1

Kaza Kavramı ve İş Kazası

Kasıt unsuru olmadan, beklenmedik bir anda

meydana gelen ve arzu edilmeyen bir biçimde

sonuçlanan olaya "kaza" denilmektedir .

2

Uluslararası Kuruluşlara Göre İş Kazası Tanımı

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO): “ Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına

alınmamış olan, etrafa zarar verecek nitelikteki olaylar” olarak tanımlamaktadır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO): “Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara,

makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olay “ olarak tanımlamaktadır.

3

Ülkemizde ise meydana gelen olayların iş kazası olup

olmadığı yolunda yapılan incelemeler ve tartışmalar sonucu iş

kazaları iki ayrı yaklaşımla değerlendirilmektedir.

1. Teknik açıdan iş kazaları

2. Hukuksal açıdan iş kazaları

4

Teknik Açıdan İş Kazası Kavramı

- Kişilere zarar veren olayların yanı sıra

- işyerindeki makinelere, tesisat ve tertibata zarar veren olaylar,

- hatta işyerinde canlı veya cansız, hiçbir şeye zarar vermeyen

fakat işin tamamlanmasına engel olan veya aksatan olaylar

iş kazası olarak nitelendirilmektedir.

Cansızlara zarar veren veya bir faaliyetin durmasına veya kesintiye

uğramasına neden olan olaylar ise arıza kapsamına girmekte ve bu

şekilde tanımlanmaktadır.

5

HUKUKİ AÇIDAN İŞ KAZASI TANIMI

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun

13. maddesine göre;

Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla,

Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi

yüzünden, asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

Emzikli sigortalı kadının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,

Sigortalının, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak

götürülüp getirilmeleri sırasında

meydana gelen ve sigortalıyı hemen yada sonradan bedence veya ruhça arızaya

uğratan olaydır.

6

Meslek Hastalığı :

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 14. maddesine göre;

Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir sebeple

veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık,

bedensel veya ruhsal özürlülük halleridir.

7

Bir olayın iş kazası olarak nitelendirilebilmesi için dört unsurun

gerçekleşmesi gerekir:

1. Kazaya uğrayanın sigortalı olması,

2. Sigortalının yer ve zaman itibariyle 5510/13. maddede sayılan

hususlardan birine göre kazaya uğraması

3. Kazada nedensellik “illiyet” bağının bulunması; yani Sigortalının

gördüğü iş ile meydana gelen kaza olayı arasında, kaza olayı ile de

uğranılan özür arasında uygun illiyet bağının bulunması gerekir.

4. Kazalının hemen veya sonradan bedenen veya ruhen özre uğramış

olması gerekir.

8

İş Kazalarının SınıflandırılmasıYaralanmanın Ağırlığına

Göre

• Yaralanma ile sonuçlanan kazalar,

• Bir günden fazla işten uzaklaşmaya neden olacak tedavi gerektirmeyen kazalar,

• Bir günden fazla işten uzaklaşmayı gerektiren kazalar,

• Sürekli iş göremezliğe neden olan kazalar,

• Ölüm ile sonuçlanan kazalar.

Yaralanmanın Cinsine Göre

• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.),

• Boyun omurga yaralanmaları,

• Göğüs kafesi ve solunum organları yaralanmaları,

• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları,

• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları,

• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları,

• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları,

• İç organ yaralanmaları,• Ruhsal ve sinirsel tahribat

yapan kazalar.

Kazanın Cinsine Göre

• Düşme, incinme,• Parça, malzeme düşmesi,• Göze yabancı cisim

kaçması,• Yanma,• Makinalardan olan kazalar,• El aletlerinden olan kazalar,• Elektrik kazaları• Ezilme, sıkışma,• Patlamalar,• Zararlı ve tehlikeli

maddelere değme sonucu oluşan kazalar.

9

İnsan (Man)Hatalara neden olan insan

faktörü

•1. Psikolojik nedenler:•Unutkanlık, sıkıntı, üzüntü, keder

•Çevre etkileri•İstem dışı davranış,•İhmalci davranış, hatalı davranış vb.

•2. Fiziksel Nedenler:•Yorgunluk,•Uykusuzluk,•Alkol,•Hastalık vb.•3. İşyeri Nedenleri:•İnsan ilişkileri•Takım çalışması•İletişim vb.

Makine (Machine)Uygun olmayan makine ve

ekipman gibi fiziksel fakötrler

•Hatalı makine ve ekipman yerleşimi,

•Eksik veya kusurlu koruyucular

•Yetersiz standardizasyon•Yetersiz kontrol ve bakım•Yetersiz mühendislik hizmetleri

Ortam – Çevre (Media)Bilgi, bilgilendirme, çalışma

metotları ve çevresel faktörler

• Yetersiz çalışma bilgisi,•Uygun olmayan çalışma metodu

•Uygun olmayan çalışma yeri ve ortamı vb.

Yönetim (Management)Yönetimsel faktörler

•Yetersiz yönetim organizasyonu,

•Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar,

•Yetersiz güvenlik yönetim planı

•Eğitim ve öğretim yetersizliği•Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik

•Uygun olmayan personel istihdamı

•Yetersiz sağlık kontrolleri

İş Kazalarının 4 Temel Nedeni (4M)

10

Kaza Teorileri

Kaza sebeplerini açıklamak için geliştirilen en genel kuramlar şunlardır:

- Domino Kuramı,

- İnsan Faktörleri Kuramı,

- Kaza/Olay Kuramı,

- Epidemiyoloji Kuramı,

- Sistem Kuramı

- Kombinasyon Kuramı

11

Domino Teorisi:

Kaza önleme ve sanayi güvenliğinin ilk öncüsü Travelers Insurance Company

(Gezginler Sigorta Şirketi) görevlisi olan Herbert W. Heinrich’tir.

Heinrich bir sigorta şirketinde çalışmakta olup 1920’li yılların sonunda 75.000

sanayi kaza raporu üzerinde bir inceleme yapmıştır.

Günümüzde yaygın olarak kullanılan pek çok teoreme Heinrich’in bu

çalışması ışık tutmuştur. Bu çalışma “Sanayi Güvenliği Gerçekleri”

(Endüstriyel Güvenliğin Aksiyonları) adını taşır.

Bu çalışmaya göre Sağlık ve Güvenlik Karar Vericilerinin bilmesi gereken 10

gerçek şu şekilde sıralanır.

12

Domino Teorisi:

1• İSG’nin asıl çalışma alanı tehlikeli durum ve tehlikeli davranışı ortadan

kaldırmaya yönelik olmalıdır.

2• Birçok kaza güvenli olmayan davranışlar nedeniyle meydana gelmektedir.

3• Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü önceden kestirilemez.

4• 1- 29 – 300 Oranı: Ölümle sonuçlanan her kazanın temelinde 29 hafif

yaralanmalı, 300 yaralanmasız olay vardır.

5

• Tehlikeli davranışların nedenlerini araştırmak, doğru davranışı seçmede yardımcı rehber olarak işe yarayabilir. Örneğin; şahsi kusurlar, eğitim yetersizliği, fiziki yetersizlik, uygun olmayan çevre.

13

Domino Teorisi:

6• Kazalardan korunmak için mühendislik önlemlerinden başlayarak

diğer önlemler sırasıyla alınmalıdır.

7

• Kazalardan korunma yöntemleri ile işletmelerde kullanılan kalite ve verimliliği arttırmaya yönelik yöntemler paralellik gösterir.

8• Üst yönetim güvenlik için sorumluluk almalıdır, çalışmalara

yöneticiler de katılmalıdır.

9• İSG konusunda ilk kademe yöneticiler çok önemlidir.

10

• İSG ile ilgili çalışmalara insani duygular yön vermelidir. Böylelikle İSG alanında yapılan iyileştirmeler kaliteyi ve verimliliği de etkileyecektir.

14

Domino Teorisi:

Heinrich, iş kazlarını beş domino taşının arka arkaya

sıralanarak, birbirini düşürmesine benzeterek açıklamıştır.

Her kaza beş tane temel nedenin arka arkaya dizilmesi

sonucu meydana gelir ve buna “Kaza Zinciri” denir.

Şartlardan biri gerçekleşmedikçe bir sonraki gerçekleşmez ve

dizi tamamlanmadıkça kaza meydana gelmez.

15

16

1- Sosyal Çevre: Sosyal çevre şartları risklerin alınmasına yada oluşmasına yol

açar. Doğa şartları karşısında insanın fiziki ve sosyal yapısındaki etkileşim, bir kaza

sebebidir.

2- İstenmeyen İnsan Davranışları (Kişisel Hatalar): Öfke, dikkatsizlik, yorgunluk,

anlama güçlüğü, aldırmazlık vb.

3- Güvensiz Davranış ve Koşullar: Kötü planlama, koruyucusuz malzeme kullanma,

tehlikeli çevre ya da çalışma ortamı.

4- Kaza: Yukarıda belirtilen şartlar bir şeylerin yanlış gitmesine sebep olursa,

yaralanma veya herhangi bir şekilde zararla sonuçlanan olay meydana gelir ve kaza

olarak ifade edilir.

5- Yaralanma: Kişinin zarara uğraması.

17

Domino Etkisi üzerine bir örnek :

Bir eksantrik presi, ayak pedalı ile kumanda eden ve eli ile mal veren bir işçi

parmağını iki kalıp arasına sıkıştırarak yaralanmıştır. Kaza zincirine göre olayın beş

temel nedenini şu şekilde açıklayabiliriz.

1- Doğal Durum:

İnsanın parmağı pres kalıplarında meydana gelen sıkıştırma kuvvetine mukavemet

edecek yapı ve güce sahip değildir. Bu nedenle böyle bir olayda kalıplarda ve

preste bir hasar oluşmaz; çalışan yaralanır.

2- Kişisel Özür :

Bu olayda işçinin parmağı tehlikeli bölgede iken ayak pedalına basması, dikkatsizlik

unsuru sonucudur. Bu kusur olmasaydı kaza olmayacaktı ve işçi elinde bir

yaralanma oluşmayacaktı.

18

3- Güvensiz Hareketler ve Güvensiz Şartlar:

Makinenin operasyon bölgesinin, elin girmesini önleyecek koruyucu içine

alınmamış olması veya iki eli aynı zamanda tehlikeli bölgeden uzak tutan çift el

kumanda tertibatı bulunmaması güvensiz şart olarak nitelendirilmektedir. Bu

olayda kazayı kesinlikle önleyecek bu tedbirler bulunmamaktadır.

4- Kaza Olayı:

Pres pistonunun hareketi kazayı meydana getiren eylemdir. Bu hareket olmasa

kuşkusuz diğer üç şartın mevcudiyetine rağmen kaza meydana gelemezdi.

5- Yaralanma:

Son olarak pres pistonunun parmağın üstüne isabet etmesi kaza olayını yaralanma

ile sonuçlandırmıştır.

19

İnsan Faktörleri Kuramı:

Bu teori (human factors theory) kazaları, eninde sonunda insan

hatasından kaynaklanan olaylar zincirine bağlar. Teori, insan hatasına

yol açan üç önemli faktörü içerir:

1. Aşırı yük,

2. Uygun olmayan tepki

3. Yerinde olmayan faaliyetler.

20

Kaza/Olay Kuramı:

Bu teori (accident/incident theory) insan faktörleri teorisinin

genişletilmiş bir halidir. Ek olarak; ergonomik yetersizlikleri,

hata yapma kararı ve sistem hataları gibi yeni elemanları

ortaya çıkarır.

21

Epidemiyoloji Kuramı:

Bu teori (epidemiological theory), çevre faktörleri ve hastalık

arasındaki ilişkiyi belirleme için kullanılan modellerin, çevre faktörleri

ile kazalar arasındaki sebepsel ilişkinin açıklanmasında da

kullanılabileceğini savunur.

22

Sistem Kuramı:

Teori (system theory) bir kazanın oluşabileceği herhangi bir durumu,

üç parçadan oluşan bir sistem olarak görür:

1- İnsan,

2- Makine

3- Çevre.

Kombinasyon Kuramı:

Bir tek teorinin tek başına bütün hadiseleri açıklayamayacağını

savunur. Teoriye (combination theory) göre kazaların gerçek sebebi

iki veya daha fazla modelin kombinasyonu ile elde edilebilir.

23

İş kazalarının artmasında rol oynayan temel etkenler:

Denetim yetersizliği

Geri teknoloji kullanımı

Eğitimsizlik

Koruyucu önlem yetersizliği

Sağlığa elverişli olmayan koşullar

Deneyimsiz eleman istihdamı

24

İş Kazasının Nedenleri

25

Güvensiz Davranışlar

Güvensiz davranışlar insanın fizyolojik ve psikolojik yapısı ile çevre koşullarından

kaynaklanmaktadır.

Çalışan insanda genetik bozukluklar, organik yıpranmalar, ergonomik düzen

yetersizlikleri ve sağlıksız çevre koşulları güvensiz davranışların nedenlerini

oluşturmaktadır.

Denge duygusunun az olması, kas gücünün ve bazı beden kısımlarının iyi

gelişmemiş olması veya bazı uzuvların dengesiz gelişmesi ya da çeşitli hastalıklar

sonucu çalışma yaşamına gelinceye kadar insanın yıpranmış olmasından dolayı

yetenek azlığı, el becerisi yetersizliği, sinir sistemi ile yönetilen bütün beden

hareketlerinin akıcı çalışmasını engelleyen hatalar ve eksiklikler güvensiz

davranışların ortaya çıkmasına neden olmaktadır.

26

Güvensiz Davranışlar Nelerdir?

İşi bilinçsiz yapmak

Dalgınlık ve dikkatsizlik

Şaşırma, kızgınlık, üzgün olma, ürkme,

şakalaşma

Emniyetsiz vaziyet alma

Emniyetsiz yükleme, taşıma,

istif yapma

Tehlikeli yerlerde çalışma

Makine koruyucularını çıkarmak

Tehlikeli hızla çalışmak

Görevi dışında iş yapmak

İş disiplinine uymamak

İşe uygun makine kullanmamak

Yetkisiz ve izinsiz olarak tehlikeli

bölgelerde bulunmak

Kişisel koruyucuları kullanmamak

Ehliyetsiz ve tehlikeli hızda araç

kullanmak

Kazaların % 88’ini oluşturur !!!!!!

27

Güvensiz Durumlar

Güvensiz davranışların yanı sıra iş kazalarının birinci dereceden genel nedenlerini

oluşturan temel etkenlerden birisi de işyerlerindeki güvensiz koşullardır.

İşyerindeki güvensiz durumlar; üretim sürecinde kullanılan teknolojinin ve üretim

araçlarının niteliğinden, iş düzensizliğine, bakım ve kontrollerin noksanlığından

denetim ve yönetim hatalarına, depolama ve istifleme yanlışlıklarından sağlıksız

çevre koşullarına kadar birçok etkenden dolayı ortaya çıkmaktadır. 

28

Üretim sürecinde kullanılan her türlü alet, araç ve makine;

çalışan insanın yeteneklerine uygun nitelikte değilse,

makine ve tezgahların koruyucuları bulunmuyorsa,

göstergeleri kolay okunur ve anlaşılır özellikler taşımıyorsa, kumanda

mekanizmaları güvenli ve kolay kullanılamıyorsa,

bakım ve kontrolleri zamanında ve gereği gibi yapılmıyorsa,

amacı dışında ve kapasiteleri üzeride kullanılıyorsa

güvensiz koşulların ortaya çıkması ve iş kazalarının oluşması kaçınılmaz

olmaktadır.

29

Güvensiz Durumlar Nelerdir?

Güvensiz çalışma yöntemi

Güvensiz ve sağlıksız çevre koşulları

Topraklanmamış elektrik makineleri

İşe uygun olmayan el aletleri

Kontrol ve testleri yapılmamış basınçlı

makineler

Tehlikeli yükseklikte istifleme

Kapatılmamış boşluklar

İşyeri düzensizliği (Yetersiz yada fazla

aydınlatma, bakımsız bina-makine ve

aletler

Koruyucusuz makine tezgahları

Eğitim ve bilgi noksanlığı

İlgisizlik

Bedenin işe uyumsuzluğu

Meleke noksanlığı

Aile düzeni

Psikolojik faktörler

Beslenme yetersizliği

Kazaların % 10’unu oluşturur !!!!!!

30

İş Kazalarından Doğan Cezai ve Hukuki Sorumluluklar

1. Yazılı mevzuatın gereğini yerine getirme

2. Yazılı olmayan kuralların gereklerine uyma

3. Eğitim

4. Denetim

5. Çalışanların alınacak güvenlik kurallarına

uymalarının sağlanması

31

1. Yazılı mevzuatın gereğini yerine getirme

İşverenler işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için

Gerekli her türlü önlemi almak,

Araç ve gereçleri noksansız bulundurmak,

işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup

uyulmadığını denetlemek,

İşçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler, alınması gerekli

tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları konusunda bilgilendirmek

Gerekli iş sağlığı ve güvenliği eğitimini vermek

zorundadırlar. (6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu)

32

2. Yazılı olmayan kuralların gereklerine uyma (Yargı Kararları)

İşveren, insan yaşamının kutsallığı çerçevesinde sigortalının sağlıklı ve

güvenlikli bir ortamda iş görmesini sağlamakla yükümlüdür ve Yasalarda,

tüzüklerde ve yönetmeliklerde açıkça gösterilmemiş bulunsa dahi, işverenin,

işçi sağlığı ve iş güvenliğine ilişkin gerekli önlemleri almakla yükümlü

bulunduğu, İş Kanununun 77 maddesinin açık buyruğudur. (Yargıtay 10.

Hukuk Dairesi 09.05.1984, 2431/2554)

33

İş Kanunun 77. maddesine göre işveren, yalnızca mevzuatta ön görülen

minimum önlemleri değil, insan yaşamına saygı çerçevesinde günümüz bilim ve

teknolojisinin öngördüğü önlemleri dahi almakla yükümlüdür. Herhalde, çalışan

bir işçinin güvenliği, işçinin kendi dikkatine bırakılamaz. Yargıtay 10. Hukuk

Dairesi 17.04.1984, 2029/2140)

Sigortalının, iş güvenliğine aykırı eylem ve davranışlarına karşın buna önleyici

tedbir almayan işveren, iş kazasından sorumludur. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi

20.06.1977, 3327/4516)

34

Emniyet kemeri vermekle yetinip, bunu kullandırmayı sağlamayan işveren, iş

kazasından sorumludur. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 23.11.1982, 4661/5171)

İşverenler, işyerlerinde tüm önlemleri almak ve koruyucu malzemeyi

kullandırmakla yükümlüdür. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 06.04.1982, 1757/1960)

35

3. Eğitim

İşverenler, işçileri karşı karşıya bulundukları mesleki riskler,

alınması gerekli tedbirler, yasal hak ve sorumlulukları

konusunda bilgilendirmek ve gerekli iş sağlığı ve güvenliği

eğitimini vermek zorundadır. (6331 İş Sağlığı ve güvenliği

Kanunu)

36

4. Denetimİşverenin;

işyerinde, teknik ilerlemelerin getirdiği daha uygun sağlık şartlarını

sağlaması;

kullanılan makinelerle alet ve edevattan herhangi bir şekilde tehlike

gösterenleri veya hammaddelerden zehirli veya zararlı olanları,

yapılan işin özelliğine ve fennin gereklerine göre bu tehlike ve zararları

azaltan alet ve edevatla değiştirmesi

iş kazalarını önlemek üzere işyerinde alınması ve bulundurulması

gerekli tedbir ve araçları ve alınacak diğer iş güvenliği tedbirlerini

devamlı surette izlemesi

esastır. (İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü Madde:4)

37

Her işveren, işyerinde işçilerin sağlığını ve iş güvenliğini sağlamak için

gerekli olanı yapmak ve bu husustaki şartları sağlamak ve araçları

noksansız bulundurmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün sadece önlem

almakla yetinilebileceği anlamını taşımadığı, alınan önlemlere uyulup

uyulmadığını denetleme ve önlemlere uyulmasını temin anlamında

bulunduğu da kuşkusuzdur.

Başka bir deyişle, işveren işyerinde, geniş anlamda doğmuş ve

doğabilecek tüm tehlikeleri önlemek zorundadır. Bu zorunluluk sonucu

olarak işyerinde işveren tarafından tam anlamı ile geniş bir kontrol

mekanizması kurulmalıdır. (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 31.10.1978,

2077/7689)

38

5. Çalışanların alınacak güvenlik kurallarına uymalarının sağlanması

İşverenler, işyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği önlemlerine uyulup

uyulmadığını denetlemek zorundadırlar (iş Kanunu Madde:77)

Sigortalının, iş güvenliğine aykırı eylem ve davranışlarını önleyici

tedbir almayan işveren, iş kazasından sorumludur. (Yargıtay 10.

Hukuk Dairesi, 20.06.1977, 3327/4516)

39

Taksirle veya kasıt ile

ölüme neden olma

Taksirle veya kasıt ile

yaralanmaya neden olma

CEZA HUKUKU İŞ HUKUKU SİGORTA HUKUKU

Maddi Tazminat Manevi tazminat

Destekten Yoksun Kalma

İş Görmezlik

İŞ KAZASI

İş Kazası Meydana Geldikten Sonra Hukuki ve Cezai Durum

40

İş kazalarından doğan cezai sorumluluklar 5237 sayılı Türk Ceza

Kanunu’nda yer almaktadır.

Ceza Kanununun amacı

MADDE 1. - Ceza Kanununun amacı; kişi hak ve özgürlüklerini, kamu

düzen ve güvenliğini, hukuk devletini, kamu sağlığını ve çevreyi, toplum

barışını korumak, suç işlenmesini önlemektir. Kanunda, bu amacın

gerçekleştirilmesi için ceza sorumluluğunun temel esasları ile suçlar, ceza

ve güvenlik tedbirlerinin türleri düzenlenmiştir.

41

Ceza Sorumluluğunun Esasları

 

MADDE 20. - (1) Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının

fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz.

(2) Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. Ancak, suç

dolayısıyla kanunda öngörülen güvenlik tedbiri niteliğindeki

yaptırımlar saklıdır.

42

Kast

MADDE 21. - (1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun

kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek

gerçekleştirilmesidir.

(2) Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini

öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır.

43

Taksir

MADDE 22. - (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde

cezalandırılır.

(2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla bir

davranışın, suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek

gerçekleştirilmesidir.

44

(3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin

meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça

ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.

(4) Taksirle işlenen suçtan dolayı verilecek olan ceza failin kusuruna

göre belirlenir.

(5) Birden fazla kişinin taksirle işlediği suçlarda, herkes kendi

kusurundan dolayı sorumlu olur. Her failin cezası kusuruna göre ayrı

ayrı belirlenir.

45

Taksirle öldürme

MADDE 85. - (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, iki

yıldan altı yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

(2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla

kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına

neden olmuş ise, kişi iki yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile

cezalandırılır.(31.03.2005 tarih ve 5328 sayılı yasanın 3. maddesiyle, 85. maddenin birinci ve ikinci

fıkralarındaki “üç yıldan” ibareleri “iki yıldan” şeklinde değiştirilmiştir.)

46

Taksirle yaralama

MADDE 89. - (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya

sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan

kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile

cezalandırılır.

47

(2) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;

a) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin sürekli zayıflamasına,

b) Vücudunda kemik kırılmasına,

c) Konuşmasında sürekli zorluğa,

d) Yüzünde sabit ize,

e) Yaşamını tehlikeye sokan bir duruma,

f) Gebe bir kadının çocuğunun vaktinden önce doğmasına,

neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza yarısı oranında artırılır.

48

(3) Taksirle yaralama fiili, mağdurun;

a) İyileşmesi olanağı bulunmayan bir hastalığa veya bitkisel hayata

girmesine,

b) Duyularından veya organlarından birinin işlevinin yitirilmesine,

c) Konuşma ya da çocuk yapma yeteneklerinin kaybolmasına,

d) Yüzünün sürekli değişikliğine,

e) Gebe bir kadının çocuğunun düşmesine,

neden olmuşsa, birinci fıkraya göre belirlenen ceza bir kat artırılır.

49

(4) Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması hâlinde,

altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.

(5) Bilinçli taksir hâli hariç olmak üzere, bu maddenin kapsamına

giren suçların soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır.

50

İnşaat veya yıkımla ilgili emniyet kurallarına uymama

MADDE 176. - (1) İnşaat veya yıkım faaliyeti sırasında, insan

hayatı veya beden bütünlüğü açısından gerekli olan tedbirleri

almayan kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezası

ile cezalandırılır.

51

İş Kazaları

Trafik Kazaları

Ev Kazaları

Taksirli suçlar kapsamında değerlendirilmektedir.

52

KAZA İNCELEMESİ İÇİN ALTI TEMEL SORU KALIBI

5N1K KİM... NEREDE... NASIL... NE ZAMAN... NE, HANGİ... NEDEN...

53

Kim yaralandı?

Kazayı kim gördü?

Onunla kim çalışıyordu?

Maruz kalmış çalışana kim talimat verdi,eğitti, görevlendirdi?

Başka kimler dahildi?

Olayın tekrarlanmasını önlemekte kim yardımcı olabilir?

KİM ?

54

Kaza nerede oldu?

Çalışan kaza anında neredeydi?

Denetçi o sırada neredeydi?

Beraber çalıştığı kişiler o sırada neredeydi?

O sırada başka kimler dahildi?

Kaza olduğunda görgü tanıkları neredeydi?

Bu koşul başka nerede mevcut?

NEREDE ?

55

Kaza ne zaman oldu?

Çalışan göreve ne zaman başladı?

Çalışan göreve ne zaman atandı?

Tehlikeler çalışan için ne zaman belirdi?

Denetçi çalışanın çalışmasını en son ne zaman kontrol etti?

Çalışan bir şeylerin yanlış olduğunu ne zaman fark etti?

NE ZAMAN ?

56

Çalışan nasıl yaralandı?

Kazadan nasıl kaçınılabilirdi?

İş arkadaşları(co-worker) benzer kazadan nasıl

kaçınabilir?

Denetçi kazayı nasıl önleyebilirdi?

NASIL ?

57

Kaza neydi?

Yaralanma/ hastalık neydi?

Kaza anında ne yapılıyordu?

Onlara ne yapmaları söylenmişti?

Hangi malzemeler kullanılıyordu?

Hangi uygulama yürütülüyordu?

Hangi talimatlar verilmişti?

NE, HANGİ ?

58

NE, HANGİ ?

Hangi önlemler gerekliydi?

Hangi KKD kullanılmalıydı?

Diğerleri kazaya neden olacak ne yaptılar?

Hangi sorun veya soruyla karşılaşıldı?

Kazadan sonra kazazede veya diğerleri ne yaptılar?

Görgü tanıkları ne gördüler?

Olayın tekrarlanmasını önlemek için ne yapılacak?

59

NE, HANGİ ?

Hangi güvenlik kuralları bozuldu?

Hangi güvenlik kuralları eksikti?

Hangi güvenlik kuralları/ prosedürleri gerekli?

60

Çalışan neden yaralandı?

Çalışan neden bu şekilde davrandı?

Diğer kişiler neden bu şekilde davrandı?

Kişisel Korunma Donanımı neden kullanılmadı?

Çalışana neden belirli talimatlar verilmedi?

Çalışan neden bu konum/yerdeydi?

Çalışan neden bu alet(ler)i veya makineyi kullanıyordu?

Çalışan neden denetçiyle birlikte kontrol etmedi?

Çalışan neden bu koşullarda çalışmaya devam etti?

Denetçi o sırada neden orada değildi?

NEDEN ?

61

KAZAZEDE İFADE TUTANAĞIKazazedenin Adı-Soyadı: Tarih: Saat: Gün:

İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler

anlatılmalıdır.

Kaza Öncesi Kimden Talimat Aldın?

En Son Kiminle Konuştun?

KAZADAN HEMEN ÖNCE Kaza Anında Ne Yapıyordun?

Orada Başka Kim Vardı, Ne Yapıyordu?

Kaza Olurken KAZA ANINDA Tam Olarak Ne Yapıyordun? Ne Yaptın?

KAZADAN HEMEN SONRA Başkaları Ne Yaptı? Tarih: Saat: Gün:

62

Tarih: Saat: Gün: Olayla İlgilinin Adı Soyadı:

İfade Sahibinin Adı Soyadı:

İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı,yorumlar değil gerçekler

anlatılmalıdır.

I. BEN KAZAYI GÖZLERİMLE GÖRDÜM Evet deniliyorsa, her soruya

kısa cümlelerle cevap arayınız.

Kazazedeyi gördüğünde nerede duruyordun?

Ne yapıyordun?

ŞAHİT İFADE TUTANAĞI

63

KAZADAN HEMEN ÖNCE Kazazede tam olarak ne yapıyordu?

O alanda başka kim vardı?Ne yapıyordu?

Kaza olurken KAZA ANINDA tam olarak ne gördün?

Kazazede ne yaptı?

KAZADAN HEMEN SONRA Sen ne yaptın?Başkaları ne yaptı?

Tarih: Saat: İmza:

ŞAHİT İFADE TUTANAĞI

64

Tarih: Saat: Gün: Olayla İlgilinin Adı Soyadı:

İfade Sahibinin Adı Soyadı:

İfade edilenler doğru ve inanılır olmalı, yorumlar değil gerçekler anlatılmalıdır.

II. KAZAYI GÖRMEDİM AMA AŞAĞIDAKİ YARARLI BİLGİLERİ

VEREBİLİRİM.

Kazadan ne zaman haberdar edildin?

Kim tarafından nasıl haberdar edildin?

Sana tam olarak ne anlatıldı?

Kaza ile ilgili ilave neler söyleyebilirsin?

Tarih: Saat: Gün:

BİLGİ SAHİBİ İFADE TUTANAĞI

65

İş Kazalarının Maliyetleri DİREKT MALİYETLER – (GÖRÜNÜR)

• İlk yardım masrafları• Tedavi masrafları• İşçiye-ailesine ödenen tazminatlar• Mahkeme giderleri• Raporlar için ödenen ücretin üçte ikisi

İNDİREKT MALİYETLER (GÖRÜNMEZ)

• İş gücü kaybı• Kazalının çalışmaması• İşin durması nedeniyle oluşan maliyet• Kazayı incelemek için kaybedilen zaman vb.• Diğer çalışanlarda moral bozukluğundan dolayı oluşan

verim kaybı, • Makinenin durması ve hasara uğraması• Malzeme ve hammadde kayıpları• Sipariş eğer yetiştirilmezse bunun getireceği kayıplar• Kazalı işçinin üzerindeki işi tekrar düzene koymanın

maliyeti• Eğer yeni işçi başlayacaksa onun alınması ve eğitiminin

maliyeti• Kazalı işçi tekrar başlayacaksa onun verimindeki düşüklük• Mahkeme giderleri• Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi

kayıp,• Firmanın imajının zedelenmesi

66

İşçi Açısından:

İş kazalarının sonuçlarından en önemlisi, tartışmasız çalışan insanın

yaşamını yitirmesidir. Kuşkusuz insan yaşamının değerini ölçmek ve

maliyetini değerlendirmek mümkün değildir.

İş kazalarının işçi açısından maliyetinin önemi açık olarak ortaya

çıkmakta ve en büyük bedeli işçi ödemekte, İş kazası sonucu yaşamını

yitiren işçinin ailesi maddi ve manevi açıdan da olumsuz etkilenmektedir.

67

İşyeri Açısından:

İş kazaları neden oldukları acı ve ızdırapların yanı sıra makina,

malzeme, ürün kayıplarına da neden olmakta ve iş verimliliğini

düşürmektedir.

İş kazaları verimlilik ve üretim etkinliği üzerindeki kayıpların yanı sıra

makina, araç, gereç , hammadde, malzeme ve üretim kayıplarına neden

olmaktadır.

İş kazaları sonucu işin durması, yeniden düzenleme ve onarım

çalışmaları da diğer kayıpları oluşturmaktadır.

68

Ayrıca iş kazalarının işçiler üzerindeki etkisi ile iş yavaşlamakta,

yaralanan işçiye yardımcı olan işçiler ve gözlemci personel ile olayı

izleyen işçiler ve üst düzey yöneticilerinin zaman ve iş gücü kayıpları

ortaya çıkmaktadır.

İş kazaları sonucu işçilerin moral bozukluğu ve çekingenliği artmakta bu

da üretimde niteliksel ve niceliksel düşmelere neden olmaktadır. Yine iş

kazasına uğrayan işçinin yerine yenisinin bulunup yerleştirilmesi,

eğitilmesi ve gerekli niteliklerin kazandırılması işletmeye ek maliyetler

yüklemektedir.

69

Ülke Ekonomisi Açısından :

İş kazaları ülke ekonomisinin üretken kapasitesini olumsuz yönde

etkilemektedir. İş kazaları ulusal kaynakların yok olmasına neden

olmakta, ulusal kalkınmayı engelleyici ve ulusal refahı azaltıcı bir işlev

görmektedir.

İş kazaları sonucu ortaya çıkan iş günü ve iş gücü ile verimlilik kayıpları

bütün dünyada önemli boyutlara ulaşmış durumdadır.

Yapılan araştırmalar bir ülkedeki iş kazalarının o ülkenin Gayrisafi Milli

Hasıla’sının (GSMH) % 2 ile 5’i arasında maliyete neden olduğunu

ortaya koymuştur.

70

İş Kazalarında Yapılması Gereken İdari İşlemler

İş kazasına uğrayan personele derhal gerekli sağlık yardımı yapılır.

İşyeri kaza raporu düzenlenir. Şahitlerin ifadesi alınır.

Kaza jandarma veya polise bildirilir.

Kaza ilgili Sigorta İl / Sigorta Müdürlüğüne vizite kağıdı ile en geç kazadan sonraki

üç gün içinde bildirilir.

Kaza ile ilgili bir dosya hazırlanır. Evraklar burada muhafaza edilir.

Dosyada ayrıca;

İşçinin sigortalı işe giriş bildirgesi, İşe giriş sağlık raporu

Eğitim belgesi ile diğer sertifikalar ve kişisel koruyucuları teslim belgeleri yer alır.

71

İddiaya göre bu hikayede anlatılan olay gerçek hayatta olmuş ve basına da

yansımış bir olaydır. Belediye  kuruluşlarından birinin genel müdür yardımcısı,

şantiyelerden birinde meydana gelen bir iş kazasında, kazaya maruz kalan

duvarcı ustasından ayrıntılı rapor ister. Duvarcı ustasının yazdığı tutanak

şöyledir:

İş kazası tutanağına ‘planlama hatası’ diye yazmıştım. Bunu yeterli görmeyerek,

ayrıntılı anlatmamı istemişsiniz. Şu anda hastanede yatmama neden olan olaylar

aynen aşağıda anlattığım gibi olmuştur:

72

BİR İŞ KAZASI TUTANAĞI

Bildiğiniz gibi ben bir duvarcı ustasıyım. İnşaatın 6. katındaki işimi bitirdiğim zaman

biraz tuğla artmıştı, yaklaşık 250 kg. kadar olduğunu tahmin ettiğim bu tuğlaları

aşağıya indirmek gerekiyordu.

Aşağıya indim, bir varil buldum, ona sağlam bir ip bağladım, 6. kata çıktım. İpi bir

çıkrıktan geçirip ucunu aşağıya salladım.

Tekrar aşağıya indim ve ipi çekerek varili 6. kata çıkardım. İpin ucunu sağlam bir

yere bağlayıp tekrar yukarı çıktım. Bütün tuğlaları varile doldurdum.

Aşağıya indim, bağladığım ipin ucunu çözdüm. İpi çözmemle birlikte birden kendimi

havada buldum. Ben yaklaşık 70 kiloyum, 250 kiloluk varil süratle aşağıya düşerken

beni yukarıya çekti.

73

Heyecan ve şaşkınlıktan ipi bırakmayı akıl edemedim. Yolun yarısında dolu varille

çarpıştık. Sağ iki kaburgamın burada kırıldığını sanıyorum.

Tam yukarı çıkınca iki parmağım iple beraber çıkrığa sıkıştı. Parmaklarım da bu

sırada kırıldı. Bu esnada yere çarpan varilin dibi çıktı ve tuğlalar etrafa saçıldı. Varil

hafifleyince bu sefer ben aşağıya inmeye, varil yukarı çıkmaya başladı ve yolun

yarısında yine varille çarpıştık. Sol bacağımın kaval kemiği de bu sırada kırıldı.

74

Can havli ile ipi bırakmayı akıl ettim. Başımı yukarı kaldırdığımda boş

varilin süratle üzerime geldiğini gördüm. Kafatasımın da böyle çatladığını

sanıyorum. Bayılmışım, gözümü hastanede açtım.

Cenab-ı Hak'tan tüm kullarını böyle görünmez  kazalardan korumasını

diler, hürmetle ellerinizden öperim!..’’

İmza: Duvarcı Ustanız Mehmet

75