Innowacje w teatrze
Transcript of Innowacje w teatrze
Innowacje w teatrze Str. 117 - 123
1. Cechy współczesnego teatru.
2. Typologia współczesnego teatru.
3. Charakterystyka nurtów i odmian teatru.
4. Wybitni polscy twórcy teatralni.
Cechy współczesnego
teatru
Cechy współczesnego teatru
* Czerpanie inspiracji z form widowiska (cyrku,
kabaretu, koncertu, rewii itp.).
* Integrowanie uczestników spektaklu za pomocą
działań inspirowanych rytuałem.
* Odniesienia do karnawału (parady, festyny
i odwracanie ról).
* Przenikanie się różnych form przekazu (słowa,
śpiewu, tańca i pantomimy).
Cechy współczesnego teatru
* Swobodne traktowanie tekstu dramatu
i didaskaliów.
* Adaptowanie na scenę tekstów nieprzeznaczonych
do teatru.
* Stosowanie strategii szoku i zaskakiwania odbiorcy.
* Angażowanie widzów do współtworzenia
spektaklu.
Cechy współczesnego teatru
* Interdyscyplinarność – łączenie elementów
różnych dziedzin sztuki z teatrem (np. performance
i happening) oraz odniesienia do nauki (np.
psychologii).
* Intertekstualność – nawiązania do innych
wytworów kultury (np. do filmu).
* Multimedialność – wykorzystywanie wizualizacji
(kamery, projektory, ekrany).
Cechy współczesnego teatru
* Znoszenie granic pomiędzy sceną a widownią.
* Zwiększenie roli reżysera – zastępowanie reżyserii
inscenizacją.
* Obnażanie iluzji teatru poprzez ukazanie jego
sztuczności i umowności.
* Współistnienie teatru publicznego
i alternatywnego.
Cechy współczesnego teatru – tematyka
1) kondycja człowieka współczesnego – stosunek do
wartości, rozpad więzi międzyludzkich,
konsumpcyjny styl życia, popkultura i życie codzienne
(banalność, konwenanse, stereotypy);
2) historia i polityka,
3) reinterpretacja klasycznych dramatów
w poszukiwaniu uniwersalnego przesłania.
Typologia współczesnego
teatru
Typy współczesnego teatru
TEATR DRAMATYCZNY TEATR
MUZYCZNY
TEATR
TANECZNO -
- RUCHOWY
TEATR
LALKOWY
TEATR
PLASTYCZNY
TEATR RADIOWY
I TELEWIZYJNY
teatr polityczny
teatr absurdu
teatr alternatywny
teatr nowych
brutalistów
opera
operetka
musical
balet
teatr tańca
kukły
pacynki
Marionetki
teatr radiowy
teatr
telewizyjny
Charakterystyka nurtów i odmian
teatru
TEATR DRAMATYCZNY
1. TEATR POLITYCZNY
* Prekursor – Erwin Piscator (1893 – 1966)
w Niemczech.
* Wykorzystywanie prawdziwych dokumentów
i nagrań.
* Próby rekonstrukcji, interpretacji i wyjaśnienia
faktów.
Teatr polityczny c.d.
* Teatr faktu – zastąpienie tekstu dramatycznego
scenariuszem opartym na prawdziwych
wydarzeniach.
* Teatr verbatim – szybka reakcja na aktualne
wydarzenia.
* Teatr guerilla – charakter agitacyjny, wywoływanie
silnej reakcji emocjonalnej i dosadne środki wyrazu.
* Przedstawiciele: Augusto Boal, Frank Castrof,
Dario Fo i Teatro de Arena.
2. TEATR ABSURDU (NOWY TEATR, ANTYTEATR)
* Ramy chronologiczne ok. 1950 – 1960.
* Egzystencjalistyczną wizja życia ludzkiego jako
niedającego się sensownie wyjaśnić.
* Przekonanie o niespójności świata.
* Odrzucanie w dramacie konstrukcji porządkujących
działanie i nadających i sens.
Teatr absurdu c.d.
* Brak spójnej akcji, nieracjonalność bohaterów, brak
związku mowy i działania.
* Akcja fragmentaryczna, prowadząca do punktu
wyjścia lub otwarta.
* Operowanie czarnym humorem i groteską.
* Przedstawiciele: Samuel Becket, Eugéne Ionesco,
Sławomir Mrożek i Tadeusz Różewicz.
3. TEATR ALTERNATYWNY (EKSPERYMENTALNY,
POSZUKUJĄCY, NIEZALEŻNY)
* Rozwija się od ok. 1960 roku.
* Odrzucenie instytucjonalnego teatru publicznego
i jego estetyki.
* Wystawianie spektakli w przestrzeniach
nieteatralnych.
* Odrzucanie tradycyjnych wartości – teatr
kontrkulturowy.
TEATR ALTERNATYWNY (EKSPERYMENTALNY, POSZUKUJĄCY, NIEZALEŻNY) c.d.
* Teatr Laboratorium
Jerzego Grotowskiego:
redukcja scenografii
i rekwizytów – teatr ubogi,
przedstawienia w formie
parareligijnych rytuałów,
liczne eksperymenty
i poszukiwania międzykulturowe (1959 – 1984).
* Przedstawiciele: Eugenio Barba, Peter Brook, Ośrodek
Praktyk Teatralnych Gardzienice, Open Theatre, la MaMa
Experimental Theatre Club, Living Theatre.
4. TEATR NOWYCH BRUTALISTÓW
* Rozwija się od lat 90. XX wieku.
* Wg zwolenników: przełamywanie tabu
i ukazywanie kondycji człowieka współczesnego.
* Wg przeciwników: nadmierna dosłowność (brak
metafory), szokowanie i wulgarność.
* Przedstawiciele: Sarah Kane, Mark Ravenhill i Anthony Neilson.
TEATR MUZYCZNY
1. OPERA
* Opera to gatunek zachodniego teatru muzycznego,
obejmujący dzieła o tematyce poważnej (opera
seria), komicznej (opera buffa) i tragikomicznej
(opera semiseria), łączące konwencje dramatyczne
z muzyka poważną. Tekst opery to libretto.
CECHY OPERY
* Cechy opery: dominacja muzyki i śpiewu nad
warstwą literacką i sztuką aktorską; schematyczna
budowa; podział na partie instrumentalne i wokalne
arie i recytatywy (melodeklamacja); wstawki
baletowe; rozmach inscenizacyjny (bogate stroje,
rekwizyty i scenografia).
INNOWACJE W OPERZE
* Innowacje we współczesnej operze:
1) uwspółcześnione stroje i scenografia,
2) wystawianie spektakli poza teatrem,
3) łączenie fragmentów różnych dzieł oraz
4) adaptacja dramatów nieprzeznaczonych na
libretta.
* Współcześni twórcy: Alban Berg, Igor Strawiński
i Krzysztof Penderecki.
Alban Berg (1885 – 1935)
* Wozzeck
* Lulu
Igor Strawiński (1882 – 1971)
Żywot rozpustnika
Krzysztof Penderecki (1933 - )
* Najdzielniejszy z rycerzy
* Diabły z Loundun
* Raj utracony
* Czarna maska
* Ubu Rex
2. OPERETKA
* Operetka to gatunek teatru muzycznego
obejmujący przedstawienia rozrywkowe
wykorzystujący popularne melodie z przełomu XIX
i XX wieku, w strukturze dramatycznej odwołujące
się zazwyczaj do farsy. Od opery różni ją
zastępowanie recytatywów partiami mówionymi.
Charakterystyka operetki
* Akcje operetek dzieją się w kręgach wyższych sfer
społecznych, są powierzchowne, stereotypowe lub
parodystyczne. Świat operetek jest pozbawiony
poważnych problemów, a akcja toczy się wokół
zabawy i intryg miłosnych.
* Obecnie nie komponuje się operetek, które
wyparł musical.
3. MUSICAL
Musical to gatunek przedstawień
dramatyczno – muzycznych ukształtowany
w XX wieku w Stanach Zjednoczonych.
Charakterystyka musicalu
* Wyrasta z różnorodnych tradycji przedstawień
łączących dramat, muzykę i taniec (wodewil), od
których różni się spójnością formy i dążeniem do
integracji wszystkich środków wyrazu.
* Zbliża go to do opery i operetki, ale od pierwszej
różni się popularnym charakterem muzyki, a od
drugiej poważną tematyką i rezygnacją z konwencji
farsowej
A Gaiety Girl – 1861 Muzyka – Sidney Jones Słowa – Harry Greenbank
Decima Moore gwiazda A Gaiety Girl
The Black Crook – 1866 Muzyka – Thomas Baker Słowa – Theodore Kennik
George Gershwin (1898 – 1937) Opera Porgy and Bess
George Gershwin (1898 – 1937)
Musicale:
* Funny face
* Girl crazy
* Primrose
West Side Story – 1957 Muzyka – Leonard Bernstein Słowa – Stephen Sondheim
Hair – 1967 Muzyka – Galt Dermont Słowa – James Rado i Gerome Ragni
Ragni i Rado
Grise – 1972 Muzyka i słowa – Jim Jacobs i Warren Casey
Cats – 1980 Muzyka – Andrew Lloyd Webber
Słowa – Trevor Nun na podstawie twórczości Thomasa Sternsa Eliota
Upiór w operze – 1986
Muzyka – Andrew Lloyd Webber Słowa – Charles Hart
Dzwonnik z Notre Dame – 1998 Muzyka – Riccardo Cocciante Słowa – Luc Plamondon
Teatr taneczno – – ruchowy
1. Balet * Balet to rodzaj przedstawienia teatralnego, którego
podstawowym środkiem wyrazu jest plastycznie
i muzycznie komponowany ruch wykonywany do
specjalnie napisanej lub dobranej muzyki, przy czym
do jego zaistnienia konieczne jest występowanie
takich elementów, jak akcja, postacie oraz środki
inscenizacyjne (np. dekoracja).
* Wybrani twórcy:
Maurice Bejart (1927 – 2007)
* Święto wiosny
* Romeo i Julia
* Pietruszka
* Zaratustra
Michaił Barysznikow (1948 -)
* Dama pikowa
* Rapsody
* The Wild Boy
* Sinatra suit
* Wonderland
Wacław Niżyński (1889 – 1950)
* Szeherezada * Karnawał * Sylfida * Popołudnie Fauna
Rudolf Nurijew (1938 – 1993)
* Tancredi
* Romeo i Julia
* Bach Suite
* Washington Square
* Cendrillon
Maja Plisiecka (1925 – 2015)
* Śpiąca Królewna * Don Kichot * Romeo i Julia * Jezioro Łabędzie
Olga Sawicka (1932 – 2015)
* Giselle
* Ognisty ptak
* Jezioro łabedzie
* Romeo i Julia
* Mazepa
2. Teatr tańca
* Teatr tańca to współczesna odmiana przedstawień
teatralnych, w których podstawowym środkiem
wyrazu jest komponowany muzycznie ruch
o szczególnych wartościach plastycznych
i ekspresyjnych.
Cechy teatru tańca
* Wyrasta z tańca nowoczesnego, z którym łączy go
odejście od konwencji klasycznego baletu. Różni się od
niego praktyką wykorzystywania na większą skalę
pozatanecznych i pozamuzycznych środków wyrazu
(scenografia, światło, gest, głos), a także stopniem
rozbudowy i dramatycznego opracowania scenariusza.
* Muzykę dowolnie wybiera inscenizator lub choreograf
zgodnie z potrzebami spektaklu.
* Przedstawiciele teatru tańca
Pina Bauch (1940 – 2009)
* Café Müller
* Święto wiosny
* Vollmond
* Palermo, Palermo
* Sweet mambo
Martha Graham (1894 – 1991)
* Prymitywne misteria * Pokutnik * List do świata * Jaskinia serca * Nocna podróż * Fedra * Klitajmestra
Johann Kresnik (1939 - )
* Paradise?
* Sylvia Plath
* Frida Kahlo
* Mars
* Makbet
Conrad Drzewiecki (1926 – 2007)
* Cudowny Mandaryn
* Epitafium dla don Juana
* Odwieczne pieśni
* Stabat Mater
* Pieśń Roksany
* Śmierć Izoldy
Ewa Wycichowska (1949 -)
* Głos kobiecy
* Pax et bonum
* Walka karnawału z postem
* Stabat Mater
* Conrad Drzewiecki
– in memoriam.
Artyści wczoraj i dziś
Teatr Dada von Bzdülow – 1992 Leszka Bzdyla i Katarzyny Chmielewskiej
* Ptaki podobno jak ludzie * Czerwona trawa * Le Sacre * Caffe Latte * Fruu
TEATR LALKOWY
Czym jest teatr lalkowy?
* Teatr lalkowy to ogólna nazwa obejmująca
wszelkie przedstawienia teatralne, w których
funkcje żywego aktora spełnia lalka teatralna
lub inny przedmiot (teatr figur) poruszany
przez animatora lub przy pomocy
mechanizmu (teatr mechaniczny).
Typy lalek teatralnych
● Kukiełka – poruszana od dołu przy pomocy drążka, na
którym osadzone są korpus i głowa, a ręce i nogi zwisają
luźno (jawajka porusza także rękoma za pomocą drucików, patyczków).
● Pacynka – korpus tworzy jakby rękawiczkę nakładaną
przez lalkarza, który poruszając palcami, animuje ręce i
głowę.
● Marionetka – animowana od góry przy pomocy
drutów przytwierdzonych zwłaszcza do kończyn.
Kukiełka
Pacynka
Marionetka
* Przedstawiciele:
Edward Gordon Craig
(1872 – 1966)
O sztuce teatru
● teoria teatru lalkowego. ● ●
● Marionetka jest
najlepszym aktorem.
Teatr Baj Pomorski w Toruniu
Białostocki Teatr Lalek
TEATR PLASTYCZNY
Czym jest teatr plastyczny?
* Teatr plastyczny to nurt w teatrze współczesnym
obejmujący zjawiska z pogranicza teatru i sztuk
plastycznych , wiążące się z wykorzystaniem
w procesie tworzenia widowiska scenicznego metod
właściwych tym ostatnim.
* W swej podstawowej formie polega na
komponowaniu ciągu obrazów łączonych najczęściej
na zasadzie luźnych skojarzeń bez fabuły i dialogów.
* Przedstawiciele:
Robert Wilson (1941 - )
* Król Lear Szekspira
* Parsifal Wagnera
* Opera za trzy grosze
* Rumi
* Solidarność, Twój
anioł Wolność ma na imię
Tadeusz Kantor (1915 – 1990)
* Umarła klasa
* Wielopole, Wielopole
* Niech sczezną artyści
* Nigdy tu już nie powrócę
* Dziś są moje urodziny
Kierował teatrem Cricot 2.
Umarła klasa
Józef Szajna (1922 – 2008)
* Myszy i ludzie
* Dziady
* Replika
* Dante
* Reminiscencje
* Drang nach Osten -
Drang nach Westen
Józef Szajna w niemieckim obozie koncentracyjnym Buchenwald
Replika
Leszek Mądzik (1945 - )
* Dokąd pędzisz koniku?
* Antygona
* Skrzydło anioła
* Źródło
* Lustro
Założył Scenę Plastyczną KUL.
Teatr radiowy
Czym jest teatr radiowy?
* Teatr radiowy to dziedzina twórczości radiowej
obejmująca gatunki wykorzystujące konwencje
i środki wyrazu typowe dla teatru.
* Gatunki teatru radiowego to: słuchowiska, radiowe
adaptacje dzieł literackich, transmisje i retransmisje
przedstawień teatralnych.
* Cechy: ograniczenie środków wyrazu do warstwy
dźwiękowej i wirtualny charakter przestrzeni teatralnej.
* Przedstawiciele: * Romana Bobrowska (1933 – 2009)
* Zbigniew Kopalko (1909 – 1996)
* Henryk Rozen
* Janusz Kukuła
Teatr telewizji
Czym jest teatr telewizji?
* Teatr telewizji to specyficzna forma widowiska
telewizyjnego łączącego elementy teatru (tekst
dramatyczny lub adaptowany, teatralna konwencja
gry aktorskiej) ze środkami filmowymi (zbliżenia,
kadrowanie, montaż) i telewizyjnymi (rejestracja
w studio).
Przedstawiciele: * Adam Hanuszkiewicz (1924 – 2011)
* Jerzy Antczak (z żoną Anną Barańską)
* Jerzy Gruza
* Kazimierz Kutz (1929 – 2018)
Współcześni polscy twórcy
teatralni
KRYSTIAN LUPA (1943) Reżyser, scenograf, scenarzysta; związany z Teatrem Starym w Krakowie i Teatrem Polskim we Wrocławiu; cechy twórczości: adaptacje dzieł wybitnych twórców prozy, wysuwanie na plan pierwszy postaci o skomplikowanej psychice, nasycenie dzieł licznymi problemami intelektualnymi i silnymi emocjami, tematyka – przemiany społeczne i kulturowe oraz egzystencjalne zagubienie człowieka; przykłady dzieł: Pragmatyści (Witkacego), Marzyciele (Roberta Musila), Bracia Karamazow (Fiodora Dostojewskiego), Mistrz i Małgorzata (Michaiła Bułhakowa) i Zaratustra (wg Friedricha Nitzchego).
KRZYSZTOF WARLIKOWSKI (1962) Historyk, filozof, filolog romański i reżyser; związany
z Teatrem Starym w Krakowie, Teatrem Wielkim w Warszawie
i Teatrem Nowym w Poznaniu; cechy twórczości: odrzucenie
akademickiej tradycji teatralnej oraz kontrowersyjne
inscenizacje dramatów Shakespeare’a i sztuk współczesnych
twórców, poruszanie tematyki cierpienia, samotności
i zagadnień etycznych; przykłady dzieł: Hamlet, Burza, Sen
nocy letniej, Makbet (Williama Shakespeare’a), Oczyszczeni
(Sarah Kane), Krum (Hanocha Levina) i opera Don Carlos
(Giuseppe Verdiego).
MAJA KLECZEWSKA (1973)
Reżyser spektakli opartych na dramatach klasycznych
i współczesnych; charakterystyka twórczości: skupienie na
relacjach międzyludzkich zdominowanych przez fałsz,
okrucieństwo i niszczycielskie namiętności; przedstawianie
rzeczywistości jako drapieżnej, brutalnej i pełnej zła;
inspirowanie się kinem sensacyjnym; umieszczanie akcji w
popkulturowej oprawie; przykłady dzieł: Sen nocy letniej (wg
Shakespeare’a; akcja w nocnym klubie) i Czajki (wg Antoniego
Czechowa; akcja w sanatorium).