fazla olabilir.


su al›namaz. Su s›cakl›¤› debiyeba¤l› olarak de¤iflir . Konforbozulur. Alt kattaki komflukombiyi kullanmazsa veya baz›odalar›n-daki ›s›t›c›lar›n›kapat›rsa döflemeler daha so¤ukolaca¤› için konfor biraz dahabozulur.

Cihaz kalitesine ba¤l› olarakyaflan›lan daire içinde bir ses(gürültü) oluflabilir. Özellikle s›caksuyun az kullan›ld›¤› anda on - offçal›flma s›ras›nda kombi çok s›kdevreye girip ç›kar ve gürültülüyanma ile ses oluflur verahats›zl›k verir.

Bu cihazlarda ar›za olas›l›¤› dahafazlad›r. Her daire kendi kombicihaz›n›n servis bak›m giderinikarfl›layacakt›r. En fazla servisbak›m maliyeti bu alternatif içingeçerlidir.

a- Servis maliyeti daha fazlad›r.b- Daire içinde kapat›lan radyatörmiktar›na , alt ve üst katlar›n›s›t›l›p ›s›t›lmama durumuna göreekonomi sa¤lanabilse dahi düflükcihaz verimi , servis s›kl›¤› veservis maliyetleri nedeniyleiflletme maliyeti yüksektir.

86

Tablo 4.4 / B‹REYSEL ISITMA (KOMB‹) - B‹NA BAZINDA ISITMA S‹STEM KARfiILAfiTIRMASI (Devam)


Ba¤›ms›zl›kve ‹flletmeKolayl›¤›

Reglaj(Balans)

Ar›za veSisteminKesintiyeU¤ramas›

Düflük GazBas›nc›ndave DüflükVoltaj Alt›ndaÇal›flabilmeYetene¤i

Emniyet



Sistem sürekli olarak çal›flmakta,yak›t ve iflletme giderleri ortakolarak ödenmektedir. Daireler›s›tmada ortakt›r ve birbirineba¤›ml›d›r.

D›fl hava kontrol paneli vetermostatik radyatör vanalar›kullan›l›rsa ideal reglaj ve ›s›nmasa¤lan›r.

Avantajl›d›r.a- Atmosferik brülörlü kaliteli birkazan kullan›ld›¤›nda , ar›za vekesinti riski yok denebilecek kadarazd›r.b- Üflemeli brülörlü kazan vebrülörlerde kullan›ld›¤›nda kalitelicihazlar›n servis bak›m s›kl›¤›azd›r.

A-Düflük do¤al gaz bas›nc›ndaçal›flabilme :Do¤al gaz brülörlerinin 21 mbarve 300 mbar bas›nçta çal›flabilentipleri vard›r. Bas›nç de¤ifliminde+ %15 tolerans ile çal›fl›rlar.a- Olabildi¤i kadar 21 mbarbas›nçta çal›flan brülörler tercihedilmelidir. (Büyük kapasitelerhariç)b- Klasik tip , 21 mbar da çal›flando¤al gaz brülörleri ~17 mbar gazbas›nc›na kadar çal›fl›rlar.c- Gaz armatür grubu çap› küçükseçilmeyen , kaliteli tip üflemelibrülörler daha düflük gazbas›nc›nda da (12 mbar gazbas›nc›na kadar) çal›fl›rlar.d- Kaliteli tip atmosferikbrülörlü kazanlar çok düflük do¤algaz bas›nc›nda bile (6 mbar gazbas›c›na kadar) çal›fl›rlar.B- Düflük voltaj alt›ndaçal›flabilme :a- Do¤al gaz brülörleri seçilirkendüflük voltaj alt›nda (180 V gibi)çal›fl›p çal›flmad›¤› araflt›r›lmal›d›r.b- Kazanlar›n kontrol panellerinin200 voltun alt›nda ar›za yapt›¤› veçal›flmad›¤› bilinmektedir. Ancak170 volt da çal›flabilen paneller demevcuttur.

Merkezi sistemler emniyetlidir.


Her daire ba¤›ms›z olarak›s›t›lmakta, istedi¤i gibi bir ›s›tmarejimi uygulamakta ve yak›tiflletme giderlerini kendiödemektedir. Bu sistemin enbüyük avantaj› budur.

Enerjimetre ve termostatikradyatör vanalar› kullan›l›rsa idealreglaj ve ›s›nma sa¤lan›r.

‹dealdir. Geliflmifl modülasyonluve tam emniyete sahip kombilerile sistem mükemmel çal›fl›r (çoközel koflullar d›fl›nda) kesintiolmaz.

Kaliteli kombi cihazlar›n 2 mbarbas›nca kadar (düflük kapasitedede olsa ) çal›flabilirler. Sistemdurmaz, risk oluflmaz.) Özellikle tüp gaz kullan›lanyerlerde LPG tüpünü sonunakadar kullanmak mümkündür.

Tekni¤ine uygun ve yeterli bacayasahip olduklar›nda geliflmiflkombiler çok emniyetlidir. Ancakkat say›s› artt›kça risk de artar.Çok özel nedenler d›fl›nda yüksekyap›larda olabildi¤ince merkezisistemler tercih edilmelidir. Tamgüvenlik sistemi ve düflük gazbas›nc›nda


Her daire ba¤›ms›z olarak›s›t›lmakta, istedi¤i gibi bir ›s›tmarejimi uygulamakta ve yak›tiflletme giderlerini kendiödemektedir. Bu sistemin enbüyük avantaj› budur.

Oda termostad› ve termostatikradyatör vanalar› kullan›l›rsareglaj ve ›s›nmada yeterli sonuçal›n›r.

Servis s›kl›¤›n›n fazla olmas›halinde sistem kesintiye s›ku¤rayacakt›r.

Standart kombiler düflük do¤algaz bas›nc›nda çal›flamaz. Düflükvoltajda ise sorun yaratabilir.Voltaj regülatörü kullan›lmal›d›r.Tüp gaz kullan›lan yerlerde(özellikle so¤uk havalarda) LPGtüpündeki gaz› yar›ya indi¤indetüpü de¤ifltirmek gerekebilir.Pahal› ve yorucu bir kullan›moluflabilir.

Baca ba¤lant›s› olmas›na ra¤menbacada meydana gelebilecekaksakl›klarda, tam güvenlikelemanlar› (maliyet artt›rd›¤› içinveya baflka nedenle)kullan›lmazsa ölümle sonuçlananzehirlenmeler olabilir. Düflük gazbas›nçlar›nda çal›flabilme özelli¤i,düflük yüksek bas›nç otomatikleri,

87

Tablo 4.4 / B‹REYSEL ISITMA (KOMB‹) - B‹NA BAZINDA ISITMA S‹STEM KARfiILAfiTIRMASI (Devam)


Emniyet

Ömür

KullanmaS›cak Suyu

Su Sertli¤i

MimariÖnlemler

Çevre



Kullan›lan kazan cinsine ba¤l›olarak ömür de¤iflir. Ancak kalitelibir kazan kullan›lmas› halindeömür 30 y›ldan fazlad›r.(Kazanömrü 60 y›ldan fazla daolabilmektedir)

1- Daha ekonomik ve dahakullan›fll›d›r. Kullanma s›cak suyubina alt›na monte edilen boyler iletemin edilebilir.2- Kullanma s›cak suyu ayr›cadaire baz›nda da temin edilebilir.Bunun için genellikle elektriklitermosifon veya flofben kullan›l›r.

Su kanallar› genifl oldu¤undansuyun sertli¤ine karfl› daha azduyarl›l›k söz konusudur.

1- Sadece merkezi baca gerekir.2- Al›fl›lm›fl olarak bodrum kat›ndabir kazan dairesi hacminegereksinim vard›r. Ancak çat›kat›nda da kazan dairesioluflturulabilir.3- Su da¤›t›m kolonlar› için yergereksinimi vard›r.4- Daireler ve katlar aras› ›s›yal›t›m›na gerek yoktur.5- Kalorifer kazan çat› kat›na damonte edilebilir.

Kazanlar baca ba¤lant›l› olup,yanma ürünleri baca ile çat›üstünden d›flar› at›l›r. Yakmasisteminde al›nan önlemlerdolay›s› ile emisyonlar standartlar›n alt›ndad›r


çal›flabilme flans› aranmal›d›r.

Ömür 15 - 20 y›l mertebesindedir.

Kombi cihaz› ayn› zamandakullanma s›cak suyunu üretmektedir. Kombide boylerbulundu¤undan depolamayap›labilmekte bu konforu ve uzunömrü garanti etmektedir.Modülasyonlu çal›flma ve boylerile istenilen s›cakl›kta su süreklial›n›r ve ideal konfor sa¤lan›r

Su dar eflanjör borular› içindeoldu¤undan su sertli¤ine dahafazla duyarl›d›r. Kullanma s›caksuyu boylerle üretildi¤inden butaraf sertlikten fazla etkilenmez.

1- Her dairede tekni¤ine uygun birbaca gerektirir. Toplam baca yeriihtiyac› daha fazlad›r.2- Ayr› bir kazan dairesine ihtiyaçyoktur. Bunun yerine daireiçlerinde kombi için yer ihtiyac›vard›r.3- Su da¤›t›m kolonlar› yoktur.4- Daireler ve katlar aras› ›s›yal›t›m› gerekir. 5- Daire içinde radyatörleraras›nda borulama + do¤al gazborusu gerekir.

Bacal› tipleri çevre aç›s›ndanmerkezi kazanlara yak›nmükemmellikte performansasahiptir. Yanma odas›ndaemisyonlar› azalt›c› önlemleral›nm›flt›r. Hermetik tiplerinTürkiye’deki uygulamas›nda ise,yanma ürünlerini d›fl duvarüzerinden d›flar› att›klar›ndandolay› baz› sak›ncalaroluflmaktad›r. Bina bacadeliklerinden dolay› biraz çirkin birgörünüm alabilir , üst kattakikomflucam› açt›¤›nda (özel durumlarda)yanm›fl gazlar› hissedebilir.Örne¤in Alman Standartlar›ndayanma ürünleri d›fl duvar üzerindend›flar› at›lan hermetik kombileringücü 11 KW ile s›n›rland›r›lm›flt›r.


yang›n emniyet vanalar› gibiönlemler ile maliyet artsa da ,emniyet de artar. Çok özel nedenler d›fl›nda yüksek yap›lardaolabildi¤ince merkezi sistemlertercih edilmelidir.

Ömür 4 - 6 y›l mertebesindedir.

Kombi cihaz› ayn› zamandakullanma s›cak suyunu üretmektedir. Kombide eflanjör(ani ›s›t›c›) bulunmakta depolamayap›lmamaktad›r. Bu konforuazalt›r ve ömrü k›salt›r. Cihaz on - off çal›flt›¤› için istenilens›cakl›kta su al›namaz. Sus›cakl›¤› debiye ba¤l› olarakde¤iflir. Konfor bozulur.

Su dar eflanjör borular› içindeoldu¤undan su sertli¤ine çokduyarl›d›r. Kullanma s›cak suyuda eflanjörde üretildi¤inden butarafta sertlikten etkilenir.

1- Her dairede tekni¤ine uygun birbaca gerektirir. Toplam baca yeriihtiyac› daha fazlad›r.2- Ayr› bir kazan dairesine ihtiyaçyoktur. Bunun yerine daireiçlerinde kombi için yer ihtiyac›vard›r.3- Su da¤›t›m kolonlar› yoktur.4- Daireler ve katlar aras› ›s›yal›t›m› gerekir. 5- Daire içinde radyatör aras›ndaborulama + do¤al gaz borusugerekir.

Bacal› tipleri bile emisyonlaraç›s›ndan kötü performanssergiler. Bu tip kombilerdeemisyon azalt›c› önlemler pahal›oldu¤undan kullan›lmamaktad›r.Hermetik tiplerin Türkiye’dekiuygulamas›nda ise, yanmaürünlerini d›fl duvar üzerindend›flar›ya att›klar›ndan dolay› baz›sak›ncalar oluflmaktad›r. Binabaca deliklerinden dolay› birazçirkin bir görünüm alabilir , üstkattaki komflu cam› açt›¤›nda(özel durumlarda) yanm›fl gazlar›hissedebilir. Örne¤in AlmanStandartlar›nda yanma ürünlerid›fl duvar üzerinden d›flar› at›lanhermetik kombilerin gücü 11 KWile s›n›rland›r›lm›flt›r.

88

fieki

l 4.5

a/ 9

0/70

˚C B

ÖL

GE

ISI

TM

ASI

KA

ZA

N D

A‹R

ES‹

AÇ

ILIM

fiE

MA

SI

89

Tabl

o 4.

5 b/

(fie

kil 4

.5 a

’n›n

dev

am›)

90

Tablo 4.7 POMPALI SICAK SU ‹LE ISITMA BORULARDAK‹ BASINÇ KAYBI Ç‹ZELGES‹ (20°C s›cakl›k fark› için)

91

Tablo 4.7 (Devam)

92

Sistemde mevcut suyun ›s›nmas› s›ras›nda artan ha-cim, genleflme kab› ad› verilen bir depoda toplan›r.Modern sistemlerde ise d›fl hava s›cakl›¤›na göre ça-l›flan Ecomatic panelli sistemler kullan›l›r. Su s›cak-l›¤› 90/70°C yerine 70/55°C seçilerek, düflük s›cak-l›k ›s›tmas› konforu sa¤lanabilir. Ayr›ca radyatörler-de termostatik vana kullan›l›r.

S›cak sulu sistemler çeflitli kriterlere göre afla¤›dakis›n›flara ayr›l›rlar:

a. Dolafl›m flekline göre; do¤al dolafl›m, pompal›dolafl›m.

b. Uygulama büyüklü¤üne göre; kat kaloriferi,merkezi blok ›s›tmas›, bölgesel ›s›tma.

c. Genleflme kab›na göre; aç›k veya kapal› gen-leflme kab›.

d. Boru tesisat›na göre; tek borulu, çift borulu

e. Da¤›t›m ve toplama biçimine göre; alttan da-¤›tma ve toplama, üstten da¤›tma alttan toplama.

Do¤al dolafl›ml› s›cak su sistemlerinde su graviteyard›m› ile dolafl›r. Kazanda ›s›nan su hafifler ve sis-temin üst k›s›mlar›na ç›kar. Burada radyatörlerde so-¤uyup a¤›rlaflarak tekrar kazana geri döner. Dolafl›mh›z› gelifl ve dönüflteki su s›cakl›klar› aras›ndaki far-ka ba¤l›d›r. Bas›nç farklar› küçük oldu¤u için, büyükboru çaplar› gerektirir. Genellikle çift borulu olarakyap›l›r. Çift borulu sistemler içinde ise; sürtünme ka-y›plar›n›n daha dengeli da¤›ld›¤› üstten da¤›tma alt-tan toplama sistemi do¤al dolafl›m için en uygun çö-zümdür. Do¤al dolafl›ml› sistemler bugünkü uygula-malarda yerlerini tamamen pompal› sistemlere b›rak-m›fllard›r.

4.2.1.1. Pompal› S›cak Sulu Is›tma Sistemleri

Pompal› sistemlerde sistemin bütün elemanlar›ndaiyi bir dolafl›m temin edilebilmektedir. Is›tma yükü-nün de¤iflimine uygun olarak sistemdeki suyun s›-cakl›¤› her noktada h›zl› bir flekilde de¤ifltirilebilir.Boru çaplar› do¤al dolafl›ma göre daha küçük tutula-bilir. Bu sistemde suyun çal›flma s›cakl›klar› esnektir.90°C olan çal›flma s›cakl›¤› için dizayn edilmifl birsistem, bahar aylar› gibi ›s› yükünün az oldu¤u za-manlarda daha düflük s›cakl›klarda çal›flt›r›labilir. K›-sacas› konfor ›s›tmas›na uygunlu¤u, esnekli¤i, ucuz-lu¤u ve basitli¤i pompal› ›s›tma sistemlerinin tercihnedenleridir. Pompal› s›cak su sistemlerinde boru ça-p› belirlenmesinde kullan›lan bas›nç kayb› tablosuTablo 4.7’de verilmifltir. Burada boru çaplar›n› belir-lerken, en kritik devrede özgül bas›nç düflümünün 10mmSS/m de¤erlerinden küçük olmas› önerilir.

4.2.1.2. ‹ki Borulu Pompal› S›cak Su Sistemleri

Bu sistemde her ›s›t›c›ya biri besleme ve di¤eri top-lama olmak üzere iki boru ulafl›r. fiekil 4.8 ve 4.9’daiki farkl› da¤›t›m sistemi görülmektedir.

a) Alttan Da¤›tma Alttan Toplama Sistemleri: fiekil4.8’de alttan da¤›tma ve alttan toplama sistemigörülmektedir. Bu sistemlerde genellikle bod-rum kata yerlefltirilen s›cak su kazan›ndan ç›kanana besleme borusu, sirkülasyon pompalar› emiflkollektörüne gelir. Pompa ç›k›fl kollektörü iseda¤›tma kollektörü görevi yapar. Da¤›tma kol-lektöründen yatay ana besleme borular› ile bod-rum kat› tavan› seviyesinde istenilen noktalarada¤›t›m yap›l›r. Bu noktalardan besleme kolonuad› verilen dik borularla su üst katlara ulafl›r. Herradyatöre branflmanlarla besleme kolonundan s›-cak su ba¤lan›r. Radyatör dönüflleri ise birerbranflmanla besleme kolonuna paralel toplamaveya dönüfl kolonuna ba¤lan›r. Dönüfl kolonlar›bodrum katta toplanan yatay ana borular ile bir-leflirler.

Böylece bütün radyatörlerden toplanan su, dönüflkollektörüne ulafl›r. Kazan giriflinde kapal› gen-leflme kab› ba¤l›d›r. Genleflme kab› ile kazan ara-s›nda prensip olarak vana bulunmamal›d›r.

Üst kata ç›kan gidifl borusunda en üst noktadahava tüpü, 1/2" hava boflaltma vanas› ve otoma-tik pürjör montaj› yap›lmal›d›r. Bu noktadan dü-fley kolonlara do¤ru giden borulara %2 e¤im ve-rilmelidir.

Yatay borulara ve branflmanlara e¤im verilmeli-dir. Böylece sistem içinde oluflacak havan›n enüst noktaya do¤ru kendili¤inden akarak boflal-mas› sa¤lan›r. Bu sistemlerde do¤al dolafl›mpompaya yard›mc› olmaktad›r.

b) Üstten Da¤›tma Alttan Toplama: fiekil 4.9’da gö-rülen üstten da¤›tma alttan toplama sistemindeise kazandan ç›kan ana besleme kolonu ile su ça-t› kat›na ulafl›r. Buradan %1 veya %2 e¤imli da-¤›t›m borular› ile çat› içinde düfley kolonlara ula-fl›r, düfley besleme ve branflmanlarla radyatörlers›cak su ile beslenir. Dönüfl ise bir önceki siste-min ayn›d›r.

c) Üstten Da¤›tma Üstten Toplama

E¤er bodrum katta borular› geçirmek üzere hiç-bir yer yoksa, flemsiye de denilen üstten da¤›tmaüstten toplama sistemleri kullan›labilir. Sistempompa yard›m› ile, do¤al dolafl›ma karfl› çal›flt›¤›için, 90/70°C sistemin bas›nç kayb› hesab›nda1m düfley boru için 12,5 mmSS eklenmelidir.

93

fieki

l 4.6

AÇ

IK G

EN

LE

fiME

KA

PLI

B‹R

ISI

TM

AD

EV

RE

S‹N

DE

PO

MPA

NIN

YE

R‹N

E B

A⁄

LI

OL

AR

AK

BO

RU

LA

RD

AK

‹ B

ASI

NÇ

DA

⁄IL

IMI

NO

T: A

ç›k

genl

eflm

e de

polu

sis

tem

lerd

e ge

nlefl

me

depo

sund

an g

elen

bor

unun

tesi

sata

ba¤

land

›¤› n

okta

da b

as›n

ç (0

) d›r.

Bu

nokt

adan

pom

pa e

mifl

ine

kada

r ola

n te

sisa

tta (-

) bas

›nç

pom

pa ç

›k›fl

› ile

gen

leflm

e bo

rusu

nun

tesi

sata

ba¤

land

›¤› n

okta

ara

s›nd

ais

e (+

) bas

›nç

olufl

ur.

Pom

pay›

gid

ifle

mon

te e

ders

eniz

, tes

isat

ta h

er n

okta

(üst

kat

lar d

ahil)

dah

a ho

moj

en ›s

›nac

akt›r

. Sirk

ülas

yon

pom

pas›

n› d

önüfl

em

onte

etm

ek k

ötü

bir a

l›flka

nl›k

t›r.

a) P

ompa

gid

iflde

Ölç

me

boru

lar›n

daki

mon

omet

rik s

usü

tunu

yük

sekl

i¤i

GE

NLE

fiM

AK

AB

I

ÖLÇ

ME

BO

RU

LAR

IÖ

LÇM

EB

OR

ULA

RI

ISIT

ICI

ISIT

ICI

GE

NLE

fiM

E K

AB

I

Ölç

me

boru

lar›n

daki

su

sütu

nu y

ükse

kli¤

i

PO

MPA

PO

MPA

KA

ZAN

KA

ZAN

b) P

ompa

dön

üflde

94

(Gidifl ve dönüfl borular› toplam›nda 25mmSS/meklenmelidir.) ‹ki kattan yüksek yap›larda radya-tör vanalar›yla reglaj yap›lmas› teorik olarak suda¤›t›m›n› dengelerse de, ses problemi nedeniy-le zorunlu kal›nmad›kça bu sistem seçilmemeli-dir. Çat› ›s› merkezlerinde (yüksek yap›larda) gi-difl ve dönüfl borular› en alt kata inip da¤›t›m altkattan yukar› do¤ru yap›lmal›, yükselen gidifl bo-rular›n›n haval›klar› yine çat›da toplanmal›d›r.

fiekil 4.10’da aç›k genleflme kab› kullan›lan alttanda¤›tma alttan toplama sistemi görülmektedir. Aç›kgenleflme kab› kullanarak di¤er da¤›t›m biçimleriylede sistem oluflturulabilir. Günümüzde aç›k genifllemekab› kullan›m› terk edilmektedir. Bu sistemde bina-n›n en üst seviyesinde genleflme deposu vard›r. Budepo gidifl ve dönüfl emniyet borular› ad› verilen bi-rer boru ile kazan girifl ve ç›k›fl›na arada hiç vana ol-maks›z›n ba¤lan›r. Ayr›ca bütün ç›k›fl kolonlar› birhaval›k borusuyla genleflme deposuna ba¤l›d›r.

Alttan da¤›tma alttan toplama sistemleri klasik sis-tem olup;

a. Daha az boru kullan›ld›¤›ndan daha ucuzdur.

b. Borularda ›s› kayb› daha azd›r.

c. Sistemde bas›nç da¤›l›m› dengesizdir. Bu ne-denle kolon ve radyatör musluklar› ile yap›lacakreglaj ayar› çok önemlidir.

Üstten da¤›tma alttan toplama ise daha pahal› ancakdaha dengeli bir çözüm olarak bilinmektedir.

4.2.1.3. Tek Borulu Da¤›tma Sistemleri

Tek borulu da¤›tma sistemi fiekil 4.11’de gösteril-mifltir. Kazandan ç›kan ana besleme borusu s›ra ilebütün radyatörleri dolafl›r. Her radyatör gere¤i kadars›cak suyu bir braflman ile ana borudan al›r. Ana bo-ruda kesit daralt›l›r. Radyatörde so¤uyan su tekrarana boruya verilir. Her radyatörden sonra ana boru-daki suyun s›cakl›¤› biraz düfler. Bütün radyatörleridolaflarak so¤uyan ana borudaki su kazana döndürü-lür. Sistemin ana özelli¤i dönüfle yak›n radyatörlerindaima daha az s›cak su ile çal›flmas›d›r. Bu özelliktendolay› ayn› hat üzerinde kullan›labilecek radyatör sa-y›s› s›n›rl›d›r. Önce kuzey yönündeki radyatörleres›cak su verecek flekilde da¤›t›m yap›lmas›, 25.000kcal/h’e kadar olan kapasitelerde yeterli düzeltmeyipratik olarak sa¤layacakt›r. Daha çok say›da radyatörkullan›lmas› gerekti¤inde; özellikle çok katl› binalar-da paralel tek borulu da¤›t›m sistemleri kullan›l›r.

Bu sistemler boru yat›r›m›ndan önemli ölçüde eko-nomi sa¤larlar. Is›t›lan hacimde az boru bulunmas›nedeniyle estetik olarak çift borulu sistemlere göre

daha avantajl›d›rlar. Özellikle kat kaloriferi gibi kü-çük çapl› uygulamalarda çok yayg›n olarak kullan›-l›rlar.

Tek borulu sistemlerin en önemli problemlerinden bi-ri de ana borudan radyatörlere al›nan su debisinin aya-r›d›r. Bunun için genellikle uygulanan yöntem radya-tör alt›nda ana boru çap›n› daraltmakt›r. ‹kinci yöntem,ise özel fitting kullanmakt›r. Ayr›ca radyatör vanala-r›ndan reglaj yapma olana¤›ndan da yararlan›labilir.

Bu sistemin avantajlar›

a. Montaj› basittir.

b. Sistem ucuzdur.

c. Sistem kat kat düzenlenirse, her daireye veri-len ›s›n›n ölçülmesi mümkündür.

d. Daha az delik delme gereksinimi vard›r.

e. Estetiktir.

4.2.1.4. Hava Tahliyesi

S›cak sulu ›s›tma sistemlerinde hava, sistemdeki sudolafl›m›n› engeller ve korozyona neden olur. Havayapan boru ve radyatörler iyi çal›flmaz. Hatta bazensistemin bir bölgesinde dolafl›m tamamen durabilir.

Suyun içerdi¤i hava miktar› s›cakl›¤a ve bas›ncaba¤l›d›r. 1 bar’da 10°C s›cakl›kta 1 m3 suda: 43 litreerimifl hava bulunur. 90°C’de bu de¤er 20 litreye dü-fler. Su içinde erimifl halde bulunan hava miktarlar›fiekil 4.12’de verilmifltir. Böylece su so¤ukken için-de eriyen hava, ›s›nd›¤›nda gaz halinde aç›¤a ç›kar.Su ile birlikte sürüklenen bu hava, su h›z› ne kadarfazla ise sudan o kadar zor ayr›l›r. Kalorifer tesisat›n-dan hava al›n›rken pompan›n durdurulmas› yararl›-d›r. S›cak sulu ›s›tma sistemlerinde hava oluflmas›n›nana kaynaklar›; sisteme beslenen taze su ve aç›k gen-leflme kaplar›d›r. Bu kaynaklardan giren erimifl hal-deki hava kazanda ›s›nma s›ras›nda veya bas›nc›ndüflük oldu¤u, hatta negatif olabildi¤i üst katlardagazlaflarak aç›¤a ç›kar.

Pratikte, oluflan havan›n hareketini boru sistemi için-de en yüksek noktaya do¤ru yönlendirmek için yatayborulara ak›fl yönünde yukar› do¤ru hafif bir e¤im(%1 veya%2) verilir. Yatay 1 m boruda 1 cm kadare¤im yeterlidir. Aç›k genleflme kab› kullan›ld›¤›nda,kolon sonlar› toplan›p bu kaba ba¤lan›r. Haval›k bo-rular› çat› aras›nda bulunur. Haval›k borular›n› çat›aras›na ç›karma olana¤› olmayan yerlerde tavan al-t›nda toplayarak emniyet gidifl borusuna veya di¤erbir kolona ba¤lamak mümkündür. Haval›k borular›kolona ba¤lanacaksa, 500mm afla¤›ya indirilip sifonoluflturularak hava tamponu meydana getirilmelidir.

95

fiekil 4.8 / KAPALI GENLEfiME KABI OLAN ALTTAN DA⁄ITMA, ALTTAN TOPLAMA S‹STEM‹

fiekil 4.9 / KAPALI GENLEfiME DEPOSU OLAN ÜSTTEN DA⁄ITMA, ALTTAN TOPLAMA S‹STEM‹

OTO. PÜRJÖRHAVA TÜPÜ

(M‹N 20l.)

OTO. PÜRJÖRHAVA TÜPÜ

(M‹N 20l.)

1/2˝

1/2˝1/2˝

RADYATÖR

RADYATÖR

POMPA

POMPA

KAZAN

KAZAN

GENLEfiME KABI

GENLEfiME KABI

PRÜJÖR

96

Haval›k borusu ç›kma olana¤› hiç bulunmayan yerler-de gidifl kolonunun sonu 1/2" parmak boru ile 500 mmdaha yükseltilerek hava tüpü ve hava boflaltma pürjörübu boru üzerine konulabilir.

S›cak sulu kalorifer tesisat›ndan, ana da¤›tma ve topla-ma borular›nda oluflan havan›n haval›k borusu ile gen-leflme deposuna götürülmesinin olanaks›z oldu¤u yer-lerde hava tüpleri kullan›l›r. Tüplere otomatik pürjörveya 1/2" boflaltma vanas› monte edilir. Hava boflaltmaborusu drenaj kanal›na ucu aç›k olmak üzere (vanan›nsu kaç›rmas› halinde görülebilmesi için) ba¤lan›r.

fiekil 4.13’de 10, 20 ve 40 lt. hacimli hava tüplerininkonstrüksiyonu verilmifltir.

Ayr›ca merkezi hava boflaltma tüplerine ba¤lanamayanradyatör ve kolonlara pürjör tak›l›r. Böylece bu ele-manlarda tekil olarak hava boflalt›m› gerçeklefltirilir.

4.2.1.5. Sirkülasyon Pompas›n›n Yeri ve Sistemde

Bas›nç Da¤›l›m›

Aç›k Genleflme Depolu Sistemlerde

fiekil 4.6’da pompal› aç›k genleflme depolu s›cak susistemlerinde pompan›n emifl veya basma hatt›nda ol-mas› durumunda sistemde pompan›n yaratt›¤› fark ba-s›nc›n›n da¤›l›m› görülmektedir. Genleflme kab›n›n

sisteme ba¤land›¤› nokta, statik veya durgun nokta-d›r. Bu noktada pompan›n yaratt›¤› fark bas›nc› s›f›r-d›r. Bu noktadan ç›k›fl yönünde pompaya kadar emifl(negatif bas›nç), pompadan bu noktaya kadar (ak›flyönünde) basma (pozitif bas›nç) oluflur. Genelliklegenleflme kab› kazana ba¤land›¤›ndan; pompa basmataraf›nda ise, bütün borularda pompan›n yaratt›¤› farkbas›nc› pozitiftir. Pompa emiflte ise tam tersine pom-pan›n yaratt›¤› fark bas›nc› negatif de¤erdedir.

Sistemde herhangi bir noktadaki bas›nç ise; söz konu-su noktadaki suyun statik bas›nc› ile fark bas›nc›n›ntoplam›na eflittir. Özellikle üst katlarda toplam bas›nçde¤eri ilginçtir. E¤er pompa basma taraf›nda ise sis-temde her noktada toplam bas›nç pozitiftir. Halbukipompa emiflte ise toplam bas›nç statik bas›nç ile pom-pan›n yaratt›¤› emifl bas›nc›n›n (pompa bas›nc›n›n)fark›na eflittir. E¤er statik bas›nç, o noktadaki pompa-n›n emifl bas›nc›ndan küçükse söz konusu noktadanegatif bas›nç, yani vakum ortaya ç›kar. Vakum halin-de hem vana kafalar›ndan, hem hava tüplerinden sis-teme hava emilir; hem de suyun içinde erimifl havaaç›¤a ç›kar›r. Buna pratikte hava yapma ad› verilir. Ohalde pompa emiflte ise, pompan›n bas›nc› hiçbir nok-tada, oradaki statik bas›nc› geçmemelidir. Bu aç›danen kritik noktalar en üst kattaki radyatörlerdir.

fiekil 4.10 / SICAK SULU ALTTAN DA⁄ITMA, ALTTAN TOPLAMA ISITMA S‹STEM‹ (Klasik Sistem)

97

Bu radyatörlerle, geniflleme deposundaki su seviyesiaras›ndaki seviye fark› pompa bas›nc›ndan büyük ol-mal›d›r. Sirkülasyon pompas›n›n basma taraf›na kon-mas› halinde sistemde hava yapabilecek kritik noktaolmayacakt›r.

Bu nedenle yüksek bas›nçl› pompalar›n kullan›ld›¤›büyük ve yayg›n sistemlerde pompa mutlaka basma-ya konulur. Aç›k genleflme deposunun çat› aras›nakonamad›¤›, dolay›s› ile yeterli statik bas›nç sa¤lana-mayan küçük sistemlerde de (özetlersek her zaman)pompa gidifle monte edilmelidir.

Pompan›n basma taraf›nda olmas›n›n tek sak›ncas›daha yüksek su s›cakl›klar› ile çal›flma zorunlulu¤u-dur. Ancak günümüzde basit dolafl›m pompalar› da120°C s›cakl›¤a kadar problemsiz çal›flt›¤› için; gidi-fle monte edilen pompalarda sorun oluflmaz.

Sonuç olarak sirkülasyon pompalar› al›flkanl›klar›ntersine, mutlaka gidifle monte edilmelidir.

Kapal› Genleflme Depolu Sistem

Kapal› genleflme depolu sistemlerde, genleflme depo-su genellikle kazan dairesinde ve alçakta bulunur.Kapal› deponun sisteme ba¤land›¤› nokta yine dur-gun noktad›r ve dolafl›m pompas›n›n yaratt›¤› farkbas›nc› s›f›r de¤erindedir.

Bu noktadaki statik bas›nç ise, genleflme deposunda-ki s›k›flt›r›lm›fl gaz taraf›ndan uygulanan bas›nç de-¤erindedir. Pompa kapal› genleflme depolu sistemler-de de kazan ç›k›fl›nda olmal›d›r. Genleflme kab› isekazan giriflinden önce ba¤lan›r. Dolay›s› ile bütünboru flebekesi pozitif bas›nç alt›nda tutulur. Bu du-rum özellikle 100°C üzerindeki k›zg›n su sistemle-

fiekil 4.11 a / TEK BORULU YATAY ISITMA S‹STEM‹

VENT‹L

GENLEfiMEKABI

EMN‹YETVENT‹L‹

KAZANGE 105 U veya GE 205 U 43

3/4˝

3/4˝3/4˝

1˝

1˝1˝1˝

PÜRJÖR ISITICI

R‹NG‹N DEVRES‹ (18.000. kcal/h’a kadar 1˝)(35.000 kcal/h’a kadar 11/4˝)

fiekil 4.11 b / BY-PASS DETAYI VE VENTUR‹ PARÇA

Boru çap›n› küçültme yerine ç›k›fltakullan›labilecek venturi parça

3/4˝1˝

1˝11/4˝

1˝11/4˝

PÜRJÖR

98

rinde ve çat› kat› kazan dairelerinde çok önemlidir.Borular›n herhangi bir noktas›nda buharlaflma olma-mas› için, her yerde toplam bas›nç buharlaflma bas›n-c›ndan daha yüksek olmal›d›r. Çat› ›s› merkezlerindesistemin susuz kalma riskini azaltmak için; genleflmedeposu kazan üst seviyesinden yukar›ya monte edil-melidir.

4.2.1.6. Su H›z›

Su h›z›, pompa bas›nc› ile boru sistemindeki ak›flakarfl› dirençlerin dengelendi¤i noktada oluflan h›z de-¤eridir. Sistemde sürtünme ve özel kay›plardan olu-flan direnç, h›z›n karesi ile orant›l›d›r. Yani h›z iki ka-t›na ç›kt›¤›nda direnç dört kat artar. H›z üç kat›na ç›k-t›¤›nda ise, direnç dokuz kat artacakt›r. Bu direnç de-¤eri, pompa bas›nc›na eflit oluncaya kadar su h›z› vebuna ba¤l› olarak debi artar. Pompa bas›nc›n› veyaborudaki dirençleri azaltarak su h›z›n› ve debisini ar-t›rmak mümkündür. Bunun için pompa devir say›s›n›art›rmak, daha büyük pompa kullanmak veya boruçap›n› art›rmak gerekir. Öte yandan ayn› debiyi dolafl-t›r›rken, daha düflük h›zlarda (bu demektir ki daha dü-flük bas›nç kayb› ile) pompan›n harcayaca¤› güç dahaazd›r. O halde boru çaplar› büyük seçildi¤inde iflletme

gideri (elektrik sarfiyat›) azal›rken, boru yat›r›m ma-liyeti artar. Genellikle su h›z›n›n seçiminde ana kriter-lerden birincisi bu ekonomik düflüncedir.

Su h›z›n›n seçiminde di¤er bir önemli kriter sestir.Su ak›fl sesi çevreyi rahats›z etmemelidir. Bu neden-le konfor ›s›tmas›nda su h›z› branflmanlarda 0,2-0,3m/s mertebelerinde seçilir. Su h›z›n›n 2" kadar boru-larda 1 m/s, daha büyük çapl› borularda ise 1,5 m/sde¤erini aflmas› istenmez. 2 m/s h›za ulaflt›¤›nda sesoluflur. Bölge ›s›tmas› veya endüstriyel ›s›tmada anada¤›t›m borular›nda h›zlar 2 m/s de¤erlerine kadarç›kabilir. Burada boru boyutland›rmada ana kriterekonomikliktir.

Ortalama bas›nç düflümlerinin; küçük tesislerde(2x106 kcal/h kadar) 5-8 mmss/m, orta tesislerde(10x106 kcal/h kadar) 8-15 mmss/m ve büyük tesis-lerde 15-20 mmss/m hesaplanmas›n› öneririz.

4.2.1.7. Sistemde Donman›n Önlenmesi

S›cak su sistemlerinin tasar›m›nda su s›cakl›¤›n›ndonma noktas›n›n alt›na düflmemesi için gerekli ön-lemler al›nmal›d›r. Özellikle ›s›t›lmayan ve s›cakl›¤›donma noktas›n›n alt›na düflebilen hacimlerden ge-çen borular ve böyle hacimlere yerlefltirilmifl radya-törler bulunmas› halinde, bu durum söz konusudur.Büyük binalar›n ›s›t›lmas›nda, sistemde bu flekildedonma noktas› alt›nda elemanlar bulunmas› olas›l›¤›daha fazlad›r. Sirkülasyon devam etti¤i yani pompaçal›flt›¤› sürece herhangi bir donma söz konusu de¤il-dir. Çünkü sürekli olarak daha s›cak ak›flkanla bes-lendi¤i için boru veya radyatörler s›f›r›n alt›ndaki s›-cakl›klara aç›k bile olsalar, dolaflan su s›cakl›¤› yük-sek olacakt›r. Kazan çal›flm›yor bile olsa bütün sis-temdeki su s›cakl›¤› donma noktas› alt›na düflmedenherhangi bir donma olay› meydana gelmez. So¤ukiklimlerde, geceleri ve hafta sonlar›nda çal›flmayan iflyerlerinde sirkülasyon pompas› bu yüzden devaml›çal›flt›r›lmal›d›r. E¤er sistem uzun süreli olarak sus-turulacak ise bu durumda ›s›tma sisteminde mevcutbütün suyun tamamen boflalt›lmas› gerekir. Radyatördilimlerinin alt k›s›mlar›nda kalan az miktarda suyunbile donarak o noktalarda çatlamalara neden oldu¤upratikte görülmüfltür. Antifriz kullanarak donma ola-y›n›n önlenmesini, ›s›tma sistemlerinde önermiyo-ruz. Gerek pahal› olmas›, gerek korozyona neden ol-mas›, gerekse çal›flmada pompa yükünü art›rmak,ak›flkan›n ›s›l kapasitesini düflürmek gibi aksakl›kla-ra yol açmas› sebebi ile uygun de¤ildir.

Buderus kazanlardaki ECOMATIC Panel donmayakarfl› sistemdeki su s›cakl›¤›n› kontrol eder.

fiekil 4.12 / SU ‹Ç‹NDE ER‹M‹fi HAVA M‹KTARI

fiekil 4.13 / HAVA TÜPLER‹

60

55

50

45

40

35

30

25

20

15

10

0

Su

için

de e

rimifl

hav

am

ikta

r› cm

3 /L

Efektif bas›nç bar0 0.2 0.4 0.6 0.8 1.0 1.2 1.4 1.6 1.8 2.0 2.2 2.4 2.6 2.8 3.0

99

D›fl hava s›cakl›¤› + 1°C de¤erine düflünce otomatikolarak sirkülasyon pompas›n› çal›flt›r›r.

So¤uk bölgelerdeki s›cak sulu ›s›tma sistemlerinde,sistem çal›flmakta olsa bile çat› aras›ndaki tesisatta bu-lunan hareketsiz suyun donma olas›l›¤› vard›r. Buamaçla al›nabilecek önlemler afla¤›da s›ralanm›flt›r.

a.) Aç›k genleflme depolu sistemlerde çat› aras›ndakibütün haval›k borular›, emniyet borular› ve genlefl-me deposu çok iyi izole edilmelidir. Ayr›ca genlefl-me depolar›na kazandan gelifl borusu, depo alt se-viyesinden ayr›ca ba¤lanmal›d›r. (By-pass yap›l-mal›d›r.) Donmay› önlemek için bu sirkülasyonba¤lant›s› yap›lmal›d›r. Böylece suyun depoda ha-reketsiz kalmas› önlenecektir.

b.) Kapal› genleflme depolu sistemlerde çat› aras›ndasadece haval›k borular› ve hava tüpü bulunabilir.Bu elemanlar yine izole edilmelidir. Ayr›ca havatüpündeki ve haval›k borular›ndaki suyun hareket-siz kalmas›n› önlemek üzere, merkezi hava tüpüüst kattaki dönüfl borular›ndan birine ayr› bir sirkü-lasyon borusu ile ba¤lanabilir.

c.) Haval›k borular› e¤er mimar izin veriyorsa çat›aras›nda de¤il, üst kat›n tavan›nda toplanabilir.

d.) Çat›n›n izolasyonu çat› aras› döflemesine serilecekcam yünü fliltesi yerine, kiremit alt›na uygulanacakcam yünü tabakas› ile gerçeklefltirilebilir. Ayr›cahafta sonu evleri bölümünde de so¤uk bölge notla-r›n› bulabilirsiniz. So¤uk bölgelerde k›fl aylar›ndakalorifer tesisat›n›n su testini yapt›ktan sonra, tesi-sat›n suyunu kazandan boflaltmak (özellikle cam-lar tak›l› de¤ilse) yeterli olmamaktad›r. Bu amaçla,

- Radyatörlerin alt k›sm›nda kalan su, radyatörlersökülerek tamamen boflalt›lmal›d›r.

- Islak rotorlu pompalar sökülerek içlerindeki suboflalt›lmal›d›r.

- Islak rotorlu pompalar›n ilk çal›flt›rmada ve her›s›tma sezonu bafllang›c›nda, ön kapaklar› aç›larakrotorlar›na ilk hareket el ile verilmelidir. (Motorunyanmas›n› önlemek için )

4.2.1.8. Kullanma Bas›nçlar›

S›cak sulu ›s›tmada sistemdeki elemanlar›n normal ba-s›nç dayan›m› 4 bar de¤erindedir. Yani sistem eleman-lar› normal olarak 40 mss statik bas›nca dayan›kl›d›r.Bu yükseklik yap›larda yaklafl›k 12-14 kata karfl›l›k ge-lir. 50-60 m’den daha yüksek yap›larda ara tesisat kat-lar› oluflturmak gibi özel önlemler almak gerekir. Bukonu özel olarak yüksek yap›lar bölümünde ele al›n-m›flt›r.

Kazan dairelerinin çat› kat›nda oluflturulmas› kazanla-

r› statik bas›nçtan kurtar›r. Bu durumda alt katlarda ba-s›nca dayan›kl› radyatörler kullanarak 40 m’den dahayüksek yap›lara gidilebilir. Ancak döküm radyatörlüsistemlerde radyatörlere gelen bas›nc›n 60 mss de¤eri-ni aflmas› istenmez.

Kazan üzerindeki statik bas›nc› kald›rman›n bir di¤eryolu da eflanjör kullanmakt›r. Su hacmi fazla olan sis-temlerde bu yöntem kazan› korumak ve ömrünü art›r-mak için önerilmektedir.

4.2.1.9. Is›tma Tesisat› Uygulamas›nda Pratik Not-

lar

1- Çift kazanl› sistemlerde kullan›lan denge kab›n›niçerisinde bir delikli sac bulunmaktad›r. Bu sac›nsayesinde;

a- Sudaki partikül halindeki çamur ve pislikler sacüzerinde toplan›r ve denge kab›n›n dibine akar.Denge kab›n›n dibinde bulunacak bir çamur almaventilinden bu pislikler d›flar› al›n›r.

b- Farkl› devrelerin sular› daha iyi kar›fl›m sa¤lar-lar. Denge kab› burada kar›fl›m kab› görevini gö-rür.

c- Delikli sac çarpma etkisiyle su içindeki havay›aç›¤a ç›kar›r (bu hava, hava tüpü ile d›flar› al›n›r).

2- ‹ki veya daha fazla say›da kazan› ayn› kollektöreba¤larken, eflit dirençler oluflturulmaya dikkatedilmelidir.

3- Yo¤uflmal› kazanlar›n drenaj› pis su borusuna di-rekt ba¤lanmamal›d›r. Kanalizasyondan gelebile-cek metan gaz› patlamaya neden olabilir. Bununiçin;

a- 40 cm. yükseklikte sifon yap›lmal›d›r.

b- Sifon üst ucu serbest olmal›, conta kullanmama-l› ve drenaj suyu bir huni ile sifona akmal›d›r.

4- Kalorifer kazan› dolum muslu¤u yerine, kalorifertesisat› dolum muslu¤u deyiminin kullan›lmas› da-ha do¤rudur. Teorik olarak su dolumunun, kalori-fer kazan›nda su so¤uk iken yap›lmas› gerekir.Pratikte kalorifer kazanlar› çal›fl›rken dolum mus-lu¤undan tesisata so¤uk su bas›larak eksik su ta-mamlanmaktad›r. Bu durumda kazanlarda ›s›l flok-lar ve yo¤uflma olmakta ve kazan zarar görmekte-dir.

5- Kalorifer tesisat›na su dolumu için, sirkülasyonpompas› emifl kollektörü üzerine kalorifer su do-lum muslu¤u tesis edilmelidir. (Kazan üzerine do-lum muslu¤u monte edilmemelidir) E¤er pompaemifllerinde pislik tutucu yoksa dolum hatt›na11/4’’ pislik ay›r›c› konulmal›d›r. Dolum hatt› 1/2’’veya 3/4’’ olur.

100

6- Merkezi s›cak su sistemi varsa, su dolumu bura-dan yap›lmal›d›r. Dolum için hortum kullan›lma-l›d›r.

7- Kalorifer tesisat› dolum muslu¤u önüne su saya-c› monte etmenizi öneririz. Böylece,

a- Tesisat›n su hacminin ne kadar oldu¤u sapta-nabilir.

b- Seçilen kapal› genleflme deposu faydal› hacmikontrol edilmifl olur.

c- Tesisatta su eksilmesi (su kaça¤›) olmas› ha-linde tesisatta ne kadar su dolduruldu¤u saptan-m›fl olur.

8- Boru tipi eflanjörlerde su h›zlar› daha düflük ol-du¤u için eflanjörün kireçlenmesi plaka tipi eflan-jörlere göre daha fazla olmaktad›r.

9- Çok kazanl› sistemlerde genleflme depolar›n›nhabercileri ve taflma borular› ortak yap›labilir.Ana taflma borusuna, her depo taflma borusu üst-ten ba¤lanmal›d›r.

10- Tek kazanl› sistemde kalorifer kazan›n›n girifl veç›k›fl›na vana monte edilmemelidir. Çok kazanl›sistemlerde ise gidifl vanas› kollektör üzerinemonte edilmelidir. Çünkü kazan üzerine vanamonte edildi¤inde, vana salmastras›ndan s›zabi-lecek su, kazan izolasyonunu bozacakt›r.

11- Dirençleri farkl› ›s›t›c›lar ayn› sistemde yer al›-yorsa, farkl› bas›nçta sirkülasyon pompalar› kul-lanarak ayr› zonlar yarat›lmal›d›r. Panel radya-törlerle döküm radyatörler ayn› sistemde kulla-n›ld›¤›nda, direnci az oldu¤u için döküm radya-törlerden daha çok su geçecektir. Sonuçta panelradyatörün verimi azalacakt›r. Benzer flekildefan-coil veya radyatör ayn› sisteme monte edilir-se, pompalar›n›n ayr› ayr› seçilerek iki ayr› zonyap›lmas› daha uygundur.

12- Kalorifer tesisat›nda düfley kolonlara monte edi-len kosva vanan›n fliber vanadan farklar›ndan

biri de; vanay› kapat›nca yukar›daki suyu boflal-tabilmesidir. Montajda boflaltma vanas›n›n üstteolmas›na dikkat edilmelidir. Ayr›ca haval›k boru-su üzerine de fliber vana yerine 1/2’’ kosva vanamonte edilmeli, boflaltma a¤z› olmal›d›r. Haval›kvanas›ndaki kosva vana kapat›l›p, boflaltma a¤z›aç›lmazsa veya fliber vana kullan›l›rsa, sistemüstten hava almayaca¤› için kolondaki su tamboflalmaz.

13- Emniyet ventili ç›k›fl›n› ayn› çapta boru ile yerden10 cm. yukar›ya kadar (çevre kanal›na) indirin.

a- Emniyet ventili suyu atarken etraftaki izolas-

yonlar› bozmas›n.

b- Kaç›ran emniyet ventiline kör tapa tak›lma-mal›d›r.

14- Otomatik pürjörlerin üstteki tapas›n› gevfletiniz.(s›k› durumdayken hava atma görevini yapama-yabilir.)

15- Kompansatör montaj›nda o andaki hava s›cakl›-¤›n› gözönüne alarak ön gerilme verilmelidir.

16- K›zg›n su tesisat›nda tüm boflaltmalara çift vanamonte edilmelidir.

17- Hidrometre ve manometreden önce mutlaka birvana (manometre muslu¤u) monte edilmelidir.

18- Kalorifer tesisat›nda ve özellikle s›hhi tesisattakalitesi s›n›rl›, ucuz fittings kullanman›n bedeliçok pahal›ya mal olmaktad›r. Son dönemde do¤ubloku ve uzak do¤u mal› kalitesiz fittings ithaliyap›lm›fl ve bu fittings’lerdeki sorunlar binalardadaha sonra oluflan kaçaklar nedeniyle ciddi ha-sarlar yaratm›flt›r. Boru ve boru montaj› malze-mesinin her zaman en iyisini kullanmak iflletme-de daha ekonomik olacakt›r.

19- Bütün kalorifer tesisatlar›nda minimum su sevi-yesi kontrollu olmal›d›r.

20- Is›tmada ideal konfor isteniyorsa, afla¤›daki ko-nulara dikkat edilmelidir;

a- Binan›n ›s› kayb›, cam altlar›na yerlefltirilentermostatik vana kontrollu radyatörlerle (statik›s›tma ile) karfl›lanmal›d›r. Radyatörde ›s›narakyükselen s›cak hava, camdan gelen so¤uk etkisi-ni karfl›lar, odada uygun bir s›cakl›k da¤›l›m› el-de edilir, konforla ilgili ideal flartlar sa¤lan›r.

b- So¤utma ve havaland›rma ise tavandaki difü-zörler (anemostat ve menfezler) ile so¤utulmuflhava ortama verilerek yap›lmal›d›r. Difüzörler-den üflenen hava s›cakl›¤› en fazla (k›fl›n) 18 °C,en düflük (yaz›n) 14 °C olmal›d›r. K›fl›n tavandanüflenen 18 °C s›cakl›ktaki hava tavan

seviyesindeki ayd›nlatma armatürlerinden ve di-¤er ›s› kazanç kaynaklar›ndan olan ›s› kazançlar›dolay›s›yla, ›s›narak insanlar›n yaflad›¤› seviye-lerde oda s›cakl›¤›na ulafl›r ve insanlar›n diri vecanl› kalmas›n› sa¤layacak konfor flartlar›n›oluflturur.

c- Havaland›rma amac›yla beslenen taze havamiktar›nda enerji tasarrufu kayg›s›yla afl›r› k›smayap›lmas›, iç hava kalitesi sorunu yaratmaktad›r.Bu nedenle taze hava miktar›nda cimri davran-mamal›d›r.

101

21- Kalorifer kazanlar›nda emniyet ventili en fazla 2m içinde kazana yak›n monte edilmelidir. Venti-lin ç›k›fl a¤z›n› duvar dibindeki kanala uzat›p,ucunda boflalma veya kaçak görülebilecek flekil-de ba¤lant› yap›lmal›d›r.

22- E¤er yatay bir borunun yolu üzerinde kirifl veyabenzeri bir engel varsa, projede kiriflin içindenborular›n geçebilece¤i çapta delik ve kovan içinyer b›rak›lmal›d›r. Aksi halde borular afla¤›yainip, tekrar yükseliyorsa hava tüpü yap›l›p bura-dan oluflacak hava boflalt›lmal›d›r. Hiç bir zamanhavaland›rma olana¤› yarat›lmadan bir engelüzerinden yukar›dakinin tersine bir k›vr›m yap›l-mamal›d›r.

23- Yatay ana borularda çap de¤iflikli¤i, hava toplan-mas›n› önlemek amac›yla bir eksantrik redüksi-yonla gerçeklefltirilmelidir.

24- Sistem elemanlar›n› korumak amac›yla gerekliyerlere pislik tutucu yerlefltirilmelidir. Önünepislik tutucu yerlefltirilecek elemanlar olarakpompa, otomatik kontrol valfleri, sayaçlar say›-labilir.

25- Boru sisteminden sökülmesi gerekebilecek ele-manlar› tesisata rakor veya flanfl ile ba¤lamakgerekir.

26- Kalorifer kolonlar›nda uygun yerlerde sabit nok-ta yap›lmal›d›r.

27- Çat›daki haval›k borular›n› toplarken kolon uza-malar›na esneklik tan›mak için kolonlardan 5 mmesafe b›rak›lmal›d›r.

28- Genleflme deposuna giden borular, kazan ç›k›flborusunun üst kotundan al›n›rsa, ayr›ca hava tü-püne gerek duyulmayacakt›r.

29- Bodrum katta kolonlar›n da¤›t›m› yap›l›rken, ko-lona olan yatay uzakl›k 5 m olacak flekilde pro-jelendirilmelidir.

30- Branflman borular› uzaman›n fazla oldu¤u yer-lerde 2-2,5 m civar›nda olmal›d›r.

31- Radyatör branflman ba¤lant›lar› bir S oluflturacakflekilde mafsall› yap›lmal›d›r. Aksi halde pirinçvana veya ek noktas›ndan kopma meydana gelir.

32- Kalorifer kolonlar›nda duvar geçifllerinde esnekkovanlar oluflturulmal›d›r. Bu sa¤lanam›yorsa,branflmanlar duvar› geçmeden önce 2 m mesafe-yi yatay geçmelidir.

33- Kolonlarda döfleme geçifllerinde kovan kullan›l-mal›d›r. Perde kalorifer kolonunun 1-2 cm aç›-¤›nda bitmeli, araya macun doldurulmal›d›r.

34- Boyler so¤uk su girifl borusu üzerine, boyler ile

vana aras›ndaki yere emniyet vanas› konulmal›d›r.

35- Boyler devrelerinde emniyet vanalar›ndan suyud›flar› atmamak için genleflme deposu kullan›l-mas› gerekir. Bu depolar›n temiz su tesisat›ndakullan›m için üretilmifl ve hijyen flartlar›n› sa¤la-yan tipte olmas› istenir.

36- Paslanmaz çelikten üretilen boylerlerde çelik ala-fl›m içinde bulunan nikel elementi nitrat ile ayr›fla-rak suya kar›flmakta ve nikel alerjisi yapabilmekte-dir.

37- Kollektörlerde termometreler su ak›fl›n›n sürekli ol-du¤u yerlere monte edilir. Pompa kollektöründe isemanometreler kollektör a¤z›ndan uzak noktalara(özellikle pompa ç›k›fl›ndaki kollektör a¤z›ndanuza¤a), mutlaka manometre sifonuyla birlikte,monte edilmelidir.

38- Emniyet ventili siparifli verilirken iflletme bas›nc›bildirilmeli, ventiller fabrikada bu bas›nca göreözel olarak ayarlan›p teslim edilmelidir. Türkiye’deböyle bir al›flkanl›k olmad›¤› için emniyet ventille-ri flantiyelerde ayarlanmakta ve istenmeyen kazala-ra neden olmaktad›rlar. Emniyet ventilleri boflalt-malar› boru ile aç›k kanala kadar indirilmelidir.

39- Bas›nç düflürücü montaj›nda,

a- Dengeleme kab›n› mutlaka yatay boru ekseni-ne monte ediniz

b- ‹flletmeye almadan önce diyafram›n oldu¤uk›sma su doldurunuz

c- ‹flletmeye al›rken dengeleme kab›ndan mutla-ka hava al›n›z.

40- So¤uk bölgelerde k›fl aylar›nda kalorifer tesisat›-na su testi yapt›ktan sonra tesisat›n suyunu kazan-dan boflaltmak (özellikle camlar tak›l› de¤ilse)yeterli de¤ildir.

a- Radyatörlerin alt k›s›mlar›nda kalan su, radya-törler sökülerek tamamen boflalt›l›r.

b- Islak rotorlu pompalar da sökülerek içlerinde-ki su boflalt›l›r. Islak rotorlu pompalar›n ilk çal›fl-malar›nda ve her ›s›tma mevsimi bafl›nda ilk ça-l›flt›rmada ön kapaklar› aç›larak rotorlar›na ilkhareket elle verilir.

4.3. BÖLGE ISITMASI

(Uzaktan Is›tma Sistemleri)

Bölge ›s›tmas›, endüstri tesisleri, toplu konut uygula-malar›, mahalle ve flehir ›s›tmalar› gibi büyük ölçekli›s›tma olarak tan›mlanabilir. Bölge ›s›tmas›nda çeflit-li sistemler oluflturulabilir. Klasik bölge ›s›tmas›ndabir ›s› merkezinde üretilen ›s›, boru flebekesi ile pri-

102

mer devre ak›flkan› taraf›ndan ›s›t›lacak binalara tafl›-n›r. Her binan›n alt›ndaki bir ›s› de¤ifltirgecinde se-konder devrede dolaflan ›s›t›c› ak›flkan ›s›t›l›r. Primerdevrede s›cak su, k›zg›n su veya buhar; sekonderdevrede ise genellikle 90/70°C s›cak su dolafl›r. Se-konder devre daha önce üzerinde durulan klasik s›-cak sulu merkezi ›s›tma (bina alt›ndan ›s›tma) siste-midir. Bu sistemde ayr›ca bina alt›ndaki eflanjör da-iresine yerlefltirilecek bir boylerle merkezi kullanmas›cak suyu da elde edilebilir.

Dolay›s› ile bölge ›s›tmas›nda, esas olarak üzerindedurulacak ana bölüm ›s› merkezi ve primer boru fle-bekesidir. Bölge ›s›tmas›nda, seçilecek sistemin, ya-t›r›m ve iflletme maliyetleri üzerine etkisi çok önem-lidir. Bu bak›mdan her bölge ›s›tmas› uygulamas›için öncelikle bir fizibilite veya ekonomiklik çal›fl-mas› yap›lmas› gerekir. Bu fizibilite çal›flmas›ndaana parametreler: yak›t, primer devre ak›flkan cinsi,ak›flkan s›cakl›¤›, ›s› merkezi say›s› ve boru flebeke-sinin da¤›l›m› olmaktad›r.

Bölge ›s›tmas›nda kullan›lan di¤er bir sistemde ise;primer devrede üretilen s›cak su veya k›zg›n su do¤-rudan bloklara verilir. Burada her blok alt›nda bir oto-matik karfl›laflt›rma vanas› vard›r ve bu vanada primerdevreden al›nan yüksek s›cakl›ktaki su istenen orandakar›flt›r›larak bloktaki ›s›t›c›lara gönderilir.(Bas›ncadikkat edilmelidir.)

Daha küçük boyutlu uygulamalarda ise bir merkezdeüretilen su ile do¤rudan bloklar› ›s›tmak mümkündür.Bu sistemlerde kullanma s›cak suyu da ayn› merkez-de üretilip bütün noktalara ayr› bir hatla da¤›t›labilir.

Bölge ›s›tmas›n›n da¤›t›m borular›nda mutlaka eflitdirenç sistemi (Tichelmann sistemi) uygulanmal›d›r.

Hemen görülebilece¤i gibi, bölge ›s›tmas›nda blokbaz›nda verilen ›s›n›n ölçülmesi sorunu vard›r. Buamaçla blok girifllerinde sistemde ayr›ca ›s› pay öl-çerler kullan›labilir. Ancak küçük çapl› uygulamalar-da yak›t maliyetlerinin paylafl›m› merkezi yönetimtaraf›ndan düzenleniyorsa, pay ölçer kullan›m›ndangenelde vazgeçilmektedir. Bölge ›s›tmas›nda kazandairesi ile binalar aras›ndaki ›s› kanallar› (veya gale-rilerdeki) borular›n ›s› kayb›, boru izolasyonlar›n›nzamanla bozulmas› ile giderek artan ciddi ›s› kay›p-lar›na neden olmaktad›r. Ayr›ca bu kanallardaki bo-rular›n zamanla çürümesi sistemde uzun süreli ve s›ks›k karfl›lanan kesintiler oluflturmaktad›r. Teorik ola-rak hat vanalar› ile lokal hale getirilebilece¤i düflünü-len ar›zalar, pratikte uzun süre kullan›lmayan vanala-r›n su kaç›rmas› nedeniyle tüm sistemin suyun boflal-t›lmas› zorunlulu¤unu yaratmaktad›r.

Sonuçta sistemde ciddi su kay›plar› ve maliyeti, su-

yun dodurulup boflalt›lmas› ile oluflan kireçlenmelerve kesintiye u¤rayan ›s›tman›n oluflturdu¤u ›s›tman›noluflturdu¤u konfor kay›plar› sözkonusu olmaktad›r.

Bölge ›s›tmas›n›n (Uzaktan ›s›tman›n) merkezi ›s›t-maya (Bina alt›ndan ›s›tmaya) göre avantaj ve deza-vantajlar› bölüm 3’de detayl› olarak aç›klanm›flt›r.

4.3.1. Yak›t Cinsi

Yak›t cinsine göre ekonomik, teknik ve ekolojikavantajlar›n, bölge boyutlar›na ba¤l› de¤iflimi farkl›olmaktad›r. Sözkonusu avantajlar kömür yak›lmas›halinde bölge büyüklü¤ü ile artmaktad›r. Bu nedenlegeçmifl y›llarda kömür kullan›lan tesislerde ›s›tmasistemlerinde bölge ›s›tmas›na do¤ru bir geliflme gö-rülmüfltür. Bu konu özellikle ülkemiz aç›s›ndanönem tafl›d›¤›ndan, konu çeflitli ortamlarda istek gör-müfl ve önerilmifltir.

a) Kömür yak›lmas› halinde bölge ›s›tmas›n›navantajlar› afla¤›da k›saca say›lm›flt›r.

1- Yak›t›n ve at›k malzemelerin tafl›nmas› daha kolayd›r.

2- Daha ucuz yak›t kullan›labilir.

3- Birden fazla say›da kazan› yedekli olarak kul-lanabilme olana¤› vard›r.

4- ‹nflaat alanlar›ndan büyük tasarruf sa¤lan›r. (Her blok için kazan dairesi, kazan ve baca ye-rinden tasarruf)

5- Daha iyi yakma teknikleri ve daha yüksek ve-rimli kazan kullan›labilece¤i için yak›ttan eko-nomi elde edilir.

6.Çevre kirlenmesi yönünden büyük avantaj sa¤-lan›r. (Tek merkezde al›nacak önlemlerle ve da-ha iyi yakma teknikleri ile kirletici emisyonuönemli ölçüde düflürülür.)

7.Yang›n tehlikesi daha azd›r.

8. Birleflik ›s› güç santral› kurma veya at›k ener-jiden yararlanma olanaklar› vard›r.

b) Fuel-oil yak›lmas› halinde; kömür için geçerliolan avantajlar›n bir k›sm› fuel-oil için de geçer-li olabilir. Ancak Bölüm 1.1’de bahsetti¤imizmerkezi sistemin dezavantajlar› da geçerlidir.

c) Do¤al gaz kullan›m› sözkonusu oldu¤unda; bir-leflik ›s›-güç santrallar› d›fl›nda, sadece ›s›tmaamaçl› bölge ›s›tmas› (Uzaktan ›s›tma) avantaj›-n› yitirmektedir. Çünkü do¤al gaz her ölçekte ay-n› mükemmellikte yak›labilmektedir.

Dolay›s› ile bölge ›s›tmas›n›n avantajlar› do¤algaz halinde ortadan kalkarken dezavantajlar›olan büyük ilk yat›r›m maliyetleri, primer devre-

103

de olan ›s› kay›plar›, s›zd›rma ve kaçaklarda orta-ya ç›kan iflletme problemleri ve merkezi sistemingerektirdi¤i paylafl›m sorunlar› aynen kalmakta-d›r. Bu nedenlerle do¤al gaz halinde bölge ›s›tma-s› uygun olmayan bir seçenek durumuna düflmek-tedir.

4.3.2. Is›t›c› Ak›flkan

Bölge ›s›tmas›nda (Uzaktan ›s›tmada) kullan›lan ›s›t›-c› ak›flkan cinsleri:

1. S›cak su

2. K›zg›n su

3. Buhar olarak s›ralanabilir.

S›cak sulu tesislerde su s›cakl›¤› 110°C’nin alt›ndad›r.Su s›cakl›¤› 90 °C’ye kadar, genleflme kab› aç›k veyakapal› olabilir. Su s›cakl›¤› 90°C’nin üzerine ç›kt›¤›n-da sadece kapal› genleflme kab› kullan›lmal›d›r. Ancaks›cak sulu sistem tan›m› pratikte 90°C ve daha düflüks›cakl›k ›s›tmas› için yap›l›r. 90/70°C klasik s›cak susistemi s›cakl›¤›d›r. Modern ›s›tmada (Düflük s›cakl›k›s›tmas›nda) 70/55°C sistem seçilir.

K›zg›n sulu tesislerde ise, su s›cakl›¤› 120°C ve üze-rindedir. Bu tesislerde üst s›n›r ise pratikte 180°C de-¤erindedir. Bu sistemlerde su gidifl dönüfl s›cakl›klar›aras›ndaki fark 20°C’den daha büyüktür. Genelliklekullan›lan s›cakl›k farklar› 30-80°C aras›nda de¤iflir.150/180°C, 160/120°C, v.b k›zg›n su s›cakl›k seçimin-de s›k karfl›lanan de¤erlerdir. Su s›cakl›klar›n›n yük-selmesi boru boyutlar›n› ve eflanjör boyutlar›n› azalt›r-ken, bas›nc›n artmas›na ba¤l› olarak daha dayan›kl› vekaliteli boru, fittings ve cihaz gereksinimini do¤urur.S›cakl›k farklar›n›n artmas› ise boru çaplar›n› azalt›r-ken ›s›t›c› yüzeylerini büyütür. Dolay›s› ile her sistemiçin optimum çözüm, bir fizibilite çal›flmas› ile belir-lenmelidir.

Buhar ile bölge ›s›tmas› sadece endüstriyel tesisleriçin geçerlidir. E¤er sistemde, baflka amaçlarla zatenbuhar üretiliyorsa, ›s›tma için de ayn› buhardan primerdevrede yararlan›labilir. Tesiste mevcut buhar yoksa;sadece ›s›tma amac› ile buharl› bölge ›s›tmas› günü-müzde kullan›lmamaktad›r. Bu nedenle buharl› bölge›s›tmas›ndan bu kitapta söz edilmeyecektir. Ancak bu-har tesisat› gerekli ise, di¤er bir Is›san yay›n›na baflvu-rulabilir. (ISISAN BUHAR TES‹SATI K‹TABI)

K›zg›n sulu tesislerin buharl› tesislere göre önemli üs-tünlükleri afla¤›daki gibi s›ralanabilir:

1. K›zg›n sulu flebekede belirli koflullarda dahafazla ›s› tafl›nabilir.

2. Buharl› tesislerde kondens hatt› ve kondens ka-y›plar› bulunur.

3. Buharl› tesislerde büyük ›s› kayb› olur.

4. Boru flebekesinin düzenlenmesinde k›zg›n su-da yüksek bas›nç d›fl›nda herhangi bir s›n›rlamayoktur. ‹stenildi¤i gibi, araziye uygun döflemeyap›labilir. Buharda kondens nedeni ile bütün te-sisat mutlaka belirli bir e¤imle döflenmelidir.

5. K›zg›n su sistemini merkezi olarak kontrol et-mek mümkündür.

6. K›zg›n su ile çok uzak mesafeleri beslemekmümkündür. (10 ila 15 km)

7. K›zg›n suda boru flebekesi bir ›s›l kapasiteoluflturmaktad›r.

8. Buhar ve kondens borular›nda korozyon riskiçok daha fazlad›r. Tesisat›n ömrü daha k›sad›r.

9. Ömrü daha uzundur.

10. ‹lk yat›r›m maliyeti yaklafl›k %10 daha ucuzdur.

11. ‹flletme maliyeti yaklafl›k %20-30 daha dü-flüktür.

12. Onar›m ve bak›m maliyeti, yaklafl›k %50-60daha azd›r.

Buna karfl›l›k dezavantajlar›:

1. Toplam su hacmi çok büyüktür ve suyun yu-muflat›lm›fl olmas› gerekir. Ayr›ca dozajlama ge-rekir.

2. Sistem kapal› devredir. Ancak kaçaklar ve ar›za-lar sonucu su boflalt›lmas› nedenleriyle, kötü ifllet-me koflullar›nda önemli ölçüde su takviyesi gerekir.

3. Her yeni ilave su kireçlenme ve korozyon so-runlar›n› da birlikte getirir.

4. Kaynar su hatlar›nda boru ›s› kay›plar› ve ke-sintili iflletme ›s› kay›plar› önemli mertebelereulaflabilir.

5. Arazide büyük kot farklar› (50m ve üzeri) ol-mas› halinde, artan bas›nçlara ba¤l› olarak sistemçok pahal› hale gelir.

6. Boru hatlar›nda genleflmeyi almak üzere kom-pansatör kullan›lmal›, üst kotlarda hava tahliye-si, alt kotlarda boflaltma imkan› yarat›lmal›d›r.

7. Buhar ›s›tma yüzey s›cakl›klar› daha homojen-dir.

8. S›cakl›k kontrolu buharda çok daha hassas ya-p›labilir.

Sonuç olarak, yar› çap› 500 m’yi geçmeyen bölgeler-de s›cak sulu sistemler kullan›labilir. Daha büyükbölge boyutlar›nda ise k›zg›n su kullan›lmal›d›r. Bu-har ancak baflka amaçlarla üretiliyorsa, ›s›tmada kul-lan›lmal›d›r. Özel durumda örne¤in, kazan dairesi ileeflanjör aras›ndaki kot fark› 100 metre ve daha fazla

104

ise ve kazan dairesi alt kotta yap›lmak zorundaysa;k›zg›n su sisteminin bas›nç problemi nedeniyle, bu-har ›s›tmada kullan›labilir.

4.3.3. Sistem Maliyeti

Bölge ›s›tmas› maliyeti çok say›da parametreye ba¤-l›d›r. Dolay›s› ile sistem maliyetleri ile ilgili genelle-me yapmak mümkün de¤ildir. Ancak kabaca fikirvermesi aç›s›ndan burada Recknagel’den al›nan baz›de¤erler verilecektir. Is› merkezi maliyetlerinin tesisbüyüklü¤ü ile de¤iflimi fiekil 4.14’te verilmifltir. Bu-rada kw bafl›na Alman Mark› olarak özgül sistemmaliyetinin ›s›tma gücü ile önemli ölçüde düfltü¤ügörülmektedir. Burada esas al›nan santral s›v› veyagaz yak›t yakmaktad›r. Kömür yak›lmas› halinde ma-liyetler daha da büyük olmaktad›r.

Boru flebekesi maliyetleri sistem maliyetinin önemlibir bölümünü oluflturmaktad›r. Ortalama bir sistemde›s› merkezi özgül maliyeti 200-250 DM/kW olmak-tad›r. fiekil 4.15’de boru uzunlu¤u bafl›na flebeke ma-liyeti de¤erleri verilmifltir. Görüldü¤ü gibi bu de¤erboru çap›na ve kullan›lan kanal cinsine çok ba¤l›d›r.

fiekil 4.16’da ise k›zg›n su gidifl ve dönüfl s›cakl›k-lar› aras›ndaki farka ba¤l› olarak özgül yat›r›m mali-yetinin azalmas› gösterilmifltir.

4.3.4. Boru fiebekesi (Boru A¤›)

Bölge ›s›tmas›nda primer devre boru a¤› tipi öncelik-le ›s› merkezi say›s›na ba¤l›d›r. Sistemleri,

a. Tek merkezli bölge ›s›tmas›

b. Çok merkezli bölge ›s›tmas› olarak ikiye ay›r-mak mümkündür.

4.3.4.1. Tek Merkezli Bölge Is›tmas›

fiehir ›s›tmalar› hariç genellikle bölge ›s›tmalar› tek ›s›merkezli sistemlerdir. Bu sistemlerde dallanan tip fle-beke kullan›l›r (fiekil 4.17). Dallanan tip flebekede,bütün kullanma yerleri bir tek kol ile beslenir. Dolay›-s› ile bu sistem tamir veya boru patlamalar› halindezorluklar yarat›r. Sadece problem olan noktada de¤il,bu noktadan sonraki bütün kullan›m yerlerinde besle-me kesilir.

Boru flebekesini bir, iki, üç veya dört borulu yapmakmümkündür. Bir borulu sistem sadece buharl› tesisatiçin geçerlidir. Bu sistemde tek borudan kullan›c›yabuhar ulaflt›r›r. Ancak kondens geri gönderilmez. Pa-hal› bir iflletme sistemi olup, çok özel durumlarda kul-lan›labilir. Normal bir ›s›tma sisteminde hem ekono-mik nedenlerle, hemde kazan ömrü aç›s›ndan iflletmesorunlar› nedeniyle kesinlikle önerilmez. ‹ki borulu

sistem en yayg›n kullan›lan sistemdir. Bir boru buharveya k›zg›n su gidifl, di¤er boru kondens veya k›zg›nsu dönüfl borusudur.

‹ki borulu ›s›tma sistemlerini,

1. Düz geri dönüfllü

2. Ters dönüfllü (Tichelmann sistemi veya eflit di-renç sistemi) olarak düzenlemek mümkündür.

fiekil 4.18’de bu sistemler flematik olarak görülmekte-dir. Düz geri dönüfllü sistemlerde paralel gidifl ve dö-nüfl borular› ayn› çapl›d›r. Bu sistemlerin tasar›m› veyap›m› kolayd›r. Ayr›ca boru çaplar›ndan dolay› dahaucuz ve ekonomiktir. Ancak ayar veya reglaj problemivard›r. ‹lk ulafl›lan blokta gidiflle dönüfl hatt› aras›ndabas›nç fark› çok fazlad›r. Bu fark en son blokta ise çokazal›r. Dolay›s› ile e¤er önlem al›nmazsa ilk bloktaçok su dolafl›r ve bu blok iyi ›s›n›rken, son blokta azsu dolafl›r ve bu blok ›s›nmaz. Ters geri dönüfllü sis-temde ise bas›nç fark› da¤›l›m› düzgündür. Dolay›s›ile reglaj gereksinimi minimumdur.

E¤er mümkün oluyorsa, çift borulu tesisat Tichelmannsistemine (eflit direnç sistemi) göre tasarlanmal›d›r.Böylece sistem çal›flmaya bafllad›¤›nda ortaya ç›kabi-lecek dengesizlikler bafltan önlenmifl olur.

Bu eflit direnç sisteminin uygulama örne¤i fiekil4.19’da verilmifltir. Bu flekilde ayr›ca kontrol kablosuda görülmektedir. Bu sayede merkezde bulunan kont-rol paneliyle hem merkezdeki kazanlar› ve hem de herbloktaki ›s›tmay› kontrol etmek mümkün olabilmekte-dir. Böylece ›s› da¤›t›m›n›n mükemmel oldu¤u bir sis-tem elde edilir. Bu örnekte 10 bloklu bir site görül-mektedir. Kazan dairesi Sosyal Tesislerin alt›nda yeralmaktad›r. Buradan ç›kan da¤›tma hatt› birinci blok-tan bafllayarak s›ra ile bütün bloklar› dolaflmakta ve s›-cak suyu da¤›tmaktad›r. Bu hat onuncu blokta bitmek-tedir. Dönüfl borusu klasik sistemlerden farkl› olarak,da¤›t›m›n ayn› s›ra ile toplama yapmaktad›r. Dönüflveya toplama borusu ilk bloktan bafllamakta ve s›ra iletoplamaya devam ederek en son onuncu blo¤un dönü-flünü almaktad›r. Böylece ilk bloktan son blo¤a do¤ruda¤›t›m borusu incelirken, toplama borusu kal›nlafl-maktad›r. Paralel ilerleyen da¤›tma ve toplama borula-r› klasik sistemin aksine farkl› çaplardad›r. Bu durum-da bütün bloklar›n da¤›tma ve toplama borular› uzun-lu¤u toplam› eflit olmaktad›r. Bu ise eflit direnci ve bü-tün bloklara dengeli s›cak su da¤›t›m›n› sa¤lamaktad›r.Sistemin kontrolü merkezden yap›labilmektedir. Busisteme uygun gelifltirilmifl kontrol sistemi bulun-maktad›r. Her blokun alt›nda kendi sekonder ›s›tmadevresi sirkülasyon pompas› ve boyleri bulunmakta-d›r. Kullanma s›cak suyunu her blok alt›ndaki boy-lerden temin etmek daha kullan›fll› olmaktad›r.

105

Blok alt›ndaki merkezde d›fl s›cakl›¤a göre binayagönderilecek s›cak suyun s›cakl›¤›n› ayarlayan eko-matik panel bulunmaktad›r. Bu panellerin bilgisi ay-n› zamanda merkeze tafl›nmaktad›r ve merkezdenkontrol edilebilmektedir. Burada sa¤lanmas› gerekliflart bloklar aras› kablo uzunlu¤unun 1 km de¤erin-den az olmas›d›r ki pratikte bloklar aras› mesafe 40-50 m de¤erini geçmez.

Bir baflka alternatif çözüm ise fiekil 4.20’de görül-mektedir. Burada kazan dairesi bloklar›n merkezindeyer almaktad›r. Yine tek merkezde üretilen s›cak su,her bir blok ayr› bir zon olarak ele al›nmak suretiyle,bloklara ayr› ayr› da¤›t›lmaktad›r. Bu sistemde herbir blo¤un merkezde kendi sirkülasyon pompas› bu-lunmaktad›r. Ayr›ca her blok alt›nda, yine kendi se-konder ›s›tma devresi sirkülasyon pompas› ve boyle-ri bulunmaktad›r. Ayr›ca yine her blok alt›nda kendiekomatik kontrol paneli yer almakta ve bunlar›n bil-gileri merkezde toplanmaktad›r.

Bu sistemde blok alt›nda boyler ve ›s›tma devrelerigibi farkl› s›cakl›kta su ihtiyac› olan kullan›m yerle-rine besleme yap›l›yorsa, uygun hidrolik ba¤lant›yla110/60, 90/55, 90/40 ve hatta 90/30°C gibi sistemleryaratmak mümkündür. Bu durumda da¤›t›m boruçaplar› çok küçülür. Tesisat yat›r›m maliyetlerindeönemli kazançlar sa¤lan›r. (Pompa, boru izolasyonu,galeri maliyetleri azal›r.) Ayr›ca daha küçük pompakullan›m› nedeniyle elektrik enerjisi ve kazan veri-minin artmas› sonucu yak›t giderlerinde tasarruf sa¤-lan›r. Bu konu ilerde s›cak sulu bölge ›s›tmas› bölü-münde anlat›lm›flt›r.

Üç borulu sistemde, birinci boru ›s›tma için merkezis›cakl›¤› ayarlayan gidifl borusu; ikinci boru boyler,klima cihazlar›, endüstriyel amaçlar vs. için farkl› birsabit s›cakl›kta su gidifl borusu; üçüncü boru ise or-tak geri dönüfl borusu olarak kullan›l›r. Dönüfl boru-sundaki kar›fl›m suyu otomatik kontrol sistemini et-kiledi¤i için genellikle bu sistem kullan›lmaz.

Dört borulu sistemlerde, 1.boru endüstriyel amaçl›gidifl, 2.boru ›s›tma amaçl› gidifl için kullan›l›r. Di¤eriki boru ise, ba¤›ms›z dönüfl borular›d›r.

4.3.4.2. Çok Merkezli Bölge Is›tmas›

Büyük flehir ›s›tmalar›nda sistemin kullan›m güvenli¤iaç›s›ndan ayn› kullan›m noktas›na farkl› santrallardanbesleme yapabilmek esast›r. Çok merkezli bölge ›s›t-mas› boru da¤›t›m flebekesi olarak iki ana tip vard›r:

a) Ring flebeke

b) Luplu (alt bölgeli) flebeke

fiekil 4.14 / SIVI VEYA GAZ YAKITLITES‹SLERDE ÖZGÜL YATIRIM MAL‹YETLER‹

fiekil 4.15 / ‹K‹ BORULU KIZGIN SUTES‹SLER‹NDE fiEBEKE MAL‹YET‹ (1989)

fiekil 4.16 / KIZGIN SU A⁄ININ GÖRECEL‹ MAL‹YET‹

Özg

ül y

at›r›

m m

aliy

eti D

M/k

W

DM

/m v

e M

W c

insi

nden

gör

ecel

iya

p›m

mal

iyet

i DM

/m

Boru Çap› mma= K›zg›n Su ∆T = 20 Kb= K›zg›n Su ∆T = 40 Kc= K›zg›n Su ∆T = 60 Kd= Efektif Bas›nç 0.5 Bar Olan Buhare= Efektif Bas›nç 2.5 Bar Olan Buhar

Mal

iyet

DM

/m

Is›tma kapasitesi MW

Anma çap› DN

1 2 4 6 10 20 40 100

100 200 300 400 500 600

0 200 400 600 mm 800

250

200

150

100

50

100

80

60

40

20

10

6000

5000

4000

3000

2000

1000

106

Her iki tip flebekede fiekil 4.17’de flematik olarak gös-terilmifltir. Ring flebeke daha büyük sistemler için uy-gun olup, özellikle birden fazla ›s› santral› bulundu-¤unda kullan›l›r. Herhangi bir ar›za halinde, kullan›myerlerinin baflka koldan beslenebilme imkan› bulun-maktad›r.

Luplu flebekede ise pik yük ›s› santrallar› ve boylerlerbulunmaktad›r. Bu sistem en büyük flebekelerde kulla-n›l›r. Sistemin çal›flma güvencesi art›r›lm›fl ve her kul-lan›c›ya en az iki noktadan ulafl›labilme olana¤› geti-rilmifltir.

Öte yandan boru flebekesini yine bir, iki, üç veya dörtborulu yapmak mümkündür.

4.3.5. Borular›n Döflenmesi

Bölge ›s›tmas›nda borular yer üstü ve yer alt› olmak

üzere iki ana biçimde döflenebilir.

Yer üstü boru döflemesi ancak endüstriyel tesisler gibiuygulamalarda mümkündür. En ucuz döfleme fleklidir.

Yer alt› boru döflemesi ise kanal içine veya do¤rudantopra¤a yap›labilir. Kanallar galeri biçiminde içinde yü-rünebilir flekilde olabilece¤i gibi, topra¤a gömülü ka-nallar biçiminde de olabilir. En uygun boru döfleme bi-çimi servis, bak›m, kontrol kolayl›klar› nedeniyle gale-ri sistemidir. Ancak bunun kurulufl maliyeti yüksektir.Do¤rudan topra¤a gömülen borularda ise koruma çokönemlidir. Bu amaçla kullan›lan baz› koruma çeflitle-ri afla¤›da s›ralanm›flt›r.

1. Çelik boru korumal› (fiekil 4.21)

2. Plastik korumal› (fiekil 4.22)

3. Haz›r plastik kapl› boru (fiekil 4.23)

fiekil 4.17 / ÇEfi‹TL‹ ISITMA fiEBEKES‹ T‹PLER‹

fiekil 4.18 a. / DÜZ GER‹ DÖNÜfiLÜ 2 BORULUDA⁄ITIM S‹STEM‹ PRENS‹P fiMASI

(Yanl›fl Uygulama)

fiekil 4.18 b / TERS GER‹ DÖNÜfiLÜ 2 BORULUDA⁄ITIM S‹STEM‹ PRENS‹P fiMASI (Eflit Direnç Sistemi) (Do¤ru Uygulama)

ISI MERKEZ‹

DALLANAN fiEBEKE R‹NG fiEBEKE

2. BLOK

1. BLOK1. BLOK

6. BLOK 6. BLOK5. BLOK5. BLOK

Gidifl

Gidifl

ISI MERKEZ‹ ISI MERKEZ‹

Dönüfl

Dönüfl

3. BLOK4. BLOK 2. BLOK 3. BLOK 4. BLOK

LUPLU fiEBEKE

ISI MERKEZ‹

AKÜMÜLATÖR

P‹K YÜK ISIMERKEZLER‹

107

fiekil 4.19 / Efi‹T D‹RENÇ S‹STEM‹ UYGULAMA ÖRNE⁄‹

108

fieki

l 4.2

0 / E

fi‹T

D‹R

EN

Ç S

‹ST

EM

‹ ALT

ER

NA

T‹F

UY

GU

LA

LÖ

RN

E⁄

‹, H

ER

B‹N

AY

AA

YR

I H

AT

109

Topra¤a gömülü boru uygulamas›nda istenilen sonucualmak pratikte çok güçtür. ‹flletme, servis, bak›m,kontrol sorunlar› ve hatal› uygulamalar sonucu ›s› ka-y›plar› nedeniyle en son düflünülebilecek çözümdür.

fiekil 4.24’de görülen kanal içinde döflenecek boru-larla ilgili notlar:

1. Kanal içerisindeki kalorifer, kullanma s›cak suyuve kullanma so¤uk suyu borular›n›n izole ediniz.Kullanma so¤uk suyu borusundaki terleme, di-¤er borular›n izolasyonlar›na damlayarak izolas-yonlar› bozuldu¤u gibi, boru ömrünün de k›sal-mas›na neden olacakt›r. (Ayr›ca donma riski)

2. Yang›n suyu ve di¤er su borular›nda ise, boruiçerisindeki suyun donma riski varsa, borularizole edilmelidir. (Donmay› geciktirmek için)

3. Kanal içerisindeki boru montaj›, betonarme kanaliçine insan girebilecek flekilde planlanmal›d›r.

4. Yatayda bir yönde branflman al›nacaksa (binaba¤lant›s› gibi); o yöndeki iki boru aras›ndanbranflmanlar›n geçebilmesi için boflluk 10cm.’den fazla b›rak›lmal›d›r.

5. Borular›n %1 e¤imli döflenece¤i hesaplan›p, be-tonarme kanal buna göre yap›lmal›d›r.

6. Kanaldaki borular›n hat sonlar›nda veya yüksel-dikleri yerlerde boflaltma vanalar› b›rak›lmal›d›r.Ayr›ca suyun kanal d›fl›na nas›l boflalt›laca¤› dü-flünülmelidir.

7. Borulardaki genleflmeyi alabilmek için, kompan-satör yerine omega yap›lmas›n› öneririz. (Bak›m,servis problemi olmad›¤› için) Ancak omega ya-p›lacak yerde kanala cep yap›lmal› (kanal yanado¤ru büyük yap›lmal›) ve sabit noktalar›n oldu-¤u yerlere, büyük kuvvetler gelece¤i için sabitnokta yerlerinde ask›lar ve beton kanal sa¤lamyap›lmal›d›r. Kompansatör kullan›l›rsa kanaldacep gerekmez.

8. Betonarme kanal›n içerisine çevre suyunun girmeriski varsa, mutlaka su izolasyonu yap›lmal›d›r.

9. Betonarme kanal içerisindeki borular›n izolas-yonlar›n›n üzerine su izolasyonu (rutubete karfl›)yap›lmas›n› öneririz.

10. Galeri fleklinde yap›lmayan betonarme kanallar-da borulardaki ifllem s›ras›:

a) Betonarme kanal yap›lmas›.

b) Betonarme kanal›n drenaj sisteminin çal›fl›pçal›flmad›¤›n›n su dökülerek kontrol edilmesi.

c) Ask› sisteminin yap›lmas›.

d) Boru montaj›n›n yap›lmas›.

e) Borular›n so¤uk testinin yap›lmas› (en az 10Atü veya iflletme bas›nc›n›n 1,5 kat› fazlas›yla).

f) Siyah borular›n 2 kat antipas veya pask›ran bo-ya, 2 kat ya¤l› boya ile boyanmas›.

g) Mümkünse s›cak test yap›lmas›.

h) Boru izolasyonunun yap›lmas›.

i) Boru izolasyonu üzerine nem önleyici yap›l-mas› (naylon vb. malzeme).

j) ‹zolasyonu tamamlanan yerlerde çok seri ola-rak betonarme kapaklar›n kapat›lmas›.

k) Kanallardaki boru izolasyonu için;

1. Alüminyum folyo kapl› prefabrike borucamyünü kullan›lmas›n› veya,

2. Prefabrike boru camyünü + naylon + alü-minyum levha kaplanmas›n› öneririz.

3. Flex türü malzeme kullan›lacak ise; camyü-nü ile ayn› kal›nl›kta kullan›lmal›d›r.

Alüminyum levha kullan›lmas›n›n pratik yararlar›;galerilere girebilecek farelerin izolasyon malzemesi-ni yemelerini önlemek ve kodenzasyona karfl› 2. Ko-ruma güvencesi oluflturmak olabilir.

4.4. SICAK SULU BÖLGE ISITMASI

Prensip olarak su s›cakl›¤› 120°C’nin alt›ndad›r. An-cak uygulamada genellikle 90/70°C sistemler kulla-n›l›r.

90/70°C s›cak su kullan›ld›¤›nda sistemi tek devreliyapmak mümkündür. Bu durumda blok altlar›ndakieflanjör ortadan kalkar. Ayr›ca bas›nç düflük oldu¤un-dan kullan›lan cihaz ve elemanlar daha ucuz, sistemdaha basit ve güvenilirdir. Boru flebekesindeki ›s›kayb› daha azd›r. Buna karfl›l›k düflük s›cakl›k ve dü-flük s›cakl›k fark› dolay›s› ile boru çaplar› büyük ve›s›t›c› yüzey miktarlar› fazlad›r. Bir di¤er dezavantajda sistemdeki su miktar›n›n fazlal›¤›d›r.

Kapal› genleflme kab› kullanarak s›cak su sistemle-rinde 110°C’ye kadar ç›kmak mümkündür. Bu du-rumda s›cakl›k farklar› da artt›r›labilir. Kazan su ç›-k›fl s›cakl›¤› 110°C oldu¤unda, 110/90°C veya110/70°C gibi sistemler kullan›labilmektedir.

Yukar›daki avantajlar› nedeniyle bölge ›s›tmas› dü-flünüldü¤ünde öncelikle s›cak sulu ›s›tma alternatifiüzerinde durulmal›d›r. Bu çözümün ekonomikli¤iniönemli ölçüde kaybetti¤i büyüklük s›n›r›na kadar, s›-cak su sistemleri tercih edilmelidir. Sistemin ekono-mikli¤i pek çok faktöre ba¤l› olmakla birlikte, yar›-çap› 500 metre’den küçük olan bölgelerde s›cak sugenellikle teknik ve ekonomik aç›dan avantajl› ol-

110

maktad›r. Bu sistem konut sitelerinde, ifl merkezle-rinde, hastanelerde, büyük otellerde, askeri tesisler-de, buhar üretimi olmayan endüstri tesislerinde bafla-r› ile kullan›labilir.

4.4.1. Is› Merkezi

Is› merkezinde afla¤›daki cihazlar ve amaçlar için yerayr›lmal›d›r. Buradan gerekli kazan dairesi hacmi be-lirlenebilir.

- 2 veya daha fazla say›da s›cak su kazan›

- Dolafl›m pompalar› ve ana da¤›t›m kollektörleri

- Elektrik ve kontrol panosu

- Güç kayna¤› (Jeneratör)

- Personel için oda, wc, dufl

- Yak›t depolama hacimleri

- Kapal› genleflme depolar›

- Su deposu, hidrofor, boyler, yang›n hidrofu,bahçe sulama için depo,

- 3-5 MW güçlere kadar kazan dairesi bina bod-rumunda yap›labilir. Yine bu küçük güçlerdeaç›k genleflme deposu kullan›labilir ve bu depoçat› aras›na yerlefltirilir.

Büyük tesislerde ise ›s› merkezi genellikle ba-¤›ms›z ayr› bir yap›d›r. Kullanma s›cak suyu busistemlerde üç flekilde karfl›lanabilir:

a-Is› merkezinde bulunan merkezi boyler ile;

fiekil 4.21 / ÇEL‹K KORUYUCU BORULU KIZGIN SUBORUSU

AKIfiKAN TAfiIYICI BORU

ISI ‹ZOLASYONU

GALVAN‹ZL‹ SAC

KORUYUCU ÇEL‹K KILIF

KORZYON KORUMASI

MERKEZLEME DESTEKLEMES‹

fiekil 4.23 / HAZIR PLAST‹K BORU

ÜST YÜZEY

DOLGU

F‹LTRE KUMU

P.E. KILIF

PÜ KÖPÜK

HAVALANDIRMA

HALKASI

POL‹ESTER BORU

ÇEL‹K BORU

DRENAJ BORUSU

DRENAJ BORUSU

fiekil 4.22 / PLAST‹K KORUMALI BORU BA⁄LANTI NOKTASI

BASKI MANfiET‹

KÖPÜK

‹ZOLASYON MALZEMES‹ ÇEL‹K BORU

MUF

PLAST‹K

111

Bu durumda kullanma s›cak suyu ayr› borular-la bloklara da¤›t›l›r.

b- Üretilen s›cak su ile her blok alt›ndaki boy-lerlerde kullanma s›cak suyunun üretimi;

Bu k›smen merkezi bir sistemdir.

c- Kullanma s›cak suyu, merkezi olarak üretil-mez.

Her evde bulunan tekil s›cak su üreticilerindeba¤›ms›z olarak üretilir. Bu amaçla en yayg›nkullan›lan, LPG flofbenleridir. 3 kattan dahayüksek yap›larda güvenlik nedeniyle kullan›l-mas› uygun de¤ildir.

Bu üç sistemden hangisinin ekonomik ve kolay iflle-tilebilir oldu¤u yap›lacak bir çal›flma ile belirlenme-lidir. Ancak çok özel durumlar d›fl›nda boyleri ›s›merkezinde planlamak daha ekonomik ve pratiktir.

Sistemde çamafl›rhane ve mutfak varsa ve buralardaküçük ölçüde buhar ihtiyac› varsa, ayr› bir buhar je-neratörü kullan›lmal›d›r. Buhar jeneratörü bodrum-daki kazan dairelerine de yerlefltirilebilir.

Küçük ölçekli buhar ihtiyac› için hiçbir zaman siste-mi buharl› yapmak uygun de¤ildir.

Gerekli yükün karfl›lanmas›nda 2,3 veya daha çoksay›da kazan kullan›lmal›d›r. 2 kazan halinde toplam

fiekil 4.24 / TES‹SAT GALER‹S‹ BORU MONTAJI

Beton kapak (Üstten geçmeli)Kapak aralar› düflük dozlu beton veya ziftle kapat›lacakt›r. (Galeriye su girmemesi için)

NOT: a)- ‹zolasyon ile döfleme ve duvar aras›nda 10 cm boflluk b›rak›lmal›d›r.b)- Kanal›n bir taraf›na do¤ru %1 meyil verilmelidir.c)- Kanal içerisinde en fazla 100 m ara ile süzgeç veya drenaj olana¤› sa¤lanmal›d›r.d)- Platine (Profil ve ankraj elemanlar›) betonarme ile birlikte yap›lmal›d›r. Platine beton

yüzeyi aflmazsa daha uygun olacakt›r.

112

kazan kapasitesinin 2/3’ü oran›nda 2 kazan seçilme-si pratiktir. 3 kazan kullan›ld›¤›nda kazan büyüklük-leri %40, %40 ve %40 olarak önerilir.

4.4.2. Baca

Kullan›lacak bacalar DIN 4705 ve Türk Standartlar›-na uygun olmal›d›r. Her kazan için ba¤›ms›z bir ba-ca kullan›lmal›d›r. Ayr›ca kazan dairesinin havalan-d›r›lmas› da gerekir.

Baca ve kazan dairesi havaland›rmas› konular› için,ilgili bölüme bak›n›z.

Bacalar›n uygun boyutland›r›lmas›, iyi izole edilme-si, düzgün iç yüzeylere sahip olmas›, 300°C s›cakl›k-ta kullan›labilir olmas› ve do¤al gaz kullan›lacak isesu geçirmeyecek malzemeden yap›lmas› gerekir. Tekcidarl› paslanmaz veya alüminyumdan yap›lan baca-lar brülörün oluflturdu¤u yanma sesini yukar›larafazla iletirler. ‹deal bacalar çift cidarl› paslanmaz çe-lik baca borusu etraf›na delikli tu¤la örülerek olufltu-rulabilir.

4.4.3. Boru Tesisat›

fiekil 4.5’de tek devreli 90/70°C s›cak su sistemi gö-rülmektedir. (Kapal› genleflme depolu). Kazan daire-si en yüksek blokun alt›nda yap›l›rsa (Bu blokun üstkodu, di¤er bloklardan, arazideki e¤im de dikkateal›narak, daha yukar›da olmas› kayd›yla) aç›k gen-leflme kab› bütün sistemin en üst noktas›na monteedilebilir. Her kazan için ba¤›ms›z bir genleflme de-posu yap›lmal›d›r. Bu durumda her bir genleflme ka-b› (sistem + 1 adet kazandaki) suyun genleflmesinialacak büyüklükte olmal›d›r.

Bu sistemde membranl› kapal› genleflme kaplar› kul-lan›lmas› daha uygundur. fiekil 4.5’ de genleflme ka-b›n› en üst noktaya yerlefltirme gere¤i yoktur. Herkazana birer tane ve sisteme bir veya daha çok say›-da genleflme kab› ba¤lanarak optimum boyutlar› eldeetmek mümkündür.

Kazanlar›n genleflme depolar›, kazanlardaki suyungenleflmesini alacak küçük depolard›r. (Özellikle dö-küm kazanlar›n su hacmi çok azd›r.) Sistemdeki su-yun genleflmesini karfl›layacak büyük depo ise siste-me ba¤l›d›r. Sistemin kapal› genleflme deposunu biradet yerine, yar› kapasitede iki adet seçmek dahaekonomik ve pratik olabilir.

Tek devreli tesisatta her zon için ayr› bir dolafl›mpompas› kullanmak reglaj ve sistemin dengeli çal›fl-mas› aç›s›ndan faydal›d›r. Ana dolafl›m pompas› su-yu kollektörlerle ve kazanlar aras›nda dolaflt›r›r. ‹kikollektör birbirine bir boru ile ba¤l›d›r. Zon pompa-lar› ise her zon için gerekli suyu kollektörlerle kul-

lanma yerleri aras›nda dolaflt›r›r.

fiekildeki sistemde s›cak su, ›s› merkezindeki boyler-de üretilmektedir. Burada üretilen kullanma s›cak su-yu bloklara da¤›t›l›r. Kullanma suyu sirkülasyonpompas› da kazan dairesindedir.

Zon pompalar›na gereksinim duyulursa, bu pompalarda ›s› merkezine monte edilebilir. Bu flekilde her zo-na ayr› bir hat gidecektir. Kazan dairesinden tek hat-la ç›k›l›p, bloklara da¤›t›m yap›l›rsa, zon pompalar›-n› blok alt›ndaki kollektörlere ba¤lamak gerekir. Bualternatif sadece bloklarda farkl› s›cakl›klara gerek-sinim duyulmas›nda veya sistemin bas›nç kay›plar›-n›n eflitlenememesi durumunda uygulan›r. Pahal› çö-zümdür. Zonlar›n s›cakl›k kontrolü genelde pompaemiflindeki 3 yollu vanalar ile sa¤lan›r.

‹ki veya daha çok kalorifer kazan› kullan›lan sistem-lerde çal›flmayan kazandan s›cak su sirkülasyonunuönlemek için her zon girifline 2 veya 3 yollu motorluvana monte edilmelidir.

Motorlu vanalar Ecomatic panelden kumanda ala-cakt›r. ‹ki veya daha çok kazanl› büyük sistemlerdekullan›lan çözümlerden biri de, denge kab› kullan-makt›r. Örnek sistem semas› 4.25’de verilmifltir.Denge kab› boyutlar› tasar›m› ise fiekil 4.26’da gö-rülmektedir.

Bölge ›s›tmas› sistemlerinde plakal› eflanjör kullan›l-mas› pek çok aç›dan avantaj sa¤lamaktad›r. Bu sis-temlerde su uzun mesafelere tafl›nd›¤›ndan sistemde-ki su hacmi çok fazlad›r. Bu büyük sistemdeki suyunkazanlardan dolaflt›r›lmas› sak›ncal›d›r.

Kazanlar›n korunmas› için kazan devresinin bireflanjör yard›m›yla sistemden ayr›lmas› gereklidir.Böylece kazan devresi ayr› bir kapal› devre olufltura-cak ve sistem taraf›ndan etkilenmeyecektir. Geniflda¤›t›m sistemindeki borular ister kanal içinde, istergalerilerde bulunsun zamanla çürümekte ve su kaç›r-maya bafllamaktad›r. Kontrol edilemeyen kaçaklarsonucunda sisteme sürekli taze su bas›lmak zorundakal›nmakta ve eflanjörle ayr›lmam›flsa, kazanlardakorozyona ve kireç tafl› oluflumuna neden olmakta-d›r. Kireç tafl› oluflumu kazanlar›n verimini düflür-mekte, yak›t sarfiyat›n› art›rmakta, kazan ömrünüdüflürmektedir. Çelik veya döküm kazanlarda tahri-bata yol açmaktad›r.

Yüksek yap›larda ise kazana gelen statik bas›nc›n 50mss de¤erini aflmas› istenmemektedir.

Statik bas›nc›n artmas› bir yandan kazan› pahal› halegetirirken di¤er yandan patlama riskini de art›rmakta-d›r. Geçerli Türk Standartlar›na göre 50 m statik yük-sekli¤in üzerinde, bodrum kattaki kazan dairelerine

113

özel önlemler al›nmas› halinde izin verilmektedir. Budurumda da en iyi çözüm bir plakal› eflanjör kullanaraksistem ile kazan›n do¤rudan iliflkisini kesmektir. Eflan-jör kullan›lmas› halinde kazana statik bas›nç etkileme-yecektir.

Plakal› eflanjör kullanan iki alternatif sistem çözümüfiekil 4.27 ve 4.28’de görülmektedir. Her iki projede de›s›tma zonu bir plakal› eflanjör ile ayr›lm›flt›r. ‹ki alter-natif aras›ndaki fark üç yollu kontrol vanas›n›n yeri ileilgilidir. Alternatif 1’de üç yollu vana kazan devresiüzerinde bas›nçs›z bölgededir. Alternatif 2’de ise kont-rol vanas› ›s›tma zonu devresinde yani bas›nçl› k›s›m-dad›r. Alternatif 1’deki çözümde kontrol vanas› daharahat çal›flmakta ve salmastra grubunda su kaç›rma so-runlar› ile karfl›lafl›lmamaktad›r. Özel bir neden yoksabu çözüm iflletme rahatl›¤› bak›m›ndan tavsiye edilir.

4.4.4. Tek Kollektörlü Sistem (Seri Da¤›t›m)

S›cak sulu bölge ›s›tmas› sistemlerinde debinin dahafazla azalt›lmas› için bir yöntem veya yeni bir yaklafl›mise, sekonder devrede ayn› kolektörden farkl› zonlar›seri olarak beslemektedir. Bunun gerçekleflmesi içinfarkl› s›cakl›klarda su isteyen birden fazla zon bulun-mas› gereklidir. Gidifl ve dönüfller ayn› kollektöre ba¤-l›d›r. Bu durumda önce en yüksek s›cakl›kta su gerek-sinen devre beslenir. Bunun dönüflü, daha düflük s›cak-l›ktaki devrenin beslenmesine verilir. Böylece kazanasu en düflük s›cakl›kta döner. Gidifl ve dönüfl suyu s›-cakl›klar› aras›ndaki fark çok fazla oldu¤undan, primerdevrede dolaflan su debisi klasik sistemlere göre çokazd›r.

fiekil 4.29’da önerilen sistemlerden ilki sistem 1 olarakgösterilmifltir. Bu flekilde bölge ›s›tmas›na ait bina alt›tesisat görülmektedir. Binada 90/70°C s›cak su ile bes-lenen bir boyler devresi ve 75/55°C s›cak su ile besle-nen iki düflük s›cakl›kl› ›s›tma devresi bulunmaktad›r.Primer devreden gelen su bir tek kollektöre ba¤l›d›r.Bu kollektöre 90 °C s›cakl›kta soldan giren su, kollek-törün sonunda 55°C’de al›narak kazana döndürülmek-tedir. Bu durumda kazan 90/55°C çal›flmaktad›r. Budüflük dönüfl suyu s›cakl›¤›ndan etkilenmemesi içinkazan›n özel tip düflük s›cakl›k kazan› olmas› gerekli-dir.

Bina içi da¤›t›m devreleri gidifl ve dönüfl olarak ayn›kollektöre ba¤l›d›r. Önce boyler pompalar› vas›tas›yla90°C’deki su boylere beslenir. Boyler dönüflündeki70°C su tekrar ayn› kollektöre, gidiflin hemen sa¤›naba¤lan›r. Bundan sonra kollektöre bina ›s›tmas› zonla-r›na su gönderen pompalar ba¤l›d›r. Bu pompalar›nemiflindeki 3 yollu motorlu vanalar zonlara bas›lan sus›cakl›¤›n› kontrol eder ve ayarlar. Kollektöre en son

›s›tma zonlar›n›n dönüflü ba¤l›d›r. Dolay›s›yla kollek-tör ç›k›fl›nda su s›cakl›¤› bu zonlar›n dönüfl s›cakl›¤›olan 55°C’ye düfler.

Klasik sistemde gidifl ve dönüfl kollektörleri ayr› ola-cak ve s›cak sulu primer devrede 90/70°C su kullan›la-cakt› (Bu tür klasik sistemlerin do¤ru çal›flabilmesi içingidifl ve dönüfl kolektörleri mutlaka bir by-pass borusuile birbirine ba¤lanmal›d›r. Böylece primer ve sekon-der devreler birbirine etkilemeksizin ba¤›ms›z olarakçal›flabilirler). Önerilen sistemde, sekonder devrelerinher birinde dolaflmas› gerekli su miktar› ayn› ise, pri-mer devrede 90/55°C su kullan›larak, bu devredeki do-laflan s›cak su debisi (90-70) / (90-55) = 0,57 kesrinedüflürülür.

Yani pompa debisinde %43 indirim sa¤lan›r. Bu,

Debide = %43

Boru çap›nda = %25

Pompa gücünde = %43

Oran›nda azalma demektir. E¤er sekonder devredefarkl› s›cakl›k zonlar›nda farkl› debiler söz konusu ise,bu durumda primer devre, en büyük su dolafl›m debisi-ne sahip sekonder devre ile ayn› çapta seçilir. Örne¤infiekil 4.29’da boyler devresi için gerekli debi 15 t/h,›s›tma devresi için 25 t/h ise; primer devre klasik çö-zümdeki 40 t/h yerine, bu çözümde 25 t/h debiye göredizayn edilir.

Bölge ›s›tmas› sistemlerinde bu uygulama çok büyükkarl›l›klara neden olmaktad›r. Da¤›t›m hatlar›nda dahadüflük çapl› boru kullan›m› boru maliyetleri, izolasyon,fittings ve armatür maliyetlerinde azalma meydana ge-tirmekte; galeri maliyetleri düflmekte ve boru geçiflle-rinde s›k›nt›lar azalmaktad›r. Ayn› zamanda primerpompalama enerjisi giderleri azalmaktad›r.

fiekil 4.30’da daha büyük bir yap› söz konusudur. Buflekilde biri alt katlara, di¤eri üst katlara hizmet vereniki boyler vard›r. Bu durumda kollektöre ba¤lant› s›-rayla s›caktan so¤u¤a do¤ru afla¤›daki gibidir:

1. Üst kat boyleri besi, 2. Alt kat boyleri besi, 3. Üst katboyleri dönüfl, 4. Alt kat boyleri dönüfl, 5. Bina ›s›tma-s› Zon 1 besi, 6. Bina ›s›tmas› Zon 2 besi, 7. Bina ›s›t-mas› Zon 1 dönüfl, 8. Bina ›s›tmas› Zon 2 dönüfl

fiekil 4.31’deki uygulama ise, çok daha fazla tasarrufimkan› yaratmaktad›r. Bu binada ›s›tma zonlar›ndanbiri döflemeden ›s›tma olup, 55/45°C’dir. Böylece ayn›mant›k içerisinde, en sona yerlefltirilen bu zona, 70/55°C ›s›tma devresinden gelen su beslenmektedir.

Bu durumda dönüfl suyu s›cakl›¤› 45 °C kadar düflürüle-bilir. Böyle bir uygulamada zonlarda ihtiyaç duyulan ›s›yükleri eflitse, 90/45°C çal›flan sistem sayesinde, klasik

114

fieki

l 4.2

5/ E

CO

MA

T‹K

400

0 PA

NE

LL

‹, B

UD

ER

US

EC

OST

RE

AM

TE

K K

AZ

AN

LI

TE

S‹SA

TA

ÇIN

IM fi

EM

ASI

115

sisteme göre primer devrede debide ve pompalama gü-cünde %56, boru çap›nda ise %34 oran›nda bir azalmaelde edilir. E¤er zon debileri farkl› ise, primer devre yineen büyük sekonder zon debisine göre dizayn edilir. Ör-ne¤in boyler, ›s›tma 1 ve ›s›tma 2 için gerekli debiler s›-ra ile 10, 25 ve 15 t/h ise, primer devre 25 t/h debiye gö-re hesaplan›r.

Bu uygulama örneklerini ço¤altmak mümkündür. Dü-flük s›cakl›kta dönüfl suyu oluflturan havuz ›s›tma devre-leri, taze hava santral› ›s›t›c› devreleri, çeflitli eflanjördevreleri bu çerçevede say›labilir.

Bu sistemlerin kullan›labilmesi yukar›da ifade edildi¤igibi düflük s›cakl›k kazanlar›n›n kullan›lmas› ile müm-

kündür. Klasik tip kazanlarda dönüfl suyu s›cakl›¤› belir-li de¤erlerin alt›na inemeyece¤inden, ancak flönt pompakullan›m› gibi ilave önlemlerle bu sisteme geçilebilir.Yukar›da anlat›lan seri ba¤l› kullanma devreleri çözü-mü, yo¤uflmal› kazanlar kullan›ld›¤›nda zorunlu halegelir. Yo¤uflmal› kazan mant›¤›nda dönüfl suyunun s›-cakl›¤› mümkün oldu¤u kadar düflük olmal›d›r. Bu du-rumda en yüksek verim de¤erlerine ulafl›l›r. Bunu sa¤la-mak içinse, hiçbir kar›flt›rma yapmadan, en düflük s›cak-l›ktaki dönüfl suyu yo¤uflmal› kazana beslenmelidir.

fiekil 4.26 / DENGE KABI fiEMASI

1/2˝ MANfiON (HAVALIK ‹Ç‹N)DEL‹KL‹ BÖLMESACI

D

KV

HV

1/2x

D

3 - 4

x D

D

HR

KR

1/2˝ MANfiON (DUYAR ELEMANI ‹Ç‹N)

KÖR FLANfi

BOfiALTMA VENT‹L‹

DENGE KABININ BOYUTLANDIRILMASI:Denge kab›n›n sa¤l›ml› çal›flmas› için do¤ru boyutland›rma yapmak gerekir.Tesisat iletimi, gidifl ve dönüfl aras›nda pratik olarak bas›nç düflümü olmayacak flekilde yap›lmal›d›r.Bunun anlam› anma su miktar› için 0.1 - 0.2 m/s su h›z› ile hesap yap›lmal›d›r. Bunun için yukar›daki tablodan yararlanabilirsiniz.Kazan ç›k›fl suyu s›cakl›¤›, denge kab›n›n üst k›sm›nda ölçülmelidir. Bunun için kab›n üstüne 1/2˝ manflon kaynat›lmal›d›r.Ayr›ca buraya haval›k konulmal›d›r.

AVANTAJLAR- Kazan devresi ile ›s›tma devresi aras›nda

hidrolik etkilenme olmaz.- Kazanlar ve ›s›tma zonlar› uygun su debisi

alt›nda çal›fl›r.- Is›tma devresi kontrol sistemlerinden ba¤›ms›z

olarak tek veya çok kazanl› sistemlerdekullan›labilir.

- Denge kab›n›n iki taraf›ndaki ayar elemanlar› (Üçyollu vana v.s.) optimal çal›fl›r.

- Kazan devresi ve ayar elemanlar› dahaproblemsiz boyutland›r›l›r.

Su Debisim3/h

4.08.012.020.030.050.0100.0160.0

KazanGücü∆t=15

KW

7014021035052587517502500

Su Debisi

Dmm.100150200200250300400450

Su DebisiKV/DV

DN506580100125150200250

116

fieki

l 4.2

7 /

EfiA

NJÖ

RL

Ü I

SIT

MA

S‹ST

EM

LE

R‹N

DE

, ÜÇ

YO

LL

U V

AN

AB

A⁄

LA

NT

I Ö

RN

E⁄

‹ -

1

117

fiEK

‹L4.

28/ E

fiAN

JÖR

LÜ

ISI

TM

AS‹

STE

ML

ER

‹ND

E, Ü

ÇY

OL

LU

VA

NA

BA

⁄L

AN

TI

ÖR

NE

⁄‹

- 2

118

fiekil 4.29 / S‹STEM - 1

119

fiekil 4.30/ S‹STEM - 2

120

fiekil 4.31 / S‹STEM - 3

55 / 45 °CYERDEN ISITMA

121

4.4.5. Ana Da¤›t›m Borular›nda Is› Kayb›

S›cak sulu ›s›tma sistemlerinde prensip olarak ›s›t›l-mayan hacimlerden geçen borular izole edilir. Boru-lardaki ›s› yal›t›m kal›nl›klar› ilgili bölümde veril-mifltir. Burada iki önemli soru gündeme gelmektedir.Birincisi yüksek bloklarda izole edilmeyen kolonlarnedeniyle üst katlara ulaflan su s›cakl›¤›nda önemlibir düflme var m›d›r? Bu nedenle ›s›t›c› seçiminde birart›r›m gerekir mi? ‹kinci soru ise çok uzun ana da-¤›t›m hatlar›nda suyun s›cakl›k kayb› önemli merte-bede midir?

Bu sorular›n cevab› uygulamadan uygulamayade¤iflir. 90/70°C s›cak su sisteminde izole edilmeyenbina içi kolonlardaki ›s› kayb› sonucu ortaya ç›kans›cakl›k düflümü bir örnek üzerinde hesaplanm›flt›r.Her katta 2.000 kcal/h gücündeki grubu besleyen 10katl› bir yap›daki kolonda meydana gelen s›cakl›kdüflmesi 4°C mertebesindedir. Kat say›s›n›n artmas›bu s›cakl›k düflümünü fazla art›rmaz. Kolonun besle-di¤i radyatör gruplar›n›n gücünün azalmas› s›cakl›kdüflümünü daha fazla etkiler ve art›r›r. Ancak bu s›-cakl›k düflümü normal hallerde, radyatör seçimini et-kileyecek kadar önemli de¤ildir.

Di¤er taraftan uzun ana da¤›t›m hatlar›nda yeterliizolasyon yap›ld›¤›nda s›cakl›k düflümünün çokönemli olmad›¤› ve özel bir önleme gereksinim ol-mad›¤› afla¤›daki örnekten anlafl›labilir.

Boru çap›: 200/216 mm

Boru uzunlu¤u: 500 m

Yal›t›m Kal›nl›¤›: 50 mm (Yönetmeli¤e göre)

Su s›cakl›¤›: 90°C

Su debisi: 18.000 kg/h

Malzeme: Cam yünü

Kanal s›cakl›¤›: 10°C

m bafl›na boruda ›s› kayb›,

q= 0,77 (90-10) =61,6 W/m = 53 kcal/hm

500 m boruda meydana gelen s›cakl›k düflümü,

Görüldü¤ü gibi kazandan 500 m uzakl›ktaki blo¤aulaflan suda sadece 1,5°C s›cakl›k düflümü meydanagelmektedir.

4.4.6. Blok Is› Merkezi (Eflanjör Dairesi)

Blok alt›ndaki ›s› merkezlerinde su s›cakl›¤›na, ba-s›nca, kontrol flekline, iflletme biçimine ve pay ölç-meye ba¤l› olarak çok çeflitli çözümler sözkonusu-dur. Ancak daha önce de sözü edildi¤i gibi, do¤ru-

dan ve dolayl› ba¤lant› olarak iki ana çözüm geçerli-dir.

Do¤rudan ba¤lant› halinde sistem daha basittir ve ›s›kayb› daha azd›r. Bu halde de bloktaki dolafl›m› sa¤-lamak üzere bir dolafl›m pompas› ve 3 yollu vanakullan›labilir. fiekil 4.32a’da ana merkezde da¤›t›mkollektörü ve örnek bir blok alt›ndaki merkezdekida¤›t›m görülmektedir. Blok alt›nda boyler ve 75/60°C ›s›tma devresi için besleme yap›lmaktad›r. Tekkollektör kullan›lm›flt›r. fiekil 4.32b’de ise blokta ay-n› zamanda döflemeden ›s›tma olarak ikinci bir ›s›tmadevresi mevcuttur.

Dolayl› ba¤lant›da ise blok ›s› merkezinde ana da¤›-t›m flebekesi (primer devre) ile blok tesisat› (sekon-der devre) aras›ndaki bir ›s› eflanjörü bulunur. Bu ne-denle blok ›s› merkezine eflanjör dairesi de denilir.Bu çözümde primer devrede daha yüksek su s›cak-l›klar› ve daha yüksek bas›nçlar kullanmak mümkün-dür. K›zg›n su sistemlerinde ev ba¤lant›lar› bu flekil-dedir. Ayr›ca eflanjör dairesinde paralel ba¤l› bir boy-ler de bulunabilir. S›cakl›k kontrolu ana ›s› merke-zinden ve ayr›ca her blok alt›nda, blok baz›nda yap›-labilir. Primer devrede k›zg›n su yerine 90°C su kul-lan›lan sistemlerde (yüksek blok zonlar›nda oldu¤ugibi), sekonder devredeki s›cakl›k düflmesini azalt-mak için borulu tip eflanjörler kullan›lmal›d›r.

4.5. KAYNAR SULU BÖLGE ISITMASI

100°C üzerindeki s›cakl›ktaki suya kaynar su ad› ve-rilir. Ancak ›s›tma tesisat›nda 120°C ve üzerindekis›cakl›ktaki suya kaynar su denilmektedir.

Kaynar su tesisat›nda sistem atmosfere kapal›d›r. Ba-s›nçland›rma pompal›, kompresörlü veya membranl›tip bir kapal› genleflme deposuyla gerçeklefltirilir.Klasik sistemlerde bas›nçland›rmada azot yast›kl›bas›nçl› depolar kullan›l›r. Kaynar su sistemlerininhesab› için Is›san Yay›nlar›ndan “Buhar ve KaynarSu Tesisat›” isimli kitaba bak›lmal›d›r. fiekil 4.33’dekaynar sulu, klasik bir ›s›tma merkezi aç›n›m flemas›verilmifltir.

Kaynar sulu sistemler esas olarak iki devrelidir. Bü-yük kapasiteli gerçek bölge ve flehir ›s›tmas› amac›ile kullan›l›rlar. Su gidifl s›cakl›¤› 180°C’ye kadar ç›-kabilir. 180°C yaklafl›k 10 atmosfer bas›nçtaki suyundoyma s›cakl›¤›d›r. Arazideki kot fark› da dikkateal›nd›¤›nda vana, armatürler, boru k›saca tesisat mal-zemesi en az PN 25 kalitesinde olmal›d›r. 30-40 mkot fark› halinde 160°C s›cakl›¤a kadar kaynar su te-sislerinde PN 16 malzeme bas›nç s›n›f› içinde kal-mak mümkündür. Kaynar suda daha düflük kalitemalzeme kullan›lamaz.

122

Daha yüksek s›cakl›k ve bas›nç halinde daha yüksekkalitede ve do¤al olarak çok daha pahal› boru, fit-tings ve armatür kullanmak gerekir. Bu nedenle kay-nar su sistemlerinde 180°C s›cakl›k de¤eri geçilmez.Almanya’da 5 bardan fazla bas›nçl› buhar ve kaynarsu tesislerinde PN 16 armatürler kullan›lmaz. PN 25ve PN 40 serisi armatürler kullan›l›r.

Gidifl ve dönüfl suyu aras›ndaki fark ise 80°C’ye ka-dar büyütülebilir. Kullan›lan s›cakl›klar aras›nda160/80°C, 150/90°C, 150/70°C gibi örnekler verile-bilir.

Primer k›zg›n su flebekesinin döflemesinde, hatt›n enüst noktalar›nda havaland›r›lma ve en alt noktalar›n-da da boflaltma olana¤› bulunmal›d›r.

4.5.1. Kaynar Sulu Sistemlerde Kapal› Genleflme

Depolar›n›n Kullan›m›

Kaynar sulu sistemlerde kapal› genleflme depo kulla-n›m›nda dikkat edilmesi gereken iki husus vard›r: ba-s›nç ve s›cakl›k

Kaynar yani 120°C’nin üzerindeki suyun buhar faz›-na geçmesi için ço¤u zaman az bir bas›nç düflümüyeterli olmaktad›r. Bunun anlam›, de¤iflken bas›nçl›bir kapal› genleflme deposu kullan›m› halinde, sis-temde so¤umadan öte, su kayb› nedeniyle bir bas›nçdüflümünün yaflanmas› halinde, kaynar su, sirkülas-yonunun en düflük seviyede oldu¤u bölümde buharfaz›na geçebilmektedir. Hidrolik olarak sisteme teknoktadan ba¤l› olan ve bu nedenle içerdi¤i sudaönemli hareketlerin gerçekleflmedi¤i kapal› genlefl-me depolar›, sistemde buharlaflman›n en kolay ger-çekleflebildi¤i noktalardan biridir.

Bu özelliklerinden dolay› kaynar sulu sistemlerde,sistemde kullan›lacak genleflme depolar›n›n tespitin-de bas›nç de¤iflimlerine dikkat etmek ve sistem ba-s›nc›n›n buharlaflma bas›nc›n›n alt›na düflmesini en-gelleyecek önlemleri almak gereklidir.

Sistemin statik bas›nc›n›n tesisattaki suyun buharlafl-ma bas›nc›n›n alt›na inmesine izin vermeyece¤i sis-temlerde de¤iflken bas›nçl› kapal› genleflme depolar›-n›n kullan›lmas› mümkündür.

Kaynar sulu sistemlerde, genleflen su miktar› ve ba-s›nca ba¤l› olarak kapal› genleflme deposu seçiminde,s›cak sulu sistemler ile herhangi bir fark bulunmaz-ken, sistemin emniyet hatt›nda ek olarak so¤utmatanklar› kullan›lmal›d›r.

Butil kauçuk membranl› kapal› genleflme depolar›,standart olarak max. 120°C s›cakl›ktaki su veya kat›-fl›kl› sulu sistemler için tasarlanmaktad›r. Membranmalzemesi, sürekli kullan›m için 70°C ve k›sa süreli

kullan›mlarda da 120°C s›cakl›¤a dayanabilmektedir.120°C’nin üzerindeki s›cakl›klarda, membran malze-mesi fiziksel ve kimyasal özelliklerini kaybetmeyebafllamaktad›r. Bu durumda gaz geçirgenli¤i artanmembran›n bulundu¤u tankta, suya geçen azot gaz›nedeniyle bir yandan bas›nç korunamamakta ve kapa-l› genleflme deposu görevini yerine getirememekte,öte yandan da korozyon oluflumu h›zlanmaktad›r.

Bu tehlikeleri gidermek amac›yla, kapal› genleflmedepolar›n›n hidrolik olarak ba¤l› bulundu¤u emniyethatt›nda ilk eleman› olarak so¤utma tanklar› kullan›l-maktad›r. (fiekil 4.34)

Is›san Reflex So¤utma Tanklar› (V Serisi)

Bir tesisat için gerekli so¤utma tank› hacmi, sistem s›-cakl›¤›na ve toplam genleflen su hacmine göre afla¤›-daki flekilde tespit edilir:

Uygun hacimde seçilen so¤utma tank›, sistemde gen-leflen suyun, kapal› genleflme depolar›na ulaflmadanönce yeterli sürede bekleyebilece¤i bir hacim görevigörür. Bu bekleme s›ras›nda, su s›cakl›¤› kapal› gen-leflme depolar› için uygun seviyeye, yani 100°C’ninalt›na düfler.

Bu noktadan sonra kapal› genleflme deposunun çal›fl-mas› aç›s›ndan, s›cak sulu sistemlerden herhangi birfark› bulunmamaktad›r.

Kaynar sulu sistemlerde, statik bas›nc›n buharlaflma-n›n önüne geçmeye yeterli gelmedi¤i durumlarda,sistem bas›nc› dar bir aral›k içinde tarif edilmeli vetesisatta önemli tehlikelere neden olabilecek bir bu-har oluflumunun önüne geçilmelidir. Bu noktada enetkili çözüm olarak sabit bas›nçl› sistemler, yanikompresörlü kapal› genleflme depolar› ve pompal›kapal› genleflme depolar› öne ç›kmaktad›r.

Is›san Reflex Kompresörlü kapal› Genleflme De-

polar› (Reflexomat ve Minimat)

Kompresörlü kapal› genleflme depolu kaynar su sis-temi tesisat flemas› fiekil 4.35’de verilmifltir.

A. Çal›flma Mant›¤›

Kompresörlü kapal› genleflme depolar›nda, deponungaz hacminin suyun genleflmesine göre de¤iflimi, ga-z›n s›k›fl›p, genifllemesiyle de¤il bir kompresör ve birmanyetik ventil yard›m›yla gerçeklefltirilir.

123

fiekil 4.32.a / BUDERUS ECOSTREAM VEYA YO⁄UfiMALI KAZANLAR ‹LE BÖLGE ISITMAS‹STEMLER‹ (UZAKTAN ISITMA)

124

fiekil 4.32.b / BUDERUS ECOSTREAM VEYA YO⁄UfiMALI KAZANLAR ‹LE BÖLGE ISITMAS‹STEMLER‹ (UZAKTAN ISITMA)

125

fieki

l 4.3

3.a

/KIZ

GIN

SU

(16

0/12

0°C

_ S‹

STE

M‹

FON

KS‹

YO

N fi

EM

ASI

(Ö

rnek

Pro

je)

126

fieki

l 4.3

3.b

/ (fie

kil 4

.33.

a’n›

n de

vam

›)

127

fieki

l 4.3

3.c

/(fie

kil 4

.33.

a ve

b’n

in d

evam

›)

128

B. Kompresör Kontrollü Gaz Hacmi

Suyun genleflmesiyle membranl› kapal› genleflmedeposunda azalmas› gereken gaz hacmi, manyetikventil arac›l›¤›yla gaz› d›flar› atarak bir bas›nç art›fl›yaflanmadan sa¤lan›r. So¤uma s›ras›nda su hacmininazal›p, gaz hacminin art›fl› da, kapal› genleflme depo-sunun içine, bir kompresör ile kumanda paneli tara-f›ndan ayarlanan bas›nçta, gaz bas›lmas›yla gerçek-lefltirilir.

C. Sabit bas›nç

Bu flekilde bas›nc›n 0,2 bar’l›k bir aral›kta tutulmas›ve buhar oluflumunun engellenmesi mümkündür.

D. %80 Faydal› Hacim

Kompresörlü kapal› genleflme depolar›nda, depodakigaz hacmi kumanda paneli taraf›ndan de¤ifltirildi¤iiçin, iflletme bas›nc›n›n deponun faydal› hacmine et-kisi bulunmamaktad›r. Bu da her zaman kapal› gen-leflme deposunun nominal hacminin %80’inin fayda-l› hacim olarak kullan›labilmesine izin verir. Böylecebüyük su hacimli sistemlerde bile küçük kapal› gen-leflme depolar›yla çal›flmak mümkün olmaktad›r.

E. ‹flletme Bas›nçlar›

Reflexomat sistemlerinde kullan›lan GG tanklar›,ana yap› olarak gaz taraf›ndan kompresör ve manye-tik ventil hatlar›na ba¤l›, butil kauçuk membranl› ka-pal› genleflme depolar›d›r. 6 ve 10 bar iflletme bas›nç-lar›na uygun versiyonlar› bulunmaktad›r.

Sistemin kompresör ve kumanda üniteleri sistem ›s›lkapasitesi ve sistem çal›flma bas›nc›na göre de¤iflenalt› ayr› tiptedir.

F. Küçük Kapasitelerde Sabit Bas›nçta Çal›flma

Minimat kompresörlü kapal› genleflme depolar› ise,çal›flma bas›nc› 5 bar’› aflmayan sistemler için düflü-nülmüfl, daha kompakt ürünlerdir. Düflük bas›nçl›ama su hacimleri büyük sistemlerde, depolar›n ha-cimlerinin %80’i faydal› hacim olarak kullan›labildi-¤i için uygun çözüm olabilmektedir.

G. Avantajlar

Reflexomat sistemlerinde kullan›c› için di¤er avan-tajlar ise, sistemdeki anl›k bas›nç ve sistemin su se-viyesinin kumanda panelinin dijital ekran›nda her anokunabilmesi, istenildi¤inde kompresörlerin çal›flmasürelerinin görülebilmesi, Reflex Typ P ve RTA SuTakviye Otomatlar›’na su seviyesine ba¤l› olarak aç/ kapa komutlar›n›n verilebilmesidir.

H. Bina Otomasyon Sistemlerine Uyum

Sistemde oluflabilecek hatalar, panel üzerinde bir ›fl›kveya bina otomasyon sistemlerine sinyal ile bildirile-bilmektedir.

Is›san Reflex Pompal› Kapal› Genleflme Depolar›

(DHA-Multimat)

Pompal› kapal› genleflme depolu kaynar su sistemitesisat flemas› fiekil 4.36’de verilmifltir.

A.Çal›flma Mant›¤›

Di¤er bir sabit bas›nçl› sistem olan pompal› kapal›genleflme depolar›nda ise, bas›nç de¤iflimi, suyun s›-cakl›kla hacmi de¤iflirken, kapal› genleflme deposu iletesisat aras›nda su hareketini kontrollü bir flekilde ger-çeklefltiren pompa ve manyetik ventil ile engellenir.

B. Pompa Kontrollü Su Hacmi

Su genleflti¤inde manyetik ventil tesisattan suyun ka-pal› genleflme deposuna geçmesine izin vererek, tesi-satta bas›nç art›fl›n› önler. So¤umayla birlikte hacmidaralan suyun, tesisatta herhangi bir bas›nç düflümü-ne neden olmamas› için de, kapal› genleflme depo-sundaki suyun bir k›sm› pompa ile tekrar tesisata,kumanda panelinde ayarlanan bas›nçta bas›l›r.

Pompa ard›nda kalan kapal› genleflme deposunda ba-s›nç, atmosfer bas›nc›na eflittir. Bu özelli¤inden dola-y› o noktada buharlaflman›n gerçekleflebilece¤i düflü-nülebilir. Ancak so¤utma tank› hacminin do¤ru seçil-mesi ile, su s›cakl›¤› kapal› genleflme deposundanönce 100°C’nin alt›na düflmekte ve buharlaflma böl-gesinin d›fl›na ç›kmaktad›r.

C. Sabit Bas›nç

Bu flekilde bas›nc›n 0,2 bar’l›k bir aral›kta tutulmas›ve buhar oluflumunun engellenmesi mümkündür.

D. ‹flletme Bas›nçlar›

DHA-Multimat sistemlerinde kullan›lan GG tankla-r›, ana yap› olarak gaz taraf›ndan bir sifon ile atmos-fere aç›k, ancak butil kauçuk membranl› ile gaz geçi-flinin engellendi¤i kapal› genleflme depolar›d›r. 6 ve10 bar iflletme bas›nçlar›na uygun versiyonlar› bu-lunmaktad›r.

Sistemin pompa ve kumanda üniteleri sistem ›s›l ka-pasitesi ve sistem çal›flma bas›nc›na göre de¤iflkentek veya çift pompal› dört ayr› tiptedir.

E. Avantajlar

DHA Multimat sistemlerinde kullan›c› için di¤eravantajlar ise, sistemdeki anl›k bas›nç ve sistemin suseviyesinin kumanda panelinin dijital ekran›nda heran okunabilmesi, istenildi¤inde kompresörlerin

129

çal›flma sürelerinin görülebilmesi, Reflex Typ P veRTA Su Takviye Otomatlar›’na su seviyesine ba¤l›olarak aç/kapa komutlar›n›n verilebilmesidir.

F. Bina Otomasyon Sistemlerine Uyum

Sistemde oluflabilecek hatalar, panel üzerinde bir ›fl›kveya bina otomasyon sistemlerine sinyal ile bildirile-bilmektedir.

4.5.2. Tesisat

Genellikle iki borulu sistem kullan›l›r. fiekil 4.37’de130/110°C bir kaynar su sistemi flematik olarak göste-rilmifltir. Azot bas›nçland›rmal› sistemde iki kazan bu-lunmakta ve bunlar 130°C sabit s›cakl›kta su üretmek-tedir. Primer devrede dolaflan bu su ile merkezi olarakkullanma s›cak suyu üretilirken, her blo¤un alt›ndabulunan eflanjörlerde ›s›tma s›cak suyu üretilmektedir.

Is›tma s›cak suyu s›cakl›¤›, hem merkezi olarak, hemde bloklarda kontrol edilmektedir.

Eflanjörlerde 130/90°C su kullan›lmakta, kazan giri-flinde su s›cakl›¤›n› 110°C’ye yükseltmek için130°C’deki ç›k›fl suyundan bir miktar kar›flt›r›lmakta-d›r.(Bu kar›fl›m ç›k›fl ve girifl s›cakl›k fark›n› düflürerekkazandaki gerilmeleri azalt›r.)

Sistemde kazan devresi, boyler devresi, ›s›tma devre-si, kullanma s›cak suyu sirkülasyon devresi olmaküzere 4 ana dolafl›m pompas› ve ayr›ca her blokta ›s›t-ma devresi dolafl›m pompas› bulunmaktad›r.

Kaynar su hatt›nda termometre montaj› için manflonkullanmak yerine, yüzey s›cakl›¤›n› ölçen madeni ter-mometre kullan›lmas›n› öneririz. Kaynar su hatt›ndaçelik dikiflsiz boru ve çelik dikiflsiz borudan yap›lm›fldirsekler (ND 40 kalitesinde) kullan›lmal›d›r. Kaynak-lar›n yap›lmas›na özen gösterilmeli ve kesinlikle kali-fiye eleman kullan›lmal›d›r. Eflanjör ayaklar› alt›na be-ton kaide yap›lmal›d›r. ‹ki yollu motorlu vana duyareleman› için s›cak su ç›k›fl›na (Pompa emifl kollektörüortas›na olabilir.) bir adet manflon kaynat›lmal›d›r.(manflon çap› için duyar elemana bak›n›z) Manflonunyar›s› borunun içine girmelidir. Termometre manflon-lar› da ayn› flekilde kaynat›lmal›d›r.

Kaynar su sistemlerinde kullan›lan armatürler, terci-hen çelik veya döküm çelik gövdeli olmal›d›r. AncakPN 16 bas›nç s›n›r› (164°C) için dökme demir veyasfero döküm olabilir.

Oturma yüzeyleri ve milli paslanmaz çelik olmal›d›r.Çelikten baflka malzeme kullan›lmamal›d›r. Kesin ka-pama gereken yerlerde oturmal› vana tercih edilmeli-dir. Sürgülü vanada az da olsa s›z›nt› olabilir. DN 200mm ve daha büyük çaplarda by-pass vanas› kullan›l-mal›d›r.

Flanfll› armatür kullan›lmal›d›r. Flanfl ba¤lant›lar›ndaelastik ve kaliteli malzemeden yap›lm›fl somun-c›va-ta ve grafitli klingrit conta kullan›lmal›d›r.

Boru ba¤lant›lar›nda, büyük çapl› borularda elektrikark, küçük çaplarda, et kal›nl›¤› 4 mm den ince olan-larda oksi-asetilen kayna¤› kullan›lmal›d›r.

Kaynar su borular›n›n mesnetlenmesi çok önemlidir.Makara, k›lavuz, serbest k›lavuz ve ankrajlarda tafl›-y›c› çelik konstrüksiyon, boru çaplar›na göre gelecekgerilmelere dayanacak boyutlarda seçilmelidir.

Borular›n genleflmelerinin al›nmas› DN 250 mm vedaha küçük çaplar için (Z, L ve U) genleflmeleri kul-lan›labilir. Daha büyük çapl› borularda (U) boyutlar›çok büyüyece¤i için çok katl›, paslanmaz çelik gen-leflme parçalar› tercih edilir. Ancak, genleflme parça-lar›n›n eksenlenmesi ve do¤ru montaj› çok duyarl›çal›flmay› gerektirir.

D›fl flebeke borular›n›n ›s› yal›t›m›nda tafl veya camyünü kullan›l›r ve üzerine tercihen galvaniz saç veyaalüminyum levha kaplan›r.

Galeri içine girme ve malzeme sokmak için yer yeradam delikleri ve galerinin havalanmas› için hava-land›rma baca ve manikalar› yap›lmal›d›r. Galeri ve-ya kanal›n içine girecek yer alt› ve zemin sular›n›nd›flar›ya at›lmas› için deflarjlar yap›lmal›d›r.

Kaynar su d›fl flebekesindeki, olanaklar elverdi¤i öl-çüde tepe noktalar›ndan kaç›n›lmal›, sistemde olufla-bilecek hava, boru e¤imleri ile tesisat merkezlerinetafl›nmal›d›r.

Zira iflletmede her zaman ulafl›lamayan noktalardanhavan›n al›nmas› ihmal edilebilir ve boru sistemindesirkülasyon bozuklu¤u ve su koçu olay› olabilir, dar-beler boru ve armatür patlamalar›na neden olabilir.

Galeri içinde ayd›nlatma ve yaklafl›k 30 m’de birelektrikli cihazlar ve kaynak için monofaze ve trifa-ze priz bulunmal›, ayd›nlatma va-vien düzende ol-mal›, ayr›ca galerinin bütününün veya bölüm bölümelektri¤i ›s› santral›ndan kesilebilmelidir.

Da¤›t›m flebekesindeki ›s› kay›plar›, flebekenin ve ›s›yal›t›m›n›n karakterine ba¤l› olmakla birlikte, genel-likle %5-8 s›n›rlar›ndad›r. Boru çap› hesab›nda flebe-ke ›s› kay›plar› yüklere eklenmelidir.

Galeriden branflman ayr›mlar›nda hem branflman bo-rular›na hem de branflman ayr›m›ndan sonras›na anaborulara vana konulmal›d›r. Bu suretle ar›zal› bölüm-den öncesi, ›s› santral› taraf›, vanalar kapat›l›p ona-r›m yap›l›rken çal›flmas›na devam edilebilir.

130

fieki

l 4.3

4/ M

EM

BR

AN

LI

KA

PAL

I G

EN

LE

fiME

DE

POL

U K

AY

NA

R S

U S

‹TE

M‹

TE

S‹SA

TfiE

MA

SI

131

fieki

l 4.3

5/K

AY

NA

R S

ULU

S‹S

TEM

DE

KO

MPR

ESÖ

RLÜ

KA

PALI

GEN

LEfiM

E D

EPO

SU (S

AB

‹TB

ASI

NÇ

) UY

GU

LAM

ASI

(SO

⁄U

TMA

TAN

KLI

S‹S

TEM

)

132

fieki

l 4.3

6 /K

AYN

AR

SU

LU S

‹STE

MD

E PO

MPA

LI K

APA

LI G

ENLE

fiME

DEP

OSU

UY

GU

LAM

ASI

133

Tesisat Merkezleri

Tesisat merkezleri, kaynar su kullanan ›s› üretimaraçlar›n›n bulundu¤u hacimlerdir. Eflanjörler, boy-lerler, buhar generatörleri, klima – ›s›tma – havalan-d›rma santrallar› veya üretim cihazlar› ›s› üretimaraçlar›d›r.

Kaynar su kullanan ›s› üretim araçlar›n›n, kaynar su-yun içinden geçti¤i serpantin borusu çelik, özel hal-lerde paslanmaz çelik olmal›d›r.

Kaynar su kullanan ›s› üretim araçlar›nda kontrol va-nas› buharlaflmaya engel olaca¤›ndan dönüfle konul-mal› ve tek oturma yüzeyli olmal›d›r. Çift oturmal›kontrol vanalar› kapal› konumlar›nda kaçak yaparlar.Kaynar su kullanan ›s› üretim araçlar›n›n s›cakl›kkontrolunda daha önceki al›flkanl›klar›n tersine ikiyollu kontrol vanalar› kullan›lmal›d›r. Bu suretle ›s›ve elektrik enerjisi ekonomisi sa¤lan›r. Ancak bu hal-de flebeke uçlar›nda her kola sirkülasyon miktar›n›nyaklafl›k %10’u mertebesinde minimum sirkülasyonsa¤l›yacak by-pass vanalar› konulmal›d›r.

Tesisat merkezlerinde kullan›lan kontrol vanalar›elektrikli veya elektronik tipte ise yay geri dönüfllüolmal›d›r.

Aksi taktirde kaynama ve patlamalar olur. Devaml›sabit s›cakl›k sa¤lanmas› isteniyorsa, boyler, buharjeneratörü, besi deposu, proses ile ilgili her türlü sa-bit s›cakl›kl› banyolar gibi, termostatik vana kullan›l-mas› yeterlidir.

Kaynar su teçhizat›n›n teknik nitelikleri

Kaynar su sistemlerinde kullan›lan bütün teçhizat›nstandartlar› yüksek bas›nç buhar tesisat› malzemele-ri gibidir.

En az PN 16, s›cakl›k ve bas›nca ba¤l› olarak PN 25-40 malzeme kullan›lmal›d›r. Ancak buhar sistemle-rinden farkl› olarak kaynar sulu sistemlerde kullan›-lacak teçhizatta bak›r ve alafl›mlar› bulunmamal›d›r.PN 16 malzeme dökme demir veya sfero döküm ola-bilir. Daha yukar› bas›nç s›n›rlar› için çelik armatürkullan›lmas› zorunludur.

Kaynar su pompalar›n›n salmastralar› su so¤utmal›tipte olmal› ve so¤utma suyu akmazken pompa çal›fl-mayacak flekilde seri kilitleme düzeni bulunmal›d›r.

Kaynar sulu sistemlerde ›s› santrallar›nda problemle-re engel olmak için elektrik kesilmelerine karfl› flebe-ke sirkülasyon pompalar› ile en az bir kazan›n ve ta-mamlay›c› teçhizat›n›n devrede kalmas›n› sa¤laya-cak güçte yedek jeneratör bulunmal›d›r.

4.5.3. Pompalar

Kaynar su sisteminde kullan›lan pompalar özeldir.Hiçbir zaman bronz malzeme kullan›lmaz, sfero dö-küm gövdeli ve paslanmaz çelik rotorlu olmal›d›r.Mekanik salmastra tercih edilir. Bu pompalar›n su ileso¤utma düzenleri vard›r. Buraya yumuflak so¤uk suba¤lant›s› yap›l›r. Is›nan su sürekli d›flar› at›l›r.

Pompalar gidifle konuldu¤undan sistemdeki bas›nçde¤erleri kontrol edilmeli ve s›n›r de¤erleri aflmamas›sa¤lanmal›d›r. Pompalar dönüfle monte edilmemelidir.Tesisatta hiçbir noktada buharlaflma olmamas›na dik-kat edilmelidir.

Çok büyük tesislerde ise gidifl ve dönüflte birer dola-fl›m pompas› bulunur. Özel nedenler yoksa sirkülas-yon pompas› mutlaka gidifle monte edilmelidir. Sis-tem yükü tek pompa yerine iki veya daha fazla say›daparalel pompa ile sa¤lanmal›, ayr›ca bir yedek pompadevrede olmal›d›r. Kaynar su sistemlerinde de¤iflkendevirli pompalar pahal› oldu¤u için tercih edilmez.

4.5.4. Blok Is› Merkezleri (Eflanjör Daireleri)

Kaynar su ile bölge ›s›tmas›nda (uzaktan ›s›tmada), ›s›merkezinde üretilen kaynar su, galeri veya kanallar-daki borular ile blok ›s› merkezine (Eflanjör dairesine)ulafl›r ve eflanjöre ba¤lan›r. Kaynar su bölge ›s›tmas›-n›n d›fl›nda proses (F›r›n, sanayi banyolar›) ›s›tmas›n-da da kullan›l›r. Do¤rudan ba¤lant›n›n yap›labilmesiiçin herfleyden önce bloktaki ›s›t›c›lar›n sistem bas›n-c›na dayan›kl› olmas› flartt›r. Bu nedenle bu tip ba¤-lant› ancak endüstriyel tesislerde olas›d›r. Kaynar su-lu sistemlerde su s›cakl›klar› ve bas›nç yüksek oldu-¤undan; konut ›s›tmas›nda genellikle dolayl› ba¤lant›tercih edilir. Dolayl› ba¤lant›da bir eflanjör bulunmak-tad›r. Bu eflanjörde ›s›tma için gerekli s›cak su üretilir.fiekil 4.38 ve 4.39’de dolayl› ba¤lant› örne¤i olarakbir eflanjör dairesi prensip flemas› verilmifltir.

Bu flekilde kaynar su devresi giriflinde bir kapama va-nas›, bir üç yollu vana veya iki yollu motorlu vana bu-lunmaktad›r. Dönüfl borusu üzerine ise ›s› pay ölçermonte edilebilir. Motorlu vanalar sekonder devredekisu ç›k›fl s›cakl›¤›n› hisseden bir duyar eleman ve d›flhava kompanzasyonlu bir kontrol sisteminden (Panel-den) kumanda almaktad›r.

2 yollu motorlu vana elektrik hatlar›na güvenlik içinsekonder devre sirkülasyon pompas› devresinden ki-litleme yap›lmal›d›r. Yani sirkülasyon pompas› durdu-¤unda servomotorun elektrik beslemesi kesilmeli, yaygeri dönüflü 2 yollu vanay› kapal› duruma getirmeli-dir. Özet olarak kaynar su devrelerinde yay geri dön

üfllü servomotor kullan›lmal›d›r.

134

Bu kilitleme devresi yap›lmazsa elektrik kesilmelerin-de veya pompa termi¤i att›¤›nda eflanjörün sekonderdevresindeki su s›cakl›¤› 90°C’nin üzerine ç›kacak vekaynar su haline dönüflüp do¤al dolafl›mla bina içeri-sindeki radyatörlere girecektir. S›cak su devresindekisu dolafl›m› bir sirkülasyon pompas› ile sa¤lanmal›d›r.Ayr›ca bu devrede kapal› genleflme deposu, emniyetventili ve hava boflaltma tüpleri bulunmal›d›r. Do¤alolarak, istenirse bu elemanlar yerine aç›k genleflme ka-b› da kullan›labilir. Kaynar su girifl ve ç›k›fl hatlar›ndaayr›ca birer kapama vanas› ile ayr›lm›fl kullanma s›caksuyu (boyler) ba¤lant›s› yap›labilir.

fiekil 4.38 ve 4.39 kaynar su sistemlerinin dolayl› evba¤lant›lar› için bir örnektir.

Kaynar su sistemlerinde boflaltma vanalar› çift olmal›-d›r (Sistemdeki bas›nc›n düflmemesi için).

Kaynar su sistemlerinde bas›nç, ani olarak buharlaflmabas›nc›n›n alt›na düflerse, sistem patlayabilir. Bu ne-denle kaynar su sistemlerinde bas›nc›n düflmemesi çokönemlidir.

4.5.5. Kaynar Su Tesisat›n›n ‹flletilmesi

4.5.5.1. Kazanlar›n Su ‹le Doldurulmas›

- Hidroforda istenilen bas›nçta su elde edilir.

- Su yumuflatma cihaz› girifl ve ç›k›fl vanalar› aç›la-rak, prospektüsündeki tan›ma göre iflletmeye al›n›r.

- Besi suyu deposu su girifl vanas› aç›l›r.

- Besi suyu deposu biraz su ile dolduktan sonra de-po boflaltma vanas› aç›l›r. Pis su boflald›ktan sonratekrar kapat›l›r.

- Kazanlar›n girifl ve ç›k›fl vanalar› ile hava almavanas› ve denge deposu hava alma vanas› aç›l›r.Kazan boflaltma vanalar›n›n kapal› oldu¤u kontroledilir.

- Besi suyu pompas›n›n girifl ve ç›k›fl vanalar› aç›l›r.

- Çal›flt›r›lacak besleme pompas› devreye al›n›r.

- Kazanlarda bir miktar su biriktikten sonra besle-me pompas›n› durdurup kazanlardaki pis su blöfyap›l›r.

- Tekrar besleme pompas› çal›flt›r›l›r. Kazanlar dol-du¤unda hava vanalar› kapat›l›r. Ayn› ifllemler den-ge deposu için de yinelenir. Üst su seviye kontrolcihaz›n›n vanalar› kapat›l›r. Bu vanalar azot dol-durma an›nda aç›lacakt›r.

- Bu arada besi tanklar›ndaki su seviyesi gözlenir.Tanktaki seviye çok düflerse pompay› durdurup su-suz çal›flmas›n› önleyiniz (alt su seviyesinden kilit-leme yap›l›r). Kazanlar, denge deposu ve bütünboru tesisat› doluncaya kadar ifllem tekrarlan›r.

- Kazanlar dolarken önce kazan üzerindeki SU SE-V‹YE GÖSTERGE C‹HAZININ ve ALARMDÜDÜ⁄ÜNÜN çal›fl›p çal›flmad›¤›, daha sonradenge deposu üzerindeki SU SEV‹YE KONT-ROL C‹HAZLARININ ve ALARM DÜDÜ⁄Ü-NÜN çal›fl›p çal›flmad›¤› KONTROL ED‹L‹R.

- Çal›flacak kaynar su sirkülasyon pompas›n›n gi-rifl ç›k›fl vanalar› aç›l›r.

- Gidifl ve dönüfl kollektöründeki bütün hat vanala-r› aç›l›r.

- Ana yak›t tank›, günlük yak›t tank›, besi suyu depo-su ön ›s›t›c› kaynar su girifl ve ç›k›fl vanalar› aç›l›r.

- Kaynar su sirkülasyon pompalar› 5 dakika kadarçal›flt›r›larak kontrol edilir.

4.5.5.2. Sisteme Azot Doldurulmas›

- Azot tüpleri devaml› dolu tutulur,regülatör (altbas›nç seviyesine) ayarlan›r.

- Sisteme azot alan selenoid vana azot kollektörüüzerindedir. Selenoid vana kollektör üzerindekiazot alma presostat›ndan kumanda al›r. Sistemeazot gerekti¤inde presostat selenoid vanay› açar vesistemdeki bas›nç yeterli seviyeye ç›k›nca kapat›r.

- Sistemden azot atan selenoid vana denge depola-r› üzerindedir. Azot büyük tesislerde alçak bas›nçazot deposuna at›l›r. (Kollektör üzerindeki azot at-ma presostat›ndan kumanda al›r.) Sistemdeki ba-s›nç istenen de¤erin üstüne ç›kt›¤›nda presostat se-lenoid vanay› açar ve istenen de¤ere düfltü¤ündekapat›r.

Dikkat edilecek hususlar:

• Sistemdeki selenoid vanalar ar›zalanabilir. Sele-noid vana de¤ifltirmek gerekirse,kesinlikle ayn› özelliklerdeki vanalar› kullan›n›z.

• Selonoid vanalar›n giriflindeki ve ç›k›fl›ndaki va-nalar sürekli aç›k, by-pass vanalar› sürekli kapal›olacakt›r.

• Presostat kollektörlerindeki vanalar sürekli aç›kolacakt›r.

• Azot, sistemdeki bas›nc› istenen de¤erler aras›n-da tutmak içindir. Azot tesisat›n›n ar›zalanmas›n-da, herhangi bir yerde azot ve su kaça¤› olmas›ndaveya yeni bir branflman›n devreye yanl›fl al›nma-s›nda ani bas›nç düflmesi olabilir.

Bu durumlarda sistem s›cakl›¤› için GEREKL‹BASINCIN ALTINA DÜfiMEK ÇOK TEHL‹KE-L‹D‹R. Bu gibi durumlarda önce kaçak olan devrevanalar› kapat›l›r, bir taraftan da sisteme bas›nc›yükseltmek için elle su ve azot bas›l›r.

135

Bu arada alçak bas›nç emniyet presostat› brülörle-ri durdurmam›flsa el ile brülörler durdurulur.

4.5.5.3. Sistem Kontrolleri

1. Denge deposu:

– Alt su seviyesi kontrol cihaz›:

Su seviyesi alt çizgisine düfltü¤ünde kazan besle-me pompas›n› çal›flt›r›r. Su seviyesinin düflmesidevam ederse brülörleri durdurur ve sinyal verir.Su seviyesi üst çizgisine geldi¤inde besleme pom-pas›n› durdurur.

- Üst su seviyesi kontrol cihaz›:

Su kendi seviyesini geçerse denge deposu taflmamotorlu vanas›n› açar, brülörleri durdurur, alarmdüdü¤ünü öttürür. Su kendi seviyesinin alt›na dü-flerse taflma motorlu vanas›n› kapat›r.

- Yüksek bas›nç emniyet presostat› denge deposun-daki bas›nc›n üst bas›nca (örn.8,5 atüye) yükselme-si durumunda brülörleri durdurur, alarm› verir.

- Alçak bas›nç emniyet presostat› denge deposun-daki bas›nç alt bas›nca (örn.7 atüye) düflerse brülö-rü durdurur.

- Azot atma presostat›, denge deposundaki bas›nç

alt bas›nç düzeyine (örn.7,1 atüye) düflerse yüksekbas›nç azot ç›k›fl›ndaki selenoid vanay› açar ve ba-s›nç yükselince (7,5 atü) kapar.

- Azot atma presostat›, denge deposundaki bas›nçüst bas›nca (örn.8,0 atüye) yükseldi¤inde, dengedeposu üzerindeki selenoid vanay› açar, bas›nç(7,5 atüye) düfltü¤ünde kapar. Azot at›lmayacak,ayr› bir depoya al›nacakt›r.

- Emniyet ventilleri, bas›nc›n güvenlik bas›nc›na(örn.8,5 atüye) yükselmesi halinde açar (Emniyetventilleri oransal kalk›fll› olmal›d›r).

2. Kazanlar:

- Kazan on-off termostat› (limit termostat):

Max.çal›flma s›cakl›¤›na (örn.160°C) ayarlan›r. Buderecede brülörleri durdurur.

- Oransal termostat:

Çal›flma s›cakl›¤›na ba¤l› olarak sürekli flekilde ya-k›t debisini ayarlar. Oransal termostat normal ça-l›flma s›cakl›¤›n›n 5 ila 10°C alt›na ayarlan›r.

- Emniyet ventilleri:

Kazan bas›nc› emniyet bas›nc›na (örn.8,5 atüye)geldi¤inde açar.

fiekil 4.37 / KAYNAR SULU BÖLGE ISITMASI ‹K‹ BORULU S‹STEM fiEMASI (fiEMAT‹K Ç‹Z‹M)

136

fieki

l 4.3

8/E

fiAN

JÖR

DA

‹RE

S‹ V

E O

TO

MA

T‹K

KO

NT

RO

LÜ

(‹k

i yol

lu m

otor

lu v

ana

ile k

ontr

ol)

137

4.5.5.4. ‹flletme Talimat›

Sistem çal›flmadan önce:

- Kazan girifl ve ç›k›fl vanalar› aç›k olacakt›r.

- Denge deposu alt ve üst su seviyesi kontrol ci-hazlar› girifl ç›k›fl vanalar› aç›k olacakt›r.

- Kazan besi cihazlar› girifl ç›k›fl vanalar› aç›kolacakt›r.

- Selenoid vanalar›n girifl ve ç›k›fl›ndaki vanalaraç›k olacakt›r.

- Kazan besi pompas›, çal›flacak resirkülasyonpompas›, azot kompresörü vanalar› aç›k ve flalte-ri devrede olacakt›r.

- Denge deposu boflaltma otomatik vanalar›önündeki vana aç›k olacakt›r.

- Çal›flacak kaynar su sirkülasyon pompalar›n›ngirifl ve ç›k›fl vanalar› aç›k olacakt›r.

- Çal›flacak kaynar su sirkülasyon pompalar› ileresirkülasyon pompas›n›n so¤utma suyu devredeolacakt›r.

- Günlük yak›t deposunun dolu oldu¤u kontroledilecektir.

- Yak›t ring pompas› çal›fl›r durumda olacakt›r.

- Brülör yak›t girifl ve dönüfl vanas› aç›k olacakt›r.

- Sistem çal›fl›r durumda iken kapal› bir devre ifl-

letmeye al›nacak ise, ani bas›nç düflmesini önle-mek için bu devreye ait vana yavafl yavafl aç›l-mal›d›r.

- Azot tüplerinin dolu oldu¤u kontrol edilecektir.

- Mutlaka kaynar su ›s› harcamalar› yap›lacak birk›s›m olmal›d›r ve bu k›s›mda kaynar su sirkü-lasyonununu sa¤layacak vanalar aç›k olmal›, ele-manlar devrede bulunmal›d›r.

- Bütün pompalar›n ya¤lama ya¤lar› tamam ol-mal›d›r.

Çal›flt›rma

- Yak›t devresi ve brülörler çal›flt›r›l›r. ‹lk hareketmotorin ile sa¤lan›r.

- A¤›r ya¤ hatlar› kaynar su ile ›s›t›ld›ktan sonrabrülörler a¤›r ya¤ ile çal›flt›r›l›r. Ring istasyonupompalar›ndan bir tanesi sürekli çal›flt›r›l›r.

- Brülör çal›flt›¤› andan itibaren kaynar su sir-külasyon pompalar› ile resirkülasyon pompas›devreye sokulur.

- Kaynar su pompalar› çal›flaca¤› zaman, yol ver-meden önce so¤utma sular› aç›l›r.

- Kaynar su hatlar›ndaki haval›klardan zamanzaman sistemin havas› al›n›r.

- Herhangi bir nedenle kapal› kalan bir hat tekrar

fiekil 4.39 / EfiANJÖR DA‹RES‹ VE OTOMAT‹K KONTROLÜ (Üç yollu motorlu vana ile kontrol)

138

devreye sokulurken vanalar› yavafl yavafl ve k›s-men açarak bir süre hatlar›n ›s›nmas›na olanakverilir. Is›nman›n ard› s›ra sonuna kadar aç›l›r.

- Durdurulmas› gereken bir kaynar su pom-pas›n›n önce flalteri sonra vanalar› kapat›l›r.So¤utma sular› yaklafl›k 5 dakika sonra kapat›l›r.Çal›flt›r›lacak kaynar su pompas›nda ise önceso¤utma suyu aç›l›r, sonra vanalar aç›l›r ve enson pompaya yol verilir.

- Tesisat durdu¤unda teknolojik kaynar su pom-pas› çal›flt›r›l›r ve yak›t devresi ›s›t›l›r. Sistemuzun süre için duracak ise ince yak›ta geçilir.

4.6. DÖfiEMEDEN ISITMA

Döflemeden ›s›tma yap›labilmesi için ›s› yal›t›m›n›nçok iyi olmas› gerekir. Cam yüzeylerinin fazla ol-du¤u binalarda, cam yüzeyinden afla¤› inen havamiktar› ve camdan olan so¤uk radyasyon fazlaolacakt›r. Cam önüne daha s›k aral›kl› boru döflensebile, cama yak›n bölgelerde so¤uk yüzey etkisi his-sedilecektir. Konfor bozulacakt›r.

‹yi izole edilmeyen yap›larda ise ›s› kayb› fazla ol-du¤undan, bütün döfleme alt›na boru yerlefltirilsedahi, döfleme yüzeyinde s›cakl›k 23-24°C’den fazlaolacakt›r. Bu da istenilen konforu bozacakt›r.

Döflemeden ›s›tma kat betonu üzerine yerlefltirilenizolasyondan sonra, ana maddesi Polypropilen(PPC), Polietilen Crossling (VPE) veya Polybutylenolan bir plastik malzemeden çekilen (extrüzyon)borularla veya bak›r borularla yap›lan ›s›tmad›r.Borular›n üzerine bir tesviye (flap) betonu at›larakkaplama malzemesi yerlefltirilir. Bu tip ›s›tmadöflemeden olabildi¤i gibi, duvardan veya tavandanda olabilir. Ancak en yayg›n uygulama döflemeden›s›tmad›r. Borular mahalin ›s› ihtiyac›na göre hesap-lanan modülasyona uygun bir biçimde döfleme için-de dolaflt›r›l›r. Borular›n yerleflimi için özel borututucular kullan›l›r. Da¤›t›m tek kolonla (~ 100 m2

için) ve katlara yerlefltirilen kollektörlerle sa¤lan›r.fiekil 4.40’de döflemeden ›s›tma sisteminin tek katl›bir yap›da uygulamas› görülmektedir. fiekil 4.41’deise kazan ba¤lant› detay› verilmifltir.

Borular›n alt›nda, ›s› ve ses yal›t›m› için hesaplanankal›nl›kta izolatör bulunmakta ve borular bir flaptabakas› ile örtülmektedir. Bu flekilde yer kaloriferiiçin kat betonundan sonra 8-10 cm’lik bir yükseklikyeterlidir.

1. Döflemeden Is›tma Sisteminde Afla¤›daki Kabul-ler Yap›labilir

fiekil 4.40 / DÖfiEMEDEN ISITMA TES‹SATI

139

a- Oda s›cakl›¤› 20°C için

Evlerde döfleme s›cakl›¤› 23-24°C

Kapal› yüzme havuzlar›na (Max) 29°C

b- 50/40°C su s›cakl›¤›nda bir metre borunun 20kcal/h ›s› tafl›d›¤›, kabul edilerek mermer veseramik gibi döflemelerde s›f›r zam.

Hal› kapl› döflemelerde .. %12 zaml›

Ahflap kapl› döflemelerde .. %35 zaml› uygulan-mal›d›r.

Buna göre döfleme mermer veya hal› kapl› olmas›halinde, her iki malzemenin ›s› geçirgenlik kat-say›lar›na ba¤l› olarak ›s›n›n döfleme alt›ndanodaya geçiflinde büyük direnç farklar› ortaya ç›k-maktad›r.

c- Kollektör ç›k›fl›ndan itibaren 80-100 metre plas-tik boru bir grup serpantin olarak çal›flabilir.

d- Borulara havan›n ç›kmas› için bir e¤im veril-melidir.

e- Borular gömülmeden önce hidrolik test uy-gulanmal›d›r. Test 1400 kPa bas›nçta 24 saat sür-melidir.

4.6.1. Elefltiriler

a- Cam önlerindeki bölgede s›cakl›k düflük kalmak-tad›r. Cam önlerine döflenen boru daha k›samesafelerde s›k döflense de cam önündeki s›cakl›koda ortalamas›n›n alt›nda kalmaktad›r. Avrupa’dadöflemeden ›s›tma yapan baz› firmalar cam ön-lerinde aç›kta monte edilecek serpantinlerin kul-lan›lmas›n› öneriyorlar. Aksi halde oda içindekis›cakl›k cam önünde en az, karfl› duvar kenar›ndaise en fazla olacakt›r.

b- Binan›n ›s›nma süresi fazla. Apartman tipibinalar›n ›s›nma süresi 5-6 saati bulmaktad›r.

c- Ayaklarda fliflme

Döflemeden ›s›tma yap›lan binalarda döflemeyüzey s›cakl›¤› 23-24°C geçmemelidir. Aksidurumda yaflayanlar›n ayaklar›nda fliflmeler ol-du¤u ifade edilmektedir.

d- Yerdeki tozlar kuruyacakt›r.

Tozlar›n topland›¤› döflemenin ›s›t›lmas› yerdekitozlar›n hareketlenmesine neden olabilir. Karfl›elefltiri ise radyatörlü sistemde tozlar›n yand›¤›fleklindedir.

e- Is›t›lan döflemenin üzeri mümkün oldu¤unca ›s›iletimini önleyecek malzeme (hal› gibi) ile kapat›l-mamal›d›r.

f- Montaj ve imalat hatalar› nedeniyle veya genleflen

borular›n sürtünerek afl›nmas› sonucu borulardelindi¤inde tamir için döflemenin k›r›lmas›gerekir. Boru ömrü için 20 y›l verilebilir.

4.6.2. Avantajlar

a- Döflemeden ›s›tma sisteminde ›s› bütün bir döflemealan›nda yay›lmakta ve oda içinde homojen bir ›s›da¤›l›m› sa¤lanabilmektedir. Bu sistemde en s›cakyer döfleme seviyesidir ki yer de¤ifltiren havadöfleme seviyesinden itibaren yükseldikçeso¤uyacak ve hacmin yüksek k›s›mlar›nda havahareketi zay›flayacakt›r.

b- Bu sistemde aç›kta görülen hiçbir boru ve radyatöryoktur. Estetik aç›dan mükemmel bir sistemdir.

c- Sistemde mahal havas› kendisinden 4-5°C dahayüksek s›cakl›ktaki döfleme ve 1-2°C’de daha yük-sek s›cakl›ktaki duvarlar taraf›ndan ›s›t›ld›¤›ndanmahal havas› ba¤›l neminde rahats›zl›k verici birdüflme görülmez. Ortama göre döflemedeki 4-5°Cdaha fazla olan s›cakl›ktan dolay› 1-2 mm yüksek-likte kuru bir ortam oluflur. Bakteri üremesini ön-leyen bu durum nedeniyle döflemeden ›s›tmaözellikle hastaneler ve çocuk yuvalar› için tavsiyeedilmektedir.

d- Mahal havas› ile onu ›s›tan genifl yüzeyler aras›n-daki düflük s›cakl›k fark› nedeni ile mahalhavas›n›n, küçük yüzeyli ve çok s›cak ›s›t›c›lar›nüzerinden geçerken fazlaca ›s›nmas› ve içinden tozayr›flt›rmas›, buna ba¤l› olarak kirlenme gibi prob-lemler sistemde bertaraf edilmifltir.

e- Is›nman›n daha çok radyasyon ile olmas› neticesidi¤er ›s›tma sistemlerine göre 1~2°C düflük s›cak-l›klarda ayn› konforu bulmak mümkündür.

f- Döflemeden ›s›tma sistemi özellikle yüksek yap›lar(cami, kilise, spor salonu) için ideal bir ›s›tma is-teniyorsa zorunluluktur. Ayr›ca konutlar, okullar,iflyerleri gibi mekanlarda senelerdir baflar› ile uy-gulanmaktad›r. Is› ihtiyaçlar›n›n çok yüksek ol-du¤u mekanlarda döflemeden ›s›tma kullanmamakveya takviyeli kullanmak gereklidir. Burada s›n›r120 kcal/m2h olmal›d›r. Döfleme s›cakl›¤›+29°C’yi geçmemelidir. Hafta sonu evleri ve anis›cakl›k de¤iflimi istenen (dü¤ün salonlar› gibi)yerlerde geç ›s›nma ve geç so¤uma özelli¤indendolay› kullan›lmas› pek uygun olmayabilir.

Sistem düflük s›cakl›kta (max.60°C) ›s›tma suyuile çal›flmaktad›r.

Kazan korozyonunu önlemek için (Buderuskazanlar hariç) kar›flt›r›c› vana konulmas› zorun-ludur.

140

4.6.3. Kullanma Yerleri

Döflemeden ›s›tma afla¤›daki yerlerde baflar›yla kul-lan›labilir:

- Kapal› yüzme havuzlar›, havuz etraf›ndakiyürüme alanlar›

- Hastaneler, çocuk yuvalar› (hijyen ve tehlikeoluflturacak d›flar›da bir eleman bulunmay›fl›nedeniyle)

- Cami gibi kat yüksekli¤i fazla olan yerlerde uy-gun düfley s›cakl›k da¤›l›m› nedeniyle (Di¤erkonvektif ›s›tma sistemlerinde s›cak havayukar›da toplan›r)

- Toprakla temasta olan ›s›t›lan mahallerde ör-ne¤in bodrum kat› olmayan villa zemin katlar›veya yaflanan bodrum katlar› gibi yerlerde kul-lan›labilir.

Döfleme ›s›tmas›, radyatörle ›s›tma ile birlikte dekullan›labilir. Örne¤in lüks villa ve dairelerdetafl, seramik, mermer kapl› hacimlerde (koridor,banyo, mutfak) yerden ›s›tma, di¤er odalardaradyatörle ›s›tma uygulanabilir.

4.7. GÜNEfi ENERJ‹S‹ S‹STEMLER‹

1- E¤er güneflle enerjisiyle ›s›tma düflünülüyor-sa, binan›n ›s› yal›t›m›n›n iyi yap›lm›fl olmas›gereklidir.

2- Mertebe olarak 150 m2 bir evin güneflle ›s›t›l-mas› için 40 m2 düz günefl kolektörü alan›nagereksinim vard›r.

3- Günefl enerjisinin depolanmas› için yine ayn›örnekte 40 m3 kapasiteli bir depo gerekir. Budepoda su s›cakl›¤›n›n yükselmesi halinde

açacak bir emniyet ventili bulunmal›d›r.

4- Is›tmada sistem düflük s›cakl›k ›s›tmas› olarakseçilmelidir. (Döfleme ›s›tmas›)

5- Günefl enerji sisteminde dolaflan ak›flkan›ndonma, buharlaflma riski olmamal›d›r veya sis-tem çal›flmas› buna izin vermemelidir.

6- Fosil bazl› yak›tlar›n ve elektri¤in fiyatlar›sürekli artt›¤›ndan günefl enerjisi ile ›s›tmagelecekte giderek daha popüler olacakt›r. Çokso¤uk havalarda günefl enerjisi ile ›s›tma sistemikonvansiyonel bir ›s›tma sistemiyle desteklen-melidir.

fiekil 4.42’de kaliteli bir düz günefl kollektörü görül-mektedir. fiekil 4.43’de günefl enerjili sisteminverimli ve uzun ömürlü çal›flmas› için gelifltirilmiflözel bir sistem görülmektedir. Günefl enerji gerek-sinimi afl›r› olmad›¤›nda s›cak so¤uk ve bas›nçtankollektörü korumak veya so¤uk havalarda kollektör-deki sistem devrede de¤ilken suyun donmas›n› ön-lemek üzere gelifltirilen sistemde, kollektördeki sugeri toplama deposuna al›nmaktad›r. fiekil 4.44’deözel bir günefl enerjisi depolama boyleri görülmek-tedir. Termosifon prensibine göre çal›flan bu boyler-de s›cak ve so¤uk su, tabakalar halinde depolanmak-ta, birbirine kar›flmamaktad›r. Bu tabakalaflman›nsa¤lanmas› için fiekil 4.45’de detay› verilen özelsilikon klapelerden yararlan›lmaktad›r. ‹ç ve d›fltakisu s›cakl›klar› eflitlenince, bu klapeler aç›lmakta veklapelerden s›cak su d›flar›ya ç›kmaktad›r. fiekil4.46’da ise geri taflmal› özel termosifon boyler vede¤iflken debili özel pompa ve kontrol sistemisayesinde, konvansiyonel bir günefl enerjisi sis-temine göre elde edilen günefl enerjisi kullan›mverimi art›fl› gösterilmifltir.

fiekil 4.41 / KAZAN BA⁄LANTI DETAYI

141

fiekil 4.47’de düz kollektörlerin çat› ve terasa yerleflimbiçimleri fiekil 4.48’da döfleme tipi kazanla takviyeedilen kullanma s›cak suyu ›s›tma sistemi flemas›görülmektedir. fiekil 4.49’de ise duvar tipi yo¤uflmal›kazanla takviye edilen kullanma s›cak suyu ›s›tma sis-temi flemas› verilmifltir

fiekil 4.50’de ›s›tmaya günefl enerjisi sistemi ile destekverilebilecek özel kombi boylerli tesisat flemas› görül-mektedir.

fiekil 4.51 ise kendinden boylerli bir döfleme tipi kazanile entegre çal›flan bir sistemi göstermektedir. Ayn›prensip ile harici boylerli sistemlerde günefl enerji sis-temini uygulamak mümkündür. Günefl enerjisi sistem-leri ile iki ayr› ›s› de¤ifltiricisine destek vermek müm-kündür. Öncelik vererek istenen sistem desteklenebilir.fiekil 4.52 bir boyler ve bir havuz eflanjörüne destekveren bir sistem flemas›n› yans›tmaktad›r.

Is›tmaya destek verecek günefl enerji sistemleri özel-likle so¤uk mevsimlerde kullan›lacak hafta sonu ev-lerinde ön ›s›tma ve nem giderme amaçl› olarak enverimli flekilde kullan›labilir. Bu uygulamada amaç,eve gelinmeden önce hacmin, hacmin içindeki efl-yalar›n ve oda hava s›cakl›¤›n›n belirli bir düzeydetutulmas›d›r. Eve gelindi¤inde konvansiyonel ›s›tmasisteminin devreye girmesinin ard›ndan konfor s›cak-l›¤›na h›zla ulafl›labilir. Böylece hafta içinde evdes›cakl›¤›n çok düflerek yo¤uflma olmas›n›n, evde man-tar, küf vs. oluflumunun önüne geçilebilir. Eflyalar›n veevin ömrü art›r›l›rken iç hava kalitesi korunmufl olur.

Günefl Enerjisinin Avantajlar›

- Bol ve tükenmeyen tek enerji kayna¤›d›r.

- Duman, karbonmonoksit, kükürt ve radyasyonart›¤› içermeyen temiz enerji özelli¤ine sahiptir.

- Enerjiye gereksinim duyulan her yerde kul-lan›labilir.

- Yurtd›fl›na ba¤›ml› olmad›¤› için ekonomik vepolitik krizlerden etkilenmez.

- ‹flletme maliyeti çok azd›r.

- Çeflitli uygulamalar için farkl› çözümler üretmekmümkündür. (Kazan destekli veya desteksiz s›cakkullan›m suyu üretimi, ›s›tma sistemine destekverme, enerji depolama – günefl pilleri)

Günefl Enerjisinin Dezavantajlar›

- Sürekli bir enerji kayna¤› olmad›¤›ndandepolama gerekmektedir. Depolama imkanlar›s›n›rl›d›r.

- Ifl›n›ma ba¤l› olarak kollektör yüzey gereksinimibölgesel olarak de¤iflim göstermektedir.

- Kollektörlerin gölgelenmemesi gerekmektedir.

- Kaliteli, otomatik kontrollü ve yüksek verimlisistemlerde ilk yat›r›m maliyeti yüksektir.

- Enerji gereksinimi oldu¤u zamanlarda ›fl›n›m az-d›r veya hiç yoktur.

4.7.1. Günefl Enerjisi Sistemlerinde Aran›lan Özel-

likler

Kapal› Devreli Sistem

Aç›k sistemler hijyen baflta olmak üzere buharlaflma,donma, kireçlenme ve buna ba¤l› çap daralmas›,korozyon, k›sa ömür, enerji kayb›, verim düflümü,düflük konfor gibi dezavantajlara sahiptirler. Kapal›devre sistemler ise uzun ömürlüdür, yüksek emniyet veverimle çal›flabilirler.

Pompal› (Zorlanm›fl) Dolafl›ml› Sistem

Do¤al dolafl›ml› sistemlerde ak›flkan hareketi yo¤unlukfark› ile gerçekleflti¤inden borulama için sürtünme vedinamik kay›plar çok iyi hesaplanmal›d›r. 25 mm’denbüyük çaplarla çal›fl›lmal›d›r, depo mesafelerine dikkatedilmelidir. Otomatik kontrol yap›lamaz. So¤uk mev-simlerde devreden ç›kar›lmal›d›r. Pompal› sistemlerdeise projelendirme kolayd›r. Boyler çat›da bulunmakzorunda de¤ildir. Otomatik kontrol sayesinde yüksekkonfor ve verim elde edilebilir, sistem yaz – k›flçal›flabilir.

S›cak Su Deposu (Boyler) Ayr›k Sistem

Kendinden depolu veya ayr›k depolu sistemlerde çat›üzerine depo yerlefltirilmesi tercih edilmemeli, depo(boyler) kazan dairesine yerlefltirilmelidir. Çat› üzeriuygulamalar› yeterli izolasyon yap›lmad›¤›ndan enerjikayb› (gündüz depolanan enerji tekrar kaybedilmek-tedir), korozyon (meteorolojik flartlar, nem vb), bak›mzorlu¤u, çat› kirlili¤i, çat›ya afl›r› yük gibi nedenlerin-den dolay› yap›lmamal›d›r. Boyler seçimi yaparkentermosifon tipinde, yüksek verimli, kullan›m s›caksuyu haz›rlama süresi k›sa ve hijyen flartlar›n› sa¤-layacak cam kapl› yap›da olmal›d›r.

Kapal› Devrede fiebeke Suyu Kullan›m›

Kapal› devrede katk› maddesi ve/veya donma önleyiciantifriz madde kullan›m› boru tesisat›ndan boylere her-hangi bir kaçak, s›zma durumunda kullan›m suyundanzehirleyici etki gösterebilmektedir.

Otomatik Kontrol Özelli¤i

Pompal› kapal› devre sistemlerde ise otomatik kontrolsayesinde kollektörde çok yüksek veya yeterli ol-mayan s›cakl›klar alg›lan›rsa veya boylerde istenen sus›cakl›¤› sa¤lan›rsa kollektörler boflalt›lmakta vepompa devreden ç›kmaktad›r.

142

fiekil 4.42 / SKS 3.0-s GÜNEfi KOLLEKTÖRÜNÜN KES‹T‹

fiekil 4.43 / LOGASOL DBS 2.3 KUMANDA PANEL‹N‹N KULLANILDI⁄I, GER‹ TOPLAMAS‹STEM‹N‹N ‹fiLETME VE BEKLEMEDE FONKS‹YON PRENS‹P fiEMASI

V1

V2 Kollektörler aras› ç›k›fl

1 Duyar eleman kovan›

2 Özel dökme cam

3 Asal gaz4 Bak›r absorber plaka

5 Tafl yünü izolasyon

6 Bak›r boru

7 Kollektör altl›¤›

8 GFK çerçeve9 KompansatörR Kollektör girifli

V1 Kollektör ç›k›fl›

Kollektör ç›k›fl›

Tichelman boru ba¤lant›s›

Kollektörler aras› ç›k›fl

B

V2

R

143

Sistemin ›fl›n›ma ve enerji gereksinimine ba¤l› pom-pa devir kontrolü sa¤layan çal›flma mant›¤› sayesin-de enerji kay›plar› (›s›, pompa vb) en az seviyeye in-dirilir. Otomatik kontrol ile y›ll›k kullan›m s›cak suihtiyac›n›n %90’› günefl enerjisi ile karfl›lanabilmek-tedir. Kontrol sistemi günefl enerjisi destekli bir ›s›t-ma sistemiyle uyumlu çal›flabilmektedir.

Sistem Yap›s› ve Uyumu

Günefl enerjisi sistemi kullan›m amac›na uygunsay›da çat› içi, çat› üstü veya düz çat› uygulamas›namüsait, hafif, ultraviyole ›fl›nlar›ndan ve hava flart-lar›ndan etkilenmeyecek, montaj› basit, bak›mgerektirmeyen, minimum emisyon de¤erlerine sahip,yüksek verimli, efl direnç prensibiyle çal›flan ve iyiizolasyonlu kollektörlere sahip olmal›d›r.

Kollektör adedine göre çeflitli eklemelerle ihtiyacacevap verebilecek, ›s›tma sistemleri ile tam uyumlu,

sistem flartlar›na göre kademeli pompa kumandas›verebilen, sistemde su ve havay› beraber sirküle et-tirebilecek bir pompaya ve sistem tesisat suyunu top-layan geri toplama kab›na sahip, elektrik kesil-melerinde sistemde sorun oluflturmayacak bir kont-rol paneli bulunmal›d›r. Hijyen flartlar›n› sa¤layacak,kireç ve korozyona karfl› çift kat cam tabak kaplan-m›fl duoCLEAN, termosifon prensibiyle çal›flan,içerisinde ölü hacimler b›rakmadan yukar›dan afla¤›bir ›s›nma sa¤layan, ihtiyaca göre sadece kullanmasuyu ve/veya ›s›tma deste¤i için gerekli serpantin veiç konstrüksiyona sahip, yap›s›na uygun izole edil-mifl boyler kullan›lmal›d›r.

Sistemin montaj› ve bak›m› basit ve h›zl› yap›labil-meli, sistem yan ekipmanlar ile beraber montajahaz›r flekilde ve modüler yap›da olmal›d›r.

fiekil 4.44 / ÖZEL TERMOS‹FON T‹P BOYLER

fiekil 4.45 / SL‹KON KLAPELER‹N ÇALIfiMA PRENS‹B‹

144

Kollektörde Aran›lan Özellikler

- Sürekli yüksek verim

- Uzun ömür

- Yüksek verim ve ›s› izolasyonu sa¤layan asalgaz içeren yap›

- Yüksek absorbsiyon katsay›s›na ve düflük emis-yon de¤erine sahip

- Kollektörün özel dökme cam yüzeyi ve cam el-yaf katk›l› d›fl çerçevenin yak›n genleflme kat-say›lar›na sahip olmalar› sayesinde s›zd›rmaz-l›¤›n conta yerine özel malzeme ile gerçeklefl-tirilebilmesi. Contal› ba¤lant›lar gün içindegörülen yüksek kollektör s›cakl›k farklar›na veultraviyole ›fl›nlar›na uzun süreli maruz kalmadurumunda s›zd›rmazl›k sorunu yaratmaktad›r-lar.

- Kollektör cam›n›n yüksek geçirgenli¤e veminimum yans›ma oran›na sahip olmas›

- D›fl çerçevenin geri dönüflümlü, hafif cam-fibermalzemeden imal edilmesi

- Kollektör içinde Tichelmann boru ba¤lant›s› ile

efl direnç sa¤lanmal›

- Korozyona dayan›kl›, ›s› iletim özelli¤i yüksekseçici özellikli bak›r absorber ve kromnikel kap-lamal› bak›r borular

- Kollektör için boru ba¤lant›lar› yatay ve dikeykollektörler için en uygun verimi sa¤layacakflekilde olmal›

- Basit ve h›zl› montaj imkan› sa¤layan, bak›mistemeyen yap›ya sahip

- Hafif ve dayan›kl› yap› (250 kg/m2 yüklere –çat› afl›r› yüklenmesine karfl›)

- Antifirizsiz ve kat›ks›z çal›flma ve donma –buharlaflma riski olmamas›

-Kollektörler aras› ba¤lant›lar›n en k›samesafede, en az ›s› kayb› ve izolasyon ile enteg-re setlerle (kompanzatör) yap›labilmesi. Statikolmayan, zorlanmayan kollektör

- Optimum kollektör ›s› tafl›y›c› s›v› miktar›

- Kollektör alt yüzeyinde enerji kayb›n›, çat›yas›cakl›k iletimini minimuma indiren ve mak-simum verim sa¤layan tafl yünü izolasyon

fiekil 4.46 / GELENEKSEL SAB‹T DEB‹L‹ S‹STEM VE LOGOSAL ABS 2.3 KONTROL S‹STEM‹ ‹LEDE⁄‹fiKEN DEB‹L‹ POMPALI S‹STEMLERDE SOLAR ISININ FAYDALANILAB‹L‹R KISMI

Geleneksel Sistem

Geri Toplamal› DBS 2.3 Sistem

Pompa Devrede(Sabit Debili)

Pompa Devrede(Sabit Debili)

Pompa Kapal› Pompa Kapal›

Deb

i

PompaKapal›

PompaKapal›

KollektörBofl

KollektörBofl

Kollektör DoluDe¤iflken Debi

(Ör. Kullan›m Suyu Is›tmas›)

Maksimum Debi(Ör. Boylerin Alt K›sm›n›n Is›nmas›)

De¤iflken Debi(Art›k Solar Is›n›m Kullan›m›)

Solar Ifl›n›m›n Kullan›labilir K›sm›

Deb

i

145

- Maksimum kollektör yüzeyi enerji iletimi içinkullan›labilmeli

- D›fl çerçevenin özellikle denize yak›n yörelerdekorozyona dayan›kl› olmas›

- Kollektörlerin beflik çat› üstü, çat› içi ve düzçat› olarak uygulanabilmesi

- Kirlenme, bu¤ulanma, terleme, havaland›rmaihtiyac› olmamas› ve uzun ömürlü olmas› içinhermetik yap›da olmal›.

- Vidas›z ve perçinsiz cam ve d›fl çerçeve ba¤lan-t›s› ile nem giriflini tam engelleme

- Yüksek s›cakl›¤a ve s›cakl›k farklar›na, tümhava flartlar›na (kar, dolu vb.) dayan›kl› olmal›

- Çat› alan›ndan maksimum yararlanabilecekflekilde kollektör yerlefltirme imkan›

- Bofl kollektörün yüksek s›cakl›k ve ›fl›n›mdayan›m›

- Kollektör çerçevesinin günefl ›fl›nlar›n› yans›t-mayan özelli¤e sahip olmas› (parlak olmamas›)

- Parabol kollektörlerde, gün içinde her zamanyüksek verim için kollektör günefli izlemekzorundad›r. Vakum kollektörlerde ise verimlilikve yat›r›m maliyeti çok yüksektir. (Verim %20daha fazla olmas›na ra¤men ilk yat›r›m maliyeti%60 – 300 daha fazlad›r)

Boylerde Aran›lan Özellikler

- Yüksek verim elde edilebilmesi için Ter-mosifon prensibi ile çal›flmal›d›r. Boyler hacmiiçinde ›s›nan su yo¤unluk fark› sayesinde boy-lerin üst taraf›na ç›kar ve yukar›dan afla¤›kademeli bir ›s›nma sa¤lan›r.

- Termosifon prensibi ile k›sa sürede kullan›ms›cak suyu haz›rlayabilecek iç dizayna ve ser-pantin yap›s›na sahip olmal›d›r.

- Hijyen özelli¤i duoCLEAN yap› ile (su iletemas eden yüzeylerin çift kat cam-termoglasürile kaplanmas›) tam olarak sa¤lanm›fl olmal›d›r.Bu yap› klor ve di¤er korozif etkilere dayan›kl›ve bakteri üremesine uygun ortam yaratmayacakkadar düzgün ve girintisiz – ç›k›nt›s›z olmal›d›r.

- S›cak suyun topland›¤› üst tarafta daha fazla ol-mak üzere boyler etraf›nda yeterli kal›nl›ktaizolasyon yap›lmal›d›r.

- Yeterli ›fl›n›m olmad›¤›nda, kazandan beslenendestek amaçl› ikinci bir serpantin bulunmal›d›r.

- Tüm ihtiyaçlara cevap verebilecek flekildekompakt tipleri bulunmal›d›r.

- So¤uk flebeke su girifli ve s›cak kullan›m suyuç›k›fl› boyler içinde minimum türbülansyaratacak flekilde olmal›d›r.

- Kolay temizlenebilir yap›da alt veya yantaraf›nda temizleme için flanfl bulunmal›d›r.

- Sirkülasyon hatt› için rezervasyon b›rak›lm›flolmal›d›r.

- Montaj› kolay yap›labilmelidir.

Kontrol Panelinde Aran›lan Özellikler

- Tam otomatik kontrol imkan› sa¤lanmal›d›r.

- Tesisatta bulunan ›s›tma sisteminden destekalabilecek veya ›s›tma sistemine destek verecekflekilde sistemin kontrol paneli ile veri al›flverifliyapabilecek ve uyumlu biçimde çal›flabilecekyap›da olmal›d›r.

fiekil 4.47/ KOLLEKTÖR YERLEfi‹M B‹Ç‹MLER‹

1 Yatay olarak düz çat›montaj›

2 Dikey olarak düz çat›montaj›

3 Yatay olarak e¤imli çat›yamontaj›

4 Dikey olarak e¤imliçat›yamontaj›

5 Çat›ya entegre kollektörtekneli montaj

6 Çat›ya entegre kollektörtekneli montaj (yatay)

7 Çat›ya entegre kollektörtekneli montaj (Dikey)

146

fiekil 4.48/ DÖfiEME T‹P‹ KAZANLA TAKV‹YEL‹ GÜNEfi ENERJ‹S‹YLE KULLANMA SICAK SUYUISITMA S‹STEM‹

fiekil 4.49 / DUVAR T‹P‹ KAZANLA TAKV‹YEL‹ GÜNEfi ENERJ‹S‹YLE KULLANMA SICAK SUYUISITMA S‹STEM‹

147

- Sistemde kullan›lan pompa düflük enerji ile vesessiz çal›flmad›r.

- Montaj / devreye alma ve bak›m ifllemleri basitolmal›d›r.

- Panel kasas› izole edilmifl olmal›d›r.

- Pompa kapal› devre sistemden kaynaklanandirenci yenebilecek kapasitede ve su/hava berabersirküle edebilecek flekilde diflli tip olmal›d›r.

- Ifl›n›ma ve ihtiyaca ba¤l› olarak kademeli çal›flmaözelli¤ine sahip olmal›d›r.

- Elektrik kesilmelerinde kapal› devre sistemi,donma veya buharlaflmaya karfl› emniyete alabil-melidir.

- Sistem verileri (kollektör, boyler s›cakl›klar›, kol-lektör doluluk oran›, pompa çal›flma kapasitesi,sistem çal›flma süresi ) kontrol paneli üzerindebulunan kumanda ekran›nda görülebilmelidir.

- Sistem devre d›fl› kald›¤›nda kollektörde bulunansuyun toplanaca¤› geri toplama kab›na sahip ol-mal›d›r.

- Kompakt bir yap›ya sahip olmal›, duvara monteedilebilmeli, modüler yap›s› ile artan kollektör ih-tiyac›na pompa ve geri toplama kab› ekleyerekcevap verebilmelidir.

- Uzaktan kumanda mümkün olmal›d›r.

- Otomatik veya manuel çal›flma seçenekleri ol-mal›, ar›za halinde ikaz sinyali verilebilmelidir.

- Tüm çal›flma s›cakl›klar› (max.kollektör, boylersu s›cakl›klar›) ayarlanabilir olmal›.

- Sistemde emniyet ventili, pislik ay›r›c› bulun-mal›d›r.

4.8. SICAK HAVA ‹LE ISITMA S‹STEMLER‹

Örnek bir s›cak hava sistemi fiekil 4.53’de görülmek-tedir.

1. S›cak havayla ›s›tma sistemi daha ucuz olup, villatipi yap›lar›n k›smen veya tamamen ›s›t›lmas›ndakullan›labilir.

2. S›cak hava üretici (furnace) gaz, s›v› veya kat›yak›tla çal›flabilece¤i gibi, elektrikli tipleri de var-d›r.

3. Sistemin kontrolu kolayd›r ve çok h›zl› etkiler,›s›nma için gerekli zaman çok azd›r.

4. Su kaça¤› ve donma riski yoktur.

5. Hava kanallar›n›n iyi izole edilmesi gerekir.

6. Havan›n s›cak hava üretecine tekrar geri döndürül-mesi için kap›larda ›zgaralar b›rak›lmal›d›r.

7. Kullanma s›cak suyu ayr› bir bireysel cihazla

üretilir.

8. Yanma havas›n›n temini için d›fl hava girifl aç›kl›k-lar› gerekir.

9. Yap›lardaki taze hava ihtiyac› genellikle aç›labilenpencerelerden temin edilir. Ancak istenirse, dönüflhavas› kanal›na taze hava ba¤lant›s› yap›labilir.

4.8.1. S›cak Hava Perdeleri

‹ki tip hava perdesi mevcuttur:

1. Hava çevrimi yaratan sistem. Düflük hava h›zlar›y-la büyük hacimli bir hava ak›m› kullanarak, yük-sek verimli (%90-95) bir hava perdesi oluflturulur.Ancak rüzgar ve bas›nç de¤iflimi gibi etkenlerekarfl› çok hassast›r. Yüksek ilk yat›r›m maliyetleriyüzünden nadiren tercih edilir.

2. Hava çevrimsiz sistem. Daha düflük verimlidir(%60-80) Ancak montaj kolayl›¤› ve düflükyat›r›m maliyetleri sebebiyle çok kullan›l›r. Rüz-gara karfl› çok daha dirençlidir. Yatay ve dikey (tekveya çift tarafa) olarak kullan›labilir.

Temel olarak dört farkl› kullan›m alan› vard›r:

a. Endüstriyel (fabrikalar, depolar f›r›nlar vb)

b. ‹flyerleri (al›flverifl merkezleri, hastaneler, okul-lar, restoranlar, vb)

c. Uçan haflarat kontrolü (g›da endüstrisi, sütüretim merkezi, f›r›nlar vb)

d. So¤uk oda

Aç›kl›¤›n fiziksel boyutlar› ve montaj alan› ile birliktekullan›lan kap› tipi de göz önünde bulundurulmal›d›r.Yerel rüzgarlar, bas›nç farkl›l›klar›ndan oluflan havaak›mlar› bilinmelidir. Is›tma, filtrasyon ve elektrikselkumanda sistemleri seçenek olarak incelenmelidir.

Notlar:

1- Normal olarak negatif bas›nç ortam›nda kul-lan›lamazlar. Kazan daireleri yakma havas› teminiveya yüksek binalardaki baca etkisi gibi durumlar-da ek hava girifli sa¤lanarak (hava perdesi debisiniart›rarak veya ortalama hava basarak) hava per-desinin verimli flekilde çal›flmas› sa¤lanabilir.

2- Günde minimum 1 saat aç›k kalan kap›larda kul-lan›m› efektiftir. E¤er kap› günde 6 saat aç›kkal›yorsa, yap›lan ekonomi çok yüksek miktarlaraulaflmaktad›r.

3- Hava perdesinden s›cak hava üflemek mümkün-dür. Ancak bu perde verimini artt›rmaz. Sadeceiçinden geçenler için konfor sa¤lar. Rüzgar›n üflüt-me etkisini ortadan kald›r›r veya bölgeye ek ›s›tmagücü sa¤lar.

148

fiekil 4.50/ DUVAR T‹P‹ KAZANLA TAKV‹YEL‹ KULLANMA SICAK SUYU VE ISITMA DESTEKL‹GÜNEfi ENERJ‹ S‹STEM‹

fiekil 4.51/ BOYERL‹ ISITMA S‹STEM‹NE DESTEK VEREN GÜNEfi ENERJ‹ S‹STEM‹

149

fiekil 4.52/ GÜNEfi ENERJ‹S‹ DESTEKL‹ KULLANMA SICAK SUYU VE HAVUZ ISITMASI S‹STEM‹

fiekil 4.53 / B‹R EV ‹Ç‹N SICAK HAVA S‹STEM‹

Isitma bolum-4

Documents

Transcript of Isitma bolum-4