ﻢﻴﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا†کیده مقالات.pdf · تﻻﺎﻘﻣ...

بسم اهللا الرحمن الرحيم

چكيده مقاالت

هاي ادبي ششمين همايش ملي پژوهش

1391دي ماه 6و 5

دانشگاه شهيد بهشتي - تهران

دانشگاه شهيد بهشتي

زبان و ادبيات فارسي هاي پژوهشملي مين همايش شش

دكتر محمد مهدي تهرانچي :همايش رئيسنام و نام خانوادگي دكتر احمد خاتمي :رئيس كميته علمي همايشنام خانوادگي نام و

دكتر قدرت اهللا طاهريعلمي همايش: دبير نام و نام خانوادگي حامد ايرج اجرايي: مدير نام و نام خانوادگي

برگزار كنندگان انجمن زبان و ادبيات فارسي -دانشگاه شهيد بهشتي

1391دي سال 9و 5

اعضا كميته راهبردي

كتر احمد خاتمي دكتر غالمحسين غالمحسين زاده د دكتر قدرت اهللا طاهري دكتر كاظم دزفوليان دكتر نگار داوري اردكاني دكتر محمد دانشگر

اعضا دبيرخانه دكتر محمد راغب دكتر مهدي طباطبايي

ليال ايران پور شقايق مهاجر ايرواني سودابه فرخي زينب نورپورجويباري

اعضا كميته اجرايي

افسون قنبري فؤاد مولودي شراره دانايي علي حدادي

مهدي تبريزي بتول افشار معصومه جندقي معصومه اربابي

مريم مرندي عزيزاله عبدلي جبار نصيري شادي داالني

جوانشير خدايي مهران فتحي

اعضاي كميته علمي دكتر سيده مريم ابوالقاسمي(دانشگاه شهيد بهشتي)

دكتر ابوالقاسم اسماعيل پور(دانشگاه شهيد بهشتي) دكتر منوچهر اكبري(دانشگاه تهران)

دكتر بهادر باقري(دانشگاه تربيت معلم تهران) ي(دانشگاه الزهرا) دكتر مهين پناه

دكتر منصور ثروت (دانشگاه شهيد بهشتي) دكتر كاووس حسنلي(دانشگاه شيراز)

دكتر سيد جعفر حميدي(دانشگاه شهيد بهشتي) دكتر عبداالمير چناري(دانشگاه شهيد بهشتي)

دكتر محمد دانشگر(دانشگاه امام حسين) دكتر كاظم دزفوليان (دانشگاه شهيد بهشتي)

تبي دماوندي(دانشگاه شهيد بهشتي) دكتر مج دكتر حسن ذوالفقاري(مركز تحقيقات زبان و ادبيات فارسي)

دكترابوالقاسم رادفر(پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي) دكتر محمد راغب( دانشگاه شهيد بهشتي)

دكتر احمد رضي(دانشگاه گيالن) دكتر كيوان زاهدي(دانشگاه شهيد بهشتي)

علي محمد سجادي(دانشگاه شهيد بهشتي) دكتر دكتر مريم صادقي گيوي(دانشگاه آزاد اسالمي)

دكتر غالمحسين غالمحسين زاده(دانشگاه تربيت مدرس) دكتر محمد غالمرضايي(دانشگاه شهيد بهشتي)

دكتر مصطفي گرجي(دانشگاه پيام نور) ن)دكتر علي اصغر ميرباقري فرد(دانشگاه اصفها دكتر ناصر نيكوبخت(دانشگاه تربيت مدرس)

دكتر عباسعلي وفايي (دانشگاه عالمه طباطبايي) دكتر حسين هاجري(سازمان سمت)

دكتر محمد جعفر ياحقي(دانشگاه فردوسي مشهد) دكتر نگار داوري اردكاني(دانشگاه شهيد بهشتي)

فهرست گفتار پيش

يقيتطب اتيادب 3 ............................. شهره معرفت ،يعباس اهللا بيحب/ و مصر رانيا يادبيات داستان نيدورة تكو يشناس بيآس 4 ................... يرانيمنصور پ/ آن شيدايدر پ ليوعناصر دخ گوناگون يها در گذر از نحله »يقيتطب اتيادب« 5 ................................................................. نژاد ينرگس ملك/ نينو يقيات تطبيو اصول ادب يقيات تطبيادب

6 ............. رضاپور زينب ،عباس يداهللا/ هاي مشترك در شعر حكيم عمر خيام نيشابوري و جميل صدقي زهاوي انديشه 7 ........ هزاد خيش دهيحم ،زادهيمحمود آبدانان مهد/ يو معروف رصاف ياعتصام نيدر اشعار پرو يانسان دوست

8 ................................................ يمنوچهر نبيز ،وند ينيتورج ز/ و حافظ يدر شعر مولو يبازتاب شعر جاهلافسانه صـحتي / ينگويكوتاه صادق چوبك و ارنست هم يها وجوه اشتراك و افتراق داستان يبرخ يبررس 10 .............................................................................................................................. شادمان شكروي ،گرگان 11 ......................... پارسا يداود رمضاني/ سيانگل lyric( كيريو ل يفارس ييغنا اتيادب يقيتطب يبررس 12 ........................... يقرقان مايش ،محترم ميمر ،يمسلم مظفر/ اميو خ يابوالعالء معر شهياند يقيتطب يبررساصغر يعل/ يو عرب يمشترك زنانه در آثار بانوان شاعر معاصر فارس يها هيونمااز در يبرخ يقيتطب يبررس 13 ............................................................................................................. رحاجلويام دهيحم ،صحرانورد حهيمل ،يبيحب

14 ............... يرضا تواضع ،وش يچراغ نيحسي/ نيحسن حس ديدر آثار امل دنقل و س يقرآن تينامتنيب يقيتطب يبررست «(ع) در وسـف يداسـتان يهنـر يجلوهها يقيتطب يبررس ري، تفسـ الجـامع ... نيكشـف األسـرار، السـ

15 .................................................................................................... خاكپور اليام ل ،يواعظ يمرادعل/ »كشاف 16 ............ مي مهرفريده كري ،زهره ناصحي/ بررسي تطبيقي داستان يوسف در قرآن و كتاب مقدساز منظر گفته پردازي

شـكوه السـادات ،عرفـت پـور نهيز/ زاده جمال "محشر يصحرا"و يمعر "رسالة الغفران" يقيتطب يبررس 17 ..................................................................................................................................................................... ينيحس

ن حسـ / ابوالقاسـم الشـابي ةالحيـا ة إراد دهيو قصـ يدر اشعار سـهراب سـپهر سميسيرمانت يقيتطب يبررس 18 ....................................................................................................... ينيزم يپور عال زهرا قربان ،گودرزي لمراسكي

19 ............... يمسلم مظفر/ چراستويب تيو رمان كلبه عموتم ازهر يآباد محمود دولتاز دريرمان كل يقيتطب يبررس ،نـاو يريـ ظه ژنيب/ ريالط راجرز در منطق"ييارويرو يگروهها" يروش عطارو روش درمان يقيتطب يبررس

20 ...................................................................................................................................... يريصغ يزهرا محمد حسن 21 ........................................ يكلثوم غالم ، حسن دادخواه/ بطوطه سفرنامه ناصرخسرو و ابن يقيتطب يبررس دانشـور و نيميس ينوشته ساربان سرگردانو يسرگردان رهيجززن رمان يها تيشخص يقيتطب يبررس 22 ............. يمعصومه باقر ،نيبهرام به/ سمينيوولف از منظر فم اينيرجيو ينوشته ييايفانوس در يبه سو 23 ............... اين رفرهنگيام/ عناصر مقاومت در شعر أبوالقاسم الشابي و مهدي أخوان ثالث يقيتطب يبررس 24 .................................... پارسا يداود رمضان ، لو ينب رضايعلي/ سيو غزل انگل يغزل فارس يقيتطب يبررس

25 ....................................................... علي صباغي/ بررسي تطبيقي محورهاي بينامتنيت با بالغت اسالمي 26 ..... يهاجر پوالد چنگ نجف آباد/ يريبوص »برده« دهيو قص يدر شعر سعد ينبو حيمدا يقيتطب يبررس

يكبـر ،يفيسـ بـه يط/ جيوشـ ي مايو ن يحجاز يدر اشعار احمد عبدالمعط ياجتماع نيمضام يقيتطب يبررس 27 ...................................................................................................................................................................... يمراد، يجهرم ميفاطمه تسلي/ افو معروف الرص يالممالك فراهان بيدر اشعار اد ياسيس نيمضام يقيتطب يبررس

28 ............................................................................................................................................................ انيريام بهيط ديس ،اياكرم رخشنده ن دهيس/ و احمد محمود رياحمد باكثيزن در رمان عل ينقد جامعه شناخت يقيتطب يبررس 29 .................................................................................................................. بان اهيگ اليسه ،اجداد ينيحس لياسماع 30 .............. يرخانيگوالله ام ،معروف ييحي/ در اشعار اخوان ثالث و نازك المالئكهواژه شب يقيتطب يبررس 31 .......................... ييبايشك اليل ،دهمرده يدرعليح/ عطار ريدر شاهنامه و منطق الط مرغيس گاهيجا يبررس

32 .... سيده اكرم رخشنده نيا ،معصومه نعمتي قزويني/ ادبررسي سيماي زن درآثار نازك المالئكه و فروغ فرخزي/ سـ يو انگل يمختلف انتقال مفهـوم آن در زبـان فارسـ يها فعل امر و قالب يها غهيص يا مقابله يبررس

33 ..................................................................................................................... يرضا خلج ديحم ،يمحمود حكم آباد 34 .......................................... نادر ابراهيميان ،احمد كريمي/ ان در شاهنامه و ايليادي زن بررسي مقام و چهره

و رمضـانپور يمصـطف ،يحسـن امـام / آنتوان گاالنشب كيهزار و يترجمه فرانسو تيسبك بر موفق ريتأث 35 ............................................................................................................................................................يفاطمه عراق

ايـ ثرو زادهيـ ناصـر عل / تيرانتس كافكا و بوف كور صـادق هـدا قصر ف يدر داستانها يدرمان يقيموس ريتاث 36 ........................................................................................................................................................................ آذربارنيجـوج يد زاده ليافسـون اسـمع ،يخدابخش اسداللهي/ در اشعار سهراب سپهر يشنامورتيكر ينيجهانب يتجل

................................................................................................................................................................................. 37 38 .......... فرهاد پاكدل ،رامين محرمي/ در كليله و دمنه و مثنوي معنوي »ريو ش رانينخج«تحليل و تطبيق داستان

39 ........................................... يميمحمد پر ،يفيس بهيطي/ و عرب يشعر معاصر فارس نيو نقد مضام ليتحل 40 ................... آباد دقي سهلزينب صا/ تشابهات شخصيتي قهرمانان روسي با قهرمانان ادبيات معاصر ايران

/ نبـرد دانيـ خـون در م ريتصـو يمطالعه موردي متنب وانيو د يدر شاهنامه فردوس يحماس يرسازيتصو 41 .................................................................................................................. پيمان صالحي ،وحيد سبزيان پور

ـ ،يمحمد يعل /در خموشخاتون و چهارگانه كريپ هفتگانه در هفت يساختارها سةيو مقا قيتقابل، تطب يعل 42 ............................................................................................................................................................ يرياصغر بش

ات ،آدونيسيمحمدرضا شـفيعي كـدكن يجايگاه رنگ در تصاوير شعر ابـراهيم انـاري ي/ و عبـدالوهاب البيـ 43 ......................................................................................................................................... سكينه رنجبران ،بزچلوئي

44 ...... راد نيفرشته گلچ ،ياكرم رحمان/ )ياقبال الهور ،يالب دهلوحافظ از نگاه شاعران شبه قاره (تاگور،غ 45 ......... يصالح مانيپ ،وندينيتورج ز /: شعر ابوفراس و بهار)يقي(پژوهش تطبي و فارس يدر شعر عرب ييسرا هيحبس

46 ................................ يگلريب هيسم ،معروف ييحي/ يعربو يو قهرمانان حماسه در فارس انيحماسه سرا 47 ................................. رومنديآزاده ني/ وان و سهراب سپهر يو مرگ در اشعار هنر يكودك عت،يخدا، طب

48 ................................. يفراهان يماستر هيسم ،يمحمود شهباز/ خيام در منظومه فكري عبد الوهاب البياتي 49 ....... ييالهام خواست خدا ،يقاسم ساالر/ جبران ليو جبران خل ينجم راز دگاهيرابطه انسان با خدا و جهان در د

50 ................................................................. يزيمحمدرضا عز/ يو عرب يفارس اتيها در كنا دهيرسوب پدـ يشـعر فارسـ يهابه سـبك يقيتطب يكرديرو يرضـائ ديـ وح ،يفيطـا رزاديشـ / آن دو شـروان يو پ يو عرب

51 .............................................................................................................................................................. يحمزهكند 52 ............................................................ ينيآزاده تاج د ،كاخ ساز نيمت/ نيتگنشتايساحت سخن نزد موالنا و و

نـادر ،يلمراسك يحسن گودرز ،يفرشته مؤمن ،يتقو نيحس/ زن در اشعار فروغ فرخزاد و غادة السمان يمايس 53 .................................................................................................................................................. انيميابراه

54 .. ريپور م نبيز دهيس ،زاده لياسماع وسفيي/ نظام نيريخسرو و ش يدر اقتفا يريكشم نشيب اليشور خ

55 ............................................ عباس يداللهي ،اسحاق طغياني اسفرجاني/ صداي پاي رودكي در شعر زهاوي 56 ................................ يياعظم رضاي / ليم نسنتيو ادنا سنت و يدر شعر سهراب سپهر عتيعرفان و طب

57 ...................................... نسب يدرينجمه ح ،يروزآباديف يدهقان نيمحمد حس/ يو تجل يعراق نيفخرالد 58 ........ حديث دارابي ،غالمرضا سالميان/ ركردهاي استعاره و تشبيه در شعر نزار قباني و فريدون مشيريكا

/ جيكالر لورياخوان ثالث و ساموئل ت يها در شعر مهد كنش كالم يقيتطب ي سهي:مقاينيباخت يگفتگومند 59 ............................................................................................................................. يروانيانوش رضايعل ،نوده يصغرآذر ،مقدم يمراد يمصطف/ و ادگار آلن پو تيآثار صادق هدا ي: بررسيدرون يها اضطراب شيو نما كيگوت 60 ......................................................................................................................................................... يفاطم ينيحس

61 .......................... نوده يصغر/ در اشعار موالنا و جان دان يعرفان و عشق نفسان قيتلف يقيمطالعه تطب 62 ....... يبهادر هيرق/ اهويمردگان و خشم و ه يآن در سمفون يامدهايو پ سميمفهوم مدرن يقيتطب ةمطالع 63 ...................................... ياتيزهرا ح/ ياز شعر فارس يبا شواهد يينمايو استعاره س ياستعاره ادب سةيمقا 64 .... يميمحمد باقر تسلي و دريح ايدن/ "ياله يكمد"و "نامهرافيارداو"هشت و دوزخ در ب يقيتطب سهيمقا

65 ............................................................. ليال فاطمي كلش/ مقايسه داستان فريدون با نمايشنامه شاه ليرحسـن ،الـدين كـزازي ميـرجالل / فـارض ي عرفاني در اشـعار حـافظ و ابـن مقايسه و بررسي تطبيقي باده

66 .................................................................................................................. نادر ابراهيميان ،حسين تقوي ،گودرزي يحسـن گـودرز / يرازينامه حافظ ش يابونواس وساق اتيوصف شراب در خمر يچگونگ يو بررس سهيمقا

67 .................................................................................................................... ييه سودابه رضازاده باديس ،يلمراسك 68 ............ يعبد الصاحب نوروز ،يميسل يعل/ در شعر شهريار و جواهري» شهيد و شهادت«ايسه وصف مق

69 ............................................................... وند ينيتورج ز/ هيتا نظر شهياند ؛ازيقيتطب اتيادب يرانيمكتب ا 70 ......... ياحمد رض ،ينيسولماز مع/ يل از اكبر رادنامة هاملت با ساالد فصشيدر نما زيآم طنز يها تيموقع

71 .............................. حميدرضا اردستاني رستمي/ نفس سخنگوي در انديشة مانوي و ناصرخسرو اسماعيلي 72 ....... انه عبداهللا پورفرز ،يمياحمد كر/ لوركا ايگارس كويبه مقوله عشق در اشعارشاملو و فدر يقينگاه تطب

73 . روح اله روزبه كوهشاهي/ تيصادق هدا سگ ولگردفرانتس كافكا و مسخبه يستياليستانسياگز ينگاه 74 ....................................... ينوروز عقوبي/ يآن از غزل فارس يريپذ ريترك و تاث يوانيبه غزل د ينگاه 75 .. يحتكن يگلستان بهيط ،فرانك جهانگرد/ و هند رانيا يو گرودا در اسطورهها مرغيبه س يقيتطب ينگاه

76 ..................................... نرجس نظيفي دانشجوي ،يقنبر وسفيفرزانه / ريو شكسپ ينظام يمايآن يهمسان

ادبيات تعليمي 79 ....... يكاظم ميمري و احمد گل/ كيدر متون منظوم كالس ييزناشو يوندهايداب و معتقدات مربوط به پآ

80 ................................................. يفاطمه سه برادر ،يخدابخش اسدالله/ در گلستان ياخالق اقتصاد اسالم 81 ................................... واال يحاكم لياسماعي، ردهيج يعيرف يعل/ امثال و حكم در داستان ويس و رامين

82 .......................................................................... زيبا اسماعيلي/ اندرزهاي سياسي نظامي در قالب داستانحامـد ي، طرهـان كـا يبتول ري، مسعود باوان پوري/ روانيش يمينس وانيدر د يقرآن يها و داستان اتيبازتاب آ

83 ........................................................................................................................................................ ياقيس 84 ...............................................زاده كاظم ميمري، انياخ لهيجمي/ هقيب خيدر تار يهقيب يوانيد تيبازتاب ترب

85 ............. يروزجائيالغر ف يعلي/ نسو يدريمحمد ز نيدر نفثه المصدور شهاب الد يبازتاب تفكر اشعر 86 ................................................ يراحله عبداللهي، فيس بهيط/ ين در رسالة الغفران ابوالعالء معربازتاب قرآ

87 ........................................... فاطمه چمن آراي، حيرحمان ذبي/فرغان فيس وانيدر د يانتقاد اجتماع يبررس

/ شـابور يعطار ن ةنام يدر اله »دزن صالحه كه شوهرش به سفر رفته بو« تيانواع وسوسه در حكا يبررس 88 ................................................................................................................ يروانيمهاجر ا قيشقاي، قدرت اهللا طاهر

89 ............. يفاطمه مراد/ عتبة الكتبة ريو مناش نيفرام يتيريو مد يني، د ياسي، س ياخالق – يتيترب يها نشيب يبررس 90 ............................................. نژاد ريام مينسي/ انيدر شعر ناصر خسرو قباد و غم غربت ينوستالژ يبررس

91 ........................... راستگوفر ديمحمد فر ديس، محمد راستگو ديسي/ پارادوكس تكبر و تواضع در اشعار خاقان 92 ..................................................... يعسگر صالح، دانش ميابراهي/ پژواك بانگ نماز در گسترة ادب پارس

93 ................. زيبا اسماعيلي/ )(در پي ريزي شخصيت اسكندر/ ي نظامي تاثير آراء حكما و انديشمندان بر اسكندر نامه 94 ...... يدريبهمن حي، كاطرهانيبتول ري، مسعود باوانپوري/ مستوره كردستان يبر سرودهها ميقرآن كر ريتأث 95 .............................. ييرضا نيامي، ديمش ليجل/ در بوستان سعدي "حسن و قبح" يكالم شةياند ليتحل

96 ................... محمد حسين نيكدار اصل، سيروس احمدي/ تحليلي بر قشربندي اجتماعي در گلستان سعدي 97 انيشكراهللا خادمي، روح اهللا خادمي/ اضيدشت ب يول وانيدر د ياله امبرانيپ ينقرآ يها به داستان حيتلم

د ي/ مولـو يبازتـاب آنهـا در مثنـو يو بررسـ ي زيشمس تبر دگاهيو حدوث و قدم از د اريجبر و اخت محمـ 98 ......................................................................................................................... ملك ثابت يمهدي، خداداد 99 ......................... زهرا محبوب، يراحمديابوالقاسم امي/ در ناكجاآباد نظام ينيد يو مردم ساالر ياسدموكر 100 ............................................................. يرينص سهينف، هفده تن يمتول يمهدي/ هقيب خيتار نةييزن در آ

101 ................................................................................................... روح انگيز كراچي/ زنان برساخته موالنا نـا يمي، مختار ميدكتر مر، ور دكتر مجيد بهره / سخن سعدي در باب قشربندي و تعديل نابرابريهاي اجتماعي

102 ................................................................................................................................................. يفرهاد 103 ..................... يدريمحمود ح/ يصاعد اندلس يقاض "بطبقات األمم فيالتعر"در كتاب انيرانيا يمايس

104 ........................................... حديث دارابي، وحيد سبزيان پور/ سيماي پادشاهان در كتاب لطائف الطوائف 105 ................. يآهن هيمهد، آمنه شه بخشي/ غزنو ييو در اشعار سنا نايگاه عقل در آثارابن س ديد سهيمقا

106 ........................................... يباريجو يميابراه يعسكري/ ه احكام فقهب يخاقان ةنگاه شاعرانه و عارفانصـديقه ي، سيد كاظم موسو، يجهانگير صفر/در ديوان ناصرخسرو قباديان يبه بازتاب مسائل اجتماع ينگاه 107 ................................................................................................................................................... يكافتر

107 ............. محمدرضا نجاريان /بافقي) توانم گفت (نقدي بر مضحكه در ديوان وحشي هجو هم خوب مي

حماسيادبيات 111 ............................... يموسو نيعمادالد ديس، يصادق ديمحمود س ديسي/ در شاهنامه فردوس نييآداب و آ

اهمادب خيمنثور در تار يـ پهلوان يحماس يداستانها تي112 ..... جعفرپور الديم، انيعباس محمد/ يفارس اتي 113 ......... فاطمه خانجاني، احمد كريمي/ يداستان ضحاك ماردوش با نگاه قدرت و حضور زن در آيين گذار يبازخوان 114 .......................... نژاد يزهرا رشاد/ يمربوط به آنها در شاهنامه فردوس يو جشنها يباستان اميا يبررس 115 .............. ييبايشك اليل، دهمرده يدرعليدكتر ح/ عطار ريدر شاهنامه و منطق الط مرغيس گاهيجا يبررس 116 ........... يسوگل خسروي، رضا ستار/ تيو آفرود شتريا تا،يآناه ي، شباهتها و تفاوتهايشكاريخو يبررس

117 ....................................... يرجب هيسمي،منوچهر اكبر/ بررسي داستان رستم و اسفنديار با رويكرد نقد نو 118 . يآقاجان ديحمي، محمد طاهر/ الگوي پير فرزانه در داستان زال بر اساس نظريات يونگ بررسي كهن

119 ............................................................. عمران اين حيذب هيآس/ »تنسر« يها امهساختار ن ليوتحل يبررس 120 ............................................................. ياسكندر ريم يمجتب ديس/ خيحماسه و تار نةييدرآ نيبهرام چوب

121 ........................ يعبداله آباد يفرح ابوطالب، رنژاديزهرا م دهيس/ ؟»ستانيپهلوانان س خيتار«اي»نامه بهمن« 122 .................................................................................... يزارع يهاد/ در شاهنامه ين شكنمايو پ مانيپ

123 ............................................. اول يارم مايس/ گفتمان ليتحل كرديرو يبر مبنا خسرويداستان ك ليتحل يميسـودابه سـل ،يمحمود يدكتر محمدعل/ ونگي يليتحل يبر اساس روانشناس ترايم نيينمادغار در آ ليتحل

124 .................................................................................................................................................... خراشاد/ جايگاه سنت روايت شفاهي و خنياگري در ادبيات ايران باسـتان و سرنوشـت آن در شـعر دورة اسـالمي

125 ............................................................................................................................................. فرزاد قائمي 126 .............................. يگلريب هيسم، معروف ييحي/ يو عرب يو قهرمانان حماسه در فارس انيحماسه سرا

127 ................................... ميناايرانفر، يحميدرضاصرف/ يطوس يسفر در گرشاسپ نامه اسد يفانتز يرد پا 128 ................ كمانگر يفاطمه جعفر/ يفردوس ي اسطوره در شاهنامه يها و ارتباطش با كوهستان يجاودانگ يمايس

129 ..........................................................يچيزهرا ك، دهمرده يدرعليح/ وزيگرس تيعقده حقارت در شخص 130 ................................................................................................. يذوالفقار عالمي/ زديعلل گسستن فر ا

ي، دكتر محمـد طـاهر /خوان رستم هفت براساس آراء يونگ وكمبل در داستان » سفر قهرمان«الگوي كهن 131 .......................................................................................................................................... يآقاجان ديحم

132 .................................................................................................... اهللا خادمي روح/ مجد همگر و شاهنامه 133 ....................................................................... ينيمنصوره تد/ تطبيقي سيماي زنان در شاهنامه ةمطالع

134 ................................................ ييرضا ديحم/ و شاهنامه مقايسه تصويرهاي كنايي حماسه بهمن نامه 135 ............................................................ رانيرميم يمجتب ديس/ اريداستان رستم و اسفند ييالگو نقد كهن

136 ....................................يعقوب فوالدي/ "رئيسعلي دلواري (رئيسعلينامه)"نقد و بررسي مثنوي حماسي 137 ............................................................. يصادق يعل/ دونيفر يپادشاه زيبحث انگ اتياب يو بررس نقد 138 ................................................ نيملك پائ يمصطف/ به هاماوران كاوسيك ي بر حمله يا اسطوره ينقد، انيـ شـاه مراد كـامران / بهمن نامـه و كـوش نامـه ي در دو حماسه يرزم يقيبه كاربرد آالت موس ينگاه 139 ............................................................................................................................................. زارع نيعابد

سـجاد ، جهـانگير صـفري / (بررسي و مقايسه چند بازنويسي از شاهنامه براي نوجوانان) نوجوانان و شاهنامه 140 ................................................................................................................... فرزانه صالحي، نجفي بهزادي

داستانيادبيات 143 ........................................................................................صادقي كالري مليحه / ادبيات داستاني معاصر 144 ................................................. يفاطمه عباس ،يعباس خائف / معاصر يداستان اتيبازتاب اسطوره در ادب

ـ ي/ نجـد ژنيب يها در داستان يينمايس ينشانه ا يها بازتاب نظام محمدرضـا محسـن نـژاد ي، ميتسـل يعل 145 ................................................................................................................................................................ ياندهيم

146 ........... يدماوند يمجتب، كمانگر يفاطمه جعفر /در رمان ملكوت يادب سميطلوع مدرن يها بارقه يبررس 147 .................. يسودابه فرخ، يقدرت اهللا طاهر ي/با سه اثر از دولت آباد» كه مردش را گم كرد يزن« ينامتنيب يبررس 148 ......................................................... يافضل يعل ي/نظام كريساختار شخصيت در هفتپ يقيتطب يبررس 149 .................... يرجب هيسمي، منوچهر اكبر/ رمان مدرن يها هينظر دگاهياز د "روز گراز"داستان يبررس 150 ............................. يسوگل خسرو ،يآالشت حسنپور نيحس /كشبيدر هزارو يزيزنست يها شهير يبررس 151 .............. يمبارك اليسه، يعباس خائف /يذهن در رمان دل دلدادگ اليس انيآن با جر يو رابطه تيزمان روا يبررس

، يشـان يطـاهره ا / گراشناختي داستان كوتاه در آثار سيمين دانشور: با رويكرد زبانشناسي نقشـ بررسي سبك 152 .......................................................................................................................................... ينيقزو يمعصومه نعمت

153 ............................ يمرب رهيزنيي، رضا هيرقي/ داستان اتيادب يمستور در حوزه يسبك مصطف يبررس

يد شناسـ با روش كاربر ياثر محمود دولت آباد "سلوچ يخال يجا"در رمان "مرگان" تيشخص يبررس 154 .......................................................... نيك عزم ياطهار هيمرضي، اريمهناز اسفند، يمهدو مهيفه/شناختي

155 ....................... يفضل اهللا خداداد، يفشارك يمحسن محمد ي/داستان اتيعناصرگروتسك در ادب يبررس 156 ...... يمعصومه محمود/ ژانت دگاهيبر اساس د »يليل يانگار گفته بود«زمان در رمان ي مولفه يبررس 157 ..................آذر هيسمي، زهرا رجب ي/وا يالر رنگيپ هيبر نظر ديدر قرآن با تأك وسفيطرح داستان ليو تحل يبررس 158 ..................................... اين حيذب هيآسي/ نيحس يوامق و عذرا ييعناصر داستان غنا ليو تحل يبررسـ يو اسـالم يرانيا تيهو يها و تحليل عناصر و مؤلفه يبررس /مسـتور ي) در آثـار مصـطف ينـ يو د ي(مل 159 ............................................................................................................................... ياسد نيحسي، گرج يمصطفهوشـنگ اثـر » خانه بافيلقا يها بچه« در داستان )Grotesqueگروتسك ( يها مؤلفه ليو تحل يبررس 160 ........................................................................................................... يادهم نيحس، ييصفا يعلي/كرمان يمراد 161 .... احمدزاده ريمحمدام/رانيدر ا ديجد يانيو ب يقالب زبان يريعصر مشروطه در شكلگ يها ترجمه ريتاث 162 ......................... يريقهـرمان شـي/ريهوشنگ گلش ياو داستانه ينشگريآفر نيدر سرزم يريپذ ريتأث 163 .............................................. باوريد يساناز ساع، باوريد يسارا ساع /زن درآثاربورخس هيحضور: سا ريتاث 164 ........................... يسارا توسلي، الله آتش /در شرق يسيقهرمان/سرباز انگل ريتصو يپسااستعمار ليتحلمحمـد /)ريـ بـردار كـردن حسـنك وز تيـ : رواي(مطالعه مورديهقيب خيدر تار ييمعنا يها چشيپ ليتحل

165 .................................................................................................................................................................. يمجوززهـرا ي، محبوبه مباشر /يشناس تيروا هيبر پا يشجاع يمهد دياثر س "آب و ادب يسقا"داستان ليتحل 166 ..................................................................................................................................................................... يزمان 167 ...................... يعبدالرسول شاكر/نيباخت ليخائيم اتينظر يهيبر پا اريسمك ع يساختار قصه ليتحل 168 ..................................... يزدخواستيحامد ، يفواد مولود/ مردگان يمرگ در رمان سمفون يفضا ليتحل، يهوشـنگ ديمج/ تودوروف تيروا ي هياشراق، بر اساس نظر خيش "ل سرخعق" ي رساله يو بررس ليتحل

169 ....................................................................................................................................................... يفاطمه جعفرپارسا، غالمعلي مستعلي/ با فرا داستان در عصر پسامدرن يمعنو يمثنو يپرداز-داستان ةويش نيشابه و تبا

170 ..................................................................................................................................................... نوروزي ندا حاج 171 ................................................................... صابرپور نبيز/ ينگر اندو جه وندي: پيجدال طبقات تقدس

172 ................................................................. بخت ور ينرگس منتخب /تياز بوف كور هدا يخوانش واسازـ / ين نجـد ژيـ نوشـته ب »پـر از كـابوس ياستخر«داستان يياز فرم روا يينمايس يخوانش ، يميتسـل يعل

173 ............................................................................................................................ ياندهيمحمدرضا محسن نژاد م 174 ............................................. يريقهـرمان شـ/ دانشور نيميكوتاه س يمادرانه در داستانها يها دغدغه

175 ............................ يانيبان يرضا كمال يمهد، يسرام يقدمعل/ جالل آل احمد در مورد زنان يها دگاهيد 176 ............................................................................. مهوار يفاطمه معصوم/ رانيدرا يتانداس اتيروند ادب

177 ...................................... زينب رضاپور، حسين آقاحسيني/ زيبايي شناسي بالغي رمان جاي خالي سلوچقدرت اهللا ، زاده نيغالمحس نيغالمحس/ هشتاد ي دهه انيمشروطه تا پا ياز ابتدا رانيزنان در ا اتيادب ريس

178 ............................................................................................................................................ ينيسارا حس، يطاهر 179 ........................................................................... يسارا محب/ معاصر اتيدر ادب ريآرش كمانگ يمايسابـراهيم سـليمي / يسـرگردان رةيـ جزمورد مطالعه: رمـان متن گفتگومند نشيدانشور و دغدغة آفر نيميس

180 .............................................................................................................................. يفاطمه سكوت جهرم، يكوچ 181 .... پور دياكبر فر/ سيجو مزياثر ج "يمرد هنرمند در جوان چهره"در رمان تيروا ي دهنده نظم نديفرا

182 ................. مجيـد پـويـان، رحيمه جعفري/ در آثار اسماعيل فصيح يپرداز تيكاركرد گفتگو در شخص 183 .............................................................. مقدم يداود دهيفر/ عطار وانگانيد يها تيگروتسك در حكا

184 .......... كلش يفاطم اليل/ »دريكل«از داستان يزوديبا اپ »نيريخسرو و ش«از داستان يزوديسه اپيمقابـر ينجـد ژنيـ ب» مـن يدكمـه ا يها چشم«و »يزيروز اسبر« ياه در داستان ييزمان روا يمولفه «

185 .......................................................................... يباقر هيسمي، فاطمه كاس /»ژرار ژنت ي هياساس نظر 186 ......................... فاطمه ثواب، كهخا يسياو يعبدالعل/جالل آل احمد »ياديزن ز«داستان ينقد اجتماع

187 .................................. يمالك قاسم، پيام نوزادحور، عيسي مقالي/ انه رمان سمفوني مردگاننقد روانشناسطاهره احمـدي ، يوسفيمحمد رضا / »درجه 270سفر به گراي «نقد و تحليل بازتاب موضوع جنگ در رمان

188 ..................................................................................................................................................................... ورزنه 189 ............. يزهرا موسو دهيس/ » يعابد وشياثر دار«مان نقشبندان ر ييو محتوا يساختار لينقد و تحل

نيغالمحسـ ي، معصـومه صـادق / معاصـر يسـ ينو در داسـتان يفارسـ كيكالسـ اتيـ بـا ادب يينقش آشـنا 190 ..................................................................................................................................................... زاده نيغالمحس 191 .... يمحمود هيرق، كوشش ميرح /دانشور نيميبر آثارس ديكوتاه معاصر با تأك يها در داستان ينمادپرداز، دفريخورشـ نيرحسـ يامي، احمدرضـا احمـد ي/ ريتصـو يلذت و سنت تشرف در آثار داستان زشيآم ينمودها

192 ...................................................................................................................................................... روزمنديف هيعطزهـرا / روسـيه 19عنوان آغازگر سير تحـول رمـان قـرن هاي رمان نويسي آلكساندر پوشكين به ويژگي 190 ................................................................................................................................................................ محمدي

ادبيات عرفاني 197 .......................................................................... يزهرا عامري، رينص سهينف/ زدايي در مقاالت شمس آشنايي

198 .......................................................... كداراصلين نيمحمدحس /حافظ يها اراده معطوف به معنا در غزل 199 ......................................... يداد يعل مهيحك، صمصام ديحميي/سنا وانيدر د هيقلندر نياستخراج مضام

200 ................................................................... يقاسم نيشه /و اشعار عطار شهيبازتاب اعداد مهري در اند 201 ................................................................. يوامق هيبدر /شمس اتيدر كل ثيو احاد اتيآ يبازتاب هنر

ـ يعبـداهللا حسـن زاده م / يدر سوانح العشاق احمد غزال سميسوررئال يها اصول و مؤلفه يبررس ت ، يرعل محبـ 202 ..................................................................................................................................................................... يزمان 203 .................................... يحيزهره مس، يرضائ ديحم/ انيصوف تيزن در كتاب هزار حكا يمايس يبررس نينگـ ي، روزآبـاد يف يالسـادات اسـعد ميمـر / يريساختار مثل و مثل واره در كشف المحجوب هجـو يبررس 204 ................................................................................................................................................................ يمحمد 205 ....... ارياسفند كهيسب/ عطار ةنام بتيسالك مص يكمال معنو ريصفات عاشق و معشوق در مس يبررس 206 ....................... ينيزهرا حس دهيسي/ معنو يدر مثنوي و ارزش زندگ يمسئله تعارض مرگخواه يبررس 207 ................................... يديرش نبيزي، احمد گل ي/حافظ و سعد يها مشترك در غزل نيمضام يبررسموالنـا يو مثنـو يشـابور يعطـار ن ةارنام،اسرييسنا ميحك قهيدو داستان مشترك حد يا سهيمقا يبررس

208 ........................................... يستار رايسم، پور يگلبازخان نايم، يمحبوبه مباشر/ يمحمد بلخ نيجالل الد 209 ........................................ انيعباس محمد/ بررسي مقايسه اي موضوع تجلي در غزليات عطار و حافظ

ـ ي/ ريتصـو يهـا ازل سير و سلوك عرفـاني بـر اسـاس طـرح مراحل و من نييتب ي،اباديآسـ يمحمـد يعل 210 .................................................................................................................................................. يمعصومه طاهر

211 ...................... ياثيغ بهيط، قاسم زاده يعل ديسي/ القضات همدان نيع داتيتمه يگفتمان انتقاد ليتحل 212 ...................................................................................................... سميه گنجي/ تحليل گفتمان تصوف

213 ........................................ يريم ميمري، مشهد ريمحمد امي/ بابا افضل كاشان اتيرباع ييمحتوا ليتحل 214 ......................... علي محمد محمودي، اسحاق طغياني /تطبيق گلشن راز با مرات المعاني جمالي دهلوي

215 ............ محمدجواد اعتمادي گلريز، اسماعيل تاج بخش /اهميت آن در انسانشناسي موالناتمثيل جنين و ــردازي و اتصــاالت و انفصــالت گفتمــاني در مرضــيه / "طــوطي و بازرگــان"چنــد صــدايي در گفتــه پ

216 ................................................................................................................................................ اطهاري نيك عزم 217 ....................................... نژاد يشوشتر زاده ميزهرا كر، عطا محمد رادمنش/ سلوك يو هفت واد يخاقان 218 ....................... يفسنقر ميمري، محمد رضا اجنورد، يراحمديابوالقاسم ام /در حل مسائل يمولو تيخالق

219 ............................................. كيمه تاجنج، روزخواهيآزاده پ/ هيما ف هيمجالس سبعه و ف اتيساختار حكا 220 ............................................. يميكر ايثر، شگرياحد پي/ همدان ميكل اتيغزل يعرفان نيدر مضام يريس

221 ................ ملك ثابت يمهدي، عسكرآباد يفاطمه محمد/ فاضل يعالم اي يآفاق شي،درويزيشمس تبر 222 ............................................................................. پسندي كورس كريم/ و معنا در مثنوي معنوي صورت 223 ...................................... نسب يدرينجمه حي، روزآباديف يدهقان نيمحمد حس/ يو تجل يعراق نيفخرالد

224 ............................................................... يقيبهدخت نژادحق/ ييروا خيدر تار يعرفان يكاركرد داستانها 225 .............................................................. محمد شريفي، مهدي شريفيان/ كشش و كوشش در آثار موالنا

226 ............................................................... بهنام نايم /شمس اتيبر زبان بدن در غزل يتأمل صدا؛يگفتار بـ ي/عطـار و احمـدغزال ،يابن عرب شهيدر ساحت اند عشق كيزيمتاف ي،محققـ ديـ عبدالمج، يابـراهيم مهراب

227 ...................................................................................................................................................... يفرزانه محمد 228 .................................................... يگل افشان ياكبر قاسم يعليي/ بخارا ياليدر اشعار خ يعرفان ميمفاه

229 ........................... يطاهر قهيصدي، زهرا صادق، زهرازاده يمحمدعلي/ مفهوم بار امانت در متون كهن ادب 230 ............................................. يشانظر رضايعل/ موالنا ي(حسن و قبح) در مثنو يو زشت ييبايمفهوم ز

231 ................................... نكو يوسفي ديعبد المجي، دريحسن حي/ معنو يبا مثنو سيطاقد يمثنو سهيمقا 232 ...................... يمحمد نيحس، كلهسر يمحمد رضايعل/ يدر مثنو» چشم«نماد يتيو روا ينقش معرفت

233 ........................................... يباريجو يميابراه يعسكري/ به احكام فقه يخاقان ةنگاه شاعرانه و عارفان 234 ................................................. جهانپور اليل، زاده يقل دريح/ نمادپردازي و هرمنوتيك در ديوان شمس

235 ............................................ يمحرم نيرام، انيسام يريقد يكبر/ يدهلو دليب شهيوحدت وجود در اند 236 ......................... يسرده يعشق يعل /تكرار واژهها در شعر حافظ واژه و صد پرتو در شعر تر حافظ كي

ادبيات غنايي 239 ........................ يبيحب سايپر/ حافظ يها آن در غزل يو ادب يمذهب ،يرياساط يها يآتش و نمادپرداز

240 ....................................................................... شگرياحد پ/ يرودك ي دهياستقبال و تتبع شاعران از قص 241 ......................... يعسگر صالح/ از حافظ يغزل ييفرم معنا ايدر عوامل مؤثر در انسجام ساخت يبحث 242 ................................................ يرودبال يعلي مظاهر/ يرازيحافظ ش وانيدر د ينوستالژ نديفرا يبررس 243 ......... يفتح نيحس/ ميقد ييخگرايتار كردياز حافظ طبق رو يخوانش غزل تنقاط ضعف و قو يبررس 244 ......................................... الماس تاجريان /نظامي و تفاسير كهن فارسي ةآفرينش آدم در خمس تيروا 245 ............................................................ يم خانلياحمد رح /يزياشعار صائب تبر ينهيكعبه در آ يمايس

246 .... ريپور م نبيز دهيس، زاده لياسماع وسف/ يينظام نيريخسرو وش يدر اقتفا يريكشم نشيب اليشور خ 247 ...................................................................... حسن ذوالفقاري/ يعاشقانه فارس يها منظومه يبند طبقه

248 .................................................................................. انيستود يمهدي/ مجنون در ادب فارس و يليل 249 ............................................................ رضوان وطن خواه / در ادب پارسي از ديدگاه آلپورت» معشوق«

250 .................................................................................... منش كين يمهد /نگاهي به شعر آفتابي خاقاني

ادبيات كودكان و نوجوانانمليحـه مصـلح / در آثار كودكـان و نوجوانـان » مفهوم خدا و مسائل مربوط به آن« يچگونگ يشناس بيآس

............................................................................................................................................................................... 253 زاده يثمره تق، كوبختيناصر ن/ 1380تا 1370 يها كودك و نوجوان در سال يسيداستان نو يشناس بيآس

254 ................................................................................................................................................................... يانصار 255 ........................................................... نژاد ينرگس ملك/ كودكان در جهان يقيتطب اتيادب ياصول و بررس

256 ................................ يندا مرادپور دزفول /كودكان يبرا يكهن فارس ياثرهاي سيبازنو يها مالك ينيبازب 257 ............ نساء بخشي، مهدي شريفيان/ بررسي تخيل كودكان و رؤياي آرمان شهر، با محوريت نمايشنامة

258 ................................... انسيه موسويان /نانبررسي جايگاه و ويژگي هاي شعر سپيد براي كودكان و نوجوارباب / رانيدر ا يكودكان و نوجوانان پس از انقالب اسالم اتيادب طهيدر ح يسيداستان نو انيجر يبررس

259 ................................................................................................................ چروده ياحمد رضا نظر، يسقزچ يفيساثـر نيچهـارم ها،ين وحشـ يا در كتاب سـفر بـه سـرزم عناصر روايت ديداري برطبق نظر نيكواليو يبررس 260 ................................................................ابيمرجان كام/ ادبيات كودك و نوجوان كيكالس ي دهيبرگز 261 ........................................... علي ارمغان/ رانيدر شعركودك و نوجوان ا ريعناصر عاطفه و تصو يبررسي/ زديـ آذر ياثر مهد "خوب يها بچه يخوب برا يها قصه"كتاب يادر داستانه تيعنصر شخص يبررس

262 ........................................................................................................................... كروزين وسفي، يسودابه كشاورز 263 ............................................... پژهان يهد /كودكانه يها در داستان يركالمينقش ارتباطات غ يبررس 264 ... پور وسفيمحمدكاظم ، پورآستانه يشعليدرو اليل/ كودك اتيآن در ادب يها و فرصت يآثارمل ييانمايپو 265 ................ علي عباسي /كودك اتيدر ادب يروائ يها و منطق كنش يروائ يها تيكاركرد موقع ليتحل

266 ........ انياحمد پور دهيفري، كرمنوچهرتش، دشت ارژنه ييمحمودرضا/ حضور خدا در شعر كودك يجلوهها 267 .................. يداراب ثيحد، پور انيسبز ديوح/ يو عرب يادب فارس ينهييكودكان در آ يركيو ز يحاضر جواب 268 ................................................................ يفاطمه عال/ آن يشناس بيكودك و آس اتيادب اتيخصوص

269 ................................................... فاطمه گل گلي/ خوانش تأويلي افسانه هاي كچل در ادبيات كودكان 270 .................................................. روزمنديف هيعط/ كودك و نوجوان اتيدر ادب يپرداز يپارود يشگردها 271 ........................................................................................ يميابراه يمجتب ي/پناهگاه امن پناه ،يكودك

هاي پايداري درده شعر (كودكانه و نوجوانانه) نسـيم شـمال، سـلمان هراتـي و مايه مقايسه و تحليل درون 272 .......................................................................................................... شوازي طاهره تقوي/ پور قيصرامين

پژوهشي تاريخ ادبيات و نسخه 276 ....................................................... ييمهرداد چترا /يميقد ةنيسف كياعور در نيالد ديسد ةافتيآثار نو

در يبهرهـور شيافـزا يبـرا شـنهاد يو چند پ يفارس اتيادب خيبه درس تار يآموزش يكردهايرو يابيآفت 277 .................................................................................................... يدريح يمرتض/ اتيادب خيتار سيتدر

سامان ، محمد اورنگ/ محور فيتكل كرديرو يبر مبنا يآموزان خارج يبه فارس يفارس اتيادب خيآموزش تار 278 ........................................................................................................................... يرمائ يعل دونيفر، رحمان زاده

279 ................................ شهره معرفت، تهمينه عطايي كچويي/ اشعار قطران تبريزي در تذكرة لباب األلباب 280 .......................................................... فرخنده اميري /بررسي انتقادي تذكرة آتشكده و روش تدوين آن

281 ................................. ينيممب يصغر، يمحمدرضا موحد، محمود مهرآوران/ يمذهب انور يليتحل يبررس 282 ............................... ينيطاهره مع/ يبلخ قيشق يق،ابوعلياهل طر يشواي،آراء و افكار پ يزندگ يبررس 283 ............................................. يسلطان ديام، داود اسپرهم/ يرياقوال ابوعثمان ح احوال و ،يزندگ يبررس

284 .......................................................... زاده يآرزو نق، يشكر داهللاي/ يطهران ميو اشعار سل يزندگ يبررس 285 ............................................................................................ حامد نوروزي /عبري -تاريخ ادبيات فارسي

286 ..... ييصفا يعل، پورآستانه يشعليدرو اليل /معاصر يدر دوره اتيادب خيتار يها تها و چالشفرص ليتحل 287 ................................................................................................. ييجواد مرتضا/ از گلستان يتيب حيتصح 288 ........................................................ ونيعيشف ديسع/ ؟يگونة ادب خرده ايبه منزلة گونه يادب يها تذكره 289 ....... زاده ليمهرنوش اسراف، زاده لياسماع وسفي/ يخلخال يو شناخت آثار موالنا ادهم واعظ عزلت يدر معرف 290 ............................ يسارل يناصرقل /و كاركردها يفلسف يها خاستگاه نه،يشيپ :يادب خيدر تار يبند دوره

291 ..................... يمحمود زحمت، ينيام دهيسپ/از اسالم شيپ يو هند در دوره رانيا يو ادب يروابط فرهنگ 292 ......................... يتاج ييشهناز براهو، صمصام ديحم، يديعب هيحسن/ يچند وجه ي، شاعر يغزنو ييسنا

293 ................ ملك ثابت يمهد، يعسكرآباد يفاطمه محمد/ فاضل يعالم اي يآفاق شيدرو يزيشمس تبر 294 ..................................................... ركينصراهللا ز /رانيدر ا يسينو اتيادب خيتار يشناس بيضرورت آس

295 ............................................................................................................... يمراد اليل /يخجند نياالديض 296 ............................................. محمدپور لياسماع/ در شعرمنثور يدرون يقيموس يريشكل گ يها نديفرا

297 ...................................................... انيغالمرضا سالم، ياري ليسه/ شواهد شعري سندباد نامه يابيمأخذ 298 ...................................................... عبدالرسول فروتن/ تذكرة شكرستان پارس ليو تحل يبررس ،يمعرفعصـمت / يقـرن دوازدهـم هجـر ،يقاقشال اورنـگ آبـاد گخانيافضلب فيتحفهالشعرا (تأل ةتذكر يمعرف 299 .................................................................................................................................. خواهيمطهره آزاد، يلياسماع 300 ............................................ ييطباطبا يمهد ديس/ آنها يژگيو و دليب اتيغزل يسه نسخة خط يمعرف 301 ................................... دهمرده يدرعليح /يخوانسار يزالل ميحك وانيد ينسخه خط يموضوع يفمعر 302 ........................................................... ياحمد محمد، لقياو يهمت جهيخد /نامه اريشهر شهينه ب يمعرف

303 .................................................... راضيه آباديان/ مقايسة دو چاپ دبيرسياقي و قريب از ديوان عنصري 304 ............................................................... عبدالرضا مدرس زاده/ در شعر قرن ششم "تبريز"مكتب ادبي

305 ................................ يدخت صانع نيشه /كيفارس و تاج اتيادب خيدر گذر تار ينسف يدايعابد س ريم 306 ............................................................. اقر كمال الدينيسيدمحمدب /زدي اتيادب خيدر تار يخط يا نسخه

307 ....................................................... يسده يفتح حانهير/ شناسي در حوزه حافظ» رويكرد تاريخي«نقد 308 ................................................................................. يدريح ميمر/ اتيادب خيتار سيتدر يهاوهينقد ش

309 ........................................................................ / هاي فارسي نگاهي به تاريخ نقد ادبي در برخي تذكره 310 ............................................................ ينيمنصوره تد /عامره ةخزان ةتذكر يةو تحش حيبه تصح ينگاه

311 .........................مجرد يمجتب، ابوالقاسم قوام /آندر قرن دهم يو فرهنگ ياجتماع يها نهيواسوخت و زم شعر معاصر

315 .......................................................................... يموسو دكاظميس، شهربانو سالييآتشي راوي طبيعت جنوب / 316 ................................ يانصار قهيصد، يمحمد باران/ يصالح يعل ديافغانستان در شعر س يداريپا اتيادب 317 ............................................................ اريزديمحسن ا/ شاعران دوره مشروطه ييتعهدگرا يشناس بيآس

318 ...................................... الكردبچهيل/ اخوان ثالث يمهد» آنگاه پس از تندر«ها در شعر نشانه ةاستحال 319 ..................................... فراش يديع ميمر، يقنبر وسفيفرزانه / و روان زنانه در دفتر دوم سهراب مايآن

320 ................................................................ يباريجو يميابراه يعسكر /در شعر معاصر اتيلييبازتاب اسرا 321 .............. يسيروشنك و، پور انيسبز ديحو/ بهار يدر اشعار محمدتق ياسالم– يرانيا ياسيس يها شهيبازتاب اند

322 .................................. يمد همتمح، محمود رضايي دشت ارژن/ بازتاب سياست در شعر ملك الشعرا بهار

فاطمـه /نينو ييخگرايو تار يدئولوژيقدرت و ا يگفتمانها يهياشعار ملكالشعرا بهار بر اساس نظر يبررس 323 ....................................................................................................................................... پور ياعظم مهد، يديمج

324 ...................................................يزدان پاك مهر، احمد امين/ ي دفاع در خون نامه خاك بررسي انديشه 325 ............. پور هيشهال عل، يابوالقاسم ميمر دهيس /پور نيام صريدر شعر ق يدرون مصراع يها برش يبررس 326 ياحمد سايپر، يبرات محمد/ هوشنگ ابتهاج يها مشق اهيس يسبك يهايو نوآور اتيخصوص يبررس 327 .................................... يزارع يهاد/ رشكاكيم يوسفعليو يشعر سهراب سپهر اليعناصر خ يبررس 328 .............................. يديخورش هيسم/ پور نيام صريدر اشعار دفاع مقدس ق ييقاعده افزا نديفرا يبررس

329 ....................... آبادي محسن عين، محمدامير مشهدي/ بررسي قافيهي غزل هاي هوشنگ ابتهاج (سايه) 330 ............................................... اين يافشار وسفي، شمياحسان پورابر/ اريشهر يمضمون در غزلها يبررس، يليعصـمت اسـماع / يكـدكن يعيشـف » گل آفتـابگردان يغزل برا«گفتمان در شعر ينظام عاطف يبررس 331 ........................................................................................................................................................يكنعان ميابراه 332 ..................................................... ونديزهرا موس، يزهرا رجب/ پور نيام صريدر اشعار ق ينوستالژ يبررس

333 ........................ آزاده نجفيان، فرزانه معيني/ هاي فاضل نظري هاي سبك هندي در غزل بررسي ويژگي 334 ........................................ فرهادي لهيجم، فاطمه مدرسي/ يدر شعر منزو يواژگان يزينجارگره يبررس

335 ................................... يصابر بهيط/ او ينيمرتبط با جهان ب يزدي ياشعار فرخ يواژگان يسيبسامد نو 336 ............................................ يبياصغر حب يعل/ نوظهور نقاب در شعر معاصر كيتكن رامونيپ يپژوهش

337 .............................................. مريم مرداني، كاظم دزفوليان/ حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس ونديپ داهللايـ بـر آثـار هيـ بـا تك يدر شعر معاصر فارس ييگرا حجم انيجر يريگ اروپا بر شكل يمكاتب ادب ريتأث 338 ................................................................................................ يميرح هيمرض ،هزاوه يمؤمن ريام /ييايرؤ 339 ...... يپورعل هيمرض، روزيغالمرضا پ، يمحسن يمرتض/ ماكس لوشر ي هيرنگ در اشعار شاملو بر اساس نظر ليتحل 340 ............................................................................. يمحمد آه، پور رزاق يمرتض /يسپهر كيرمانت ليتخ 341 ............................ يزهرا مراد، يفشارك يمحسن محمد /معاصر يدر اشعار منتخب شعرا يوطن ريصاوت

342 ........... يفاطمه سادات طاهر/ يو اتيدر غزل انيفنون ب ريدر ادب مقاومت و تاث يكاشان دهيسپ گاهيجا 343 ............................................................................ مود فضيلتمح/ جريان سيال در ذهن و زبان شهريار

344 ........................................ يكاس پورتوچائ يكبر /اخوان ثالث يدر سرودهها كويشعر ها يشناس انيجر 345 ....................................................... يآقامحمد موريت، انيفيشر يمهدچشم اسفنديار شعرهاي هوشنگ ايراني/

346 ........................................................................ يمهتاب اوتار، يميمختار ابراه/ ماين شدن در شعر يدرون 347 ............................................ فرهاد ميرزايي، يعقوب فوالدي /دگرديسي سمبول در اشعار نصرت رحماني

348 ............................................ ينوش آباد هيسم، شهپر يرضا صادق/ بهار يملك الشعرا وانيدر د سميرئال 349 ..... هيپور لسـكوكال نيرضا حس، تاج بخش نيپرو/ گريد يتولد ي فروغ فرخزاد در مجموعه يزبان مجاز

350 ....................................................... مقدم يداود دهيفر، يمحبوبه خراسان /مدرن غزل پست يشناس سبك 351 .............................................................. عادل نورآذر، يعسگر صالح/ اريپرندگان در اشعار شهر يمايس 352 ............................................................... يپناه نيمه، گانهي دهيسپ /جانباز در غزل دفاع مقدس يمايس

353 ............................................ يزهره هاشم، يعيشف رايسم/ يمحور افق يآشنازدا يها اليصفارزاده و خ 354 ..................................................... يالهه آقاخان، يحيرحمان ذب /اخوان ثالث يدر شعر مهد أسي ةعاطف

يمحمدرضـا كمـال ، ياحمد كـازرون ديس/ شعر انقالب اسالمي ياساس يها هيو بن ما ياخالق ،يميعناصر تعل 355 ................................................................................................................................................................... يانيبان

356 ......................................................................... يفاطمه كاس/ يمددر اشعار احمد رضا اح تيكانون روا 357 .............................. يحاجت هيسم، خاله شهيك يتيمحرم رضا/ پور نيصراميپرسش در اشعار ق يكنش كالم 358 .................................................................................. يا طرقبه دگاهيع ديوح/ وزن شعرنو ياديمباحث بن

كـاس يكبر، يفيپور س لياسماع يدمرتضيس/ در اشعار اخوان و مصدق ييمعنا يزيهنجارگر يقيمطالعة تطب 359 .............................................................................................................................................................. يپورتوچائ

360 .................................... وند نهيآد هيسم /يشاعران معاصر زبان فارس يپرداز ريدر شناخت تصو ياريمع -ياسـ يس نيمضـام انيـ و نقـش آن در ب يعشـق يادهرزيم يدر سرودهها» عشق«مضمون يمعناشناس 361 ................................................................................................... ونديفاطمه كول، يمحمد يعل/ ياجتماع 362 .................................... يمحمد بامداد، كرمعلي قدمياري/ يبهبهان نيميس يشعر يها يژگيبه و ينگاه

363 .......................................................................... يتفاطمه رحم /»هوشنگ ابتهاج « نمادگري در اشعار 364 يكاظم موسو ديس، ياعظم همت/ ياز وطن) در شعر سهراب سپهر ي(دور ياجتماع - يفرد ينوستالژ

365 ................................................ يفيفاطمه س /) 1357-1377غزل پس از انقالب ( يسبك يها يژگيو

شناسي و بالغت زباني، سبكمطالعات نـاز مهـين / دروس يدر طراحـ يآموزشـ ييراهبردها :زبانان يرفارسيبه غ يآموزش اصطالحات زبان فارس

369 ........................................................................................................................................ انفريفرانك ك، ميردهقان 370 ........................ يبناروان فهيبهمن خل/ با نظرية مجاز در بالغت ايراني يشناس ارتباط برخي مباحث نشانه

، مهين ناز ميردهقـان / زبان يرفارسيآموزان غ و لزوم آموزش آن به زبان يعطف باتيواژگان در ترك ييآ باهم 371 ..................................................................................................................... كارگر ينيحس لوفرين، يميسولماز تقد

372 ................................................................................. گفتار قيسمانه در /در آثار دهخدا سياصول گرا يبررس 373 ........................................................ يهما رحمان ،يخبوشان يموالنا نوع اتيدر غزل» كه«انواع يبررس 374 ........ يحامد اريداد /ها آن يريبه كارگ يو شگردها جهانگشا خيتار يو مغول يلغات ترك يبرخ يبررس 375 ..................... ياحمد محمد، يسرمد ديمج، لقياو يهمت جهيخد/ يبلخ ينصرع وانيدر د هيتشب يبررس

376 .................................................... علي صباغي/ بررسي تطبيقي محورهاي بينامتنيت با بالغت اسالمي 377 .................... يانيبهروز روم، زاده يمعصومه بخش/ يدر شعر عهد صفو يدو سبك ادب يزهايتما يبررس 378 .......................... رنژاديزهرا م دهيس، يعبداله آباد يفرح ابوطالب/ »االرواح روح«در يادب يها جنبه يبررس 379 ........................................................................... يصادر ميكر/ يهقيب خيساختمان جمله در تار يبررس 380 ................................................................... طه صادري/ قاجار ير دورهد يتحول نثر فارس ريس يبررس 381 .................. معصومه جمعه، يدماوند يمجتب/ شمس اتيدر غزل يواژگان و اصطالحات حماس يعرفان يمعنا يبررس 382 ................... يرآفتابيام اداتناسيم، پورآذر يمهد/ ميقد يبالغ يها دگاهيدر د يعقل يها استدالل رينقش و تاث يبررس 383 .......................... يزهراشادپورچور /نيدر آثار دكتر مع يادب قاتيعرضة تحق يهاوهيش نييو تب يبررس 384 ................. ييسودابه رضازاده با دهيس، پور ملكشاه احمد غني /آن در غزليات حافظ يها و گونه هاميو تحليل ا يبررس 385 ....................................... محدثه السادات رضايي /يرسالة عقل سرخ سهرورد يسبك ياهيژگيو يبررس

386 .................................. افشان گل ديرش، نو قلعه يداالسالمياهللا جد بيحب/انيعلم ب نهييدر آ يبوستان سعد 387 ......... مرتضي حيدري/ محور زبان يشناس و سبك ينقد ادب يمتداخل پژوهشها يمرزها يچگونگ ليو تحل نييتب

388 ................................ ينيام مهيعظ، ياردكان ياطهر تجل/ ناصر خسرو وانيدر د عيو بد يابتكار هاتيتشب 389 .............................................................................................. يفرخنده برازجان دايها/ )braz( ريتصو 390 .............................................................. يمحمدهنر، يافشان گل ديرش /المصدور در نفثة يهنر فاتيتوص

احمـد ، لـق ياو يهمتـ جـه يخد/ جمال شناسي آرايه هاي بديعي در مثنوي گنجينه االسـرار عمـان سـاماني 391 ................................................................................................................................................................. يمحمد 392 ......... يمانيكامران سل، تورج زيني وند /يوائل ينيشعر د يادب يها بر ساختار يليتحل -يفيتوص يدرآمد

393 ............................................................ لو ينب رضايعل/ يگنجه ا يزبان مهست يها يزبان شوخ و شوخ

يفاطمـه طـالب ، يروزجائيالغر ف يعل /بن منورمحمد دياسرار التوح اتيفضا در حكا ينيساختار و ساخت آفر 394 ...................................................................................................................................................يانيخاك

395 ................................................................................................. يدريحسن ح/ سبك فردي ناصر خسرو 396 ............................................... سمانه عرب زاده، انيمحمدرضا نجار /ياشعار ژاله قائم مقام يسبك فكر 397 ......................................................................... عليرضا عابديان/ و كاركردهاي آن» خطابه«سخني در 398 ................ انيفرزانه فتاح، پور انيسبز ديوح /بهارستان مانهيو سخنان حك اتيحكا يعرب يها سرچشمه

399 .................................................. يعيسارا رف/ كالم در نثر گلستان يقيوموس جازيا نشيدر آفر يشگرد 400 .................................................................... منصور ثروت /بافتار كنايات عناصر دروني در ساخت كنايه 401 ......................................................... يداهللا نصراللهي/ در تولدي ديگر اليعنصر غالب بالغي و صور خ

402 ................................................. زادهيقل يهاد، خاله شهيك يتيمحرم رضا/ يدر شاهنامة فردوس ندهيفعل آ 403 .................................................... رنجبر ميابراه، يريزهرا ش/ در شعر حافظ ريمراعاتالنظ يكاركرد بالغ

404 ............................................................................................... ياحمد سنچول /جيوشي مايدر شعر ن هيكنا 405 ......................... يفاطمه مراد/ يرسم يي آن با فارس مقايسه و يصرف و نحو در گويش خلار يمبان

406 ...............حامد باشه آهنگر، ياردكان ينگار داور/ تازه از مثل و كاركرد آن يفي: تعريزبان شناخت يمثل شناس 407 .................. زجيد ياصلت احمداب، يفرض درضايحم /مطبوعات آذربايجان تجلي گاه نثرساده ي امروزي

408 ........................ يداد يعل مهيحك /قلعه نو ياالسالم ديجد بيحب/ قيمفاخره در شعر شاعران گروه تلفمحمـد ، الهـام مسـتاجران / يو عرب ياسم فاعل و مفعول در فارس با يومفعول يصفت فاعل قيو تطب سهيمقا

409 ......................................................................................................................................................... انيجاررضا ن 410 ................................................................. بيكي ساناز رحيم /ها رگونهيها و ز مشخصه ف،يتعر ؛يينثر غنا

411 .............................................................................................. ايستوده ن ايمح /نقش رنگ در شعر صائب 412 ........................................................... ياضيسادات ف ميمر/ يدر مطالعات ادب يشناخت ينقش زبانشناس

علي ، يفشارك يمحسن محمد/ آن يادب يمحمد بيغمي و بررسي سبك نثر و ارزشها ينگاهي به دارابنامه 413 .................................................................................................................................................... محمد محمودي

414 .............. ينظر نبيز، ييابوالفضل رضا/ يو فارس يدر زبان عرب ليبه كاربرد افعل تفض يقيتطب ينگاه 415 .................................... يميهاجرعظ، يذوالفقار عالم /يغميسبك شناسانه به كتاب داراب نامه ب ينگاه

416 ...................................................................................... يچنار ريام /يفارس عيدر بد هامينگاهي نو به ا 417 ............................................... يديسودابه ص، يحيرحمان ذب/ يمستعمل درغزل سعد هاتينوشدن تشب

418 ............................................................... عليرضا مظفري/ هاي بنيادي سبك هاي شعر فارسي ويژگي 419 ......................................................................... يريزهرا ش، رنجبر ميابراه /رنگها در شعر حافظ ينيهمنش

420 ............................. رضا خبازها/ شيبه ستا زيبر آن در گر يمبتن يو شگردها زيشدن مقدمه و گر يكي

هاي ادبي نقد و نظريه 423 ............................................... كفاش يفرامرز حانهير/ يعموم يفارس يها كتاب نيتدو يشناس بيآس يعلـو اريـ مه/ينشگاهبرون دا اتيوادب يدرون دانشگاه اتيدرادب يادب يپرداز هينقد و نظر يشناس بيآس

424 ....................................................................................................................................................................... مقدم 425 .................................................................... ييباالدزا يليوك يعل/ ها هينظر يشاوندي: خو لمي، ف اتيادب 426 .......................... ور مجيد بهره /»فارسي اتيادب يشناس جامعه«به » فارسي اتيدر ادب يشناس جامعه«از

427 ..................................................... بهمن نامور مطلق /يمتن شيب يتا گونه شناس يسنت ياز گونه شناس / دگريها شهيشعر در اند يستياليستانسياگز يشناس يشعر در افالطون تا هست يستيدآليا يشناس ياز هست

428 ........................................................................................................................... فرزاد بالو، يكنار يخباز يمهد 429 .............................................................................ليال الهيان /بررسي اهميت بافت در پژوهشهاي ادبي

يصـغر ، كوشش ميرح/ ييمشترك عطار با متن مرزبان نامه بر اساس ساختار روا يليتمث تيدو روا يبررس 430 ............................................................................................................................................................ نژاد يرحمت 431 .............. يپروانه عزيز، ياميد نقو /يپژوهشگران ايران يسو ،ازيجهان يادب ي نظريه ي عوامل عدم ارائه يبررسمحمد ، ريمحمد م/ انهيلگرايتأو يكردهايبا استفاده از رو يهقيب خيمشكان در تار مرگ بونصر تيروا ليتحل

432 ......................................................................................................................................... يزياحسان تم، يمجوز جـه يخد، يويـ گ يصادق ميمر/ يفارس اتيزبان و ادب يها پژوهش شيهما نيمقاالت پنجم يمحتوا ليتحل 433 ................................................................................................................................................................... يططر 434 ................................................... يريرضا شع ديحم/ يادب خلسه در گفتمان يمعناشناخت - نشانه ليتحلمنظر / )EQ(يجانيهوش ه يروانشناخت يةظربراساس ن يدر بوستان سعد يشاد جانيه ليو تحل يبررس 435 ......................................................................................................................................... يطاهره صادق، يسلطان

436 ............................................................ سروستاني كوروش كمالي/ تجدد، سعدي ستيزي و سعدي گراييـ يشناس بيآس و يادب يجامعه شناس هينظر يخاستگاه فلسف ميمـر /يفارسـ يكاربسـت آن در متـون ادب

437 ......................................................................................................................................................... ييرضا يعامل 438 ................................................................... نغمه دادور /اتيو ادب انيپر ةاسطوره، قص ةخطوط جداكنند

يمـدد يمونـا عل ، يامن خان يسيع/ معاصر) قاتيدر تحق يادب يههايكاربرد نظر يشناس بي(آس درمان ايدرد .............................................................................................................................................................................. 439

440 ............................................................ انينجوم يرعليام/ يقي: حلقه گمشده مطالعات تطبيشناس روش/ يونگيـ و پسـا يونگي/ ييدر رويكرد نقد كهن الگو برخورد منتقد با متن يكاربرد يشناسي و مبان روش

441 ............................................................................................................................................................ فرزاد قائمي 442 ................................................... فرزاد كريمي/ متن ييروا ليازي و نقش آن در تحلشناسي شخصيتپرد زبان

443 ......................................................................... انيجواد دهقان/ يدر نقد متون ادب فارس يشالوده شكن 444 ............................... يفضل اهللا خداداد، يمحمد رضا نصر اصفهان/ در داستان ييروا يشتاب مثبت و منف

445 ..........................................مصطفي گرجي /ضرورت بازنگري روش/ روش هاي تحقيق در ادبيات فارسي 446 .............................. يسجاد سايده پريس، ياريبخت يبهروز محمود/ كاركرد معنايي هنر در ادبيات فارسي

447 ................ محمد راغب/ العاشقين و ساير تحريرهاي عاميانة آن برهانضد روايت ساز در يها تمياز الگور يگزارش 448 ... پور يقدرت قاسم /يرانيپژوهشگران ا نيآن در ب يشعر و بدفهم يساختارگرا يقايبوط يتهايمحدود 449 ............................................... مهوار يمه معصومفاط/ اتيو بازتاب آن در ادب سميوپست مدرن سميمدرن 450 .............................................................................. ياحمد دايش /يدر نقد ادب "يادراك" كرديرو يمعرف

، يحمـد رايابوالقاسـم ام ، مريم خرسـند ، مريم اسديان/ يدر آثار عبدالقاهر جرجان ييروا نينو يها هيمنشاء نظر 452 .............................................................................................................................................. يزدياحمد

453 ..................................................... عطااهللا كوپال/ ناكارآمدي فرماليسم در رويكردهاي نقد ادبي معاصر 454 .................................... زاده نيغالمحس نيغالمحس، يفرزانه مهدو /رانيدر ا ينقد روانشناخت يناكارآمد 455 ....................................................... / مجتبي بشردوستريه)(خاستگاه و كاركردهاي نظ ي نظريه نظريه

456 ..................................................................................... نيبابك مع يمرتض/ ها و خاستگاه ينقد مضمونمحمـد / يهقـ يب خيبا تمركز بـر دوره غزنويـان و تـار شناختي ادبيات خوانش جامعه يبه كاركردها ينگاه 457 ................................................................................................................................................................... يشمال

گفتارشيپ

موجودات است و آغاز و ةدهند يو روز نندهيرا سزاست كه آفر يپروردگار ش،يو ستا سپاس

ما كرد تا بياش را نص قيكه توف ميشاكر ياوست. خداوند را بس يرا مبدأ و منته يانجام هستدر ،يلمع تياستمرار و جد ليكه به دل ميرا برگزار كن يادب يهاپژوهش يمل شيهما نيششم

و استقبال گسترده از افتهي ييواال گاهيجا رانيا يمحققان و پژوهشگران ادب ان،استاد انيمهفتاد و هشتاد، از ةده ژهيبه و ر،ياخ يهادر دهه ،يادب قاتيآن است. تحق ديحاضر مؤ شيهما

فيك ت،ينظر كمد تغ ليبه دال كردها،يو رو تياز يريره گداشته است. از جمله، به يراتييمتعدبه وجود آورده است تا از يپژوهشگران ادب يبرا يترتازه يهانهيزم د،يجد يادب ياههينظر

نياستفاده از ا نكهيرا مطالعه كنند. در ا يكهن و معاصر فارس يمتون ادب يديجد يمنظرها ةو مطالع ي. بررسستين يديمحققان ما گشوده است، ترد يبه رو ينينو يهاها، افقهينظر

جيتواند نتاياست كه م يقابل توجه ةها مسألهينظر نياستفاده از ا تيفيامكان، ضرورت و كبر يشتريدو دهه، تمركز ب نيا يادب يهاداشته باشد. پژوهش يادب قاتيتحق يبرا يثمربخش

ورد م زين يا نارشتهيو مطالعات ب يقيتطب اتيداشته و ادب يداستان اتيادب ژهيمعاصر، به و اتيادب يو برقرار يبه سمت كارآمد يدهد مطالعات ادبي، نشان م كردهايرو نياست. ا تهتوجه قرار گرف

در يامر، بازنگر نيكرده است. هم دايمعاصر، سوق پ يخود و جامعه فرهنگ نيب قيوث يارتباط سازد. يم يرا ضرور يفارس اتيزبان و ادب يهايكرس يو پژوهش يآموزش يهابرنامه

كرده و پس از افتيمقاله را در موعد مقرر در دهياز نهصد و پنجاه چك شيب ش،يهما ةرخانيدب دياست. ام دهيمجموعه را تدارك د نيا ،يعلم ةتيآنها در كم يو نقد و بررس يموضوع يبنددسته

،يطرح مباحث علم يمتنوع برا يهافرصت جاديدست و ا نياز ا ييهاشيهما ياست با برگزار . ابديب يشتريب يعمق و گستردگ يادب يهاو پژوهش قاتيتحق

شيهما يعلم ريدب

1 مقاالت چكيده

ادبيات تطبيقي

ادبيهاي دانشگاه شهيد بهشتي ـ ششمين همايش پژوهش 2


شناسي دورة تكوين ادبيات داستاني ايران و مصر آسيب

*اهللا عباسي حبيب **شهره معرفت

چكيده

روزگار تحوالت سياسي، اجتماعي، تاريخي و در مصر، دورة مشروطه در ايران و عصر نهضتپيدايش هاي جديد داستان بود. ادبي بود. از جمله تحوالت ادبي اين روزگار، آفرينش گونه

اي را در ادبيات داستاني آف هاي تازه ها و گونه هاي تجددخواهانه، شكل انديشهن ادبيات داستاني در روزگار معاصر، هاي جديد، جريان تجدد را شدت بخشيد. جريا ريد و اين گونه

هاي مختلف قرار گرفت. اين هاي بسياري شد و در معرض آسيب دستخوش فراز و نشيبها در دورة تكوين ادبيات داستاني ايران و مصر نمود بيشتري داشت. در اين نوشتار با آسيب

يران و مصر در دورة مشروطه شناسي ادبيات داستاني ا پژوهشي در تاريخ ادبيات داستان، به آسيب ها مورد بررسي و تبيين قرار گرفته است. و عصر نهضت پرداخته شده و انواع اين آسيب

شناسي، ايران، مصر تاريخ ادبيات، مشروطه، نهضت، ادبيات داستاني، آسيبهاي كليدي: واژه

___________________________ رسي دانشگاه تربيت معلم تهراناستاد زبان و ادبيات فا *

**دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت معلم تهران


وعناصر دخيل در گوناگونهاي در گذر از نحله »ادبيات تطبيقي« پيدايش آن

*منصور پيراني

چكيده

از سر گذرانده است. گوناگوني را هاي و نظريهها ادبيات تطبيقي از زمان پيدايش خود تاكنون دورهصاحب نظران متناسب با شرايط محيطي خود و با توجه به چشم انداز، هدف و شناخت خود از

را يا از افق ديد ها ادبيات، ادبيات تطبيقي را تعريف و اصول آن را تبيين كرده اند و آثار ادبي ملتات تطبيقي هر نوع نگاه و از هر همسطح نگريسته اند يا با نگاهي فرودستانه يا فرادستانه؛ اما ادبي

زاويه ديدي كه نگريسته شود دانشي است برخاسته از روح قومي يا ملي و به تعبير ديگر دانش مشترك و موافق اذهان ملت ها، حاصل پيوند و ميراث عظيم مشترك آنهاست. اين دانش

روابط تجاري ميان پيش از اعالم ظهور رسمي و آكادميك خود در دانشكاهها، درها مشترك ملتشوم و ويرانگري چون هاي ملتها، در سفرهاي مسافران، از طريق ترجمه و حتي از طريق پديده

ها جنگ، مشهود و مرسوم بوده است. اين مقاله مي كوشد مهمترين و تأثيرگذارترين نحلهي و اصول هر (همچون نحله فرانسوي، آلماني، آمريكايي، اروپاي شرقي و ... ) را بر پايه ي مبان

كدام بررسي كند و روند تحول مفهوم آن را تا به امروز نشان دهد و به اين مسأله بپردازد كه ؟ و عناصر مؤثر در »گوناگون چه تحوالتي يافته استهاي مفهوم ادبيات تطبيقي در گذر از نحله«

ات فارسي در هستند؟ تا بر اين اساس جايگاه، اهميت، سهم ادبيها پيدايش و گسترش آن كدام و ميزان اقبال جهاني به آن سنجيده و دانسته آيد.ها ميراث عظيم مشترك ملت

ترجمه، مطالعات فرهنگي، ها : ادبيات تطبيقي، نظريه، نحلهكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور قزوين*


نينو يقيتطب اتيو اصول ادب يقيتطب اتيادب

*نرگس ملكي نژاد

چكيدهمختلف با هاي ادبيات تطبيقي نوعي پژوهش بين رشته اي است كه به مطالعه رابطه ادبيات ملت

مي پردازد. يكرد آن درعلوم ديگر و تاثير و روهم وبررسي رابطه ادبيات با هنرها و علوم انساني ادبيات تطبيقي در زادگاه خود كشور فرانسه بخشي از تاريخ ادبيات محسوب مي شد و

الهام و شواهد تاريخي اي بودند كه مويد هاي پژوهشگران فرانسوي بيشتر به دنبال سر چشمهراين توجه به مساله زيبايي و بيانگر تاثير پذيري آنها از يكديگر باشد. بنابها پيوندهاي ادبي ملت

شناسي آثار ادبي اهميت چنداني در مكتب ادبيات تطبيقي فرانسه نداشت.مكتب تطبيقي آمريكا زيبايي شناسي و نقد و تحليل را مبناي كار ، كه در نيمه دوم قرن بيستم پا به عرصه نهاد

دانش انساني هاي ساير شاخهتطبيقگري نهاد. اين مكتب ادبيات را پديده اي جهاني ودر ارتباط با برخي از تطبيق گران معاصر آمريكا ادبيات تطبيقي را با مطالعات فرهنگي . وهنرهاي زيبا مي داند

به تعريف و مبناهاي علم ادبيات تطبيقي و در اين مقاله كوشش شده است كه . در آميخته اندين درباره دامنه وسيع تحقيقات در اين و نظريه پردازيها در جهان بپردازم .همچنها دامنه پژوهش

در چند قاره دنيا بطورحاشيه اي گفتگو كرده ايم زيرا مثال در قاره آفريقا به قسمتي كه ، زمينهدر اقيانوسيه به ، توجه شده، تطبيقگر به حفظ اصالت نوشتار بومي در ادبيات تطبيقي پرداخته

شده و در آسيا درباره قسمتي از ادبيات تطبيقي كه همت گماره، خالقهاي جذب نظريه، جنبه ، پيشرفت در ادبيات تطبيقي با حفظ فرهنگ ملي است در آسيا و، نفوذ و گسترش آن راهاي ريشه

بر اساس متوني كه از ، پرداخته ايم و در اروپا به بخشي كه درباره نفوذ فرهنگهاي استعمار گرااز كتاب ونظرات پرفسور . اطالعاتي را ارائه كرده ام، جمه شده استكتابهايي با منبع انگليسي تر

استيون توتوسي پدر علم ادبيات تطبيقي جديد، در معرفي و شناسايي و عملكرد ادبيات تطبيقي اميدوارم با هدف وضوح سازي معنا و عملكردهاي ادبيات تطبيقي در دنيا . نوين بهره گرفته امه اينكه چگونه و در چه جايگاه و با توجه به چه اصولي ادبيات تطبيقي را در بتوانم در طرح مسال به جامعه علمي كشور خدمتي كرده باشم .، ايران رونق ببخشيم

ادبيات تطبيقي نوين، ادبيات تطبيقي هاي كتبم، ادبيات تطبيقيكليدي : هاي واژه

____________________________ [email protected] مركزبين المللـ تهران دانشگاه پيام نور بان و ادبيات فارسيكارشناس ارشد ز*


هاي مشترك در شعر حكيم عمر خيام نيشابوري وانديشه جميل صدقي زهاوي

*عباس يداللهي

**زينب رضاپور

چكيدهايران، بلكه در حكيم و فيلسوف نيشابور، عمر خيام، كه به جهت ديدگاه هاي نوينش نه تنها در

جهان عرب نيز شهرت زيادي به دست آورد. وي از جمله بزرگان و انديشمندان واال در گسترة جميل صدقي زهاوي نيز از جمله ادبيات فارسي است كه توانست بر تارك آن خوش درخشد.

ر و سنگي را به جاگذاشته است. وي با افكاشعراي معاصر عراق است كه از خود ميراث ادبي گرانهاي بسياري از بزرگان ادب پارسي به ويژه خيام نيشابوري آشنا بوده است و رباعيات وي انديشه

را به زبان عربي برگردانده است. با توجه به عالقه و اهتمام زهاوي به ميراث ادب پارسي و الب ادبيات تأثيرپذيري وي از بزرگان ادب پارسي به ويژه عمر خيام، در اين گفتار برآنيم تا در ق

هاي مشترك ميان شعر مايهوصفي به بررسي برخي از درون -تطبيقي و با تكيه بر روش تحليلي عمر خيام و زهاوي بپردازيم. اين پژوهش در نهايت به اين نتيجه دست يافت كه نابساماني و آشفتگي اوضاع سياسي و اجتماعي روزگار هر دو شاعر و تكيه كردن آن دو بر عقل در فهممفاهيم متافيزيك، از مهمترين داليلي بود كه باعث شد اين دو شاعر با هنجارهاي حاكم بر

اكتفا كنند. از جمله » نمي دانم«جامعه به مقابله برخيزند و در پاسخ به امور متافيزيك به توان به اغتنام فرصت و بي اعتباري دنيا و انديشة مرگ موضوعات مشترك در شعرشان مي

.اشاره كرد

هاي مشترك، ادبيات تطبيقي: عمر خيام، جميل صدقي زهاوي، انديشهكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] *دانشجوي دكتري زبان و ادبيات عرب دانشگاه اصفهان و مدرس دانشگاه

دانشگاه **دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان و مدرس


پروين اعتصامي و معروف رصافي انسان دوستي در اشعار

*زادهمحمود آبدانان مهدي **هحميده شيخ زاد

چكيده

از اواخر قرن نوزدهم ميالدي به دليل نفوذ استعمار وسلطه حاكمان مستبد وبه دنبال آن گسترش سائل اجتماعي از قبيل آزادي، ظلم وبي عدالتي دركشورهاي اسالمي از جمله ايران و عراق و ... م

عدالت خواهي، مبارزه با استعمار، مسئله زن و آموزش آن، وارد شعر شد. انسان دوستي و توجه به همنوعان از ديگرمضامين و موضوعاتي است، كه در ادب فارسي وعربي اين دوره جلوه بيشتري

شتراك ادبي ميان شاعران ايراني يافته است و از آنجا كه در حوزه ادبيات تطبيقي يكي از عوامل اي مطالعه دو شاعر از دو باشد، زمينهوعرب، داشتن خاستگاه سياسي و اجتماعي مشترك مي

آورد .پروين اعتصامي و معروف رصافي، دو شاعر بزرگ ادب فارسي و ادبيات مختلف را فراهم ميرا در خدمت قشر ضعيف عربي؛ به دليل گسترش فقر و اوضاع نابسامان جامعه خويش، شعر خود

-ها و مشكالت آنان پرداختند. از ايني محروم جامعه قرار دادند و با زبان شعر به بيان دردو طبقه

رو نسبت به ديگر شاعران هم عصر خويش گرايش انسان دوستي در اشعارشان نمود بيشتري اعتصامي و معروف اي كوتاه به زندگي پروينيافت. پژوهش تطبيقي حاضر قصد دارد پس ازاشاره

ي انساني و بشر دوستي آنان؛ يعني هاي مشترك هردو شاعر را از جهت عاطفهرصافي، ديدگاهتوجه به فقيران، همدردي با بينوايان و مبارزه با فقر، تشويق به دستگيري مستمندان، دعوت به

ها در ي از تفاوتاقرار دهد سپس به بيان پاره قيام عليه دستگاه حاكم، مورد بررسي ومقايسه سبك و قالب و زبان شعري آنها بپردازد.

ادبيات تطبيقي، معروف رصافي، پروين اعتصامي، انسان دوستي، فقر :كليدي هاي واژه

____________________________ [email protected]*دانشيار گروه زبان و ادبيات عربي، دانشگاه شهيد چمران اهواز

[email protected] زرشناسي ارشد زبان و ادبيات عربي، دانشگاه شهيد چمران اهوا**دانشجوي كا


بازتاب شعر جاهلي در شعر مولوي و حافظ

*تورج زيني وند **زينب منوچهري

چكيده

هاي چهارم و پنجم نمي شود، بلكه شاعران اقتباس ازشعر جاهلي، محدود به پارسي سرايان قرناند. بدين گيري از آن پرداختهو بعد از آن نيز، با تغيير رويكرد، به بهرههاي ششم و هفتم قرن

معني كه شاعران عارف، معاني مادي و زميني شعر جاهلي را به معاني عارفانه و رمزي تبديل ي نمودند. اين پژوهش بر آن است تا با تأمل بر شعر عرفاني مولوي و حافظ، دو شاعر برجسته

به تحليل بازتاب شعر جاهلي به ويژه، ايستادن و گريستن بر اطالل و دمن، قرن هفتم و هشتم، تشبيب و نسيب به نام عروسان مشهور شعر جاهلي، خطاب به ساربان، وصف باده و سفر و غيره

باشد. ي مضموني رمزي، عارفانه و صوفيانه ميبپردازد كه هريك در بردارنده

حافظ، نمادپردازي، ادبيات تطبيقي: شعر جاهلي، مولوي، كليديهاي واژه

__________________________ دانشگاه رازي كرمانشاهزبان و ادبيات عربي *استاديار گروه

**كارشناس ارشد زبان و ادبيات عربي


بررسي اجتماعيات سعاد الصباح و فروغ فرخزاد

*حسن گودرزي لمراسكي **ميترا خسروي منش

هچكيد

جامعه خاستگاه شكل گيري انديشه هاي شاعران و نويسندگان است كه در ادبيات هردوره اي بخصوص ادبيات معاصر عربي و فارسي انعكاس پيدا مي كند؛ چراكه شاعر برخاسته از شرايط موجود در جامعه خويش است و از آن جدا نيست به عبارت ديگر نسبت به اوضاع جامعه و

ساس تعهد مي كند. از جمله اين شاعران سعاد الصباح، شاعره معاصر ادبيات مشكالت موجود، احاين جستار بر آن است تا تفكر زنانه عربي و فروغ فرخزاد، شاعره معاصر ادبيات فارسي مي باشند.شان نشان دهد و با سياسي جامعه –و جسارت بياني اين دو شاعر را در بيان اوضاع اجتماعي

شاعر نسبت به فرهنگ جامعه، وجوه اشتراك و افتراق آن دو را تبيين نمايد. تحليل ديدگاه دو

: سعاد الصباح، فروغ فرخزاد و شعر اجتماعيكليدي هاي واژه

_________________________ [email protected] *استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران

رشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران**دانشجوي كا


كوتاه صادق هاي بررسي برخي وجوه اشتراك و افتراق داستان چوبك و ارنست همينگوي

*افسانه صحتي گرگان

**شادمان شكروي

چكيدهصادق چوبك از جمله بينانگذاران داستان كوتاه در ايران است. عليرغم نوسان هايي كه در تكنيـك

وجود دارد، وي نويسنده اي توانمند و تاثير گذار در تاريخ ادبيات داسـتاني ايـران بـوده اسـت. بـه اوهمين ترتيب نقش ارنست همينگوي از نقطه نظر تاثير در شكل گيري داستان كوتاه به عنوان يـك

كوتـاه خـود را كـامال بـه هـاي قالب جدي هنري در جهان انكار ناپذير است چوبك برخي داستانكوتاه او رد پاي همينگوي مشاهده مي شـود. هاي سبك همينگوي نوشته است. در بسياري داستان

عالوه بر اين تاثير همينگوي حتي در رمان او ( تنگسير ) مشهود است. با اينحال بـه طـور طبيعـي و داستان نويسي او چه در بعد انديشه و چه تكنيك با همينگوي متفاوت اسـت هاي برخي از ويژگي

در مواردي اين تفاوت به طور كامل خود را نشان مي دهد. در اين بررسي هدف آن است كـه وجـوه مشترك و متفاوت شيوه نويسندگي چوبك در مقايسه با ارنست همينگـوي مـورد توجـه قرارگيـرد.

ن بررسي داستانها و مقايسه انها در دو بعد درونمايه و ساختار انجام گرفته است. نتـايج بررسـي نشـا داده است كه صادق چوبك نخستين نويسنده ايراني است كه به گرته برداري از ارنسـت همينگـوي

و بكارگيري شيوه نگارشي خـاص همينگـوي، ها پرداخته است. عيني گرايي، استفاده از ضد قهرمانم از موارد عمده شباهت ميان برخي آثار دو نويسنده است. از وجوه مهم تفاوت دو نويسنده يكي عـد

چوبـك و در هـاي آشكار و صريح داسـتان هاي ديگري درونمايه، پيروي چوبك از يك سبك واحدسطحي روانشناختي است كه در آثـار همينگـوي هاي نهايت گرايش چوبك به داستان هايي با اليه

قابل مشاهده نيست. ضمن اينكه چوبك نيز مانند بسياري از پيروان همينگوي در درك عميق شيوه شي او موفق نبوده و تنها به گرته برداري سطحي پرداخته است. نگار

كليدي: صادق چوبك، داستان كوتاه، درونمايه، ساختار، ارنست همينگويهاي واژه

__________________________ *عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد گرگان

**عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد گرگان


ررسي تطبيقي ادبيات غنايي فارسي وب انگليسي lyric) ليريك (

*داود رمضاني پارسا

چكيده

‘ خاصي كه دارد از قبيل پرداختن به مسائل درونــيهاي ادبيات غنايي فارسي به دليل ويژگيبيان احساسات و ... در طول دوران مختلف ادب فارسي مورد توجه خاص شاعران بوده ‘آني بودن

ادبي به وجــود آمده هاي ست به خصوص در دوره معاصر به دليل مسائل اجتماعي و جرياناتوجه بيشتري به آن شده است.از آنجايي كه نامگذاري نوع ادبي غنايي تحت تاثير ليريك

)lyric تطبيقي در اين نوع ادبي بيش از انواع ديگر هاي صورت گرفـته است بحثها ) غربييات غنــــايي هم در فارسي وهم در انگليـسي زير شاخه هايي دارد كه بعضي جلوه مي كند .ادب

و برخي ديگر از آنها آنچنان قابل ها از آنها قابـــل تطبيق با يكديگر است مانند مراثي و عاشقانهتطبيق نيست مانند اشعار چوپاني كه در ادبيات غنايي ما نمونه ي بارزي ندارد در عوض اشــعار

ادبيات غنايي فارسي نسبت به نوع انگليسي خود جلوه بيشتري دارد .از طرف ديگر مدحي در ‘مرثيه ‘مفاخره ‘تعريف اديات غنايي به دليل در بر گرفتن موضوعات متنوع از جمله مدح

حبسيه و ... نسبت به انواع ديگر مثل حمــاسه كمي مبهم به نـظـر مي رسددر اين ‘شكواييه مقايســــه زير ‘ي ســـابقه ي اين نوع ادبـي در ادبيات فارسي و انگليســـي مقـــاله به بررس

ساختاري و محتوايي آن پرداخته خواهد هاي آن در فارسي و انگليسي و بيان ويژگيهاي شاخه شد.

بررسي تطبيقي - انگليسي )lyric ليريك ( -غنايي فارسي: كليدي هاي واژه

________________________ دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه قم *


خيام ومعري ابوالعالء بررسي تطبيقي انديشه

*مسلم مظفري **مريم محترم ***شيما قرقاني

چكيده

تفكرات عمر خيام شاعربزرگ ايران بر ابوالعالء معري از شاعران برجسته ي نابيناي عرب است كهديدكه دخواهي؛دگربه ديوان لزوم مااليلزم ابوالعالء معري توجه كنيتاثيرگذاشته است.به طورمختصرا

غازمي توان گفت كه ابوالعالء يك شاعراست وآديدگاههاي وي متاثرازفلسفه يونان وهنداست.در، معاد ،متعال خداوند، مرگ ،اختيار و جبر جمله: ياز فلسفي بسيار فيلسوف نيست اماشعراوداراي مفاهيم

كه زمان ومكانوصدهاموضوع ديگراست كه هر كدام مفهوم خاصي را بيان ميكند،ادهم، روح، قضاوقدرازطرف ديگر مي توان گفت كه عمرخيام از .دننه چندان دورازمفاهيم فلسفي رادربردار ي ارتباط

كه مسلط به زبان عربي بوده وقبل ازاينكه يك شاعرباشد استنجم وششم پدانشمندان بزرگ قرن جا مانده كه همگي نشان دهنده به ن آدبسياري از دمتعهاي مي شدكه رسالهيك فيلسوف محسوب

معادوانجام تكاليف الهي است وهمچنين وي داراي رباعيات ،زندگي،مرگ،ي اعتقادات اونسبت به روحدراين مقاله به بررسي تطبيقي ،بسيار زيادي مي باشد كه دربرگيرنده ي نظرات فلسفي اوست.حال ما

رداخته ايم كه به نقطه نظرات مشتركي در انديشه ي اين دو پاي اين دوشاعرنظرات وديدگاهه عنصر چهار اند كه ماده از شاعر ميدانسته دو برده ايم از جمله هر پيدانشمند فرزانه

تشكيل شده است هردو بلندطبع وقانع وعقل گرا بودند امابدبين وخشك وعجول خاك)،بآ،تشآ،(بادشراب ومي ،اخالق،ن دينودينداريآروح وسرنوشت ،قضاوقدر،ورداسرار مرگبه نظر مي رسند. هردودرم

داشتند.يامتفاوت نوشي و...نقطه نظر مشترك

جبرواختيار، يه امانتآ، ابوالعالءم، خيا،مرگ، : روحكليديهاي هواژ

___________________________ [email protected] استاد دانشگاه جيرفت*

[email protected] دانشجوي منابع طبيعي دانشگاه جيرفت**

[email protected] دانشجوي علوم دام دانشگاه جيرفت***


مشترك زنانه در آثار هاي بررسي تطبيقي برخي از درونمايه بانوان شاعر معاصر فارسي و عربي

( مطالعه مورد پژوهانه: فروغ فرخزاد، سيمين بهبهاني، غاده سمان و سعاد الصباح)

*علي اصغر حبيبي **مليحه صحرانورد ***حميده اميرحاجلو

چكيده

زبان عربي و فارسي در طول تاريخ به علت ارتباط مستمر دو قوم ايراني و عرب با يكديگر تعامل استوار و تأثيرات متقابلي بين اين دو هاي پيوند، بسيار نزديكي داشته اند و به واسطه ي اين تعامل

وران معاصر نيز به بلكه در د، زبان به وجود آمده است ؛ اين ارتباط دو جانبه نه تنها در گذشتههاي وضوح پيداست و با نگاهي گذرا به شعر نو در ادبيات فارسي و عربي و بررسي آثار و انديشه

اجتماعي، ي تأثيرپذيري شاعران اين دو زبان از شرايط سياسي، به واسطه شاعران اين دو زبان،هاي و درونمايهفرهنگي و اقتصادي مشترك، نقاط اشتراك بسياري را مي توان در موضوعات

زنانه در شعر بانوان شاعر معاصر در هاي شعري آنان مشاهده كرد.در اين بين،زنانه گويي و درونمايه، اين دو زبان از اشتراكات بسياري برخوردار است. از جمله ي اين شاعران مي توان به فروغ فرخزاد

دب عربي اشاره كرد.نگارندگان در سيمين بهبهاني در ادب فارسي و غاده سمان و سعاد الصباح در امشترك زنانه در شعر اين بانوان هاي اين جستار كوشيده اند از رهگذر بررسي برخي از درون مايه

رنج كشي زنانه،تبعيض جنسيتي،فريبندگي ، حس مادرانه، شاعر (موضوعاتي همچون عشق زنانهاوي تطبيقي شعر و انديشه ي زنانه بيان مسائل شخصي در شعر و...) به واك، زن،صراحت كالم

ايشان به عنوان نمايندگان زنان هم نسل خويش در زبان عربي و فارسي بپردازند.

: فروغ فرخزاد، سيمين بهبهاني، غاده سمان، سعاد الصباح، زن، عشقكليديهاي واژه

___________________________ [email protected] *استاديار دانشگاه زابل

دانشگاه زابل-**كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه زابل-***كارشناسي ارشد ادبيات فارسي


بررسي تطبيقي بينامتنيت قرآني در آثار امل دنقل و سيد حسن حسيني

*حسين چراغي وش **رضا تواضعي

چكيده

كه نزد ناقدان قرن بيستم مورد توجه قرار گرفت و در اصطالح از بينامتني اصطالح نويني است)ياد مي شود. صورت گرايان روس، intertextualityآن به در هم تنيدگي متون يا بينامتني(

را در نقد متون ادبي مطرح » مناسبات ميان متني«نخستين نظريه پردازاني بودند كه موضوع به آن پرداختند. ميخائيل باختين روسي، اولين بار نظريه ي و از رهگذر پژوهشهاي زباني كردند

عمومي تداخل متني را بيان كرد كه به گفته ي او متن ادبي حاضر، واكنشي بر اسلوب ادبي اولين بار كلمه بينامتني را بكار » لذت متن« است بارت در كتابش با عنوان » متن غائب«سابق

)، ناقد فرانسوي Julia kristvaيالدي، ژوليا كريستوا(در دهه ي شصت قرن بيستم م. مي بردبيان كرد.يكي از مباحث اصلي در بحث بلغاري االصل اساس بينامتني مصطلح امروزي رااز جمله شاعران . بويژه قرآن كريم مي باشد، بينامتنيت شعر معاصر عربي فراخواني متون دينيي باشد امل دنقل شاعر مصري است كه بهره معاصر عرب كه داراي شعر سياسي و مقاومت م

زباني و شعري وي مي باشد همچنين در ادبيات هاي گيري از متون ديني بويژه قرآن از ويژگيمعاصر فارسي پديده بينامتنيت به طور عام و فراخواني متن قرآني به طور خاص در جهت

قابل رؤيت است يكي از اين مد نظر در شعر شاعران معاصر به خوبي هاي دستيابي به كاركرداين ، شاعران سيد حسن حسيني است كه فراخواني متن قرآن را با اهداف خاصي انجام مي دهد

پژوهش در پي آن است كه روش فراخواني متن قرآن و تأثير اين امر را در شعر اين دو شاعركه مورد تحليل و بررسي و از دو فرهنگ متفاوت مي باشند چه از نظر زباني و چه از نظر محتوايي

مقايسه قرار دهد.

شعر معاصر، سيدحسن حسيني، امل دنقل، : بينامتنيت قرآنيكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه لرستان*

معلم آذربايجان دانش آموخته كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت**


كشف «هاي هنري داستان يوسف (ع) در بررسي تطبيقي جلوه »تفسير كشاف، األسرار، الستين الجامع ...

*مرادعلي واعظي

** ام ليال خاكپور

ه چكيدقرآن كتابي آسماني است كه باطني عميق، ظاهري زيبا و بياني شيرين دارد؛ مشعل افروخته و

درخشد، گرايد و فروغ آن همواره بر تارك اعصار ميخاموشي نمي فروزاني است كه بهشود؛ چه گيرد و هر چه زمان بگذرد مفاهيم آن آشكارتر ميتازگيهايش رنگ كهنگي به خود نمي

شود. از جمله بسيار مفاهيم و اسرار علمي نهفته در آن كه تنها با گذشت زمان بر ما روشن مياخير آغاز شده و تا امروز ادامه دارد، بررسي اعجاز قرآن از نظر هنر هاي در دهههايي كه پژوهشها اند و تمامي آنهاي قرآن به صورت كامل و خطي روايت نشدهپردازي است. داستانداستان

ترين داستان قرآني، ترين و طوالنياند، اما كاملهاي پيامبران را مورد اشاره قرار دادهاغلب داستان(ع) است كه در آن همه چيز به طور كامل با تكيه بر جزئيات نقل شده است. داستان يوسف

كشف األسرار، الستين الجامع ... و تفسير هدف اين مقاله بررسي داستان حضرت يوسف (ع) در هاي گوناگون هنري، چه در ارتباط با ساختار داستان، عناصر، ابزار و يا غيره با ، از جنبهكشاف

جا كه هدف هنر ي پژوهشي ادبيات تطبيقي است. عالوه بر اين از آنتأسي به شيوههاي غير مستقيم به خواننده يا مخاطب است و منظور از ها و پيامنويسي، رساندن انديشه داستان

در اين تحقيق تالش ، آن اصالح رفتار فردي، اخالقي و همچنين بهبود روابط اجتماعي استي اخالق بويژه عفاف و پاكدامني، اصيل اسالمي و قرآني در زمينه فراوان شده است كه مفاهيم

روابط خانوادگي، حرمت برادري، احترام به پدر و غيره در حد امكان به صورتي روشن بيان شود.

كشف األسرار، هاي هنري، : قرآن كريم، داستان حضرت يوسف (ع)، جلوههاي كليديواژه ، اخالق اسالميفالستين الجامع ...، تفسير كشا

____________________________ [email protected]* استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه بيرجند

e-mail:[email protected] ** دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات تطبيقي دانشگاه بيرجند


بررسي تطبيقي داستان يوسف در قرآن و كتاب مقدس پردازي نظر گفتهم از

*زهره ناصحي

**فريده كريمي مهر

چكيده

ن و تورات، به عنوان كتب مقدس دو دين بزرگ ابراهيمي، هر يك درطي چندين سده بارها آقرمورد تفسير و تشريح و نقد و مطالعه قرار گرفته و حتي بررسي هاي محتوايي تطبيقي نيز روي

كند به ه اين نوشتار را از آثار متعدد پيشين متمايز ميآنچ .اين دو اثر آسماني انجام شده استدر مطالعه و مقايسه اين دو نسخه تاريخي مي باشد.گفته پردازي يكياز "گفته پردازي"كارگيري

معناشناسي محسوب شده و حاصل فاصله گرفتن نشانه شناسي از ريشه هاي -شاخه هاي نشانهپردازي بررسيشيوه هاي پردازش گفته، توسط گفته ساختار گرايانه خود مي باشد. موضوع گفته

پرداز است و منتقد ادبي با انتخاب اين رويكرد، ناگزير به بررسي تمايز دو شكل گفتماني گفته و به بررسي تطبيقي داستان پژوهش حاضرگفته پردازي و تأثير هر يك بر گفته خوان است. گفته "و "گفته"ز نمودن دو نوع گفتماني يوسف در اين دو كتاب مقدس پرداخته و با متماي

داستان يوسف، به مطالعه و مقايسه تأثير شناختي هر يك از اين دو روايت از در اين دو "پرداز نوع گفتمان برمخاطب مي پردازد.

: قرآن، كتاب مقدس، داستان يوسف، گفته پردازي.كليديهاي واژه

____________________________ [email protected]اديار دانشگاه فردوسي مشهد، گروه زبان و ادبيات *است

[email protected] **كارشناسي ارشد ادبيات فرانسه از دانشگاه فردوسي مشهد


معري و "رسالة الغفران"بررسي تطبيقي هزاد جمال "صحراي محشر"

*زينه عرفت پور

**سادات حسينيالشكوه

چكيدهادبيات تطبيقي در ابتدا بررسي تأثير و تأثر متون ادبي نسبت به يكديگر با توجه به تاريخ، جغرافيا

» ماركسيست«پردازان شد (مكتب فرانسه). پس از آن، نظريه هاي متفاوت آنها تعريف مي و زبانها مقايسه كردند. هرچند اين نوع ديدگاه هاي اقتصادي جوامع متون ادبي را با توجه به زيرساخت

هاي اين حوزه رواج دارد، اما در كنار مكاتب ديگر ادبيات تطبيقي همچنان در بسياري از پژوهشوجوي وحدت (جست "نقد نو"هاي جديد به ادبيات و هنر، ارمغان دنياي مدرن، در ساية نگاه

اي عربي از نامه ات تطبيقي، نوشتار حاضر معراجتازه به ادبي افكار بشري) است.در راستاي اين نگاهپس از خود هم تأثير رديف ابوالعالء معري، را كه بر آثار هم رسالة الغفرانقرن پنجم هجري،

صحراي محشراي ايراني در دوران معاصر ( نويسندهنوشتة گذاشته است، با داستاني انتقادي رهاي خيالي به جهان پس از مرگ بررسي زاده) به عنوان دو نمونه از سف محمدعلي جمال

شناسي ساختارگرا و بررسي عناصر كند.اما هدف از اين جستار اين است كه با تكيه بر روايت ميداستاني، ژانر هر كدام از دو متن را بررسي نموده، نگاهي به جايگاه آنها در بين ديگر آثار

ها و و عربي داشته باشد و شباهتنويسندگانشان و ارزش ادبي هر كدام در ادبيات فارسي كند. اي تطبيقي مقايسه ،هاي ميان دو اثر را از جنبه ادبي و ساختاري تفاوت

عناصر داستان ،صحراي محشر ،الغفران ةرسال ،: بررسي تطبيقيكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] انساني و مطالعات فرهنگياستاديار گروه زبان و ادبيات عربي پژوهشگاه علوم *

[email protected]دانشگاه دمشقـ تطبيقيدكتراي زبان و ادبيات **


بررسي تطبيقي رمانتيسيسم در اشعار سهراب سپهري ابوالقاسم الشابي ةالحيا ة و قصيده إراد

*حسن گودرزي لمراسكي

**پور عالي زميني زهرا قربان

چكيده

مكاتب ادبي بسياري يكي پس از ديگري در اروپا ظهور يافتند. هر مكتب براي پر كردن خألهاي مكتب پيش از خود و يا در واقع به عنوان طغياني در مقابل مكتب پيش از خود بوجود آمدند. يكي

اين مكاتب مهم در آغاز قرن نوزده، رمانتيسيسم بود. كشورهاي شرقي بويژه كشور ايران و ازهاي اروپايي با اين مكتب آشنا ها از زبان كشورهاي عربي نيز در پي گسترش تأليفات و ترجمه

شدند و شاعران نيز چون اين مكتب را مناسب با شرايط جامعه و احوال خويش يافتند، دست به مايي در اين مكتب نو ظهور زدند؛ از جمله اين شاعران در ايران سهراب سپهري و در آز طبع

كشور تونس، ابوالقاسم الشابي بود. در اين مقاله تالش شده كه با رجوع به هشت كتاب سهراب ابوالقاسم الشابي مفاهيم رمانتيكي كه شباهت و قرابت عميقي ة الحيا ةسپهري و قصيده بلند اراد

ن حاكم است مورد بررسي قرار گيرد.ميان آنا

: سپهري، شابي، رمانتيسيسمكليديهاي واژه

____________________________ [email protected]*استاديارگروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران

**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران


آبادي و محمود دولترمان كليدر از بررسي تطبيقي رمان كلبه عموتم ازهريت بيچراستو

*مسلم مظفري

چكيده

رمان كليدر از محمود دولت ابادي يكي از نقاط اوج نثر معاصردر ايران است ورمان كلبه عموتم امريكايي محسوب مي شود.در مقاله حاضر هاي ازخانم هريت بيچراستو يكي ازممتازترين رمان

داستاني اين هاي درونمايه اي وساختاري وهمچنين شخصيتهاي وتفاوتها رخي از شباهتبدونويسنده بررسي شده است.عمده ترين شباهت بين اين دو نويسنده اين است كه هر كدام به فراخور خود از مسائل سياسي واجتماعي دوران خود به شيوه احساسي سخن گفته اند وحوادث

سياسي يك -به حركات داستاني اين دو رمان است كه بيان اجتماعي تاريخي جهت دهنده متفاوتي از جمله ؛تاثيرپذيري ازشزايط حاكم هاي واقعيت هستند واين دورمان از جنبه

برجامعه،شباهتهاي فكري وادبي وسبك نوشتاري،توصيف ،شيوه شخصيت پردازي مورد دراماتيك را به صورت برجسته به تصوير هاي نقدوبررسي قرار گرفته اند و اينكه هر دو لحظه

كشيده اند.

:دولت آبادي ،كليدر،بيچراستو، كلبه عموتمكليديهاي واژه

_________________________ [email protected]استاد دانشگاه جيرفت *


ي گروهها" يدرمان روش عطارو شبررسي تطبيقي رو طيرالراجرز در منطق"ييارويرو

*بيژن ظهيري ناو

**زهرا محمد حسني صغيري

دهيچك

خوش ،يرو آثا كارنامه در كه است يفارس كيكالس آثار نيمعروفتر از يكي عطار، ريالط منطق داستان، نيا از استفاده و انسان روح به عطار توجه .است قرارگرفتهتوجه مورد اريبس و دهيدرخش

،ييخودشكوفا و كمال به دانه، و دام يايدن در گمشده سانان دعوت يبرا ك،يسمبول يا گونه به زيان گر انسان يروانشناس .است ساخته برجسته گريد مشابه آثار انيم ادر اور اثر كه است يا نكته

و " شتنيخو" بر هيتك و انسان مثبتهاي جنبه يرو بر ديتأك با و متفاوت، يروش و انيب با به دارد ياجمال ينگاه مقاله نيا. است پرداخته ييفاخودشكو درباره بحث به فرد،"خود"

تطبيق و اثر نيا در پرندگان سلوك و ريس قهيطر و عطار ريالط منطق در روانكاوانه ييجستجو .راجرز يدرمان روش يالگوبراساس ،انسانگرا يروانشناس از يا گونه با آن

روياروييهاي گروه: عطار، راجرز، منطق الطير، خودشكوفايي، كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق اردبيلي*دانشيار

[email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق اردبيلي *


بطوطهي تطبيقي سفرنامه ناصرخسرو و ابنبررس

*حسن دادخواه **كلثوم غالمي

چكيده

ها، رخدادهاي هاي ملتسفرنامه، به جهت دربرداشتن اطالعاتي چون آداب و رسوم و سنت ها؛ در ميان انواع ادبي، تاريخي، باورهاي سياستمداران و روابط سياسي و اقتصادي دولت

سوي ديگر كيفيت باالي وصف، ميزان دقت و اسلوب داستاني ساده و جايگاهي ممتاز دارد. از ها به عنوان يك فن ادبي مستقل گونه نوشتهها موجب شده است تا اينروان در برخي سفرنامه

هاي اي، مطرح و جزئي از ادبيات داستاني به شمار رود.سفرنامهبا عنوان ادبيات سفرنامهگونه آثار در ادبيات قديم )، از جملة بهترين اينهـ 8(قرن بطوطه) و ابنهـ 5ناصرخسرو (قرن

شوند. در سفرنامة ناصرخسرو مسائل جغرافيايي و توصيف ظاهري فارسي و عربي محسوب ميهاي ويژه بيش از ديگر امور، برجستگي دارد. نثر آن نيز ساده و روان است و با شهرها و مكان

اي از بطوطه نيز آيينهيي نيز پرداخته است.سفرنامة ابنرعايت كوتاه نويسي، به توصيف امور جزهاي گوناگون، به ويژه ها، وضعيت اقتصادي، اجتماعي و سياسي سرزمينآداب و آيين

گونه، بيان شده است. توصيفات وي نيز در قالب نثر روان و محاوره. هاي اسالمي است سرزمينكشاورزي و... نيز از خصوصيات سبك وي گيري از اصطالحات مختلف اداري، بازرگاني، بهره

بطوطه را در زمرة بهترين هاي ناصرخسرو و ابنها، سفرنامهشود. اين ويژگيمحسوب ميهاي ادبيات فارسي و عربي جاي داده است. پژوهش حاضر به تحليل و بررسي تطبيقي سفرنامه

محتوا و سبك ادبي در اين دو اثر پرداخته است.

بطوطه.سفرنامه، ادبيات داستاني، ناصرخسرو، ابن كليدي:هاي واژه

____________________________ [email protected]اهواز دانشيار دانشگاه شهيد چمران *

دانشگاه شهيد چمران اهواز، **كارشناس ارشد زبان و ادبيات عربي


و جزيره سرگردانيزن رمان هاي خصيتبررسي تطبيقي شبه سوي فانوس ي سيمين دانشور و نوشته ساربان سرگردان

ويرجينيا وولف از منظر فمينيسم دريايي نوشته ي

*بهرام بهين **معصومه باقري

چكيده

افراد جوامع، بيشتر در اما برخوردارند برابر ذاتي ارزش از مردان و زنان فمينيسم، بنابرديدگاه

بين را مساوات تا است نياز اجتماعي حركتي لذا .قائل اند اي ويژه امتياز مردان گروه براي

غير فمينيسم بريتانيايي ،در نويس رمان، وولف حضور موثر ويرجينيا .كند برقرار مردان و زنان

ميمنبع الها دانشور، كه همواره سيمينهاي خطابه وها نوشته است. از آن سو، اجتناب قابل

بررسي اين مقاله هدف .دارد او فمينيستي تمايالت از بوده، نشان ايراني رمان نويسان براي

جلد و سرگرداني جزيره ي و وولف، ويرجينيا دريايي نوشته ي فانوس سوي به رمان تطبيقي

هاي شباهت .است فمينيسم منظر از دانشور سيمين نوشته ي سرگردان ساربان آن دوم چه سنتي، و مدرن چه، زنان .ديده مي شودها اين رمان شخصيتهاي و ينمضام در متعددي

براي را همسانيهاي پدرساالر استراتژي نظام و .دارند مشتركي دردهاي وها ترس آرزوها،

.مي گيرد كار به زنان بر غلبه

نگاه ،زنان زبان ساالري، پدر فمينيسم، دانشور، سيمين وولف، ويرجينيا: هاي كليديواژه

خيره ي مردان

____________________________ [email protected] * استاديار زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه شهيد مدني آذربايجان

[email protected] كارشناسي ارشد زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه شهيد مدني آذربايجان**


بررسي تطبيقي عناصر مقاومت در شعر أبوالقاسم الشابي و مهدي أخوان ثالث

*اميرفرهنگ نيا

چكيده

شعر مقاومت از جمله برجسته ترين حوزه هايي است كه مورد توجه شاعران و ادباء قرار گرفته ضمن توجه به مت، با تعيين سرنوشت خود، نداي استقالل، آزادي، سر داده، و است، شاعر مقاو

نسبت به مسائل موجود در جامعه خود متعهد و پايبند مظلومين و درك رنج و محنت آنان، الشابي و مهدي اخوان ثالث به عنوان دو شاعر برجسته و بارز ادبيات معاصر عربي ماست.أبوالقاس

متعهد، با توجه به اوضاع اجتماعي و شرايط موجود در جامعه تونس و ايران، دو شاعر وو فارسي، ، و درك واقعيت مردمهاي بخش عمده شعر خود را به مسائل مرتبط با وطن و بيان دغدغه

اختصاص داده اند.نگارنده در اين پژوهش، با مطالعه توصيفي تحليلي اجتماعي و ترسيم آنو با استناد به مكتب آمريكايي ادبيات تطبيقي، به بررسي عناصر هاي اين دو شاعر، مجموعه شعر

مقاومت و پايداري در شعر اين دو شاعر پرداخته است؛ برخي نتايج حاكي از اين هاي و شاخصهاست كه اين دو شاعر، در مضامين آزادي خواهي، احساس مسؤوليت در برابر هم وطنان، استبداد

اي آنان و تاكيد بر هويت ملي با يكديگر اشتراك دارند، و ستيزي، تجليل از قهرمانان و رثهمچنين ثابت شد كه مقاومت و پايداري، سبك شعري دو شاعر را در تعهد و پايبندي به اصول و

انساني تحت تاثير قرار داده هاي اجتماعي، حس نوع دوستي و ارج نهادن به ارزشهاي ارزش است.

عاصر عربي و فارسي، ابوالقاسم الشابي، مهدي اخوان ثالث، مقاومت، شعر م: كليدي هاي واژه ادبيات تطبيقي

____________________________ [email protected] مدرس*دانشجوي دكتري زبان و ادبيات عرب دانشگاه تربيت


ل انگليسيبررسي تطبيقي غزل فارسي و غز

*عليرضا نبي لو **داود رمضاني پارسا

چكيده

قالب غزل در زبان فارسي و انگليسي داراي اختصاصات ساختاري و محتوايي است. اگرچه در هر هـاي دو غزل از نظر محتوايي تفاوت هايي وجود دارد و گـاهي بعـد جسـماني و مـادي در غـزل

محـور اصـلي عشـق و وصـف معشـوق اسـت، انگليسي غالب مي شود ولي در هر دو نوع غزل،همچنين توجه به معشوق فرامادي در هر دو غزل ديده مي شود ولي اين امر در ادبيـات فارسـي

فارسي داراي شـكل ظـاهري مشـخص، هاي مشخص تر و متمايزتر است.از نظر ساختاري غزلنگليسـي نيـز از قافيه بندي و ابيات مشخص است و از تنوع وزني بسياري برخوردار اسـت.غزل ا

) متمايز مي شود كه داراي ساختار ظاهري مشخصي است Sonnetنظر ساختاري در نوع سانت(و از نظر وزني تنوع غزل فارسي را ندارد و معموال چهارده مصراعي ايامبيـك(پنج ركنـي) اسـت.

ر ميان و در شعر قالب شاعران مي توان به اين نوع ادبي دست يافت كه دها معموال در تمام قرنآنها مي توان به شكسپير، ويليام بليك، شلي، جان كيتز و...اشاره كرد.در مقاله حاضر بـه مقايسـه

فارسي و انگليسي پرداخته خواهد شد.هاي مضامين و ساختار غزل

: غزل فارسي، غزل انگليسي، بررسي تطبيقيكليدي هاي واژه

____________________________ بان و ادبيات فارسي دانشگاه قم*دانشيار ز

**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه قم


بررسي تطبيقي محورهاي بينامتنيت با بالغت اسالمي

*علي صباغي

چكيدهپيوندهاي بينامتني صورتگرايان، نظرية بينامتنيت كريستوا، تئوري ترامتنيت ژنت و اضطراب تأثير

روند. بر اساس اين رويكردها، نش و نقد متون به شمار ميبلوم، از جمله رويكردهاي نوين در خواهاي پيشين، كه هيچ متني مستقل از ديگر متون نيست و هر متن، بينامتني است برآمده از متن

هاي سپسين نيز حضور خواهد داشت. در بالغت اسالمي ـ فارسي و عربي ـ در پي در متنز پيوندهاي بينامتني ظهور و بروز كرده است و هايي اهاي تعليم فن شعر و دبيري جلوهآموزه

نويسندگان منابع بالغت اسالمي برخي از اين روابط بينامتني را زير عنوان صناعات ادبي، جزو اند و بعضي ديگر را جزو عيوب متن قلمداد كرده، در بخش سرقات محسنات كالم به شمار آورده

يوة توصيفي ـ تحليلي به بررسي تطبيقي كوشد به شاند. اين جستار ميادبي مطرح نمودهمحورهاي نظرية بينامتنيت با بخشهايي از نظرية بالغت اسالمي بپردازد. نتيجه پژوهش حاضر

دهد كه برخي صناعات ادبي مانند: تضمين، تلميح، حل، درج و اقتباس و نيز برخي نشان مي وهاي بينامتنيت همخواني دارد.هايي از الگهاي ادبي مطرح در بالغت اسالمي با نمونهسرقت

هاي مناسبات بينامتني، بينامتنيت، بالغت اسالمي، صناعات ادبي، سرقتكليدي: هاي واژه ادبي، تأثير پذيري

____________________________ [email protected] *استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اراك


بررسي تطبيقي مدايح نبوي در شعر سعدي بوصيري »برده«و قصيده

*چنگ نجف آباديد هاجر پوال

چكيده

دراين گفتار مدح نبـوي يـا منقبـت، بـه عنـوان يكـي از انـواع ادبـي در زبـان فارسـي و عربـي ايــن حقيقــت شــود. ســيري در آثــارمنظوم و حتــي منثــور زبــان فارســي مــا را بــه بررســي مــي

ــامبر رهنمــون مــي ــه نعــت و حمــد پي ــد فصــلي را ب ســازدكه همــواره پــس از مناجــات خداوني مرسـوم در تـوان گفـت ايـن امـر يـك شـيوه اند به طوري كه بـه جـرأت مـي اختصاص داده

ي ادب فارســي و خلــق آثــارادبي شــده اســت. درايــن مختصــراز ميــان انبــوه شــاعران برجســتهانـد وبـه مـدايح نبـوي ايشـان و مفـاهيم نهفتـه اب شـده انتخـ »سعدي و بوصـيري «عربي

هـاي برجسـته و مطـرح ايـن اي شده اسـت و سـعي بـر ايـن اسـت كـه چهـره درآن توجه ويژهي مــدح نــوع ادبــي درادب فارســي و عربــي معرفــي شــوند. مبنــاي كــار درايــن مقالــه مقايســه

نبـــوي مـــدايح «و » ي بوصـــيري البـــرده يـــا ميميـــه«ي رســـول اكـــرم (ص) در قصـــيدههـاي باشـد. ايـن كـار بـه بيـان وجـوه اشـتراك و افتـراق ايـن دو منقبـت، تفـاوت مـي »سعدي

آوري بوصـيري بـه مـدح پيـامبر بـه صـورت جـدي مدايح سعدي بـاديگر شـاعران، علـت روي ــم ــعر، ه ــب ش ــي در قال ــوع ادب ــن ن ــي و بســط وگســترش دادن اي ــي ويژگ ــين معرف ــاي چن ه

پـردازد كـه بـاپيش درآمـد قـام معنـوي ايشـان مـي ظاهري و جسماني پيـامبر و نيـز ارزش و م ــه ــدح و مجموع ــي م ــراه معرف ــي هم ــي و عرب ــوي در ادب فارس ــدايح نب ــهورترين م اي از مش

گردد. مي : مدايح نبوي، ادب فارسي وادب عربي، سعدي شيرازي، بوصيريكليدي هايواژه

____________________________ [email protected] ات تطبيقي دانشگاه فردوسي مشهديادبيات فارسي گرايش ادب ارشد زبان و دانشجوي كارشناسي*


در اشعار اجتماعيبررسي تطبيقي مضامين يوشيج احمد عبدالمعطي حجازي و نيما

*طيبه سيفي **كبري مرادي

چكيده

غراض و هم در اي هم درمضمون و اشعر معاصر فارسي و عربي در دوره معاصر با تحوالت عمدهساختار مواجه بود كه نزديك شدن شعر به فضاي جامعه و پرداختن به موضوعات اجتماعي و مشكالت مردم، نمود بارز اين تحول در اغراض و موضوعات شعري نزد شاعران فارسي و عربي

ي آيد. حجازي و نيما به عنوان دو شاعر برجسته معاصر ايران و مصر مضامين اجتماعبه شمار ميمايه شعر خويش قرار دادند و تالش كردند تا همراه و همگام با شاعران عصر را بخشي از درون

خويش در اين تحول سهيم باشند، وجود مضامين اجتماعي در اشعار هردو شاعر ما را برآن داشت تا در اين پژوهش با مطالعه اشعار آنها به روش توصيفي و تحليلي، مضامين مشترك را استخراج

دهد كه و به تحليل و مقايسه آنها بپردازيم. بررسي مضامين شعري اين دو شاعر نشان ميپرستي، قهرمان پروري، ظلم ستيزي و دعوت به شهرگريزي و اشتياق بازگشت به روستا، وطن

باشند.قيام و انقالب از مضامين اجتماعي مورد توجه هر دو شاعر مي

يوشيج نيما،مد عبدالمعطي حجازياح:مضامين اجتماعي،ي كليديها واژه

____________________________ *استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه شهيد بهشتي **دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه عالمه


بررسي تطبيقي مضامين سياسي در اشعار اديب الممالك فراهاني و معروف الرصافي

*م جهرميفاطمه تسلي **طيبه اميريان

چكيده

ها، عناصر، هاي نقد ادبي است كه به سنجش آثار، انواع، سبكادبيات تطبيقي يكي از شاخهي ادبيات در مفهوم كلي آن در دو يا چند فرهنگ هاي ادبي و به طور كلي مقايسهها و چهرهدوره

ت تطبيقي، بررسي مضامين مشترك هاي مورد تحقيق ادبياپردازد.يكي از جنبهو زبان مختلف ميالممالك فراهاني به عنوان يكي از ادباي عصر اديبان است. در اين راستا در ديوان اشعار اديب

هاي متعدد سياسي ديده مي شود. تقريبا معاصر وي در عراق، گيريمشروطيت، مضامين و موضع-مايهاشعار وي نيز چنين دروناي به نام معروف رصافي وجود دارد كه در ميان شاعري برجسته

هايي ديده مي شود.در واقع به دليل حاكميت حاكمان خودكامه و دخالت كشورهاي بيگانه در امور دو كشور، مضامين سياسي مشتركي چون؛ اعتراض به مستبدان، ظلم حاكمان، بي كفايتي

ود دارد.در اين مقاله هاي هر دو شاعر وجشاهان وقت، استعمارگران، ستايش آزادي و... در سروده تحليلي به بررسي و تطبيق اين مضامين پرداخته شده است. -با روشي توصيفي

ادبيات تطبيقي، اديب الممالك فراهاني، معروف الرصافي، مضامين مشترك كليدي :هاي واژه سياسي

____________________________ [email protected] همدانبوعلي سينا دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه *

[email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات عرب دانشگاه بوعلي سينا همدان**


د باكثير احمبررسي تطبيقي نقد جامعه شناختي زن در رمان علي (سيرة شجاع و زمين سوخته) و احمد محمود

*سيده اكرم رخشنده نيا

**سيد اسماعيل حسيني اجداد ***سهيال گياه بان

چكيدهبي يخلقت بشر دارد و گوهر يجا كه زاييده انديشه و احساس آدمي است، قدمتي به درازاهنر از آن

ترين مظهر توان آن را عاليو ادبيات نيز كه مي .اشدببديل از وجوه عالي تمايز آدم از نوع حيوان ميو فرهنگي ي، اجتماعيبهره وافي دارد و همگام با خلقت و رشد عقل يهنر دانست از چنين قدمت

يهابه شكل ييات از ديرباز به عنوان يكي از انواع هنرانسان، شانه به شانه تاريخ سائيده است. ادب يو معنو يهاي فكرش نموده و از اين حيث مانند همه فعاليتنق يبشر ايفا يگوناگون در زندگ

اجتماعي مجزا نبوده بلكه درمقابل، ي هدف و منظور اجتماعي است و نه تنها ازبسترها ايانسان، دارهمين علت است كه ادبيات هر ملت همواره به موازات ه همواره از زندگي اجتماعي متأثر شده است و ب

به آينه تمام نماي جامعه يدگرگوني گشته و به فراخور چنين رويكرد تحوالت جامعه، دستخوشو فارسي نويسندگان بزرگي درعرصه نثر معاصر قدم درادبيات معاصرعربي گردد.خويش مبدل مي

اند.دراين مجال برآنيم كه با بررسي خويش بوده يخود تصويرگر جامعهاند كه درآثار ادبيگذاشتهو يمنينويسنده معاصر و بزرگ علي احمد باكثيراثر "سيرة شجاع"ر يعني تطبيقي دو رمان معاص

تصويرگر يكي از مظاهر نقد ،نويسنده معاصر و مشهور ايران احمد محموداثر "زمين سوخته "و به ويژه مجاهدت و مبارزات آنان در شرايط سخت و جنگي جامعه اناجتماعي جامعه يعني مسأله زن

لي دو رمان يعني سميه و ننه باران باشيم. كه نتايج اوليه حاكي از وجوه اشتراك با تكيه برشخصيت اص فراوان دو شخصيت اصلي زن در مبارزه، مجاهدت، ايثار و مقاومت است

احمد ، سيرة شجاع، علي احمد باكثير، شخصيت زننقدجامعه شناختي كليدي:هاي واژه زمين سوخته، محمود

____________________________

*عضو هيئت علمي دانشگاه گيالن ** عضو هيئت علمي دانشگاه گيالن

***دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه گيالن


بررسي تطبيقي واژه شب در اشعار اخوان ثالث و نازك المالئكه

*يحيي معروف **گوالله اميرخاني

چكيده

بهره متناسب هنري هايروش و هاتكنيك زيباترين از مقاصد بيان براي نويسندگان و شاعران و فكري باورهاي تا يابندنمي واژگان از زيباتر دستاويزي شاعران ميان، اين در گيرند، مي

به كار كه واژگاني است ممكن هرچند. منطبق سازند آن بر را خود اجتماعي و درونيهاي دغدغه آن به جديد معنايي هنري فن با اما باشد شده برده به كار ديگر شاعران توسط بارها برندمي

وجود با كه است واژگان معدود از نيز شب واژه .كنندمي بيان را خود نگاه و مقصود و بخشيده دنياي و اند برده بكار حقيقي معناي در را آن قديم كه شاعران ميان در كه متفاوتي و باال كاربرد

را خود زيباي و جديد معنايي ارب ار،ب هر اند داشتهگرفته به خدمت نمادين معناي در را جديد آن رنگ به تدريج اما داشت، رمانتيك مفهومي ابتدا در اخوان شعر در واژه اين. است كرده حفظ

سوي از. شد جامعه خفقان و جهل، استبداد بيان براي نمادي و گرفت خود به اجتماعي و سياسي شب و خودگرفت به متفاوت برديكار المالئكه نازك عراقي نوگراي شاعر نزد واژه همين ديگر و رنگ شاعر، عمر آخر تا كه ايگونه به باقيماند شاعر حيران روح براي امن پناهگاهي عنوان به

كند. مي حفظ را خود رمانتيك و فردي مفهوم

رمانتيك ،حزن شب، معاصر، شعر المالئكه، نازك اخوان، :هاي كليديواژه

____________________________ [email protected] *دانشيار گروه عربي دانشگاه رازي كرمانشاه

**كارشناس ارشد زبان و ادبيات عرب دانشگاه رازي كرمانشاه


بررسي جايگاه سيمرغ در شاهنامه و منطق الطير عطار

*هحيدرعلي دهمرد **ليال شكيبايي

هچكيد

سيمرغ، سئن يا مرغوسئن اوستا در شاهنامه و نيز منطق الطير عطار حضور خود را با تفاوتهايي حفظ كرده است: سابقه حضور اين مرغ اساطيري در فرهنگ ايراني به پيش از اسالم مي رسد.

عرفاني حضور مي هاي پهلواني و هم در ادبيات و حماسههاي سيمرغ بعد از اسالم هم در حماسهد. سيمرغ در مقام مرغ اساطيري دارايويژگيهايي فرا طبيعي مي باشد كه بسيار نيرومند و بزرگ ياب

را شفا هر دردي پيكر است كه بر درخت ويسپوبيش(البرز كوه) آشياندارد و حكيم و داناست ومي بخشد و هر مشكلي را چاره ساز است و عطار نيز صفات و ويژگيهاي خاصي به سيمرغ

دهد ومي گويد در حالي كه به ما نزديك است از ما دور دور است و در حريم عزت نسبت مي خود آرام است و مستقر او در وراي كوه قاف است و همه بدو مشغول و او از همه فارغ است،همه از او پر و او از همه تهي است و براي رسيدن به سيمرغ بايد ترك آشيان گفت و به منقار خود پر

را پر كند و در صورتي كه در صحراي جهان آمده است، سايه سيمرغ زيباست و اگر و بال خود صحراي جهان را نيز سيمرغ مي بيني. هر چند كه هاي سيمرغ جمال خود را به تو بنمايد، سايه

سيمرغ اوستا چهره اي اهورايي و پذيرفته شده دارد، در شاهنامه عالوه بر چهرة ايزدي و چاره مني نيز پيدا مي كند كه اولي را در داستان زال و دومي را در داستان اسفنديار گري، چهره اهري

مي بينيم. در منطق الطير عطار كه منظومه اي عرفاني است سيمرغ رمز حق تعالي مي باشد. در و صفاتي كه براي سيمرغ برشمرده اند، به بررسي جايگاه اين مرغ ها اين مقاله با توجه به ويژگي

ي در يك منظومة حماسي، شاهنامه، و عرفاني، منطق الطير پرداخته شده و سعي بردست اساطير .يابيشناختي بهتر از چهره و سيماي سيمرغ در اين مقاله است

: شاهنامه، منطق الطير، سيمرغ، حماسه، عرفانكليديهاي واژه

____________________________ استاديار دانشگاه زابل *

رشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسيدانشجوي كا**


فروغ فرخزاد بررسي سيماي زن درآثار نازك المالئكه و

*معصومه نعمتي قزويني **سيده اكرم رخشنده نيا

چكيده

امروزه بررسي مسائل و معضالت مرتبط با جامعه زنان به دليل جايگاه ويژه و محوري ايشان در از دغدغه هاي اصلي انديشمندان و روشنفكران مبدل خانواده و پرورش نسل هاي آينده، به يكي

گشته است. در اين ميان سهم ادبيات به عنوان بخش پويايي از فرهنگ جوامع در اصالح نواقص و رفع كاستي هاي اجتماعي غير قابل انكار به نظر مي رسد. بررسي اشعارنازك المالئكه و فروغ

ي وعربي، به عنوان عضوي از جامعه زنان عصر فرخزاد دو تن از شاعران نوگراي معاصر پارسخويش مي تواند پژوهشگران را در بازترسيم سيماي زن عرب و زن ايراني در برهه زماني حيات اين دو شاعر ياري نمايد. دستاوردهاي اين پژوهش حاكي از وجود مشابهت در نحوه نگرش اين

قوانين و سنت هاي اجتماعي، مبارزه با دو شاعر به مسائل زنان در قالب محورهايي همانند نقد ارزشهاي سنتي جامعه مردساالر و بيان مظلوميت زنان است.

: ادبيات معاصر عربي.ادبيات معاصر پارسي، نازك المالئكه. فروغ فرحزاد. زنكليديهاي واژه

____________________________ رهنگياستاديار پژوهشگاه علوم انساني ومطالعات ف*

ادبيات عربي دانشگاه گيالن استاديار گروه زبان و**


مختلف انتقال هاي فعل امر و قالبهاي اي صيغه بررسي مقابله مفهوم آن در زبان فارسي و انگليسي

*محمود حكم آبادي **حميد رضا خلجي

چكيده

مي يابيم كه بخش در، با مطالعه متون كالسيك و معاصر فارسي و مقابله آن با زبان انگليسيبه كار رفته است كه "امري "به صورت ، ها ي فعلها و صيغهها قابل مالحظه اي از ساخت

در كتب دستور زبان يا مطرح نشده و يا كم تر مورد توجه قرار گرفته است. شبه ها بعضي از آننند ؛ استفاده از فعل امر با فعل امر را تعبير مي ك، و عباراتي كه با قرينه لفظي يا معناييها جمله

ديگر در معني فعل هاي و كاربرد بعضي از ساخت، شناسه هايي غير از دوم شخص مفرد و جمعدر اين مقاله مورد بررسي ، ها متفاوت فعلهاي امر از مهم ترين مواردي است كه در كنار ساخت

كه به تقويت مباحث درسي متنوع و پركاربرد فعل امر هاي قرار مي گيرد.توجه به ساختو متون ادبي كالسيك و معاصر ها دانشگاهي كمك مي كند ؛ درك و فهم بهتر مفاهيم جمله

و اثبات اين نكته مهم كه دستور زبان معيار بدون توجه به دستور تاريخي و ، براي خوانندگانان و صاحب نظران از مهم ترين نكاتي است كه بايد مورد توجه مولف، متون ادبي كامل نيست

دستور زبان فارسي و انگليسي قرار گيرد.

زبان فارسي ، شخص فعل، شبه جمله، ساخت و محتوا، فعل امر، : دستور زبان كليديهاي واژه و انگليسي

____________________________ [email protected] واحد تويسركان، *استاديار زبان و ادبيات فارسيدانشگاه آزاد اسالمي

واحد مالير، **استاديارآموزش زبان انگليسي دانشگاه آزاد اسالمي


ي زنان در شاهنامه و ايلياد بررسي مقام و چهره

*احمد كريمي

**نادر ابراهيميان

چكيده

ي از آن مردم مشاهده نمود. ها و اساطير بازمانده در حماسه بازتاب انديشه هاي هر قومي را بايدهاي اساطيري و بهره از داستان ي كهن، بي توان ديد كه با داشتن پيشينه كمتر ملتي را مي

ها هاي كهن از مردمشان هستند كه با آن داستان ها داراي روايت حماسي باشد. اين داستانهاي اند. اين روايت سلي به نسل ديگر با گذشت زمان انتقال دادهاند و آن را از ن اند و زيسته بوده

اي تنها بيانگر جنگ و كشتارها و يا داستان پهلوانان نيست بلكه به افكار غنايي حماسي و اسطورهشمرد پس هاي غنايي نيز وجود زن را در اين آثار الزم و بايسته مي آنها نيز توجه داشته و انديشه

ي فردوسي و ايلياد هومرتنها با مردان با رفتارهاي مختلف روبرو ند شاهنامهما در آثاري مانمنشي، جسارت، پارسايي، وفاداري و هاي بزرگ نيستيم بلكه زناني نيز هستند كه داراي ويژگي

شود كه هاي بزرگي مي ي بروز جنگ باشند. كه گاهي وجود آنها مقدمه وفايي در عشق و ... مي بيهاي عاشقانه با شور و گرمي يابد و زماني نيز سبب پيدايش داستان استمرار مي هاي متوالي سال

ي شود بررسي و مقايسه مقام و چهره حماسي آن مي گردد. آنچه در اين مقاله به آن پرداخته ميسازد كه است و اين نكته را آشكار مي» شاهنامه و ايلياد«ي بزرگ جهان زنان در دو حماسهنجابت، وفاداري، فرزند دوستي و وقار زنان در شاهنامه آنان را از زنان ديگر خصوصياتي مانند

كند و زن در شاهنامه مقام وااليي دارد در صورتي كه در آثار ي برتر و ممتاز مي ها چهره حماسهشمارد اما در ي زنان دارد و او را همگام با مردان مي رغم نظر موافقي كه هومر درباره هومر علي

انگيزي و بروز اهميت حضور دارند و اغلب باعث فتنه اي كم اد به ويژه در اوديسه زنان با چهرهايلي ها هستند. جنگ

: زن، شاهنامه، ايلياد، فردوسي، هومركليديهاي واژه

____________________________

Ahmad_karimi 1349 @ yahoo.com*استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد چالوس nader. Ebrahimi 90@ yahoo.com**دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي


تأثير سبك بر موفقيت ترجمه فرانسوي آنتوان گاالنهزار و يك شب

*حسن امامي

** مصطفي رمضانپور ***فاطمه عراقي

چكيده

... انواع ادبي ادبيات كشورها خواه نا خواه از هم تأثير مي گيرد. شعر، قصه، رمان، نمايشنامه وهستند كه در طول زمان از زباني به زبان ديگر ترجمه شده اند و تا حد زيادي بر فرهنگ مقصد تأثير گذاشته اند. گاه كتابي از زباني به زبان ديگر ترجمه مي شود و به كتابي ناياب در فرهنگ

نمي شنود. مقصد تبديل مي شود. در مقابل كتابي ترجمه مي شود و كسي حتي نامي از آنمطمئنا مترجمي كه مي خواهد اثري ادبي را به فرهنگ مقصد برگرداند بايد به نكاتي توجه كند كه اثرش را به شاهكاري فوق العاده كه همه در آرزوي يافتن نسخه اي از آن هستند، تبديل كند.

ترين مختلف ترجمه شده است و همواره يكي از موفقهاي يكي از كتاب هايي كه به زباناست كه ريشه ي هند وايراني دارد.آنتوان داستان هزار و يك شب محسوب مي شودها ترجمه

را به ها با دستيابي به يك دوره چهار جلدي اين قصه 1704گاالن اولين كسي است كه در سال به دست داد كه به سرعت به يكي از ها فرانسوي ترجمه كرد.وي چنان ترجمه موفقي از اين قصه

ب درسي مدارس فرانسه و نيز كتابي پرفروش تبديل شد. اين كتاب در ادبيات ساير كشورها به كتخصوص فرانسه داراي جايگاه بسيار بااليي است. مطمئنا گاالن در ترجمه ي اين كتاب مواردي

داستان را رعايت كرده است كه ما از آنها با عنوان عناصر مقبوليت ترجمه ياد مي كنيم. سبكتو در تو است هاي ، سبكي بي نظير و دلنشين است.اين مجموعه داراي داستانو يك شب هزار

كه گاالن اين سبك را رعايت كرده است و همين امر يكي از داليل موفقيت اين ترجمه شده است. از ديگر مواردي كه مي توانيم به انها اشاره كنيم موضوع كتاب يا همان تم اصلي، نويسنده

درزبان فرانسوي بررسي و داستان هزار و يك شب هاي هستند. در اين مقاله ترجمه و مترجم اثر عوامل موفقيت آنها كه در باال اشاره شد، به بحث گذاشته مي شوند.

:داستان هزار و يك شب، سبك نويسنده، سبك مترجم، آنتوان گاالن، ادبيات فرانسهكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] بيرجند *استاديار گروه زبان دانشگاه

[email protected] كاشان**دانشجوي كارشناسي ارشد آموزش زبان انگليسي، دانشگاه [email protected] ***دانشجوي كارشناسي ارشد مطالعات ترجمه، دانشگاه بيرجند


تاثير موسيقي درماني در داستانهاي قصر فرانتس كافكا بوف كور صادق هدايت و

*ناصر عليزاده **ثريا آذربار

چكيده

در سده نوزدهم بسياري از ناقدان و نظريه پردازان ميان رمان و موسيقي همخواني يافتند. رمان ن به شگردهاي موسيقي توجه خاصي پيدا كرده و از اين هنر رواني در خلق آثار خود بهره نويسا

بسياري جستند. موسيقي از تاثيرگذارترين و مهمترين عوامل در درمان بيماريهاي خاص بخصوص بيماريهاي رواني و نوروز است. بايد توجه داشت كه غرض از موسيقي به طور عام، هر

ن و متناسب است كه در عالم خلقت ميتوان شنيد. صادق هدايت و فرانتس حركت و صدايي موزوكافكا از بزرگترين و مهمترين نويسندگان فلسفي،به طور حتم و قطع از موسيقي و نواهاي پيرامون خود در داستانهايشان الهام گرفته اند. اين الهام به صورت هاله اي خفيف و مرموز در

استاني آنان ديده مي شود. هدف از تحقيق در مقاله حاضر تاثير اين شخصيتها و عناصر تيپيكال دهنر روان درمان، در دو اثر ماندگار و ارزشمند هدايت و كافكا و نيز شناسايي و كشف نواهاي تاثير

رواني داستان است. موسيقي نه تنها تا اندازه اي در آرامش و طغيان روحي هاي گذار بر شخصيتتاري داستانهاي قصر و بوف كور تاثير گذار بوده است، بلكه در ژرف برخي شخصيتهاي ساخ

كاوي رواني عناصر نرينه و مادينه نيز سازنده بوده است.

: موسيقي درماني، كافكا، قصر، هدايت، بوف كوركليدي هاي واژه

____________________________ [email protected]*دانشيار دانشگاه تربيت معلم آذربايجان

[email protected] **كارشناس ارشد زبان ادبيات فارسي،مدرس دانشگاه آزاد


بيني كريشنامورتي در اشعار سهراب سپهريتجلي جهان

*لهيخدابخش اسدال **زاده ديجوجينافسون اسمعيل

چكيده

اي از اشعار سهراب سپهري شاعر معاصر ايراني با برخي از مضامين سخنان كريشنامورتي پارههاي كريشنامورتي در اشعار سپهري ي معاصر هندي مشترك است. تجلي انديشهشاعر و نويسنده

آثار و منابع فكري كريشنا مورتي اعم از توان انس و آشنايي سپهري را باحدي است كه ميبهتفكرات هندي، ژاپني و چيني محتمل دانست. مضاميني نظير ذهني بودن بدي و خوبي، زيستن در حال، خير محض بودن عالم هستي، فاصله افتادن ميان نگرنده و نگريسته، كدورت داشتن

ك بين كريشنامورتي و سهراب ها، كيمياگري عشق، آزادي و ... برخي از مضامين مشترواژهدهند. در اين مقاله در جستجوي مضامين مشترك بين سپهري و كريشنا سپهري را تشكيل مي

مورتي هستيم، تا خواننده بتواند به عمق و وسعت اطالعات عرفاني هندي پي ببرد.

: سپهري، كريشنا مورتي، مكتب و عرفان هندي كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] *استاديار دانشگاه محقق اردبيلي

**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد اسالمي واحد اردبيل


» نخجيران و شير«تحليل و تطبيق داستان در كليله و دمنه و مثنوي معنوي

*رامين محرمي ** فرهاد پاكدل

چكيدهي تفريح و نوع خاصي از ادبيات هستند كه هم داراي جنبه» فابل«هاي تمثيلي يا داستان

سرگرمي و هم داراي سرشتي اخالقي، اجتماعي و آموزنده هستند و معموال در بازگو كردن يانه دارند. گرا ي متوسط جامعه، روشي واقع هاي عادي طبقه ي زندگي و گرفتاري مسائل روزمره

ها، هايي از نوع فابل هستند. از جمله اين داستان مثنوي مولوي و كليله و دمنه سرشار از داستاناست كه در هر دو كتاب آمده است. داستان نخجيران و شير در كليله » نخجيران و شير«داستان

فته و در مثنوي، و دمنه بيش از دو صفحه نيست ولي مولوي همين داستان را از كليله و دمنه گربيت، براي طرح مسائل مهم عرفاني و فلسفي از قبيل توكل، قضاو قدر، كسب 500در نزديك به

، از »نخجيران و شير«هاي داستاني حكايت و غيره...،به كار گرفته است. در اين نوشتار، ويژگي نظر فرم و محتوا، در هر دو كتاب، بررسي، و با هم مقايسه شده است.

: تطبيق، داستان نخجيران، مثنوي مولوي، كليله و دمنه، تمثيل، عناصرداستانيكليدياي ه واژه

____________________________ [email protected] استاديار دانشگاه محقق اردبيلي *

[email protected] اردبيلي** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق


نقد مضامين شعر معاصر فارسي و عربيو تحليل

*طيبه سيفي

**محمد پريمي

چكيده

شعر فارسي و عربي از گذشته پيوندي ناگسستني باهم داشتند و همواره توجه محققان و شرايط اجتماعي . تطبيقي فراهم كرده استهاي و بررسيها پژوهشگران دو ادب را براي پژوهش

و سياسي مشابهي كه در ايران پس از مشروطيت و جهان عرب پس از عصر نهضت بر ادبيات دو زبان سايه افكنده بود منجر شد كه دستاوردهاي ادبي مشابهي در دو ادب خلق شود. از سوي

ن و جهان عرب شبيه به هم بوده و شعر و ادب ديگر عوامل زمينه ساز نهضت ادبي معاصر ايراها، عليرغم برخي تفاوتكه تحوالت نسبتا مشابه اي مواجه بودند تغييرات و فارسي و عربي با

زيادي بويژه در موضوعات اجتماعي و هاي موضوعات و مضامين شعري شاعران دو زبان شباهتعر معاصر فارسي و عربي به خود ديد پيدا كردند. ازسوي ديگر؛ تجديد و نوآوري اي كه ش ملي

گر شد. اين امر ما را بر آن داشت تا مضامين ابتدا در مضامين و سپس در ساختار و اسلوب جلوهتوصيفي بررسي كرده و به -شاعران معاصر فارسي و عربي را به روش تحليلي ملياجتماعي و

شاعران معاصر فارسي و عربي نقد و مقايسه آنها بپردازيم. بررسي موضوعات و اغراض شعريحاكي از آن است كه اين شاعران با تاثيرپذيري از ادبيات غرب و ترجمه ي آثار شاعران غرب، به

نپرداخته بودند؛ لذا موضوعات روز ها موضوعاتي گرايش پيدا كردند كه شاعران پيش از آنها، بدانبه زندگي طبقه ي زحمت كش و فقير آزادي و توجه، مسائل و حوادث سياسي و اجتماعي، جهان

. جامعه ،از جمله مضامين مشترك نزد شاعران معاصر فارسي و عربي به شمار مي آيند

شعر اجتماعي، مليشعر ، مضامين، : شعر معاصركليديهاي واژه

____________________________

*استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه شهيد بهشتي دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات عربي دانشگاه شهيد بهشتي**


تشابهات شخصيتي قهرمانان روسي با ادبيات معاصر ايران قهرمانان

*آبادزينب صادقي سهل

چكيده

شويم كه به طرز ظريفي با مطالعه و بررسي برخي آثار نويسندگان معاصر ايران با دنيايي آشنا ميروسي شباهت دارد. در اين نوشتار سعي بر اين بوده است تا با بررسي موردي به دنياي ادبيات

هاي آثار معاصر ايران شباهتها و يكي از قهرمانان آثار نويسندگان روس و مقايسه آن با شخصيتتفاوتهاي شخصيتي اين آثار را دريابيم و به علل پيدايش چنين قهرمانان مشتركي پي ببريم.

"آدم اضافي"ي شخصيتي مشترك بين ادبيات ايران و روسيه، شخصيت هايكي از اين تيپهايي كه با عنوان روشنفكر در آثار معاصر ايران، توسط نويسندگان ايراني است. اكثر شخصيت

-آدم«در ادبيات روسيه برخوردارند. "آدم اضافي"هاي شوند؛ از همان صفات و ويژگيترسيم مي

ها و استعدادهاي بالقوه فراوان خود را در راه توانند، تواناييميافرادي هستند كه ن» هاي اضافياند، اما از اخالقيات و زندگي طبقة خود ناراضي و درست بكار بندند، و اغلب از افراد مرفه جامعه

در ادبيات روسيه است، "آدم اضافي"گذرانند. آنگين، اولين اند و اوقات خود را به بطالت ميدلزدهاي كه اولين آدم اضافي و دومين آنها به زمان و دوره هاست. اما تفاوتدومين آن و پيچورين،

ها و پيش قرن نوزدهم، پيش از قيام دكابريست 20شود. آنگين، در دهة اند، مربوط ميزيستهميقرن نوزدهم، پس از 30كرده است. اما پيچورين در دهة از حكومت نيكالي اول زندگي مي

ها و در زمان حكومت پليسي نيكالي اول و آغاز ارتجاع، و زماني كه بريستشكست قيام دكازيسته است. در ادبيات معاصر ايران نيز هاي انقالبي شكل نگرفته بودند، ميهنوز دموكرات

- هاي نمايشخورند. قهرمانهاي روشنفكري كه با جامعه خود در تضادند به چشم ميشخصيت

جو و هايي هستند. اكثر آنها افرادي شكاك، انتقامنين ويژگيهاي اكبر رادي داراي چنامهها اكثر شده تا آندر ادبيات روسي و فارسي باعث » هاي اضافيآدم«نامتعادلند. اين سرخوردگي

مواقع دچار جدايي و بيگانگي از خويش وجامعة خويش شوند و همواره با آن در ستيز باشند.. وشنفكر، ادبيات معاصر ايران، ادبيات روسي، جامعه. : آدم اضافي، رهاي كليديواژه

____________________________ [email protected] الزهرا *استاديار دانشگاه


تصويرسازي حماسي در شاهنامه فردوسي و ديوان متنبي مطالعه موردي تصوير خون در ميدان نبرد

*وحيد سبزيان پور

**پيمان صالحي

چكيده

ا آنكه فردوسي و متنبي با دو انگيزه كامال متفاوت، يكي ملي و ديگري مدح و ستايش حاكمان، بهاي خونين نبرد؛ به هاي آنان از صحنهاند، با مقايسه تصويرسازيبه خلق آثار حماسي پرداخته

ى، ا به اشكال مختلف از جمله توارد، استفاده از الگوهاى كليشهخوريم كه نقاط اشتراكي برمي. اما تفاوت اساسي قابل تفسير است ،تأثيرپذيرى فردوسى از شعر متنبى و يا شاعران قبل از او

اي ملي دست به خلق شاهنامه زد و از آنجايي كه كارشان در اين است كه حكيم طوس با انگيزهبيه ، بيشتر از تشحماسيهاى پردهتصويرسازيخويش از در مخاطبان وي، مردم كوچه و بازار بودند

،استفاده كرده است. در حالي كه متنبي براي جلب رضايت اميران و و كنايه و كمتر از استعارهحاكمان درباري، مجبور به تصنع و استفاده از استعاره شده، لذا معاني پيچيده و دور از ذهن مردم

.زندهاي حماسي او موج ميعامي، در سراسر تصويرسازي

اهنامه، متنبي، خون، ادبيات تطبيقي، نقد ادبيفردوسي، ش :هاي كليديواژه

___________________________ [email protected] دانشيار گروه عربي دانشگاه رازي*

دانشجوي دكتري ادبيات عرب دانشگاه رازي**


پيكر گانه در هفتساختارهاي هفتتقابل، تطبيق و مقايسة خاتوندر خموش و چهارگانه

*علي محمدي

**علي اصغر بشيري

چكيده

قـارة هنـد ه. ق)، است كـه در شـبه 11شاعري به نام رعدي (سدة ةخاتون سرودمثنوي خموش زيسته است. اين داستان در اصل به زبان هندي بوده است. رعدي در هنگامي كه زبان و بيانمي

كشيد. اين مثنوي همانند بسـياري اش به كمال نزديك بود، آن داستان را به نظم فارسي شاعرانههاي هندي و يا ايراني، از ساختار داستان در داستان برخوردار است. اين منظومه هـزارو از داستان

ار پاس ريزي شده است كه يك قهرمان، چهار قصه را در چه پانصد بيتي بر اين محتواي كلي پايهاي چهار قهرمـان يـا شخصـيت برتـر وجـود كند. در هر قصه خاتون تعريف مي شب براي خموش

-كنـد، خمـوش ها را بيان ميكه راوي آندارند كه هر كدام داستان ويژة خود را دارند؛ پس از اين

هاي اين چهار شخصيت قضاوت كند. در اين داستان عنصر عددي چهار خاتون بايد دربارة داستانهايي ساختاري آن با توان به شباهتبسيار مهم است و با شواهد ديگري كه در اثر وجود دارد، مي

پيكر عـدد هفـت پيكر و اهميت تقابل عددي هفت و چهار، پي برد؛ اما اين كه چرا در هفت هفتخاتون عدد چهار، در اين مقاله، حايز اهميت تلقي شده و اين مسئله مـورد مهم است و در خموش

خاتون بيان شده اسـت اي از داستان خموش بررسي قرار گرفته است. در اين مقاله در آغاز خالصههاي ديگر ايم، ضمن اين كه مشابهت هاي اين دو اثر پرداخته ها و تفاوت و سپس به وجوه شباهت

اين اثر با ساير آثار ادب فارسي نيز در اين مقاله بررسي شده است.

پيكر، هفت، چهار، رعدي، نظاميخاتون، هفت: خموشهاي كليديواژه

____________________________ [email protected]*عضو هيئت علمي و دانشيار دانشگاه بوعلي سينا

[email protected] **دانشجوي مقطع دكتري دانشگاه بوعلي سينا


جايگاه رنگ در تصاوير شعري محمدرضا شفيعي كدكني، آدونيس و عبدالوهاب البياتي

*ابراهيم اناري بزچلوئي

**سكينه رنجبران

چكيده

تواند هايي است كه ميرنگ يكي از مؤثرترين عوامل آفرينش تصاوير تازه و از مهمترين ابزارمنتقل كند. محمدرضا شفيعي كدكني، آدونيس و ها و احساسات شاعر را به مخاطب انديشه

عبدالوهاب البياتي سه تن از شاعران نوپرداز معاصر هستند كه اشعارشان سرشار از تصاوير و هاي گوناگون است. با توجه به آشنايي نزديك (م.سرشك) با اين دو شاعر و وجود انديشه

ها گويي به اين پرسش است كه رنگهايي در اشعار آنها، اين پژوهش در صدد پاسخهماننديچه جايگاهي در تصاوير شعري اين سه شاعر دارند؟ و آيا تصاوير شعري آنها از لحاظ رنگ نيز

شود هايي ديده ميهايي دارند؟به نظر مي رسد در تصاوير شعري اين سه شاعر هماننديهماننديشعر (م.سرشك) رنگ سبز و سرخ، در ها درترين رنگكه محور برخي از آنها رنگ است. پركاربرد

شعر آدونيس رنگ سبز و سياه و در شعر البياتي رنگ سرخ و سياه است. در مجموع طبيعت در شعر (م.سرشك) و آدونيس طبيعتي زنده و رنگارنگ است؛ اما طبيعت شعر البياتي طبيعتي افسرده

دگي و اجتماع آنها است.ها در زنباخته است كه اين مسأله ناشي از برخي تفاوتو رنگ

تصاوير شعري، رنگ، شفيعي كدكني، آدونيس، عبد الوهاب البياتي:هاي كليديواژه

____________________________ [email protected]استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه اراك * [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات عربي از دانشگاه اراك**


حافظ از نگاه شاعران شبه قاره (تاگور،غالب دهلوي، اقبال الهوري)

*اكرم رحماني

**فرشته گلچين راد

چكيده هند به دوران اساطير و مهاجرت و هاي مشترك فرهنگي ايران بسيار روشن است كه ريشه

هند از دير باز با يكديگر و ملت ساكن سرزمين ايران و گردد دبه اين دو سرزمين برمي انييايآري داشته و زبان و نژاد آنان از جهاتي ريشه مشترك و منشأ جوار همرابطه فرهنگي و حسن

واحدي دارد. بنابراين تأثير و تأثر اين دو فرهنگ از يكديگر امري طبيعي و بديهي است. شعر حضرت حافظ شعري فرا زماني و فرا مكاني است. در واقع نفوذ سخن جادوانه و جاودانه آسماني

از او به عرصه ترانه و غزل گام نهادند به د اين رند عالم سوز را در آثار اغلب غزل سراياني كه بعاين ر اي طوالني است دتوان ديد. وسعت و عمق اين تأثير در شبه قاره داراي پيشينهروشني مي

در ابعاد مختلفي چون اسلوب بيان، بيالغ لسانمقاله ميزان تأثير پذيري تاگور، غالب و اقبال از هاي حكمي آهنگ شعر، طرز تفكر، انديشهو هاي بديعي و بياني، عروض تصوير آفريني و زيبايي

بي اي مورد واكاوي و ارزياو فلسفي،اجتماعي، مضامين و مشرب عرفاني با روش تحليل مقايسهسرايي قرار گرفته است. نتايج به دست آمده نشان داد كه شاعراني چون غالب و تاگور در غزل

ها را كه مطابق مايهموسيقي و برخي درون، كامال همانند حافظ عمل نمودند اما اقبال قالب غزل تفكرش براي بيداري هند بود پذيرفت.

قاره هند، غالب دهلوي، تاگور، اقبال الهوري : تأثيرپذيري، غزل، حافظ، شبه هاي كليديواژه

____________________________ * عضو هـيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت

[email protected] ** دانشجوي كارشناس ارشد دانشگاه آزاد اسالمي واحد رشت


حبسيه سرايي در شعر عربي و فارسي اس و بهار)(پژوهش تطبيقي: شعر ابوفر

*وندتورج زيني

**پيمان صالحي

چكيده

گناهي خويش، جدايي از هاي شعر وجداني است كه شاعر در آن از بيحبسيه، يكي از گونهگويد. در شعر هاي زندان، توسل به بزرگان و اميران و... سخن ميبستگان و دوستان، دشواري

اند. در ادب عربي، ابوفراس به شهرت رسيدهعربي و فارسي، سرايندگان مشهوري در اين زمينه ، گوي سبقت را از ديگران ربوده »روميات«ي حمداني، شاعر معروف دوره عباسي و سراينده

ي مشروطه در ادب فارسي به شمار است. ملك الشعراي بهار نيز يكي از شاعران برجسته دورهكشيده است. اين پژوهش، بر آن است تا هايي بلند به نظم آيد كه سالهاي زندان را با بندمويهمي

ها و ساختارهاي هاي ادبيات تطبيقي به بررسي و تحليل تطبيقي مضمونبر اساس چارچوبهاي اين دو شاعر بپردازد. محورهاي اساسي آن، عبارتند از: الف) مشترك يا متفاوت حبسيههاي ختاري بند مويهي كليات پژوهش. ب) تحليل محتوايي و ساپيشگفتاري كوتاه، درباره

ابوفراس و بهار.

حبسيه سرايي (بند مويه)، ابوفراس حمداني، ملك الشعراي بهار، ادبيات :كليديهايواژه تطبيقي

____________________________ [email protected] استاديار گروه زبان و ادبيات عربي، دانشگاه رازي *

[email protected]ادبيات عربي دانشگاه رازي **دانشجوي دكتري زبان و


حماسه سرايان و قهرمانان حماسه در فارسي و عربي

*يحيي معروف

** سميه بيگلري

چكيدهده و شنونده بر نظم يا نثرحماسي، هيجان،ايستادگي، مقاومت و دفاع از يك آرمان را در روح خوانن

اي برخوردار است. بنابراين مي تواند با حركت و شخصيت حماسي از چنين روحيه .گذاردجاي ميآرمان هايي كه ها به لحاظ اهداف و تالش ويژه خود، اين روحيه را در ديگران ايجاد كند. حماسه

هند و در جهت اصالح توانند عدالت، حقيقت، انسانيت و كمال جامعه بشري را ترويج ددارند مينسل بشر و جامعه انساني موثر باشند. در اين مقاله حماسه سرايان و قهرمانان حماسي در فارسي

رنگ بودن حماسه (به معناي و عربي مورد كنكاش قرار گرفته و در خالل آن علل و انگيزه كم فارسي آن) در عربي واكاوي شده است.

مانان، حماسه در فارسي و عربيحماسه سرايان، قهر:هاي كليديواژه

____________________________ [email protected] *عضو هيأت علمي دانشگاه رازي

كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه رازي كرمانشاه**


خدا، طبيعت، كودكي و مرگ در اشعار ان و سهراب سپهريهنري و

*آزاده نيرومند

چكيده

هنري وان، شاعر قرن هفدهمي و متافيزيك انگلستان، و سهراب سپهري، شاعر معاصر ايراني، دو شاعري هستند كه هرچند از نظر زماني، زباني و فرهنگي هيچ گونه آشنايي و قرابتي با

نديشه و عقايد، اشتراكات بسياري دارند. گوناگون و اهاي يكديگرندارند، اما از نظر نگاه به پديدهاين شاعران، از نظر عرفاني، ديدگاه خاص خود به آفريننده جهان هستي، طبيعت،ارتباط انسان با خدا و مقوله ي مرگ از عقايدي مشابه برخوردارند. هردو شاعر به عرفان طبيعت روي آورده و

مي گويند. يگانگي انديشه و اشتراكات سخن از سايه ابديت و نزديكي به خدا در دوران كودكيروحاني قابل هاي ذهني وان و سپهري، همچنين در خصوص نزديكي طبيعت و كودك به واقعيت

تعمق و بررسي است.

: خدا، كودكي، طبيعت، مرگ، هنري وان، سهراب سپهري كليدي هاي واژه

____________________________ علمي دانشگاه آزاد دورود مربي و عضو هيأت *


خيام در منظومه فكري عبد الوهاب البياتي

*محمود شهبازي **سميه ماستري فراهاني

چكيده

باشد كه به مطالعه رابطه ادبيات ملتهاي مختلف با اي ميادبيات تطبيقي نوعي پژوهش بين رشتههاي مختلف أثير و تأثر در حوزهپردازد. تهم و بررسي رابطه ادبيات با هنرها و علوم انساني مي

اديبان ايران و عرب از باشد. ادبيات جهاني يكي از مهمترين مباحث ادبيات تطبيقي ميعبدالوهاب «اند.يكديگر در تعامل بوده و از يكديگر بسيار تأثير پذيرفته هاي دور تاكنون با گذشتهز همه بيشتر به ايران و ادبيات اين داران شعرمدرن جهان عرب است، ا كه يكي از طاليه» البياتي

هاي بسيار مرز و بوم عشق ورزيده و از شعراي آن تĤثير فراواني پذيرفته است. يكي از شخصيتي تقابل ميان باشد. انديشهمحبوبالبياتي، عمرخيام است و شهر نيشابور هم آرمان شهر او مي

يابد. او خيام را به ه خاصي مينمود و جلو» البياتي«در شعرهاي » خيام«مرگ وزندگي نزد خواند و تأمالت خيامي از احوال مرگ و فناي جسم را، به تأمالتي زندگي درروزگار معاصر فرامي

كند و با آن احوال و اوضاع، مبارزان، انقالبيون و زندگي و شهادتشان معاصر و سياسيمبدل ميهاي حكيم عمر خيام در شعر ديشهدر اين نوشتار سعي برآن است تا تجلي انكند. رابازگو مي

عبدالوهاب البياتي و تأثير پذيري اين شاعر معاصر عربي از خيام؛ شاعر بزرگ فارسي مورد تحليل و بررسي قرار گيرد.

ادبيات تطبيقي، عبدالوهاب البياتي، عمر خيام نيشابوريكليدي: هاي واژه

____________________________ زبان و ادبيات عربي دانشگاه اراك استاديار گروه*

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات عربي دانشگاه اراك**


انسان با خدا و جهان در ديدگاه نجم رازي رابطه و جبران خليل جبران

*قاسم ساالري

**الهام خواست خدايي

چكيدهبسياري هاي فايده نسبتا جديد است كههاي مطالعات و پژوهشهاي ادبيات تطبيقي يكي از شاخه

ها ي بيشتر اين پژوهشها داشته و دارد. نتيجهو نزديكي بيشتر انسانها براي تقارب فرهنگفارغ ، نتايجي نسبتا مشابه و منطبق با هم، ي بشري در شرايط مشابهگر آن است كه انديشهنشان

ق) و جبران 654تا 570( از مرزهاي زماني و مكاني به دست مي دهد. نجم رازي يا نجم دايهقابل توجه در تاريخ فرهنگ و تمدن شرقي هاي م) از شخصيت1931تا01883خليل جبران

هستند. نجم رازي از عرفاي بنام تاريخ عرفان و تصوف ايراني اسالمي است كه كتاب مرصاد توجهي دارد. و هاي عرفاني و آداب متصوفه و سير و سلوك مقام قابلي انديشهالعباد او در زمينه

جبران خليل جبران انديشمند و نويسنده و شاعر فيلسوف مشرب لبناني كه مقام او در بين فرهنگي و ادبي قرن اخير انكار ناشدني است. سواي تشابهات انديشگي اين دو هاي شخصيت

ي ابطهي خاصي نيز به رنگاه ويژه، ها در اين خصوصهاي نزديك آني انسان و ديدگاهدربارهجبران بيش از نويسنده ، ي انسان با انسانانسان با جهان و خداوند دارند. به طوري كه در رابطه

ي هاي سلوك انسان نطر دارد و كمتر به رابطهي مرصاد سخن دارد و نجم رازي بيشتر به راهجبران هر دو ي انسان با جهان و طبيعت نجم رازي و پردازد. در رابطهبا يكديگر ميها انسان

هاي بسياري از انسان را با خصوصيات عالم ي كامل جهان مي دانند. و ويژگيانسان را نمونهي انديشد. ودر بارهبيرون برابر مي نهند. جبران در اين مورد بسيار وسيع تر از صاحب مرصاد مي

هر دو رابطه . ي انسان با خدا ديدگاه اين دو به طرز شگفت انگيزي با هم منطبق استرابطه دانند .جاري بين انسان و خدا را بر اساس عشق و محبت مي

انسان با خدا و جهان : نجم رازي، جبران خليل جبران، رابطههاي كليديواژه____________________________

[email protected] استاد يار دانشگاه ياسوج * دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه ياسوج **


در كنايات فارسي و عربيها رسوب پديده

*محمدرضا عزيزي

چكيدهكنايه، قراردادي عرفي يا عقلي در ميان اهل زبان است كه از بستر جاري زندگي و رويدادهاي آن رنگ مي پذيرد و به عنوان لفظ و عبارتي قابل انعطاف(مكني به) در اختيار اهل زبان قرار

ني عنه) را به مدد اين واسطه در پرده بيان كنند.كيفيت بروز گيرد تا مقصود خود(مك ميهاي قومي و زيست محيطي در گرايانه، ويژگي هاي فكري و لغوي، احساسات ملي دغدغههاي زبان فارسي و عربي، محور اين جستار است. بر شمردن اينگونه كنايات به صورت كنايه

اي نشان هاي هر دوره پذيري كنايات را از سازمايه تواند زيبايي و تاثير مصداقي و جزئي، بهتر مي هاي فراگير آن، نقب بزند. ها و دانش دهد و به جنبش

زبان فارسي و عربي .، فرهنگ، پديده، : كنايهكليدي هايواژه

____________________________ استاديار دانشگاه بيرجند(استاديار)*


هاي شعر فارسيبه سبك رويكردي تطبيقي و عربي و پيشروان آن دو

*شيرزاد طايفي

**كنديوحيد رضائي حمزه

چكيده

در اساس منظور از ادبيات تطبيقي، تالشي است روشنگرانه با هدف مطالعه و بررسي هر آن چيزي كه بتوان آن را ادبي گفت، و مرتبط نمودن آن با ساير عناصر تشكيل دهندة آن؛ همچنين

اي، قرابت، تأثير تطبيق ادبيات با نر روشمندي است، به جهت تحقيق در پيوندهاي مقايسههها، معتقدند كه بندي سبكقلمروهاي ديگر بيان و معرفت. برخي از ادبا و منتقدان تقسيم

هاي معيني شكل نگرفته گرفته و هاي موجود هر دو شعر فارسي و عربي، بر اساس مكانسبكها و ادوار تاريخي موجبات دگرگوني بلكه زمان، ول شعر، دخالت و تأثيري نداردمكان در تح

توان گفت كه در پيدايش سبك و نحوة بروز آن در نوشتة كند. از اين رو ميها را فراهم ميسبكترين اين عوامل است؛ به هر سخنوري، عوامل گوناگوني دخالت دارد، كه محيط هم يكي از مهم

هاي متفاوت و وقتي نظرات ادبا و منتقدان را دربارة يك سبك مي خوانيم، با ديدگاههمين دليل - رو مي شويم.تعامل بين دو فرهنگ فارسي و عربي چنان گسترده و همهبهگاهي متضاد هم رو

جانبه است، كه همة پژوهشگران آگاه بر آن واقف هستند. در مقالة حاضر با مد نظر قرار دادن هاي پژوهشي مرتبط، و با تكيه بر مطالعات تعامل استوار و توجه به پيشينه همين پيوند و

- تحليلي، به بررسي و تبيين سبك - اي و با استفاده از روش استقرايي و شيوة توصيفيكتابخانه

هاي مختلف ايم تا سيطره و بسامد سبكهاي شعر فارسي و عربي با رويكردي تطبيقي پرداخته نوع شعر، با نگاهي به پيشروان آن دو، روشن سازيم.شعري را در اين دو

شناسي، مطالعات تطبيقي، پيشگامان.: شعر فارسي، شعر عربي، سبككليدي هاي واژه

____________________________ [email protected] *عضو هيأت علمي دانشگاه علامة طباطبايي

[email protected] **دانشجوي دورة دكتري زبان و ادبيات عربي دانشگاه آتاتورك تركيه


ساحت سخن نزد موالنا و ويتگنشتاين

*متين كاخ ساز **آزاده تاج ديني

چكيده

(به شكل اختصاصي) و كاركردهاي آن، در فلسفه غرب » زبان وسخن« تأمالت فالسفه در باب عمري چندان ديرپاي ندارد. از اين ميان آراء در خورو دقيق ويتگنشتاين،مخصوصا درباب

آن،در مواردي با آراي موالنا هم در اين باب قرابت و همخواني هاي زبان،حدود وثغور و تواناييود دارد كه حضرت موالنا به آن اشاره فرموده و دارد.البته نكات بسياري هم درساحت زبان وج

ويتگنشتاين به آن التفاتي نداشته است.ماهيت زبان به عنوان يك امر فلسفي،اشكال زبان،جايگاه زبان درباب گزاره ها،جايگاه سكوت و... از مواردي هاي زبان در عالم فيزيك و متافيزيك،توانايي نا مورد مقايسه و بررسي قرار خواهند گرفت.هستند كه در آراي ويتگنشتاين و موال

: زبان، سكوت و خاموشي،موالنا،ويتگنشتاينكليدي هاي واژه

____________________________ [email protected]دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه عالمه طباطبايي *

[email protected]**دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه عالمه طباطبايي


سيماي زن در اشعار فروغ فرخزاد و غادة السمان

*حسين تقوي **فرشته مؤمني

***حسن گودرزي لمراسكي ****در ابراهيمياننا

چكيده

زن و حقوق زنان همواره در طول تاريخ تحت تأثير حاكمان و قدرتمندان قرار داشته و دارد. در مظلوميت زن ، زنانهاي اجتماعي و فرهنگي به ويژه فعاليتهاي دنياي امروز با وجود حركت

ي دو شاعر بزرگ معاصر ديشهخورد. در اين مقاله نگاه و ان همچنان در جامعه مدرن به چشم ميايران و جهان عرب (فروغ فرخزاد و غادة السمان) نسبت به زن بررسي شده است. اين مقاله

ي زن شعر دهد كه هر دو شاعر با زباني ساده و روان و با نگاهي انساني درباره نشان ميوان يك زن و يك آورند و هويت خود را به عن اند. و با صراحت و شجاعت فرياد بر مي سروده

ي مرد ساالر آشكار اعالن مي كنند . انسان در جامعه

فروغ فرخزاد، شعر، : زن ،غادة السمانكليديهاي واژه

___________________________ استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه آزاد اسالمي چالوس*

[email protected]اسالمي چالوس استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد ** استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران***

[email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي****


شور خيال بينش كشميري در اقتفاي خسرو و شيرين نظامي

*ف اسماعيل زادهيوس

**سيده زينب پور مير

چكيده

. بينش كشميري از شاعران پارسي گوي هندوستان در قرن يازده هجري است، مير جعفر بيگادبي و ديگر هاي در جواني به آموختن دانش. وي در دورة شاهجهان و اورنگ زيب مي زيست

در پايان عمر به كشمير بازگشت .اشعار فنون پرداخت .در عصر اورنگ زيب، به دهلي سفر كرد و خمسه و سبعه به ، ها بينش ساده و روان، خالي ازمعاني و تعبيرات پيچيده است. سرودن منظومه

تقليد از نظامي گنجه اي در عصر بينش رواج بسيار داشت .بينش نيز به تأسي از جريان مثنوي او عبارت اند از : بينش ابصار به تقليد خمسة هاي مثنوي. سرايي عصر خود، خمسه سروده است

از مخزن االسرار، شور خيال در برابر خسرو و شيرين، گلدسته در اقتفاي ليلي و مجنون،رشته در برابر "شور خيال"گوهر به تقليد از هفت پيكر،گنج روان نظيرة اسكندر نامه نظامي. مثنوي

بيت سروده شده است .داستان، شرح 1483در ، خسرو و شيرين نظامي و در همان وزن و بحرماجراي پر نشيب و . دلدادگي جوان مسلماني است كه فريفته دختر سبزه روي هندو شده است

فراز دلدادگي مسلمانان به اهل كفر كه از شيخ صنعان شروع شده و ابتدا عاشق به كيش اين مثنوي بيشتر جنبه . معشوق در مي آيد اما سرانجام جذبه اسالم، معشوق را در مي ربايد

تمثيلي دارد و شاعر در حقيقت يك برش از زندگي دو دلداده را در قالب يك حكايت مطرح مي كند .اين مقاله، تحقيقي است در شناساندن نسخه خطي مثنوي شورخيال و بررسي اجزا و ساختار

داستاني آن .

شور خيال . مثنوي سرايي، قرن يازده، بينش كشميري،كليدي:هاي واژه

____________________________ * استاد يار گروه ادبيات فارسي دانشگاه پيام نور.

** دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي .


صداي پاي رودكي در شعر زهاوي

*اسحاق طغياني اسفرجاني **عباس يداللهي

چكيده

دب پارسي است كه در دولت سامانيان پدر شعر پارسي، رودكي سمرقندي، يكي از مشاهير بزرگ اتوانست جايگاه ادبي وااليي را به خود اختصاص دهد. وي كه در طول حيات خود روزگار خوش و

هاي نغزي را از خود به يادگار بگذارد و دولت خرمي را در دربار سامانيان گذراند، توانست سرودهكرد. جميل صدقي مند ميي را بهرههاي خود وكرد و از بخششساماني نيز از وي حمايت مي

سنگي را به جاگذاشته زهاوي نيز از جمله شعراي معاصر عراق است كه از خود ميراث ادبي گرانهاي عمر خيام نيشابوري آشنا بوده است و رباعيات وي را به زبان است. وي با افكار و انديشه

هاي مايهدبيات تطبيقي به برخي از درونعربي برگردانده است. در اين گفتار برآنيم تا در قالب اتوان به اغتنام مشترك ميان رودكي و زهاوي اشاره كنيم. از جمله اين مفاهيم مشترك مي

اعتباري دنيا و افسوس بر گذر عمر اشاره كرد. فرصت و بي

: رودكي، زهاوي، عمر خيام، ادبيات تطبيقيكليدي هاي واژه

____________________________ *استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان

[email protected] ** دانشجوي دكتري زبان و ادبيات عرب دانشگاه اصفهان


عرفان و طبيعت در شعر سهراب سپهري و ادنا سنت وينسنت ميلي

*اعظم رضايي

چكيده

تامل در طبيعت و اخت و دوستي با آن سرچشمه حاالت عرفاني و بينش ماوراء الطبيعي در شعر كند. از ميان شاعران سهراب سپهري است. سهراب خدا را در جزء جزء ذرات هستي حس مي

كرد معاصر آمريكايي ادنا سنت وينسنت ميلي نيز كه قرابت عجيبي با طبيعت در خود حس ميمشابه را در شعرهاي خود به ثبت رسانيده است. اين مقاله با مقايسه اين دو شاعر حاالت عرفاني

بزرگ، يكي مرد و ديگري زن كه متعلق به زمان و مكان و فرهنگ كامال متفاوت هستند، بر اين ورزد كه زبان شاعر بزرگ و جهاني فارغ از قيد و بندها و قراردادهاي دنياي مادي نكته تاكيد مي

كند و در كثرت واقع زبان او زبان روحي است سبكبال كه آزادانه در طبيعت سير مياست. در تاثير بودن جنسيت شاعر در كند. تاكيد عمده اين مقاله بر بيفاني، وحدت باقي را جستجو مي

- هاي معاصر كمك گرفته ميهاي فمينيستتجربه عارفانه است و براي اثبات اين امر از نظريه

شود.

: عرفان، طبيعت، سهراب سپهري، ادنا سنت وينسنت ميلي، جنسيت، فمينيسمكليدييها واژه

____________________________ [email protected]*دانشجوي دكتري زبان و ادبيات انگليسي دانشگاه آزاد واحد تهران مركزي


فخرالدين عراقي و تجلي

*محمد حسين دهقاني فيروزآبادي **نجمه حيدري نسب

چكيده

يكي ازمباحث عرفاني كه در آثار بسياري از عرفا راه يافته است، مبحث تجلي و انواع آن است. فخرالدين عراقي از شعرا و عرفاي نظري قرن هفتم محسوب مي شود كه تجلي حق را چه به

اني وچه روحاني، با ذكر شواهد شعري بيان كرده است. در تقسيم بندي مندرجات مقاله صورت ربسعي شده است، تجليات وجودي حق تعالي كه همان مظاهرجمال و كمال او بربسيط عالم و

- 1كائنات است در سه گستره(حضرت) بهمصداق اشعار عراقي در عرصه به عرضه گذاشته شود: حضرت -3حضرت صفات(تجلي وجودي صفاتي) - 2اتي) حضرت ذات(تجلي وجودي ذ

افعال(تجلي وجودي افعالي) نيز از چه مفردات واژگاني كه متضمن مفهوم تجلي است در بيان مفاهيم عرفاني سود جسته است؟ اين كه او در مشرب عرفاني خود پيرو ابن عربي و صدرالدين

ثيرگذاربوده است؟ تجلي و نقطه مقابل آن قونيوي بوده تا چه ميزان برظهور تجلي در اشعارش تا استتارچگونه درهمنشيني با هم، زيبايي بيان مصطلحات عرفاني را دو چندان كرده است؟

تجلي حق، فخرالدين عراقي، تجلي ذاتي، تجلي صفاتي، تجلي افعاليكليدي:هاي واژه

____________________________ بيات فارسي دانشگاه يزدعضوهيئت علمي گروه اد*

[email protected]يزد دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه **


هاي استعاره و تشبيه در شعركاركرد نزار قباني و فريدون مشيري

*غالمرضا سالميان

**حديث دارابي

چكيدهاند. از ميان اين صور، دو ترين آن دانستهي عناصر اصلي شعر، بلكه از مهمخيال را از جملهصور

گيري صورت تشبيه و استعاره جايگاه ويژه دارند. تشبيه و استعاره عالوه بر نقشي كه در شكلخبر ي تاريخي ملت او و ....بيني شاعر، اوضاع اجتماعي، پيشينهتوانند از جهانشعر دارند، ميها و تشبيهاتي كه نزار قباني و فريدون كوشيم با بررسي استعارهي حاضر ميدهند.در مقاله

ها هم از لحاظ ادبي و هم از نظر فكري، به ي كاربرد آناند، ضمن تحليل نحوهمشيري بكار برده ي اين كاربرد در شعر دو شاعر بپردازيم.مقايسه

نزار قباني، فريدون مشيريتشبيه، ، :استعارهكليديهاي واژه

____________________________ استاديار دانشگاه رازي*

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات عرب دانشگاه رازي**


در شعر ها گفتگومندي باختيني:مقايسه ي تطبيقي كنش كالم مهدي اخوان ثالث و ساموئل تيلور كالريج

*صغري نوده

**انوشيروانيعليرضا

چكيده

مي نگرد (dialogic) به ادبيات به عنوان محيطي گفتگومند (Mikhail Bakhtin) ميخائيل باختين مي نامد، مي تواند مجموعه اي از (heteroglossia)كه در آن فرد، از طريق آنچه كه او ديگرزباني

به همراه مجموعه اي از - ت هاشامل كالم نويسنده، كالم راوي، و كالم شخصي - كالم افراد مختلفافراد متفاوت كه به گونه اي هنرمندانه در كنار هم چيده شده اند را بيابد. ادبيات، از نظر هاي زبان

مختلف يك زبان شامل گويش افراد مختلف، رفتار خاص يك گروه، و هاي باختين، متشكل از اليههاي . در ميان اين صداها كه از اليهمختلف سني يك جامعه مي باشدهاي و گروهها زبان نسل

ديدي چند گانه، كه در اين شرايط با آن روبرو مي هاي مختلف جامعه سر بر مي آورند، خواننده با زاويهشود، آشنا مي گردد كه در نهايت منجر به درك عميق تر او از متن مي شود. رد پايي از چنين نوع

اثر ساموئل تيلور "قصه ي دريانورد كهن"ان ثالث و اثر مهدي اخو "هي فالني!"متني در اشعار كالريج، شاعر بزرگ انگليسي، كه هر دو به روش روايتي به قلم در آمده اند، قابل مشاهده است. اخوان ثالث از طريق استفاده از صداي افراد متعلق به گروههاي مختلف اجتماع با قدرت نفوذ متفاوت كه در

خود را به اشتراك مي هاي نار هم قرار مي گيرند و نظرات و ديدگاهيك رابطه ي گفتگومند در كقصه ي "يك متن گفتگومند را به وجود مي آورد. كالريج نيز در شعر "هي فالني!"گذارند، در شعر هاي صداي خودآگاه فعالي كه از نظر باختين متشكل از مكالمات و كنش كالم "دريانورد كهن

مختلف اجتماع است را به گوش مخاطب خود مي رساند و هاي ف از اليهمختلهاي خودآگاه شخصيتو همينطور براي مخاطب خود پديد مي آورد. هدف ها بدين شيوه محيطي گفتگومند براي شخصيت

مقاله ي حاضر واكاوي گفتگومندي در اشعار اشاره شده از مهدي اخوان ثالث و ساموئل تيلور كالريج از دي باختين است. طريق تئوري گفتگومن

مهدي اخوان ثالـث، سـاموئل تيلـور كـالريج، ميخائيـل بـاختين، ديگرزبـاني، كليدي:هاي واژه

گفتگومندي، كنش كالم ها

____________________________ [email protected] شيراز كارشناس ارشد دانشگاه *

دانشيار دانشگاه شيراز**


هاي دروني: بررسي رابگوتيك و نمايش اضط آثار صادق هدايت و ادگار آلن پو

*مصطفي مرادي مقدم

**آذر حسيني فاطمي

چكيده

هاي كوتـاه نترين نويسندگان داستاجستهصادق هدايت و ادگار آلن پو از تأثيرگذارترين و بر ،گمانبير سراسـر جهـان قـرار نويسـندگان د ، منتقـدان و ها مورد توجه بسياري از مترجماننهستند كه آثار آ

ماية بيشتر نرا به جهان عرضه كردند كه جا» گوتيك«نويسي سبك نگرفته است. هدايت و پو داستانويسي، در شعر نها تاريكي، ترس، و سخن از نااميدي و مرگ است. هر دو نويسنده عالوه بر داستانآ

مانندي برخـوردار اسـت بيي هاگيهاي هدايت و پو از ويژنماية داستانو نقد نيز مهارت داشتند. درواي در زمينة بررسي وجه لعهو سياق خاصي بخشيده است. با اين وجود، تاكنون مطاسبك ها نكه به آ

هاي تحقيـق در مكتـب فرانسـوي ادبيـات تطبيقـي هتشابه اين دو نويسنده انجام نشده است. از حوزاين جستار ايـن امكـان وجـود ها اشاره كرد. از منظرهنگهاي ادبي بين فرگيتوان به مطالعة ويژمي

،نها و فضـاي حـاكم بـر داسـتا گي شخصيتدارد تا وجه تشابه ادبي اين دو نويسنده را پيدا كرد. ويژهايي است كه اين دو نويسنده را در كنار هم قرار داده است. در اين نوشتار برآنيم تا هتاي از شبانهنمو

هاي هتت و پو بپردازيم و ضمن بررسي شباهاي هداينها و فضاي آفرينش داستاشخصيتبه مطالعة هـا نهاي آنهاي مشترك داستاجنبهتر آثار هر دو نويسنده و قيقكلي آثار هدايت و پو، امكان درك د

هـاي فتهبه عنوان روش تحقيق استفاده شده است. يا» تحليل محتوا«را فراهم آوريم. بدين منظور، از دهد به طوري كـه تشـتت مينشان ن فضاي داستاپردازي و شخصيتروند مشابهي در مورد ،تحقيق

زند. فضاي داسـتان نيـز ميهاي داستان موج شخصيتگرايي در نخاطري، انزوا و درونفكري، پريشا سزايي در انتقال اهداف نويسنده دارد.بهتأثير

فضاي داستان، ي، گوتيكقيتطب يبررس،صادق هدايت، ادگار آلن پوكليدي: هاي واژه

___________________________ [email protected] دانشگاه آزاد اسالمي، واحد مشهددانشجوي دكتراي آموزش زبان انگليسي *

علوم انساني، دانشگاه فردوسي مشهد ادبيات و استاديار گروه آموزش زبان انگليسي، دانشكدة**


تلفيق عرفان و عشق نفساني مطالعه تطبيقي در اشعار موالنا و جان دان

*صغري نوده

هچكيد

شباهت افكار و اشعار موالنا و جان دان خود را در ايماژها، صنايع ادبي و زبان اين دو شاعر كه در مقايسه با شاعران قبل و بعد از خود بسيار برجسته و متمايز هستند، نشان مي دهد. ايماژهاي

نه و نفساني متداول به كار رفته در اشعار اين دو شاعر و در مقابل زبان غيرمتداول شعر عاشقااين دو، به واقع شيوه اي براي شرح رويكرد عاشقانه ي جوياي حق به سوي حق است. چنين تلفيقي از عشق نفساني و عرفان نه در فلسفه ي اسالمي و نه در نوع نصراني آن غير متداول

ايراني جست و جوي حق با عشق يكسان انگاشته شده است. در -ر فلسفه ي اسالمينيست. داشعار عاشقانه ي موالنا مخاطب با نگاهي تمثيلي به عشق به عنوان رابطه اي زميني بين عاشق و معشوق ابدي رو به رو است؛ اين همان عشقي است كه موالنا به وسيله ي آن سعي بر روشن

لسفي بين دوستدار حق و حق دارد. جان دان نيز در اشعار الهي خود كردن رابطه ي عميق فرابطه ي بين جوياي حق و حق را از طريق عشق نفساني به تصوير كشيده است. او به عشق زميني به عنوان تجلي عشق الهي مي نگرد و به گونه اي افالطوني، به واسطه ي عشق زميني

ز اين رو، پژوهش حاضر به بررسي مفهوم عشق كه به سوي عشق فراي زميني اوج مي گيرد. اعموما به گونه اي تمثيلي در اشعار فلسفي و الهي موالنا و جان دان ارئه شده و همينطور اشعاري

از طريق تقابل عشق زميني و عشق الهي، تقارب اين دو را ها كه هر يك از اين دو شاعر در آن به تصوير مي كشند، مي پردازد.

: عرفان، عشق نفساني، رويكرد تمثيلي به عشق، موالنا، جان دان.كليديهاي واژه

____________________________ [email protected]شيراز كارشناس ارشد دانشگاه *


مطالعة تطبيقي مفهوم مدرنيسم و پيامدهاي آن در سمفوني مردگان و خشم و هياهو

*رقيه بهادري

چكيده

هاي مرزهاي ملي به منظور اي براي نگريستن فراتر از محدوده شيوه«ات تطبيقي را آلدريج ادبيهاي مختلف و كشف ارتباط ميان اددبيات و ديگر هاي درون فرهنگ ها و نهضت درك گرايش

نويس از دم داند. اين مقاله به بررسي تطبيقي شاهكار ادبي دو رمان مي» هاي فعاليت انسان حوزهو زبان متفاوت، سمفوني مردگان اثر عباس معروفي و خشم وهياهو اثر ويليام مليت، فرهنگ،

شناختي اشاره پردازد.اصطالح مدرنيسم به تغيير ناگهاني در درك فرهنگي و زيبايي فاكنر، مياي خاص مشهود است. اين دو شاهكار ادبي هر يك در جاي دارد كه در آثار هنري و ادبي دوره

هاي مدرنيسم نمايانگر گذار تاريخي و درنتيجه فرهنگي خود هستند. اين يخود، اثري با ويژگدهد. قرابت اين دو اثر ادبي گذار تأثير خود را در سبك، ساختار، فضا و مضمون آثار نشان مي

فراتر از سبك، ساختار و فضا است. از آنجايي كه در عر دو رمان روايت در در گذاري تاريخي از ها تأثيرگذار است، اين افتد كه بر فضا، درك و فرهنگ شخصيت اعي اتفاق مينظر سياسي و اجتماند. اين مقاله پژوهشي تطبيقي دربارة پردازي به هم نزديك مايه و شخصيت دو اثر از نظر درون

ها نقش حضور مدرنيسم، گذار از سنت به مدرنيته، تأثير آن نوع نگاه به زندگي و باورهاي انسانبردن از ادبيات تطبيقي و مفهوم مدرنيسم، اين مقاله با بررسي دو اثر سمفوني است. با بهره

دهد كه چگونه گذار تاريخي و نتيجتا كذار فرهنگي بر تعريف مردگان و خشم وهياهو نشان مي گذارد. مفاهيم اصلي مانند مرگ و زندگي، مذهب، خانواده، برادري، و نقش زن و مرد تأثير مي

: مطالعة تطبيقي، مدرنيسم، عباس معروفي، ويليام فاكنردي كليهاي واژه

____________________________ [email protected] *كارشناسي ارشد زبان و ادبيات انگليسي از دانشگاه شيراز


مقايسة استعاره ادبي و استعاره سينمايي از شعر فارسي با شواهدي

*زهرا حياتي

چكيده

يكي از رويكردهاي ادبيات تطبيقي، برهم سنجي متون از دو رسانة مختلف است كه به گرايش در سينماي داستانگو adaptationاي موسوم است. از آنجاكه فرايند اقتباس ادبي بينارسانه

فيلم اقتباسي با منبع ادبي اي طوالني دارد، بسياري از منتقدان سينمايي به مقايسة سابقهبا comparative literatureاي اي از ادبيات تطبيقي يا ادبيات مقايسهاند و به گونهپرداخته

ها در تحقيقات دانشگاهي ايران نيز وجود اند. نمونة اين پژوهشاي توجه كردهزيرشاخه بينارسانه-اند؛ يعني قابليتگرفتهگاه مابعدي پيدارد و در دهة اخير، برخي محققان اين موضوع را با يك ن

توان اند. با اتخاذ اين رويكرد ميعنوان موضوع تحقيق برگزيدههاي تبديل متن ادبي به فيلم را بهكاركرد سينمايياستعاره را در تصويرهاي شعر فارسي بازجست. بالغت سنتي با تبعيت از ديدگاه

نشيند. جاي كلمه ديگري مياساس رابطة مشابهت به داند كه براي ميارسطويي، استعاره را كلمههاي پس از آن كه از ديدگاه رمانتيك اين تعريف كه به واژه و در نهايت جمله نظر دارد با تعريف

اي سازمند دارد و ها استعاره با كل زبان رابطهاند تفاوت دارد؛ زيرا در اين ديدگاهافالطوني برآمدهبايد معنايي را از يك شيء به يك شيء ديگر انتقال دهد. با توسعة زاييدة تخيل فعالي است كه

شناسان ساختگرا، استعاره هاي زبانبندي دقيق آن در يافتهاين نگرگاه در قرن بيستم و صورتتنها عامل انتقال معنا كه آفرينندة معنا است؛ شود و نهاصال فرايندي است كه در زبان محقق مي

سنجي كند. برهمد كنش و واكنش ميان دو امر كه امر سوم را ايجاد ميآن هم از طريق ايجااستعارة ادبي با استعارة سينمايي براساس ديدگاه كالسيك ارسطويي دشوار است؛ زيرا در اين ديدگاه استعاره بر واژه استوار است و واژه، بنيان رسانة كالمي است كه در ذات خود با رسانه

عنوان عنصر بنيادين فكر در ت است. اما اگر استعاره را در كل و بهبصري سينما متفاو-سمعيتوانند مناسبات خود را با يكديگر بازيابند. با اين نگاه، نظر بگيريم، زبان كالمي و غير كالمي مي

و با » شناسانهدگرديسي عناصر زيبايي«هاي ادبي شعر فارسي و سينماطيتعامل استعاره شود. در دو رسانه تبيين مي» ييابي عناصر سبك معادل«

- تصوير ادبي-شعر فارسي -استعاره -ايبررسي مقايسه -: ادبيات تطبيقيكليديهاي واژه اقتباس.-سينما

___________________________

*استاديار پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي


تطبيقي بهشت و دوزخ در مقايسه »ي الهيكمد« و »نامهارداويراف«

*دنيا حيدري

**محمد باقر تسليمي

چكيده

شاعر "دانته" موبد زرتشتي و "ويراف". است "سفر" موضوعا صلي اين دو معراجنامهبين بهشت و دوزخ هاي شباهت. ايتاليايي،سفر روحاني خود رابه جهان آخرت شروع مي كنند

ثر ايراني زرتشتي را بر اثر ارداويراف نامه و كمدي الهي به گونه اي است كه نقش اين ادرونمايه مشترك ديني، گرفتاري ارواح گناهكار در عذاب .سازدمسيحي محتمل مي-ايتاليايي

و آسايش ها دوزخ، برابري جرم و كيفر، وجود ابليس در دوزخ، بهره مندي ارواح بهشتي از نعمتوزخ در هر دو معراج نامه، كه در هر دو ارواح غرق د ر نور و شادي اند، طبقه بودن بهشت و د

هاي از جمله شباهت...راهنمايان قديس گونه در مسير سفر، مالقات با خدا در پايان سفر بهشت ودر مقاله حاضر، چگونگي دو سفرنامه جهان آخرت در .اين دو سفرنامه ديني و روحاني است

ه و كمدي الهي در اين مرحله دوزخ و بهشت مورد تحليل قرا گرفته و ضمن بررسي ارداويراف ناماين دو بيان گرديده هاي و تفاوتها دو مرحله، هر دو اثر با هم مقايسه تطبيقي شده و شباهت

.است

ارداويراف نامه؛ كمدي الهي؛ بهشت؛ دوزخ؛ راهنمايان:كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] كرمانشاه ي كارشناس ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه راز*

[email protected]كرمانشاه كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي**


لير شاه مقايسه داستان فريدون با نمايشنامه

*ليال فاطمي كلش

چكيده

با توجه به عناصر داستاني هر يك مـورد بررسـي ،2ليرشاهو 1فريدونضر داستان در مقاله حاقرار گرفته است. منطق آشكاري كه مقايسه اين دو داستان را توجيه مي كند تصـميم مشـتركي

و رويـدادهايي رخ هـا است كه دو پادشاه براي سرزمين خود مي گيرند. در پي اين تصميم جـدال ك از شخصيت هاي داستان را، كه نكته قابل توجه و با اهميت دو داستان مي دهد كه فرجام هري

تـاريخي و ديـدگاه اسـاطيري، است، نمايان مي سازد. اين بررسي مستقل از جنبه هاي حماسي،تأثير پذيري و تأثيرگذاري ادبيات ملل از يكديگر است. رويكرد ما در مقايسه دو داستان بر اساس

ادها و نكات برجسته آن هااست. يافته هـاي ايـن بررسـي كـه بـا روش طرح، شخصيت ها، رويدتحليلي به انجام رسيده است نشان مي دهد دو داستان فريدون -كتابخانه اي و به شيوه توصيفي

از يكـديگر، بـه رشـته 3قرن 9و لير كه از دو فرهنگ و سرزمين متفاوت و با فاصله زماني حدود بسـياري دارنـد. دو پادشـاه هـاي و همسانيها ناصر داستاني شباهتتحرير درآمده اند، از لحاظ ع

سرزمين خود را به فرزندان مي سپارند و پس از آن اختالفاتي كه بر اثر زياده خـواهي و حسـادت فرزندان به وجود آمده موجب بروز فجايعي است كه در بسياري از صحنه هاي دو داستان يكسان

قرباني شـدن بـي گناهـان، مي توان به طغيان فرزندان بر پدر،ها مي باشد از جمله اين هماننديانتقام جويي و مكافات نابكاران اشاره كرد. اين اشتراكات به گونه اي است كـه حتـي مـي تـوان

از متن منظوم فريـدون در نظـر گرفـت و يـا بـه » ترجمه اي« ديالوگ صحنه هايي از ليرشاه را كه صحنه و تصوير » مي خوانيم«ح حوادث و جريان هايي را عبارت ديگر در داستان فريدون شر

موضوع و تـم «است. از ديگر موارد مشترك دو داستان بايد به » مشاهده«گوياي آن در لير قابل نيست و اين پيكـار در هـر يـك از دو » نبرد نيكي و بدي«آن اشاره كرد، و اين تم چيزي جز »

داستان به گونه اي خاص فرجام مي يابد.

تراژدي، حماسه ليرشاه، عناصر داستاني، : فريدون،كليديهاي واژه

____________________________

[email protected] پيشواـ دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي ورامين*


ي عرفاني يقي بادهمقايسه و بررسي تطب در اشعار حافظ و ابن فارض

*الدين كزازي ميرجالل

**حسن گودرزي ***حسين تقوي

****نادر ابراهيميان

چكيدهي عرفاني در اشـعار دو تـن از شـاعران عـارف، اين مقاله با عنوان مقايسه و بررسي تطبيقي باده

ن فـارض مصـري برخاسـته از فرهنـگ ي فرهنگ و ادب ايراني و ديگر اب حافظ شيرازي نمايندههـاي عرفـاني ايـن دو دهد كه تشابهاتي در انديشه پردازد. اين مقاله نشان مي عربي و مصري مي

هاي عرفاني در اين زمينه در اشعار ابـن ي عرفاني وجود دارد. انديشه ي وصف باده شاعر در زمينهحافظ از لحـاظ غنـاي هنـري و لطـف باشد. ولي اشعار هاي حافظ مي تر از انديشه فارض برجسته

شعري در سطح باالتري از ابن فارض قرار دارد. حافظ در بعضي از تعـابير و مضـامين عرفـاني از ي او تأثير پذيرفته است. ي خمريه اشعار ابن فارض از جمله

باده، عرفان، شعر، حافظ، ابن فارض :كليديهاي واژه

____________________________ استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه عالمه طباطبايي*

استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه مازندران** استاديار زبان و ادبيات عربي دانشگاه آزاد اسالمي واحد چالوس***

[email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي****


ب در خمريات مقايسه و بررسي چگونگي وصف شرا ابونواس وساقي نامه حافظ شيرازي

*حسن گودرزي لمراسكي

**سيده سودابه رضازاده بايي

چكيده

شعر و ادب فارسي و عربي با شراب پيوندي ديرينه وجداناشدني دارد و درتمامي ادوار از آن يي كرده مختلف، با آن طبع آزماهاي صحبت شده است و شاعران بزرگ ايراني وعربي در دوره

اند تا اين كه حافظ باسرودن ساقي نامه مشهور خود سنت شراب سرايي را كه در آغاز راه باشاعري چون ابونواس نمايان شده بود، قوت بخشيد. در اين مقاله سعي بر آن است تا به بررسي و مقايسه چگونگي وصف شراب در شعر دو شاعر تواناي عربي و فارسي كه در اين نوع ادبي به

شهرت رسيده اند، بپردازيم .

: شراب، ساقي نامه، ابونواس و حافظ شيرازي كليديهاي واژه

____________________________ [email protected]*استاديار گروه زبان وادبيات عربي دانشگاه مازندران

اسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه مازندران**دانشجوي كارشن


در شعر» شهيد و شهادت«مقايسه وصف شهريار و جواهري

*علي سليمي

**عبد الصاحب نوروزي

چكيدهاند، هر چندشهريار و جواهري هر دو، در محيطي شيعي و با احساس ديني همگوني پرورش يافته

را متفاوت » شهيد و شهادت«دو، شعر آنان در وصف آمدهاي زندگي آن اما روحيه متفاوت و پيشنموده است. سرودهاي شهريار در اين زمينه، سرشار از سوز و گدازي جانكاه است، اما در شعر

كوشد دوستي و ارادت قلبي خود و جواهري، شور و هيجاني حماسي نهفته است. شهريار مين است كه جامعه را به سوي شهادت ديگران را تقديم شهيدان نمايد، اما جواهري در پي آ

تحريك و تشويق كند. شايد بتوان گفت كه گفتگوهاي سوزناك او با شهيد و اعضاي خونين وي، بازتابي از نظارت او بر شهيد شدن دو برادرش در برابر چشمان اوست. هر دو شاعر، با هنر شعري

حماسه، بقاي جامعه و استقرار و بياني عاطفي، يكي آميخته به اندوه و ديگري توأم با شور و اند.عدالت در آن را مرهون خون شهيدان دانسته

شهيد شهادت در شعر، شهريار، جواهري كليدي:هاي واژه

____________________________ [email protected] كرمانشاهدانشيار گروه عربي دانشگاه رازي *

دانشجوي دكتري گروه عربي دانشگاه رازي**


مكتب ايراني ادبيات تطبيقي؛از انديشه تا نظريه

*تورج زيني وند

چكيده

مكتب ايراني ادبيات تطبيقي به دنبال توانمند سازي ادبيات ملـي و عاميانـه ي ايـران و تفسـير و و غير اسالمي است.اين مكتب، ضـمن اسالميهاي تحليل خدمات متقابل فرهنگي ايران با ملت

ات تطبيقـي، بـر هاي استعماري موجود در مكتبهاي نكوهش غرب محوري و برخي هدف ادبيـآنست تا به دور از تعصب قـومي و خـودبزرگ بينـي فرهنگـي و بـا بهـره گيـري از پشـتوانه ي

ت –كهنتمدني خويش به ارائه ي رويكردي ايراني ادبيـات تطبيقـي اسـالمي از مفهـوم و ماهيـــه ــاي بپردازد؛جســتجوي ريش ــگ و ادب ه ــو فرهن ــاني در پرت ــدن جه ــگ و نم مشــترك فرهن

ايراني،بررسي سير تاريخي تعامل فرهنگي و ادبي ايرانيان با ديگر ملت هـا،تبيين جايگـاه ادبيـات هـاي و لهجـه ها ايران در تكامل ادبيات جهان،واكاوي پيوندهاي مشترك ادبيات شفاهي، گويش

اساسي ايـن نظريـه بـه شـمار مـي هاي و شاخصها و........از هدفها اني با ادبيات ديگر ملتايرات كـودك و «و احيـاي » شرط اخـتالف زبـاني «آيند.همچنين، اين مكتب با ناديده گرفتن ادبيـ

به قلمروهاي پژوهشي ادبيات تطبيقي،طرحي نـوين » ادبيات متعهد«و افزودن موضوع » نوجوانه مطرح مي كند.دو محور اساسي اين پژوهش،عبارتنـد از؛الف)پيشـگفتاري دربـاره ي در اين حوز

ات ات تطبيقي در ايران از گذشته تا كنون.ب)ارائه ي مبـاني نظـري مكتـب ايرانـي ادبيـسير ادبي تطبيقي كه براي نخستين بار در ايران و جهان مطرح مي شود.

ادبيات تطبيقيهاي ي،مباني نظري،نظريه،مكتبمكتب ايراني، ادبيات تطبيقكليدي: هاي واژه

____________________________ استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه رازي، كرمانشاه*


نامة هاملت باآميز در نمايش طنزهاي موقعيت ساالد فصل از اكبر رادي

*سولماز معيني **احمد رضي

چكيده

به انواع طنز است كه از نظر ميزان تأثيرگذاري و نحوة انتقال مطلب نسبت طنز موقعيت يكي از هاموقعيت يشتري برخوردار است. در يك اثر هنري و ادبي گاهي طنز از قدرت انواع ديگر

در قرارگرفتن علت به گاهو... و مجموعة عوامل از جمله صحنه، كالم، رفتار شوند مي طنزآفرينگيرند. اين نوع از طنز محصول معماري اثر و ساخت و مي خود به زطن خصوصيت خاص، موقعيت

ها و روايت پرداخت آن است. در واقع طنز موقعيت، ناشي از توصيف روابط نابجا، اعمال شخصيتاي در هنرهاي نمايشي حقايق وارونه است. طنز موقعيت اغلب طنزي نمايشي است و كاربرد ويژه

نويسان برجسته است كه نامه ها دارد. اكبر رادي يكي از نمايشنامهمها و فيلنامه ويژه نمايشبههاي چهل و پنجاه شمسي تحول شگرفي در ادبيات نمايشي ايران ايجاد كرد. آثار او در دهه

هاي موفق اوست كه در بستري از تناقضات نامه نامة هاملت با ساالد فصل يكي از نمايش نمايشعنوان يكي از كند. در اين مقاله ضمن معرفي طنز موقعيت بهقد مييكي از مسائل اجتماعي را ن

و شود تحليل نامه نمايش اين در آميز طنز هاي موقعيت تا انواع شودمي ژانرهاي تأثيرگذار تالش بررسي هاي اجتماعي آن مورد بررسي قرار گيرد.اين هاي ايجاد اين نوع از طنز و بازتابروش را وقعيتم طنز ظهور هاي زمينه گوناگون شگردهاي از استفاده با رادي اكبر كه دهد مي نشان غيرمنتظره، هاي موقعيت ايجاد از جمله است؛ آورده هاملت با ساالد فصل فراهم نامه مايش درن

هاي صحنه با زمان كردن تركيب ها، موقعيت سازي ،وارونه هم كنار در متضاد هاي موقعيت چيدن . نيست سازگار شان وضعيت و جايگاه با آنان رفتار كه هايي شخصيت هب دادن نقش ناهمخوان،

تضاد، تناقض موقعيتي هاي طنز آميز،نامه، موقعيت نمايش :كليديهاي واژه

____________________________

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي* دانشيار دانشگاه گيالن**


ي و ناصرخسرو اسماعيلينفس سخنگوي در انديشة مانو

*حميدرضا اردستاني رستمي

چكيده اسماعيليه اسـت كـه دربردارنـدة باورهـاي گنوسـي شيعي، مذهب –از جمله فرقه هاي اسالمي

است. پيش از اين پژوهش هايي در سنجش افكار اين فرقة شيعي با مانويان، كه آنان نيز انديشه ن انجام گرفته است. پژوهش پيش رو بر آن است تـا بـا هاي گنوسي دارند، از سوي ايران شناسا

بـه طـور كرده و سپسنگاهي دوباره، همساني هاي ديگري را ميان مانويان و اسماعيليان آشكار مشـترك در پـارتي و -wāxšويژه به بررسي نفس/ جان سـخنگو كـه معـادل مـانوي آن واژة

به معني صحبت كـردن wāxš ،-wakن واژة . ريشة ايراني باستابپردازداست، –فارسي ميانه ، به معنـاي 17:44در يسنا، -Vāxš، دربردارندة معني گفتن است و Vak–و ريشة اوستايي آن

سخن، در حالت فاعلي مفرد مؤنث به كار رفته است؛ بنابراين سخنان مي تـوان بـه ايـن نتيجـه در پيونـد اسـت. در متنـي مـانوي مانوي، به معناي نفس/ جان، با سـخن wāxšرسيد كه واژة

=)M2 Iخراسان مي شود، مرزبـان ) نيز مي خوانيم كه چون آمو؛ شاگرد ماني، براي تبليغ راهي) بر او ظاهر مي گردد و در پهنـة مـتن، تنهـا تصـويري روح ماننـد wāxšآنجا به شكل روح (=

يا به بيان دقيـق تـر، جـان مشغول سخن گفتن با آمو مي شود، كه مي توان پيوند جان و سخن، سخنگوي را در آن قطعه ديد. ناصرخسرو اسماعيلي نيز به كرات از جان سخنگوي ياد كرده است

: خرد دوست جان سخنگوي توسـت/ و ميان نفس و سخن پيوند مي بيند؛ چنان كه در بيتي گفتهبر من چهـل و دو/ جويـان كه از نيك شاد است و از بد دژم، و در جاي ديگر: پيموده شد از گنبد

خرد گشت مرا نفس سخنور. او در ابياتي ديگر به گونه اي سخن مي گويد كه گويا جان و سخن يك چيزند و سخن همچون جان سبب زندگي آدمي است: زنده به سخن بايد گشـتنت ازيـراك/

عالم كس بي مرده به سخن زنده همي كرد مسيحا/ پيدا به سخن بايد ماندن كه نمانده است/ در سخن پيدا، پيدا، كه البته به كارگيري سخن/ كلمه به جاي جان نزد مانويان نيز ديده مـي شـود؛ چنان كه ماني، عيسي را كالم حقيقت مي گويد كه حيات بخش است. روشـن اسـت آنچـه كـه

نهاده شده است. در پي، به گونه اي گسترده » كلمه«حيات مي بخشد، جان است كه به جاي آن ربارة اين باور همسان مانوي و اسماعيلي سخن گفته خواهد شد.د

، نفس سخنگوي، مانويان، ناصرخسرو، اسماعيليانwāxšگنوس، :كليديهاي واژه

____________________________ واحد دزفولـ استاديار دانشگاه آزاد اسالمي *


نگاه تطبيقي به مقوله عشق در اشعارشاملو سيا لوركاو فدريكو گار


**فرزانه عبداهللا پور

:چكيدهو افكار فدريكو گارسيا لوركا شاعر اسپانيايي زبان همگون ها اشعار شاملو تا حد زيادي با انديشه

مي باشد. عشق در نگاه شاملو معنايي پيچيده دارد و در واقع سعي شده كه مكاشفه اي دو جانبه د و اين رازيابي عشق راستين را در محك تجربه بياموزد نه به ميان عاشق و معشوق داشته باش

آن پندار كه وصل عشق او كسي يا زني يا چيزي يا هر چه بوده نمي باشد كه وصل عشق او به منتهاست كه گهگاه خود نيز از درك معناي آن ناتوان است و گويي تنها شميمي از » واژه اي«

ي عشق پيشه است. نگاه لوركا به مقوله شدت عاشق به شاعريآن را بوييده است و لوركا نيز بدون شك نگاهي متفاوت، تا حدي فرازميني و با اندكي اغراق نگاهي مقدس است. لوركا عشق

اي به عشق دارد و شايد بدون اغراق داند. لوركا توجه ويژه ستايد و دليلي براي زندگي مي را ميهاي فكري لوركا بوده است. انسان امروزي، از دغدغه ي آن با ي عشق و رابطه بتوان گفت مسئله

اي از لوركا سراغ داريد كه ردي از عشق در آن وجود نامه شايد همين بس كه: چه شعر و نمايشها به نوعي به عشق ي آن توان با قاطعيت گفت كه در همه ! در واقع مي نداشته باشد؟ تقريبا هيچ

هاي آهنگ«اگر شاملو در اولين مجموعه ي خود لو. پرداخته شده است، درست همانند شامو يا ديگر » آيدا«ازها سخن مي گويد در ديگر مجموعه» گاليا«از عشق خود به» فراموش شده

خود چه واقعي و چه غيرواقعي سخن مي گويد. تا جايي كه مي توان گفت: زاويه هاي معشوق نگاه شاملو به عشق جز همان زاويه ديد لوركا نيست.

: عشق، معشوق، عاشق، شاملو، لوركاكليديهاي واژ

____________________________ [email protected] * عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي چالوس

[email protected]رسي دانشگاه آزاد اسالمي چالوس ** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فا


سگ ولگردو كافكافرانتس مسخ ستي بهاگزيستانسيالينگاهي هدايتصادق

*روح اله روزبه كوهشاهي

چكيده

ز ديدگاهصادق هدايت را ا سگ ولگردو فرانتس كافكا مسخاين مقاله سعي دارد اين ديدگاه در حقيقت پلي است كه هدايت را به كافكا وصل بررسي كند. اگزيستانسياليسم

و است استوار مرگ و پوچي، تنهايي، آزادي، " اصل چهار بر اگزيستانسياليسم فلسفه كند. مي، گمر ميان، اين در اما. هستي مهم اصل چهار اين به است پاسخي انساني، سوژه رواني زندگي نيز مفاهيم اين ساير با فرد كه شود مي باعث مرگ با مواجهه كه چرا باشد مي دارا مهمتري جنبه نديشد كه ا مي شك بدون گيرد مي قرار بحراني شرايط در انساني سوژه وقتي. شود مواجه

انينگر اين تواند نمي چيزي هيچ. است ناپذير اجتناب مرگ و يابد نمي زندگي در معنايي تنهاست، انساني سوژه تجربه ترين تنها مرگ، كلي طور به .بگيرد او از را انساني سوژه تنهايي حس و

را هستي ثبات و امنيت احساس ها، ارزش تمام كه اي تجربه. است پوچي با رويارويي مرگ،. استخبري از در تفكر اگزيستانسياليست كافكا و هدايت. آورد مي ارمغان به را پايان و برده زيرسوال

نويسنده مسخدر در اصل آزادي نيست و آنچه وجود دارد تنهايي، پوچي، و مرگ است. از اينرو . پيام خود را همانند سگي ولگرد مي پندارد نويسنده ولگرد سگو در بيند خود را سوسك مي

ست.ا ي انساني سوژهعدم از هر سو در كمين مشترك هر دو رمان بر اين عقيده استوار است كه حس را دنيا هدايت سردي سگ ولگردو كافكا مسخهاي انساني هر دو داستان قهرمانان و سوژه

كه يابند مي در فراست دارند و به قدم بر مي عدم يعني زندگي فراسوي به انديشانه دور و كنند ميلي تحلي- روش تحقيق اين مقاله با تكيه و استناد به روش توصيقي .نيست اميدي انسان براي

اي است و اي و مقايسه هاي موازنه مكتب امريكايي ادبيات تطبيقي قرار دارد، كه قايل به بررسيتمركز در اين مقاله بر مقايسه نگاه اين دو نويسنده به هستي است تا از اين منظر به عمق نگاه

آنان پي برده و تفاوت و تشابهات آنان را بدست دهيم.

گ ولگردهدايت، س مسخ، سياليسم، كافكا،: اگزيستانهاي كليديواژه

____________________________ رفسنجان )*عضو هيات علمي گروه زبان دانشگاه ولي عصر(عج


نگاهي به غزل ديواني ترك و تاثير پذيري آن از غزل فارسي

*يعقوب نوروزي

چكيده

اهيم پرداخت و نقش غزل در اين مقاله به بررسي تاثير غزل فارسي بر غزل ديواني ترك خودر . فارسي را در شكل گيري و تكامل اين قالب شعري در ادبيات ديواني ترك خواهيم آورد

به اهميت زبان و ادبيات فارسي و نقش آن در آناطولي و عالقه اي كه ، بخش آغازين مقالهالي از تاثير ادب شاهان اين ديار به اين زبان مي دادند خواهيم پرداخت و سپس به طور اجم

تاثيري را كه غزليات فارسي در ، سخن خواهيم راند و پس از آن، فارسي بر ادبيات ديواني تركسه بعد زباني،مضمون و درونمايه و تصاوير شعري بر غزل ديواني ترك گذاشته اند مورد بررسي

واهيم كرد .از تاثير پذيري در اين سه بعد را ذكر خهاي قرار خواهيم داد و نمونه

ادبيات فارسي ،غزل،شعر ديواني ترك ،مضامين،صورخيال :كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] واحد ماكوـ عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي*


هاينگاهي تطبيقي به سيمرغ و گرودا در اسطوره

ايران و هند

*هانگردفرانك ج **طيبه گلستاني حتكني

چكيده

ها و نمادهاي تاريخي، فرهنگي و اصل نژادي مشتركي دارند. بنابراين اسطوره ايران و هند پيشينهدر برخي از آثار ادبي و هنري آنها وجود دارد كه در فرهنگ هردو ملت پذيرفته شده و ي مشابه

هاي هند است، كه ) در اسطورهgarudaگرودا( يكي از اين موارد، .اندافتهي ايجايگاه ويژههاي ايراني همانندي با سيمرغ در اسطوره يااسطورهي ها و كاركردهاها، كنشخويشكاري

.رونديبه نزد گرودا مي پنچاتنترا، مرغان براي دادخواه» داستان اقيانوس و پرنده باران«دارد.در اند. اهللا منشي، سيمرغ را به جاي گرودا نشاندهابن مقفع در ترجمه عربي اين اثر، عنقا، و نصر

هاي اي و روش تطبيقي، به روشن شدن بعضي از جنبهتحليل اين حكايت با رويكرد اسطورهكند. اين دو پرنده، عالوه بر اين كه هر دو، پادشاه مرغانند، از مشترك سيمرغ و گرودا كمك مي

نام .رتباط با درخت زندگي نيز شباهت دارندلحاظ شكل ظاهري، درمانگري، ارتباط با آتش، و ااو را سيه نا وداها؛ اولين مأخذي كه نشاني از گرودا دارد،: ن دو پرنده نيزشبيه يكديگر استيا

ي هاان، و اسطورهيمرو نام دارد. مهابهاراتا، حماسه بزرگ هندنهيمرغ هم در اصل سيناميده، سي وه تولد، مرگ، نبردها و به طوركليگرودا، شي اهت اسطوري، به تفصيل به شخصييو بوداي هندمرغ ين اطالعاتي درباره سيهاي ايراني به ندرت چناند، اما در اسطورهاو پرداختهي ات زندگييجزهاي مرغ گفته شده، همخوانييبا اين حال، تصويرهاي گرودا، باآنچه درباره س. توان يافتميسيمرغ و گرودا اصل و ريشه مشتركي دارند، كه در مرو،نا، سينا، سينهسيه. اري دارديبس

اند.هايي باقي ماندهها و تفاوتايران و هند با شباهتهاي اسطوره

اسطوره، گرودا، سيمرغ، كليله و دمنه، پنجاتنترا: كليديهاي واژه

____________________________

[email protected] عضو هيأت علمي پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي * كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي**


همساني آنيماي نظامي و شكسپير

*فرزانه يوسف قنبري **نرجس نظيفي دانشجوي

چكيده

ي نوع بشر آنيما يا روان زنانه ناخودآگاه مرد يكي از كهن الگوهاي اصلي و برجسته در روان جمعمردانه در مورد زنان شده تصويري از زن ازلي هاي و ديدگاهها است كه سبب ايجاد انديشه

ارائه مي دهد. اين كهن الگوي برجسته در هنر و ادبيات معموال به صورت معشوق نمود پيدا ر بر اساس مي كند. با مقايسه خسرو و شيرين نظامي و رومئو و ژوليت شكسپير و تحليل دو اث

نقد روان شناختي؛ مي توان به رد پاهاي يكساني از آنيما در ناخود آگاه نظامي و شكسپير دست يافت كه حاصل تجربيات اجدادي مردان با زنان است و در آثار دو خالق به صورت

اني شيرين و ژوليت تجلي يافته است. لذا در اين مقال برآنيم با بررسي آنيماي دو خالق، يكسناخود آگاه جمعي در روان بشر را با تكيه بر آثاري كه در دو نقطه مقابل فرهنگي، تاريخي و

جغرافيايي قرار دارند بررسي كنيم.

:آنيما، كهن الگو، نظامي، شكسپيركليديهاي واژه

____________________________ [email protected]مي واحد دزفول استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسال*

مقطع كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد دزفول**


ادبيات تعليمي


زناشوييآداب و معتقدات مربوط به پيوندهاي در متون منظوم كالسيك

*احمد گلي

**مريم كاظمي

چكيده

هاي مهم آثار ادبي بحث مربوط به آداب و رسوم و باورهاي عاميانه و خرافات در از جمله مقولههاي به يادگار مانده از بين مردم، نفوذ آن در زندگي و انعكاس آن در ميراث ادبي است. اين سنت

ي نسل امروز چنان شيرين و دلنشين است كه خواننده با حسرت غمبار به آنها پيشينيان گاهي براداند كه آرزوي بازخواني و بازشناسي اي ميها را ميراث ارزشمند از دست رفتهنگرد و آن شيوهمي

در اين مختصر كوشش شده است تا بازتاب فولكلور و باورهاي خرافي موجود در آنها را دارد.هاي نادر و فراموش يي گذشتگان از آثار ادبي منظوم كالسيك استخراج و رسمپيوندهاي زناشو

.شده تبيين و تحليل گردد

آداب و رسوم، پيوند زناشويي، شعر كالسيككليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected] آذربايجان *دانشيار دانشگاه شهيد مدني

[email protected]آذربايجان ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد مدني وي كارشناسي**دانشج


اخالق اقتصاد اسالمي در گلستان

*خدابخش اسداللهي

**فاطمه سه برادري

چكيده

اسالم در گلستان است كه بر سراسر مسائل ي حاضر، اخالق اقتصادي موضوع اصلي مقالههاي ي مؤلفه معيشتي و تجاري سايه افكنده است. براي اين منظور ابتدا به طرح مقدماتي درباره

اصلي اقتصاد اسالمي پرداخته، مسائل اخالقي و ديني نظير زكات، قناعت، احسان، رعايت حالل قتصاد، رشد، توسعه و امنيت تجاري بررسي ها را در مورد او حرام، پرهيز از ريا و نقش آن

گوييم كه رعايت اين مباني و اصول اخالق اسالمي در اقتصاد جوامع اسالمي نه كنيم و مي ميكند، بلكه ضامن حفظ و برد اهداف تجاري و معيشتي و عدالت اجتماعي كمك ميتنها در پيش

زايي، افزايش سرمايه و رفاه عمومي غالبقاي امنيت اقتصادي، توليد، درآمد، سرمايه گذاري، اشتي آن داشتن ثبات سياسي و استواري مباني اعتقادي و اخالقي در مملكت است. است كه الزمه

ها در اقتصاد مورد نظر سعدي در هدف از اين تحقيق، يافتن مباني اعتقادات اسالمي و نقش آنهاي تواند اين گونه اصول و مؤلفهطوري كه خواننده ضمن اشنايي با آن، بگلستان است؛ به

ها را در اصالح امور اقتصادي و معيشتي اخالقي را در ساير متون ادبي استخراج كرده، نقش آن جوامع اسالمي تشخيص دهد.

مباني اخالقي، رونق اقتصادي، رفاه عمومي، گلستان سعديكليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected] ار دانشگاه محقق اردبيلي*استادي

**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه محقق اردبيلي


امثال و حكم در داستان ويس و رامين

*علي رفيعي جيردهي **اسماعيل حاكمي واال

چكيده

وجه است كه همواره ت» ويس و رامين«ترين و ارزشمندترين متون نظم فارسي يكي از كهني بيروني، داستان شرح حكايتي عاشقانه است پژوهان را به خود معطوف كرده است. در اليهادب

تر خود مفاهيم لفظي و معنوي بسياري در خود نهان كرده است. يكي از هاي درونيكه در اليهآنها به اي از ها حاوي امثال و حكمي است كه تاكنون در زبان ادبي ماندگار گشته و پارهاين اليه

زبان گفتار راه يافته. در پژوهش حاضر برآنيم تا با بررسي متن كامل داستان ويس و رامين به هاي پژوهش، ابتدا امثال و حكم موجود در آن را استخراج كنيم، سپس با ي دادهعنوان پيكره

ايج اي موضوعي از انواع آنها به دست دهيم. نتبنديتحليلي طبقه-استفاده از روش توصيفيياد كردن از دوران «، »حد خود را نگاه داشتن«، »عنايت الهي«پژوهش حاكي از آن است كه

ترين عمده» عاقبت انديشي«و » تسليم در برابر تقدير«، »داريامانت«، »عجز بشر«، »پيري دهند. محورهاي محتوايي داستان مورد نظر را تشكيل مي

مين، متن ادبيامثال و حكم، ويس و راهاي كليدي: واژه

____________________________ [email protected] شناسي دانشگاه گيالني گيالن* استاديار پژوهشكده

ادبيات دانشگاه تهران ** استاد دانشكده


اندرزهاي سياسي نظامي در قالب داستان

*زيبا اسماعيلي

چكيده

و سياست ها نيان جايگاه ويژه اي داشته است. وجود اندرزنامهاندرزگويي از دير باز در ميان ايرانامه هاي متعدد از عصر ساساني تا قرنها پس از آن شاهد اين مدعا است. يكي از شيوه هاي اندرزگويي، اندرزگويي در قالب داستان مي باشد كه از قديم ترين نمونه هاي آن كتاب معروف

از كليله و دمنه از روي آن ترجمه شده است. يكي از سنسكريت پنجاتنترا است كه پنج باب شاعراني كه تالش كرده است در قالب داستان به تعليم مسايل اجتماعي و بيان اندرز هاي اخالقي بپردازد نظامي گنجوي است. نظامي براي تأثير گذاري هر چه بيشتر اندرزهايش،

زبان شخصيتهاي داستانهايش بيان كند. حكايتها و داستانهايي مي آفريند تا اين نصايح را از

نظامي، داستان، اندرز، سياست،عدل: كليديهاي واژه

____________________________ * دانشجوي دكتري رشته ي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران


قرآني هاي بازتاب آيات و داستان در ديوان نسيمي شيرواني

*پوريوان مسعود با

**بتول ريكا طرهاني ***حامد سياقي

چكيده

هـاي ترين منابع و مĤخذ الهـام شـعري و يكـي از سرچشـمه بدون شك قرآن كريم يكي از مهمي آن و ارزش ميراث و تمدن بشري بوده است. از زمان نزول قرآن كـريم، زيبـايي خيـره كننـده

و اديبان ملل مختلف مطرح بوده است. يكي از واالي الفاظ و مضامين آن همواره در بين شاعراني تيموري، است كه كمتـر بـه شـرح حـال وشـعر وي اين شاعران، نسيمي شيرواني، شاعر دوره

پرداخته شده است. نسيمي در شعر خويش از آيات و مفاهيم واالي قرآني بهره جسته اسـت؛ وي از معاني قرآني استفاده نمـوده اسـت. ي قرآني بهره برده و گاهي در ديوان خود گاهي از عين آيه

هاي قـرآن كـريم دارد. نويسـندگان ي ديگري از شعر خود تلميحاتي زيبا به داستانشاعر در پارهپـذيري ايـن اي، تأثيرتحليلي و با استفاده از ابزار كتابخانه -اين مقاله برآنند كه با روش توصيفي

هـاي هـايي از آيـات و داسـتان ان داده و نمونـه شاعر ايراني را از كتاب گرانسنگ قرآن كريم نشهـا دو سؤال اساسي كه اين پژوهش در پي پاسخ بـه آن .قرآني موجود در ديوان شاعر بيان نمايند

شـاعر -2نسيمي شيرواني تا چه ميزان از قرآن كـريم بهـره گرفتـه اسـت؟ -1باشد عبارتند از:مي تصوير كشيده است؟چگونه بهره گيري خود از قرآن كريم را در شعرش به

ي تيموري، تلميحات قرآني: قرآن كريم، نسيمي شيرواني، دورهكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات عرب، دانشگاه كردستان*

ارشد دانشگاه كردستان ** كارشناس *** كارشناس ارشد دانشگاه كردستان


بازتاب تربيت ديواني بيهقي در تاريخ بيهقي

*جميله اخياني **زاده مريم كاظم

چكيده

اي است كه حضورش بيش از هر نويسندة ديگري در كتابش آشكار ابوالفضل بيهقي نويسندهگيري شخصيت بيهقي و است. در شكل شده است و همين يكي از عوامل جذابيت اثر سترگش

ها از سوي اند كه به بعضي از آن هنر نويسندگي او در بيان تاريخ، عوامل بسياري موثر بودهترديد در پديدآمدن اثري به اين شكل است. يكي از عواملي كه بي شده پژوهان پرداخته بيهقي

شده و به عبارت هقي در آن پروردهاست كه بي ويژه، نقش اساسي داشته، شرايط و بافتي بودههاي است.اين مقاله ابتدا به تشريح تربيت ديواني و مؤلفه ديگر، تربيت خاص ديواني بيهقي بوده

پردازد و سپس كردن، نظم و انضباط، دقت، لزوم اطاعت از پادشاه، و ... مي آن، ازجمله شاگردي دهد. د واكاوي قرار ميها را در شخصيت و اثر بيهقي مور بازتاب اين مؤلفه

، شاگردي كردن، نظم و انضباط، دقتتاريخ بيهقيتربيت ديواني، كليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected] * استاديار دانشگاه زنجان

زنجان** دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه


بازتاب تفكر اشعري در نفثه المصدور شهاب الدين محمد زيدري نسوي

*علي الغر فيروزجائي

چكيده

مكتب فكري اشعري كه در آغاز سده ي چهارم هجري با آراء ابوالحسن اشعري در جهت روش عقل گرايي و استداللي معتزله شكل گرفت در طول زمان دچار تغيير و تحوالت مخالفت با

زيادي شد و بزرگان و پيروان اين مكتب فكري هريك براساس ديدگاه فلسفي و عرفاني خود به آن رنگ فلسفي و عرفاني دادند اما مهمترين اصول كلي اين مكتب در نزد اغلب پيروان اين

ي ،فعال مايشاء بودن خداوند ،اعتقاد به جبر و عدم اعتقاد به علت و مكتب به شكل عقل ستيزمعلول نمود پيدا كرد. اين مكتب فكري رواج گسترده اي يافت و تا قرنها فكر غالب به شمار مي رفت و عالوه بر كالم ،فلسفه و عرفان در ادبيات نيز نفوذ كرد و شاعران و نويسندگان بزرگي در

تب قرار گرفتند از جمله ي اين نويسندگان شهاب الدين محمد زيدري حوزه ي نفوذ اين مكنسوي از منشيان بزرگ نيمه ي اول سده ي هفتم و صاحب اثر معروف نفثه المصدور است كه در جاي جاي اين اثر تاريخي رد پاي تفكر اشعري چه به صورت مستقيم در شرح حوادث و چه

ت ،احاديث و ابيات عربي ،به چشم مي خورد.در اين مقاله به صورت غير مستقيم در استناد به آياسعي مي شود ضمن معرفي مختصر مكتب اشعري و كتاب نفثه المصدور ،بازتاب اين تفكر در

اين اثر بر اساس اصول كلي مكتب اشعري بازكاويده شود .

: تفكر اشعري ،جبر ،نفثه المصدور ،محمد زيدريكليدي هاي واژه

____________________________ [email protected] - [email protected] عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور رودسرـ *استاديار


بازتاب قرآن در رسالة الغفران ابوالعالء معري

*طيبه سيفي **راحله عبداللهي

چكيدهمعري شاعر، فيلسوف واديب بزرگ قرن چهارم، از جمله كساني است كه در شاهكار ابوالعالي

ادبي خود بنام رسالة الغفرآن كه معراج يا سفر خيالي به دنياي پس از مرگ مي باشد،از كالم خداوند در قرآن تاثير پذيرفته است.اين در حالي است كه برخي از معاصران ابو العالء، او را به

د بودن متهم كرده اند؛ اما ارادت خاص ابوالعالءبه ائمه و تاثير پذيري زيبا ونيكوي او زنديق وملحاز قرآن واستناد به آيات قرآن كريم در اثبات بسياري از مسائل در اثناي اين رساله گواهي بر رد

تا ادعاي معاصران ابوالعالء مي باشد .لذا در مقاله حاضر با روش تحليلي،توصيفي سعي شده است انواع تاثير پذيري ابوالعالء از قرآن در رسالة الغفران بررسي ونوع نگاه او به آيات قرآن تبيين و تا حدي اعتقادات و باورهاي اوتحليل شود. بررسي رساله الغفران ازاين منظر وچشم انداز، بيانگر

ونه اي كه استفاده تاثير پذيري باالي ابوالعالء از آيات روح بخش قرآن در اين رساله است .به گمستقيم يا غير مستقيم ابوالعالء از آيات قرآن بويژه سوره اسراء و استناد به آن در اين اثر

مشهود است.

رساله الغفران، ابوالعالي معري، تاثير، قرآن: كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] بهشتي انشگاه شهيد * استاديار گروه زبان و ادبيات عربي د

** دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه شهيد بهشتي


بررسي انتقاد اجتماعي در ديوان سيف فرغاني

*رحمان ذبيحي فاطمه چمن آرا

چكيده

تحوالت سياسي و اجتماعي اثر مستقيم و چشمگيري در شعر بسياري از شاعران زبان فارسي امر از يك سو به حساسيت ذهني و تعهد فكري شاعر در قبال جامعه بستگي داشته است. اين

شود. قرون هفتم و هشتم از دارد و از سوي ديگر به نوع و عمق مسائل جامعه مربوط ميتاريخ ايران است. هجوم مغول تنها قتل و غارت و كشتار و ويراني به بار هاي خونبارترين دوره

اي در جامعة ايران منجر شد. انعكاس مفاسد ماعي بسيار گستردهنياورد بلكه به انحطاط اجتشود و ديوان -طبقات گوناگون جامعه در شعر بسياري از شاعران آن زمان كمابيش ديده مي

اي كم نظير است. شاعر بيش از هر چيز سخن خود را وقف بيان سيف فرغاني از اين جنبه نمونهماع كرده است تا آنجا كه هيچ يك از طبقات اجتماع از ها و مفاسد طبقات گوناگون اجتكاستي

اند از حاكمان و اميران و وزيران و مستوفيان و عوانان گرفته تا بازاريان و انتقاد او در امان نماندهكسبه و قاضيان و درويشان و فقيهان بي علم و عمل. انتقاد اجتماعي در ديوان او گاه با لحني

اي شاعر صورت گرفته و زماني به شكل پند و اندرز مجال بروز يافته هماليم و در خالل نيايشاست. گاه سخن او مستقيم و تند و كوبنده است و حتي در مواردي به هجو هم كشيده شده است. شاعر ريشة مفاسد را در دنياپرستي، جاه طلبي، دور شدن از دين و اموري از اين دست

هاي انتقاد اجتماعي در ها و زمينهتا ضمن بررسي ريشه دانسته است. اين تحقيق در پي آن استديوان سيف فرغاني، نمودها و صور گوناگون آن را نشان دهد و مشخص كند كه كدام طبقات و

اند. با چه شدتي هدف انتقاد شاعر بوده

ي، سيف فرغاني، شرايط سياسي و اجتماعي قرن هفتمشعر اعتراض، انتقاد اجتماع كليدي:هاي واژه

____________________________ [email protected] *عضو هيأت علمي گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ايالم


زن صالحه كه شوهرش به «بررسي انواع وسوسه در حكايت در الهي نامة عطار نيشابور »فر رفته بودس

*قدرت اهللا طاهري

**شقايق مهاجر ايرواني

چكيدهمناسـب بـراي هـاي چندگانـه، داراي ظرفيـت هـاي حكايات عرفاني به دليل قابليت تفسير و تحليـل

وها پژوهش هستند. از مسائل مهمي كه ذهن عارفان مسلمان را به خود مشغول داشته، انواع وسوسهتأثير آنها بر روان و شخصيت آدمي بوده است. اين مسئله به طرق مختلف در متون عرفاني و در بطن

حكايت زن صالحه كه «عرفاني قابل توجه هاي ادبي بازتاب داشته است. يكي از حكايتهاي حكايتمثبت ي ها است كه تا كنون نقد و تحليل نشده است. در اين حكايت جنبه» شوهرش به سفر رفته بود

مشترك) شخصـيتهاي درگيـر مطـرح هاي (كنشها و منفي ظهور نيروي وسوسه و انواع خويشكاريشده است. در اين پژوهش ضمن طبقه بندي انواع وسوسه ها، شخصيتهايي كه در مواجهه با زني اسير

از بـين صـاحبنظران ، حكايـت هـاي وسوسه خود شدند. در تحليـل ذهنيـات و رفتارهـاي شخصـيت سته،از ديدگاه امام محمد غزالي (در حوزه فقه اسالمي) و فرويد (روانشناسي جديد) اسـتفاده شـده برج

بررسي شده در اين جستار مي تـوان بـه وسوسـة جنسـي، وسوسـة مـال هاي است. از جمله وسوسهاشاره كرد. به نظـر مـي رسـد ها وسوسة كشف، وسوسةقضاوت، وسوسة انتقام و حفظ داشته، اندوزيسه مؤكد از نگاه عطار در اين حكايت، وسوسه جنسي است كه امام محمد غزالي از آن در بخـش وسو

مهلكات كتاب كيمياي سعادت نام برده است. همچنين اين جنبه از وسوسه، اساس نظريه فرويد را در ه بر انگيخته شدها شهوت هر يك از شخصيت، زمينة روانشناسي تشكيل مي دهد. با جلوة سيماي زن

كـه از جملـه گناهـان - و در پي كامجويي تالش بر مي آيند و به دنبال اين وسوسه به گناهان ديگر تقريبا به ها و مكافات در بين شخصيتها آلوده مي شوند. نوع بروز وسوسه –كبيره به شمار مي روند

اين كوري مي تواند . شكلي يكسان ظهور مي كند، مثال همة آنان (جز مرد اعرابي ) نابينا و فلج شدند نمادي از بي بصيرتي باطني نيز باشد.

: عطار نيشابوري،الهي نامه ،عرفان اسالمي، انواع وسوسه.كليديهاي واژه

____________________________ *دانشيار ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي

[email protected]**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه شهيد بهشتي


ديني ، سياسي، اخالقي –تربيتي هاي بررسي بينش عتبة الكتبةو مديريتي فرامين و مناشير

*فاطمه مرادي

چكيده

نامه نگاري فارسي و يادگار بسيار نفيسـي اسـت از هاي از كهن ترين مجموعه» عتبة الكتبة« ششـم هجـري و از جملـه مكاتيـب و انشاء نثر فارسي در ادارات دولتي سالجقه در اواسط قـرن

فرامين و منشورات ديواني ارزشمندي است كه عالوه بر اهميت ادبي و در بـر داشـتن اطالعـات مفيد تاريخي و معلومات بسيار متنـوع دربـاره ي علمـا و رجـال دولتـي و فقهـا و مشـاهير عهـد

نـي و مـديريتي بسـياري را دي، سياسـي ، اخالقـي -تربيتـي هاي در آن مي توان بينش، سنجري، مشاهده كرد.نويسنده ي اين كتاب ارجمند، اتابك مؤيد الملك منتجب الدين بديع اتابك جويني

ل اوست. در ايـن مقالـه سـعي شـده ئمنشي معروف سلطان سنجر سلجوقي و صاحب ديوان رسافرامين و مناشير ايـن با جست و جو در ، است تا ضمن معرفي اين اثر گرانقدر و نويسنده ي آن

اخالقـي موجـود در آن يافتـه و -مـديريتي و تربيتـي ، ديني، سياسيهاي بينش، كتاب تاريخي بررسي شوند.

،سياسـي ،دينـي ،فرامين تربيتي، اخالقـي ،منتجب الدين بديع ،الكتبة عتبةكليدي: هاي واژه مديريتي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] )* دانشجوي دكتري ادبيات فارسي دانشگاه بين المللي امام خميني(ره


بررسي نوستالژي و غم غربت در شعر ناصر خسرو قبادياني

*نسيم امير نژاد

چكيده

خود آگاه است و به صورت احساسي طبيعي و فتاري نابه معناي غم غربت ر» نوستالژي «ها وجود دارد. اين نوشته به بررسي نوستالژي در ابعاد مختلف در ي انسانغريزي در بين همه

ي نوستالژي، احساس غربت و قصايد ناصر خسرو قبادياني پرداخته است.پس ازآشنايي با واژهي ايجاد آن در شعر ناصر خسرو مورد بررسي قرار گرفته هاهاي اين رفتار و زمينهدلتنگي و بازتاب

است.

نوستالژي، غم غربت، ناصر خسرو، وطنكليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected] *دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات دانشگاه كاشان


پارادوكس تكبر و تواضع در اشعار خاقاني

*سيد محمد راستگو **سيد محمد فريد راستگوفر

چكيده

برگ و ترين شاعران زبان فارسي است و آثار بازمانده از او بويژه ديوان پر خاقاني يكي از شگفتهاي هاي ادبي و فرهنگي زبان فارسي است و سرشار از نمونه بارش يكي از ارجمندترين ميراث

ها و مضامين شعر فارسي. از نگاه شخصيتي نيز شخصيتي شگفت و اي از همة قالب برجستهپارادوكسيكال دارد و آشكارترين نشانة شخصيت پارادوكسيكال او كه در ديوانش بازتاب بسيار

اوست كه نشان از شخصيتي خودبين و خودفروش دارد هاي فون و فرائان دارد، از يك سو مفاخرهگيرد و چه بسا زبان شمارد و از همين روي ديگران را به چيزي نمي كه خود را از همگان برتر مي

ها و گشايد و از ديگر سو خاكساري به هجو و نكوهش ديگران حتي نزديكان خود ميبين و است كه نشان از شخصيتي خود كمهاي بسيار او در برابر صاحبان زر و زور بيني كم خود

فروشد و گاه خود را از سگ نيز كم گرفتار عقدة حقارت دارد كه خويش را بسيار ارزان ميهاي رواني ايم تا اين ويژگي شخصيتي و شعري خاقاني را، ريشه شمارد، در اين مقاله كوشيده مي را و مسائل مربوط به آن را بررسي و باز نماييم. آن

____________________________ [email protected] *دانشيار دانشگاه كاشان

[email protected] فارسي ** كارشناس ارشد زبان و ادبيات


پژواك بانگ نماز در گسترة ادب پارسي

*ابراهيم دانش **عسگر صالحي

چكيده

كننده وقت نماز و فرا رسيدن زمان ديدار با معبـود و اذان به عنوان شعار رساي دين اسالم، اعالماي بـراي فراخـواني معشوق راستين عالم است. از آغاز اسالم تاكنون اين شعار به عنـوان وسـيله

انگيز براي مسـلمانان بسـيار عزيـز اسـت رود. اين بانگ دلمسلمانان به نماز و عبادت به كار ميعشوق و تجديد ميثاق با اوست. اذان با نام نامي محبوب شروع و آور ديداري دوباره با مچراكه پيام

شـود. در دل اذان، گـواهي پس از تكرار اين نام متبرك در جاي جاي آن، به همان نام ختم مـي دادن به وحدانيت خداوند و نبوت خـاتم پيـامبران و واليـت اميـر المـؤمنين و دعـوت بـه نمـاز،

د. پس در اذان به صورت زيبا و مختصر اما بسـيار گويـا، هـم رستگاري و كارهاي نيك وجود دارهاي ايـن ديـن الهـي بـراي سـعادت شود و هم برخي برنامهبرخي از اصول دين اسالم بيان مي

بشر.همانطور كه مفاهيم و شعائر دين مقدس اسالم در ادب فارسـي راه يافتـه و آن را بـه وجـود هاي ادبي بديع شده، اذان نيز بـه مين زيبا و نكتهگوهرهاي خويش آراسته و سبب پديدآمدن مضا

ها و مفاهيم مربوط به عنوان شعار اين دين مبين از اين قاعده مستثني نيست و اصطالحات، واژهها رويانده بخش بر گسترة ادب فارسي تابيده و شكوفهنواز چون پرتو خورشيد حياتاين شعار روح

انان مسلمان را زينت بخشيده است. اين مقاله بر آن است كـه و ثمرها داده و آثار ادبي فارسي زبها و مفاهيم مربوط به آن را كـه در ادب فارسـي باعـث پيـدايش بازتاب اذان و اصطالحات، واژه

مضامين جالب و زيبا شده و ادبيات ما را قوت و غنا بخشيده است با ارائه شواهد، بررسي نمايد تا سرود مقدس بر زبان، ادب و فرهنگ اين مرز و بوم آشكار شود. بخشي اينشايد اندكي از زينت

اذان، ادب فارسي، بانگ نماز، گلبانگ، تكبير، تهليلكليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected] اردبيل*عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد

[email protected] اردبيليدانشگاه محقق -هاي خارجي**استاديار دانشكدة ادبيات و زبان


نظامي تاثير آراء حكما و انديشمندان بر اسكندر نامه

(در پي ريزي شخصيت اسكندر)

*زيبا اسماعيلي

چكيده

از دير باز تا كنون انديشمندان و حكيمان ايراني و غير ايراني براي تعريف مفهوم عدل انيشيده اند و تالش كرده اند تا با تعريف صحيح و دقيق اين مفهوم محورهاي اصلي برقراري عدالت در

ان مي باشد عدل و ظلم فضيلت و رذيلتي در نفس انسها جامعه را معين كنند. براساس اين نظريهو از آنجائيكه حاكمان مجريان عدالت بوده اند، نويسندگان، حكيمان و انديشمندان همواره تالش

به حاكمان ، ها و سياست نامهها و راههاي برقراري عدالت را در اندرزنامهها نموده اند تا شيوهنظامي در طرح ريزي روزگار آموزش دهند و آنها را از ظلم و ستم باز دارند. به نظر مي رسد

فرمانرواي آرماني خويش ،اسكندر، تحت تاثير اين آثار بوده است.

اسكندر نامه، نظامي، عدالت، حاكم آرماني، اسكندر: كليديهاي واژه

____________________________ دانشگاه تهرانرشته ي زبان و ادبيات فارسي * دانشجوي دكتري


هاي مستوره كردستانيم بر سرودهتأثير قرآن كري

*پوريمسعود باوان **بتول ريكاطرهاني

***بهمن حيدري

چكيدههـاي اي جاويدان است كه از فجر اسالم تا زمان حال، شاعران زيادي به زبـان قرآن كريم معجزه

ر ادبيـات اند. با گشـتي گـذرا د هاي لفظي و معنوي بردهاستفادهگوهر آن گوناگون، از درياي پر ازتوان به اين نتيجه رسيد كـه كمتـر كتـاب يـا ديـوان ملل مختلف بخصوص عرب و ايرانيان مي

. مستوره كردسـتاني، شـاعر نـامور كـرد شود كه از الفاظ و آيات قرآني تهي باشدشعري يافت ميه جاي ديوانش از الفاظ و معاني سـحرانگيز قـرآن بهـر كه در جايباشد ي مييكي از شاعران زبان،

اي از شـعر خـود وي در پـاره ي هنري شعر خـود قـرار داده اسـت. ها را دستمايهبرده است و آنهاي دل انگيز قرآني حضرت موسـي(ع)، يوسـف(ع)، صـالح(ع)، ابـراهيم(ع) و اشاراتي به داستان

هـاو مفـردات قرآنـي و نيـز عبـارت به قرآن كريم باعث شده تا وياهتمام داستان سامري دارد. ي تلمـيح مـورد اسـتفاده اي ديگر را به شيوهو پارهبلند قرآني را در شعر خود به كار گيرد مفاهيم

هايي از تـأثير توصيفي به بيان نمونه-ي تحليليدهد.نويسندگان اين مقاله سعي دارند به شيوهقرارر . روش اعمال شـده در تقسـيم بنـدي ايـن تـأثير پـذيري د اشاره نمايند مستورهقرآن در ديوان

ها قرآني، تأثير پذيري از مفاهيم تأثير پذيري از مفردات و عبارتباشد: پژوهش، بر اين اساس مي هاي قرآني.ها و شخصيتواالي قرآني، تأثير پذيري از داستان

ها، قرآني، مفردات و عبارتهاي قرآن كريم، مستوره كردستاني، داستانكليدي: هاي واژه مفاهيم قرآني

__________________________ [email protected] * كارشناس ارشد زبان و ادبيات عرب، دانشگاه كردستان

** كارشناس ارشد دانشگاه كردستان

*** كارشناس ارشد دانشگاه كردستان


در بوستان سعدي »حسن و قبح«تحليل انديشة كالمي

*جليل مشيدي **امين رضايي

چكيده

آن در شعر و هاي مهم كالمي كه آثار بزرگان ادب فارسي را متأثر ساخت و جلوهيكي از مسائل نثر پديدار شد، موضوع حسن و قبح است كه مورد اختالف اشاعره و معتزله مي باشد. معتزله اصالت را به عقل، و اشاعره اصالت را به شرع داده اند. بوستان سعدي يكي ازآثار گرانبهاي

كالمي از جمله حسن و قبح، در آن قابل غور و بررسي مي باشد. هاي هفارسي است كه انديشاين پژوهش، سعي بر آن دارد كه حسن و قبح و انواع آن را در اين اثر مورد نقد و بررسي قرار

معتزله و اشاعره در اين باب و ديدگاه هاي دهد. ابتدا به معرفي كلي حسن و قبح، نظر و استداللو قبح پرداخته خواهد شد. سپس، ضمن نقد و بررسي اين انديشة كالمي در قرآن نسبت به حسن

بوستان به برجسته سازي و تحليل انديشة سعدي در اين باب پرداخته خواهد شد.

: حسن و قبح، اشاعره، معتزله، عقل، شرع، بوستانكليديهاي واژه

____________________________ دبيات فارسي، دانشگاه اراك* دانشيار زبان و ا

** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه اراك


سعديدر گلستان قشربندي اجتماعيتحليلي بر

*سيروس احمدي **محمد حسين نيكدار اصل

چكيده

قشربندي اجتماعي يا نظام نابرابري هاي اجتماعي، به عنوان واقعيتي عيني و ملموس، در طول اريخ در جامعه بشري وجود داشته و انديشمندان اجتماعي به طرق مختلف به انعكاس آن ت

پرداخته اند. شاعران و نويسندگان ادبي نيز در آثار خويش به اين پديده اجتماعي توجه داشته اند. سعدي شاعر بلندآوازه قرن هفتم نيز به ويژه در كتاب گلستان كه توصيفي دقيق از جامعه قرن

است، به قشربندي و نابرابري هاي اجتماعي توجه كرده است كه با توجه به دوره حساسي هفتمكه سعدي در آن زندگي مي كند، شناخت اين پديده در آثار او حتي مي تواند گره گشاي برخي سئواالت مهم تاريخي باشد اما اين مهم چندان مورد واكاوي علمي قرار نگرفته است. بر اين

سي مقاله حاضر اين است كه قشربندي اجتماعي را در گلستان سعدي، بررسي و اساس هدف اساضمن ارائه چشم اندازي روشن نسبت به نابرابري هاي اجتماعي و نظام قشربندي در جامعه قرن هفتم، ديدگاه او را در باره قشربندي اجتماعي آشكار سازد. روش پژوهش، تحليل محتواي

سي، كتاب گلستان، و واحد تحليل، كلمه است. ابزار تحقيق، توصيفي است. نمونه مورد بررو شاخص هايي هستند كه قشربندي اجتماعي را مي سنجند كه جهت تعيين اعتبار آن از ها مقوله

اعتبار محتوا و جهت تعيين پايايي آن، از روش باز آزمون، استفاده شده است. بر اساس نتايج ي اجتماعي داشته و از نود قشر اجتماعي مختلف نام مي تحقيق، سعدي، نگاه جامعي به قشربند

ه نگاه او به قشربندي مبتني بر رويكرد كاركردگرايانه است و همواره تالش مي كند برد. به عالو اين رويكرد را بر اخالقيات استوار سازد.

سعدي، گلستان قشربندي اجتماعي، ادبيات، جامعه قرن هفتم،: كليديهاي واژه

____________________________ [email protected]استاديار گروه جامعه شناسي دانشگاه ياسوج*

[email protected]استاديار گروه ادبيات فارسي دانشگاه ياسوج **


هاي قرآني پيامبران الهي تلميح به داستان در ديوان ولي دشت بياضي

*روح اهللا خادمي

**شكراهللا خادميان

چكيدهرن دهم هجري است. از شعراي شيعة ايران در ق» ولي«بياضي متخلص به ميرزا محمدولي دشتگيري سلسلة شيعه مذهب صفوي و دوران شاعري او مصادف زمان با قدرت روزگار زندگي او هم

گيري شيوة وقوع است. او عالوه بر مناقب پيامبر و ائمة شيعه، در خالل شعرهايش از با اوجع معنوي است و هاي بدي هاي پيامبران نيز به صورت تلميح ياد كرده است. تلميح از آرايه داستان

در اصطالح آن است كه شاعر با سوق دادن ذهن خواننده به سمت داستان، مثل، آيه، حديث يا كند. در اين پژوهش، اشارات سخني مشهور و ارتباط دادن آن با كالم خود لطف سخن را بيشتر

ط برجستة هاي ده تن از پيامبران الهي بررسي شده است. ولي دشت بياضي از نقا ولي به داستانداستان زندگي حضرت آدم (ع)، حضرت ابراهيم (ع)، حضرت يعقوب (ع)، حضرت يوسف (ع)، حضرت موسي (ع)، حضرت هارون (ع)، سليمان نبي (ع) و حضرت عيسي (ع) در شعر خود به صورت تلميح ياد كرده است. در مورد پيامبري خضر و ذوالقرنين نيز ميان علما بحث است؛ اما

ي به داستان اين دو نيز بررسي شده است.تلميحات ول

ولي دشت بياضي، تأثير قرآن، تلميح، پيامبرانكليدي: هاي واژه

____________________________ * كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شيراز ** كارشناس علوم قرآني دانشكدة علوم قرآني شيراز


ز ديدگاه شمس تبريزيجبر و اختيار و حدوث و قدم ا

و بررسي بازتاب آنها در مثنوي مولوي

*محمد خدادادي **مهدي ملك ثابت

چكيده

اي همچون: جبر و اختيار، يكي از مباحث موجود در كتاب مقاالت شمس تبريزي، مباحث كالميباحث حدوث و قدم، ايمان، رؤيت و... است كه هر يك از آنها به نوبه خود، در زمره مهمترين م

علم كالم اسالمي قرار مي گيرند. شمس در البالي سخنان خود، مباحثي را در مورد جبر و اختيار مطرح كرده است كه در عين اختصار بسيار ارزشمند هستند. او بر خالف اكثر عرفا كه به جبر

طيفه اي تمايل دارند، به تفكرات جبرگرايانه تاخته است و انسان را موجودي مختار مي داند كه لوراي جبر در وجود او قرار دارد. از مجموع سخنان او چنين بر مي آيد كه او همچون متكلمان اماميه، راهي ميان جبر و اختيار را برمي گزيند. اين انديشه شمس، به صورت بسيار روشن در آثار ن مولوي بازتاب يافته است. بدون شك، سخنان شمس، يكي از داليل اصلي شكل گيري اي

انديشه در نزد مولوي است كه تا كنون كمتر مورد توجه محققان قرار گرفته است.عالوه بر اين، شمس در مورد حدوث و قدم عالم نيز نظريات قابل توجه اي دارد. او بر خالف تعدادي از عرفا و

اين فالسفه همچون ابن عربي و شيخ اشراق كه به قدم عالم اعتقاد دارند، به صراحت تمام به موضوع اذعان دارد كه عالم حادث است. او براي اثبات اين عقيده خود، تمثيلهاي جالبي به كار مي برد و با توجه به تأويالتي كه از برخي آيات قرآن دارد به بحث پيرامون اين موضوع مي

را پردازد. مولوي نيز به تبع شمس، با همان صراحت و با سخنان و تمثيلهايي مشابه او، عالم حادث مي داند و به شرح و بسط اين عقيده مي پردازد.در پژوهش حاضر، ابتدا به صورت بسيار

كالمي همچون جبر و اختيار و حدوث و قدم پرداخته هاي مختصر به تعريف علم كالم و انديشهايم و در ادامه ضمن بيان ساختارمند نظريات شمس تبريزي در اين ابواب، به بررسي چگونگي

ب سخنان و عقايد شمس در آثار مولوي و بخصوص مثنوي او اقدام كرده ايم و نشان داده بازتا ايم كه يكي از اساسي ترين آبشخورهاي تفكرات مولوي، همين سخنان شمس تبريزي است.

: شمس تبريزي، مقاالت شمس، مولوي، مثنوي معنوي، جبر و اختيار، حدوث و قدمكليديهاي واژه

____________________________

[email protected]يزد*استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه **دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه يزد


دموكراسي و مردم ساالري ديني در ناكجاآباد نظامي

*ابوالقاسم اميراحمدي

**زهرا محبوب

چكيده

شكل گيري يك جامعه ايده آل و آرماني كه درآن افراد جامعه، خود در تعيين سرنوشت خويش سهيم باشند و مردم بر مردم حكومت كنند همواره دغدغه ذهني جامعه شناسان و منتقدان اجتماعي بوده است. تا آن جا كه گستره اين موضوع محدود نمانده، توجه بسياري از گويندگان و

ران زبان فارسي را نيز به خود مشغول داشته است. تفحص و تامل در آثار باز مانده از اين شاعسخنوران، مبين تفكرات مشترك اجتماعي نظير دعوت به برابري و برادري، نوع دوستي، ستايش

در اين ميان، انديشه آرمان گراي نظامي گامي است . آزادي و قدر نهادن به كرامت انساني استر از آن چيزي كه ديگر شاعران بدان پرداخته اند. شيوه اي كه او در سياست وحكومت داري فرات

تالش متفكران قبل و حتي بعد ازوست. در اين مقاله، ها مطرح مي كند، به واقع عصاره قرنكوشيده شده است تا با بررسي اجمالي اشعار نظامي و با استناد به سخنان او، تصويري گويا و

جامعه مترقي و آرماني كه همواره بشر در پي آن بوده است ارائه گردد.شفاف از

عدالت، دين، دموكراسي، حكومت، نظامي، جامعه:كليديهاي واژه

____________________________ واحد سبزوار، گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسالمي*

ن و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي سبزواردانش آموخته كارشناسي ارشد زبا**


زن در آيينة تاريخ بيهقي

*مهدي متولي هفده تن **نفيسه نصيري

چكيده

در پژوهش حاضر كوشش شده است،تصوير و جايگاه زن در ايران عصر غزنوي بررسي و تحليـل سـلطنت سـلطان شود و از اين جهت كه تاريخ بيهقي آيينه تمـام نمـاي عصـر غزنـوي و دوران

مسعود است بهترين و ارزشمندترين منبع تاريخي براي اين تحقيق شـناخته شـد. ايـن پـژوهش تأكيد دارد تا گوشه اي از روند حرمسرا نشـين شـدن زنـان در دوران اسـتيالي تركـان را نشـان

نشـانه دهد.در اين دوران مي بينيم كه زنان مانند كاال و هديه اي از سلطاني به سلطان ديگر بـه صـلح هسـتند.زنان دوره هـاي صلح وآشتي اعطا مي شود به عبارت ديگر زنـان مهـر عهـد نامـه

هـاي و مهريـه هـا غزنوي در اشرافيت كامل زندگي مي كنند و اين از شرح بيهقي درباره جهيزيهآنان روشن مي شود اما به طور كلي حضور زنان در تاريخ بيهقي بسـيار كـم رنـگ اسـت و بـه

كتابي مردانه است كه از زنان جز در مواردي كه تاريخ ايجاب مي كنـد ،گر تاريخ بيهقيعبارت دي سخني به ميان نيامده است.

تاريخ بيهقي، سلطان مسعود، زن، سياست، ازدواج، صلح كليدي: هاي واژه

____________________________ ان*استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كاش

[email protected] ** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كاشان


زنان برساخته موالنا

*روح انگيز كراچي

چكيدهري حاضر، بررسي نگرش موالنا به زن در مثنوي با رويكردي فرا متني و از منظ پژوهشهدف از

زنانه است.در اين كتاب عرفاني كه با رويكردي به دين، اخالق و اصالح رفتارهاي اخالقي نوشته مختلف اجتماعي حضور دارند كه هاي شخصيتي متفاوت و از گروههاي شده است، زناني با تيپ

ين دست پرسشهايي از ادر اين مقاله نگارنده كوشيده است تا به . از زاويه جنسيتي ديده شده اندشخصيت يا آ؟ ست اان محصول چه عواملي زننگاه جنسيتي موالنا در مثنوي به كه پاسخ گويد

؟ آيا نگرش صوفيانه و بي اعتنايي به جهان ست نمادين، رمزگونه و تمثيلي ازنان در مثنوي، نوع نگرشمحصول سنت فرهنگي مردانه و نقش داشته يا اينموالنا ديدگاه شمادي در پيداي

؟ به قصد تعليم زنان نوشته شده يا شاعر به آنها اعتقاد داشته است جة تأثير محيط اجتماعينتياست ؟ چه ضرورتي شاعر را بر آن داشته كه زن را اين گونه محور قصه هايي غير متعارف و دور از ذهن قرار دهد ؟ نگرش جنسيتي موالنا به زن در مثنوي و اعتقاد او به عقل مذكر و نفس

و تصوير نا آشنايي كه از زن ارائه داده است،داليل گوناگوني دارد كه در اين مقاله به چند مؤنث . مورد از آنهااشاره مي شود

، ادبيات فارسييادبيات عرفانمثنوي ، زن، موالنا،: كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] مطالعات فرهنگي علوم انساني و پژوهشگاه، ادبيات فارسيزبان و دانشيار *


سخن سعدي در باب قشربندي و تعديل هاي اجتماعينابرابري

*ور دكتر مجيد بهره

**مريم مختاريدكتر ***مينا فرهادي

چكيده

گرايـي و داران شـرقي انسـان ه.ق) از جمله طاليـه 606-691الدين سعدي شيرازي (شيخ مصلح-رود كه توسن انديشه را به وجدان بيدار خود گره زده و پيوسته صـالي نـوع شمار ميگري بهداد

اش، اشكال و اعمال اقشار اجتماعي مختلف هاي طوالنيدوستي سر داده است. او در طي سياحته ها و فراز و فرودهاي ميان آنان را در اعماق كالم خـود بازتابانـد را ژرف كاويده و شدت نابرابري

ها، درصدد تعـادل بخشـيدن بـه سـاختارهاي نـابرابر رو، ضمن پذيرش اين تفاوتاست. از همين-هـاي عـدل اجتماعي و كاستن از ابعاد اين گونه تمايزات برآمده است. سـعدي در بيـان انديشـه

هاي دينـي و اخالقـي، ي معيارهاي انساني و توجه به ارزشي خود، كوشيده است بر پايهگرايانهي رهنمودهاي عملي و با ارائهت متضاد زمان خود، از قبيل حاكم و رعيت را به هم پيوند زند طبقا

به قشرهاي اجتماعي، ميان توانگرو درويش و فقير و غني، طريق مدارا پيش گيرد.در نوشتار پيش رو، سعي بر آن است تا با تحليل محتواي آثار سعدي، ضمن توضيح مفهوم قشـربندي اجتمـاعي،

ي اجتماعي باز نموده شـود. سـپس تلقي و نگرش خاص و منحصر به فرد وي به اين مقوله طرز-گرايانه و مـدارا هاي آرماناندازي آشكار از انديشههاي طبقاتي آن روزگار، چشمبا گذر از واقعيت

ي وي در راستاي پيوند دادن طبقات مختلف اجتماعي و ايجـاد دنيـايي سراسـر عـدالت و طلبانه يش، ارائه گردد. آسا

، سعدي شيرازي، قشربندي، نابرابري، كلياتادبيشناسي جامعه: كليديهاي واژه

____________________________ استاديار زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه ياسوج*

استاديار گروه علوم اجتماعي، دانشگاه ياسوج** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي***


»التعريف بطبقات األمم«ايرانيان در كتاب سيماي قاضي صاعد اندلسي

*محمود حيدري

چكيده

ها ي طبقات امتباشد كه در بارهنخستين كتاب در تاريخ علم مي "التعريف بطبقات األمم"كتاب ي اين كتاب قاضي صاعد اندلسي از ي تحرير درآمده است. نويسندهدر علوم مختلف به رشته

ها اختصاص داده پنجم هجري است كه كتاب خود را به تاريخ علوم در بين امت علماي قرناست. وي در اين اثر با استفاده از ديگر متون تاريخي قبل از خود سعي داشته برداشتي صحيح از تاريخ تمدن و فرهنگ ملل جهان با توجه به علوم رايج در بين آنها به دست دهد كه بخشي از

ي تاريخ و تمدن ايرانيان و علوم آنهاست. نگارنده در كتاب خود بر خالف رندهاين اثر دربرگيبرخي از مورخين عرب دچار تعصب فرهنگي و قومي نشده است و از همين رو وصف ايرانيان در كتاب او در مقايسه با ديگر كتب طبقات به واقعيت حقيقي فرهنگ ايراني نزديك شده است. اين

گيرد و بر آن است كه به نقد و مكتب فرانسوي ادبيات تطبيقي صورت ميپژوهش در چارچوب ها بپردازد ي ايرانيان و تاريخ تمدن آنها در مقايسه با ديگر امتبررسي اقوال قاضي صاعد در باره

هاي مولف دهد كه وي در اثر خود رويكردي منصفانه داشته است. طبق نگاشتهو نشان مياند مختلف، نگاه خاصي به پزشكي و نجوم و تأثير آنها در عالم سفلي داشته ايرانيان در بين علوم

شمارد. و در اين راستا تفاوت ايرانيان و هنديان را در علم نجوم برمي

ايرانيان، ابن صاعد اندلسي، التعريف بطبقات األمم، ادبيات تطبيقي :كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] تاديار زبان و ادبيات عرب دانشگاه ياسوج* اس


سيماي پادشاهان در كتاب لطائف الطوائف

*وحيد سبزيان پور **حديث دارابي

چكيده

ت. كه مهمترين آثار او هجري، داراي تأليفات متعددي اس 10علي صفي از نويسندگان قرن هاي مختلف سياسي، اجتماعي، ديني، كتاب لطائف الطوائف است. صفي اين كتاب را به بخش

تقسيم كرده و در هر بخش به بررسي رفتار افراد جامعه در شرايط گوناگون پرداخته است. اء، شعراء، وزر، هاي حكايات او را افرادي از طبقات مختلف جامعه، از جمله پادشاهانشخصيت

مردم عادي و ... تشكيل مي دهند. محور اين حكايات عموما بر طنز استوار است، آن هم طنزي ي ملوك و حكايات لطيفه«نمكين و دلچسب و نه تلخ و گزنده. او باب سوم كتابش را با عنوان

گوني به نكات لطيف و ظريفي كه پادشاهان در برخورد با افراد گونا» ي سالطيننكات ظريفه- اند، اختصاص داده و همچنين رفتارهاي نيكو و پسنديدهچون بزرگان، كارگران، زيردستان داشته

ي حائز اهميت ي آنان چون دينداري، شجاعت، بلند همتي را مورد بررسي قرار داده است. نكتهار مثبت رفتهاي ها به جنبههاي اين كتاب، اين است كه صفي در گزينش اين داستاندر حكايت

از ها شاهان به قصد تشويق شاه طهماسب صفوي توجه داشته است و در انتخاب اين داستاناي به نام اين منابع نداشته است. در اين مقاله منابع عربي و فارسي استفاده كرده ولي اشاره

ايم.ي عربي اين حكايات را مشخص كردهريشه

ار پادشاهان، منابع عربيعلي صفي، لطائف الطوائف، رفتكليدي: هاي واژه

___________________________ [email protected] * دانشيار زبان و ادبيات عربي

** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات عربي


ابن سينا و مقايسه ديد گاه عقل در آثار در اشعار سنايي غزنوي

*آمنه شه بخش

**مهديه آهني

چكيده

قل از مباحث مهم عرفاني و فلسفي به شمار مي رود به گونه اي كه دامنه اش دامن اصطالح عاديبان عارف به اين هاي شعرفارسي را نيز در بر گرفته است تا جايي كه بخش عظيمي از سروده

و تفكرات خويش را گنجانده و به رشته ها امر مهم اختصاص يافته است و در قالب شعر انديشهبسياري از فالسفه مشهور جهان نيز به اين مهم پرداخته اند كه از شاعران . ه اندتحرير در آورد

ابومجد مجدود بن آدم سنايي غزنوي و ازفالسفه شيخ الرييس ابو علي حسين بن عبداهللا بن اين دو شخصيت نظريات و ديدگاههاي مختلفي در باره سينا فيلسوف شهير همداني مي باشند.

دوي آنها صاحب درد هستندولي درد عارف با درد دانستن و شناختن حقيقت است عقل دارندو هر و درد عارف درد رسيدن و يكي شدن و محو شدن ابراز فيلسوف عقل و استدالل است و ابزار

كه نگارندگان اين مقاله بر آنند كه مقايسه اي بين اين عارف قلب و تصفيه و تهذيب نفس است . فان و فلسفه در زمينه عقل داشته باشند .دو متفكر بزرگ عالم عر

شعر، بوعلي سينا، سنايي، فلسفه، عرفان، عقل:كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] شعضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد خا* استاديار

[email protected] انكارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد زاهد دانشجوي**


عارفانة خاقاني به احكام فقهي نگاه شاعرانه و

*عسكري ابراهيمي جويباري

چكيده

ي است كه آثارش مملو از موضوعات گوناگون است. يكي از اين خاقاني از جمله شاعرانموضوعات كه بخش قابل توجهي از آثارش را به خود اختصاص داده، احكام فقهي است. نگاه خاقاني در اين زمينه بيشترازدو ديدگاه قابل بررسي است. نخست آنكه مسايل فقهي را در قالب

با وجود آن همه -نه تنها پيش ازاو بلكه در عصر شاعرفنون ادبي به گونه اي بيان مي كند كه و همچنين پس از او، كسي را نمي توان در اين زمينه با او مقايسه كرد و ديگر -نوابغ شعري

آنكه در بسياري از موارد، به ظاهر احكام فقهي توجهي ندارد؛ بلكه به حقيقت احكام كه بر خاسته شنايي كامل خاقاني با اصطالحات و احكام فقهي و پيوند آن با از بينش عرفاني اوست نظر دارد. آ

بلند عرفاني همراه با ظرايف ادبي سبب شده است كه شعر او از اين جهت با ساير هاي انديشه شعرا متفاوت گردد.

خاقاني، فقيه، احكام فقهي:كليديهاي واژه

____________________________ [email protected] ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد سارياستاديار زبان و *


نگاهي به بازتاب مسائل اجتماعي در ديوان ناصرخسرو قباديان

*جهانگير صفري **سيد كاظم موسوي ***صديقه كافتري

چكيده

سائل مهم شناسي، ادبيات و جامعه داراي پيوندي تاريخي است. انعكاس ماز ديدگاه جامعهاجتماعي در آثار نظم و نثر از نمودهاي اين پيوند است. شناخت آداب، رسوم، روابط اجتماعي،

شناختي هاي جامعهترين بررسيتواند از دقيقخانوادگي و نمودهاي فرهنگي از متن آثار ادبي ميذهبي و به حساب آيد. ناصرخسرو از شاعران متعهد ادب فارسي است. به دليل اهميت مسائل م

اجتماعي در ديدگاه شاعر بخش قابل توجهي از محتواي شعر او به مسائل اجتماعي و نمودهاي آن اختصاص يافته است. ساختار اجتماعي، تضاد طبقاتي، مسائل اقتصادي، شيوة طبابت، وضعيت

ه شناسي هستند كه در اشعار او بازتاب يافتهاي جامعهديني و باورها و فرهنگ عامه از مقولههاي اجتماعي، سياسي و فرهنگي به دور از گيرياست. مسلم است كه ناصرخسرو در موضع

ورزي نبوده است. دين و اخالق راه حلي است كه شاعر در رفع مشكالت اجتماعي ارائه تعصبشمرد. در اين پژوهش مسائل اجتماعي در ديوان دهد و اين دو را راه سعادت بشر ميمي

ي قرار گرفته است.ناصرخسرو مورد بررس

ناصرخسرو، جامعه، فرهنگكليدي: هاي واژه

____________________________ [email protected]* دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد

[email protected] ** دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد [email protected]*** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد


گفت توانم هجو هم خوب مي در ديوان وحشي بافقي) مضحكه (نقدي بر

*نجاريان محمدرضا

چكيده:

بليغ ترين شاعران عهد صفوي است هـ) از 991 -939كمال الدين بافقي متخلص به وحشي ( يداشامل قص؛ از نه هزار بيت است بيش ديوان اوكليات .دوره كمال شاعري را در يزد گذراندكه وحشي بافقي انواع در ميان اشعار. ترجيع بند، غزل، قطعه، رباعي و مثنوي، تركيب بند، غرا

است. ميان وحشي و موالنا فهمي كاشاني و بعضي قابل توجه طنزو هجو ، : هزل چون مضحكهاز شعراي كاشان كار به مهاجات كشيده است. او در يك تركيب بند مال فهمي را هجو كرده و از

الفاظ حرام و تابو استفاده كرده است : ي به رخصت توالزم شده كسر حرمت تو مال فهم

دي نوبت كيدي دگر بود امروز شده ست نوبت تواز فريب و كاله برداري ، با قسمت نامه اي طنز آميز» مانده بابا« وحشي در قطعه اي به نام

سخن مي گويد : يابوي ريسمان گسـل ميخ كن ز من مهمـــيز كله تيز مطـال از آن تو

آن ديگ لب شكسته صابون پزي ز من آن چمچه هريسه و حلوا از آن تو از آنجا كه اين هجو و هزلها مهمترين اسناد مسائل اجتماعي ايران هستند و ارزش لغوي و تاريخي دارند ؛ در اين مقاله برآنيم تا محتواي هجو و هزل و طنز را در قطعات و مثنويات و

افقي نقد و تحليل كنيم.تركيبات وحشي ب

شعر سده ده هجري، مال فهمي، كيدي هزل، طنز، هجو، وحشي بافقي، كليدي:هاي واژه ____________________________

[email protected] *استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه يزد


حماسيادبيات


آداب و آيين در شاهنامه فردوسي

*سيد محمود سيد صادقي **سيد عمادالدين موسوي

چكيده

ي طوس، حافظة تاريخي ما ايرانيان و از مواريث پر ارج هنري و انديشة شاهنامه اثر استاد فرزانهزند. ه كتابي است حماسي اما فردوسي در آن از زندگي حرف ميبشري است. شاهنامه اگر چ

افتد در اين كتاب هم وجود دارد، از جمله عشق و بنابراين هر آنچه در زندگي هست و اتفاق ميهاي زندگي را به انسان زيبايي، دلدادگي و نفرت و... .فردوسي در سراسر شاهنامه آداب و آيين

است. شاهنامه درس رنج و شادي، غم و اندوه، سوگ و سرور آموزد. شاهنامه درس زندگيميشود تا پايان آن، در است.از نخستين ابيات شاهنامه كه با نعت خداوند و پيامبر (ص) شروع مي

ها را خطاب قرار ها و وقايع اعم از اساطيري، پهلواني و تاريخي فردوسي انساني داستانهمهي انسان دوستي، احترام به ر، فريب، دغل، خيانت و بر پايهدهد كه زندگي بايد عاري از مكمي

ديگران و همزيستي مسالمت آميز باشد.احترام گذاشتن به انسان اگر چه دشمن باشد در تمام كار، تعريف و تمجيد لين هاي نبرد تن به تن، اوشود، حتي در ميدانهاي رزم مشاهده ميميدان

شود.از جمله آداب و دب فردي است كه در جنگ نمايان ميپهلوانان از يكديگر است و اين ايابي، توان به آداب استقبال، زندگي، معاشرت، دوستهاي اشاره شده در شاهنامه ميآيين

گذاري شاهان، مرگ و دفن مردگان، ديدار پادشاهان از يكديگر، ميگساري، نخچير و شكار، تاجها اشاره نمود. درين مقاله سعي برآن قرار شنكشور داري، موسيقي، مهمان داري و برپايي ج

گرفته كه آداب و آيين هايي كه در شاهنامه آمده ذكر شود.

شاهنامه، فردوسي، آداب، آيين: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد بوشهر

[email protected] ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد بوشهر** كارشناس


پهلواني منثورـ هاي حماسياهميت داستان در تاريخ ادبيات فارسي

*عباس محمديان **ميالد جعفرپور

چكيده

مندي پهلواني منثور در تاريخ ادبيات فارسي، جريان ادبي مستقل و توان -هاي حماسيآيا داستانها مورد ها هستند، كه قرنمايهداراي الگوي مشتركي از بن ي آثار اين حوزهبوده است؟ آيا همه

ي گونهي فردوسي در سير تاريخي و تكوين اينتقليد راويان و كاتبان بوده است؟ آيا شاهنامهاند:الف) مودهها مراحل ذيل را پيادبي تأثيرگذار بوده است؟ نگارندگان در پي پاسخ بدين پرسش

نامه، سمك عيار، داراب -ي چهار نمونه اثر از اين جريان ادبيبازخواني چندبارهنخست، روي بههاي مايهاند و در پي با معرفي الگويي متشكل از چهار بخش بنآورده -جنيدنامه و اميرارسالن

ي آثار رساند كه مجموعهميحماسي و عياري، ماورايي، عاشقانه و كرامت؛ اين مدعا را به اثبات ها مورد كنند كه قرناي مشتركي پيروي ميمايهموجود در اين جريان، همواره از چارچوب بن

-تقليد راويان و كاتبان قرار گرفته است و اين در حالي است كه معيارهاي مهم گزينش اين بنشكل توصيفي و ها بههاي آنونهها و نمها است. اين گزارهها ميزان بسامد و برانگيزندگي آنمايه

ي ي عطف حماسهاند.ب) در بخش پسين، تأثير مستقيم و مشهودي كه نقطهتحليلي ارايه شدهي ادبي بر جاي گذاشته است، گيري اين گونهدر جريان شكل -ي فردوسيشاهنامه-ملي ايران

في از تلميحات هاي مختلمورد بررسي قرار گرفت، ويژگي مهم اين اثرپذيري وجود گونهاي است، كه در چهار بخش با شواهد پربسامدي نمايانده شده است. تا كنون هيچ شاهنامه

پهلواني منثور و جايگاه اين جريان ادبي را، آشكار -هاي حماسيپژوهشي ارزش و اهميت داستانايي را مورد هاند، مؤلفهنساخته است و نگارندگان با دريافت اين ضرورت و فقر پژهشي، كوشيده

كه پيش از اين، رغم آنتر آشكار سازد، بهبررسي قرار دهند كه اهميت اين جريان را هرچه بيش چنين تحقيقي صورت نگرفته است.

هاي تلميحات هاي مشترك، گونهمايهپهلواني، بن -هاي حماسي: داستانكليدي هاي واژه

ايشاهنامه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] فارسي دانشگاه حكيم سبزواري *استاديارگروه زبان و ادبيات

فارسي دانشگاه حكيم سبزواري زبان و ادبيات دكتري**دانشجوي


داستان ضحاك ماردوش با نگاه قدرت بازخواني يارگذ و حضور زن در آيين


**فاطمه خانجاني

چكيده

، و به بلوغ رساندن. ، پروردنكشيد؛ زادن ، بار مسئوليتي ويژه را بر دوش ميزن از آغاز پيدايش، نقش زن در قالب نيروي كاويم را مياي زن ، اسطورهگاه كه واقعيت وجود و ميراث تاريخي آن

اگرچه روايت شود. ، كه تا امروز كشيده ميدور داردهاي ، ريشه در دل هزارهكننده زاينده و حمايتهاي گوناگون متفاوت نمود پيدا كرده است اما زدودن آن از ذهن در قرون و انديشه ،از اين نقش

ي آغازين. وقتي و نقطه ،درك بهتر موضوع سفري بايد كرد تا ازل، ناممكن است. براي مردمان، كه خوريم از ابتكار انديشه و عمل برمياي نهي، به گنجسپريم ها راه مي از امروز به سوي گذشته

جهان براي پائيدن مرزهاي زندگي به كار گرفته است. و انجام اين مهم را ي پهناور زن در عرصه، از قالب ايزدبانويي ناميرا و و تاريخ ، ميان اسطوره، هرگاه نياز باشدكه تا آنجا پيش برده است

دهد. تغيير چهره مي ،ا اما همچنان تأثيرگذار و با اقتدار و قدرت انتخابجاويدان به شهربانويي ميردر اساطير را آفريد. رد پاي » وجه تقدس زن«، كه ، نمود عيني قدرت زنانه بوددر زن» زايش«

هاي گيريم به پيكره ها كه پي مي ها و زمان توشه و تاريخ را تا دورترين و ديرترين مكان انسان بيو بانوخدايان را » الهه ـ مادر«هاي قدمت پرستش كه نشانه ،از روزگاران كهني ،رسيم اي مي زنانه

، آرامش و عشق و در يك كنند. ايزدبانواني كه هر كدام نمادي از بركت و نعمت بر ما آشكار مي بودند. » زندگي«كالم

زن، زايش، داستان ضحاك ماردوش، آيين گذاريكليدي:هاي واژه

_______________________________ استاديار دانشگاه آزاد اسالمي چالوس*

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي چالوس**


بررسي ايام باستاني و جشنهاي مربوط به آنها در شاهنامه فردوسي

*زهرا رشادي نژاد

چكيده

ب فرهنگي و اجتماعي آن جامعه است و از فرهنگي يك ملت، چگونگي آداهاي يكي از شاخصهفرهنگي، جشنها و آيينهاي يك قوم و برپايي و گراميداشت آنهاست كه ميزان هاي زير مجموعه

هخامنشي و آثار به جا مانده از هاي پويايي و شادابي آن جامعه را نشان مي دهد. به گواه كتيبهفرهنگي سترگ بودند و از هر فرصتي براي كهن روزگار ايرانشهر، ايرانيان مردماني با پيشينه

جشن و شادي استفاده مي كردند و به مناسبت روزهاي خاصي از ماه در طول سال، جشنهايي به اصيل ايراني چون نوروز، مهرگان و سده هاي فراخور آن برپا مي كردند. در بررسي بازتاب جشن

اني هستند ولي نسبت به جشنها و به روزها و ايامي بر مي خوريم كه از زمره جشنهاي ايربزرگ ديگر، كمتر مورد توجه شعرا و نويسندگان بوده اند. اين مقاله به معرفي و هاي آيين

هاي بازشناسي ويژگيهاي اين گونه جشنها در شاهنامه فردوسي پرداخته است. اين آيينها از جنبههاي يرانيان باستان، جشنگوناگون قابل اهميت است؛ يكي آن كه در ميان روزهاي مخصوص ا

فراواني وجود داشته كه به دليل تطابق نام روز با نام ماه، جشنهاي ماهيانه اي برگزار مي شده كه آداب وبژه خود را دارا بوده است، هرچند بيشتر آنها امروزه به بوته ي فراموشي سپرده شده

در گاهشماري ايران قبل از اسالم، است.ديگر آنكه در ميان ايرانيان باستان هفته وجود نداشت و روز، واحد شمارش پس از ماه بود، بنابراين هر روز نام مخصوص به خود را داشت كه به يكي از ايزدان يا امشاسپندان مربوط و منسوب مي شد.جنبه ديگري كه سعي شده با بررسي دقيق بدان

وي ريشه اين ايام و جشنها و پرداخته شود ذكر ويژگيهاي هرروز است؛ در اين خصوص براي واكا آداب و خصوصيات مربوط به آنها، جز شاهنامه فردوسي،از منابع معتبر ديگر نيز استفاده شده است.

شاهنامه ي فردوسي، ايام، جشن ها، آداب و رسوم:كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] رسي دانشگاه آزاد نجف آباد* دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فا


بررسي جايگاه سيمرغ در شاهنامه و منطق الطير عطار

*حيدرعلي دهمرده **ليال شكيبايي

چكيده

عطار حضور خود را با تفاوتهايي سيمرغ، سئن يا مرغوسئن اوستا در شاهنامه و نيز منطق الطير حفظ كرده است. سيمرغ در مقام مرغ اساطيري داراي ويژگيهايي فرا طبيعي مي باشد كه بسيار نيرومند و بزرگ پيكر است كه بر درخت ويسپوبيش(البرز كوه) آشيان دارد و حكيم و داناست و

نيز صفات و ويژگيهاي را شفا مي بخشد و هر مشكلي را چاره ساز است و عطار هر درديخاصي به سيمرغ نسبت مي دهد و مي گويد در حالي كه به ما نزديك است از ما دور دور است و در حريم عزت خود آرام است و مستقر او در وراي كوه قاف است و همه بدو مشغول و او از همه

يد ترك آشيان گفت و فارغ است، همه از او پر و او از همه تهي است و براي رسيدن به سيمرغ بابه منقار خود پر و بال خود را پر كند و در صورتي كه در صحراي جهان آمده است، سايه سيمرغ

صحراي جهان را نيز سيمرغ مي بيني. هاي زيباست و اگر سيمرغ جمال خود را به تو بنمايد، سايهامه عالوه بر چهرة هر چند كه سيمرغ اوستا چهره اي اهورايي و پذيرفته شده دارد، در شاهن

ايزدي و چاره گري، چهرهاهريمنينيزپيدا مي كند كه اولي را در داستان زال و دومي را در داستان اسفنديار مي بينيم. در منطق الطير عطار كه منظومه اي عرفاني است سيمرغ رمز حق تعالي مي

رشمرده اند، به بررسي جايگاه و صفاتي كه براي سيمرغ بها باشد. در اين مقاله با توجه به ويژگياين مرغ اساطيري در يك منظومة حماسي، شاهنامه، و عرفاني، منطق الطير پرداخته شده و سعي

.بر دست يابي شناختي بهتر از چهره و سيماي سيمرغ در اين مقاله است

شاهنامه، منطق الطير، سيمرغ، حماسه، عرفان: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار دانشگاه زابل *

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي **


هايها و تفاوت، شباهتبررسي خويشكاري آناهيتا، ايشتر و آفروديت

*رضا ستاري

** سوگل خسروي

چكيده

ي هاي سدهه در واپسين سالي آن است ككنندهادبيات تطبيقي، بخشي از تاريخ ادبيات و كاملهاي صحيح علمي آراسته شد. سرزمين ايران كه داراي فرهنگي چند نوزدهم ميالدي به شيوه

النهرين و ي تاريخي، فرهنگي و هنري همپاي يونان، بينهزار ساله است، از لحاظ پيشينهدشان را دارند، هاي خاص خوهاي متمدن ديگر است. اگرچه هر يك از اين اقوام اسطورهسرزمين

هاي ها به غايت شبيه يكديگرند و يا درونمايهاما بسيار روشن است كه خيلي از اين اسطورههاي اساطيري، پرستش و ي مجموعههاي مشترك همهمشتركي دارند. يكي از درونمايه

ر، تر از شعاياي ديني بس ژرفها پديدهايزدان است كه از سوي انسان -ي مادربزرگداشت چهرهها بلكه به عنوان خداي اوليه نه فقط مادر تمام انسانهاي جزمي بود كه اين بانوها و انديشهآيين

ي مادر كه خداي عشق و باروري ي موجودات زنده پذيرفته شده بوده است. اين الههمادر همهاهميت بسيار شد، از ولد زنان ميبود و موجد حيات نباتات، توالد و تناسل حيوانات ماده و زادو

، "آناهيتا"زيادي برخوردار بود. نمودهايي از خويشكاري و كاركردهاي اين ايزدبانوي بزرگ در شود. ، ايزدبانوي يوناني ديده مي"آفروديت"النهريني و ، ايزدبانوي بين"ايشتر"ايزدبانوي ايراني،

ها و بررسي شباهتدر اين مقاله پس از معرفي خويشكاري و كاركردهاي اين ايزدبانوان، به ها پرداخته شده است.هاي موجود ميان آنتفاوت

هاي كليدي: ايزدبانوان، خويشكاري،آناهيتا، ايشتر، آفروديت.واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران

[email protected] ي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران** دانشجوي دوره


بررسي داستان رستم و اسفنديار با رويكرد نقد نو

*منوچهر اكبري **بيسميه رج

چكيده

- دارندهاي تمدن يك قوم را استوار ميكه پايه–شاهكارهاي ادبي به عنوان ميراثي ارزشمند همواره درخور بحث، بررسي و تأمل هستند. اگرچه در تشخيص متون برجستة ادبي ذائقة زباني

او زند، اما ذهن كنجكيك قوم در طول تاريخ دست به انتخاب و گزينشي به دور از خطا ميهايي را دارا باشد پيوسته در پي پاسخ اين پرسش است كه يك اثر شاخص الزم است چه ويژگي

ردة خود به عنوان شاهكار برگزيده شود؟ نقد نو يكي از رويكردهايي است كه تا از ميان متون هم با بررسي جزئيات ساختاري يك متن و تحليل عناصر شكلي آن ارتباط ميان اجزاء اثر از يك سو

به اين ترتيب با ،سازدو ارتباط ميان عناصر شكلي و محتوايي اثر را از سويي ديگر آشكار ميمتوني كه از بيشترين انسجام، هماهنگي و درهم تنيدگي صورت و محتوا ،چنين رويكردي

گيرند. از ميان حماسة عظيم فردوسي داستان رستم و برخوردارند در زمرة شاهكارها قرار مياي از راز به عنوان مشتي نمونة خروار برگزيده شده تا به اين شيوه بررسي گردد و گوشهاسفنديار

جاودانگي آن را آشكار سازد.

نقد نو، عناصر شكلي و داستان رستم و اسفنديار: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ هيئت علمي دانشگاه تهران*

دكتري دانشگاه تهران دانشجوي**


الگوي پير فرزانه در داستان زال بررسي كهن بر اساس نظريات يونگ

*محمد طاهري **حميد آقاجاني

چكيده

نظرانـي چـون الگويانه كه بر اساس نظريات كارل گوستاو يونگ و آثار صاحب در مكتب نقد كهن-ليل نمادهـايي كـه مظهـر كهـن جوزف كمبل و ماد بودكين و نورتروپ فراي بنا شده است؛ تح

تـرين دهـد. پيـر فرزانـه از برجسـته روند؛ محور اصلي مباحث را تشـكيل مـي الگوها به شمار ميي افراد است و در ادبيـات و ي يونگ، شخصيت ثانوي همه الگو است كه به گفته هاي كهن نمونه

نگ در آثـار مختلـف اساطير، در قالب شخصيت پيران خردمند روشن ضمير، تمثل يافته است. يو، تعمق، بينش، خـرد، زيركـي، جذبـه و نيـز ارتبـاط بـا دانشهاي متعددي همچون خود شاخصه

الگو برشمرده و مصاديقي چند براي آن در اساطير جهان مشخص ماوراءالطبيعه را براي اين كهنسـپ و هاي زيادي همچون فريـدون، جاما هاي شاهنامه فردوسي نيز چهره كرده است. در داستان

هـا قابـل تطبيـق اسـت؛ امـا الگوي پير فرزانـه بـر آن هاي كهن بزرگمهر وجود دارند كه شاخصهتواند مصداق پير فرزانه بـه شـمار رود؛ ترين شخصيتي كه در بخش حماسي شاهنامه، مي برجسته

ا شتابد و ب اي به ياري ايرانيان مي زال زر است. پير خردمندي كه در مقاطع حساس تاريخ اسطوره گشاي معضالت فروبسته است. گيري از هوش متعالي و خرد ناب خود، گره بهره الگويانه،يونگ،پير فرزانه،زال،شاهنامه،اسطوره نقد كهن: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاديار زبان و ادبيات فارسي ـ دانشگاه بوعلي سيناي همدان*

[email protected]ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه بوعلي سينا همداندانشجوي كارشناسي**


»تنسر«هاي بررسي وتحليل ساختار نامه

*آسيه ذبيح نيا عمران

چكيده

تنسر پارسايي افالطوني مذهب بود كه سلطنت را رها كرده و گوشه نشيني اختيار كرده بود. او بنا عربي و فارسي از كساني است كه نقش بسزايي در بر تخت نشسـتن ، متون پهلويهاي بر روايت

تـدبير خـويش را بـه اردشـير عرضـه ، اندرزي خـود هاي اردشير داشت. هم چنين او با ياري نامهمطرح اجتماعي و... خـودرا ، بي محابا آراء وعقايد مذهبي، سياسي، خودهاي اين زاهد درنامهكرد.

مي توان به ميزان دانش وتسلط اين شخصيت به مسـايل ها ساخته است. با مطالعه ي اين نامهبـي ترديـد بازتـاب افكـاراين شخصـيت هسـتند. ، هـا اجتماعي و...پي برد. نامـه ، گوناگون ديني

ه هـر كـ ، تنسر از سه بخش : عنوان آغازين، متن اصلي و ختم مكتوب تشكيل مي شودهاي نامهجسورانه است، و ها اركان فرعي را نيز در بر مي گيرند. زبان تنسر در نامه ، كدام از اين سه بخش

وي نمي يابد. هرآن چـه كـه روح بلنـد او را هاي ترديد و ناخالصي در گفته، مخاطب هيچ شكدد را مطـرح آزارمي دهد بركاغذ روان مي سازد وبدون ترس ونگراني وباشور وحال مسايل متعـ

مي تـوان نويسـنده اي روشـنفكر ، به وضوح، ها درمتن اين نامه، مي كنند. عالوه برموارد يادشده، وانديشمند رايافت كه با پشتوانه ي غني ديني و فرهنگي همراه با رنج مـي نويسـد.به طـوركلي

توانـد راهنمـاي سرور و حظي وصف ناپذيربه مخاطب مي بخشد كـه مـي ها مطالعه ي اين نامه هـاي و هم چنين موجبات آگاهي را فراهم آورند. لحن خطابي نيز درنامـه ، مسير زندگي او باشد

البته گاهي نيز ، وي رواني وسادگي خاصي داردهاي تنسر ديده مي شود، با اين تفاوت كه خطابـ هاي نامه ه مطلـب اصـلي مـي بدون خطاب هم ديده مي شود كه نويسنده ازهمان ابتداي نامه ب

نامـه محسـوب مـي شـود.ذكر هـاي يكي از زيبا تـرين بخـش ، پردازد. هم چنين شرح اشتياقديده مي شود. هـدف مقالـه حاضـر بررسـي ها در بخش پاياني نامه، به طور معمول ، انتظارات تنسر است. هاي ساختار و اركان اصلي و فرعي نامه، عناصر

ياركان فرع، تنسر، نامه، اردشير، خطاب، شرح اشتياق، ساختار، اركان اصلي:يكليدهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] يزد نور استاديار دانشگاه پيام*


بهرام چوبين درآيينة حماسه و تاريخ بر خوانش(سيماي بهرام چوبين درآيينة شاهنامه مبتني

فردوسي توسي از متون تاريخي)

*سيد مجتبي مير اسكندري

چكيده

هاي برد و سيماي آنان را با مؤلفههاي تاريخي از افسانه سود ميفردوسي در توصيف شخصيتهاي شاهنامه است كه كر و فر روزگار پهلواني آرايد. بهرام چوبين، از معدود شخصيت حماسي مي

آورد. در اين كه بهرام چوبينه دالوري كم مانند و جنگجويي دوران تاريخي مي را با خويشتن بهكاردان بوده است شكي نيست چرا كه تواريخ برآنند. پرسش اين است كه آيا روايت حكيم توس

تاريخي آمده است هاي از او و دالوريهايش، همسان با مطالبي است كه از بهرام چوبينه در روايتبراساس منابع و مĤخذ -اي گذرا به پيشينة تاريخي بهرام چوبينه ر ضمن اشاره؟در اين جستا

هاي حماسي داستان شاهنامه در به روايت فردوسي از داستان بهرام، پرداخته و شاخصه -معتبر اش بررسي مي شود.هاي تاريخيمقايسه با نمونه

شاهنامه، فردوسي، عناصرحماسه، بهرام چوبين: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان وادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد*


؟»تاريخ پهلوانان سيستان«يا»نامه بهمن«

*سيده زهرا ميرنژاد **طالبي عبداله آباديفرح ابو

چكيده

بهمن نامه از آثار حماسي برجسته ادب فارسي دانسته شده است. حماسه سرشار از قهرماني، نامه خالي از اين عناصر اي معتقدند بهمن هاست. عده ها، افتخارات و پيروزي پهلواني، مردانگي

نامه را جزو صفا بهمناهللا اي حماسي دانست. ذبيح توان آن را منظومه حماسي است و نميداند منتها معتقد است اين كتاب بيشتر به پهلوانان سيستان هاي ارزشمند فارسي مي حماسه

نامه نبرد واعمال پهلواني و تر است؛ در بهمن پردازد تا بهمن. گويي قضاوت صفا درست ميگذارد. جا نمي هاي شاياني در آن وجود دارد كه در حماسي بودن اين اثر شكي به آوري جنگ

مشكل اين منظومه حماسي بودن يا حماسي نبودن آن نيست بلكه مسئله قهرمان بودن يا قهرمان نبودن شخصيت اصلي حماسه است. اين مقاله با بررسي عناصر قهرماني شخصيت اول

كه رساند. واين كتاب ضدقهرمان بودن بهمن و قهرمان بودن خاندان زال را به اثبات مي گذاري شده است. ي پهلوانان سيستان است كه اشتباه نام نامه حماسه بهمن

نامه، بهمن، سيستان، خاندان زال قهرمان، ضد قهرمان، بهمنكليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي

نشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي**دا


پيمان شكني در شاهنامه پيمان و

*هادي زارعي

دهيچك

به ضحاك است. كه ضحاك سيبستن است از زبان ابل مانيكه در آن بحث از پ يتيب نينخستبه ياست. وفا كند و عاقبت شوم او شهره عام و خاص يبندد وفا م يم سيكه با ابل يبه عهد

يبندند مگر در مواقع يكه م ياكثر پهلوانان شاهنامه وجود دارد و همه آنها به عهد نيعهد در بكنند تعداد يكه به عهد خود وفا نم يهستند. كسان بنديكه مجبور به شكستن عهد شوند پا

كند يوفا م كه به عهد خود ينمونه بارز كس و.ديگردآفر ار،يهستند مثل گشتاسپ، اسفند يمعدودكه در شاهنمامه يكشد. همه پهلوانان يم زيبه عهد خود پسرش را ن يوفا يرستم است كه برا

رسانند و يم انيواال عهد خود را به پا رنديكنند كه مگر بم ينكته اشاره م نيبندند به ا يعهد م كنند. يبه آن وفا م

پهلوان ،يوفا، عهد، عهد شكن: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]*دانشجوي كارشناسي ارشد رشته ي زبان وادبيات فارسي دانشگاه ياسوج


تمانتحليل داستان كيخسرو بر مبناي رويكرد تحليل گف با تمركز بر نبرد بزرگ كيخسرو در نظام معناشناختي داستان

*سيما ارمي اول

چكيده

داستان كيخسرو، يكي از روايات اصلي در شبكة روايي اساطير ايران است كه تحليل آن، با توجه تري از مفهوم تواند تصوير واضحاش، ميغايي -به اهميت حماسي/ اساطيري و برجستگي جاري

ديني ايران -اش، در فرهنگ اساطيريهاي مادي و معنويدر سويه "قدرت"و نظام "تهوي"هاي انديشة خسرواني ارائه دهد؛ تصويري كه بازتابش در برآيندهاي فكري و باستان و كرانه

هايي چون ايدئولوژيك دورة اسالمي نيز، در قالب نماد و كيفيت اساطيري و فرهنگي، در زمينهملي ايرانيان قابل رصد كردن است و شاهنامه، بهترين نقشة راه، براي رسيدن به روايات حماسي

نبرد بزرگ "اين جغرافياي معناشناختي فرهنگي است. با چنين انگيزشي و با توجه به اهميت هاي گفتماني ايم با رويكرد تحليل گفتمان به بررسي اليهدر اين مقاله، كوشيده "كيخسرو

ناختي آن بپردازيم. بر اين اساس مقاله نخست نگاهي به چارچوب قدرت داستان و نظام معناش/حقيقت در داستان كيخسرو بر پايه الگوي شاه/موبد دارد؛ سپس در سهمحور شناسايي فضاي

پردازدو تخاصم، منازعات معنايي وتعيين زمان و مكان به بررسيگفتمانحاكمدرداستانكيخسرومي شود .ستان با تأكيد بر نبرد بزرگ كيخسرو بررسي ميسرانجام نتايج گفتماني اين دا

كيخسرو، قدرت/ حقيقت، فضاي تخاصم، منازعات معنايي، زمان/ مكان، كليدي: هاي واژه تحليل گفتمان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد


دغار در آيين ميترا بر اساس تحليل نما روانشناسي تحليلي يونگ

*محمدعلي محمودي

**خراشاد سليمي سودابه

چكيدهآيين مهر يا مهر پرستي يا ميتراييسم، آيين پر رمز و رازي مي باشد كه بر پايه پرستش

شت مهر(ميترا) ايزد ايران باستان و خداي خورشيد عدالت پيمان و جنگ در دوران پيش از زرتبنيان نهاده شده است.شب يلدا، شب تولد ميترا بوده است در اين شب ميترا از دل سنگي درون غار به دنيا مي آيد. در هنگام تولد تنها يك كاله بر سر دارد و شمشير و تير و كمان در دست. برخي زاده شدن مهر از درون سنگ را استعاره از فروغ ناشي از برخورد دو سنگ به هم مي

نند.در اين مقاله سعي بر آن است كه پس از بررسي پيشينه ي اين آيين پر رمز و راز ميترايي دابه تحليل نماد غار در آيين ميترا خصوصا بر اساس روانشناسي تحليلي يونگ و ديدگاه او در مورد

و نقش غار بعدهاي اين نماد در دورههاي در پايان اشاره اي هم به جلوه. كهن الگوها بپردازيممحدوده ي تحقيق از متون معتبر قابل دسترس انتخاب . در فرهنگ و ادب ايران خواهيم داشت

شده است .

يونگ ، : آيين مهر، نمادغار، كهن الگوكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ بلوچستان دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و*

[email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان**


جايگاه سنت روايت شفاهي و خنياگري در ادبيات ايران باستان و سرنوشت آن در شعر دورة اسالمي

*فرزاد قائمي

چكيده

بيات ايران پيش از اسالم، در زمينة روايات ديني و ادبـي، بـيش از كتابـت بـه روايـت شـفاهي ادانـد. در ايـن ميـان، وابسته بوده است؛ تا آنجا كه حتي براي نقل شفاهي فضيلت قائل مـي شـده

ترين اركان سنتهاي ادبي را هاي منظوم با موسيقي توسط خنياگران، يكي از مهم همراهي سرودهداده است. در ايران پس از اسالم، اگـر چـه كتابـت آثـار (كـه از دورة ان باستان سامان ميدر اير

ساساني آغاز شده بود) و ميل به سوي شعر عروضي، شالودة ادبيات فارسـي دري را تشـكيل داد، تداوم سنتهاي كهن، همچنان از اهميت برخوردار است. اين تداوم و ارتباط ميان دو دوره، در شعر

شود. اشعار برخي شاعران اين عصر قابل ي و برخي ديگر از شعراي سبك خراساني ديده ميرودكهـاي تفكيك به دو بخش اشعار عروضي و اشعار ملحون است كه نـوع دوم، حـد واسـط سـروده

نوازندگان نيـز در دربـار، -موسيقايي پهلوي و شعر عروضي فارسي است و جايگاه اجتماعي شاعربزرگ عصر باستان، چون باربد، دارد. البته با غلبة اهميـت شـعر عروضـي و شباهت به خنياگران

رنگ شدن جايگاه اجتماعي خنياگران، شعر موسيقايي به تدريج جايگاه پيشين خود را از دست كمداد. اين جستار، بر مبناي شواهد متني و تـاريخي موجـود، بـه جايگـاه سـنت روايـت شـفاهي و

باستان و سرنوشت آن در ادبيات عصر اسالمي پرداخته است.خنياگري در ادبيات ايران

روايت شفاهي، شعر، خنياگر، اشعار ملحون، اشعار عروضي، فارسي، پهلوي: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه فردوسي مشهد


و عربي يحماسه سرايان و قهرمانان حماسه در فارس

*يحيي معروف **سميه بيگلري

چكيده

شـنونده و خواننده روح را در آرمان يك از دفاع و مقاومت ايستادگي، هيجان، نثرحماسي، يا نظم حركـت با تواندبنابراين مي است برخوردار ايروحيه چنين از حماسي شخصيت .ذاردگجاي مي بر كه آرمانهايي و اهداف لحاظ به هاحماسه كند. يجادا ديگران در را روحيه اين خود، ويژه تالش و

در جهـت اصـالح را ترويج دهند و شريب جامعه كمال و انسانيت حقيقت، توانند عدالت،مي دارندانساني موثر باشند. در اين مقاله حماسه سرايان و قهرمانان حماسي در فارسي جامعه و بشر نسل

رنگ بودن حماسه (بـه معنـاي الل آن علل و انگيزه كمو عربي مورد كنكاش قرار گرفته و در خ فارسي آن) در عربي واكاوي شده است.

و عربي حماسه سرايان، قهرمانان، حماسه در فارسي: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشيار گروه عربي دانشگاه رازي كرمانشاه*

كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه رازي كرمانشاه**


رد پاي فانتزي سفر در گرشاسپ نامه اسدي طوسي

*يحميدرضاصرف **ميناايرانفر

چكيده:

نهاي پريـاني فانتزي يكي از انواع ادبي نوظهور در ادبيات دنياست كه ريشـه در اسـاطير و داسـتا هنر رسوخ كرده و براي خود جايگاه مسـتحكمي هاي دارد، اين سبك پر آوازه كه در بيشتر شاخه

ايجاد نموده است با رنسانس صنعتي اروپا در قرن هجدهم به شكلي مسـتقل شـروع بـه فعاليـت صنعت هاي بهفضايي وهم انگيز را براي بشر خسته از ارا، نمود و با خلق دنيايي خيالي و ما ورايي

يكـي از ايـن ، فراواني را در بـر دارد هاي گستره انواع فانتزي مولفه. و تكنولوژي به تصوير كشيدآن سفرهايي بيرون از حصار زمان و مكان در دنيـايي هاي فانتزي سفر است كه بن مايهها مولفه

، ، در مـتن حماسـي فـانتزي سـفر هـاي مقاله حاضر، تالشي است براي يافتن ريشـه . خيالي استگرشاسپ است و ، اساطيري گرشاسب نامه اسدي طوسي كه شامل سفرهاي خيالي پهلوان ايراني

سپس با ريشه ، برآنيم تا ابتدا به تعريف فانتزي و فانتزي سفر و شاخصهاي مطرح در آن بپردازيمبـا نـوع پيشـرفته عناصر مشترك حماسه اسـاطيري را ، يابي اين شاخصها در متن گرشاسب نامه

ودر نهايت به اين نكته دست مي يابيم كـه گرشاسـپ نامـه يكـي از . فانتزي سفر مقايسه نماييم ابتدايي فانتزي سفر در ادبيات فارسي مي باشد .هاي نمونه

حماسه ،اساطير،، فانتزي، سفر ،گرشاسب نامهواژهاي كليدي:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ باهنر شهيد دانشگاه فارسي ادبيات و زبان گروه دانشيار*

فارسي ادبيات و زبان ارشد كارشناسي**


هاي اسطوره در با كوهستان آن سيماي جاودانگي و ارتباط ي فردوسي شاهنامه

*فاطمه جعفري كمانگر

چكيده

ياري با كندمي تجربه يابد فراگرد يك عنوان به را كمال يمرحله كه جهاني زرتشت، آيين در و بزرگان نژاد از يا زرتشت تخمه از جاودانگاني و يافت خواهد دست نهايي كمال به سوشيانت از بسياري بازگشت .خواهندبود ابدي رستاخيز تجلي براي او ياريگر ايران، اساطيري پهلوانان

نزديك ايراني اساطير در كه هاكوه با مستقيمي ارتباط هاآن رسيدن جاودانگي به و جاودانگان البته را جاودانگان اين از تعدادي فردوسيشاهنامه. دارد هستند ماوراءالطبيعه به نطبيعي مكا ترين

هايقلعه از تعدادي هااين از غير و ساخته متجلي خود در هااساطيري آن صورت در دستكاري با راهي هاآن در را نيستي و مرگ زديسنام متون مطابق و واقعند ها كوه بلنداي بر كه را مرگي بي

اسطوره مقوله، دو اين به توجه با دارد نظر در حاضر پژوهش. است قرارداده توجه مورد نيست در اسطوره اين شكل تغيير بررسي به و دهد قرار بحث مورد را هاكوه باش ارتباط و جاودانگي اساطيري هاي بنمايه از بسياري كه مازاسال پس متن ترينارزشمند عنوان به فردوسيشاهنامه

.بپردازد است داده تاب باز خود در را اسالم از پيش ايران

مرگي هاي بي مكان ي فردوسي، جاودانگي، شاهنامه كوه، اسطوره،: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دكتراي زبان و ادبيات فارسي


در شخصيت گرسيوز عقده حقارت

*حيدرعلي دهمرده **زهرا كيچي

چكيده

هاي هاي آن است. شخصيتها و چگونگي معرفي شخصيتراز ماندگاري يك اثر ادبي شخصيتماندگاري كه گاهي حتي يك اثر ادبي را با نام شخصيت آن مي شناسيم. درست مانند شاهنامه

افتيم و يا ستم به ياداين حماسة بزرگ ميكه با وجودهزاران شخصيت در آن، با شنيدن نام ربرعكس، نام شاهنامه ناخودآگاه يادآور شخصيت رستم است و اين نشانگر شناخت عميق

و توجه به همة ابعاد اين شناخت در رفتار، گفتار و ها دروني شخصيتهاي فردوسي نسبت به اليهبراي رستم - يل موجهحتي با دال -هر شخصيت است. براي مثال تسليم شدنهاي انديشه

غيرممكن است. چرا كه باعث مي شود اين شخصيت براي هميشه به فراموشي سپرده شود.عالوه بر داليل ديگر، يكي از مهمترين داليل ماندگاري شاهنامه شخصيت پردازي دقيق و

علمي كه براي شناخت بهتر انسان بكار برده مي هاي صحيح فردوسي است. امروزه يكي از رشتهمهم آن روان شناسي فردي است كه پايه گذار هاي شود. علم روان شناسي است و يكي از شاخه

آن آلفردآدلر مي باشد. اين روان شناس نام آور براي تبيين مسائل مربوط به روان شناسي فردي، شخصيت پردازي آنها را ر وي آورده است.در اين نوشتار براساس هاي به آثار كهن ادبي و شيوه

منفي شاهنامه به نام گرسيوز، با توجه هاي م روان شناسي فردي به تحليل يكي از شخصيتعلپرداخته مي شود و با تعريف اختالل "بيژن و منيژه"و"سياوش "به نقش مهم وي در دو داستان

اصلي و فرعي آن، وجود اين عقده در اين شخصيت هاي و پيامدها و نشانه» عقدة حقارت«رواني شود. اثبات مي

شاهنامه،فردوسي، سياووش، گرسيوز، افراسياب،عقده حقارت: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه زابل

**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي


علل گسستن فر ايزدي

*ذوالفقار عالمي

چكيده

و غروب شاهان ايران باستان، از دوران اساطيري تا برافتادن ساسانيان، را در فردوسي طلوع ها او به پيروي از روح روايات ضمن پنجاه روايت گزارش كرده است. در خالل اين گزارش

هاي مشروعيت حكومت شاهان و هم باستاني و نيز با تكيه بر حكمت و دانايي خود هم معياروط آنان از اريكة سلطنت را بازگو كرده است. هدف اين مقاله چرايي و چگونگي افول و سق

بررسي علل گسستن فرايزي و فروپاشي حكومت شاهان ايران باستان و برهم خوردن نظم و ها و شواهدي از شاهنامه فردوسي در دورة مورد سامان اجتماعي و نظام زندگي مردم بر پايه يافته

بحث (پيشداديان و كيانيان) است. شاهنامة فردوسي، علل گسستن فرايزدي: كليديهاي اژهو

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشيار دانشگاه الزهرا


كمبل در براساس آراء يونگ و» سفر قهرمان«الگوي كهن خوان رستم هفت داستان

*يمحمد طاهر

**يآقاجان حميد

چكيده

اي جديـد در نقـد ،عرصـه »قهرمان هزارچهره«اسطوره در كتاب ي تك جوزفكمبل با طرح نظريهالگوي كارل گوسـتاو يونـگ، پديـد آورد. ايـن نظريـه، ي كهن الگويانه، مبتني بر آراء نظريه كهن

هـاي شناسي آثار داستاني، به ويژه حماسه هاي فراواني در تجزيه وتحليل تطبيقي و زيباييقابليتاز مراحلي چندگانه جهت نيل به هدفي مقدس و انساني دارد. كمبـل كهن مبتني بر گذر پهلوان

الگـوي اسـطوره كهـن ي تك با مطالعه و تجزيه و تحليل اساطير مختلف جهان، و براساس نظريهرا به دقت مورد واكاوي قرار داده و براي آن قائل به سه بخش اصـلي عزيمـت، » سفر قهرمان«

تر باشد. در تواند داراي مراحلي جزئي ز اين مراحل اصلي ميرهيافت و بازگشت گرديد كه هريك اتـوان بـه وضـوح ي فردوسـي مـي خوان اسفنديار در شاهنامهخوان رستم و هفتماجراهاي هفت

خوان رستم، قهرمان بـا اجابـت ي كمبل را مشاهده و بررسي كرد. در هفت پيرنگ داستاني نظريهنهد و بـا گـذر از ران،پاي در سفري به غايت دشوار مينداي فراخوان زال براي نجات سرداران اي

هاي مختلف مورد واكاوي قرار داد، توان از جنبه گانه كه عناصر نمادين هريك را ميمراحلي هفتضمن توفيق در مأموريت خود و كسب مواهب مادي، به نوعي خودشناسي و كمـال معنـوي نيـز

الگـوي كهـن ي وري قهرمـان در نظريـه شود كـه ايـن امـر، خويشـكاري اصـلي و محـ نائل مي كمبل است.» سفرقهرمان«

يفردوس ي الگويانه، شاهنامه نقد كهن، اسطورهتك ي يهنظر: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] همدان يناس يـ دانشگاه بوعل يفارس ياتزبان و ادب ياراستاد *

[email protected] همدان يناس يـ دانشگاه بوعل يفارس ياتزبان و ادب ي ارشدكارشناس يدانشجو**


مجد همگر و شاهنامه

*اهللا خادمي روح

چكيده

پژوهي، تحقيق در باب تأثير شاهنامه بر ادب فارسي است. عالوه هاي پربار شاهنامه يكي از دامنههاي پهلواني، تاريخي و ديني كه پس از شاهنامه و به تأثير و تقليد از آن سروده شده، بر حماسه

اند و هميشه شاهنامه همچون چراغي فروزان هاي ديگر شعر نيز در پرتو شاهنامه قرار داشته گونهين بوده است. يكي از اينان، مجدالدين همگر شيرازي شاعر قرن هفتم فراراه شعراي ايران زم

دهد كه وي با شاهكار ادب فارسي آشنا بوده و آن را هجري است. مطالعه در ديوان او نشان ميگرفته هاي فراوان مي هاي آن، بهره كرده و در كاروبار شاعري خود از شاهنامه و آموزه مطالعه مي

مشخص شد كه مجد همگر، عالوه بر بزرگداشت فردوسي و شاهنامه، است. در اين پژوهش اي را نيز با اهداف مختلفي چون توصيف ممدوح، مفاخره، تصويرسازي و تبيين تلميحات شاهنامه

مسايل حكمي به كار گرفته و بدينگونه در هر دو حوزة زبان و انديشه متأثر از شاهنامه بوده است.

گر، حماسه، شاهنامه، فردوسي، شعر فارسيمجد هم: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شيراز *


مطالعة تطبيقي سيماي زنان در شاهنامه محور چند داستان از شاهنامة فردوسي (نقد زن

و تطبيق آنها با شاهنامة ثعالبي)

*منصوره تديني

چكيدههاي مربوط به آن تعريف شده، سپس با انطباق ها و نيز شيوه محور و نظريه دراين مقاله ابتدا نقد زن

هاي زنان و چگونگي عملكرد آنان در شاهنامه شخصيت، بر مضامين شاهنامه "هاي زن جلوه"مكتبهاي فردوسي، در مواردي به ديدگاه دن بهگيري بهتر و پي بر مورد بررسي قرار گرفته است. براي نتيجه

ها شده است. بررسي اين داستان پرداختههاي زن در دو شاهنامة فردوسي و ثعالبي تطبيق شخصيتهايي وجود دارد، كه در هاي داستاني زن تناقض نشانگر اين مطلب است كه در برخورد با شخصيت

نهند و ها گاه ماليم هستند و زنان را ارج مي نگاه رسند. اين نظر مي ناپذير به نظر اول عجيب و توجيهشوند. اين تناقض ناشي از متعدد بودن منابع اصلي شاهنامه و تعلق اين منابع گاه بسيار تند و خشن مي

دهند كه ها نشان مي ادوار مختلف تاريخي، اعم از مادرساالري تا ادوار بعد از آن است، زيرا بررسي بهتوان گفت سيماي شود و مي اوت معناداري در نحوة برخورد با زنان مشاهده نميبين اين دو متن تف

ترسيم شده از زنان در اغلب موارد، در هر دو اثر، مربوط به منابع مشترك اين دو اثر است، نه نگاه هاي شاهنامه، در اغلب موارد نگاهي ويژة فردوسي يا ثعالبي. در مجموع نگاه حاكم بر داستان

هاي رايج زن در آثار مردانه هستند، ولي در انه است و زنان شاهنامه نيز، اغلب همان كليشهمردساالرتر و متعلق به دوران مادرساالري و يا گذار از اين دوران هستند، زنان هايي از شاهنامه، كه كهن بخش

اتي كه خود چهره و عملكردي متفاوت و برابر با مردان و حتي گاه مادرساالرانه دارند. اندك ابيهر روي نگاهي كه به آورد، عليرغم آن مي(speaker)عنوانگوينده ها به فردوسي در پايان داستان

مردساالرانه است، اما در مقايسه با ساير مردان پيش يا حتي چند قرن پس از او، نگاهي آزادمنشانه ها فقط اما آن بررسي هايي صورت گرفته است، است. هرچند پيش از اين نيز، در اين زمينه پژوهش

اند وتطبيقي بودن اين مقاله موجب به دست آمدن نتايج منحصر به تفحص در شاهنامة فردوسي بوده تري شده است. تر و موثق دقيق

هاي زن، جنسيت، جنس، شاهنامة فردوسي، ثعالبي محور، مكتب جلوه نقد زنكليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار دانشگاه آزاد اسالمي ايران، واحد رامهرمز


مقايسه تصويرهاي كنايي حماسه بهمن نامه و شاهنامه

حميد رضايي

چكيده

اساطيري پهلواني و تاريخي است حماسه اي ، فردوسي طوسي، شاهنامه اثر سترگ شاعر نامدار. كه آن را از لحاظ شكوه و عظمت در شمار كامل ترين و برترين حماسه هاي جهان قرار داده اند

فردوسي با سرودن شاهنامه نهضتي بزرگ را در ايجاد منظومه هاي حماسي موجب گرديد و پس به طوري كه پس از از او شاعران بي شماري شروع به ساختن منظومه هاي حماسي كردند

يكي از اين حلقه هاي حماسي . فردوسي حلقه اي حماسي توسط ديگر سرايندگان پديد آمدداستان بهمن نامه اثر ايرانشاه ابن ابي الخير است كه مورد نظر اين تحقيق مي باشد و به داستان

وير هاي كنايي .آن چه در اين پژوهش مورد نظر است مقايسه ي تصبهمن شاه كياني اشارهدارداينكه ايرانشاه ابن ابي الخير در اثر خود تا چه اندازه نوآوري كرده و تا چه اندازه . دو اثر است

تحت تاثير شاهنامه بوده است؟

تصويرهاي كنايي، شاهنامه، فردوسي، بهمن نامه، ايرانشاه ابن ابي الخيركليدي:هاي واژه


ارالگويي داستان رستم و اسفندينقد كهن

*سيد مجتبي ميرميران

چكيده

شناختي است كه آن الگويي يا اسطوره يكي از رويكردهاي مهم نقد و بررسي آثار ادبي، نقد كهني آيد. اين نوع رويكرد كه بر پايه شمار مي ژرفانگر به شناسي خود يكي از متفرعات نقد روان

فته، به بررسي و تحليل عناصر پزشك سوئيسي، كارل گوستاو يونگ تكوين يا ي روان انديشهپردازد. در نظر يونگ اين عناصر ساختاري اسطوره كه در روان ناخودآگاه جمعي حضور دارند مي

گردد، و از راه قرار گرفتن ها تكرار مي ي نسل اي در همه ي همگاني است كه به گونهنوعي تجربه-وهاي يونگ در هر يك از داستانالگشود.كهن در ناخودآگاه جمعي وارد سازمان رواني فرد مي

را به » رستم و اسفنديار«هاي شاهنامه قابل بررسي است. در پژوهش حاضر برآنيم تا داستان تحليلي مورد مطالعه قرار دهيم. هدف آن -هاي پژوهش به روش توصيفيي دادهعنوان پيكره

ايان نتيجه خواهيم الگوها را نشان دهيم. در پاست تا چگونگي بروز و تجلي هر يك از كهن گردند. الگوهاي يادشده، تجليات متعدد روان واحدي تلقي ميگرفت كه هر يك از كهن

الگو، ناخودآگاه جمعي، سايه، پيرخرد، آنيما، آنيموسكهن: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]گيالن اه *استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگ


»نامه)رئيسعلي دلواري (رئيسعلي«نقد و بررسي مثنوي حماسي بر اساس نوع ادبي حماسي

*يعقوب فوالدي

چكيده

يروهـاي بريتانيـا آفريني مردم بوشهر در قيام و جنگ خود در برابر نرشادت، سلحشوري و حماسهو "تنگسـتان "خورشيدي در بوشهر با تكيه بر مردم 1294-1298هاي ي بين سالكه در فاصله

ي جمعي ي مردم آن سامان بر جاي ماند و بر عاطفهانجام گرفت در اذهان و خاطره "دشتستان"اران تاريخ معاصـر آوران و تأثيرگذ، از جمله نام"خان دلواريرئيسعلي"و فردي آنها تأثيرگذار شد.

هـاي ها و شـبيحخون ها، مقاومتها بود كه پس از حملهايران، از اولين فرماندهان قيام تنگستانيهـاي مـردم جنـوب پيوسـت. درپي بر دشمن در سال اول جنگ به شهادت رسيد و به اسطورهپي

، "هـا الاليي"، "هاتصنيف"هاي جنگجويان جنوب بويژه رئيسعلي مردم بوشهر در رساي دالوريهايي كه در رابطه بـا اند. از جمله سرودهي بسياري سروده"هامفاخره"و "هامرثيه"، "هانامهغم"

خان دلواري سـروده شـده اسـت، آفرينان تنگستاني و سردار شهيد آنها رئيسعليي حماسهحماسهصر جنگ جنوب از شاعران معا "سيد محمد مضطر"بيت) منسوب به 800مثنوي كوتاهي (حدود

-نامه) را بر اساس مختصات و ويژگيباشد. پژوهش حاضر مثنوي سيد محمد مضطر (رئيسعليمي

تـوان در انـواع ادبـي از را مي "نامهرئيسعلي"رسد كند. به نظر ميهاي ادب حماسي بررسي مي ي ادب حماسي قلمداد كرد.زمره

دلواري، جنگ جنوب.نامه، رئيسعلي ادب حماسي، رئيسعليواژهاي كليدي:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي


نقد و بررسي ابيات بحث انگيز پادشاهي فريدون

*علي صادقي

چكيده

ون ابتدا نيازمند متني صحيح و درست هستيم كه دست كم نزديك به زبان براي درك درست متگوينده ي آن باشد به همين دليل شاهنامه پژوهان نيز قبل از هر پژوهشي روي شاهنامه، تصحيح متن را پيشه خود نموده اند تا با در دست داشتن متني قابل اعتماد پژوهش بعدي خود را

تصحيح شاهنامه به فراتر از دويست سال مي رسد. قدم بعدي، شرح بر آن استوار دارند. سابقه ي- كردن ابيات شاهنامه براي تسهيل فهم و درك درست اين اثر گران مايه است كه آن همه

صورت گرفته است. به دليل سهل و ممتنع بودن سخنان -هرچند با تأخير نسبت به متون ديگريازمند تأمل، دقت و حوصله بيش از حد است. با فردوسي گاهي به ابياتي بر مي خوريم كه ن

شارحان متوجه مي شويم در بعضي ابيات اين دقت و تأمل كم تر صورت گرفته هاي مقايسه شرحدر شروح وجود دارد كه الزم مي نمايد اين ابيات هاي است و به همين دليل تفاوت و تناقض

اهنامه سعي شده است در اين نوشته فقط بيشتر كاويده و تحليل شوند. به دليل دامنه گسترده شطرح -كه شارحان متفاوت از هم آن را شرح كرده اند-ابيات بحث انگيز پادشاهي فريدون را

كنيم.

فردوسي، شاهنامه،شرح، فريدون، نقد و ابيات بحث انگيز: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] شد ادبيات فارسي*كارشناسي ار


ي كيكاوس به هاماوران اي بر حمله نقدي اسطوره

*مصطفي ملك پائين

چكيده

ي نقد شوند. به وسيله هاي اساطيري همواره سبب ماندگاري و زيبايي آثار ادبي مي مايه بنهاي آثار ادبي را بازخواني و تفسير كرد. در اين مقاله ن بسياري از پيچيدگيتوا اي مي اسطوره

در شاهنامه، پس از ذكر "ي كيكاوس به هاماوران حمله"شود حكايت منظوم كوشش ميچارچوب نظري، مقدمات تحقيق و ذكر پيرنگ خطي حكايت در سه بخش ساختار آن،

نورتروپ ي اسطوره و نظر درباره يونگش به ياري آراي الگوها و نمادهاي مرتبط با هر بخ كهناي ي انواع ادبي، بررسي شود. از اين رو نمادهاي اسطوره دهنده هاي شكل ي ميتوس درباره فراي

ها در شوند و جايگاه و كاركرد آن در متن حكايت مطابق با نمادگرايي يونگ در متن تحليل مي شود. هاي مختلف حكايت بيان مي نوع ادبي بخش ها و ها با ميتوس بافت و ارتباط آن

الگو، نماد، ميتوس، شاهنامه، حكايت اسطوره، كهن: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] بيرجند دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي. دانشگاه*


نگاهي به كاربرد آالت موسيقي رزمي در دو حماسه ي بهمن نامه و كوش نامه

*كامران شاه مراديان

**عابدين زارع

كيدهچهاي ملي كه بعداز شاهنامه در اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم پديدآمده و در از جمله حماسه

هاي شاهنامه نقش به سزايي ايفاكرده است،دو حماسه ي كامل كردن روايات و داستان است.دراين دوحماسه به» الخيربن ابيايرانشاه«از شاعري به نام » نامهكوش«و»نامهبهمن«ملي

-اصلي داستان و دشمنان آنهاي هاي فراوان بين شخصيتتوزيها و كينهمناسبت كشمكش

شويم؛باتوجه به اين كه آالت و ابزار موسيقي جنگي، جزء هاي متعدد رزم روبه رو ميها،با صحنهآمده ها و روايات ملي به شمار ميويژه در حماسهناپذير نبردهاي روزگاران پيشين بهجدايي

ست،در اين دومنظومه ي حماسي با ابزارهايي نظيركوس، ناي، تبيره، شيپور، گاودم، ناي رويين، ااي يا بادي كرناي و... سروكار داريم. كه درمواقع مختلف جنگ نواخته مي شده و اغلب كوبه

توان به چندمورد شد،ميها استفاده مياست.ازجمله مواردي كه آالت موسيقي رزمي در جنگبودهها، اعالن اشاره كرد:آرايش جنگي، آمادگي لشكر و حركت به سوي ميدان جنگ، لشكركشي

هاي الزم به گردان و پهلوانان، ترغيب جنگ، پيش خواندن سپاهيان براي رزم، رسانيدن آگاهيي جنگاوري سپاه دشمن، جمع آوري سپاه و سربازان به جنگيدن و پيروز شدن، تضعيف روحيه

سپاهيان و مواردي ازاين نوع.در اين مقاله سعي بر آن است پس از شرح دستور به بازگشتها و چگونگي به كارگيري اجمالي درباب اين دو حماسه،به بررسي ابزار و آالت موسيقي در جنگ

ها در اين دو حماسه ي ملي پرداخته شود.آن

آالت موسيقي، موسيقي رزم، بهمن نامه، كوش نامه: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد تهران شرق ** مدرس دانشگاه آزاد اسالمي واحد مرودشت


نوجوانان و شاهنامه امه براي نوجوانان)(بررسي و مقايسه چند بازنويسي از شاهن

*جهانگير صفري

**سجاد نجفي بهزادي

***فرزانه صالحي

چكيده اين كتاب . شاهنامه فردوسي از شاهكارهاي ادبي جهان و بزرگترين ميراث فرهنگي ايرانيان است

ها آكنده از مسايل و آموزه هاي اخالقي ،فرهنگي و تربيتي است. بهرمندي از اين مفاهيم و آموزها مختص گروه خاصي از جامعه(بزرگساالن) نيست بلكه نوجوانان براي آشنايي با هويت ملي تنه

خود به پيوند عميقي با شاهنامه نياز دارند. شاهنامه نوجوانان را با تمدن ،فرهنگ و گذشته پر افتخاركشورشان آشنا مي سازد. اين آشنايي و ارتباط درگرو انجام بازنويسي هاي خالق ازاين اثر

هدف اين پژوهش بررسي و مقايسه چند متن بازنويسي شده از شاهنامه فردوسي . ارزشمند است، شخصيت پردازي، (داستان زال و رودابه و داستان سياوش)از ديدگاه اصول مهم داستاني(طرح

صحنه پردازي) براي دست يافتن به اصول و شيوه هاي بازنويسي خالق، زاويه ديد، درون مايهبراي گروه سني نوجوان است .در زمينه بررسي اصول و شيوه هاي بازنويسي شاهنامه براي

اهميت ، نوجوانان كار مستقلي صورت نگرفته است.نگارندگان اين پژوهش به دليل تازگي موضوعهاي سني كم سن وسال (نوجوان) و سهيم توجه به گروه، آن در مقوله ادبيات كودك و نوجوان

اند. ا در متون وگنجينه هاي كهن ادبي دست به نگارش اين مقاله زدهشدن آنه

شاهنامه ،بازنويسي ،نوجوان ،عناصر داستاني: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]* دانشيار دانشگاه شهركرد و عضو هيت علمي گروه ادبيات

[email protected]** دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات دانشگاه شهركرد *** دانش آموخته ارشد ادبيات فارسي


داستانيادبيات


ادبيات داستاني معاصر

*مليحه صادقي كالري

چكيدهي اشراف، اطالعي هر چند اندك به دست آورد. در ي زندگي طبقهشيوهمي توان از طرز تفكر و

ادبيات واقع اين آثار با لحني روايي و داستانگونه، بيانگر تاريخ اجتماع و محيط شكل گيري آنهاست.شود و جاهايي هاي قبل از انقالب بعد از مدتي دچار ركود و تكرار مي داستاني معاصر ايران در سال

اي اشتياقي نويسندگان حرفه توان به وضوح در عملكرد و بي رسد. اين حالت را مي يبست م به بنمانگديم و «مثل ابراهيم گلستان، ساعدي و به آذين ديد، البته اگر از مجموعه داستان منتشر شدة

هايي است با ) به آذين چشم بپوشيم كه اين مجموعه داستان حاوي افسانه1369» (خورشيد چهره. دراين بين نويسندگاني اشتياقي است و نثري كهنه كه همين اثر خود دليل اثبات ركود و بي ساختار

بودند كه وجه اخالقي وانساني واجتماعي را در آثارشان بيشتر نمايان مي ساختند كه از اين حوزه ، كه از ندهاحمد محمود، چه در مقام انسان و چه در مقام نويس.مي توان به احمد محموداشاره داشتماندن را تعهد ديگر جدا نبودند بي طرفي و تذهيب و بي لحاظ خودش به هيچ وجه از يك

ديد كه در آن دعواهاي اجتماعي و سياسي مهم پسنديد و زندگي را به صورت نبردگاهي مي نميباريك شود و در نتيجه بر اين عقيده بود كه نويسنده در ميدان نبرد بايد بسيار هشيار و مطرح مياحمدمحمود،نويسنده اي كه پله پله مراحل رشد وكمال را در نويسندگي پيموده وسرانجام . بين باشد

به سبك واسلوب شخصي خود دست يافته است .آثار اين هنرمنداز ويژگيهاي درخور توجهي چون آداب عدم محدود انديشي وتوجه به اقليم(بومي نگري)،سبك نگارش،نوع نگارش،توجه به محيط و

ورسوم،زبان نگارش و.... دارد.وي از جمله نويسندگاني بود كه نقادين نيز بر آثار خود داشت.در اين تحقيق ومقاله سعي شده گوشه هايي از زواياي فكري وعقيدتي ،هنروري وآثار اين نويسنده ارائه

نويسنده از طريق روش تحقيق به صورت كتابخانه اي ومستندات منابع آثارديگران وآثار اين شود.. اسنادي وفيش برداري بوده است.

ادبيات آثار احمد محمود، رمان، احمد محمود، ادبيات داستاني معاصر،: كليدي هاي واژه سبك آثار احمد محمود اجتماعي،

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد واحد آستارا *دانشجوي


بازتاب اسطوره در ادبيات داستاني معاصر

*عباس خائفي **فاطمه عباسي

چكيده

نياز ما به . اسطوره رؤياي جمعي يك قوم است كه هميشه درزندگي بشر به چشم مي خوردباعث شده ، تفسير آن از هستي و ارتباطي كه با تخيل انسان دارد، يكاركرد آن در زندگ، اسطوره

ملل در ظاهر با هم متفاوت هاي تا در همه جوامع به گونه اي به آن پرداخته شود .هرچند اسطورهزندگان جاويدند و ها اسطوره. مشتركي دارند كه آنها را به هم پيوند مي زندهاي اند اما بن مايه

ناخود ، وجه شباهت هايي چون : عنصرخيال. مختلف مورد استفاده قرار مي گيرندهاي در عرصهزبان نمادين و زمينه روايي و داستان وارگي باعث پيوند بين اسطوره و ادبيات ، آگاه انسان

از اسطوره به عنوان خمير مايه كار خود، با بهره گيري از، داستاني مي شود .داستان مدرن امروزو كاركردهاي اسطوره در ادبيات ها زبان تمثيل و نماد استفاده مي كند .اين مقاله به بررسي ريشه

داستاني معاصر ايران مي پردازد.

داستان مدرن، زبان نمادين، ادبيات داستاني، : اسطوره كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ديار دانشگاه گيالن* استا

** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي


نشانه اي سينماييهاي بازتاب نظام بيژن نجديهاي در داستان

* علي تسليمي

**محمدرضا محسن نژاد مياندهي

چكيدهسينمايي در هاي بيژن نجدي از داستان نويسان معاصري است كه تبحر خاصي در تصوير سازي

نيز در داستان هايش ها ارش داشته است. عالوه بر شگردهاي تصويري،ظهور سينمايي نشانهآث در سينما ويژه نشانه ايهاي در اين مقاله كوشش شده است تا بازتاب نظام. حائز اهميت است

هاي . نتايج تحقيق نشان مي دهد كه نجدي در نظام نشانهشود وتحليل بررسي نجدي بيژن آثارومادرانگي اش تاكيد داشته است .ونيز از داللت روان بر نقش اساطيري درخت وباروري تصويري

شناختي رنگ آبي در آرامش بخشي وايجاد توازن ميان فرد وسايرين بهره برده است.در نظام حركتي ازقدرت بارورسازي وجان بخشي باد وباران استفاده نموده است.در نظام هاي نشانهاختي،تك گويي دروني داللت بر بينش شخصيت داستاني اش داشته ودر نظام زبان شنهاي نشانهغير زبان شناختي،صداي ذهني براي تجسم بخشيدن به افكار شخصيت داستاني به هاي نشانه

كار رفته است.

بيژن نجدي،سينما،نشانه شناسي: كليدي هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن *

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن**


هاي طلوع مدرنيسم ادبي در رمان ملكوت بررسي بارقه

*فاطمه جعفري كمانگر **مجتبي دماوندي

چكيده

را 40ي كناري نهيم دهه نوشته شده است به 20ي اگر بوف كور صادق هدايت را كه در دهههاي مدرن فارسي دانست. آغاز اين دهه با انتشار رمان ملكوت توان سرآغازي براي تولد رمان مي

بهرام صادقي همراه است. داستاني كه در زمان خود نويدي براي تحول ساختارهاي داستان انشناسانه قابل بحثند آمد. اگرچه آثار صادقي بيشتر به عنوان آثار رو نويسي كشور به حساب مي

هاي مدرن نويسندگي ي خود برخوردار از بسياري ويژگي اما اين اثر جداي از مضمون روانشناسانهنيز است و در بررسي سير مدرنيسم در تاريخ ادبي كشورمان نقش قابل توجهي را به عهده دارد.

ليل نقاط قوت و ضعف هاي رمان مدرن در اين اثر و تح ترين شاخصه اين پژوهش به بررسي مهمهاي نويسندگي مدرن نظير: ترين تكنيك پردازد و مهم ها مي نويسنده در به كارگيري اين شاخصه

ي ديد، نوع روايت، ذهن گرايي، زبان داستاني، نمادگرايي، زمان، تحوالت شخصيت پردازي، زاويهايي نتوان تعلق صد در صد دهد. شايد در بررسي نه مكان و... را در اين اثر مورد بررسي قرار مي

هاي هاي مدرن فارسي اثبات كرد اما وجود تعداد زيادي از مؤلفه ي رمان اين رمان را به مقوله سازد. هاي مدرن فارسي مطرح مي مدرن نويسندگي در اين رمان، آن را به عنوان مطلعي بر رمان

مدرنيسم، رمان، ملكوت، بهرام صادقي: كليديهاي واژه ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[email protected]*دكتراي زبان و ادبيات فارسي [email protected] **استاديار دانشگاه شهيد بهشتي


»زني كه مردش را گم كرد«ني بررسي بينامت با سه اثر از دولت آبادي

(سفر،گاواره بان،اوسنه ي باباسبحان)

*قدرت اهللا طاهري

**سودابه فرخي

چكيده

بانگاهي به آثار بزرگ ادبي مي توان فهميد كه بسياري از رويدادها پيش از وقوع، در اين آثار ه ها،به تصوير كردن رويدادهاي هنوز نيامده مي منعكس شده اند.نويسندگان اين آثاربا درك نشان

با نگاهي ساخت شكنانه به جايگاه زن در جامعه » زني كه مردش را گم كرد«پردازند.هدايت دري سنتي، موج اول ورود مدرنيته را به اين جامعه تصوير كرده است.اين نوع نگاه به زن و قرار

يم گيري اش ميكند،پس از او تكرار شده است.در دادن او در شرايط مستقالنه اي كه قادر به تصماين مقاله برآنيم داستان هدايت را با سه اثر از محمود دولت آبادي(سفر، گاواره بان، اوسنه ي بابا سبحان) با هدف كشف روابط بينامتني بررسي كنيم.صداي هدايت چگونه در آثار اين نويسنده ي

به جستجوي » بينامتنيت«ستار با رهيافت صاحب سبك شنيده ميشود؟نگارنده در اين جحضور هدايت در متن سه اثر دولت آبادي مي پردازد.در معرفي بينامتنيت مي توان هاي نشانه

گفت كه طبق اين نظريه،هرمتني وامدار متون پيش از خود است و هيچ متني آفريده ي اصيل ست.در پايان به اثبات و ذهن و خالقيت مؤلف نيست و به طور كلي هر متني يك بينامتن ا

تطبيق مؤلفه ي اصلي اين نظريه (حضور متون ديگر در يك متن )با اين چهار داستان پرداخته و مدعاي خويش را تبيين ميكنيم.

دولت آبادي، هدايت، كريستوا، :بينامتنيت هاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ر دانشگاه شهيد بهشتي**استاديا

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي*


پيكر نظاميهفت بررسي تطبيقي ساختار شخصيت در

*علي افضلي

چكيدهپيكر يا بهرامنامه، چهارمين منظومه نظامي از نظر ترتيب زماني و يكي از دو شاهكار او در هفت

ت است.اين اثر داراي دو بخش كلي است:بخش اول مربوط به كنار خسرووشيرين از لحاظ كيفيگونه دارد و بخش دوم كه روايتهايي اپيزوديك از زبان هفت همسر بهرام بهرام كه روايتي تاريخ

حليل ت در. سازد را امكانپذير مي است.ساختار اين اثر، تحليل ادبي آن از ديدگاه مكتب فرماليسمبلكه عنوان يك فرد انساني واقعي در متن وجود ندارد، ساختاري روايت، شخصيت ديگر به

پيكر، ها در داستانهاي هفت شخصيت .هاي زباني ها، تصاوير و نشانه اي است از كنش مجموعهيابند به نحوي دهند و متنيت مي ها، از دست مي موقعيت ممتاز و جايگاه كانوني شان را در روايت

از زمينه و بافتارشان، مورد بحث قرار داد. در اين مقاله ابتدا واژه توان مستوفا و جداكه آنها را ميكنيم آنگاه آن را به عنوان يك كنشان يا شناسي ساختارگرا بررسي ميشخصيت را در روايت

عنصر روايي تحليل خواهيم كرد.بازنمايي شخصيت به شكل مستقيم و غير مستقيم، منابع و نام و عنوان، زبان و ظاهر بيروني و كر نظامي در قالب كنش،پينمودگارهاي آن نيز در هفت

شود.محيط نشان داده مي

شناسي، مكتب فرماليسمپيكر، شخصيت، روايت: هفتكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد دزفول


هاي رمان مدرناز ديدگاه نظريه »گرازروز «بررسي داستان

*منوچهر اكبري **سميه رجبي

چكيده

اي از متن ادبي ها و رويكردهاي مشخص به آشكار شدن اليهبررسي يك متن به كمك نظريهاثر محمد ايوبي "روز گراز"سازد. داستان رساند و راه را براي فهم بهتر آن هموار ميياري مي

هاي پسامدرن را دارد اما در واردي سعي در نزديك شدن به مرز رمانهرچند كه در اندك مگنجد و در اين مختصر تالش نويسنده بر آن بوده كه هاي رمان مدرن ميحقيقت در قالب نظريه-هايي كه در نگارش اين رمان به كار رفته است به ياري نظريهها و روششيوة روايت، تكنيك

هايي از هزارتوي يك متن ادبي آشكار گردد.شود تا اليه هاي رمان مدرن به چالش كشيده

وار: زبان، سيالن ذهن، راوي، شخصيت، هم پيوند عيني، وحدت اندامهاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ هيئت علمي دانشگاه تهران*

يدانشجوي دكتري ادبيات فارس**


شبستيزي در هزارويكاي زنهبررسي ريشه

*پور آالشتيحسين حسن **سوگل خسروي

چكيده

ها نقش دارد شب است كه تقريبا در تمام داستانويكترين موضوع هزارترين و اصليزن محوريشب اثري است كه خلق آن به يك زن منسوب شده است. بنابراين تر اينكه هزارويكو مهم

- هاي مختلف جامعهشب موضوعي است كه از ديدگاهو در هزارويكبررسي نقش زن و جايگاه ا

شب موجودي شرور، عشوه گر، شناسانه و روانشناسانه قابل بررسي و تفكر است. زن در هزارويككار توصيف شده كه فقط براي فرونشاندن آتش هوس و شهوت مرد ران و خيانتحيله گر، شهوت

به اين پرسش پاسخ گويد كه چرا سيماي زن در دانسته شده است. اين مقاله درصدد استهزارويك شب تصويري ناخوشايند است و به كدام علل رواني و اجتماعي، زن اين موجود ظريف

شود تا جائي كه براي نيل به اهدافش به افتد و مظهر شر ميو ستودني، از جايگاه خود فرو ميي شود زنان هزارويك شب فقط زنان شود؟برخالف آنچه اغلب تصور ممكر و حيله متوسل مي

-هاي متنوعي از زنان روبرو ميگر و نيرنگ باز نيستند بلكه در هزارويك شب با شخصيتحيله

شويم: زنان پرهيزكار و پارسا، زنان باهوش و مدبر، عجوزها، كنيزها، زنان ساحر و... ريشه چنين جو ود و باورهاي ملل مشرق زمين جستديد و نگاه منفي نسبت به زنان را بايد در فرهنگ و عقاي

هايي كه ها و محروميتكرد. با توجه به فرهنگ و تفكر مردساالر در اين جوامع، و محدوديتهاي اجتماعي و فرهنگي محروم اند، طبيعي است زنان با آن روبرو هستند و از بسياري از فعاليت

لف باشند. بنابراين زايش زن فريبكار مختهاي هاي گريز و نجات خود به شيوهكه به دنبال راه كند.ي مردساالر بر زن تحميل ميي جور و ستمي است كه جامعهنتيجه

زن، هزارويك شب، مردساالري، زن ستيزي، مكر و نيرنگ. كليدي :هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] ه مازندراندانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگا *

[email protected] ي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران** دانشجوي دوره


هني آن با جريان سيال ذبررسي زمان روايت و رابطه در رمان دل دلدادگي

*عباس خائفي **سهيال مباركي

چكيده

در ميان عناصر سازنده ي روايت، عامل زمان در رمان دل دلدادگي حائز اهميت است. مندني پور روايي عنصر زمان در رمان -ادبي هاي به عنوان يك نويسنده رئاليست و مدرن از تمام ظرفيت

سير حركتش از زمان تقويمي داستان به زمان روايي، با استفاده دل دلدادگي بهره مي برد و در ممناسب از تغيير در نظم خطي زمان و با انواع تداوم و بسامد در شرح وقايع داستان، نوع خاصي از

در اين ها زمانمندي را ايجاد مي كند. عنصر زمان از ديدگاه ژنت با جريان سيال ذهن شخصيتو بسامد بيشتر از ها و تلخيصها گذشته نگر، مكثهاي زمان پريشي رمان ارتباط مستقيمي دارد.

اصلي در روايت داستان ايجاد مي شوند. اين مقاله به هاي طريق جريان سيال ذهن شخصيتي آن با جريان سيال ذهن ي روايت ژنت و رابطهبررسي رمان دل دلدادگي براساس نظريه

پردازد. مي

ان، ژرار ژنت، جريان سيال ذهن، دل دلدادگي، شهريار مندني پورروايت، زم :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه گيالن

**كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي


با شناختي داستان كوتاه در آثار سيمين دانشور:بررسي سبك گراشناسي نقشرويكرد زبان

*طاهره ايشاني

**معصومه نعمتي قزويني

چكيدهاست. »فرانقش«شود، مبحث گرا مطرح ميمند نقششناسي نظاممبحث مهمي كه در زبان

شوند. بر اند و فرانقش ناميده ميهايي نقشي و كاركرديهاي بنيادين معنا در زبان، بخشبخشي يعني معناي انديشگاني و معناي ها حول دو محور اساسي معنايي زباناين اساس، همه

هاي بنيادين در نظام زبان، دو هدف عام كاربرد زبان يعني اند. اين بخشبينافردي شكل گرفتهدهند. بخش مهم ديگري نيز اين دو بخش درك محيط و تعامل با افراد در آن محيط را نشان مي

و بينافردي را با بافت پيوند كند و آن بخش متني است كه دو بخش انديشگاني را همراهي ميشود. در زند. از سوي ديگر، فرانقش انديشگاني به دو كاركرد تجربي و منطقي تقسيم ميمي

نمايد. محصول كاركرد تجربي، كاربر زبان، تجربيات دنياي بيرون خود را از طريق زبان بيان مياي از جمله است نديشگاني و مشخصهاي از فرانقش ااين كاركرد در جمله، گذرايي است كه مؤلفه

رود. بنابراين، با توجه به اين و براي مشخص نمودن انواع متفاوت فرايندها در جمله به كار مي گراي هليدي، رمزگذاري تجربيات ما از فرايندها است؛شناسي نقشكه گذرايي براساس زبان

از آنها، بسامد و تكرار تعيين و ندر افعال يك مت موجود فرايندهاي انواع بررسي با توانميضمن ي حاضر،مقاله به همين دليل، در آگاه شد. نويسنده درون دنياي و تفكرات تجارب،

انواع درصد و سيمين دانشور با اين رويكرد، بسامد كوتاه هايداستان بررسي افعال موجود دره بر اين بسامدها، تجربيات شده و همچنين با تكي به عنوان شاخصي سبكي نشان داده فرايندها

ها مشخص شده است. ي داستاندرون نويسنده و يا به عبارتي طرز تفكر و نگرش نويسنده

شناسي، داستان كوتاه، گرا، فرانقش، گذرايي، سبكمند نقششناسي نظام: زبانهاي كليديواژه سيمين دانشور

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * استاديار زبان و ادبيات فارسي [email protected] ** استاديار زبان و ادبيات عربي


بررسي سبك مصطفي مستور در حوزه ي ادبيات داستاني

*رقيه رضايي **زنيره مربي

چكيده

در اهواز به دنيا آمد. او فارغ التحصيل رشته ي مهندسي عمران و 1343مصطفي مستور در سال دو چشـمخانه «كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي است. نخستين داسـتان خـود را بـا عنـوان

ز در سـال نوشت و در مجله كيان به چاپ رساند و اولين كتاب خـود را نيـ 1369در سال » خيسداستان كوتاه بود منتشـر كرد.خوشـبختي، 12كه شامل » عشق روي پياده رو« با عنوان 1377

فراوان در آثار مصطفي مستور مشاهده ها بدبختي، زندگي، مرگ، خداوند و واژه هايي شبيه به اينمخاطـب را ، مي شودكه هر كدام فقط كافي ست با جمله اي كوتاه يا اشاره اي از آن در داسـتان

به تفكر وادارد.او در آثارش به مخاطب فرصت مي دهد تا به پيرامون حياتش بيشتر فكر ها ساعتاز آنچه ، كند، به همه چيز شك كند و در راه حقيقت به كشف تازه اي برسد. صميمي و خودماني

است كـه افراد جامعه است و سواالتي را كه مطرح مي كند هماني هاي كه حرف مي زند دغدغهروي ماه خداونـد را « جاري ست. در اكثر آثارش ردپايي از خداوند است؛ در رمان ها در ذهن آدم

حس ترديد وجود خداوند را در مخاطب ايجاد مي كند و در جريان داستان به اين مسـئله » ببوسدر اين مقاله اشاره مي كند كه اصال از آغاز، ترديد در وجود خداوند اشتباه محض بوده است.آنچه

مورد بحث قرار مي گيرد سبك آثار داستاني مصطفي مستور مي باشد كه از سـه ديـدگاه زبـاني، فكري و ادبي قابل بررسي و مطالعه است و محقق سعي نموده تا با نگاه موشكافانه ي آثـار ايـن

ه آثـار او نويسنده ي خوش قلم و صاحب ذوق آنچه در بطن انديشه هايش نهفته است و آنچه ك را نسبت به هم عصرانش منحصر به فرد كرده است دريابد.

فكري، ادبي، زباني، سبك، : مصطفي مستور كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد قائم شهر * [email protected] شد زبان و ادبيات فارسي ـ مقاومت دانشگاه آزاد قائم شهر**دانشجوي كارشناسي ار

[email protected] طاهره احمدي ورزنه**


اثر »جاي خالي سلوچ«در رمان »مرگان«بررسي شخصيت محمود دولت آبادي با روش كاربرد شناسي شناختي

*فهيمه مهدوي

**مهناز اسفندياري ***عزممرضيه اطهاري نيك

چكيده

نخستين رمان محمود دولت آبادي است كه » كارنامه سپنج«از مجموعه ي » جاي خالي سلوچ«يكي از ده اثر بزرگ رئاليستي ايران به شمار مي رود. ماجراي داستان در روستا رخ مي دهد.

هميشگي سلوچ خانواده اش را به ناگاه ترك مي كند. زن و فرزندانش تالش مي كنند تا از تهديدگرسنگي و درماندگي زنده بيرون آيند. همسر سلوچ، مرگان، در كانون داستان قرار مي گيرد و در غياب مردش سرپرست خانواده مي شود. رويدادهاي بسياري به وقوع مي پيوندند تا از خالل آن

ختي، ها، ابعاد گوناگون وجودي مرگان شكل گيرد. ما برآنيم تا با روش كاربردشناسي شناشخصيت مرگان را كه نزد نويسنده اسطوره ي كارداني، از خودگذشتگي و صبر و پايداري در برابر ناماليمات زندگي است دقيق تر بررسي كنيم. شايان ذكر است كاربرد شناسي شناختي بيشتر سعي بر آن دارد تا معناي جمالت گفتمان را در شرايط و بافت زباني تحليل كند. دن

دو تن از كاربردشناسان به نام انگلستان معتقدند كه براي تفسير متن، ، و ديدر ويلسون اسپربررا مطرح "ارتباط"اصل ها بافتي را كه در آن جمالت شكل مي گيرند نيز بايد در نظر گرفت. آن

كردند كه طبق آن گوينده بايد به ميزان الزم به مخاطب اطالعات دهد، درست، بي ابهام و ن بگويد. ما با بهره گيري ازمؤلفه هاي كاربردشناسي و ميزان بسامدشان در متن به واضح سخ

"ارتباط"بررسي مرگان، شخصيت اصلي داستان بپردازيم. در اين راستا تكيه اصلي ما بر نظريه در كاربردشناسي شناختي است تا نشان دهيم كه نويسنده چگونه شخصيت اصلي داستان خود را

آيا او توصيفاتي مستقيم به كارمي برد يا از زبان ساير قهرمانان خود، او را مي معرفي مي كند.در كالم مرگان قابل پيگيري است؟ و بررسي اين اصل كدام "ارتباط"شناساند؟ چگونه اصل

شخصيتش را آشكار مي كند؟هاي يك از ويژگي

، از خودگذشتگي: كاربرد شناسي شناختي، اصل ارتباط، مرگان, صبركليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]آزاد مشهد مربي گروه فرانسه دانشگاه *

[email protected]بهشتي شهيد دانشگاه ** كارشناس ارشد ادبيات فرانسه [email protected] بهشتي ادبيات فرانسه دانشگاه شهيد *** عضو هيئت علمي زبان و


بررسي عناصرگروتسك در ادبيات داستاني

*محسن محمدي فشاركي **فضل اهللا خدادادي

چكيده

گروتسك واژه اي ايتاليايي است، كه به نوعي سبك، مفهوم و اصطالح در مجسمه سازي، نمايشي اطالق مي شود. پيشينة گروتسك به غرب و هاي تزئيني، نقاشي، معماري و هنرهاي هنرمسيحيت به ويژه در فرهنگ رومي مي رسد، هنگامي كه در نقاشي هاي ست كم نخستين سالد

تصوير انسان، گياه و حيوان را به شيوه اي عجيب در هم مي آويختند. براي اولين بار در قرن به معناي حفره و غار استفاده » گروتو«و » گروت«از واژة ها شانزدهم براي نام گذاري اين نقاشي

وارد زبان فرانسه » گروتسك«به صورت ها ا اين كه اين واژه عالوه بر اطالق به اين نقاشيشد، تشد. كم كم اين سبك عالوه بر معماري و نقاشي وارد ادبيات نيز شد. اين كلمه در زبان فارسي به معاني مختلفي چون، مضحكه، مسخره، خنده آور، نابهنجار، عجيب و غريب، نامعقول وناساز

در اين سبك اديب يا هنرمند تالش مي كند دو حس ناسازگار ترس و خنده را به طور هم است.زمان به مخاطب خويش القا كند. اغراق، ناهماهنگي، نابهنجاري و خوفناكي از عناصر برجستة گروتسك است. يكي از قالب هايي كه گروتسك در آن مورد استفاده قرار گرفته، داستان است.

تحليلي و با بهره گيري از روش كتابخانه اي به بررسي –شيوة توصيفي پژوهش حاضر به عناصر گروتسك در ادبيات داستاني مي پردازد.

گروتسك، نابهنجاري، ناهماهنگي، گروتسك ايراني: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] انشگاه اصفهان*استاديار گروه زبان وادبيات فارسي د

[email protected] **دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه


بر اساس » انگار گفته بودي ليلي«مان ي زمان در ر بررسي مولفه ديدگاه ژانت

*معصومه محمودي

چكيده

شناسان، ژرار اساسي روايت، زمان است و در ميان روايتهاي در نقد ساختگرايي يكي از مولفهرا ميان زمان متن و زمان داستان » بسامد«و » ديرش«، »ترتيب«ي زماني ژانت سه رابطه

انگار ي زمان را از منظر روايت شناسي در داستان ه در اين مقاله مولفهكند. نگارند مطرح ميگيري روايت اثر سپيده شاملو، مورد بررسي قرار داده و نقش آن را در شكل گفته بودي ليلي

ي مقاله بر آن داستان و ايجاد ارتباط ميان متن و خواننده نشان داده است. كوشش نويسندهي ژانت نشان دهد عنصر زمان در داستان مورد نظر چگونه به كار رفته و هبوده كه بر اساس نظري

نويس در مسير حركت از زمان تقويمي به زبان متن چگونه و تا چه مولف به عنوان يك داستانها و نوع هاي مختلف دست يازيده است و اين گزينش ي زمان و كنش به گزينش حد در عرصهپردازي چه ارتباط مستقيم و معناداري با محتواي رمان استانبندي از نظر اصول د خاص زمان

دارد.

: روايت، زمان، ژانت، ترتيب، ديرش، بسامد، انگار گفته بودي ليلي،كليدي هاي واژه سپيده شاملو

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] باييطباط ي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه عالمها* دكتر


بررسي و تحليل طرح داستان يوسف در قرآن با تأكيد واي بر نظريه پيرنگ الري

*رجبي زهرا **آذر سميه

چكيده

شناسانة يك اثر طرح يكي از عناصر اصلي در داستان و از مهمترين مالكهاي ارزيابي زيباييتوان ادبيت آنها را بر اساس معيارهاي تهايي كه ميروايي است. قرآن نيز سرشار است از رواي

از واي الري نوين ارزيابي كرد. به همين سبب، در اين پژوهش داستان يوسف بر اساس نظرية از است كه امر اين از آمده حاكي بدست شناسي بررسي و تحليل شده است. نتايج نظر طرح

گزينش و دقيق مديريت چون رديموا به توان مي يوسف داستان در طرح خاص هاي ويژگي ها كنش همسويي كنش، و متن حجم كمترين در درپي پي تعليق و معما ايجاد اطالعات، مناسب

.كرد اشاره داستان كل در پردازي حادثه در روايت يكدستي و حوادث وحدت و

واي، داستان يوسف در قرآن. پيرنگ، الري و روايت، طرح :هاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] مدرس تربيت دانشگاه فارسي ادبيات و زبان دكتري *دانشجوي

[email protected] مدرس تربيت دانشگاه عرب ادبيات و زبان ارشد **كارشناسي


تحليل عناصر داستان غنايي بررسي و وامق و عذراي حسيني

*آسيه ذبيح نيا

چكيده

را خود » وامق و عذراي « كه سرودن مثنوي ، حسيني شيرازي از شاعران دوره ي قاجار استبيت به بحر رمل 4500اين مثنوي داراي . هجري قمري به پايان برده است 1226در سال

و لطايف ويژه ها حسيني داستاني است غنايي كه داراي تازگي» وامق وعذراي « مسدس است. نمايش تالشي است پرحادثه ، اي است.چنان كه از متن داستان برمي آيد انگيزه ي اين مثنوي

، ها كه شاعر پس از عرض تأويالتي بسيار و در مسير اين تالش» معشوق « دستيابي به برايعاشق را به سر منزل معشوق رهنمون مي كند. دراين داستان بسياري ازجنبه هاوعناصرداستاني متعارف درادبيات داستاني ديده مي شودكه هدف اين مقاله بررسي و تحليل فراواني

ر زاويه ديد، طرح،ساختار،انديشه وتم،كشمكش،شخصيت و شخصيت عناصرداستاني نظيپردازي،گفت وگو وزمان مكان دراين داستان غنايي است. گويي اين داستان با بهره مندي ازفنون عناصر داستان پردازي نوين بيان شده است. هم چنين پرداخت عناصرداستاني دراين

داستان هاي با آن به مثابه يكي از شخصيتداستان به گونه اي است كه مخاطب در برخورد به شيوه ي ، حضور فعال دارد. مقاله حاضربه منظوربررسي وتحليل وامق و عذراي حسيني

پژوهش به شكل توصيفي وتحليلي ارائه شده اند.هاي كتابخانه اي نوشته شده است ويافته

حسيني شيرازي، يعناصر داستان، سعاد، سلمي، وامق وعذرا :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] يزد نوراستاديار دانشگاه پيام *


ويت ايراني و اسالميهاي هبررسي و تحليل عناصر و مؤلفه (ملي و ديني) در آثار مصطفي مستور

*مصطفي گرجي

**حسين اسدي

چكيدهمصطفي مستور از نويسندگان برجسته پس از انقالب اسالمي به ويژه دهه اخير است كه تا كنون

خداوند روي ماه «ترين اثر او حدود نه اثر روايي در قالب آثار داستاني به چاپ رسانده است. مهماست كه به عنوان اثر برگزيده در دهه هشتاد انتخاب شده است. نگاهي فراگير به » را ببوس

دهد كه گفتمان برتر و غالب در گفتمان روايي او؛ گفتمان اخالقي، مجموعه آثار مستور نشان مي-هويتمعنوي و ديني و حتي در مواردي گفتمان اسالمي است و لذا در آثار او، عناصر مربوط به

شود. از آنجايي كه او به مسايل زندگي و اتفاقات و حوادث هاي ملي و ديني به كرات ديده مي-هاي ملي و ديني در آثار او ميپردازد؛ بررسي هويتهاي داستانشميواقعي در زندگي شخصيت

در اين هاي اخير ياري دهد. با توجه به اين امر تواند خواننده را به شناخت جامعه ما دردهه-ديني در آثار مستور طبقه -تحليلي سعي شده است تمام عناصر ملي - پژوهش با روش توصيفي

بندي و سپس تجزيه و تحليل شود. بررسي و تحليل آثار مستور با نگاه به موضوع مورد بحث عنصر مربوط به هويت 59مذهبي و -عنصر مربوط به هويت ديني 53دهد كه حدودنشان مي

ترين عناصر ديني و معنوي در آثار مستور حضور خداوند، برجستگي خاصي دارند. مهمايراني- ملينوع نگاه و تلقي خاص از مرگ، آفرينش و مباحث مربوط به هستي شناسي، قضا و قدر الهي،

ترين عناصر آخرت گرايي، بهشت و جهنم، گزاره هاي عملي ديني نظير اذان، نماز و ... و مهمها، عروسي، عزاداري و ... است كه در اين وع خاص سوگند، خواستگاريملي زبان زدها، ن

-پژوهش به ابعاد و زواياي مختلف اين عناصر توجه شده است. همچنين در كنار بررسي هويت هاي منفي رايج در اين برهه زماني نيز بررسي شده است.ديني، هويت -هايي از عناصر ملي

ديني، مصطفي مستور، گفتمان بومي گرايي : هويت، ملي،هاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار دانشگاه پيام نور *

**كارشناس ارشد زبان وادبيات فارسي


)Grotesqueگروتسك (هاي بررسي و تحليل مؤلفه اثر هوشنگ مرادي كرماني» قاليباف خانه هاي بچه« در داستان

*صفايي علي

**حسين ادهمي

چكيده

) پديده اي است در هنر كه با درهم آميختن قطبهاي متضاد و نامتجانس Grotesqueگروتسك (سعي در بيان پيچيدگي هستي دارد. اين پديده كه بر اصل تالفي شديد ضدين و ناهماهنگي

ند و آغازگر شيوه ميالدي در ادبيات فرانسه ظهور مي ك 16افسار گسيخته استوار است، در قرن برجسته ادبيات غرب چون از آن در هاي اي در داستان نويسي مي شود كه بسياري از چهره

در داستانهاي گروتسكي، شخصيتها از نظر جسماني و رواني، «آفرينش آثار خود بهره مي گيرند.در عذابند. در نامتجانس، نفرت انگيز، نامعقول و قابل ترحم اند، آنها گاه از معلوليت يا بيماري

روند داستان اين شخصيتها در ناسازگاري مفرط چنان به جان هم مي افتند و ماهيت مصيبت بار زندگي را به نمايش مي گذارند كه ديگر هيچ كدامشان آرام و قرار نمي ماند و در پايان خواننده

از نويسندگاني كه در ايران يكي».در مي ماند، به اين وضعيت فالكت بار بايد خنديد يا گريست.از شيوه گروتسك در آفرينش داستان بهره برده است، هوشنگ مرادي كرماني است. او كه بيشتر

به گونه » قاليباف خانههاي بچه«داستانهايش در زمينه رئاليسم اجتماعي است، در داستان ستان و مهارت مرادي در ترسيم جهان گروتسكي دا.آشكاري از شيوه گروتسك استفاده مي كند

پرداختن به شرايط اسفبار كودكاني كه در اين كارگاههاي مخوف قرباني مي شوند، در واقع بيانگر واقعيتهاي تلخ اجتماعي است كه نويسنده با روشي مستند گونه سعي در افشاي آن دارد. از اين

به تحليل گروتسكي اين اثرهاي رو در اين مقاله نگارندگان مي كوشند كه با پرداختن به جنبه عوامل مؤثر در استفاده از اين شيوه و نتايج مترتت بپردازند.

هوشنگ مرادي كرماني، طنز، ناتوراليسم، گروتسك، ادبيات داستانيكليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Safayi.ali@gmail .com * استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن

[email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن **


گيري قالب هاي عصر مشروطه در شكلتاثير ترجمه زباني و بياني جديد در ايران

*محمدامير احمدزاده

چكيده

كومت ناصري توجه به ترجمه رمان بخاطر كاركردهاي فرهنگي و اجتماعي در سه دهه پاياني حو فكري اين گونه ادبي در عرصه جهاني مود تاكيد قرار گرفت. اين نوع ادبي متاثر و برآمده از تحوالت بورژوازي باعث شد تا در عرصه فرهنگ نقش مهمي در تكوين ادبيات نوين ايران پيدا

اي فرهنگ حماسي و سنت شفاهي به سوي فرهنگ ترجمههاي رمان بكند زيرا با توسعه يافتنفلسفي و سنت نوشتاري تغيير محتوا داد. از سوي ديگر با توجه به آنكه رمانهاي تاريخي در محتواي خود از تحوالت عصر مدرن و ايفاي نقش اجتماع و گروههاي مردمي خبر مي دادند بر

يران مثمرثمر واقع شدند. بنابراين رمانهاي ترجمه تحرك بخشيدن به گروههاي مخاطب در ادهنده باورها و تفكرات تاريخي و فرهنگي و اجتماعي را ايفا كردند.برخي از شده نقش انتقال

افكار از جمله گرايشات ناسيوناليسم و ميهن دوستي را در ايران ايجاد كرد. اين نوع ادبي به دليل نتي داستان و قصه در زبان فارسي مورد تاكيد بيشتر هم واقع آنكه ظواهر بيان و متن آن با نوع س

گرديد. همچنين از ويژگي تربيتي در پرورش روح و روان جامعه برخوردار بود و گاه داستانها را به عنوان تاريخ واقعي در نظر مي كردند و به الگوبرداري از آن مي پرداختند.

قالب زباني جديد ترجمه، بورژوازي، مشروطه،كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي


تأثير پذيري در سرزمين آفرينشگري و هاي هوشنگ گلشيريداستان

*مان شـيريقهـر

چكيده

ها دور است، به اين واقعيت پيش از هر چيزي هاي گلشيري فرسنگتقليدگري از ساحت داستانپردازد. ابتدا بايد اعتراف كرد. او نيز مانند بهرام صادقي با وسواس و امساك بسيار به نوشتن مي

ي اصفهاني است كه به دههاي اين دو نويسناقتصاد يا اختصار كالم به طور تمام عيار در نوشته- ها، واقعيتي است كه آني زمينهتجسم عيني درآمده است. و در همان حال مدرن بودن در همه

ها هاي آناند، به اين دليل است كه امروزه نوشتهها همواره به عادت ذاتي براي خود تبديل كردهمحتوا، به رغم شهرتي گيرد. و شاخص بودن دو عنصر صورت وي پسامدرن قرار ميدر عرصه

هاي استثنايي است كه در هنگام اند نيز يكي از آن واقعيتگرايي يافتهي صورتكه آنان در حوزهتر بوده ها ساختار مهمكند كه آيا براي آنها، خواننده را دچار شگفتي ميهاي آنتحليل داستانتوان اي ويژه براي خود دارد كه ميي تأثير پذيري نيز گلشيري شيوهمايه؟ در حوزهاست يا درون

هايي در سرزمين خالقيت نام گذاري كرد. نام آن را تلنگرهايي براي تحريك تفكر يا تأثير پذيريپردازد با هاي معروف در تاريخ و ادبيات مياو حتي در هنگامي كه به بازآفريني بعضي از داستان

هندي با موتيوهاي شعري دارد. به همان سان ها رفتاري شبيه به شاعران سبك اصفهاني يا آنپرداختند و خود را در ي عناصر موجود در موتيوها ميكه آنان از منظرهاي ديگر به ترسيم رابطه

دادند گلشيري نيز با استفاده از برخي مواد هاي جديد قرار ميي كشف و شهودها و دريافتعرصهيگرگونه انديشي كه اساس هنر نيز مبتني بر آن هاي موجود در روايت پيشين، با نوعي دو نام

دهد كه به دليل برخورداري از است، روايتي كامال متفاوت و مدرن از همان داستان ارائه ميها ـ امروزه از مصاديق پسامدرن نيز به شمار ساختاري روايت شكنانه ـ به خصوص در معصوم

ذشته نيز با تأويل و تفسيري جديد مواجه رود. به اين طريق، حتي آن موتيو يا داستان گمي شود؛ تفسيري كه تا آن زمان گويي به عقل كسي نرسيده است. مي

: گلشيري، تأثير پذيري، داستان، خالقيتكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار دانشگاه بوعلي سينا *


ستاثير حضور: سايه زن درآثاربورخ

*سارا ساعي ديباور **ساناز ساعي ديباور

چكيده

را به ندرت مي توان خارج از جهان مردانه اي كه خلق كرده است، يافت. درجهان او، بورخس مونث اگر هم حضور داشته باشند، تحت سلطه مردان هستند. در اين جهان هاي شخصيت

ميت زندگي و به سان اشيا واره هايي بي اههاي مردانه، زنان اغلب به عنوان جنبههاي سمبلمنفعل اند كه براي مردان مايه لذات موقت را فراهم مي آورند. به عبارت ديگر، آنان قسمتي از موقعيت صحنه به شمار مي روند. اين جهان كه در اكثر آثار بورخس به نمايش گذاشته مي شود،

آن سهمي داشته باشند. با اين حال، در پر شقاوت تر از آني به نظر مي رسد كه زنان بتوانند درزني مي شود كه مي توانند هاي تعداد معدودي از اين داستان ها، بورخس قادر به خلق شخصيت

بر اساس نحوه و نوع تاثيرشان بر ها در اين جهان مردانه نقشي فعال اخذ كنند. اما اين شخصيتر سعي دارد داليل چنين تاثيرات تعامالت مردساالر به شدت متفاوت هستند. مقاله ي حاض

، مزاحممتفاوتي را از طريق بررسي چهار شخصيت زن در چهار اثر مختلف بورخس، با عناوين - كه در آن شخصيت اول يك زن است - زونز، و از همه مهم تر اما مورانيا، خوان مردهمرد

خصيت زن به نحوي غير مورد بحث و بررسي قرار دهد. در حالي كه در دو داستان اول، هر دو شو دكريمستقيم و تنها با حضورشان به عنوان اشيايي كه به لحاظ استعاري نماد قدرت

اختيارمردانه اند، باعث عدم تعادل در روابط بين مردان مي شوند، در دو داستان ديگر خود اين به جهان مردانه تبديل به نمايندگان فعالي مي گردند كه قادرند از طريق انتقال خودها شخصيت

شوند. با قدم نهادن در محدوده ممنوعه، اين شخصيت ها، جهان سمبليك را ها جايگزين نشانهمتاثر مي سازند. هدف اين مطالعه بررسي نقش زن از ديدگاه روانشناسي و روشن كردن

مختلفي است كه به واسطه آن چنين تاثيري حاصل مي گردد.هاي شيوه

فعالزن گذر، وار،، زن عروسك منفعلخس، زن : بوركليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]كارشناس ارشد ادبيات انگليسي دانشگاه شهيد بهشتي، مدرس دانشگاه تبريز *

[email protected] ادبيات فرانسه، دانشگاه تبريز ** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و


تحليل پسااستعماري تصوير قهرمان/سرباز انگليسي در شرق

*الله آتشي **سارا توسلي

چكيده

قهرمان بدل شود به قهرمانان نه به خاطر اعمالشان كه به خاطر تصاويري كه از آنان ارائه ميهاي پسا استعماري به اي و با توجه به نظريه شوند. در اين پژوهش با رويكردي بينارشته مي

هاي واژگاني و تصويري قرن بيستم از قهرمان/سرباز انگليسي در بررسي تصاويري كه در رسانهكارگرداني به عربستانتوماس ادوارد الرنس در فيلم الرنس . پردازيم شرق ارائه شده است مي

هاي روزگار ملكه شود اما اين قهرمان با قهرمان اي قهرمان مبدل مي به شواليه لينديويد هاي عصر ملكه ويكتوريا از ويكتوريا متفاوت است؛ اگر در تصاويري كه در ادبيات و رسانه

ر شود هر گونه اشتراك و شباهت بين خود و ديگري انكا قهرمان/سربازهاي انگليسي ارائه ميشود تعاملي دوسويه و پيچيده بين شود، در تصاويري كه در قرن بيستم از الرنس ارائه مي مي

خورد: الرنس در عين حفظ تفاوتها از نيرو و سرزندگي اعراب فرودست و باالدست به چشم مي آميزد. روند رشد شخصيت قهرمان/سرباز در اين پژوهش گيرد و تا حدودي با آنان در مي الهام مي

بررسي خواهد شد.

قهرمان/سرباز، الرنس، پسااستعماريكليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] ز*دانشجوي دكتري ادبيات انگليسي از دانشگاه شيرا

[email protected] شگاه سمنانعضو هيئت علمي دان **


معنايي در تاريخ بيهقيهاي تحليل پيچش (مطالعه موردي: روايت بردار كردن حسنك وزير)

*محمد مجوزي

چكيده

و تناقضات ها چشقيد و بندهاي جامعة استبدادي زمان بيهقي در متن تاريخي او به صورت پيكنايي مي سازد. دريافتن هاي معنايي آشكار مي شود كه متن را سرشار از مقاصد ناگفته و گفته

معنايي امكان پذير نمي باشد. هاي معناي حقيقي متن تاريخ بيهقي بدون تحليل اين پيچشقضا فرض اصلي اين پژوهش اين است كه در متن تاريخ بيهقي، تداخل و جانشين شدن مفهوم

تاريخي فرعي به هاي تاريخي و تداخل و جانشين شدن شخصيتهاي و قدر به جاي شخصيتهاي جاي عامالن حقيقي حوادث تاريخي، سبب پيچيده و كنايي شدن متن در قالب پيچش

معنايي در ارتباط با تمامي هاي معنايي و روايي مي گردد و معناي حقيقي متن با تحليل پيچشداستاني آشكار مي گردد. براي اثبات فرضيه به هاي عار، عبارات كنايي و تمثيلاجزاي متن از اشمعنايي در قسمتي از متن تاريخ بيهقي(روايت بر دار كردن حسنك وزير) مي هاي تحليل پيچش

پردازيم.

تاريخ بيهقي، پيچش معنايي، تحليل معنايي، تحليل روايي، متن: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]* استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زابل


اثر سيد مهدي شجاعي »سقاي آب و ادب «تحليل داستان بر پايه روايت شناسي

*محبوبه مباشري ** زهرا زماني

ده چكي

پردازي به خلق هاي نوين داستانسيد مهدي شجاعي از جمله نويسندگان معاصر است كه با شيوهي در اين مقاله به بررسي روايت شناسانه. گيردپردازد كه در زمينه ادبيات آييني قرار ميمي آثاري

است كه روش كار به اين صورت. شودپرداخته مي "سقاي آب و ادب "يكي از آثار شجاعي هاي مهم روايتي است، هاي پيرنگ، تغيير راوي، زاويه ديد، زمان و شخصيت كه از مؤلفهمؤلفه

گيرد. سپس به با توجه به نظرياتي كه در اين خصوص وجود دارد، مورد تجزيه و تحليل قرار ميبرده به كار ها و ابتكاراتي كه در به كارگيري اين شيوهها ي شجاعي از اين مؤلفهداليل استفاده

ي تاريخي با استناد به منابع شود.از آنجا كه شجاعي در اين نوع روايت به ذكر واقعهتوجه ميي روايتي هنرمندانه و در اثر شجاعي، به پيشبرد ارائهها معتبر پرداخته است،كاربست اين مؤلفه

كارگيري همچنين با به. كندجذاب به مخاطبي كه با وقايع داستان آشناست كمك مي- اند، ميزمان و تكنيك به بازآفريني وقايعي كه در گذشته رخ دادههاي شگردهايي چون بازي

ي حسي خواننده با متن و به وجود آمدن حس پردازد و اينگونه باورپذيري متن و برقراري رابطهرنگ و گيري پيكند.نيز با تغيير در روابط علي و معلولي داستان در شكلتعليق را تقويت مي

كند.ازطرفي ارتباط اين عناصر با هم مضمون خاصي كه نويسنده قصد طرح آن را دارد،كمك مي-شود كه به انسجام و كليتي در متن مياي هنرمندانه باعث ايجاد پيرنگي جديد مينيز به شيوه

جود توسط نويسنده در داستان وها انجامد. موارد بيشتري نيز از چرايي به كارگيري اين مؤلفه شود .دارد كه در متن مقاله ذكر مي

عناصر روايتي، سيد مهدي شجاعي، سقاي آب و ادب ، شناسي: روايت هاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشيار زبان و ادبيات فارسي و عضو هيئت علمي دانشگاه الزهرا (س)

ن و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا (س)**دانشجوي كارشناسي ارشد زبا


يي سمك عيار بر پايهتحليل ساختار قصه نظريات ميخائيل باختين

*عبدالرسول شاكري

چكيده

ار ي ي عاميانهكوشيم به كمك نظريات ميخائيل باختين ساختار قصهدر اين مقاله مي سـمك عيـهاي قديمي تـا قـرن هجـدهم »رمان«ه بندي خود كبررسي و تحليل كنيم. باختين در تقسيمرا

مكـاني) -ي ارتباطات زماني و مكاني(پيوسـتار زمـاني گيرد، اين آثار را برپايهميالدي را در بر ميهاي يوناني و پـرداختن بـه موضـوعاتي از قبيـل هاي او از سلحشورنامهاست. تحليلتحليل كرده

ت و مفارقـت تصـادفي، زمـان مـاجراجويي، هاي غير زماني، مقارنموقعيت آغازين و پاياني، وقفهتـر از هـاي دقيـق گشاي تحليـل تواند راهها ميمكان انتزاعي، ويژگي فرد و قهرمان در اين رمان

نگري در خـوانش مـتن يادشـده، از سمك عيار باشد. در اين مقاله افزون بر جزئيي ساختار قصه نيم.كگرفته در اين زمينه نيز استفاده ميتحقيقات صورت

مكاني - هاي يوناني، ساختار، پيوستار زماني: سمك عيار، سلحشورنامهواژگان كليدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي *


نتحليل فضاي مرگ در رمان سمفوني مردگا

*فواد مولودي **حامد يزدخواستي

چكيده

، ي زندگي ي مرگ و غريزه ي فرويد، غريزه ي دو مفهوم اساسي در نظريه در اين مقاله بر پايهشود. كوشش بر آن است اين دو پرسش پاسخ رمان سمفوني مردگان عباس معروفي تحليل مي

ا روان كدام يك از دو شخصيت اصلي شود ب ها روايت مي . فضاهايي كه رمان در آن1شود: داده ي مرگ بر عرضي دارد؟ در پاسخ به اين پرسش سيطره رمان (اورهان و آيدين) تناسب و هم

ي دو شخصيت اصلي رمان، اورهان شود و بر اساس شواهد متن رابطه فضاي رمان نشان داده ميملي سبب شده است كه .چه عوا2شود. ي زندگي بررسي مي ي مرگ و غريزه و آيدين، با غريزه

ي مرگ بر اورهان چيره شود؟ براي يافتن پاسخ پرسش دوم، نقش و كاركرد شخصيت غريزهمادر به عنوان شخصيت محوري و اثرگذار بر كنش دو شخصيت اصلي رمان بررسي و تبيين

گونه ي او چ گردد كه كاميابي يا عدم كاميابي اورهان و آيدين از مادر و عاطفه شود تا مشخص مي ها تأثير گذاشته است. ي زندگي در آن ي مرگ يا غريزه بر استيالي غريزه

ي زندگي، برادركشي، فرويد، مادر ي مرگ، غريزه غريزه: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ F_ molowdi@ yahoo.com دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه شهيد بهشتي*

Hamed-Yazdkhasti 2000@ yahoo.com كارشناس ارشد خانواده درماني، دانشگاه شهيد بهشتي**


شيخ اشراق، "عقل سرخ"ي تحليل و بررسي رساله ي روايت تودوروف بر اساس نظريه

*مجيد هوشنگي

**فاطمه جعفري

چكيدهقوانين حاكم بر آن، ما را در شناخت ساختارهاي ي هر اثر ادبي و كشف مطالعه در عناصر سازنده

هاي هاي شيخ اشراق عالوه بر بنيان دهد. روايت دروني متن و تعيين الگوي حاكم بر آن ياري ميمند و انسجامي دروني است كه با توجه به ي ساختاري نظام فلسفي و كالمي، در بردارندهها را مورد تحليل و بررسي قرار داد و ن آنتوا ي نقد روايت، مي رويكردهاي متفاوت در زمينه

ي آن را بهتر نمايان نمود. در اين پژوهش سعي شده است بر اساس علم روايت هاي نهفته ارزشي روايت تزوتان تودوروف، انسجام روايي و ساختاري داستان عقل شناسي و با توجه به نظريه

ر نتيجه، الگويي مدرن از بكارگيري سرخ شيخ شهاب الدين سهروردي تحليل و بررسي شود و دي عناصر داستان از جمله راوي، زمان، تعليق، شگردهاي روايت پردازي شيخ اشراق در حوزه

هاي نسبتا مدرن در پردازش آن ارائه خواهد شد. گيري از ويژگي شخصيت و بهره

روايت پردازي، شيخ اشراق، عقل سرخ، تودورف :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * دانشجوي دكتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس

** فارغ التحصيل كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس


پردازي مثنوي معنوي با -تشابه و تباين شيوة داستان فرا داستان در عصر پسامدرن

*پارسا ليمستع غالمعلي

**نوروزي حاج ندا

چكيده

در آن توي در تو و ساختارمتفاوت كه است مدرن پسا عصر در داستان از سبكي داستان فرا

مثنوي داستان در داستان شيوة وجود ديگر، سوي از .گيرد مي قرار توجه مورد امروز ادبي نقد

و ها-شباهت دها،كاركر بعضي به را ما توجه مدرن پسا عصر از پيشها قرن معنوي

كه جا آن از .دارد-مي معطوف بزرگ ادبي اثر اين با امروزي داستان فرا ميان هاي-تفاوت

درتحليل اساسي هاي-پرسش برخي به امروز تا گذشته از روايي هاي-شيوه انواع ميان مقايسه

ريقط از حاضر مقالة دهد،-مي پاسخ زماني دورة هر در ها-آن كاركرد چگونگي و ادبي آثار

مدرن پسا درعصر پردازي داستان شيوة با ها-آن مقايسة به مثنوي هاي-داستان برخي بررسي

شيوة دو ميان تباين و تشابه نقاط تشخيص با و پردازد-مي امروزي هاي-فراداستان ويژه به

.پردازد-مي داستاني درادبيات شيوه دو اين تأثير وچگونگي كاركرد نحوة به روايي

پردازي-داستان معنوي، مثنوي پسامدرنيسم، فراداستان، :يكليدهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] طباطبايي عالمه دانشگاه دانشيار *

[email protected] طباطبايي عالمه دانشگاه فارسي ادبيات و زبان ارشد كارشناس **


نگري جدال طبقاتي: پيوند دو جهان تقدس

*زينب صابرپور

چكيده) 1364(ي قاسم روضه) و 1363( حوض سلطون)، 1365( باغ بلوردر اين پژوهش سه رمان

) 1379( روي ماه خداوند را ببوس)، 1378(من او ي اول پس از انقالب با سه رمان متعلق به دههي تصوير طبقات اجتماعي و بر ) از منظر نحوه1383( هاي جذامي و دست استخوان خوكو

اند. هر شش رمان فوق متعلق به جرياني مبناي تحليل انتقادي گفتمان بررسي و مقايسه شدهي اول پس از انقالب و در تعامل با داند. در سه رمان اول كه در دهه هستند كه خود را ديني ميي طبقاتي و ايستادگي كارگران، كشاورزان، اند، مبارزه جنگ خلق شده فضا و شعارهاي انقالب و

يابد، چرايي آن با توجه به بايد اي مقدس مي در برابر اقشار مرفه جلوه» مستضعفين«تهيدستان و گردد و نفس دست زدن به مبارزه با ثروتمندان موجب رستگاري در و نبايدهاي ديني تبيين مي

ها تقابل تهيدست/مرفه به مستضعف/ مستكبر تبديل و . در اين رمانشود جهان ديني اثر ميهاي ارزش ي خودي/ غيرخودي و متدين/ منافق شده است. مرور زمان و تغيير مترادف دوگانه

ي تصوير آن در رمان نيز اجتماعي و گفتمان حاكم بر جامعه در درك و برداشت از دين و نحوهي سوم پس از انقالب و رونق سه رمان بعدي، كه متعلق به دهه گذارد. به اين ترتيب در اثر مي

اقتصادي و تسلط تكنوكراسي در جامعه است، نه تنها جدال طبقاتي تقدس خود را از دست هاي متدين و مثبت رمان، از اقشار متوسط به باال انتخاب دهد بلكه بخش اعظم شخصيت ميي هدف ادبيات تغيير كرده و ادبيات به صورت شوند. عالوه بر اين، در اين دوره جامعه مي

جايي روشني در كرده درآمده است. همين امر باعث جابه ي متوسط تحصيل سرگرمي طبقهرنگ شدن نقش تضاد طبقاتي در بازنمايي دين و گزينش قهرمان داستان شده و در كم

سازي فقر و جدال طبقاتي مؤثر است. قدسي

تضاد طبقاتي، ايدئولوژي، تحليل انتقادي گفتمان : رمان ديني،كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات اجتماعي جهاد دانشگاهي


يتاخوانش واسازي از بوف كور هد

*نرگس منتخبي بخت ور

چكيده

ه است. همواره تعابير متعددي از اين اثر به بوف كور يكي از آثار بحث برانگيز ادبيات فارسي بودمدرنيستي آن است. هدف اصلي اين مقاله واسازي درون هاي عمل آمده كه حاكي از ويژگي

غالب در بوف كور است، مضاميني كه توسط منتقدان مختلف از جمله دكتر كاتوزيان هاي مايهبا جماعت و عشق فرازميني همواره تعيين و تبيين شده اند. مضاميني چون مرگ، جبر، ناهمگوني

ساختاري و زباني هاي اين اثر را در بند خود گرفتار ساخته اند و خوانندگان براي فرار از پيچيدگيمتن به آنها متوسل مي شوند. با اين حال نقد واسازي مضاميني كامال جديد و متناقض از بوف

ر مي سازد. هدف از نقد واسازي ايجاد كور چون اشتياق به زندگي، همرنگي با جامعه را آشكا نوين در خواننده و براندازي تفاسير كهنه و يك سويه از متن است. هاي نگرش

دوگانه، هاي ادبيات مدرنيسم، نقد واسازي، ژاك دريدا، درون مايه، تقابل :كليديهاي واژه استيصال معنا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات انگليسي، دانشگاه شهيد بهشتي*


خوانشي سينمايي از فرم روايي داستان نوشته بيژن نجدي» استخري پر از كابوس«

*علي تسليمي

**محمدرضا محسن نژاد مياندهي

يدهچكدر زمينه روايت سينمايي ،همانند ادبيات ،تحقيقات مفصلي انجام گرفته است.برخي از نظريه

روايي مانند انواع راوي وزاويه ديد رادر هاي پردازان سينما،متاثر از روايت شناسي داستاني،جنبهسينمايي آثار سينمايي جهان دنبال كرده اند.ديويد بوردول ،روايت شناس آمريكايي،نظريه روايت

جديدي عرضه كرده است.وي روايت در سينما راحاصل كنش متقابل سبك وپيرنگ مي داند.از نظر او در يك اثر سينمايي ،پيرنگ ازطريق نظم بخشيدن به اطالعات داستاني وسبك با استفاده

ا سينمايي،روايت سينمايي را شكل مي بخشند. اين مقاله در صدد است تهاي از تمهيدات وساختار» استخري پر از كابوس«با استفاده از نظريه فرم روايي بوردول،خوانشي سينمايي از داستان

نوشته بيژن نجدي صورت دهد. نجدي از داستان نويسان مدرنيستي به شمار مي رود كه متاثر از بينش سينمايي اش به خلق آثاري دست زده است.پيرنگ وسبك در داستان مذكور با انتظام

استاني ونحوه بهره مندي از ساختار وتمهيد سينمايي،فرم روايي اين داستان را شكل اطالعات د داده است.

بيژن نجدي،روايت سينمايي،ديويد بوردول :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]*استاديار زبان وادبيات فارسي دانشگاه گيالن

[email protected]**كارشناس ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه گيالن


هاي كوتاه سيمين دانشوردر داستان هاي مادرانهدغدغه

*قهـرمان شـيري

چكيدهنويساني است كه در نگارش تاريخ فكر و فرهنگ و اجتماع در عصر از داستان سيمين دانشور

ي روشنفكران ديگر به دانشور با آن كه بيش از همه.پهلوي و پس از آن، سهم انكار ناپذيري دارداحمد نزديك بود، اما در هنر داستان نويسي و نگرش سياسي و اجتماعي روشي جالل آلهاي خود گويي ين داستان نويسان ايران، دانشور در آخرين رمانتر از آل احمد داشت. در بمتفاوتتر سبك گلشيري را مناسب براي موضوعات سياسي و اجتماعي خود تشخيص داده است. به بيش

ي گلشيري، به جاي نقل و روايت، ي آخر خود، به شيوهگانههاي سهاين سبب است كه در رماندهد. در ال به الي تگوهاي مستقيم اختصاص مياي از پيرنگ روايت را به گفبخش عمده

هاي نويسنده را به صراحت بازگو گفتگوها نيز به صورت گسسته و پاره پاره، سخنان و استداللراني، آن را به طور مختصر و در كند، و براي پرهيز از تبديل داستان به مقاله يا سخنمي

هايي از همين اجزاي ريز روايت، خود پارهكند. گاه هاي پراكنده و مختلف مطرح ميپاراگرافشود هاي بزرگ و پر شمول اجتماعي، سياسي و فرهنگي ميوار از واقعيتاي كوچك و مدلنمونه

ها انتخاب شده است. در ادبيات نوين ايران، گلشيري ي آنتري براي ارائهكه تنها قالب كوچكهاي دردار كرده است و به نظر ي و نيز آينهي راعي گمشدهترين استفاده را از آن در برهبيش- رسد كه دانشور نيز به دليل مناسب دانستن اين سبك از داستان نويسي براي تركيب سوژهمي

هاي سياسي و اجتماعي با موضوعات خانوادگي، به الگوبرداري از آن پرداخته است. عالوه بر اين هاي طوالني اند از: مصاحبهست كه عبارتداليل ديگري نيز در اين تأثير پذيري نقش داشته ا

هاي بسيار گلشيري با دانشور و نقد آثار او در يك كتاب با نام جدال نقش با نقاش، و نيز همسانيهاي خاص گلشيري با آل احمد، و حتي تقليدگري گلشيري در بعضي از در ذهنيت و زيركي

ي داستان نويسي او شده است. به شيوه هاي خود از آل احمد، كه باعث جلب توجه دانشورنوشته

دانشور، داستان كوتاه، فرزند، زن، زندگي :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشيار دانشگاه بوعلي سينا *


جالل آل احمد در مورد زنانديدگاههاي

*قدمعلي سرامي **مهدي رضا كمالي بانياني

چكيده

رايج شد و نيوتن آنرا برجسته ترين اتفاق در مطالعات ادبي 1960نقد فمنيستي از اواخر دهه ي بين جنس طبيعي كه بيولوژي آن را مشخص مي كند و ها بعد از جنگ دانسته است.فمنيست

ورد ،تفاوت مي گذارند آ مي بوجود آنرا اجتماعي –) كه ساختار فرهنگي Gendreجنس دستوري () luce Hrigaray( ايري گري)،Helene cixoud(سيكسو.از نظريه پردازان اين مكتب مي توان

جالل آل احمد را مي توان يكي از پيشگامان نهضت . ) و ... نام بردJulia kristeva( كريستوا،تبعيض نژادي ،عدم ديدگاه كاركردگرايي فمنيستي شمار آورد .عدم داشتن فمنيسم در ايران به

،در البه الي آثار جالل ،وي را به و گزينشي دموكراسي حقوقيو در عوض قائل شدن قشرينتايج بررسي فمنيسم و ديدگاه جالل نسبت به . عنوان يكي از پيشروان اين نهضت معرفي كرد

، در داستانهاي جالل منفعل هستند و جز تعـداد معدودي از آنانزن حاكي از آن است كه زنان بقيه آنها ،بيانگر موقعيت زنان جامعه نويسنده بوده است. در داسـتانهاي جـالل ،هـرگز زن از زن بودن و زنانگي خويش شرمنده نيست .اگر در بعضي داستانها، زن زبون و تسليم و سرافكنـده

ي جامعه مردساالر سرچشمه مي گيرد كه زن را هماره زبون و تسليم از معيارهاي ارزش، اسـتخواسته اسـت .لذا در اين مقاله سعي بر آن شده به تشريح نگاه فمنيستي جالل و ديدگاه وي در

مورد زن پرداخته شود .

:جالل آل احمد ،فمنيسم ،زن ،ديدگاههاي فمنيستيكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشيار دانشگاه آزاد اسالمي واحد زنجان.

دانشگاه آزاد اسالمي واحد اراك **دانشجوي دكتري


ادبيات داستاني درايران روند

*فاطمه معصومي مهوار

چكيده

ادبيات داستاني در ايران، از ديرباز بصورت شفاهي وكتبي وجود داشته است. اين داستانها مختلف واغراض خاصي بيان مي شدند كه عالوه برجنبه سرگرم كننده هاي با درونمايهها صهوق

آنها ،از جهت تعليم وتربيت ورشد فرهنگ وتعالي جامعه نقش بسزايي را داشته اند .منابع داستاني پارسي عالوه براوستا ،يشتها وخداي نامك وسايرمتون كهن فارسي متأثر از فرهنگ هاي وقصه

بي ساير زبانها چون عربي، مصري، يوناني، هندي بوده است. پس از ورود اسالم به ايران قصه ادهاوداستانهاي قرآني وزندگي پيامبران واولياء نيزتأثير زيادي رادر ادبيات داستاني ايران گذاشته

دوره، است كه مي توان داستان يوسف وزليخا را نام برد. ازديگر انواع روايات داستاني دراين حماسه سرايي است كه اوج آن درشاهنامه فردوسي مي باشد كه بعدها سرمشق نويسندگان و شاعران ديگر قرارگرفت .روند داستان نويسي در قرن دهم تاميانه دوازدهم با حمايت وتشويق شاهان وفرمانروايان هندي رشد چشمگيري داشت تااينكه در زمان سلطنت ناصرالدين شاه،

صالن به خارج از كشور ورواج صنعت چاپ وترجمه ونشرروزنامه وآشنايي باتاريخ بااعزام محوفرهنگ وهمچنين فنون ادبي ساير ملتها، زمينه رابراي رشد وتعالي فرهنگ وادبيات ايران بخصوص در زمينه ادبيات داستاني فراهم آورد.پس ازجنگ جهاني اول، تغييرات فرهنگي

ت غرب بانام، مدرنيسم، بوجود آمد كه تأثيراين تحول درادبيات ايران وزيباشناختي درهنر وادبيا،درآثار نيما، شاملو ،فروغ فرخزاد، هدايت، چوبك و...نمايان است .با روند جهاني شدن ودر

،ادبيات وهنر وارد عرصه جديدتري به نام ،پست مدرنيسم شد. ها آميختگي ويكساني فرهنگان هنرهاي مدرنيسم،امابصورت افراطي است كه آغازگرآن، پست مدرنيسم يا پسامدرن ،هم

ش مي باشد.1320درادبيات ايران، رمان بوف كورصادق هدايت، در سال

پست مدرنيسم، مدرنيسم رمان،، داستان كوتاه قصه،:كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] زبان و ادبيات فارسي فارغ التحصيل كارشناسي ارشد*


زيبايي شناسي بالغي رمان جاي خالي سلوچ

*حسين آقاحسيني **زينب رضاپور

چكيده

تعاره كنايه و اس، در تحليل بالغي يك رمان، مسائلي نظير ميزان استفاده از ابزار بالغت( تشبيهو ها و...)، چگونگي كاربرد اين ابزار در جهت پيشبرد اهداف نويسنده و انتقال هر چه بهتر پيام

مقاصد ، اطناب، حس و حال داستان، همچنين بررسي مباحث مربوط به علم معاني نظير ايجاززندگي، ميزان توفيق نويسنده در اين زمينه و نيز تأثير محيط، ثانوي جمالت پرسشي و خبري

مسائل سياسي، اجتماعي و افكار و اعتقادات نويسنده در استفادة وي از صور خيال، از اهميت براي مثال، فراواني استعاره مكنيه در جاي خالي سلوچ و در نظر گرفتن بسيار برخوردار است.

خته و طبيعت صفات انساني براي اشيا، برآمده از اين اعتقاد نويسنده است كه انسان با طبيعت آميو اجزاي آن منظومه اي به هم پيوسته و غير قابل تفكيك است و اين تفكيك را تنها مي توان به صورت مجازي در هستي در نظر گرفت؛همچنين محيط خشك و كويري روستا موجب شده كه تشبيهات دولت آبادي، نوعا بر گرفته از اجزاي اين محيط و محسوس باشد.در واقع صور خيال

و، تابع شرايط فضا و محيطي است كه داستان در آن شكل مي گيرد و رنگ اقليمي و محلي اتصاوير، در رمان او بسيار مشهود است. دولت آبادي صور خيال را به طور كامال طبيعي به عنوان

و جوانب گوناگون طبيعت و زندگي به كار مي برد. ها ابزاري براي القاء حالتها، نمايش لحظهده، به خوبي از هماهنگي تصوير با موضوع و نقشهاي مختلف هر يك از انواع استعاره، نويسن

كنايه و تشبيه، آگاهي داشته است. در اين مقاله، به بررسي و تحليل جنبه هاي زيباشناختي در پرداخته مي شود. » جاي خالي سلوچ«رمان

بالغيجاي خالي سلوچ، محمود دولت آبادي، صور : كليدي هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان*

[email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان**


ابتداي مشروطه سير ادبيات زنان در ايران از ي هشتاد تا پايان دهه

*غالمحسين غالمحسين زاده

**قدرت اهللا طاهري ***سارا حسيني

چكيده

طرح شعارهاي برابري خواهانه ي حقوق زن و مرد توسط مشروطه طلبان، موجب بازنگري نقش تر زنان در اجتماعي گرديد. بازتاب اين امر در دنياي ادبيات، حضور گسترده هاي زنان در عرصه

پس از مشروطه تاكنون ادبيات زنان با سرعت يكساني در حال هاي اين عرصه بود. گرچه از سالحركت و رشد نبوده است، اما آنچه كه در پايان دهه ي هشتاد آن را ادبيات مستقل زنانه مي

ستاني مختلف اين سده، بر تاريخ ادبيات داهاي ناميم، محصول همه ي تحوالتي است كه در دههزنان گذشته است. زنان داستان نويس ايراني از دهه ي چهل به بعد جرأت و جسارت بيشتري براي پرداختن به موضوعات زنانه در آثارشان يافتند و اعتراض عليه هژموني(برتري) مردانه نيز به

ي زنانه ي دهه هاي يكي از مضامين اصلي اين آثار تبديل شد. آنچه كه موجب تمايز داستانهشتاد با همه ي آثار پيش از آن گرديده است، شكل گيري جهان و زباني مستقل و زنانه در اين

فمينيستي است.هاي دسته از آثار است كه اغلب به شكل خودآگاه و همراه با صبغه

فمينيستيهاي ادبيات زنان، داستان، هژموني، صبغه كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشيار دانشگاه تربيت مدرس

**استاديار دانشگاه شهيد بهشتي

***كارشناس ارشد دانشگاه تربيت مدرس


سيماي آرش كمانگير در ادبيات معاصر

*محبي سارا

چكيده

هاي اساطيري ايراني است. ادبيات فارسي، در موارد بسياري با آرش كمانگير، يكي از شخصيتهاي متعددي كه از اين روايت مختصر در بازآفريني، ي معاصر دردوره. رش آراسته شده استنام آ

زبانان معاصر، قالب شعر و داستان و نمايشنامه انجام گرفته است كه نام آرش را در ياد فارسيدر اي، كه نماد رشادت و فداكاري است مرداسطوره زنده كرده است. بررسي چهره و نام اين بزرگ

ي همت خود قرار داده ي ادبيات معاصر، ضرورتي است كه اين پژوهش، انجام آن را وجهه حوزهي بسياري از ي آرش در اين حوزه نشان از آن دارد كه نام آرش دستمايه است. بررسي چهره

هاي ادبي بوده است. به اين ترتيب نام آرش زينت پردازي شاعران و نويسندگان در جهت مضموني ادب فارسي است كه به آرش و مهارت وي در تيراندازي و از ابياتي ماندگار از گنجينهبخش

خودگذشتگي او پرداخته اند. گروهي از شاعران تنها اشاره اي به داستان اين اسطوره ي ملي داشته اند اما نكته ي حائز اهميت اين است كه گروه ديگري از شعرا و نويسندگان در قالب

اي بخشيده اند و اين روايت متناسب با اي آرش شكل تازه دبي، به روايت اسطورهبازآفريني اكه در اين پژوهش ، اي يافته است هاي ويژه مقتضيات روزگار معاصر، سمت و سوها و شاخ و برگ

اي اتجام گرفته به بررسي و تحليل اين موارد پرداخته مي شود. اين تحقيق به روش كتابخانه است .

: آرش، اسطوره، شعر، نمايشنامه، داستانكليدياي ه واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] مدرس ادبيات فارسي و * كارشناس ارشد


سيمين دانشور و دغدغة آفرينش متن گفتگومند جزيرة سرگردانيمورد مطالعه: رمان

*يابراهيم سليمي كوچ

**فاطمه سكوت جهرمي

چكيده

را به مثابه » گفتگومندي«هاي نظري خود در باب متن ادبي، اي از انگاره ميخائيل باختين در پارهاي گفتمان را به عنوان مؤلفه» چند صدايي«، مهمترين ويژگي متن دانست و »تعامل متون«

پردازان مطالعات گران و نظريه يشههاي ادبي مطرح كرد. از آن پس، بسياري از اند مدرن در رماناي هاي مختلف و گاه پيچيده بندي ادبي و فرهنگي به بسط و تقرير اين مبحث پرداختند و صورت

را فصل مشتركي وثيق ميان تعابير » بينامتنيت«توان بعد از آن ارايه كردند. به هر روي، امروز مييت كريستوا و ترامتنيت ژنت به حساب آورد و و تفاسير متفاوت از گفتگومندي باختين، بينامتن

در يك متن ادبي ارايه داد.اگر در صدد » چندصدايي«و » گفتگومندي«نگر از مفاهيم تبييني جامعي گفتگومندي باختيني در آثار ادبي معاصر ايران باشيم، گويا آثار سيمين دانشور كاربست نظريه

ر ايران است كه با پاسداشت ساحت گفتگومندي و هاي ادبيات داستاني معاص از معدود آفرينشمصاديق و مدلوالت آن، خصلت چندصدايي دارند. از اين رو، ما در اين نوشتار دو هدف كاركردي

دهيم. اوال؛ به اراية تبييني مبسوط و تا حد ممكن جامع از آنچه كه عمده را مطمح نظر قرار ميپردازيم و ثانيا؛ در پي پاسخ به شود، مي يده ميخصلت گفتگومند و چندصدايي يك متن ادبي نام

اثر جزيرة سرگردانيتوان رمان هايي مي آييم كه با تكيه بر چه مصاديق و مؤلفة اين پرسش برمي صلت چندصدايي و گفتگومندي دانست؟سيمين دانشور را واجد خ

مين دانشور، سيجزيرة سرگرداني: بينامتنيت، چندصدايي، گفتگومندي، كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار گروه زبان و ادبيات فرانسه، دانشگاه اصفهان *

، دانشگاه اصفهانزبان و ادبيات فرانسه دانشجوي كارشناسي ارشد**


»انيجو در هنرمند مرد چهره«رمان ي روايت در دهنده فرايند نظم اثر جيمز جويس

*اكبر فريد پور

چكيده

شناسي تاريخ اصلي هاي دغدغه از يكي ،ن تاريخ و ادبياتبي در ارتباط با مباحث مربوط به رابطه تنها كه واقعيتي ،باشد مي منسجم روايي چارچوب يك در واقعيت مفهوم نمايي باز روش مدرن

با ،بنابراين. است دسترسي قابل ،باشد ندهده نظم و ساختارمند كه روايي فرايندي طريق از جيمز نوشته "درجواني هنرمند مرد چهره"ر رمان د روايي دهنده نظم فرايند اين بررسي هدف

به تا است آن بر حاضر مقاله مدرنيستي، ، بعنوان يك اثر برجسته(James Joyce) جويس نگره بر بنا ،اينرو از. بپردازد رمان اين در واقعيت بازنمايي در روايت نقش و روايت و تاريخ مسئله

رمان اين داستاني خط بر روايت نمودن تحميل، (Hayden White) وايت هيدن تاريخ فرا بكارگيري طريق از روايت از خطي دادن شكل جهت در اثر اين نويسنده سوي از است تالشيد دارد نه تنها به بررسي اجمالي قص جستار اين راستا اين در. ساختاري و بافتي ذهني تصاوير

گونگي دستيابي به چنين فرايندي را از چ بلكه ،برخي از تصاوير ذهني موجود در اثر بپردازدطريق بكارگيري اينگونه تصاوير ذهني در يك كنش زيبايي شناختي مستمر نيز مورد بحث قرار

دهد.

هيدن ،جويس جيمز، "درجواني دهنرمن مرد چهره" ،روايت ،تاريخ شناسي :كليديهاي واژه داستاني خط ،تاريخ فرا ،وايت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] زبان و ادبيات انگليسي كارشناس ارشد *


كاركرد گفتگو در شخصيت پردازي ل فصيحدر آثار اسماعي

*رحيمه جعفري **مجيـد پـويـان

چكيده

كند تا در داستان، زندگي اجتماعي را عيني جلوه دهد، يكي از عناصري كه به نويسنده كمك ميكند نويس همواره با به كار انداختن نيروي بينش خود، تالش ميهاست؛ زيرا داستانوجود شخصيت

معه باشند و هم بتوانند مقداري از خصوصيات شخصيت هايي را خلق كند كه بازتاب دهنده جانويس از طريق بينش جهاني هاي انساني داستاننويسنده را منعكس كنند. در واقع بشريت و ارزش

- ها مؤثر واقع ميهايي كه در شناخت شخصيتشود. يكي از شيوهاو به اشخاص داستاني داده مي

نويس يكي از جذابترين منابعي است كه داستانهاست. گفتگو »گفتگو«ي شود، توصيف به وسيلهدر اختيار دارد تا به داستانش عينيت بخشد و به واسطه آن، اين امكان را براي خواننده فراهم آورد

ها و ترين زاويهكه آنها پنهانها در حاليتا در جهان داستان حضور يابد و به صداي شخصيتگوش فرا دهد.اسماعيل فصيح، نويسنده معاصر در نند،كهاي خويش را آشكار ميترين جنبهظريف

هاي داستاني در كنار توصيفات، از گفتگوها به عنوان عامل مؤثرتري جهت نشان معرفي شخصيتهايي كه كند؛ تك گويي دروني، حديث نفس، صحبتدادن خصوصيات قهرمانان استفاده مي

ي آنها دارند و ارنظرهايي كه ديگران دربارهآورند، اظهي زندگي خود به زبان ميقهرمانان دربارهها، عواملي هستند كه نويسنده براي معرفي قهرمانان از آنها هاي رواني شخصيتهيجانات و واكنش

گيرد. در اين مقاله كوشش مي شود ضمن معرفي اجمالي آثار فصيح، نقش گفتگوها در كمك ميوها با توجه به پايگاهي كه شخصيت دارد، ي لحن و گفتگبررسي شود. رابطهها شناخت شخصيت

ي ديگري است كه در اين پژوهش به آن پرداخته مي شود.جنبه

: داستان، گفتگو، شخصيت، اسماعيل فصيحكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] عضو هيئت علمي دانشگاه يزد*

شد زبان و ادبيات فارسي**كارشناس ار


ديوانگان عطارهاي گروتسك در حكايت

*فريده داودي مقدم

چكيده گوناگون و پيچيده اي براي هاي فن يا سبكي در هنر و ادبيات است و مفاهيم و دامنه، گروتسگ

، ياد كرده اند و صفاتي چون ناهماهنگي "طنز آميخته "برخي از آن به ، آن تعريف كرده اندهجو و تفنن را براي آن برشمرده اند و برخي آن ، نابهنجاري، اغراق و زياده روي، وحشت افزايي

را به عنوان شيوه ي بيان اختياري براي مردمي كه هرگز تابع قوانين و رموز اجتماعي و ادبي مي ، ده استتوصيف كرده اند. با بررسي مجموع ويژگي هايي كه براي اين فن تعريف ش، نيستند

عطار با اين خصوصيات قابل تحليل و هاي ديوانگان در مثنويهاي توان دريافت كه حكايتخوبي براي فن گروتسك در ادبيات هاي را مي توان به عنوان نمونهها توصيف هستند و اين قصه

طنز و فارسي معرفي كرد. به داليل مضامين دو سويه و در بعضي موارد چند سويه با ظاهري از هجو و خنده و باطني سرشار از معاني ژرف و عميق و ساختاري كه با اشكال معماگونه و عاميانه و هزل آميز گروتسكي كما بيش مطابقت مي كند. اين نوشتار به روش تحليل محتوا بر اساس موازين و اصول فن گروتسك به تفسير و خوانشي ديگر از اين حكايات مي پردازد و در پي اثباتاين مدعاست كه عطار نيشابوري در اعصاري بسيار قبل تر از نويسندگان مدرن قرن بيستم از

متعالي خويش سود جسته است. شيوه اي هاي اين شيوه براي بيان عقايد و القاي مفاهيم و آموزهكه اگر چه در آن روزگار نامي از گروتسك برخود نداشت اما عطار در به كارگيري آن بسيار

نه و ماهرانه عمل كرده است.خالقا

طنز، ديوانگان، حكايت، عطار نيشابوري، گروتسك كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار دانشگاه شاهد


»خسرو و شيرين«مقايسه اپيزودي از داستان »كليدر«با اپيزودي از داستان

*ليال فاطمي كلش

چكيده

از دو داستان ايراني مورد بررسي قرار گرفته؛ صحنه اي از داستان » اپيزود«در مقاله حاضر دو با منطق مقايسه تجزيه و تحليل شده است. » كليدر«با صحنه اي از داستان » خسرو و شيرين«

ادب فارسي است كه بر هاي اثر نظامي گنجه اي از زيباترين منظومه داستان خسرو و شيريناساس داستانهاي ايران پيش از اسالم با چيره دستي شاعر بزرگ قرن ششم به نظم كشيده شده

دوره معاصر است كه هاي نيز از بلندترين رمان» محمود دولت آبادي«است. داستان كليدر اثر انجاميده و از سري داستانهاي اقليمي با سبك رئاليسم است كه تاليف آن پانزده سال به طول

اگر چه .به تصوير كشيده است 30و 40هاي زندگي قشر محروم روستاهاي خراسان را در دههپيرنگ كليدر با پيرنگ داستان منظوم خسرو و شيرين متفاوت است اما در اين كار تحقيقي

توجه قرار گرفته. بعد از بررسي و مقايسه عناصر كوچك تنها اپيزودي از اين دو داستان موردموجود در اين اپيزودها، مشخص شده است كه اگرچه اين دو اثر از دو نوع ادبي و ژانر متفاوت

» حادثه مستقل«كليدر: نثر، رئاليسم) اما در اين -هستند (خسرو و شيرين: نظم، رومانتيسم شود كه از مهمترين اشتراكات اين دو صحنه بسياري دارند. در نهايت مشخص ميهاي همساني

اين است كه هر دو اپيزود به قدري مستقلند كه با حذف آنها هيچ تاثير يا خللي در پيرنگ و روند دو داستان اتفاق نمي افتد.

خسرو و شيرين، كليدر، اپيزود، منظومه، رمان كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]پيشوا -* دانشجوي كارشناسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه آزادورامين


هاي چشم«و »روز اسبريزي«هاي مولفه ي زمان روايي در داستان بيژن نجدي بر اساس نظريه ژرار ژنت »دكمه اي من

*يفاطمه كاس

**سميه باقري

چكيده

بيژن نجدي يكي از داستان نويسان معاصر روزگار ماست كه با بهره گيري از صناعات روايي هاي فراوان، آثاري پيچيده و چند اليه خلق كرده است. اين پژوهش به تحليل ساختاري داستان

» من دويده اندمجموعه داستان يوزپلنگاني كه با «دكمه اي من از هاي روز اسبريزي و چشمبيژن نجدي با تاكيد بر نظريه ي ژرار ژنت نظريه پرداز فرانسوي مي پردازد. او يكي از تاثير گذارترين نظريه پردازان زمان متن است و بين زمان داستان و زمان متن تفاوت قائل شده است

مان دستوري و روايت شناسي را به سه مقوله زمان دستوري، صدا، وجه/ حالت تقسيم مي كند. زنيز بر سه نوع است: نظم، تداوم، بسامد. نتيجه بررسي نشان مي دهد كه مولفه ي زمان و انواع

نجدي كاربرد فراواني دارد و روايت وي را به روايت سينمايي نزديك كرده هاي آن در داستان است.

بيژن نجدي، روايت شناسي، زمان روايي، تداوم، بسامد: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاديار دانشگاه پيام نور *

[email protected]**دانشجوي كارشناسي ارشد


جالل آل احمد» زن زيادي«استان نقد اجتماعي د

*عبدالعلي اويسي كهخا **فاطمه ثواب

چكيده

بر اين اعتقاد است كه رابطه ي هنر با اجتماع اهميت حياتي ، نقد ادبي بر مبناي جامعه شناسي در اين نقد تأثير متقابل ادبيات و. دارد و محيط ادبي از تأثير محيط اجتماعي بر كنار نتواند بود

جامعه بر روي يكديگر مورد بررسي قرار مي گيرد و جامعه بايد در اثر ادبي موشكافي شود و در نقد اجتماعي يك داستان مسائلي . دقايق و ظرايف اجتماعي موجود در اثر تبيين و تحليل گردد

رت مها، حاكم بر جامعههاي قدرت او در ارائه ارزش، مانند دنيايي كه نويسنده عرضه كردهمورد بحث هاي نويسنده در تشريح طبقات دروني جامعه و رابطه ي متقابل جامعه و شخصيت

كوتاه و اجتماعي جالل آل هاي يكي از داستان» زن زيادي« . داستان مورد توجه قرار مي گيرد تعصب و فقر مردم كوچه و بازار جامعه ي زمان، احمد است كه نويسنده به شيوه انتقادي ناداني

در اين مقاله سعي شده است ضمن نقد . به تصوير كشيده است 1339خويش را در تهران سال چگونگي تأثير جامعه بر روي اثر و تحليل واقعيات جامعه ، به بررسي عناصر داستان، اجتماعي اثر

. پرداخته شود، زمان نويسنده

زن زيادي، احمدجالل آل ، داستان، نقد اجتماعي :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان *

[email protected] وچستاندانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بل **


نقد روانشناسانه رمان سمفوني مردگان

*عيسي مقالي **پيام نوزادحور ***مالك قاسمي

چكيده

هدف مقاله حاضر آن است تا نشان دهد رمان سمفوني مردگان اثر عباس معروفي بر مبناي نقد جديد( فرويد، يونگ، آدلر و ...) قابل تحليل و بررسي است. در رمان مورد بحث با روانشناسانه

سوره ي مباركه ي مائده كه در مقدمه رمان آمده و مربوط به 27-31استناد به آيات شريفه كشته شدن هابيل توسط برادرش قابيل به تحريك هواي نفس است، اياز پاسبان كه به تحريك

، خود »نهاد«در صدد قتل برادرش بر مي آيد، بر مبناي نظريات فرويد تجسم او، اورهان اورخاني مي باشد. از طرفي مي توان پدر خانواده(جابر » فرامن«و آيدين تمثل » من«اورهان نماد

اورخاني) را تجسم ليبيدو كه مخزن نهاد(مطيع اياز) و مادر خانواده را كه براي حفظ حريم خانواده و انوشيروان » اروس«، تجسمي از غريزه ي حيات و زندگي يعني اش هر كاري مي كند

آباداني(خواستگار آيدا)، كه در مقابل او قرار مي گيرد، را تمثلي از غريزه ي مرگ و شكست يعني دانست. عالوه بر اين با تكيه بر نظريات يونگ و با استناد به تصريح خود نويسنده، » تاناتوس«

سورملينا (معشوقه آيدين) را مي توان نمودي از آنيما، يوسف(برادر آيدا (تاي ديگر آيدين) وآيدين قلمداد كرد. نتيجه اين كه در » نقاب«ي اورهان و سوجي ديوانه نما را » سايه«بزرگ) را

رمان مورد نظر تلفيقي بين روانشناسي فرويدي و يونگي صورت گرفته است.

فرويد، يونگ، مردگان، رمان نقد روانشناسانه، سمفوني: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]* كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه محقق اردبيلي

[email protected] اردبيلي**دانشجوي دكتراي زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه محقق [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه محقق اردبيلي***


ازتاب موضوع جنگ در رمان نقد و تحليل ب »درجه 270سفر به گراي «

*محمد رضا يوسفي

**طاهره احمدي ورزنه

چكيدههاي نويني هرچند جنگ موضوعي كهنه است، اما با گذر زمان و رخدادهاي تازه، نويسندگان نگاه

هاي عراق هر يك از داستان نويسان جنبهدارند. چنانكه با وقوع جنگ ايران و را به آن مبذول مياي از جنگ را موضوع داستان خود قرار دادند: بسيج نيروهاي مردمي؛ كه با حضور مردم در تازه

جنگ ابعاد جديدي از جنگ به خود گرفت، رزمندگان و تحليل انگيزه آنان؛ رزمندگاني كه مردانه و شب ها؛ روزهاكنند. عملياتشان دفاع ميو با اختيار كامل و نيات متفاوت از خاك پاك ميهنهاي ها و روزهاي ديگر بود. توجه به ارزشهاي عمليات براي رزمندگان كامال متفاوت از شب

شوند: (ايثار و شجاعت، صبر و انساني در جبهه و پشت جبهه كه خود به چند قسمت تقسيم ميختي و مشقات در جبهه و توجه به شكيبايي، شهيد و شهادت، گرايش به ساده زيستي و تحمل س

مسائل عبادي و احكام عملي)، توصيف و ترسيم صحنه نبرد و رسيدگي به حال مجروحان و ها در بين رزمندگان كه مي توانست بخشي از فشارهاي حضور امدادگران؛ شوخ طبعي و بازي

نگ كه از افرادي شان را كاهش دهد. تبليغات؛ جامعه در زمان جرواني جنگ و دوري از خانوادهكنند و افراد ارتباط با جنگ زندگي عادي خود را ميكه در ارتباط با جنگ هستند و افرادي كه بي

سودجو يا فرصت طلب تشكيل يافته است. زنان و ازجمله مادران رزمندگان و كودكان و نوجوانان ه با محوريت درجه است. رماني ك 270از جمله موضوعات مطرح شده در رمان سفر به گراي

جنگ و ترسيم صحنه نبرد در جبهه شكل گرفته است. بازنمايي و انعكاس اين موضوعات براي آشنا ساختن نسل فعلي و آينده با پيامدهاي جنگ و نحوه تاثير در زندگي مردم نقش اساسي را

تواند داشته باشد. مي

درجه 270گراي نقد و تحليل، جنگ، رمان، احمد دهقان، سفر به كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دكتر محمد رضا يوسفي*


نقد و تحليل ساختاري و محتوايي »اثر داريوش عابدي«رمان نقشبندان

*سيده زهرا موسوي

چكيده

هاي دهه شصت از ت به رمانهاي موفق دهه هشتاد است كه نسب رمان نقشبندان، يكي از رماننويسي در آن تا حد زيادي رعايت شده پختگي و صالبت بيشتري برخوردار است و اصول داستان

هاي دهه شصت و دهه هفتاد كه اكثرا است. بر خالف داستان واقعيت بسيار نزديكبه است و اند و بيشتر محتوا را هداراي خامي و شتابزدگي فراوان هستند و كمتر به ساختار داستان توجه كرد

در اين مقاله پس از معرفي اجمالي داريوش عابدي و رمان نقشبندان، به نقد اند. مد نظر قرار داده پردازيم. و بررسي ساختاري (عناصر داستان) و محتوايي كتاب مي

:نقد ساختاري، رمان نقشبندان، داريوش عابديكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *عضو هيئت علمي گروه ادبيات فارسي دانشگاه اراك


نويسي نقش آشنايي با ادبيات كالسيك فارسي در داستان معاصر

*معصومه صادقي

**زاده غالمحسين غالمحسين

چكيده

بديل و پايدار از فرهنگ و دانش و هنر اي ارزشمند و ميراثي بي ادبيات كالسيك فارسي گنجينههاي ادبي تازه مانند است. آشنايي و مطالعه آن فوايد بسياري دارد و بويژه براي آفرينش

نويسي سودمند است. نويسندة ايراني پيش از آنكه با ادبيات ساير ملل آشنا شود، در دامان داستاناست اگر ارتباطي شناسد و بديهي مي است و ادبيات سرزمين خود را اين فرهنگ پرورش يافته

ژرف و انسي پايدار با اين گنجينة پرگهر داشته باشد، در آفرينش اثر خويش خودآگاه و ناخودآگاه نويسي نوين ايران تحت پذيرد. اگرچه داستان برد و تأثيرات فراوان مي هاي بسيار مي از آن بهره

ما ريشه در ادبيات كالسيك فارسي دارد. اغلب است ا نويسي غرب بوجود آمده تأثير شيوة داستانپذيري نويسان برجستة معاصر با ادبيات كالسيك فارسي آشنا بودند و يكي از منابع تأثير داستان

دانند و بخشي از موفقيت خود را مرهون آشنايي با ادبيات خود را ادبيات كالسيك فارسي مينويسان دربارة لزوم مطالعه خنان داستانكالسيك فارسي هستند. پژوهش حاضر ضمن انعكاس س

مندي از ادبيات كالسيك فارسي در آفرينشهاي ادبي، به برخي از تأثيراتي كه از ادبيات و بهرهنتيجة حاصل از پژوهش نشان پردازد. كالسيك فارسي در آثار داستاني آنها مشهود است، مي

دل ادبيات كالسيك فارسي ت غرب، ازنويسي معاصر ايران ضمن تأثير از ادبيا دهد داستان مينويسان آشنايي است و ريشه در ادبيات اين سرزمين دارد و نيز براساس نظر داستان بوجود آمده

نويسي معاصر ضروري است. نويسنده با ادبيات كالسيك فارسي براي پيشرفت در داستان

، دانشور، گلستان، آل احمد، نويسي، جمالزاده ن : ادبيات كالسيك فارسي، داستاهاي كليديواژه گلشيري، ابراهيمي


[email protected] *كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس [email protected] **دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس


هاي كوتاه معاصر در داستان نمادپردازي با تأكيد بر آثارسيمين دانشور

*رحيم كوشش **رقيه محمودي

چكيده

نماد عبارت است از واژه، تركيب، تصوير، شيء، حالت و رفتاري كه بدون قرارداد و براساس ر متشابه يا متداعي، در آن واحد عالوه بر معناي نخستين و ظاهري خود، دست كم، بهاي زمينه

كند كه لزوما تنها معناي ثانويه و مجازي آن نخواهد بود و امكان يك معناي ديگر نيز داللت ميتغيير، حذف و يا جايگزيني با معاني ديگر هم وجود دارد. مانند آب كه نماد زندگي است و نماد

ر ادبيات دانش، قدرت، نرمي و رواني و در عين حال، نماد عالم معنا، حقيقت و جز آن نيز هست.دهاي استبدادي داستاني معاصر فارسي، بيشتر از هر عامل ديگري، ضرورت گريز از فشار حكومت

آزادي نسبي قلم و بيان، هاي و سانسور دستگاه حاكم، عامل نمادگرايي بوده است؛ گرچه در دورهتحت عوامل ديگري نيز چه مستقل و مستقيم و چه تحت تاثير عارفان و اديبان گذشته و حتي

تاثير نويسندگان و شاعران سمبوليست اروپايي، عامل نمادپردازي نويسندگان بوده اند. و در دوران اخير نيز، گرايش نويسندگان به ابهام و پيچيدگي زباني و ساختاري در اين امر موثر بوده است.

ي در آثار خود سيمين دانشور هم به عنوان يكي از نويسندگان ادبيات داستاني معاصر از نمادپردازمجموعه داستان منتشر كرده 4استفاده كرده است. دانشور در حيات نويسندگي خود سه رمان و

است. در اين مقاله با توجه به آثار دانشور، نمادپردازي در آثار وي مورد بررسي قرار گرفته شده رائه شده در فصل مباني است و در پايان طبقه بندي نمادها در آثار وي بر اساس طبقه بندي ا

هاي كوتاه دانشور نقش دهد كه نمادها در داستان نظري ارائه شده است. اين مسئله نشان مي مهمي در ساختار داستان دارند.

دانشور، داستان كوتاه، نمادپردازي، : نمادكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه محقق اردبيلي ياراستاد *

كارشناس ارشد ادبيات دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم تحقيقات آذربايجان غربي **


نمودهاي آميزش لذت و سنت تشرف تصويري در آثار داستاني

احمدرضا احمدي

اميرحسين خورشيدفر *عطيه فيروزمند

چكيده

ادين از فرآيند بلوغ (تشرف، مناسك گذار) بر اساس باور ماريا نيكواليوا ادبيات، تصويري نمي كودك و هاي ادبي ويژه دهد. وي نمود اين فرآيند سنت تشرف را در سه گروه از متن مي ارائه

هايي يگانه است: پيشاهبوطي، كارناوالي و پساهبوطي؛ براي هريك نيز ويژگي نوجوان گنجاندهي ل لذت، ادبيات كودك و نوجوان را بايستهشمرد. از سويي ديگر، پري نودلمن بر مبناي اص برمي

گيرند. مي ي اصل تقابل شكل داند كه تقريبا همگي بر پايه هايي خاص مي دربرگيري ويژگيشود كه به پارادوكس گر مي گاه جلوه گذاردن چنين باورهايي آن آزمون ضرورت و اهميت به

ي لق و كودك مخاطب در گسترهسال خا وجودي ادبيات كودك و نوجوان، يعني دوسويگي بزرگهاي تقابل و كشمكش ناخواه طيفي پيچيده از انواع گونه ي ادبي،كه خود خواه وسيع اين گونه

شود، ژرف بنگريم. اين مهم اما تا كنون در ادبيات كودك و كودكي را ناشي مي-سالي بزرگحركت در اين فرآيند را تواند سير كه مي است؛ درحالي نشده نوجوان ايراني از اين منظر بررسي

گستر. ين پژوهش با گر يا محدودگر باشد و بر دورنماي ايدئولوژيك مخاطب، سايه هدايتي آثار پرداز ادبيات كودك و نوجوان به بررسي و مقايسه هاي اين دو نظريه درنظرگرفتن ديدگاه

اين پژوهش بيانگر است. نتايج تصويري احمدرضااحمدي و اميرحسين خورشيدفر پرداخته داستانياي متفاوت از سنت ي ايراني شاهد گونه تصويري اين دو نويسنده آن است كه در آثار داستانيي پيشنهادي اين تأمل، است. واژه نشده ي ماريا نيكواليوا مطرح تشرف هستيم كه در نظريه

، نمودهاي ي متفاوتي از فرآيند بلوغ چنين بديهي است كه چنين گونه پساكارناوالي است. هم باشد. ساخته اي از لذت را نيز در خود جاري ديگرگونه

: ادبيات كودك و نوجوان، سنت تشرف، لذت، احمدرضااحمدي،كليدي هاي واژه

اميرحسين خورشيدفر

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] شيرازدانشگاه نوجوان و كودك ادبيات ارشد كارشناسي *دانشجوي


هاي رمان نويسي آلكساندر پوشكين به عنوان آغازگر ويژگي روسيه 19سير تحول رمان قرن

*زهرا محمدي

چكيده

خشش ادبيات روسي به ويژه در حوزه رمان نويسي است. ظهور نويسندگان قرن نوزدهم، قرن دربزرگي چون تالستوي، داستايفسكي، تورگينف، آبلومف، لرمانتوف و ... رمان روسي را براي هميشه در ادبيات جهاني ماندگار كردند.اما آغازگر اين حلقه بي شك آلكساندر پوشكين است كه

ترين رمان پوشكين كه شود. معروف يشتر به عنوان شاعر شناخته ميدر خارج از مرزهاي روسيه بشعر يوگني آنگين است، از نظر دارا بودن عناصر مهم رمان چنان غني است كه تمام -رمان

رمان يوگني آنگين گذر ادبيات روسي از اند. نويسندگان بزرگ پس از او تحت تأثيرش بودهشعر يوگني آنگين و ميراث –هاي رمان حاضر به بررسي ويژگي مقالهرمانتيزم به رئاليسم است.

بلينسكي منتقد برجسته ادبي گفتهبه پردازد. آن براي ديگر نويسندگان قرن نوزدهم روسيه ميهاي هاست، چراكه اطالعات كاملي از تمام جنبه روسيه، يوگني آنگين دايره المعارف زندگي روس

ارائه تصويري نو و فاخر از زن روس در يوگني ت قرار داده است. زندگي مردم روسيه را مورد دقتوليد حس و هاي روسي است. هاي زن در رمان آنگين سرآغاز تحول در توصيف شخصيت

اين اثر است كه به تفصيل به آن خواهيم هاي ، از ديگر ويژگي دريافتي متناقض در مخاطبآنگين راهي باز كرد براي توصيف وگني پرداخت.پوشكين با خلق قهرمان اصلي اثرش، ي

معروف شد، اين » آدم زيادي«به در ادبيات روسي ها كه بعد فراتر از عصر خود شخصيتيبه خود اختصاص داده توجه شخصيت در آثار لرمانتوف و رمان نويسان بعدي جايگاهي در خور

است.

يوگني آنگين،: رمان روسي، آلكساندر پوشكين، عناصر رمان، كليديهاي واژه روسيه 19ادبيات قرن


استاديار گروه زبان و ادبيات روسي دانشگاه تهران*


عرفانيادبيات


آشنايي زدايي در مقاالت شمس

*نفيسه نصيري **زهرا عامري

چكيده

ز مهمترين مواردي است كه مي تواند انسان را از روزمرگي داستان نگاه تازه به پيرامون يكي انجات دهد. اين نگاه تازه مسئلة مطرح شده در دنياي امروز نيست. بسياري از شاعران و

قبل نيز از آن بهره برده اند و اثر خود را از ديگر آثار ممتاز كرده اند. هنرمند هاي نويسندگان دورهمخاطب را بدرد ومنظرة دلنشين پشت اين پرده هاي ردة آشناييواقعي آن كسي است كه بتواند پ

را به او نشان دهد و اين مسئله اتفاق نمي افتد مگر با نگاه تازة آن هنرمند به دنياي اطراف و فكري هاي تازه روزنه اي است به سوي عميق تري اليههاي كشف اين نگاه. جوهر هنر

است. با توجه به اينكه ادب عرفاني ما سرشار است از ين نويسندگان كه در آثارشان منعكس شده كتاب هاي در اين مقاله سعي شده است آشنايي زداييها تازه و اين اشنايي زداييهاي نگاه

ارزشمند مقاالت شمس مورد بررسي قرار گيرد و انواع آن ذكر شود.

، آشنايي زدايي ساختاري : فرماليست، آشنايي زدايي، آشنايي زدايي معنايي،كليديهاي واژه آشنايي زدايي نحوي، آشنايي زدايي صرفي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كاشان*

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كاشاندانشجوي **


حافظهاي اراده معطوف به معنا در غزل

*محمدحسين نيكداراصل

چكيده:

حافظ غزل، سراي نامدار شعر فارسي،تحولي بنيادي در سبك و سياق غزل ايجاد كرد.الهوت و م غزل كه سخن عاشقانه در ناسوت در اين شيوه نو در هم آميخته شد.محتوي نيز از شيوه مرسو

ها يار بوده است،تحول يافت.تا آنجا كه در كالم حافظ واالترين انديشههاي وصف باده و زيباييدرباره جهان و هستي، انسان و زندگي را شاهديم،بنابراين غزل حافظ در بسياري موارد رنگ

انديشه به دنيا و ابتدا و فلسفي يا روانشناسانه به خود مي پذيرد.به عبارت ديگر وي در كنار انتهاي آن و مرگ و زمان،به انسان نيز مي انديشد و مي كوشد تا راه و رسم زندگي را دريابد و آن را به ديگران نيز بياموزد.مثبت انديشي حافظ و نگرش اين گونه وي به زندگي سبب شده تا

.در اين مقاله ضمن تشريح ارايه كندها راه يا راه هايي براي معنايافتن زندگي حتي در رنج معنا(معنادرماني) به شيوه هايي كه حافظ به آن توجه كرده است،مي پردازيم.

روانشناسيهاي : حافظ، معنا(معنادرماني)، غزل، انديشهكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه ياسوج


مين قلندريه در ديوان سنايياستخراج مضا

*حميد صمصام **حكيمه علي دادي

چكيده

سنايي شاعر بزرگ و پرمايه ي ادب پارسي از جمله شاعران برجسته اي است كه آثارش از جهات لفظ و معنا در خور توجه و بررسي است. از ميان آثار اين سخنور كم نظير، ديوان اشعار گران

و فكري و زباني و تنوع يف خاص برخوردار است كه از جهت ادبيها و لطا سنگ وي از ظرافتشكل گيري ، مضامين جايگاه ويژه و استواري دارد. سنايي نيز همچون بسياري از شاعران ديگر

انديشه و شخصيت صوفيانه و شاعرانه اش متأثر از فرهنگ و سنتهاي برآمده از روزگارش مي ستين كسي است كه مضامين بديع عارفانه را وارد شعر و غزل باشد. مي توان ادعا كرد سنايي نخ

عاشقانه فارسي كرد در مجموعه ي ديوان حكيم سنايي با دو دسته مضامين عارفانه روبرو هستيم عارفانه اند و بعضي ديگر معرف هاي در بردارنده ي اصطالحات و انديشهها كه برخي از آن

شد.سنايي به خوبي توانسته است مضامين قلندري را در مالمتيه و قلندريه مي باهاي انديشهرفتاري مالمتيه هاي اشعار خود به كار برد هنجار ستيزي وسنت شكني كه از اصلي ترين ويژگي

و قلندريه است در ديوان سنايي به وفور ديده مي شود در شعر او رند خراباتي، بر عابد مسجد فكري قلندريه هاي زهد برتري دارد.در اين مقاله مؤلفهنشين و دير و شراب و قمار، بر صومعه و

درديوان سنايي مورد بررسي و تحليل قرار مي گيرد و خواننده در مي يابد تفاوت معناداري بين قلندريه ي حافظ و سنايي وجود ندارد و اين امر نشان ثĤثير شديد تفكر قلندريه سنايي هاي انديشه

و شاعر بزرگي چون حافظ است.

مضامين شعري، سنايي، قلندريه ،مالمتيه:كليديهاي اژهو

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد واحد زاهدان*

Hakime. alidadi@ yahoo.com زاهداندانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد واحد**


انديشه و اشعار عطار در بازتاب اعداد مهري

*شهين قاسمي

چكيده

در آيين كهن مهر كه پيوند عميقي با علوم اخترشناسي دارد و جنبش و حركت، نخستين و رود؛ به يقين ارقام و اعداد از اهميتي واال برخوردار هستند. ترين اصل آييني آن بشمار مي بزرگ

بشر هوشمند تلقي ن مفاهيم شناخته شدهدر دنياي كهن و نزد همه اديان، اعداد همچون نخستيگردد. ديگر كه بنگريم، موضوع الوهيت و تقدس معنوي اعداد مطرح مي شوند، و از جنبه مي

نمادها، زبان تفهيم و تفاهم بشر ديروز در مواجهه با محيط ناشناخته و اسرارآميز اطراف خود ده شده در جهان ديروز، با وجود اختالف شناختي نمادهاي استفا بودند و از آنجا كه مفاهيم روان

زبان دهد؛ اعداد بمنزله فرهنگي فراوان ميان مردمان، تشابهات و اشتراكات زيادي نشان مي كاربرد عدد در نزد بشر ابتدايي، به تاريخچه عمومي و مشترك مردمان شناخته شدند. تاريخچه

گردد. يعني از روزي كه بشر توانست براي او از مفاهيم و عناصر زباني و نمادين برمي استفادههاي خود بر ديوارها نماد ترسيم كند، عدد هم در ذهن او وجود داشت. اما انتقال دانش و خواسته

مبحث قابل بيان در اين مقاله، تقدس اعداد و نمادهاي آييني در اشعار عطارنيشابوري است و در فاده در اين متون حماسي عرفاني را كه در انديشه اين جستار برآنيم تا اعداد پربسامد مورد است

اند، بررسيم و بكاويم. ي آييني داشته عطار تبلور و جلوه

اشعار، عطار نيشابوري، آيين مهر، اعداد: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] اهواز * عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد


بازتاب هنري آيات و احاديث در كليات شمس

*بدريه قوامي

چكيده

اند كه در طول در معارف اسالم و ادبيات مسلمانان، قرآن و حديث دو منبع غني و سرشار اوليهفارسي است كه اند. مولوي از جمله شاعران زبان تاريخ همواره شاعران و نويسندگان الهام گرفته

ها بهره برده است.گزينش و انتخاب هنري بعضي آيات و احاديث، اي هنرمندانه از آنبه شيوهتر از شاعران ديگر در پيوند با مخاطب موفق ساخته است؛ اين مسئله به غزليات مولوي را بيش

چند اين مولوي صورت ويژه و متفاوتي در مقايسه با غزليات شاعران ديگر بخشيده است. هر گيري بسامد چشم كليات شمسشود، اما در ي كاربرد، در شعر سنايي و عطار هم ديده ميشيوه

دارد و از تنوعي خاص برخوردار است، يعني گاهي مولوي در الفاظ آيات و احاديث و يا در مفهوم به كار برده ها تصرف كرده است و گاهي آيه يا حديث را در معنايي غير از معناي حقيقي خودآن

ي مولوي در نوع تلفيق اين عبارات با ديگر كلمات شعر، و ساخت تركيبات وصفي است. هنر ويژهرا مورد بررسي قرار كليات شمسو اضافي است.نگارنده در اين مقاله به عنوان نمونه، اشعاري از

ن داده است و هدف او ها را نشاي شاعر از آيات و احاديث و بازتاب هنري آنداده و نوع استفادههاي هنري غزل مولوي را براي مخاطبان آن بوده است كه از ديدگاه زيباشناسي، بعضي از جلوه

آشكار كند.

: آيات و احاديث در ادبيات فارسي، غزل عرفاني، هنر شاعري، مولوي، كليات كليديهاي واژه شمس.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد سنندج*


سوررئاليسم در هاي لفهؤبررسي اصول و م

سوانح العشاق احمد غزالي

*عبداهللا حسن زاده ميرعلي

ت زمانيمحب*

دهچكي

سوررئاليسم مكتبي است كه حدود يك قرن پيش توسط آندره برتون در فرانسه بنيان گذاري توجه به خواب و ، اين مكتب مي توان به نگارش خودكارهاي شد. از مهمترين اصول و مؤلفه

تصادف عيني و طنز اشاره كرد. با مقايسه سوررئاليسم با عرفان شرقي ، امر شگفت و جادو، رويابه اين نتيجه خواهيم رسيد كه اين اصول به گونه اي در عرفان شرقي به ويژه ادبيات صوفيانه و عرفاني ما به صورت گسترده اما با تفاوت هايي وجود داشته است. از مهمترين آثاري كه مي توان

ش را در آن مشاهده كرد سوانح العشاق احمد غزالي است كه خود از اهميت و ارزها اين ويژگيغزالي در آن ديده مي هاي خاصي برخوردار بوده زيرا مهمترين و ناب ترين تفكرات و انديشه

شود. نثراين كتاب به شعر نزديك شده و احساسات و تخيالت شاعرانه در آن بسيار ديده مي فراواني از هاي شود. اين كتاب كه سطر سطر آن از شور و ذوق و سرمستي پر شده شامل نمونه

خوكار ( شطح ) و نمود هايي از جنون و ديوانگي و امر شگفت و جادو( غيب گويي ) نگارش است.

احمد غزالي ، نگارش خودكار، سوانح العشاق، عرفان، سوررئاليسم : كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ه سمناندانشگاگروه زبان و ادبيات فارسي استاديار *

دانشگاه سمنان دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي **


بررسي سيماي زن در كتاب هزار حكايت صوفيان

*حميد رضائي

**زهره مسيحي

چكيده

كتاب هزار حكايت صوفيان از منابع نو يافته واصيل متون عرفاني كه از آغاز تا پايان يكسره اين حكايات نويسنده داستانهاي فرواني راجع به زنان آورده حكاياتي از صوفيان است.درخالل

است.زناني كه در نقشهاي گوناگوني چون مادر، همسر، دختر، معشوق، كنيز و در نهايت عارف ظاهر مي شوند. مولف عالوه بر ذكر حكاياتي از بزرگ زنان صوفي چون رابعه ي عدويه، شعوانه،

از زناني گمنام مي آورد. زنان در اين حكايات اكثرا چهره معاذه ي عدويه و... حكايات بي شماريعرفاني بخصوص كتاب هزار حكايت صوفيان هاي اي تاثيرگذار، پويا و مثبت دارند. توجه نوشته

به زنان مبين حضور چشمگير و فعال آنان درنهضت عرفان است و بيانگر سهم بزرگي است كه هاي مختلف عرفا ش، سيماي زن در نقشهاي فوق و ديدگاهدر اين زمينه داشته اند.در اين پژوه

ايم. در پايان نيز نمودارهايي از بسامد حكايات زنان نسبت به زنان را، مورد بررسي قرار داده ،نقشهايي كه ايفا مي كنند و نوع شخصيت(ايستا/پويا، مثبت/ منفي) آنان آمده است.

پردازيصوفيان، شخصيت : عرفان، زنان، هزار حكايتكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] نورفارسي دانشگاه پياماستاديار گروه زبان و ادبيات*

نورفارسي دانشگاه پيام**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات


بررسي ساختار مثل و مثل واره در كشف المحجوب هجويري

*مريم السادات اسعدي فيروزآبادي **نگين محمدي

چكيده

ابو الحسن علي بن عثمان هجويري،از بزرگ ترين عرفاي ايراني اواخر قرن چهارم و اوايل قرن پنــجم هجري است كه مهـــمترين كتاب او كشــف المحجوب ،از جمله آثار تعليـمي به شمار مي رود كه متعلق به دوره ي نخستين نثر پارسي است.هجويري در جاي جاي كتاب خود ،از

اي تفهيم و تأكيد بيشتر مضمون و مفهوم به خوانـــــنده استفاده مي كند .مثل ارسال مثل بر،جمله اي كوتاه،رسا،اســـتعاري ،اندرزي و اخالقي حاوي عصاره تجربيات مردم عـــصر گذشته

را بدون تغـــيير يا با كمي تغيير به كار ها است كه در ميان مردم رواج دارد و عامه ي مردم آناصلي،جـنبه ي استــعاري دارد و همين جنبه ي هاي ،كليد واژهها .در اغلـــب مثلمي برند

باشند.علماي بالغت ها موجب مي شود كه قابل انطباق بر بسياري از مصــداقها استـــعاري آن،در تعريف خود عمدتا بر جنبه ي تشبيه در مثل تأكيد مي ورزند ؛در واقع در نظر آنان، تشــبيه

ناي ساخت مثل است ؛تشـــبيهي كه تنها مشبه به آن ذكر مي شود و مشبه يا ممثول زير بارسال هاي حذف مي گردد.در اين نوشتار،پس از ارائه ي تعريف مثل از نظر صاحب نظران،ويژگي

مثل از لحاظ ساختار ،محتوا و درون مايه، مسائل زيبايي شناسي و كاربردهاي گوناگون آن شود . ،بررسي و تحليل مي

كشف المحجوب،ارسال مثل،زيبايي شناسي ،فرم ،محتوا:كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور *

كارشناس ارشد**


ق در مسير كمال معنويبررسي صفات عاشق و معشو سالك مصيبت نامة عطار

*سبيكه اسفنديار

چكيده

عطار نيشابوريبه عنوان يك نظريه پرداز در حوزة عرفان، بوسيله دو شخصيت محوري عاشق و معشوق در اثرسترگ مصيبت نامه, سالك طريقت را به صفاتي كه الزمة صعود معنوي است

معشوق حقيقي در مرتبة فنا بكشاند. در اين مقاله سعي مي رهنمون مي شود تااو را به سراپردة شود كه درپرتو صفات برجسته اي چون غيرت, صبر، سرگرداني، زاري مدام, نفي خودبيني و.. .بهتبيين فرازوفرودهاي راه عشق پرداخت و مفهوم حقيقي عشق را در ساية اين صفات تبيين

.نمود

فات عاشق و معشوق، تكامل معنويمصيبت نامة عطار، ص :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران


خواهي و ارزش زندگيبررسي مسئله تعارض مرگ نويدر مثنوي مع

سيده زهرا حسيني

چكيده

دهند؛ هاي گوناگوني دربرابر مرگ از انكار و گريز گرفته تا اشتياق و تمايل نشان ميافراد واكنشپس چه «هراسي با نداي مشتاقانه است و فراتر از رد مرگاين واكنش در مثنوي معنوي به شدت

اي كه در نگاه نخست ؛ به گونهرسدمي» اقتلوني يا ثقات!«گونه ، به صالي حالج »ترسم؟! "ارزش بودن زندگياعترافي به بي"ممكن است وي را در معرض اتهاماتي چون طبيعت گريزي

خواهي، كه از حيات قرار دهد. اما توجه به انگيزه وي در اين مرگ"نظام احسن دهن كجي به"و گيرد، وي را از اين به كار مي بررسي واژگان و تعبيراتي كه وي در اينگونه موارد در رابطه با مرگ

زند، او را به كنج اي به زندگي نميكند؛ مرگ انديشي و مرگ دوستي وي لطمهاتهام مبرا ميبرد. زيرا در پس كشاند، مخالف با ارزش زيستن نيست و نظام احسن را زير سؤال نميعزلت نمياز مرگ در اينگونه روايت موالناگرايي و گريز از زندگي وجود دارد. اي غير از پوچآن انگيزه

مواقع، توجه به آن سوي مرگ و توأم با كمال، وصال، جاودانگي، بازگشت به اصل، رهايي روح و معرفت به حقيقت است. گاه نيز مراد وي از مرگ در اين اشتياق و دعوت به مرگ، موت اختياري

است نه جسماني.

، مثنوي، ارزش زندگي، ارزش سنجيمواجهه با مرگ، مرگ خواهي هاي كليدي:واژه


حافظ و سعديهاي بررسي مضامين مشترك در غزل

*احمد گلي **زينب رشيدي

چكيده

خواه ادبي و خواه غير ادبي را فاقد از هر گونه معناي مستقل مي ، متون، نظريه پردازان معاصرناميده مي "بينامتنيت"ستند كه در واقع خلق شده از همان چيزي ه ها و معتقدند كه متن. دانند) از رايج ترين اصطالحات مورد استفاده در نقادي معاصر به Intertexualityبينامتنيت (. شود

نقدي است كه در آن به بررسي كيفيت و كميت تأثر و پيروي شعرا ، نقد بينامتنيتي. شمار مي آيدگيرند تا پژوهش هايي بر اين باور صورت ميشود. چنين و نويسندگان متاخر از متقدم پرداخته مي

اش با متون ديگر دارد؛ بنابراين با توجه به اين نشان دهند كه هر متني معناي خود را از رابطهنظريه، ديگر امكان سخن گفتن از اصالت و يكتايي آثار هنري وجود نخواهد داشت. امير هوشنگ

عصر حاضر محسوب مي شود كه عالوه بر شعر ابتهاج (سايه)، از جمله شاعران بزرگ و معروف نو و آزاد، در زمينه شعر كالسيك و قالب غزل نيز طبع آزمايي نموده است و اين، چنانچه خود او

تواند نتيجه عالقه اين خويش به آن اشاره داشته است، ميهاي نيز همواره در آثار و سخنرانيهمواره وي در ديوان حافظ باشد. از اين رو، در و نيز تامل و مطالعه شاعر بزرگ به شعر حافظ ،

چگونگي حافظ و سايه،هاي اين مقاله سعي شده است تا با بررسي مضامين مشترك در غزلو همچنين ميزان محاكات و تاثيرپذيري ابتهاج از ، حافظ در شعر ابتهاجهاي تاثيرگذاري انديشه

ثار ادبي از اين منظر، مي تواند به خواننده در شعر حافظ در زمينه فكري تعيين شود. تحقيق در آ . تاويل و تفسير متون و نيز فهم هرچه بهتر و بيشتر شعر شعرا كمك شايان توجهي نمايد

مضامين مشترك بينامتنيت(تاثير و تاثر)،، : حافظ، سايهكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] آذربايجاندانشگاه آيت ا... مدني *دانشيار

[email protected] فارسي**كارشناس ارشد زبان و ادبيات


بررسي مقايسه اي دو داستان مشترك حديقه حكيم نامة عطار نيشابوري و مثنويسنايي،اسرار

موالنا جالل الدين محمد بلخي

*محبوبه مباشري

مينا گلبازخاني پور** سميرا ستاري***

چكيده

موضوع اين پژوهش بررسي مقايسه اي دو داستان مشترك سنايي، عطار وموالناست. در اين دو حكايت مشترك در» شعر عارفانه نمط واال«جستار سعي شده تا به بررسي سير دوم شعري

حكيم سنائي غزنوي،عطار نيشابوري و موالنا جالل الدين "ميان سرآمدان اين جريان شعري، ، از نظر داستان پردازي، ساختاري و نماد گرايي پرداخته شود تا از طريق بررسي "محمد بلخي

فاهيم متعالي و مقايسة آنها ،سپس واكاوي و تحليل نمادهاي دو حكايت، امكان درك بهتر از ماين آثار كه هرسه از آبشخور زالل و ناب قرآن و احاديث نبوي بهره برده اند، بيش از پيش ميسر

دهد كه محتواي داستان هر سه شاعر بزرگ يكسان است. تفاوت گردد. نتايج بررسي نشان ميعبارات، تمثيالت، روايت اين سه سرآمد در شيوه ي بيان، داستان پردازي، كاربرد نمادها، واژگان،

شرح و تفصيل داستان هاست كه گاه منجر به سادگي و فهم آسان و گاه به پيچيدگي متمايل شود. مي

حديقه، اسرارنامه، مثنوي معنوي، نماد كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ را(س)* دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزه

[email protected] (س) **دانشجوي كارشناسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه الزهرا [email protected](س) ***دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا


بررسي مقايسه اي موضوع تجلي در غزليات عطار و حافظ

*عباس محمديان

چكيده

–موضوع تجلي، مفهوم، كاركرد و انواع آن از ديرباز تاكنون در آثار منظوم و منثور صوفيه و عرفا كه نمود اين اصطالح در به اشكال مختلف مطرح بوده است، هرچند –چه عابدانه و چه عاشقانه

آثار پيروان تصوف عاشقانه و عرفان شاعرانه آشكارتر از تصوف عابدانه ديده مي شود. از قرن هفتم هجري؛ با ظهور ابن عربي و تدوين عرفان نظري، اين بحث از جايگاه خاصي برخودار شد،

ان ثابته و عالم اعيان تا جايي كه او و پيروانش اساس آفرينش را در مرحلة كنز مخفي و اعيخارجي، بر تجلي نهادند و از انواع تجلي حبي ذاتي، تجلي شهودي و انواع آن سخن گفتند و اعتباري بودن عالم هستي و نظام احسن و سريان جمال در پديده هاي عالم غيب و شهادت را از

يروان عرفان عاشقانه يا از پ –با اندك تفاوتي –عطار و حافظ كه هردو آن نتيجه گرفتند.شاعرانه به شمار مي روند موضوع تجلي و انواع آن را از ديدگاه خود در اشعارشان مطرح كرده و نتايج مفيد و زيباي عرفاني از آن گرفته اند. نگارندة اين مقاله برآن است تا ضمن طرح كلياتي

حافظ را در اين مورد بررسي، مقايسه و و تفاوت هاي نگرش عطار و ها در مورد تجلي، همانندي نقد و تحليل كند.

نظام احسن ،زيبايي ،مولوي، عطار، : تجليكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاديار گروه زبان وادبيات فارسي دانشگاه حكيم سبزواري*


تبيين مراحل و منازل سير و سلوك عرفاني

تصويريهاي بر اساس طرح

*علي محمدي آسيابادي **معصومه طاهري

چكيده)، موضوعي است كه در نظرية معاصر استعاره، از image schemasتصويري (هاي طرحواره

باحث معني شناسي شناختي مي پردازند، مطرح سوي ليكاف و جانسون به عنوان كساني كه به مجورج ليكاف و مارك جانسون معتقدند، استعاره به هر گونه فهم و بيان تصورات شده است.

تر اطالق مي شود. ديدگاه جديدي كه ليكاف و جانسون دربارة انتزاعي در قالب تصورات ملموسصد است؛ يعني در اين استعاره ها، از مق -استعاره مطرح مي كنند همراه با يك الگوبرداري مبدأ

تر استفاده مي شود. ليكاف و جانسون تر براي صحبت در مورد حوزة انتزاعي عبارات حوزة ملموسساخته مي - مبــدأ و مقصد –معتقدند، استعاره هايي كه از اين الگوبرداري بين حــوزه اي

يكي از اين ساخت هاي بنيادين، شوند، از طريق ساخت هاي مفهومي بنيادين پديد مي آيند. هاي تصويري كه ليكاف و جانسون مطرح طرحواره هاي تصويري است. مهمترين طرحواره

كنند، طرحوارة حركتي، طرحوارة قدرتي و طرحوارة حجمي است. بسياري از مفاهيم دروني و ميرفاني با مفاهيم قابل درك و فهم هستند. در بسياري از متون عها باطني از طريق اين طرحواره

ها را بر مبناي اين طرحوارهها استعاري و استعاره هاي مفهومي روبرو هستيم كه مي توان آنتبيين كرد. مراحل و مراتب سير و سلوك عرفاني و حتي تجارب و رؤياهاي باطني از طريق

، تبيين الفاظي بيان مي شوند كه ناشي از تجربيات حسي و عيني هستند. هدف ما در اين پژوهش تصويري است.هاي بعضي از شواهد عرفاني بر اساس طرحواره

: استعاره، طرحواره حركتي، طرحواره قدرتي، طرحواره حجمي. كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد ارسي دانشگاه شهركردكارشناسي ارشد زبان و ادبيات ف **


تحليل گفتمان انتقادي تمهيدات عين القضات همداني

*سيد علي قاسم زاده **طيبه غياثي

چكيده

تمهيدات نوشته عين القضات همداني صوفي و عارف قرن پنجم ه.ق. را بايست نمودار پيوند ستين، در رديف ايراني با سياست دانست. گرچه اين اثر در نگاه نخ -عرفان و تصوف اسالمي

گيرد كه با هدف آسيب شناسانه و آثاري چون رساله قشيريه و كشف المحجوب قرار مياند، با تأمل و ژرف جلوگيري از كجروي مريدان و سالكان از مسير درست تصوف نوشته شده

توان انديشي بيشتر و ياري جستن از شگردهاي علمي جديد چون تحليل گفتمان انتقادي ميه اين اثر، صرف ارشاد مريدان و سالكان تأليف نشده است بلكه دنبالة گفتماني است كه دريافت ك

از يك قرن پيش با پيشگامي صوفياني آوانگارد چون حالج و بايزيد در تقابل با گفتمان حاكم اي كه گويا تاكنون از اين منظر بدان نگريسته نشده است. لذا اين جستار، شكل گرفته بود؛ نكته

وة هرمنوتيك با تكيه بر چارچوب نظري تحليل گفتمان انتقادي كوشيده است منظومه به شيفكري مؤلف را در تقابل با سياست حاكم آشكار سازد. مطابق دستاورد اين پژوهش، تمهيدات عين القضات را بايست اثري ايدئولوژيك و هويت ساالر براي كسب مشروعيت گفتمان عرفاني

تر در پي نهادينه كردن پادگفتمان عرفان مبارز و تصفيه گر در برابر گفتمان به شمار آورد كه بيش قدرت حاكم با محوريت شبه عقيدتي و ايدئولوژيك است.

تمهيدات، عين القضات ، : ادبيات عرفاني، سياست، تحليل گفتمان انتقاديكليديهاي واژه

همداني.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديار بين المللي امام خميني قزوين

عصر (عج) **دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ولي


تحليل گفتمان تصوف

*سميه گنجي

چكيدهتوان به انواع مختلفي هاي عرفاني را با توجه به موضوع، مخاطب و هدف نويسندة آن، مي كتاب

ها؛ نامه ها يا سرگذشت هاي مدرسي؛ تمثيلي؛ تذكره ها عبارتند از: كتاب تقسيم كرد كه بعضي از آندر هريك از اين موضوعات با توجه به نوع گفتمان . هاي خالق؛ تفاسير و... مكاتيب؛ بيان تجربه

ها و عناصر مربوط به آن نيز متفاوت است. هريك از اين (سخن) و مخاطب خاص آن، زبان آنانواع «ها را پروراند كه باختين آن هاي خاص گفتاري خود را مي رد) گونه(حوزة كارب ها حوزههاي مختلف سخن نيز متفاوت است، ناميده است. ابزار انتقال مفاهيم در هريك از گونه» سخن

هاي مختص به خود براي ديدن و فهم واقعيت را داراست. ويژگي هاي خود و شيوه هر نوع روشگيرد. در اين مقاله برآنيم تا با هاي مشخص نشأت مي ز همين روشفرد نوع هنري، ا منحصربه

) عرفان discourse» (گفتمان«شناسان ديگر دربارة كارگيري نظرية باختين و برخي زبان بهمند معرفي و تحليل و بدين وسيله، روشي جديد براي مثابة گفتماني نظام (تصوف) را به

هاي تصوف در اين جا كه بررسي همة گفتمان ما از آنشناسي متون عرفاني معرفي كنيم؛ ا سبكطور مفصل بررسي و تحليل ها به نامه گنجد، نوع نگارش خالق، مدرسي و سرگذشت مقاله نمي شده است.

هاي عرفي، نگارش خالق، مدرسي، عرفان، تصوف، گفتمان، گفتمان :كليديهاي واژه

ها. نامه سرگذشت

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي و پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسي*


تحليل محتوايي رباعيات بابا افضل كاشاني

* محمد امير مشهدي **مريم ميري

چكيده

م است كه آنچه را شعر فارسي، محصول ناب عواطف واحساسات واقعي شاعران شيرين كالاحساس كرده اند و برذهن و انديشه ي آنها اثر گذاشته، به صورت اشعار زيبا ودلپسند ارائه نموده

از آن دسته شاعران عارفي است كه عالوه بر حسن طبع وذوق قريحه، » باباافضل كاشاني«اند. خود مي باشد. او در داراي نهايت قدرت درزبان فارسي و آراء و اقوال حكما و عرفاي پيش از

رباعيات پرمغز خويش نشان مي دهدكه از علل واسباب دنيوي و نعمتهاي ظاهري جهان وارسته و برزندگاني روحاني و افكار عالي عارفانه ي خود پايبند است. سخن او داراي بيان آشكارا،

چرخ و سالمت لفظ و معنا و فصاحت و بالغت مي باشد. گاهي نيز همچون خيام ازستمگريفلك، شكايت نموده، غم را جزء سرشت انسان و جهان مي داند و درنهايت غم خوردن انسان را بيهوده مي شمرد، زيرا سرمايه عمربشر، كوتاه است. باخواندن رباعيات باباافضل كاشاني در مي

فلسفي عارفانه، حكيمانه وهاي يابيم كه زمينه ي اصلي شعرهاي او را عواطف ناشي از انديشهقناعت ورزي، خلقت انسان، بي ، رقم مي زند، انديشه هايي چون وحدت وجود، ايمان به روز جزا

وفايي دنيا، تواضع، رضا، پندو نصيحت و ... كه هسته ي اصلي و مركزي عواطف شاعرانه ي او كه از راتشكيل مي دهند. دراين پژوهش به بررسي و تحليل محتوايي رباعيات بابا افضل كاشاني

برترين رباعي سرايان در ادب فارسي است، پرداخته مي شودتا عالقه مندان و ادب دوستان با متعالي او بيشتر آشنا شوند. هاي محتوا و درون مايه ي انديشه

شعر فارسي، رباعي، حكمت و فلسفه، عرفان، بابا افضل كاشاني:كليديهاي واژه

___________________________________ [email protected] دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان*

Miri. [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي**


تطبيق گلشن راز با مرات المعاني جمالي دهلوي

*اسحاق طغياني **علي محمد محمودي

چكيده

هاي زبان و ادبيات فارسي كهن، يك نوع ادبي خاص به نام اصطالحات عاشقانه در ميان گنجينهو صوفيانه هست كه كمتر محل توجه واقع شده است. الفاظي كه در تصوف كالسيك معناي

اي به حقيقي داشته و سپس در تصوف عاشقانه قرنهاي هشتم و نهم به بعد رنگ و لعاب عارفانهيف نامه مهم عرفاني در دست هست كه در آنها الفاظي مثل خود گرفت. درمجموع چندين تعر

خط، خال، زلف، روي و يا الفاظي چون مي، ميخانه و رند تاويل شده اند. گلشن راز شبستري از اين گونه آثار به شمار مي آيد، اثري كه در قرن هشتم هجري به روشي صوفيانه الفاظ را در

ت. اثري ديگر به نام مرات المعاني متعلق به جمالي بستري عارفانه تاويل و تفسير نموده اسدهلوي هندي هست كه باز به همان سبك و سياق به تاويل الفاظي بيشتر در اين زمينه پرداخته

رمز و تاويل است. در اين مقاله تالش شده است كه سير توجه شاعران ادب فارسي به مقوله مرات المعاني بپردازيم. تطبيق گلشن راز واي بررسي شود و در پايان به صوفيانه عرفاني

اصطالحات صوفيانه، رمز در شعر، گلشن راز، مرات المعاني جمالي :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان*

صفهان** دانشجوي دكتراي زبان و ادبيات دانشگاه ا


شناسي موالناتمثيل جنين و اهميت آن در انسان

*اسماعيل تاج بخش **محمدجواد اعتمادي گلريز

چكيده

موالنا چند بار در مثنوي براي بيان سخن خود و شرح مفاهيم مورد نظرش، از تمثيل جنين بهره رك و شناخت او از انسان، اهميت گرفته است. اين تمثيل به ويژه در انسان شناسي موالنا و د

اي دارد. موالنا براي بيان دركي كه از موقعيت انسان در جهان هستي دارد و نسبت آدمي با ويژهها و شرح و تحليل آن، ما را جهان غيب، از تمثيل جنين بهره برده است. تأمل در اين تمثيل

موالنا درست بيابيم. فهم و درك بهتر آثار هر كند كه بتوانيم به نظام انسان شناسيياري ميهاي كساني كه در باب مسائل هاي اوست، و نظام انديشهمتفكري وابسته به شناخت نظام انديشهاند، شامل شناخت آنان از انسان و موقعيت او در هستي وجودي و موضوعات عرفاني سخن گفته

شناسي موالنا بسيار راهگشاست يل جنين براي رسيدن به انسانشود. در مثنوي موالنا تمثهم ميهاي تر شد و دريچههاي موالنا نزديكتوان با تأمل در وجوه مختلف آن به جهان انديشهو مياي را به روي آن گشود. در اين مقاله تالش شده با تحليل فلسفي و عرفاني ابياتي كه موالنا تازه

هاي موالنا اي به فهم و كشف جهان انديشههاي تازهيل جنين سروده است، راهبا استفاده از تمثهاي اين پژوهش، نگاه و نظر موالنا به يافت شود، كه در نهايت بتوان با پيش چشم داشتن يافته

تر و بهتر فهميد. انسان را عميق

تمثيل، جنين، موالنا، انسان شناسي، مثنوي: اي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشيار دانشگاه عالمه طباطبايي*

[email protected] كارشناسي ارشد دانشگاه عالمه طباطبايي آموخته** دانش


چند صدايي در گفته پردازي و اتصاالت و انفصالت گفتماني

»طوطي و بازرگان«در

*مرضيه اطهاري نيك عزم

چكيده :

بويژه داستان طوطي و بازرگان همواره مورد توجه منتقدين بوده و از ، داستانهاي مولويديدگاههاي متفاوت مورد بررسي قرار گرفته است. يكي از ديدگاههايي كه با آن مي توان نوع

فت معناي متن نيز كمك مي گفتمان موالنا را بررسي كرد، نشانه شناسي مي باشد كه به درياكند. با اين رويكرد سعي ما بر آن است تا يكي از شگردهاي موالنا را در نوع گفته پردازي نشان

مي باشد كه در برخي ابيات ديدگاه گفته پرداز، يعني راوي داستان، "چند صدايي"دهيم و آن ديشه اي را بيان مي طوطي، طوطيان هندوستان و همچنين بازرگان يكي شده و همه با هم ان

كنند و مخاطب را خارج از بافت داستان هدايت كرده و او را تا الزمان و ال مكان برده و در آن انديشه شركت مي دهند، گويي همه همسرا مي شوند كه مطلبي را بيان كنند و يا به عبارتي

از ديگاه "ه چند صدايينظري"سمفوني عارفانه اي اجرا كنند. در اين مقاله ما در ابتدا به معرفي باختين و سپس در زبانشناسي نظريه اوزوالد دوكرو را معرفي كرده و سپس با تكيه بر مباني نشانه شناسي مكتب پاريس، به ويژه اتصاالت و انفصاالت گفتماني نشان خواهيم داد كه يك مدل

.در داستان طوطي و بازرگان نيز وجود دارد "چند صدايي"ويژه اي از : چند صدايي، اتصاالت گفتماني، انفصالت گفتماني، نشانه شناسي، طوطي، كليديهاي ژه وا

بازرگان، مولوي.

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه شهيد بهشتيعلمي گروه زبان و ادبيات فرانسه عضو هيئت*


خاقاني و هفت وادي سلوك

*عطا محمد رادمنش **زاده شوشتري نژاد كريمزهرا

چكيده

سراست، اما در باب پرداختن به مفاهيم عرفاني، دستي دارد، كه خاقاني، گرچه شاعري مديحهكمتر به اين ابعاد از انديشة او پرداخته شده است. اشارات خاقاني به هفت وادي سلوك، با

ر آن است كه او نيز ، بيانگ»هفت مسكن«و » هفت خوان«، »هفت بيابان«عباراتي همچون باشد. در اين مقال، هفت وادي سير و سلوك، از همچون عطار، براي سلوك، مراحلي قايل مي

گردد؛ سلوك از ديدگاه شاعر شروان، دل ديوان خاقاني برگرفته، همراه تحليل انديشة او بيان مياي طلب، گام در راه شود. خاقاني، با پ سفري معنوي و دشوار است كه برايش منتهايي تصور نمي

گرداند، كليد گنج معرفت را در پيشگاه الهي جست و نهد، آتش عشق، او را از خود بيگانه مي ميزند ها را كنار مي نهد، حجاب اهللا، در كوي استغنا قدم مي نيازي از ماسوي كند، با اظهار بي جو مي

وادي حيرت، سرمست و تا در مقام توحيد، يگانگي با محبوب حاصل شود، عقل و جان در كران عشق و گردند و باالخره با اظهار نياز به حضرت دوست، در درياي بي سرگشتة عشق يار مي

گردد. خاقاني، در تبيين معاني و حقايق عرفاني، به شود و بقاي باهللا محقق مي معرفت او، محو ميتوان در ذهن و زبان را ميهاي آن هاي زيبا دست يازيده است، كه نمونه تعبيرات و تصويرسازي

شاعران عارف هم عصر و پس از وي مشاهده كرد.

خاقاني، عرفان، هفت وادي، سير و سلوك :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاد گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نجف آباد *

[email protected]كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد نجف آباد **


خالقيت مولوي در حل مسائل


**محمد رضا اجنوردي

***مريم فسنقري

چكيدهدرجهان امروز به طور جدي مورد توجه )Problem Solvingروشمند حل مسائل (هاي شيوه

فني و مهندسي براي حل مسائل پيچيده قرار گرفته هاي دانشمندان و محققين به ويژه در رشتهيي آدميان را در برخورد با معضالت است. استفاده از اين روش درحوزه علوم انساني نيز توانا

خالقيت به عنوان صفتي برجسته در مولوي در طرز تفكر اجتماعي و فرهنگي، افزايش داده است.و نوع نگرش او كامال آشكار است. مجموعه آثاري كه از اين عارف شاعر، اكنون در دسترس

ت كه پيش از او مورد توجه است، همچون دائره المعارفي بزرگ از علوم، معارف و هنرهايي اسبسياري از دانشمندان، حكما و شعرا بوده است. اين خالقيت و توانايي مولوي، صرفا به دليل ارائه

حل مسائل نيست بلكه اساسا طرح مساله و به چالش كشيدن ذهن و هاي راه كارها و بيان شيوهه اين امر، شخصيت منحصر به ضمير خواننده، نشان از نبوغ فكري و استعداد ذاتي او دارد ك

هاي او ضمن بيان مباحث ناب عرفاني در قالب حكايات و داستانفردي از مولوي ساخته است.در زندگي روزمره ها دل انگيز، به شيوه اي خالقانه به حل پاره اي مسائل و مشكالتي كه انسان

عاشق شدن "تحليل دو داستاندر اين گفتار، با تجزيه وروبه روهستند، مي پردازد .ها خود با آناز دفتر دوم كه از جمله "اعتماد كردن بر تملق و وفاي خرس"از دفتر اول و "پادشاه بر كنيزك

جذاب مثنوي است، خالقيت مـولوي را در برخورد با مسائل نشان خواهيم داد.هاي داستان

مولوي، مثنوي ،خالقيت، حل مساله.:كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشگاه آزاد اسالمي، واحد سبزوار، گروه زبان و ادبيات فارسي*

دانشگاه آزاد اسالمي، واحد سبزوار ** *** دانشگاه آزاد اسالمي، واحد سبزوار


مجالس سبعه و فيه ما فيه ساختار حكايات

*آزاده پيروزخواه

**نجمه تاجيك

چكيده

فيه "و "مجالس سبعه "حاضر به بررسي ساختار حكايات آورده شده در دو كتاب تعليمي ة مقالموالنا جالل الدين بلخي رومي مي پردازد.بدين منظور حكايات آورده شده دراين دو اثر "ما فيه

تحليل و بررسي آنها پرداخته است. اگرچه حجم حكايات در اين دو را استخراج كرده و به مجموعه بسيار اندك است اما با اين حال آوردن حكايات در دو متن تعليمي صرف،جاي بررسي دقيقيبراي آنها باقي مي گذارد.هدف اصلي اين مقاله بررسي ساختار حكايات اين دو اثر از منظر

صيت پردازي، مضمون، زمان و مكان و گفتگو ) است.از آنجا كه عناصر داستاني (زاويه ديد، شخاصلي در حكايات مي باشد و موالنا هم براي بيان هاي روش گفتگوي ادبي يكي از مولفه

مقصودش از آن بهره برده است، انواع گفتگو را با آوردن شاهد مثال هايي از متن مد نظر قرار كه با ريز بيني و دقت نظر موضوع ديگري پرداخته ايم.ها داده و به بررسي و دسته بندي آن

مضامين حكايت و قرار دادن هر ، بيشتري در اين مجموعه حكايات مورد بررسي قرار گرفته است مي باشد.ها و ارائه ي نمودار و تحليل آن مضمون در يك مجموعه

پردازي شخصيت فتگو،گ مضامين، عناصرداستان، مافيه، فيه ،مجالس سبعه :ها كليد واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه عالمه طباطبايي *

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه عالمه طباطبايي**


سيري در مضامين عرفاني غزليات كليم همداني

*پيشگراحد **ثريا كريمي

چكيده

ي صفوي است. ژرفاي عاطفه و جدي بودن تفكرش را در كليم همداني از شاعران مشهور دورهدهد عالوه بر اين حكمت عملي و واقع بينانه و طنز و ظرافتي متين و فيلسوفانه نشان مي

قيق و بررسي بوده، هاي مضامين عرفاني در اشعار كليم در خور توجه است كه سزاوار تح مايه بنسزاوار تحقيق و بررسي است.هدف از تحقيق حاضر، ارائه مضامين عرفاني غزليات كليم همداني است، به همين خاطر ابتدا به هفت وادي عطار در ديوان كليم پرداخته و بعد از آن چند مورد از

مقامات و مضامين و اصطالحات عرفاني اشعار كليم را بيان كرده ايم.

: كليم، عرفان، هفت وادي، سير و سلوك، مقاماتكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار دانشگاه محقق اردبيلي

**كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي


بريزي،درويش آفاقي يا عالمي فاضلشمس ت (پژوهشي پيرامون گسترة علمي شمس تبريزي بر اساس مقاالت او)

*فاطمه محمدي عسكرآبادي

**مهدي ملك ثابت

چكيدهشمس تبريزي، عارف قرن هفتم است كه داستان تأثير شگرف او بر مولوي شهرة خاص و عام

برخي .كتاب مقاالت، در هاله اي از ابهام قرار داشت است. با وجود اين، زندگي وي تا قبل از كشفديگر نيز او را درويشي آفاقي(ولگرد) و بي سواد مي دانستند كه درجاتي از واليت داشته است.در مقاله حاضر با استناد به مقاالت شمس، نشان داده ايم كه او در علوم روزگار خود سرآمد بوده است.

قابل انكاري است كه نشان مي دهد كه او به زبان عربي كامال مقاالت شمس منبع مستند و غير مسلط بوده و به راحتي به عربي تكلم مي كرده است. عالوه بر اين، ميزان تسلط او بر علوم قرآني از قبيل قرائت، تفسير و تأويل قرآن شگفت انگيز مي نمايد. وي همچنين، در علوم مربوط به

ه است. از طرف ديگر، تعداد بسيار زياد اشعار و امثال فارسي و عربي كه حديثداراي تبحر بسيار بودشمس در ضمن سخنانش به كار برده، مؤيد اين مطلب است كه وي با ادب فارسي و عربي آشنايي كافي داشته است. يكي ديگر از علومي كه از طريق مقاالت، تبحر شمس در آن آشكار مي گردد،

آن را آسانترين علوم خوانده است. شمس همچنين، داراي آشنايي علم فقه است كه خود شمس كافي با كالم اسالمي بوده است و عالوه بر احاطه بر مباحث مختلف كالمي، با متكلمين نام آور روزگار خود به بحث مي پرداخته و حتي آنان را محكوم مي نموده است. اظهار نظرهاي شمس

طون، سقراط، جالينوس و ... و مقايسة ميان آنها و فالسفة اسالمي دربارة فالسفة يوناني مانند افالچون ابن سينا و مباحثات او با برخي فالسفة روزگار خود نيز نشان از آشنايي كافي او با علم فلسفه

در پژوهش حاضر، به صورت طبقه بندي شده و بر اساس كتاب مقاالت شمس نشان داده ايم .دارد زي فردي بي سواد نبوده است؛ بلكه مي توان او را از زمرة فاضلترين علماي كه نه تنها شمس تبري

تراز اول عرفان اسالمي به حساب آورد.

مقاالت شمس، علم شمس، علوم اسالمي : ادبيات عرفاني، شمس تبريزي،كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]يزد بيات فارسي دانشگاه دانشجوي دكتري زبان و اد*

دانشيار زبان و ادبيات فارسي و عضو هيأت علمي دانشگاه يزد**


صورت و معنا در مثنوي معنوي

*پسندي كورس كريم

چكيدههاي مولوي بر مبناي ايـن مثنوي معنوي، مملو از تعاليم قرآني و مفاهيم آسماني است كه انديشه

ل گرفته است. مثنوي، تفسير معنوي آيات قرآن است كه بيش از پانصد آيـه از آيـات مفاهيم شكهـاي ايـن عـارف ايرانـي قرآن در آن بيان شده است. با اشاره به توجه دنياي امـروز بـه انديشـه

هاي بسياري دسـت و پنجـه توان تأكيد كرد بشر راه عقالنيت را تاكنون پيموده و با نابساماني ميكه موالنا از هر دو بال عقل و عشق براي رسيدن ست و به همين دليل با توجه به ايننرم كرده ا

هـاي ايـن عـارف بـزرگ به كمال بهره برده، موجب شده است تا دنياي امروز نسبت به انديشـه مند شود.اين مقاله نگاهي است به موضوع صورت و معنـا در مثنـوي، و كاوشـي اسـت در عالقهگرايي و معناگرايي، بـا ايـن بيـنش نگيز اين عارف بزرگ در خصوص صورتهاي تأمل برا انديشه

هاي بلند معنوي مولوي، هاي افراطي جامعه كنوني، باشد كه پيروي از انديشه گرايي كه در صورتاي از نجـات و رسـتگاري را بـه روي صيقل ارواح و زدايندة كدورات جامعة بشري شود و دريچـه

بشر بگشايد.

مولوي، مثنوي معنوي، صورت، معنا يدي:هاي كل واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دورة دكتري زبان و ادبيات فارسي واحد مشهد*


فخرالدين عراقي و تجلي

*آباديمحمد حسين دهقاني فيروز **نجمه حيدري نسب

چكيده

يكي ازمباحث عرفاني كه در آثار بسياري از عرفا راه يافته است، مبحث تجلي و انواع آن است. فخرالدين عراقي از شعرا و عرفاي نظري قرن هفتم محسوب مي شود كه تجلي حق را چه به

تقسيم بندي مندرجات مقاله صورت رباني وچه روحاني، با ذكر شواهد شعري بيان كرده است. در سعي شده است، تجليات وجودي حق تعالي كه همان مظاهرجمال و كمال او بربسيط عالم و

- 1كائنات است در سه گستره(حضرت) بهمصداق اشعار عراقي در عرصه به عرضه گذاشته شود: حضرت -3حضرت صفات(تجلي وجودي صفاتي) - 2حضرت ذات(تجلي وجودي ذاتي)

ي وجودي افعالي)نيز از چه مفردات واژگاني كه متضمن مفهوم تجلي است در بيان افعال(تجلمفاهيم عرفاني سود جسته است؟ اين كه او در مشرب عرفاني خود پيرو ابن عربي و صدرالدين قونيوي بوده تا چه ميزان برظهور تجلي در اشعارش تاثيرگذاربوده است؟ تجلي و نقطه مقابل آن

نشيني با هم، زيبايي بيان مصطلحات عرفاني را دو چندان كرده است؟استتارچگونه درهم

تجلي حق، فخرالدين عراقي، تجلي ذاتي، تجلي صفاتي، تجلي افعاليهاي كليدي: واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ عضوهيئت علمي گروه ادبيات فارسي دانشگاه يزد*

[email protected]اسي ارشد ادبيات فارسي دانشگاه يزددانشجوي كارشن **


هاي عرفاني در تاريخ رواييكاركرد داستان

*بهدخت نژادحقيقي

چكيده

- تا مدتشمار در نوسان بوده است و هاي بيگذاريها و ارزشبنديتاريخ هميشه در ميان دسته

هاي داستاني از فن بيان آمده و مانند ديگر شكلهاي مديد بخشي از ادبيات به شمار ميتر و برده است. برخي مورخان گاه با استفاده از ابزارهاي داستاني تاريخ را جذابكالسيك بهره مي

است: كنند. در تاريخ ادبيات فارسي از اين دست بسيار آن را به يك آفرينش ادبي نزديك ميتاريخ بلعمي، تاريخ بيهقي، تاريخ جهانگشاي جويني و .... اما استفاده از اين ابزارهاي داستاني

هاي برانگيز، كاربرد روايتهمواره يكسان و به يك منظور نبوده است. يكي از موارد تامل، برتر حاكمان است. در اين ميان داستاني، در تاييد وقايع بزرگ و صحه گذاشتن بر قدرت

هاي عرفاني انعكاس جالب توجهي دارند و زمينه را براي پذيرش جبر تاريخي آن عصر داستانناپذير و يا هاي حكومتي در حوادثي برگشتآنجا كه مورخ در صدد توجيه كاستي سازند.آماده مي

ديث انتقاد از عوامل قدرت در برخي وقايع است استفاده از زبان رندانه و به كارگيري آيات و احارسد اما ما نويسي اسالمي طبيعي و واضح به نظر ميمتناسب با موضوع، به پيروي از سنت تاريخ

نويسي علمي و با پا گذاشتن به قلمرو شويم كه با عدول از تاريخهايي روبرو ميدر تاريخ با بخشمردم به يهايي كه در باور عامهگيرد آن هم قصهگويي را پيش ميادبيات داستاني، سنت قصه

در پل ريكورهاي كنند. اين مقاله با نگاهي به پژوهشتر عمل ميمراتب از آيات و احاديث قويباب تمايزات و تشابهات روايت تاريخي و داستاني، به بررسي موردي اين مسئله در تاريخ

.ها در بافت تاريخهاي عرفاني و كاركرد آنانعكاس داستانپردازد: جهانگشاي جويني مي

هاي عرفاني، تاريخ جهانگشاي جويني: تاريخ، روايت، داستانكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشگاه شهيد بهشتينشجوي دكتري زبان و ادبيات دا*


ر موالناكشش و كوشش در آثا

*مهدي شريفيان

*محمد شريفي

چكيده

است. بسياري از » عرفان و تصوف«دو مفهوم اساسي و محوري در حوزة » كوشش«و » كشش«سالك و مريد » مجاهدة« و » كوشش«اصالت را به » سير و سلوك«صوفيان برجسته در مسير

اند اگر داده و گفته» كشش«به اند. برخي ديگر اصالت را را فرع بر آن دانسته» جذبه«داده و گيرد؛ و يا اگر كوشش رخ دهد، راه به جايي عنايت خاص الهي نباشد، كوشش صورت نمي

برد. موالنا، يكي از بزرگترين شاعران و عارف مسلمان است كه در آثار شعري خود به اين نميخواند، به جهد مي را به جد و» سالك«موضوع به خوبي پرداخته است. موالنا با وجود اين كه

هاي سالك را تا زماني الزم مي داند كه مرغ جذبه بر سر سالك به رسد كه مجاهدت نظر مي پرواز درآيد. و سالك با مشاهدة صبح وصال، مي تواند شمع كوشش را خاموش كند.

عرفان، سلوك، كشش، كوشش، مولوي.كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * دانشيار دانشگاه بوعلي سينا

** كارشناسي ارشد رشته زبان و ادبيات فارسي


گفتار بيصدا؛ تأملي بر زبان بدن در غزليات شمس

*مينا بهنام

ارتباطات روزمره از علل اساسي موفقيت در انتقال پيام و ايجاد» زبان بدن«استفادة صحيح از

يك سيستم ارتباطي غيركالمي است كه گام، ريتم، كلمات و نحو شود.زبان بدنمحسوب ميتواند نظامي قانونمند مخصوص خود را دارد و اگر اين اجزا به طور صحيح به يكديگر بپيوندد، مي

ايكالمي كه داراي شخصيتهاي هرسان به عنوانادبيات غير شفاهي ايجاد كند. » كلمات«را داراي كالمي از جمله عاليم زبان بدن است. در غزليات شمس، هاي غيرانسانيست، سرشار از نشانه

مولوي به عنوان شخصيت اول درون غزلها، در بسياري موارد از باب حفظ حريم و قداست مخاطب به ويژه شمس تبريزي حركات وي را در موقعيتهاي مختلف با استفاده از زبان بدن به

توان واكنش مخاطب را در قبال مل در آن مينحوي رمزگونه به تصوير كشيده است كه با تأسخنان مولوي دريافت و با رويكردي گفتماني جايگاه و موضع وي را تعيين كرد. اين تحقيق

بندي از اشكال زبان بدن در اين اثر، رويكرد كند با نگرشي آماري، ضمن ارائة دستهتالش مي . گيري از اين تكنيك ارتباطي روشن كندشاعر را در بهره

: زبان بدن، ارتباط غيركالمي، غزليات شمس، رمز، مخاطبهاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد *


شقمتافيزيك ع در ساحت انديشه ابن عربي، عطار و احمدغزالي

*ابراهيم مهرابي

**عبدالمجيد محققي ***فرزانه محمدي

چكيده

، ابن عربي،عشق رااساس عالم و اولين صادر از حق معرفي كرده كه تعريف [حدي] را نپذيرفته رابه قدرت فاهمه ويا ذكر اخص صفات،تعريف پذير است.عطاروغزالي، عشق "رسم"هر چند به

ممكن مي دانند.عشق براي عبرت،عبادت وبراي "چشيدن و تذوق"دست نيافتني دانسته بلكه بهشهوت،گناه محسوب ميگردد. انواع مختلفي ازقبيل طبيعي[شهواني]، روحاني[معنوي،خيالي]و

وي كه الهي[مجرد] را داشته كه عشق الهي سرآمد است ؛ هرسه، تبار واحدي را دارند به نح-عاشق درسيرسلوك معرفتي يا وجودي خويش از مادون شروع كرده و در انتها هرسه را در مي

نوردد و خود نيز با معشوق، يكي گشته ودراين سير، هرنوع تمايز بين انواع عشق و دوئيت بين از "قداست"ريزد. ازپيامدهاي اين رفع تمايز و دوئيت، انتقال صفت عاشق ومعشوق فرو مي

ق و عشق الهي به عاشق و عشق طبيعي است. ظاهرا، عشق، ظهور و بروز يك نوع معرفت معشو - به–و -در -دار، طي يك فرايند خود وانهادگي، هستي خويش رايا هستي است كه هستي

يابي، برآمده از رجوع عاشق به منطلق(محل جريان يافتن) خود، معشوق، قوام مي بخشد. اين قواماست كه عاشق، صدور فعل، حتي همين "احسان"باشد. اوج اين سير، همان مييعني معشوق،

پندارد. خطا در ي او ميعشق، را از خود ندانسته، بلكه عامل و فاعل حقيقي را، معشوق وارادهدرك اين نكته لطيف، مزله اقدام ومضله افهام خواهد بود. وقوع عشق به رؤيت، سمع واحسان

هر سه، حسن وزيبايي معشوق است.بوده كه معطوف عليه

تذوق،ابن عربي، عطار، احمدغزالي، معشوق، عاشق، عشق:هاي كليدي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]*استادياردانشگاه دولتي ياسوج

[email protected] ياسوج نشگاه دولتي**استادياردا [email protected] فارسي*** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان وادبيات


اني در اشعار خيالي بخاراييمفاهيم عرف

*علي اكبر قاسمي گل افشاني

چكيده

خيالي .ز آن روي كه او گه گه ز اين ره گذري دارد /از حال دل ريشم تير تو خبر دار استهمان كسي است كه غزل معروفش را با مطلع :اي ، شاعر لطيف طبع قرن نهم هجري، بخارايي

تضمين نموده و مسمطي .قي به تو مشغول و تو غايب ز ميانه خل/تير غمت را دل عشاق نشانه. ادب فارسي است و نجواي عاشقان دل سوخته استهاي ساخته است كه از زيباترين سروده

در روضه ي هفتم بهارستان نام ، سخن شناس نامي قرن نهم هجري، موالنا عبد الرحمن جاميغزل سراي شكرستان نظم گستري ذكر كرده و گفته خيالي بخارايي را در مجموعه ي طوطيان

يكي از مفاهيم . حق با جامي است» . خيالي است و شعر وي خالي از خيالي نيست« است : ازلي بودن عشق و ، برجسته در اشعار او مفاهيم عرفاني است ؛ مفاهيمي نظير : تجلي حق تعالي

. باشد كه مقبول افتد. عرفاني در اشعار او بپردازيم ما در اين مقاله سعي داريم به مفاهيم. ...

مفاهيم عرفاني ، ديوان اشعار، : خيالي بخاراييكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * مدير گروه زبان و ادبيات فارسي سوادكوه مازندران


مفهوم بار امانت در متون كهن ادبي

*همحمدعلي زهرازاد **زهرا صادقي

***صديقه طاهري

چكيدهامانت از بنيادي ترين مفاهيم فرهنگ و ادب صوفيانه و يكي از پر بسامد ترين مضامين و نقش

باز نگريسته شده عرفاني است كه هاي وم يكي از پديدهباشد اين مفهادبيات فارسي ميهاي مايهكه به شكل آرماني در متون كهن تجلي يافته است كه شناساندن اين نقش مايه و نيز، آرماني بودن بار امانت و همچنين، مشخص كردن اهداف، با تاكيد بر متون عرفاني صوفيان با تفاسير

ق و بررسي نشان مي دهد كه:امانت نزد عارفان قرآني متعدد هدف نوشتار حاضر است.اين تحقيمراتب عالي و نازل دارد كه هر عارفي آن را با توجه به پيشينه ذهني خود به مصاديق قرآني به كار برده است و در نزد اكثر اين عارفان امانت به مفاهيم چون معرفت و عشق و اختيار اشاره

دارد.

معرفت، عشق، امانت، بار امانت،: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار دانشگاه سيستان و بلوچستان*

[email protected]بلوچستان دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه سيستان و** كارشناسي ارشد دانشگاه اصفهان ***


م زيبايي و زشتي (حسن و قبح) در مثنوي موالنامفهو

عليرضا شانظري*

چكيده

اختالف نظر ، مسأله حسن و قبح از ديرباز مورد توجه متكلمين بوده و با توجه به ماهيت آنمختلف علماي علم كالم را در پي داشته است.گروهي بر عقلي بودن آن اصرار داشته و هاي گروه

آن پاي مي فشارند. موالنا هر چند در اصول پايبند به عقايد اشاعره است عده اي بر شرعي بودناما در مبحث حسن و قبح از دايره اعتقادات اشعريان فراتر رفته و بر خالف نظر آنان سخن گفته است. موالنا حسن و قبح را به زيبايي و زشتي تأويل كرده و تا حدودي نزديك به عقايد شيعه و

در اين مقاله، موارد اختالف . ضرورت و نتيجه آن داد سخن داده است، ماهيت معتزله در موردنظر موالنا با اشاعره در زمينه حسن و قبح، با ذكر شواهدي از مثنوي مشخص گرديده و ديدگاه

تبيين ، او نسبت به چند مورد از مصاديق زيبايي و زشتي كه همراه با زيبا انديشي عارفانه است شده است.

معتزله، اشاعره، موالنا، مثنوي، زيبايي و زشتي، حسن و قبح: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ياسوج


مقايسه مثنوي طاقديس با مثنوي معنوي (با تكيه بر تأثير پذيري از قرآن مجيد)

*حسن حيدري

**عبد المجيد يوسفي نكو

چكيده

يكي از مقلدان موفق مولوي ملا احمد نراقي در مثنوي طاقديس است .توغل مولوي در قرآن و تقليدي هاي ين موضوع به مثنويهنرمندانه كاربرد قران در شعر اثبات شده است. اهاي شيوه

ازجمله استفاده ازواژگان قرآن،تفسير وتأويل آيات،اثرپذيري . پس از مثنوي نيز راه يافته استبه مثنوي طاقديس هم ، بنيادي،تلميحي،تطبيقي و تصويري كه در مثنوي ديده مي شود -الهامي

و سپس نحوه استفاده و ها ر از آيهسرايت كرده است. اين جستار نخست ميزان استفاده دو شاعبررسي مي كند .اين بررسي نشان مي دهد ميزان استفاده مولوي از ها را در بيتها كاربرد آيه

قرآن مجموعا سه برابر نراقي است .هم چنين ميزان تأويالت او نيز بيشتر است واختالف تأويل ت. در دو اثر عمدتا ناشي از اختالف مذهب مختار دو شاعر اس

اقتباس و ابتكار تأثير خلاقانه آيات، مثنوي طاقديس، : مثنوي مولوي،كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *عضو هيئت علمي دانشگاه اراك

**دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اراك


ويدر مثن» چشم«نقش معرفتي و روايتي نماد

*سرعليرضا محمدي كله

** حسين محمدي

چكيدهترين مسائل مثنوي است. اين موضوع كه در بسياري از شناخت و ابزارهاي آن يكي از محوري

صورت گفتمان و زبان مستقيم نويسنده متون عرفاني نيز به آن پرداخته شده است، معموال بهشناختي در مثنوي د زباني موضوعي معرفتيابد. هدف اين مقاله بررسي چگونگي نمومينمود

شناختي مثنوي، هاي معرفتبه عنوان نماد مركزي تمثيل» چشم«رو، با مطالعة نماد است. از اين- هاي زباني استفاده از اين نماد پرداخته شده است. افزون بر بيان مستقيم، بهرهبه بررسي شيوه

هايي هستند كه چشم، داستاني نيز روش ها و گفتگوهايجويي از تمثيل و حكايت، كنشتوان گفت، نماياند. ميكاركردها و آفات آن را به عنوان نمادي از قوة شناخت انسان در مثنوي مي

هاي شناختي مثنوي عالوه بر بيان مستقيم نويسنده، در كردارهاي زباني و نقشنگاه معرفت كند.روايي نيز خودنمايي مي

شناسي، روايت، زبان عرفان، نماد، چشم.فتمعر: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] عضو هيات علمي دانشگاه شهركرد*

دانشجوي دكتري دانشگاه تربيت مدرس**


ة خاقاني به احكام فقهيعارفان نگاه شاعرانه و


چكيده

خاقاني از جمله شاعراني است كه آثارش مملو از موضوعات گوناگون است. يكي از اين موضوعات كه بخش قابل توجهي از آثارش را به خود اختصاص داده، احكام فقهي است. نگاه

سي است. نخست آنكه مسايل فقهي را در قالب خاقاني در اين زمينه بيشترازدو ديدگاه قابل برربا وجود آن همه -فنون ادبي به گونه اي بيان مي كند كه نه تنها پيش ازاو بلكه در عصر شاعر

و همچنين پس از او، كسي را نمي توان در اين زمينه با او مقايسه كرد و ديگر -نوابغ شعريجهي ندارد؛ بلكه به حقيقت احكام كه بر خاسته آنكه در بسياري از موارد، به ظاهر احكام فقهي تو

از بينش عرفاني اوست نظر دارد. آشنايي كامل خاقاني با اصطالحات و احكام فقهي و پيوند آن با بلند عرفاني همراه با ظرايف ادبي سبب شده است كه شعر او از اين جهت با ساير هاي انديشه

شعرا متفاوت گردد.

اقاني، فقيه، احكام فقهي: خهاي كليديواژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد ساري*


نمادپردازي و هرمنوتيك در ديوان شمس

*حيدر قلي زاده **ليال جهانپور

چكيده

اثر گرانقدر عارف پرآوازه ي جهان، موالنا جالل الدين بلخي و يكي از ديوان غزليات شمس مهمترين كتب ادب فارسي است كه نه تنها از نظر ادبي حائز اهميت فراوان مي باشد بلكه از نظر عرفاني نيز قابل تامل و بررسي است. باتوجه به عمق و ژرفاي درياي بيكران موالنا، آثاري كه در

ه و تدوين شده است همچون قطره هايي محدود و ناچيزند و با نظر به اينكه اغلب اين زمينه تهيواژه هاي به كار رفته، غير از معناي حقيقي به صورت نماد كاربرد پيدا كرده است. بنابراين ناآگاهي خواننده از اين اصطالحات موجب مي شود كه از خواندن آن فقط به لذت ادبي دست

انديشه هاي عرفاني آن تا حدود زيادي بي نصيب ماند. از اين رو بررسي كلمات يابد ولي از دركعرفاني و فهم عميق معنا و مفهوم آنها نقشي اساسي در شناخت غزليات شمس برعهده دارد. نمادپردازي و هرمنوتيك در بسياري از آثار عرفاني شعرا رواج دارد اما در ديوان شمس اغلب

ن به خود گرفته است. هدف اصلي از اين پژوهش كشف و شناخت برخي از صورتي نماديها واژهاين واژه هاست تا بدين وسيله گامي به سوي درك معاني برداشته شود و موجبات فهم درست از

انديشه ي وي فراهم آيد.

: ادبيات عرفاني، موالنا، ديوان شمس، نمادپردازي و هرمنوتيككليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] آذربايجان *استاديارزبان و ادبيات فارسي، دانشگاه شهيد مدني

[email protected]ا آموزشگاه صدر كارشناس ارشدزبان و ادبيات فارسي**


دهلوي ت وجود در انديشه بيدلوحد

*كبري قديري ساميان *رامين محرمي

چكيده

اي در هاي مفصل وپيچيدهوحدت وجود از مهمترين مباحث عرفاني است كه بيشتر عارفان بحثگذار عرفان نظري، اصطالحات پراكنده عرفان را اند. ابن عربي به عنوان بنيانباب آن ارائه كردهه وحدت وجود را به عنوان مكتب عرفاني مطرح نموده است كه عرفاي پس از گردآورده و انديش

وي تحت تاثير وسيطره وي قرار گرفته اند. بيدل بزرگترين شاعر زمان خود نيز عارف وحدت هاي ابن عربي دراقوال او سخت ريشه دوانده است، به طوري كه كمتر وجودي است كه انديشه

گاه حق وحدت وجود از آن استشمام نگردد. درنظر بيدل عالم جلوهتوان يافت كه بوي غزلي را ميگاه وحدت است و معشوق وي در عالم عيان و در صورت كثرات متجلي است. بيدل عالم را تجلي

داند كه با رنگ كثرات و غبار توهم زنگار خورده است. وحدتكده وي از انقالب تشبيه و تنزيه مينگرد. در اين مقاله ابتدا به تعريف وتوضيح برخي م مسمي را ميمبرا است و وي از پس پرده اس

شود.هاي وحدت وجود پرداخته، سپس اين مفاهيم در انديشه بيدل بحث و بررسي مياز مولفه

: وحدت وجود، اسما و صفات، تشبيه وتنزيه، رابطه حق با عالمكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه محقق اردبيلي*

[email protected] استاديار دانشگاه محقق اردبيلي**


يك واژه و صد پرتو در شعر تر حافظ در شعر حافظ هاتكرار واژه

*علي عشقي سردهي

چكيده

اين . اره تالش مي كرد سخن خود را با زيباترين آرايهها و پيرايههاي هنري همراه كندحافظ هموبسياري از دانشوران اين آرايههاي زباني را . تالشها زبان حافظ را به زباني هنري مبدل كرد

آنچه كمتر بررسي شده آن دسته از هنرهاي زباني حافظ است كه در گسترة . بررسي كردهاندبررسيهاي اين جستار در پي اين پرسش انجام . نه تنها در يك غزل به چشم مي خورد غزلهاو

مي گيرد كه آيا حافظ در بازگويي و تكرار واژهها در گسترة غزلهاي خويش كوشش مي كند به آنها رنگ و جلوهاي ديگر بدهد يا با همان معنا و تصوير گفته شده دوباره آنها را به كار گيرد ؟

كوشش او بر اين بوده واژههايي را كه در غزلهاي گوناگون ، اينگونه واژههادرمييابيم با سنجش، بلكه با كاربردهاي گوناگون، به كار ميبرد تكراري و داراي معنا يا شخصيت هنري يكسان نباشد

واژة ، براي بررسي اين شگرد ادبي. نمود يا برداشت هنري تازهاي به معناي پيشين آنها بيفزايدآنگاه . نسيم و صبا برگزيده شده است و نمودهاي گوناگون آن در چند دسته بررسي ميشود، باد

ها تفاوتهاي معنايي يا هنري واژههاي هر بخش نخست در همان بخش و سپس در همة بخشيجه يك نتيجة به دست آمده آشكار كنندة دگرگونيهاي معنايي بسيار زياد و در نت. بيان ميگردد

. آفرينش هنري بي مانند در كاربرد واژگان ديوان حافظ است

زنده نمايي، نمود واژهها، كاربرد واژهها، صبا، نسيم، : بادكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]سبزوار استاديار دانشگاه آزاد اسالمي *


غناييادبيات


اساطيري، مذهبي و ادبي هاي آتش و نمادپردازي حافظهاي آن در غزل

*پريسا حبيبي

چكيده

حافظ و ارتباط آن با هاي هدف از اين نوشتار بررسي نحوة نمادپردازي واژة آتش در غزلادبي و مذهبي اين هاي ية جابه جاييبر پاايراني و سامي و نيز اسطورة آفرينش هاي اسطوره

است. براي اين منظور قبل از ورود به بخش اصلي مقاله و پس از ارائة پيشينة عنصر اسطوره اي را تبيين نموده ها تحقيق، تعاريف كوتاهي از نماد و اسطوره به دست داده و چگونگي امتزاج آن

يادآوري شده است. در متن مقاله ايراني و سامي هاي ايم. سپس جايگاه آتش، در اسطورهايراني مورد بررسي قرار گرفته و سپس هاي نمادپردازي آتش، ابتدا در ارتباط با اسطوره

ديگر ذيل عنوان كلي جابه جايي مذهبي آتش تبيين شده است در ادامه به نمادهايي هاي اسطورهساخت شان نمي توان اصالت پرداخته ايم كه به ظاهر ارتباطي با اساطير ندارند، ولي در ژرف

را ناديده گرفت؛ اين بخش ذيل عنوان جابه جايي ادبي عنصر اسطوره اي آتش ها اسطوره اي آن. 1بخش نتيجه گيري، به طور خالصه شامل اين مطالب خواهد بود: قرار گرفته است.

ها در اسطوره كاربردهايي كه حافظ از نماد آتش داشته است گاه از آگاهي فردي او از جايگاه آن. 2خبر مي دهد و گاه تصادفي است و شايد نشان از ناخودآگاه جمعي و قومي داشته باشد

تركيبات ادبي ساخته شده با آتش را نمي توان و نبايد هم رديف ساير تصاوير ادبي دانست و آن انكار . وجود اتحادي ناگسستني بين حافظ و آتش و عشق 3معرفي كرد …را تشبيه، استعاره و

ناپذير است.

: آتش، اسطوره، نماد، حافظكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]دانشگاه اورميه -*دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي


بع شاعران از قصيده ي رودكياستقبال و تت

*احد پيشگر

چكيدهشعر شـاعري ديگـر را ، استقبال / اقتفاء/تتبع / نظيره گويي در اصطالح ادب آن است كه شاعري

. بسـازد ، شعري كه اصطالحا به آن نظيره گويند، سرمشق قرار دهد و با تقليد وزن و قافيه ي آنسرقات شـعري «كهن اسالمي عموما در خاتمه ي فن بديع و ذيل در نقدالشعر » تتبع « موضوع

پرداختن به موضوع تتبع / استقبال / نظيره گويي صرفا در حـوزه ي بحـث از . بحث شده است» و نهايتا ميزان تأثيرپـذيري –درمواردي –سرقات شعري گر چه مي تواند منابع الهام شاعران را

ا بـا اتخـاذ رويكـردي امـروزي و بـه طـور مشـخص ، شان دهـد يا تأثيرگذاري يك شاعر را ن امـتتبع يك شعر را در گستره ي تاريخي و اعصار بعـدي، ، اگر چنانچه، رويكردي تطبيقي و تاريخيرا هـا بتـوان پـي گرفـت و نمونـه –البتـه در حد ممكـن و مقـدور –به استقصا و استيفاي تمام

ثيرپذيري هر يك از شاعران را در حوزه ي صـورت و معنا نشـان استخراج كرد و سپس ميزان تأبي شك مي توان به درك و تحليل تطبيقي و تاريخي عميق تري نسبت به چگونگي سير و ، داد

چنـين ، تحوالت گوناگون سنت و ميراث شعري ارجمند ادب فارسي دست يافـت و گذشـته از آن و شواهدي كافي و مجاب ها ل و نتيجه گيري را به نمونهتحقيقي مي تواند هر نوع بررسي و تحلي

، با دور شدن از هر نوع كلي گويي و ابهـامي ، مستند سازد و طبيعتا نتايج چنين بررسي اي، كنندهت ، جزئي، نتايجي صريح دقيق و قابل استناد خواهد بود و در عين حال مي توانـد ميـزان مرجعيـ

و يا خلاقيت هر يك از ايشان را به روشني نشان دهد .در اين تحقيق يكي شاعران و مراتب تقليد بوي جوي موليان آيـد همـي/ يعني رودكي با مطلع :» پدر شعر فارسي«از برجسته ترين قصايد از جهت تتبع و استقبال در آثار شاعران پس از وي بـه دقـت پـي گيـري ياد يار مهربان آيد همي

بـه روشـني ايـن ، تحقيق به طور مشروح و مستند به شواهد و داليل كافي نتايج اين. شده استمطلب را نشان مي دهد كه شهرت و رواج فوق العاده ي قصيده ي رودكي باعث شده اسـت كـه

گستره ي زمـاني ايـن تحقيـق از قـرن پـنجم . شعر او مورد تتبع شاعران اعصار بعدي قرار گيرد منتهي مي شود. هجري آغاز و به دوره ي معاصر

نظيره، تتبع، استقبال، قصيده، رودكي، شعر فارسي كليدي :هاي واژه ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*عضو هيأت علمي دانشگاه محقق اردبيلي


بحثي در عوامل مؤثر در انسجام ساخت يا فرم معنايي غزلي از حافظ

*عسگر صالحي

هچكيد

هاي حافظ از ساخت يا فـرم معنـايي منسـجمي برخـوردار اسـت، اگر بر آن شديم كه اغلب غزلبايسته است به اين پرسش بنيادين پاسخ دهيم كه چه عواملي در ايجاد چنين ساخت يا فرمي در

سـاز در غزلـي از كوشد تا با نشان دادن عوامل ساخت يـا فـرم غزل او نقش دارند. اين جستار ميبه اين پرسش، پاسخي استوار دهد. بدين منظور ما ...» يوسف گمگشته بازآيد به «به مطلع حافظ

كوشيم اين غزل را به عنوان يك كل منسجم گزارش كنيم طوري كه امكانـات معنـايي هـر ميويژه ابيات پس و پيش خود و در پيوند بـا فضـاي هاي ديگر غزل، بهيك از ابيات در پيوند با بيت

سـاز در آن را ، گزارش شود و سپس با تأمل در گزارش خـود، عوامـل سـاخت يـا فـرم كلي غزلمعرفي خواهيم كرد. عواملي چون: وجود هسته يا موضوعي مركزي و محوري در غـزل، تناسـب

معنايي مطلع و مقطع غزل، تناسب معنايي رديف با هستة مركزي غزل، و ... .

ظفعنايي، غزل، حاساختار، فرم، انسجام مواژه هاي كليدي:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه محقق اردبيلي -هاي خارجي*استاديار دانشكدة ادبيات و زبان


بررسي فرايند نوستالژي در ديوان حافظ شيرازي

*علي مظاهري رودبالي

چكيده

به ويژه در اشعار شاعر بزرگي ، يك فارسينوستالژي ( غم غربت) فرايندي است كه در شعر كالسوجود فرايند نوستالژي . نمود پيدا كرده است، چون حافظ كه از سرچشمه ي عرفان نشأت گرفته

ها اين شاعر بزرگ، سوز و گداز خاصي به آنها بخشيده چنانكه اين غزلهاي در تعدادي از غزلاست و عواطف و احساسات هر خواننده اي را بر در رديف زيباترين اشعار غنايي حافظ قرار گرفته

مي انگيزد. اين مقاله، پژوهشي است در باره ي نوستالژي ( غم غربت) در پنج غزل حافظ شيرازي. ابتدا به بررسي ريشه و تعريف اين واژه پرداخته شده و سپس درمورد ارتباط نوستالژي

باعث بوجود آمدن نوستالژي مي شوداز قبيل وادبيات مطالبي را بيان كرده ودر ادامه عواملي كه در پنج غزل ، جدايي از دوستان ،خاطرات گذشته و از دست دادن اعضاي خانواده، دوري از وطن

حافظ مورد بررسي قرار گرفته است.

شعر كالسيك فارسي، حافظ، غم غربت، نوستالژي كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه پيام نور شهرستان سپيدان


ت خوانش غزلي از حافظبررسي نقاط ضعف و قو قديم طبق رويكرد تاريخگرايي

*حسين فتحي

چكيده

گرايي بهره تاريخ منتقدان ادبي در تحليل آثار ادبي كم و بيش از رويكردهاي انتقادي مبتني برفرضها و مباني نظري متفاوت توان به دو نوع رويكرد انتقادي با پيشميجويند. در اين زمينه، مي

-اشاره نمود؛ رويكرد اول، كه در كشور ما هم به ميزان زيادي متداول است، همان رويكرد تاريخ

اع و احوال روزگار نويسنده گرايي قديم يا سنتي است؛ رويكردي كه بيشتر مبتني بر زندگي و اوضنو نام نهاده شده است، همانند نقد نو، البته با مباني گرايياست. رويكرد انتقادي ديگر، كه تاريخ

كشد. اين مقاله ضمن خوانشي از غزل حافظ نظري متفاوت، مباني رويكرد اول را به چالش ميتاريخگرايي قديم، به بررسي طبق رويكرد "شب فرقت يار آخر شد، وروز هجران "با مطلع

گرايي قديم تا حدي ويژگيهاي پردازد. گرچه رويكرد تاريخنقاط ضعف و قوت اين رويكرد ميدهد، و رويكردهاي انتقادي جديدتر زيباشناختي و هنري اثر ادبي را كمتر مورد توجه قرار مي

تاريخي -گيري اجتماعيجهتاند، اما با توجه به سعي در كمرنگ نمودن اين نوع از خوانش داشتههاي حافظ و نگرش انتقادي او به اوضاع روزگار خود، استفاده از رويكرد تاريخگرايي قديم غزل

به موازات رويكردهاي انتقادي ديگر يا به صورت تلفيقي از آنها جهت فهم صحيح غزلهاي او اجتناب ناپذير است.

گرايي نوحافظ، نقد نو، تاريخگرايي قديم، غزلي از تاريخ :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ عصر (عج) رفسنجان*دانشگاه ولي


روايت آفرينش آدم در خمسة نظامي و تفاسير كهن فارسي

*الماس تاجريان

چكيده

رن ششـم، از حيـث در اين مقاله روايت آفرينش آدم در خمسة نظامي با ديدگاه تفاسير قرآن تا قاند از: ترجمة تفسير طبري، متن است. اين تفاسير عبارت مضمون و محتواي فكري، مقايسه شده

االسرار ميبدي و تفسير سورآبادي. يكي از الجنان ابوالفتوح رازي، كشف اصلي تفسير طبري، روضها بيشتر ن داستانهايي بر روايت قرآن است. مضمون اي هاي اين تفاسير برافزودن داستانويژگي

به اساطير نخستين مانند اسطورة كيومرث شبيه است تا تفسيري بر قرآن. اين ويژگي داستاني در هاي عرفاني خاصي دارد كه از ديگـر ترجمة تفسير طبري بارزتر است. درمقابل آن ميبدي ديدگاهحاديـث بسـيار نزديـك هاي شرعي و ا تفاسير متمايز است. نظرات ابوالفتوح و سورآبادي به آموزه

ها قرار دارد و آميزة متعادلي از آنهاست. است. نظامي در ميانة اين ديدگاه

آفرينش آدم، خمسة نظامي، تفسير قرآن، مضمونكليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] امام خميني(ره) المللي آموخته زبان و ادبيات فارسي دانشگاه بين *دانش


ر صائب تبريزياشعاي نهيدر آ كعبه سيماي

ي*خانل ميرح احمد

چكيده اجراي به عرفاني ديد نوعي، شاعر) (عارفان عارف شاعران هميشه ،يعرفان و فارسي درادب به پرداختن و دروني، ها آن نگرش و توجه، درحقيقت؛ اند داشته ديني آداب و ظواهر ،احكام و باشد عارف شاعري خواه، ميان اين در.كنند مي ياد قلبي مكاشفات به آن از كه، است باطن و شرعي احكام از. يكي دارد را ديد همين ،تحت تاثير مكتب عرفان قرار گرفته باشد خواه

به مطلوبي ديد عارف، شاعران اكثر كه، است كعبه ارتزي و حج احكام اجراي ظاهري، رسومات گردد،، كه در دل حاصل ميرا عبادت اصلي جوهر حقيقت در و ندارند ظاهري احكام اين انجام بر ، را "دل يكعبه"زيارت و نگرند مي باطن به كه است خاطر همين بهد. دهنمي قرار مدنظر

قبيل اين بين در اسالمي قرون اوايل از هموارهش، نگر نوع اين. دهندمي ترجيح "گل يكعبه" شمه مقاله، اين اوليهبخش در جهت همين به. است داشته وجود پارسي، ادب عرصه در، شاعران

ديد و نگرش صائب تبريزي ه، بدومت قسم در آن از بعد و ايم، داده اختصاص بحث اين به را اي اجراي و كعبه به، دروني ديد و عرفاني نگاه كه است شاعراني ازجمله يكيپرداخته ايم. صائب

طرز است،كه شده برآن سعي مقاله دراين. هستيمباور اين شاهد ديوانش در و دارد، حج رسومات شاعر اين اشعار درآينه را كعبه سيماي و كرده بررسي كعبه هب نسبت، را صائب تلقي و نگاه

و ايم آورده سخنزيور در و داده ترتيب و نظم نظرخود، صحت بر را مطالبيي، رو اين از ببينيم؛ .ايم يافته دست كلي گيري نتيجه يك به پايان در

عرفان دل، حج، اشعار، كعبه،: صائب تبريزي، واژه هاي كليدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] و بلوچستان*دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان


شور خيال بينش كشميري در اقتفاي خسرو وشيرين نظامي

*يوسف اسماعيل زاده ** سيده زينب پور مير

چكيده

. بينش كشميري از شاعران پارسي گوي هندوستان در قرن يازده هجري است، مير جعفر بيگادبي و ديگر هاي در جواني به آموختن دانش. زيست وي در دورة شاهجهان و اورنگ زيب مي

فنون پرداخت .در عصر اورنگ زيب، به دهلي سفر كرد و در پايان عمر به كشمير بازگشت .اشعار خمسه و سبعه به ، ها سرودن منظومه بينش ساده و روان، خالي ازمعاني و تعبيرات پيچيده است.

رواج بسيار داشت .بينش نيز به تأسي از جريان مثنوي تقليد از نظامي گنجه اي در عصر بينشخمسة او عبارت انداز :بينش ابصار به تقليد از هاي مثنوي. سرايي عصر خود، خمسه سروده است

مخزن االسرار، شور خيال در برابر خسرو و شيرين، گلدسته در اقتفاي ليلي و مجنون،رشته گوهر در برابر خسرو و "شور خيال"رة اسكندر نامه نظامي .مثنويبه تقليد از هفت پيكر،گنج روان نظي

بيت سروده شده است .داستان، شرح دلدادگي 1483در ، شيرين نظامي و در همان وزن و بحرماجراي پر نشيب و فراز . جوان مسلماني است كه فريفته دختر سبزه روي هندو شده است

عان شروع شده و ابتدا عاشق به كيش معشوق در دلدادگي مسلمانان به اهل كفر كه از شيخ صناين مثنوي بيشتر جنبه تمثيلي دارد و . مي آيد اما سرانجام جذبه اسالم، معشوق را در مي ربايد

شاعر در حقيقت يك برش از زندگي دو دلداده را در قالب يك حكايت مطرح مي كند .اين مقاله، ورخيال و بررسي اجزا و ساختار داستاني آن .تحقيقي است در شناساندن نسخه خطي مثنوي ش

: مثنوي سرايي، قرن يازده، بينش كشميري، شور خيالواژه هاي كليدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاد يار گروه ادبيات فارسي دانشگاه پيام نور

وي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي ج** دانش


فارسي هاي عاشقانههبندي منظومطبقه

*حسن ذوالفقاري

چكيدههاي عاشقانه اسـت. ايـن نـوع يكي از ژانرهاي شايع و پرطرفدار در ادب سنتي و عاميانه منظومه

اثـر مكتـوب اعـم از چـاپي و خطـي در مجموعـه 600هاي نظم و نثر و با بيش از ادبي در قالبايجاد مكتب يا به تفـنن بـه ايـن حـوزه فرهنگ ايراني ثبت شده است. شاعران بزرگ هريك به

اند.اين حجم عظيم از آثار ادبي تاكنون طبقه بندي و تحليل نشده است. در اين مقاله توجه داشتهنوع و جـنس بندي خود را از ده منظر هاي عاشقانه فارسي طبقهكوشد براساس منظومهمولف مي

و بيان، زبان، نوع عشق ،پايان، صالت روايتا، جغرافيايي منشاء ،تاريخي منشاء ،مايه درون، عشاقهاي عاشـقانه و سـير تـاريخي آن پيشنهاد دهد. پيش از آن كلياتي در باب منظومه ،ي ارائه نحوه

هـاي بندي پيشنهادي راه را براي مطالعه بيشـتر و بهتـر منظومـه شود. اين مقاله و طبقهبيان مي آورد.عاشقانه فراهم مي

هابندي، انواع منظومه، طبقههاي عاشقانهظومهمن واژه هاي كليدي:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Zolfagari_ [email protected] *عضو هيئت علمي دانشگاه تربيت مدرس


ليلي ومجنون در ادب فارسي

*مهدي ستوديان

ه چكيد

داستان عشق جانسوز ليلي و مجنون در اواخـر قـرن اول هجـري و در سـرزمين حجـاز صـورت واقعيت به خود گرفته است و از همان زمان در بين مردم سـاير ملـل دهـان بـه دهـان گشـته و مجلس آراي گفتار آنان شده است. در اين ميان شاعران و نويسندگان بيشـترين بهـره را از ايـن

بخش شعر و نثر خود قرار داده و بعضي ديگر ها نام ليلي و مجنون را زينت ند. بعضيا داستان بردهاند. گروهي ديگر از شاعران و نويسندگان متناسـب بـا به موضوع عشق آن دو دلداده نيز پرداخته

اند. بـه نحـوي كـه ايـن منش خود و به قصد اثبات ادعاي خود تغييراتي نيز در اصل داستان دادهگاه با موقعيت زماني و مكاني داستان ناسازگار است كه اين امر دليلي بر ارزش و اعتبـار تغييرات

اين داستان در نزد شاعران و نويسندگان است.در اين مقاله نمودهايي از داستان ليلي و مجنون را دهيم. در شعر و نثر تعدادي از بزرگان ادب فارسي نشان مي

شعر و نثر فارسي: ليلي و مجنون، واژه هاي كليدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديار گروه زبان وادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي مشهد


در ادب پارسي از ديدگاه آلپورت »معشوق«

*رضوان وطن خواه

چكيده

تمامي، ادبيات تغزل و عشق نتوان ناميد، اما بي ترديد بيشترين بخش آن را ادب پارسي را اگر به در حيطه و قلمرو عشق و غزل بايد دانست؛ يگانه فرمانرواي اين خطه نيز كسي نيست، جز

كه هردم به شكلي و جامه اي در مي آيد و جلوه گري مي كند؛ گاهي به آسمان مي » معشوق«، »معشوق«حقيقي مي شود و ديگر زمان، مجازي و گاهي نيز » معشوق«رود و گاه زمين، زماني

ميانه و حد وسط اين دو است. به راستي سبب اين تحول، تنوع و دگرگوني چيست؟ با نگاه روانشناسانه مي توان تا اندازه اي علت را دريافت؛ بدين منظور، ديدگاه آلپورت، مالك و ابزار

را از منظر انگيزه مورد بررسي قرار داده است. در اين ها پژوهش قرار گرفت.آلپورت رفتار انسان در ادب پارسي را از همين چشم انداز مي نگريم.» معشوق«نوشتار نيز سير تحول و تكوين

: ادبيات غنايي، معشوق، روانشناسي، آلپورت، انگيزه، كنش خود مختارواژه هاي كليدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ[email protected]


نگاهي به شعر آفتابي خاقاني

*مهدي نيك منش

چكيدهبكرش نگـر كه داد / از مهر سينه شيرش چون مادر آفتاب (خاقاني)در قرن » شعر آفتابي«اين

، عراق و آذربايجان روبروييم كه در مقايسه ششم هجري با چهار حوزه ادبي ماوراءالنهر، خراسانبا حوزه واحد خراسان از گستره و موقعيت متفاوتي برخوردارند. با وجود اين، گستردگي جغرافيا، دوري شاعران از يكديگر و حتي تفاوت لهجه، مانعي براي بي خبري آنها از شعر يكديگر نبوده؛

پيوند و ارتباط عميق ميان آنها دارد. از نمونه اين بلكه استقبال آنان از اشعار يكديگر، خبر ازشعر "سروده و به نام "آفتاب"پيوندها مي توان به مجموعه اشعاري اشاره كرد كه با رديف

از آن خاقاني و با مطلع زير است:اي ها اند. يكي از مهمترين اين سرودهمشهور شده "آفتابيافزون بر اين قصيدة دة تو ماه سزد ديگر آفتابعارض چو ماه تو را چـــاكر آفتاب/ يك بن

خاقاني، اثير اخسيكتي، انوري، سيف فرغاني، حزين الهيجي، بيدل، محتشم كاشاني، و ... از اند. خاقاني اين قصيده روند كه اشعاري با همين وزن، قافيه و رديف سرودهشاعراني به شمار مي

سروده است. اهميت بررسي اين چكامه، افزون بر را در مدح قزل ارسالن، فرمانرواي آذربايجانپيوند با ديگر اشعاري كه او در مدح وي سروده، در گرو فضاي شعري مشابهي است كه با ديگر اشعار آفتابي شاعران معاصر و متأخر خود دارد. اساس كار در پژوهش حاضر بر تبيين و تحليل ده

شناسي، تصاوير و موسيقي شعر، نجوم، اسطوره نكته در قصيده آفتابي خاقاني از منظر مقايسة شرح، تصحيح و ... استوار است.

خاقاني، شعر آفتابي، قزل ارسالن، شعر مدحي كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشيار زبان وادبيات فارسي دانشگاه الزهرا (س)


نانكودكان و نوجواادبيات


» مفهوم خدا و مسائل مربوط به آن«آسيب شناسي چگونگي در آثار كودكان و نوجوانان

*مليحه مصلح

چكيده

به وديعه نهاده شده است ولي اين ميل نيز مانند تمام ها خداگرايي به طور فطري در نهاد انسانبيات اين توانايي را مختلف ادهاي ابعاد فطري خلقت بشري نيازمند احيا و پرورش است؛ گونه

را به طور غير مستقيم براي كودكان و نوجوانان » مفهوم خدا و مسائل مربوط به آن«دارد كه - عيني و ملموس سازد. اين پژوهش با استفاده از روش تحليل محتوايي در پي بررسي و آسيب

پرداخته اند. »مفهوم خدا و مسائل مربوط به آن«شناسي آثار ادبي كودك و نوجواني است كه به هاي كتاب كودك و نوجوان را از ميان كتاب 20گر به طور اتفاقي و براي اين منظور پژوهش

پرداخته اند، انتخاب » مفهوم خدا و مسائل مربوط به آن«تأليفي، ترجمه، داستان و شعر كه به نتايج نشان كرده است و براساس سه محور ساختار، محتوا و تصوير مورد بررسي قرار داده است.

) اشكاالت دستوري و نگارشي، 1هاي مي دهد. بيشترين آسيب در محور ساختار و بيشتر در مؤلفه) كاربرد جمالت انتزاعي كه مناسب فهم گروه سني مورد نظر نباشد و بعد از آن در محور محتوا 2

) حجم 2د. ) آوردن مطالبي كه باعث استنباط نادرست مي شو1هاي كه بيشترين آسيب در مؤلفهتوانست خود موضوع يك داستان زياد مطالب، پراكنده گويي و ارائه موضوعاتي كه هر كدام مي

ي تصويرگري انطباق تصوير با متن و قرينه اي بودن ارتباط آنها ديگر باشد، وجود دارد. در زمينه شد، مانعي بر پرورش تخيل و كنجكاوي كودكان است. تر آثار ديده ميكه در بيش

خدا، فطرت، شعر و داستان كودك و نوجوان، آسيب شناسي. كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات كودك و نوجوان دانشگاه شيراز


آسيب شناسي داستان نويسي كودك و نوجوان 1380تا 1370هاي در سال

*ناصر نيكوبخت

**ثمره تقي زاده انصاري

چكيده

ادبيات كودك و نوجوان بخشي از ادبيات غني و گستردة ماست كه نقش و اثر فراواني كه در ها و تجارب اين سنين، تربيت مخاطبان خود دارد. اهميت موضوع بيشتر از آنجاست كه آموخته

ني و فكري انسان را هاي ذه دهد و شالوده هاي شخصيت را در بزرگسالي شكل مي مايه بنهاي دورة كودكي تا چه حد صحيح و مطابق با معيارهاي خصوص اينكه داستان سازد. به مي

هاي اين ردة سني پرداخته شده، مسئلة اساسي اين پژوهش است. در اين مقاله علمي به كتابحد با معيارها و اند، تا چه ثاري كه با استقبال كودكان مواجه شده بر آنيم بدانيم آن دسته از آ

فاصلة زماني . هاي يك كتاب خوب و ارزشمند براي كودك و نوجوان نزديك بوده است مالكبراي اين مقاله برگزيده شده است. آمار و 1380تا 1370بعد از جنگ تحميلي، يعني از سال

جهي تو از رشد شايان 1379تا پايان سال 1370دهد كه نشر كتاب از سال اطالعات نشان ميهاي گوناگون نوساناتي داشته است. در دهة هفتاد، بسامد موضوعاتي برخوردار بوده، ولي در حوزه

هاي حاوي اين مضامين تا حدي از چون: مذهبي و اجتماعي در سطح بااليي قرار داشته و كتابمعيارهاي مناسب كتاب كودك و نوجوان فاصله گرفته است. در اين پژوهش با بررسي و تحليل

هاي منتخب از هر مضمون، موارد عدول يافته را بررسي كرده و نهايتا به صورت تعدادي از كتاب .هاي مورد بررسي پرداخته شده است تفكيك سال جداگانه، به

شناسي، ادبيات كودك، كانون پرورش فكري : داستان كودك و نوجوان، آسيبكليديهاي واژه

كودك و نوجوان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديارزبان و ادبيات فارسي، دانشگاه تربيت مدرس

**كارشناسي ارشد، زيان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات تهران


كودكان در جهان اصول و بررسي ادبيات تطبيقي

*نرگس ملكي نژاد

چكيده

بوده است كه اصول و مباني علمي نوپا به نام ادبيات تطبيقي در در اين پژوهش سعي بر اين بخش ادبيات كودك توضيح داده شود و بتوانيم با ذكرنقطه نظرات و ديدگاههاي نويسندگان و

اصول آفرينش ، ي دانشمندان علوم انساني كه درزمينه ادبيات كودك فعاليت مي كنندها نظريهشنامه يا داستان يا الاليي و يا هر چيز ديگري براي فرشتگان صحيح يك اثر ادبي به شكل نماي

اين كره خاكي را معرفي كنيم .بررسي اينكه ادبيات بطور اصولي و علمي چه چيزي را در ابعاد عملي و علمي و روحي بايست به كودك انتقال دهد و هوشيار بودن از اينكه چه افرادي مسئول

اهكارهايي براي شروعي بهتر يا ادامه اي علمي تردرخلق آموزش ادبيات به كودكان هستند ورآثار ادبي كودك در ايران در اين مقاله گرد آوري و پيشنهاد شده است .هنوز علم تطبيقگري

يك هاي تعريفي جامع و مانع از ادبيات تطبيقي ارائه نكرده است و نوشتن درباره زير مجموعهدودي دشوار مي نمايد اما محققان و اساتيد و علم نوين مثل ادبيات تطبيقي كودك تا ح

دانشجويان در سراسر اين كره خاكي قلم بدست گرفته اند و نظريه پردازيها نمودند و آثار متعددي به ظهور رساندند و با قلم زرين تجربه و علم و آگاهي از علوم انساني و با جوهر تالش

من هم چكيده خويش را مي ، سطري نگاشتندو استعداد خويش در دفتر خدمت به بشريت چند ادبيات بدست آورد.هاي بارم، شايد تاللو آن به شكل شبنمي، دل رهگذري را در كوچه

ادبيات تطبيقي،ادبيات تطبيقي كودك، علم تطبيقگريكليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] بين الملل مركز تهراندانشگاه پيام نور رسيكارشناسي ارشد ادبيات فا*


اثرهايهاي بازنويسي بازبيني مالك كهن فارسي براي كودكان

*ندا مرادپور دزفولي

چكيده

دكان پيشرفت چشمگيري هاي كهن براي كو ها نشان مي دهد بازنويسي متنبررسي پژوهشدار در ميان ها از ويژگيهاي اثرهاي ادبي پرطرفاست. اين امر به دليل دور بودن بازنويسي نداشته

رونقي بازار آفرين ادبيات كودك به كمهاي لذت بودن اين اثرها از ويژگي كودكان است. خالي) با 1997چون نودلمن (ماست. اين در حالي است كه صاحب نظراني ه ها انجاميده محبوبيت آن

بخش كرده و مخاطبان را به درون متن هايي كه داستانهاي كودكان را لذت كنكاش در ويژگياست. نودلمن با اي براي بازنويسي ادبيات كهن پيش روي بازنويسان نهاده كشد، راه تازه مي

اهي و به نوعي هاي عدم امكان، لذت آگهاي دوگانه، لذتچون تقابلهايي هم برشمردن عاملرسد كه اگر متن ادبي كودك خالي از اين ژرفاي فكري و معيارهايي از اين گونه به اين نتيجه مي

گيري از چنين رويكردي به ها باشد، لذتي براي مخاطب ندارد. اين پژوهش با بهرهشاخصكه تا چه هاي منتخب ايراني و غير ايراني پرداخته و آشكارساختهبازنويسي بررسي و مقايسه

از آثار ايراني خاله سوسكه باكي .است شده ها توجههاي ايراني به اين شاخص ميزان در بازنويسياصغر سيدآبادي و از آثار غير ايراني سه بچه خوك از وايزنر انتخاب شدند. ازدواج كرد از علي

و بازآفريني به بيشتر نويسندگان چه در انتخاب داستان براي بازنويسي و چه در نوع بازنويسي اند. ها توجه چنداني نداشتهاين شاخص

هاي كهنهاي ادبيات كودك، متن : بازنويسي، بازآفريني، نودلمن، لذتكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات كودك دانشگاه شيراز*


اي آرمان شهر، با محوريت بررسي تخيل كودكان و رؤي »بهترين باباي دنيا اثر غالمحسين ساعدي«ةنمايشنام

*مهدي شريفيان

**نساء بخشي

چكيده

آدمي از طريق فطرت، غريزه، كنجكاوي و بينهايت جويي كه خداوند در درون وي به وديعه نهاده رنج هاي دروني، موضع قادر به ادامه ي حيات و صيانت وجود مي شود. در برابر آالم و است،

نجات مي دهد، اينجاست كه وي از نيروي تخيل و ها مناسب اتخاذ كرده و خود را از درماندگيآدمي تابع آرزوهاي خويش مي شود و واقعيات را به خيال بافي كمك مي گيرد. در خيال بافي،

ي هر كس را اين حالت قسمتي از بازيهاي خيالي دوران كودك گونه اي ديگر درك مي كند.اين فايده را براي د،احساس مي كن در آن هر كودكي خود را فردي مهم ،تشكيل مي دهد

آتي كمك مي نمايد. در كل هاي كودك دارد كه از اضطرابات او جلوگيري مي كند، به نقشه، براي او زندگي شيرين و شاداب كننده اي را فراهم مي نمايد و كم اند كودكاني كه چنين نباشند

بخصوص كودكاني كه از نعمت داشتن پدر يا مادر محرومند، غالمحسين ساعدي نويسنده اي است كه همواره به مصائب مردم محروم توجه نموده وبا به تصوير كشيدن اين محروميت در

اين مقاله بر آن است تا نوشته هايش، رؤياي وصول به آرمان شهر را در اذهان مي پروراند. ت كودكان رنج ديده، ديدگاه غالمحسين ساعدي را در مقام يك روانپزشك ضمن بررسي تخيال

در اين رابطه مورد ارزيابي قرار دهد.

: تخيل، كودكان، آرمان شهر، نمايشنامه، بهترين باباي دنيا، كليديهاي واژه غالمحسين ساعدي

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دبيات فارسي، دانشكده ادبيات، دانشگاه بوعلي سينا*دكتراي زبان و ا

[email protected]**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي،دانشگاه پيام نور مركز رشت


ررسي جايگاه و ويژگي هاي شعر سپيد ب براي كودكان و نوجوانان

*انسيه موسويان

چكيده :

سي شمسي و با مجموعه ي اي از شعر نو فارسي است كه در دهه شعر سپيد يا شعر آزاد گونهعموما وزن عروضي رعايت نشده قالبدر اين به عرصه ي ظهور رسيد. احمد شاملواز هواي تازه

جاي خالي وزن را پر مي كند.از آن جا كه در شعر كودك ، ي دروني و معنايي در شعرموسيقولي و نوجوان موسيقي به ويژه موسيقي بيروني(وزن عروضي) و موسيقي كناري (قافيه و رديف) از

قالب ، بسياري از شاعران و پژوهشگران حوزه ي ادبيات كودك، اهميت بسزايي برخوردار استبراي اين طيف از مخاطبان مناسب نمي دانند.با اين حال در سال هاي اخير برخي از شعر سپيد را

شاعران با جسارت در اين عرصه گام نهاده و چندين مجموعه ي شعر سپيد براي كودكان و نوجوانان سروده و منتشر كرده اند.اين شعرها مخالفان و موافقاني در ميان فعاالن اين حوزه

علي اصغر سيدآبادي و حسين مقاله با نگاهي به پنج مجموعه شعر سروده ي داشته است. در اين جايگاه و ويژگي هاي شعر سپيد براي ، و بررسي شعرهاي آنان به لحاظ مضمون و ساختار تواليي

كودكان و نوجوانان مورد بررسي قرار مي گيرد.اين پنج مجموعه عبارتند از :بادكنك به شرط درخت -اختراع كرد (علي اصغر سيدآبادي) و بيا چند شاخه حرف بزنيم چه كسي كالغ را –چاقو

شماره تلفن پرنده ها(حسين تواليي) -عاشق پرنده است

، شعر معاصر، قالب هاي شعر، شعر سپيد، شعر كودك و نوجوان : كليدي هاي واژه موسيقي شعر

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] س ارشد زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه عالمه طباطبائي*كارشنا


كودكان و در حيطه ادبيات بررسي جريان داستان نويسي در ايران از انقالب اسالميپس نوجوانان

* رباب سيفي سقزچي

**احمد رضا نظري چروده

چكيده

به عنوان يك حوزه خاص و با نگرش ويـژه بـه ، ادبيات داستان كودك و نوجوان، البپيش از انقيعني نويسندگان عموما به مخاطب شناسي بي توجه بودنـد و ، چندان مطرح نبود، سنيهاي گروه

زي پس از پيرو. مردانه و مناسب حال بزرگساالن بوده است، نوع نگاه و بيان و زبان در بيشتر آثارخيلـي از ، از ايـن رو . باور شـناختي و فكـري مـردم نيـز متحـول شـد هاي بنياد، انقالب اسالمي

با انقالب فرهنگ جديد را پذيرفتند و دست از سـتيز احتمـالي وهمس، نويسندگان پيش از انقالببارشـد در ، در اين ميان هوشـنگ مـرادي كرمـاني . در آثارشان با مباني ديني و انقالبي برداشتند

هـاي اركان اين دوره را شخصيت. آثاري پديد آورد كه ادبيات داستاني شكل گرفت، فضاي جديدادبيـات داسـتاني واقعيت گرايي و تعهد تـاريخي مـي تـوان دانسـت. ، آرمان خواهي ديني، سفيد

مان زدگي و كهنه ادبياتي است گسسته از ز، انقالب اسالمي در حيطه ادبيات كودكان و نوجوانانگرايي و در عين حال پيوسته با گذشته و زمان حاضر.رشد چشمگير ادبيات كودك و نوجوان پس

از انقالب هم به لحاظ كيفي و هم به لحاظ كمي بوده است.

، پيشرفت ،تعهد، تحول،داستان كودكان و نوجوانان ،ادبيات داستاني :كليدي هاي واژه جنگ، نوآوري

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه آزاد اسالمي آستارا *دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي

**عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد آستارا


بررسي عناصر روايت ديداري برطبق نظر نيكواليوا در كتاب سفر ييدهها، چهارمين اثر برگزبه سرزمين وحشي

كالسيك ادبيات كودك و نوجوان

*مرجان كامياب

چكيدههاي سني الف و ب، اسـتفاده از روايـت ديـداري يـا هاي كودكان و به ويژه براي گروهدر داستان

تـر از آن بـا همان تصاوير، يكي از اركان بسيار مهم كتاب است كه در كنـار مـتن و بسـيار مهـم كند تا ي بصري خود بهتر با تصاوير ارتباط برقرار ميحافظه گويد. زيرا كودك باكودك سخن مي

دهند. اهميت استفاده از روايت ديداري به حـدي متن. تصاوير موفق، خالقيت كودكان را رشد ميطور مستقل نيـز داوري تواند بهاست كه دستاورد تصويرگري در عين پيوستگي دائمي با متن، مي

ي ي و در كنار طراحي گرافيـك، يكـي از دو بخـش هنرمندانـه شود، زيرا تصويرگري از نظر هنراثر موريس سنداك، اثر مـورد هاسفر به سرزمين وحشيداستان دهد.كتاب كودك را تشكيل مي

سفر بررسي اين مقاله است. علت انتخاب اين اثر براي بررسي عناصر روايت تصوير اين است كهي ادبيات ي كالسيك از سوي پيترهانت منتقد برجستهچهارمين اثر برگزيده هابه سرزمين وحشي

كودك جهان است.اين پژوهش در صدد است تا ارتباط تصاوير بـا مـتن و سـاير عناصـر روايـت ي ماريـا پـردازي، زمـان، عنـوان و دگرگـوني را طبـق نظريـه ديداري از جمله كيفيت، شخصيت

) آمده) در اثر يادشده بررسـي كنـد و 1387( ديگرخوانيهاي ناگزيرنيكواليوا (آنگونه كه در كتاب است از طريق عناصر روايت تصوير به خواننـده منتقـل ي اين اثر كوشيده هايي را كه آفرينندهپيام

هـا نشـان داد كـه ي بررسـي كند، آشكار نمايد. بجز نتايج مربوط به عناصر روايت ديداري، نتيجهرسـانند، كنند و به درك بهتر كـودك يـاري مـي يتر متصاوير در اين كتاب نه تنها متن را جذاب

برد. در اين كتاب زبان متن بلكه هوشياري كودك را در پيدا كردن ارتباط متن و تصوير باالتر ميمعني شـدن كند و حذف هركدام باعث ناقص و بيبا كمك تصاوير است كه داستان را تعريف مي

رود.پيش ميكند و جلوتر از متن بهتر عمل ميشود، اما تصوير بسيار موفقديگري مي

هـا، ماريـا نيكواليـوا، تصـويرگري، روايـت ديـداري، سفر به سرزمين وحشـي واژگان كليدي: ي متن و تصوير. رابطه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات كودك و نوجوان


در شعركودك بررسي عناصر عاطفه و تصوير و نوجوان ايران

*علي ارمغان

چكيده

اگرچه ادبيات و شعر كودك و نوجوان ايران پديـده اي نـو پاسـت و سـابقه چنـداني نـدارد.ليكن شـعر كـودك از آغـاز تـا امـروز و هاي توليددراين حوزه تقريبا فراوان بوده است. اگر به مجموعه

مي يابيم كه مهمترين عنصري كه توانسته است پا خصوصا شعرهاي بعد از انقالب نگاه كنيم در به پاي عنصر خيال در شعر كودك به پيش بيايد و حتي گاه جـايگزين خيـال شـود و جـذابيت و

در شـعر » خيـال «و » عاطفـه «شورانگيزي شعرها را تضمين كند، عنصرعاطفه است .رابطه بـين عري كه ازخيـال بهـره اي كودك به صورت عموم و خصوص من وجه است به اين ترتيب كه ش

دارد اغلب داراي زمينه عاطفي است بعضي از شعرهايي كـه از زمينـه عـاطفي برخوردارنـد داراي عاطفي درشـعر كـودك هاي صور خيال هستند و بعضي از آنها از صور خيال بهره اي ندارند.زمينه

وتقريبا همان انـواع ونوجوان ما داراي تنوع وگستردگي است وصور خيال نيز مانند شعر بزرگسال صور خيال در شعر بزرگسال ليكن به تناسب اذهان مخاطبان، رده اهميت هر نوع تغيير مي كنـد به عنوان مثال در شعر كودك ونوجوان ،همواره تصاوير تشخيصـي دررده اول اهميـت قـراردارد.

هـاي زمينـه دراين پژوهش كه به روش كتابخانه اي تهيه شده است نگارنده به بررسي وارزيـابي عاطفي وهمچنين انواع تصوير سازي هادر حوزه شعر كودك ونوجوان ايران پرداخته است .

شعر كودك و نوجوان، صورخيال، عاطفه، تصوير، شاعركليدي :هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي ـ دانشگاه كاشان


هاي خوب قصه« هاي كتاببررسي عنصر شخصيت در داستان اثر مهدي آذريزدي »هاي خوببراي بچه

*سودابه كشاورزي

**يوسف نيكروز

چكيدهت است با در دهندهي تم داستان و گسترشكنندهترين منتقلمهمي طرح داستان عنصر شخصي

-يات بزرگسال و ادبيات كودك به حساسيت اين عنصر داستاني بيشتر پينظر گرفتن مرز بين ادب

ي هشت بريم به همين جهت در اين پژوهش به بررسي عنصر شخصيت در مجموعهميي ادبيات كودك و نويسنده -اثر مهدي آذريزدي "هاي خوبهاي خوب براي بچهقصه"جلديها به ي معرفي شخصيتهاسه بعد داستاني(شيوه ها را ازايم، نخست شخصيتپرداخته - نوجوان

بعدي يا جامع بودن، خواننده و اصلي يا فرعي بودن، ايستايي يا پويايي، ساده يا پيچيده بودن، يكايم و سپس به اي، ياريگر و فدايي) بررسي و تحليل كردهزمينهقهرمان بودن، پسقهرمان يا ضدايم.نتايج بدست آمده جان نگريستهاني، گياهي و اشياء بيها از نظر انساني، حيونوع شخصيت

در "هاي خوبهاي خوب براي بچهقصه"هاي كتابهاي داستانحاكي از اين است كه شخصيتهاي مايه تأثير بسزايي دارند و آذريزدي در آفرينش شخصيتي درونپيشبرد طرح داستان و ارائه

نويسي براي كودكان توجهي وافر داشته است به طوري كه داستان كتاب مذكور به اصول داستانكند و از نظر تربيتي پنداري ميهاي داستان همذاتمخاطب خردسال به راحتي با شخصيت

هايي مناسب و سازنده براي آنان است كه چگونگي آن را در متن مقاله مفصل توضيح الگويي خواهيم داد.

هاي خوبداستان، شخصيت، آذريزدي، قصه: ادبيات كودك، كليدي هاي واژه

هاي خوببراي بچه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي

نشگاه ياسوج**استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دا


كودكانههاي بررسي نقش ارتباطات غيركالمي در داستان

* هدي پژهان

چكيده

ارتباط عبارت است از فرايند توليد، ارسال، دريافت و درك پيام كه به دو صورت كالمي و غير كالمي برقرار مي شود. ارتباط غير كالمي، ارتباطي است ميان فردي كه در آن واژه وجود ندارد.

ظاهري، حركات بدن، رنگ و بو، محيط و هاي از طريق اشارات، ويژگيها دين معنا كه پيامببهبود هاي گاهي نوع پوشش و حتي سكوت منتقل مي شود. ارتباطات غير كالمي يكي از روش

آموزش است به نحوي كه بيشترين كاركرد آن تكامل ارتباط كالمي در فرايند آموزش و انتقال كودكانه ي دهه ي هاي د و تكرار آن است. بر اين مبنا تعدادي از كتاب داستانمفاهيم و تاكي

هشتاد كه با تاثير پذيري از اين نظريه تصويرپردازي و طراحي شده اند مورد بررسي و تحليل قرار گرفت. اين مقاله ضمن معرفي انواع ارتباطات غير كالمي و بيان جايگاه آن در انتقال مفاهيم

هاي د داد كه چگونه ارتباط غير كالمي مي تواند جانشين ارتباط كالمي در داستاننشان خواه كودكانه شود و به باال بردن درك تصويري و توان داستان پردازي كودكان كمك كند.

ارتباط غيركالمي، پيام، تصوير، داستان، كودكان كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن


هاي آن در ادبيات كودك پويانمايي آثارملي و فرصت

*ليال درويشعلي پورآستانه **محمدكاظم يوسف پور

چكيده

اند، اما متأسفانه تنها در خوبي بازنويسي و بازآفريني شده بسياري از آثار ارزشمند كهن امروزه به دو ، اند. همين مسئله و به عرصة سينما، تلويزيون و نشر الكترونيك راه نيافته د چاپ باقي ماندهح

توجهي به آثار بازنويسي و بازآفريني شدة داخلي و ) بي1آسيب عمده را به وجود آورده است: هاي جايگزيني آن با ترجمة آثار پويانمايي شدة غربي مثل: سينماي آخرالزماني و داستان

) فاصله 2اي پرمخاطره و... و ورود فرهنگ كشورهاي سازندة آن، هاي رايانه كارناوالي، بازيجاي دوبالژ آثار هاي تعليمي و اعتقادي ملي و...حال آنكه مي توان به گرفتن نسل جديد از آموزه

سينمايي و با هاي ويژة پويانمايي شدة غربي، از آثار بازويسي و باز آفريني شدة ملي با همان جلوه –هدف حفظ جنبة تعليمي آن استفاده نمود. مقالة حاضر بر آن است تا با رويكرد توصيفي

شناسي آثار تحليلي، ضمن معرفي پويانمايي، انواع و اهميت آن در ادبيات كودك، به آسيبي آثار پويانمايي غربي و داخلي بپردازد و در پايان راهكارهايي را براي ترويج فرهنگ پويانماي

داخلي ارائه دهد.

: بازنويسي، پويانمايي، سينما، كودك، نشر الكترونيككليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن

[email protected] **استاديارزبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن


روائي در هاي روائي و منطق كنشهاي تحليل كاركرد موقعيتو »هيچ آدمي كالغ را نشناخت«مطالعة موردي: ادبيات كودك

»را مي خوردها موشي كه گربه« علي عباسي

چكيده

اين مقاله تالش دارد با استفاده از رويكرد روايت شناسي (ژرار ژنت و ژپ لينت ولت) و با الهام معناشناسي مكتب پاريس (گرمس، كورتز، فونتني و ...) خوانشي علمي و منطقي -گرفتن از نشانه

وان داشته باشد. بر اين روائي و همچنين از عنصر پيرنگ در ادبيات كودك و نوجهاي از موقعيتباوريم كه يكي از عواملي كه باعث مي شود تا انسجام معنائي و انسجام شكلي يك اثر ادبي در حوزة ادبيات كودك و نوجوان خدشه دار شود، و همچنين رابطة بين عناصر تشكيل دهندة روايت

وائي و عنصر پيرنگ رهاي با يكديگر ناهماهنگ شود، همانا مربوط به چينش ناهماهنگ موقعيتروائي و عنصر پيرنگ كه در ژرف ساخت هر روايتي وجود دارند از عناصر هاي است: موقعيت

بسيار مهم و حساس يك ساختار روايتي هستند كه با كمترين بي دقتي دچار آسيب خواهند شد. ك اثر است، باعث مي شود كه تمام ي» نويسندة مجازي«پيرنگ نادرست كه تجلي تفكر پراكندة

اشاره هاي اين ناهماهنگي را در خود متجلي سازد. اين امر سبب مي شود كه عالوه بر آسيبشده در باال، زيبائي اثر هنري هم مخدوش شود. به همين دليل مي توان ادعا كرد كه بين انديشه و ساختار، از يك طرف، و از طرفي ديگر، ساختار و زيبائي رابطه اي مستقيم وجود دارد.

ه همين خاطر نگارنده مقاله، در تالش است تا در اين مقاله اين روابط را مورد بررسي قرار دهد. برا مي ها موشي كه گربه«و » هيچ آدمي كالغ را نشناخت«به همين خاطر با كمك گرفتن از

ها هدف از تجزيه و تحليل اين قصه، از محمد هادي محمدي به عنوان پيكرة مطالعاتي» خوردبا يكي از عناصر » نويسندة انتزاعي«اين است كه خواننده با انسجام يا عدم انسجام انديشة ابتدا

اصلي و سازندة روايت كه پيرنگ نام دارد آشنا شود، زيرا بر اين باوريم كه عدم انسجام انديشه روائي متجلي مي سازد. آنگاه، به هاي خود را روي عنصر پيرنگ و موقعيت» نويسندة مجرد«هاي ژرف به اليههاي وان هدف ديگر، گفته خوان بتواند به چگونگي ظاهر شدن معنا از اليهعن

هاي سطحي برسد، زيرا پيرنگ عنصر اصلي و اساسي ژرف ساخت هر روايت است و مقولههستند از درون اين عنصر ساختاري بيرون مي آيند. و در انتها، » مربع معنائي«معنائي كه همان مربوط به پيرنگ با فرهنگ ايراني، خصوصا در حوزة ادبيات كودك و هاي ريهبومي سازي نظ

روائي هاي نوجوان، باعث مي شود كه نويسندگان كودك و نوجوان به اهميت پيرنگ و موقعيت داستاني ادبيات كودك و نوجوان آگاه شوند. هاي در روايت

وي سامان دهنده، پارة ابتدايي، پارة : روايت، پيرنگ، نيروي تخريب كننده، نيركليديهاي واژه مياني، روايت دنياي ناهمسان

دانشيار زبان و ادبيات فرانسه دانشگاه شهيد بهشتي [email protected]


هاي حضور خدا در شعر كودكجلوه

*محمودرضايي دشت ارژنه **منوچهرتشكري

***فريده احمد پوريان

چكيده

موضوع خدا و موجوديت او از محوري ترين موضوعاتي است كه انديشه ي بشـر را همـواره بـه است؛ انديشه اي كه با رشد فكري انسان، صورتي متكامل تـر بـه خـود مـي خود مشغول داشته

حضور ايـن انديشـه و بـاور در ذهـن . گيرد و تا پايان عمر نيز از صفحه ي ذهن او دور نمي شودزمينه ساز خلق اشعار بسياري در حوزه ي شعر كودك ،در قبل و بعد از انقـالب اسـالمي ، كودك

با بررسي اشعار بيست و چهار شاعر، كوشش شده تا هم، جايگاه خـدا در ، لهدر اين مقا. بوده است-ي انقالب اسالمي بازنمايانده شود و هم مشخص گردد كه بيشتر چه جلوهشعر كودك در دوره

نمايان شده است. در پايان روشن شد كه خداونـد، در شـعر ، هايي از خداوند، در شعر اين شاعرانها پديـدار گشـته اسـت؛ انقالب، حضور پررنگي دارد و بيشتر در اين جلوه شاعران كودك پس از

لطف و مهرباني خداوند، گره گشايي وحالل مشكالت بودن خداوند، تسبيح وسـتايش موجـودات، ي هسـتي، نعمت هاي خدا، بازگشت به سوي خدا، عشق و دوستي خداوند، سريان خـدا در همـه

.آفرينندگي خدا، راز و نياز با خدا

موجودات، آفرينش، شعركودك، دين، خدا: كليديهاي واژه

__________________________________ [email protected] *استاديار دانشگاه شهيدچمران اهواز **استاديار دانشگاه شهيدچمران اهواز

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي***دانش آموخته ي


ي ادب فارسي و عربيحاضر جوابي و زيركي كودكان در آيينه

*وحيد سبزيان پور **حديث دارابي

چكيده

تر از پدران و گذشتگان خود، همگام با حركت تكاملي هستي و هاي جديد، هشيارتر و زيركنسل-ن گاه در قالب هوش سرشار آنها نمايان ميروند، اين سير تكاملي در كودكاخلقت به پيش مي

اي كه كم نيستند پدراني با سوادي كه براي حل برخي مشكالت مربوط به شود به گونهشوند و وقتي ديگر اين هوش و ذكاوت به تكنولوژي جديد دست به دامان كودكان خود مي

االن و لبخند بر صورت سخناني نغز و ظريف خودنمايي مي كند و غالبا موجب شگفتي بزرگسگردد. زيركي و حاضرجوابي در كودكان، يكي از موضوعاتي است كه بخشي از لبهاي آنان مي

ادبيات طنز و حكمت ادب عربي و فارسي را به خود اختصاص داده است.در اين مقاله با ارائه و گذشتگان ي اين موضوع را در آثار حكايت از متون فارسي و عربي پيشينه 50بندي حدود دسته

- ايم سرچشمهغالبا متون عربي است، تالش كردهها ايم. از آنجا كه منابع اين داستاننشان داده

هاي آنها را در دو ادب فارسي و عربي مشخص كنيم.

: داستان، كودكان، حكمت، طنز، حاضرجوابي، زيركيكليديهاي واژه

_________________________________ [email protected] نشگاه رازي*دانشيار دا

**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات عربي دانشگاه رازي كزمانشاه


خصوصيات ادبيات كودك و آسيب شناسي آن

*فاطمه عالي

چكيدهزيادي هاي ي سرو كار دارد داراي ويزگياز آنجايي كه ادبيات كودك با جهان وسيع و ناشناخته ا

چون . او همراه باشدهاي است. بنابراين بررسي ادبيات كودك بايد با شناخت دقيق كودك و نيازبسياري از لحاظ خلقي و انساني با هاي گوناگون تفاوتهاي كودكان براساس زندگي در محيط

گوني مي چرخد و خصوصيات متفاوتي پيدا هم دارند ادبيات كودك نيز در اين موضع بر وضع گونامي كند.يكي از مشكالت موجود در متون كودكانه رابطه ناموزون بين نويسندگان يا مترجمان

ناشر و داور مطالب خواندني ، چون بزرگساالن نويسنده. بزرگسال و مخاطبان كودك استبخوانند. اين بزرگساالن هستند كودكانند آنان هستند كه تعيين مي كنند كودكان چه چيزهايي را

كه در مورد محدوده سني دوران كودكي تصميم مي گيرند. با اين وجود حتي نويسندگان بزرگسالي كه تمايالت كودكي را به بهترين نحو درك ميكنند هرگز نمي توانند به طور كامل

بخشيدن به كالم پيچيده و تالش براي شعريتهاي ديدگاه كودكان را درك كنند.ساختن استعارهاز آفت هايي است كه متاسفانه شعر كودك بدان مبتال شده است. در اين مقاله سعي بر آن شده

است تا ادبيات كودك و مشكالت موجود در آن مورد بررسي قرار گيرد.

محدوده سني، : ادبيات كودك، شناخت دقيقكليديهاي واژه

_______________________________ [email protected] *دانشگاه آزاد اسالمي واحد تبريز


خوانش تأويلي افسانه هاي كچل در ادبيات كودكان

*فاطمه گل گلي

چكيده اگرچه در ظاهر حائل ها پر طرفدار ادبيات كودكان به شمار مي روند. افسانههاي از شاخهها افسانه

سرشار از خيال و عبرتند. براي ، معاني متعدد بوده معنا به شمار مي آيند اما در حقيقت حاملشناخت اين قالب روايي و چگونگي تاثير گذاري آن بر مخاطب كودك، توجه به دو نكته ضروري است : ابتدا بايد كيفيت برقراري اين ارتباط توسط كودك با متن افسانه مد نظر قرار گيرد زيرا

افسانه همزادپنداري مي كند و بدين ترتيب ي ها كودك به صورت ناخودآگاه با شخصيتناآگاهانه، به تأويل افسانه مي پردازد. به همين علت افسانه كمك شاياني به پرورش كودكان مي كند.نكته ي دوم شناخت مكانيزم تأويل در كودكان است كه مي تواند ما را به سمت انتخاب

به مخاطب كودك هدايت كند.با توجه به آنچه ي موجود براي ارائهها از افسانهها بهترين روايتكچل پرداخته است. تيپ كچل در افسانه هاي گفته شد، مقاله ي حاضر به بررسي تأويلي افسانه

هاي كودكان همواره توجه كودك را جلب مي كند از آن رو كه چهره اي متفاوت دارد و قادر اعمالي خارق العاده انجام دهند. با -همانند كودكان - است عليرغم ظاهر كوچك و ناتوان خود

من «بر مخاطب كودك، از جمله تقويت ها كچل تأثيرات متعدد آنهاي بررسي تأويلي افسانه توسط اين روايات در كودكان نشان داده خواهد شد. » برتر

افسانه ي كچل، كودك، تأويلكليدي: هاي واژه

________________________________ [email protected]رشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي *كا


نوجوان و كودك ادبيات در پردازي پارودي شگردهاي

*فيروزمند عطيه

چكيده ي طهنق تنها شايد كه است شده ارائه "پارودي" از گوناگوني هاي تعريف دنتيث، تا ارسطو از

توان مي ديد اين از. است اصلي هاي متن/متن پيش به آميز فرامتن طعنه ي اشاره در شان اشتراك حضور پردازان، نظريه ي گفته بنابه طرفي از. برشمرد بينامتنيت نمودهاي از يكي را پارودي و خشب حيات جزيي ايشان، هاي بازي در آن از تر پيش حتا و نوجوان و كودك ادبيات در پارودي

بخشي لذت ميزان بر شگرد اين كه رسد مي نظر به منطقي و آيد مي شمار به كودك از جدانشدني ي درباره جد به اما، تاكنون،. برد باال را مخاطب كشاندن متن درون به ظرفيت و افزوده متن

در تقريبا تنها و نشده نگري ژرف آن، پردازش شگردهاي و شناسي گونه شناسي، هستيهاي پريان دونالد هاي عاميانه و قصه ي قصه نامه زايپس، دانش جك كودك ادبيات ي نامه شدان

اثرهاي برخي در پارودي وجود به ،پريان هاي افسانه در پارودي عنوان با اي نامه پايان و هاسه از كنون تا هاي تعريف نگري باهم به پژوهش اين رو، اين از. است شده اشاره نوجوان و كودك

الگويي نوجوان، و كودك ادبيات هاي ويژگي با ها آن تلفيق ضمن تا پردازد مي شده ارايه اروديپ ترين بنيادي با پارودي ارتباط آغاز در منظور، اين به. دهد ارايه ادبيات اين در آن كاربرد براي بخشي لذت و توانمندسازي تمركززدايي، بينامتنيت، همچون كودك ادبيات در موجود هاي نظريه نوجوان و كودك ادبيات در مفهوم اين حضور چگونگي و چيستي به سپس. خواهدشد تبيين

براون آنتوني و شمس محمدرضا تصويري داستاني اثرهاي به نگاهي با پايان در پرداخته، .شود مي بررسي نوجوان و كودك ادبيات در پردازي پارودي شگردهاي

شمس، محمدرضا تصويري، داستاني هاي كتاب ككود ادبيات پارودي،: كليدي هاي واژه

براون آنتوني

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ شيراز دانشگاه نوجوان و كودك ادبيات ارشد كارشناسي دانشجوي*


كودكي، پناهگاه امن پناهي

*مجتبي ابراهيمي

چكيده

كوشد تا با بخشي از ادبيات نيست بلكه نگاهي تازه و دوباره به زندگي است. شاعر ميشعر، تنها بيان دلنشين و ساده در قالب كلمات و جان دادن به اشياء دربارة آنچه بايد باشد و نيست، سخن

هاي روزگار خويش به تنگ ها و هرزگي ها و نابرابري به ميان آورد. وي هر از چند گاهي از پلشتيآيد اما چون وضعيت نادلخواه موجود، قابل تغيير نيست، به ناچار در پي گريزگاهي هر چند مي

زند، يكي از آيد. دنياي معصوم كودكي و صداقت آبي و زاللي كه در آن موج مي زودگذر بر مي هايي از جنس لذت، با امروز هاست؛چرا كه گذشتة ساده و آرام همراه با رنج ترين اين پناهگاه امن

پر هياهو و پر مهيب مدرنيته كه سراسر تزوير و ريا است و تفاخر انديشي مطلق بر تمام گسترة خواهي به هستي ساية وحشت افكنده در تقابل قرار گرفته است. در عصر ما كه ادبيات و آرمان

توان شعر و نگاه سادة شاعر به زندگي ها شده مي هاي پاك لگدكوب منيت لكنت افتاده و انديشهرا در اين درياي پر تالطم انديشة معنوي براي برخورداري بهتر و بيشتر از زندگي و تلفيق درون خود (كودكي) با خودش (زندگي) و بازگشت او به كودكي كه با حسرت، رنج، سختي و غم از

ها همراه است، بررسي كرد. حسين پناهي از اين دست شاعراني است ها و خوبي دست دادن خوبكند. در اين مقاله سعي شده به احساسات ن امن خويش را در كودكي جستجو ميكه مأم

هاي بازگشت او به روزگار پر شور وشيرين كودكي پرداخته شود. نوستالژيك وي و علت

كودكي، نوستالژي، حسين پناهي، گذشته، حسرت كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]كاربردي گناوه _*دانشجوي رشته خدمات بندري دانشگاه علمي


هاي پايداري درده شعر (كودكانه و هاي پايداري درده شعر (كودكانه و مايهمايه مقايسه و تحليل درونمقايسه و تحليل درون پورپور نوجوانانه) نسيم شمال، سلمان هراتي و قيصراميننوجوانانه) نسيم شمال، سلمان هراتي و قيصرامين

*شو ازي تقوي طاهره

چكيده

داشت و ستايش مـردم ي ادب مقاومت، انعكاس مظلوميت مردم و بزرگ ي حوزه ترين مسأله مهمي بيدادگر است. از آنجا كـه تـاريخ شـعر مقاومـت را بـه مبارز، شهداي راه آزادي و ترسيم چهرهز شـاعران راه آزادي الـدين حسـيني، يكـي ا اند و اشرف مفهوم واقعي آن، دوران مشروطه دانسته

است و اشعار ساده و موزونش بر زبان هر كودك و بـزرگ، جـاري بـوده اسـت؛ او را بـه عنـوان ايم و با بررسي ديـوان او، ده شـعر از ي شاعران كودك و نوجوان دوران مشروطه برگزيده نماينده

دو شاعر عصـر ي را براي مقايسه با ده شعر نوجوانانه» مخاطبش پسند و كودك كودك«شعرهاي د دوران جنـگ انقالب اسالمي؛ قيصر امين پور و سلمان هراتي ـ دو شاعر، دوست، همـراه، متعهـ

اي ايم؛ دو شاعري كه در گسترش و شكوفايي شعر دفاع مقدس، نقـش ارزنـده تحميلي ـ برگزيده رزه باجهـل و ايفا كردند و نامشان تا ابد بر تارك شعر پايداري خواهد درخشيد. در اين جستار مبـا

ي ارزش و ناداني نيز مد نظر قرار گرفته است.شايان ذكـر اسـت در ايـن فرصـت، بحـث دربـاره ي سـه شـاعر بـه اي بين ده شعر كودكانه و نوجوانانه اهميت اين شعرا نيست، بلكه هدف مقايسه

ها تفاوتها و لحاظ پايداري است. هدف، يادآوري نقاط اشتراك بديهي بين آنها و بررسي شباهتهـايي را كـه بـه ي مورد بحث است. در اين پژوهش، برخي از عبارات، تركيبـات و واژه در زمينه

ي استقامت و پايداري مرتبطند، از ديدگاه اين سه شاعر كودك و نوجوان، كـه البتـه بـراي مقوله شود. اند، بررسي مي بزرگساالن نيز اشعاري سروده

،دشمن ستيزي ،شهادت،نسيم شمال،هراتي،امين پور:ادبيات پايداريكليديهاي واژه

_____________________ كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد يزد*


پژوهشي تاريخ ادبيات و نسخه


در يك سفينة قديمي ة سديد الدين اعورنويافت آثار

*مهرداد چترايي

چكيدهار نظم ونثرقديم فارسي به روشن شدن زواياي ناپيداي تاريخ ادب ما كمك فراوان پژوهش در آث

ميكند وروشنگر سبك گويندگان ونويسندگان فارسي خواهد بود.از آنجا كه بسياري از دستنويسهاي فارسي هنوز در معرض پژوهش وتصحيح دقيق علمي قرار نگرفته براي دستيابي به

ال شعرا ونويسندگان فارسي ابتدا تصحيح ونقد علمي آن منابع صحيح از آثار واحوهاي آگاهيضروري به نظر ميرسد .بديهي است كه پس از آن كه متون معتبر فارسي به صورت مصحح ومحقق منتشر شود، تحليل اطالعات مندرج در آنها به نتايج دقيق ازتطور سبكهاي نظم ونثر

اري از بزرگان ادب فارسي از بين رفته ونشانه هايي فارسي منجر خواهد شد. آثار نظم ونثر بسي. آنان باز مانده استهاي ونوشتهها به صورت پراكنده از سرودهها اندك در بعض جنگها وسفينه

در اين مقاله آثار نويافته اي از سديدالدين اعور، كه در سفينه اي قديمي ثبت شده به همراه نقد شش شده كه با توجه به پژوهشهاي معدودي كه درباب آن شاعر وتحليل آنها ارائه مي شود وكو

ونويسنده صورت گرفته، تصوير دقيقتري از سبك سخنوري وي ترسيم شود.

سفينه، سبك ،مناظره، نثرفارسي، شعرفارسي، : سديدالدين اعوركليديهاي واژه

__________________________________ [email protected] گاه آزاد اسالمي واحدنجف آباد *استاديار دانش


يابي رويكردهاي آموزشي به درس تاريخ ادبيات فارسي و آفت وري در تدريس تاريخ ادبياتچند پيشنهاد براي افزايش بهره

*مرتضي حيدري

چكيده:

، »ي ذهنفلسفه«، »تاريخ تمدن«، »تاريخ اديان«با عنوان مشترك هايي نگاهي گذرا به كتاباند، گواه اين مدعاست.تاريخ هاي گوناگون بشر نگاريدهو ... كه نويسندگان نسل» تاريخ علم«

ي كلي مستثنا نيست و در ايران، نوشتن تاريخ ادبيات فارسي، مورد اقبال ادبيات، نيز از اين مقولهي و پس از آن نويسندگان ايراني بوده است. متأسفانه، منابع موجود در زمينهنويسندگان خارجي

ها به درس تاريخ ادبيات، مانع تاريخ ادبيات فارسي و همچنين رويكردهاي آموزشي دانشگاههاي پژوهشي دانشجويان شده است و متناسب با رشد دانش و وري و افزايش مهارتبهره

هاي درسي تاريخ ادبيات، خاطراتي . بيشتر دانشجويان، از كالسفناوري عصر ارتباطات نيستحوصلگي دارند و پس از فراغت از تحصيل، جز چند اسم تاريك و توأم با خميازه، كسالت و بي

ي اين مقاله كه بر اساس تجربهندارند. ها به ياد هاي آنمبهم از شاعران و نويسندگان و كتابي تاريخ ادبيات فارسي ارائه شده، نخست منابع موجود در زمينهي آن تحصيل و تدريس نگارنده

هاي فرهنگي، سياسي و اجتماعي هاي تدريس تاريخ ادبيات و همچنين چالشو آنگاه، شيوهرفت از اين بحران راهكار يابي كرده، آنگاه براي برونفراروي استادان درس تاريخ ادبيات را آفت

كند. پيشنهاد مي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور *


آموزش تاريخ ادبيات فارسي به فارسي آموزان خارجي بر مبناي رويكرد تكليف محور

*محمد اورنگ

**سامان رحمان زاده ***فريدون علي رمائي

چكيده

و سرگذشت ادبيات بويژه ادبيات مكتوب تاريخاي است كه به تاريخ ادبيات، موضوعي ميان رشتهها و فنون ادبي در نقاط مختلف هاي سبكهاي تاريخي و تغييرات و دگرگونيدر طول دوره

پردازي وهاي اخير نظريهپردازد.از طرفي در سالهاي مختلف در طول تاريخ ميزبانجهان به ي درسي مورد توجه قرار گرفته ي تكاليف به عنوان مبنائي براي طراحي برنامهتحقيق درباره

طي است كه رويكردي از روش ارتباTask-based Approachاست. رويكرد تكليف محوركند. منظور از تكاليف، هاي واقعي تاكيد ميبر فصل مشترك بين اهداف آموزشي و فعاليت

هاي زباني شوند اما باعث توانائيهائي است كه با هدفي غير از يادگيري زبان طراحي ميفعاليتتواي آن شود كه محاي گفته ميشوند؛ به عبارت ديگر برنامه ي درسي تكليف محور به برنامهمي

اي از تكاليف هدفمند فرآيند محور است كه زبان آموزان براي انجام آنها بايد از شامل مجموعهزبان دوم و يا خارجي استفاده كند؛ مثال تقاضاي شغل، تكميل فرم و نظير اينها. در اين مقاله

Task-based Syllabusبرآنيم تا تاريخ ادبيات را بر اساس برنامه ي درسي تكليف محورDesign در سطح پيشرفته به فارسي آموزان خارجي آموزش دهيم. به دگر بيان، مي توان گفت

Persian for كه اين آموزش در واقع نوعي آموزش زبان فارسي براي مقاصد خاصSpecific Purposes (PSP) است. براي نيل بدين مقصود، بر اساس رويكرد نامبرده

تدريس تاريخ ادبيات فارسي به غير فارسي زبانان در سطح مبتدي درسي را به عنوان نمونه برايريزي كرده ايم و تالش نموده ايم تا نكات مرتبط با تاريخ ادبيات و بر مبناي كاركرد تكليف طرح

زبانشناختي (شامل مهارت خواندن، نوشتاري، گفتاري هاي زير مقوالت مرتبط را در تمامي مهارت دهيم. و شنيداري) مد نظر قرار

: تاريخ ادبيات، آموزش زبان فارسي به غير فارسي زبانان، رويكرد تكليف محوركليديهاي واژه

_________________________ ي كارشناسي ارشد آموزش زبان فارسي به غير فارسي زبانان، دانشگاه شهيد بهشتي آموخته*دانش

**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي،

**دانشجوي كارشناسي ارشد آموزش زبان فارسي به غير فارسي زبانان، دانشگاه بهشتي *


اشعار قطران تبريزي در تذكرة لباب األلباب

*تهمينه عطايي كچويي **شهره معرفت

چكيدهي كه ها به هر صورت نويسي، شكل نخستين تاريخ ادبيات نگاري فارسي است و تذكره تذكره

هايي از تاريخ ادبيات مفيدند و مبناي كار محققان امروزند. از جمله باشند، براي رسيدن به گوشهالدين محمد عوفي است كه نخستين تذكرة فارسي األلباب، نوشتة سديد هاي فارسي، لباب تذكره

شاعر 169ه.ق تأليف شده است. مؤلف در جلد دوم اين تذكره از 618است و در حدود سال سخن گفته و منتخبي از اشعار آنان آورده است. از جمع اين شاعران، قطران تبريزي شاعر

فصل سيم در ذكر شعراي عراق و نواحي "معروف قرن پنجم هجري است كه عوفي، در ذيل بند و يك بيت و شامل يك تركيب 74از او ياد كرده است. اشعار قطران در اين تذكره، "آن

نوشتة كهني از آن شناخته نشده است، راي تصحيح ديوان قطران كه تا امروز دستقصيده است. باأللباب، از كارهاي ضروري و اوليه ها، به خصوص در لباب مطالعه و بررسي اشعار وي در تذكره

هايي از اند كه نمونه هايي رسيده هاي موجود از ديوان او به تفاوت است. نگارندگان با مقابلة نسخه .شود جا تقديم مي در اينآن

لباب األلباب، قطران تبريزي، تصحيح، متون كليدي:هاي واژه

__________________________________ * دانشجوي مقطع دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس ** دانشجوي مقطع دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت معلم


انتقادي تذكرة آتشكده و روش تدوين آنبررسي

*فرخنده اميري

چكيده

شناسي يابي به روش ويژه براي دست شناسي و آشنايي با روش تأليف آثار پيشينيان به امروزه روشاسالمي –پژوهشگران علوم انساني از اهميت ويژه برخوردار است اين نكته كه نويسندگان ايراني

تا در آغاز آثار علمي و پژوهشي خـود بـه تبيـين روش خـود همـت گمارنـد، اند از ديرباز كوشيدهنويسان نيز از اين حكايت از ميزان توجه آنها به بحث روش و روشمندي در امر تحقيق دارد.تذكره

بيگ آذر بيگـدلي اند. لطفعلي هاي خاصي را برگزيده قاعده مستثني نبوه و در نقل و نقد آثار روشروشـي را آتشـكده ) شاعر و نويسـندة دورة بازگشـت در اثـر مشـهور خـود، .ق ه 1134-1195(

برگزيده كه در جاي خود محل تأمل و بررسي است.اين مقاله بر آن است تا با بررسـي آتشـكده، روش آذر را در تدوين تذكره نشان دهد و نقاط ضعف و قوت آن را بنماياند.

ذر بيگدلي، نقد ادبيشناسي، تذكرة آتشكده، آ : روشكليديهاي واژه

________________________ زبان و ادبيات فارسي ارشد *كارشناس


بررسي تحليلي مذهب انوري

*محمود مهرآوران **محمدرضا موحدي

***بينيمصغري م

چكيده

اوحد الدين انوري ابيوردي از شعراي بزرگ فارسي زبان در سده ششم هجري است كه ماهيت ودر كتابهاي تاريخ ادبيات ايران وساير كتب متقدم و متأخر مورد ترديد و اختالف مذهب ا

اي اورا شيعه و برخي از اهل سنت مي دانند.اين مقاله همراه ذكر نظرات مختلف است.چنانكه عدهاي را كه ازديوان شاعر استخراج فضال و علما درباره تشيع و تسنن مذهب انوري،شواهد تازه

كند تا واقعيت مذهب انوري بيش از پيش روشن شود.همچنين اين مقاله و تحليل مي شد.ارائهمطلب جديد ديگري بر مطالب كتب تاريخ ادبيات ايران مي افزايد.چنان كه در اين كتابها فقط ذكر شده است انوري در مدرسه طوس تحصيل كرده است،اما نوشتار حاظر مداركي ارائه مي كند

ر بيشتر تحصيالت خود رادر مدرسه نظاميه نيشابور گذرانده است كه وقف دال بر اينكه شاعبوده است وهمين مطلب به كشف نتايج مهمتري از زندگي او مي انجامد.بدين ترتيب ها شافعي

مقاله حاضر،دو موضوع اساسي را در تاريخ زندگي انوري روشن مي كندونتيجه آن منجر به ين متن واالي ادبي وروشن شدن زواياي تاريكي از تاريخ شناخت بهتر شاعر وفهم دقيق تر ا

ادبيات ايران مي شود.

:انوري ابيوردي،قرن ششم،مذهب، تشيع،تسنن،مدرسه طوس، نظاميه نيشابوركليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ عضوهيئت علمي دانشگاه قم *

انشگاه قم** عضو هيئت علمي د از دانشگاه قم *** كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي


بررسي زندگي ،آراء و افكار پيشواي اهل طريق، ابوعلي شقيق بلخي

*طاهره معيني

چكيده

وآراء و عقايد آنان به شناخت بيشتر تاريخ عرفان و تصوف و ايجاد انگيزه بررسي احوال صوفيان يقت تصوف و متون عرفاني ادب فارسي مي انجامد. يكي ازبراي گشودن رازهاي مبهم حق

ه.ق)است. اصل وي از بلخ بوده و128-174معروفترين اين نيك مردان ،ابوعلي شقيق بلخي(اش در منابع مختلف ابوعلي و ابوموسي آمده است. در توكل سرآمد مشايخ صوفيه است. او كنيه

هم بوده است.ابتدا به تجارت و بازرگاني اشتغال استاد حاتم اصم و مريد و همنشين ابراهيم اددر مورد تحول و هوشياري او گوناگون است؛ از ها داشته و سپس به تصوف روي آورده و داستان

جمله آن كه با ديدن شادي و طرب غالمي كه خواجه اي توانگر داشت، به يكباره دل از خلق نوراهللا شوشتري در مجالس المؤمنين او را گسست و به حق پيوست. افراد مختلفي از جمله قاضي

از شاگردان امام جعفر صادق(ع) معرفي كرده اند. بنابر گفته ي هجويري در كشف المحجوب، شقيق تعدادي كتاب درباره ي تصوف نوشته است كه هيچ كدام موجود نيست.بنا بر بيشتر روايات

.در است رسيده قتل به-واشگرد و ختالن ميان اي منطقه–شقيق در جنگ با تركان در كوالن اين جستار روايات گوناگون پيرامون شقيق و آراء و افكار او از كتب صوفيه گردآوري شده و از آن جا كه اين روايات در مورد زندگي و تغيير حال اومتفاوت است،به نقل، بررسي و نتيجه گيري

راسان ،به خصوص در قرن دوم مي پردازيم. حاصل اين نوشته نشان دادن سير تصوف درخها آن هجري با تمركز بر روي زندگي شيخ طريق،ابو علي شقيق بلخي خواهد بود.

ابوعلي شقيق بلخي، تصوف، توكل، ادبيات عرفاني :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه عالمه طباطبايي *


بررسي زندگي، احوال و اقوال ابوعثمان حيري

*داود اسپرهم **اميد سلطاني

چكيده

آشنايي با مشاهير صوفيه منجر به شناخت بهتري از تصوف و ادبيات عرفاني مي شود. از جمله ه.ق) است. 203_298خراسان ابوعثمان سعيد حيري نيشابوري ( پيشگامان و نام آوران تصوف در

او را گسترش دهندة تصوف در خراسان مي دانند. ابوعثمان حيري در ري متولد شد. در جواني شاگرد يحيي بن رازي بود. پس از چندي به كرمان رفت و مريد شاه بن شجاع كرماني شد.

مراد خود كرد و تحت تاثير او، در تصوف شيوة سپس به نيشابور عزيمت كرد و ابوحفص حداد رامالمتيه را در پيش گرفت. جايگاه ابوعثمان براي اهل خراسان همچون جايگاه جنيد براي اهل

در سخن ضعيف اما در عمل به احكام شريعت قوي و عراق بود. برخي از مؤلفان صوفيه او را سته اند. ابوعثمان ظاهرا تاليفاتي مردي مستجاب الدعوه و صاحب كرامات دان همچنين او را

بر اساس كتاب تصنيف كرده است. ،داشته و كالباذي او را در شمار كساني آورده كه در معامالتنظريات يونگ او شخصيتي درون گرا داشته است. همچنين بر اساس نظريات كرچمر مبني بر

اين جستار اقوال و احوال درروابط روان و جسم، ابوعثمان حيري شخصي الغراندام بوده است.ابوعثمان حيري از منابع معتبر صوفيه جمع آوري و طبقه بندي شده و سپس با بررسي و تحليل

او تبيين شده است. اين نوع تحقيقات به شناخت جايگاه تصوف در ايران و هاي انديشه، اين منابع فهم دقيق تر متون عرفاني كمك مي كند.

ن حيري، تصوف، مالمتيه، ادبيات عرفاني: ابوعثماكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار دانشگاه عالمه طباطبايي *

[email protected] طباطبايي دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه عالمه **


بررسي زندگي و اشعار سليم طهراني

*يداهللا شكري **آرزو نقي زاده

چكيده

هدف اين مقاله معرفي محمد قلي سليم طهراني از شاعران قرن دوازده مي باشد. در اين مقاله تا ، و تاريخ ادبياتها بيان شودها ها درباره ي اين شخص در تذكرهسعي شده است اختالف نظر

عالوه بر اينكه شمه اي كلي از زندگي يكي از شاعران سبك هندي (طرز نو) از منظر هم عصران وي ادائه داده مي شود؛ با روش تذكره نويسان در نقل مطالب و گاه بي دقتيهايشان آشنا

نتيجه مي ، يم طهراني و داستانهايي كه درباره ي او وجود داردشويم. مولف با بررسي زندگي سلگيرد كه به جاي محدود كردن حوزه ي مطالعاتي در زمينه ي دو يا چند شاعر برجسته، مي توان

هاي اشعار شاعران ديگر را نيز مورد مطالعه دقيق قرار داد و نيز در اين كنكاشها بايد به نوشته تها به ديده ي انتقادي نگريست.و تاريخ ادبياها تذكره

سبك هندي، سليم طهراني، مثنوي كشمير، مثنوي قضا و قدر :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سمنان*

منان**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه س


عبري -تاريخ ادبيات فارسي

*حامد نوروزي

چكيدهپس از پيروزي اسالم در ايران مدتي گذشت تا خط عربي به عنوان خط رسمي زبان فارسي

هاي مذهبي ايران زمان مناسبي بود كه خط مقدس خود را برگزيده شود. اين زمان براي اقليتها شامل مانويان، رار دهند. اين اقليتبراي ثبت متون خود به زبان فارسي مورد آزمون ق

مسيحيان و يهوديان هستند كه به ترتيب از خطوط مانوي، سرياني و عبري براي ثبت زبان اند. تاريخ پيدايش آثاري به اين خطوط پيش از پيدايش اسناد فارسي به خط فارسي استفاده كرده

نت نگارش زبان فارسي به خط عبري عربي است. از ميان اين سه گروه تنها يهوديان بودند كه سرا پي گرفتند و توانستند تا حدود قرن سيزده اين روند را ادامه دهند. اين زمان طوالني سبب

اي غني از ادبيات فارسي شده است كه تا كنون در كتب تاريخ ادبيات ناديده گيري گونه شكلركستان در قرن سوم هجري آغاز گرفته شده است. اين گونه از ادبيات فارسي از جنوب غربي و ت

شود و پس از مهاجرت بزرگ شود، در ماوراءالنهر، افغانستان و فارس تا قرن هشتم دنبال مي ميشود؛ ولي همچنان در باقي نقاط ايران مانند يهوديان به بخارا مركز اين ادبيات به بخارا منتقل مي

به هر روي آنچه مسلم است، آنچه مسلم كاشان و شيراز نيز آثاري به اين شيوه پديد آمده است.تر است و اينكه است با توجه به اينكه تاريخ پيدايش اين متون از متون فارسي به خط عربي قديم

اند كه تعداد متون فارسي به خط عربي در آن نقاط برخي از اين آثار در نقاطي از ايران پديد آمدهتر و چهارم) براي تدوين تاريخ ادبياتي دقيق بسيار محدود است (مانند خوزستان در قرن سومرسد. بعالوه در اين متون كه معموال تحت تأثير توجه به اين متون الزم و ضروري به نظر مي

اند، اطالعات بسيار ارزشمندي از زبان فارسي گويش محلي خود و البته زبان عبري و آرامي بوده موجود است.

عبري، خط عبري، يهود، گويش -، فارسي: تاريخ ادبياتكليدي هاي واژه

__________________________________ [email protected] *فرهنگستان زبان و ادب فارسي


تاريخ ادبيات در دوره ي معاصرهاي تحليل فرصتها و چالش

*ليال درويشعلي پورآستانه

**علي صفايي

چكيده، عمده براي شناخت ادبيات هر ملت وابزار پايه اي پژوهشگر نقدادبيتاريخ ادبيات يكي از منابع

هاي جامعه شناسي ادبي و...تلقي مي شود.هرچند كتابها و مقاله، تصحيح نسخ ،سبك شناسيمولف تاريخ ادبيات و.. هاي خوبي در معرفي سير خطي تاريخ ادبيات نويسي در ايران و ويژگي

الهايي از اين دست باقي است كه چه راهكارهايي براي گردآوري نگاشته شده است اما هنوز سوگذشته در تدوين تاريخ هاي وشناساندن مشاهير ادبي ملي وجود دارد كه كارآيي اش از روش

باضعف هايي مثل عدم روشمندي وكم سوادي ، ادبيات نويسي بيشتر باشد؟يا به عبارت ديگرطبان از اين آثار چه بايد كرد تامشاهير ادبي بهتر معرفي برخي مولفين تاريخ ادبيات و توقع مخا

موجود برآن است تا با هاي ماندگارتر گردند؟ لذا مقاله حاضر با ديدن كاستيها شوند و در ذهنجريان گذار از تاريخ ادبيات ، ضمن معرفي اجمالي تحقيقات پيشين، تحليلي -رويكرد توصيفي

يسي تشريح نمايد و با مراجعه به برخي از كتابهاي تاريخ ادبيات و نويسي را به ادبيات معاصر نوادبيات معاصر وجوه بيگانگي و يگانگي آنها را تحليل نمايد ودر پايان راهكارهايي را براي

پاسخگويي به پرسش اصلي مذكور ارائه دهد .

راهكار، تحول، ادبيات معاصر، تاريخ ادبيات :واژهاي كليدي

____________________________ *استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن

**كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن


تصحيح بيتي از گلستان

*جواد مرتضايي

چكيدهيكي از اصول اساسي در تصحيح متن توجه به ضبط غريب است. در بسياري از موارد ضبط

ح و اصيل است و متأسفانه بسياري از ناسخان به آن توجه نداشته و واژة غريب و ناآشنا صحيناآشنا را به زعم خود نادرست انگاشته و آن را به واژه اي آشنا بدل ساخته و برخي مصححان نيز

دلقت به چه كار آيد و تسبيح و «به اين نكته توجه نكرده اند. در اين بيت از گلستان سعدي:، در سه نسخة قديمي و معتبر »تسبيح«به جاي واژة »نكوهيده بري دارهاي مرقع/ خود را ز عمل

آمده است. در كليات سعدي تصحيح محمد علي فروغي هم ضبط اخير آمده » مسحي«كلمة محور هم -2اصالت ضبط سه نسخة معتبر خطي -1است. نگارنده در اين مقاله با توجه به:

را معتبر » مسحي«دليل واژه شناسي؛ ضبط -4تني شواهد برون م -3نشيني كلمات در بيت داند. مي

: گلستان، تصحيح، تسبيح، مسحي، نسخه، ضبط غريبكليدي هاي واژه

_________________________ *دانشيار دانشگاه فردوسي مشهد


گونة ادبي؟ هاي ادبي به منزلة گونه يا خرده تذكره

*سعيد شفيعيون

چكيدهترين منابع تحقيقي در حوزة زبان و ادبيات فارسي و هاي ادبي ضمن آنكه يكي از مهم تذكره

مختلفي، برخوردار هاي رسد كه خود در ساحت حتي مباحث اجتماعي و تاريخي هستند،به نظر مياز ساختي دستورمند ،البته با معيارهاي تاكنون ناشناخته و ظريفي باشند كه آنها را دست كم تا حد

گونة ادبي ارتقا مي دهد.اين ساحات از معني تا صورت را شامل مي شود.يعني ردهيك خآورد كه از حيث نويس در اين حوزه بر اساس قواعد نانوشتة پنهان ،اثري را فراهم مي تذكره

موضوع و مضمون و انشا و لحن و حتي تدوين و تبويب كتاب، معيارين است وگرنه اثرش با همة ند داشته باشد ،زير چوبه و كوبة ناقدان و حريفان، خرد و خاكستر توا فوايدي كه مي

ها شود.نگارنده در اين مجال سعي دارد تا در كنار بازشناخت اين معيارها،در بازنمود تذكره مي گونة ادبي تالش كند. بعنوان يك خرده

بندي گونة ادبي،تذكره،ساختار،طبقه گونة ادبي،خردهكليدي: هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان*


در معرفي و شناخت آثار موالنا ادهم واعظ عزلتي خلخالي ( شاعر و نويسندة عارف سده يازده هجري)

*يوسف اسماعيل زاده ** مهرنوش اسرافيل زاده

چكيده

ي، متخلص به عزلتي، فرزند قاضي بيگ از شاعـران و موالنا ادهم واعظ قـرشي خلخالنويسندگان پركار قرن يازدهم هجري است .وي تحصيالت خود را در اصـفهان و شـيراز به پايان برد. و سـپس در تبـريز و اردبيل منصب ارشاد و تدريس داشت .روش او در زندگي بر فقر و

از اين رو هيچ يك از آثار خود را به نام . بودعـزلت و گوشه گيري از زخارف دنيوي استـوار او شاعر عارف مسلكي بود كه در صـدد احياي تصوف راستين و . وزيري يا اميري نكرده است

رواج اخالق ستوده بود .قديمي ترين مأخذي كه به تفصيل از ادهم خلخالي سخن گفته است، هم خلخالي خود اشاره دارد به اين كه قصص الخاقاني ولي قلي بيگ شاملوي هروي است .اد

به دل ميل تدوين /ميل و رغبت فراواني به تأليف و تصنيف دارد:مرا چون كه از علم تشريف بودبر طبق آنچه خود وي در آثارش اشاره دارد بيش از بيست و پنج كتاب و رساله بر .و تصنيف بود

در اثناي رسائل خويش، از ديگر آثار وي آن است كه هاي جاي گذاشته است .از مزاياي نوشتهآثار وي به دو دسته منظوم و . خود نيز سخن به ميان مي آورد و خواننـده را بدانها ارجاع مي دهد

منثور تقسيم مي شود .عمده آثار او در پيرامون اعتـقادات، احكام، اخالق و تصوف نوشته شده شده و پاره اي ديگر به صورت نسخ خطي باقي است .برخي از اين اثار و رسائل تصحيح و منتشر

اين مقاله جستجويي است در معرفي و شناخت آثار چاپي و خطي ادهم خلخالي .. مانده است

:ادهم واعظ خلخالي،سده يازدهم،آثار منظوم ومنثوركليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ت فارسي دانشگاه پيام نوراستاديار گروه ادبيا*

دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي**


هاي پيشينه، خاستگاه بندي در تاريخ ادبي: دوره فلسفي و كاركردها

*ناصرقلي سارلي

چكيدهبنـدي بندي اطالعات تـاريخي بـيش از همـه بـه دوره هاي طبقه مطالعات تاريخي، در ميان شيوه

كند.نوشـتة حاضـر بندي مي العات تاريخي را در محور درزماني بخشبندي اط گرايش دارند. دورهطور عام و در تاريخ ادبي بندي را در تاريخ به فلسفي و كاركردهاي دوره -پيشينه، بنيادهاي فكري

هـاي آن در گـذر بندي مفهومي ديرپاست و رويكردها و شـيوه كند. دوره طور خاص بررسي مي بهر بوده است. روايتي كه در اين نوشته از اين تحوالت به دست داده زمان دستخوش تحوالت بسيا

هاي كاربست اين مفهوم در تاريخ ادبي فراهم آمده اسـت. از دهد چگونه زمينه شود، نشان مي مييابـد. مورخـان بندي در تاريخ عمومي و تاريخ ادبي ضرورت مـي اين رو، بررسي نسبت ميان دوره

برند. اين معاني مختلف از آبشـخورهاي فكـري و اني مختلفي به كار ميبندي را در مع ادبي دورهدرآمـد فهـم الگوهـاي آينـد و درك ايـن بنيادهـاي فكـر و فلسـفي پـيش فلسفي گوناگوني مـي

برآمده از آنان است. -بندي جا دوره در اين -ساختاريدبيـات و نقـد ادبـي هاي بسياري براي تفكيك حـوزة تـاريخ ا كه از اوايل قرن بيستم تالش با آن

كنـد، خـود عنوان عملي كه ساختار كتب تاريخ ادبي را معين مي بندي به صورت گرفته است، دوره رود و كاركردهايي اساسي در مطالعات ادبي دارد. شمار مي عملي انتقادي به

بندي، تاريخ ادبي، تاريخ، نقد ادبي. دورهكليدي: هاي واژه

______________________ [email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه خوارزمي*


ي پيش از اسالمروابط فرهنگي و ادبي ايران و هند در دوره

*سپيده اميني

**محمود زحمتي

چكيدهها با يكديگر ي دورهدني بسياري هستند و در همهدو كشور ايران و هند داراي ميراث مشترك تم

هاي بسياري از اند. مدارك و نمونهي سياسي، بازرگاني، فرهنگي و ادبي داشتهارتباط گستردهتبادالت فرهنگي و تجاري در اين اعصار مشاهده شده است. همچنين ايران و امپراتوري بزرگ

رار داده و اين اثرات در مظاهر گوناگون تمدني آن، بارها رسوم و فرهنگ هند را تحت تأثير قهاي هندي، مكرر مشاهده گرديده است. البته همزمان با نفوذ تمدن و سلطه ايران بر هند، سلسله

از جانب هند نيز نفوذ متقابلي را در دنياي ايراني شاهد هستيم. در اين مقاله كوشش شده است، صر پيش از اسالم وتأثيرات آن بر فرهنگ و تمدن ي فرهنگي و ادبي ايران و هند در عرابطه

منطقه و همچنين بر يكديگر، مورد تحليل قرار گيرد.

ايران، هند، فرهنگي، ادبي، پيش از اسالمكليدي:هاي واژه

______________________ كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان *

هاي باستاني دانشگاه تهرانكارشناس ارشد فرهنگ و زبان**


شاعري چند وجهي، سنايي غزنوي

*حسنيه عبيدي **حميد صمصام

***شهناز براهويي تاجي

چكيدهه خواننده را با شاعري :گاه عارف و شعر فارسي است كهاي آثار سنايي غزنوي از پارادوكس

قلندر ؛ گاه زاهد و واعظ؛ گاه مداح و هجوپرداز؛ و زماني منتقد اجتماع روبرو مي سازد. درك اين مسأله كه چگونه يك انسان در طول زندگي و تقريبا همزمان، باورهاي متفاوت دارد ؛ گويي كه

ژه آنكه داستان رند الي خوار و انقالب روحي سنايي دشوار مي نمايد بوي، با چند انسان روبروايمتغيير دهيم .در اين » انسان و باورهايش«را هم غيرواقعي بدانيم. شايد بايد نگاهمان را نسبت به تأكيد مي شود كه با قبول آن » هنري« مقاله ضمن تشريح ابعاد وجودي سنايي، بر بعد و جنبة

تنها هنرمندان اند كه مي توانند . تا حدي هضم نمودمي توان پارادوكس انديشة سنايي را متناقض را در آن واحد با بيان هنري طرح نمايند. شايد ايراد به برداشت ما از شعر باز هاي انديشه

، مي گردد كه همواره شعر را بازتاب تجارب شخصي و ايماني شاعر مي پنداريم. در اين موقعيتسنايي را هنرمندي معرفي مي كند كه لغات و ، است .اين مقاله» رشاع« گوياتر از» هنرمند«لغت

ابزار كار اويند و البته ضرورتي ندارد هنرمند به ابزار كارش ايمان و اعتقاد ، اصطالحات عرفانيداشته باشد ،گاه ايمان به كار هنري كفايت مي كند. دليلي ندارد بواسطة كاربرد اصطالح عرفاني

واقعيت آنست كه . خاقاني و سعدي نيز عارف اند، بدانيم كه اگر چنين كنيمسنايي را عارف در ديوان سنايي بيش از اصطالحات عرفاني اوست.» رفتارهاي غير عارفانه«

ديوان سنايي ، ابعاد وجودي، بعد هنري، : شخصيت سناييكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * عضو هيأت علمي گروه ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي زاهدان

yahoo.comHamid.samsam4@8 ** عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي زاهدان

[email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد ادبيات فارسي زاهدان***


شمس تبريزي درويش آفاقي يا عالمي فاضل (پژوهشي پيرامون گسترة علمي شمس تبريزي بر اساس مقاالت او)

*فاطمه محمدي عسكرآبادي

**مهدي ملك ثابت

چكيدهشمس تبريزي، عارف بزرگ قرن هفتم است كه داستان تأثير شگرف او بر مولوي شهرة خاص

و عام است. با وجود اين، زندگي وي تا قبل از كشف كتاب مقاالت، در هاله اي از ابهام قرار او را درويشي داشت، تا جايي كه گروهي حتي منكر وجود خارجي او مي شدند. برخي ديگر نيز

آفاقي(ولگرد) و بي سواد مي دانستند كه درجاتي از واليت داشته است.در مقاله حاضر با استناد به مقاالت شمس، نشان داده ايم كه او در علوم روزگار خود سرآمد بوده است. مقاالت شمس منبع

ي دهد كه مستندي است كه در آن، گسترة معلومات علمي شمس نمايان گرديده است و نشان ماو به زبان عربي كامال مسلط بوده است. عالوه بر اين، ميزان تسلط او بر علوم قرآني از قبيل قرائت، تفسير و تأويل قرآن شگفت انگيز مي نمايد. وي همچنين، در علوم مربوط به حديث از

است. از طرف و تأويل احاديث، داراي تبحر بسيار بوده »دراية الحديث«و » رواية الحديث«جمله ديگر، تعداد بسيار زياد اشعار و امثال فارسي و عربي كه شمس در ضمن سخنانش به كار برده، مؤيد اين مطلب است كه وي با ادب فارسي و عربي آشنايي كافي داشته است. يكي ديگر از علومي كه از طريق مقاالت، تبحر شمس در آن آشكار مي گردد، علم فقه است كه خود شمس

را آسانترين علوم خوانده است. شمس همچنين، داراي آشنايي كافي با كالم اسالمي بوده آناست. اظهار نظرهاي شمس دربارة فالسفة يوناني مانند افالطون، سقراط، جالينوس و ... و مقايسة ميان آنها و فالسفة اسالمي چون ابن سينا و مباحثات او با برخي فالسفة روزگار خود نيز

ز آشنايي كافي او با علم فلسفه دارد .در پژوهش حاضر، به صورت طبقه بندي شده و بر نشان ااساس كتاب مقاالت شمس نشان داده ايم كه نه تنها شمس تبريزي فردي بي سواد نبوده است؛

.بلكه مي توان او را از زمرة فاضلترين علماي تراز اول عرفان اسالمي به حساب آورد

مقاالت شمس، علم شمس، علوم اسالمي دبيات عرفاني، شمس تبريزي،: اكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه يزد*

و عضو هيأت علمي دانشگاه يزد دانشيار زبان و ادبيات فارسي**


ضرورت آسيب شناسي تاريخ ادبيات نويسي در ايران

*نصراهللا زيرك

چكيده كار در اين زمينه از اهميت زيادي برخوردار هاي نگرش آسيب شناسانه به تاريخ ادبيات و شيوه

نامه ي است. بحث اصلي در تاريخ ادبيات، تاريخ تحول ادبيات است نه پرداختن به زندگيشاعران و نويسندگان و اين كه تاريخ ادبيات تاريخ كالم، جغرافيا، فلسفه و ... نيست بلكه تاريخ خود ادبيات است. به همين دليل مقاله ي حاضر برآن است تا نشان دهد مبحث تاريخ ادبيات

ر ايران ارائه نويسي در ايران متاسفانه با درك نادرستي مواجه بوده و طرح درستي از سير ادبيات دنمي دهد. بنابراين در اين مقاله ضمن ارائه ي تعريفي از تاريخ ادبيات كه دربرگيرنده ي دو

است، بيان رابطه ي اين دو مفهوم و اين كه چگونه اين دو مفهوم بايد تاريخ و ادبياتمفهوم رنده به جاي توجه به يك دانش تبديل شوند؛ تعريفي از تاريخ ادبيات ارائه مي شود كه به زعم نگا

به عناصر درون ساخت ادبيات توجه دارد. هم چنين به آسيب هايي كه ، به عناصر برون ساختباعث انحراف در نگارش تاريخ ادبيات شده است پرداخته و روشن مي كنيم كه چگونه توجه به

دارند ولي عناصر برون ساختي، ادبيات را وارد مرزهايي كرده است كه اگرچه با ادبيات رابطهتاريخ ادبيات نيستند. براي مثال اوضاع سياسي بدون شك بر ادبيات تاثير مي گذارد اما براي ادبيات يك عنصر برون ساختي است و تاريخ ادبياتي كه تنها براين عنصر تكيه كند تاريخ

ظ سياسي محدود كرده و شيوه ي علمي تاريخ ادبيات نويسي را لحاهاي ادبياتش را به دوران نكرده است.

تاريخ، ادبيات، عناصر درون ساخت و برون ساخت، روش انتقادي.كليدي : هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ zirakB@ gmail.com عضو هيات علمي دانشگاه آزاد واحدرشت *


ضياالدين خجندي

ليال مرادي

چكيدهلهاي پاياني قرن ششم و آغاز سدة هفتم است كه كمتر به او پرداخته ضياء خجندي از شاعران سا

آنجا نيز . شده است؛ چه به شيوة شاعري وقدرت او در قصيده پردازي و چه به آثار و احوال ويآثار و احوال او به بيراه رفته اند. آنها ، به او اشاره كوتاهي كرده اند، درباره ممدوحانها كه تذكرهشاگرد امام فخر رازي و مريد ابوالنجيب ، مداح ملكشاه سلجوقي، صاحب كتاب المحصولضياء را

تذكره هاي سهروردي دانستنه اند. معاصران نيز در شرح آثار و احوال ضياء خجندي از دانستهنويسان فراتر نرفته و حق وي را آنچنان كه شايسته است، نگزارده اند؛ به ويژه كه وي بر شاعر

ن هشتم، خواجه حافظ شيرازي،تĤثير گذاشته است.در اين مقاله، تالش شده است تا با نامي قردربارة سرگذشت و آثار وي روشن و تĤثير وي ها بررسي احوال ضياء خجندي، تا حد امكان، گفته

بر حافظ نشان داده شود.

ب سهروردي، ضياء خجندي، ملكشاه، امام فخر رازي، المحصول، ابوالنجي: كليديهاي واژه قصيده، حافظ


شكل گيري موسيقي دروني در شعرمنثورهاي فرايند

*اسماعيل محمدپور

چكيده

يكي از مؤثرترين ابزارهاي شعر و هنر شاعري در جهت انتقال پيام به مخاطب و رسيدن به التذاذ ي و يكي هنري،استفاده از موسيقي است كه در بوطيقاي شعر فارسي از آن به عنوان وزن عروض

از اركان اصلي شعر ياد شده است.متساوي و منقطع حاصل شده هاي وزن در شعر كالسيك از طريق تكرار متناوب و مكرر سيالب

ايجاد هاي به يك نظام قانونمند،دست يافته است.دگرگوني، و با الگو پذيري از عروض شعر عربجديد شعري هاي ي و ايجاد قالبكالسيك شعر فارسي در دهه ي چهل شمسهاي شده در قالب

كه اساس شكل گيري شان گريز از تساوي افاعيل عروضي در مصاريع و حتي خروج از سلطه ي جديد براي جبران آن كاستي شگرف، هاي معقود وزن عروضي بود،باعث شد كه شاعران موج

.اين جريان خود گام بردارندهاي خواسته يا ناخواسته در جهت ايجاد موسيقي دروني در شعراگرچه در ابتدا با مواضع جزمي و با به چالش كشيدن شعر كالسيك،وجود هرگونه ريتمي را در شعر نفي مي كردند و آن را مانع وقوع كامل و بي چند و چون شعر مي دانستند،اما با ورود به

كردند.موضوع ارائه ، ابتداييهاي تجربه اي متفاوت از نظريه، ساحت عملي سرايش و وقوع شعر - آيا شعر سپيد فاقد هرگونه وزن و موسيقي است؟ -اصلي اين مقاله ،پاسخ به اين پرسش هاست:جمعي شاعران مي توان هاي آيا با استفادازتجربه -موسيقي در شعر سپيد چگونه ايجاد مي شود؟

هاي سشبه فرمول ثابتي براي ايجاد موسيقي دروني در شعر سپيد دست يافت؟براي پاسخ به پرشاعر معاصر به روش پژوهش كتابخانه اي بررسي و اصلي ترين 21اشعار ، مطرح شده

معرفي شدند.نتايج حاصله ها فرايندهايايجاد موسيقي دروني در شعر سپيد با استناد به اين نمونهموسيقي دروني به ، ازاين بررسي نشان مي دهد كه هرچند در همه ي شعرهاي انتخاب شده

حسوس خود را در صحنه ي قرائت اثر نشان مي دهد و مي توان براي آن قاعده اي شكلي منوشت،اما قواعد استنتاج شده به عنوان يك قانون جزمي الزم االتباع ،هيچگاه مورد استقبال

عموم شاعران قرار نگرفت.

هم آوايي و همنشيني-و مصوت هاها صامت-موسيقي دروني-شعر سپيدكليدي:هاي واژه

_______________________________ [email protected]دانشگاه شاهد - دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي(گرايش ادبيات مقاومت)*


مأخذيابي شواهد شعري سندباد نامه

*سهيل ياري **غالمرضا سالميان

چكيده

هاي هميشگي مصححان در نگاشتن تعليقات خود بر متن تصحيحي، روشن كردن هيكي از دغدغنام شاعران و نويسندگاني است كه سخني از آنان در متن مورد نظر وارد شده است. گاه اين كـار

كند شود، كه مصحح يا به مشخص كردن بخشي از آن بسنده ميگير ميفرسا و وقتچنان طاقتنيـز از آن روي كـه بـا ايـن سـندباد نامـه كشد. مصـححان كتـاب ر دست مييا ناگزير از اين كا

انـد، بناچـار بـه رو بوده و فرصت كافي براي پرداختن به اين كار در اختيـار نداشـته دشواري رو بهاند. در اين مقالـه مشخص كردن نام تعدادي از گويندگان اشعار به كار رفته در كتاب بسنده كرده

و مراجعه به منـابع سندباد نامهي از شواهد شعري فارسي و عربي به كار رفته در با استخراج بخش ايم.گوناكون فارسي و عربي به مأخذيابي اين شواهد پرداخته

سندباد نامه، ظهير الدين سمرقندي، نثر فارسي، شواهد عربي، شواهد فارسيهاي كليدي::واژه

_______________________________ *دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه رازي كرمانشاه

[email protected]كرمانشاه **استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه رازي


معرفي، بررسي و تحليل تذكرة شكرستان پارس

*عبدالرسول فروتن

چكيدههاي شعري از مهمترين منابع براي شناخت احوال و آثار شاعران است. يكي از اين تذكرهشكرستان «هجري قمري تأليف شده، 1313ها كه از دورة قاجاريه برجاي مانده و در سال تذكرهت. اين تذكره ـ ق) اس 1363-1289الملك شيرازي ( نام دارد و از آثار محمدحسين شعاع» پارس

كه به شاعران ديار فارس اختصاص دارد ـ احتماال در دو مجلد بوده، اما در حال حاضر تنها اي از جلد اول آن (مشتمل بر احوال و آثار هشتاد و يك شاعر، از آثار ارسنجاني تا شوريدة نسخه

ه بررسي سبك، شيرازي) در دست است. در اين مقاله بر آنيم تا پس از معرفي اين تذكره، بنويسي و اهميت اين اثر در شناخت شاعران الخط، منابع و مĤخذ، شيوة تذكره نسخه و رسمافزايد اين است كه تعداد قابل توجهي صاحبان اي كه به ارزش اين تذكره مي بپردازيم. مسأله

ت. از آنجا كه اند و وي با برخي از آنان ارتباط داشته اس الملك بوده تراجم اين تذكره معاصر شعاعاند، گر و نقاش) هم بوده برخي از شاعران ذكر شده در اين تذكره هنرمند (خوشنويس، تذهيب

توان اطالعات مفيدي دربارة تاريخ خوشنويسي ايران در آن يافت. مي

نويسي الملك شيرازي، شاعران فارس، تذكره : شكرستان پارس، شعاعكليديهاي واژه

_________________________ [email protected]*دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران


خان قاقشالبيگالشعرا (تأليف افضلمعرفي تذكرة تحفه اورنگ آبادي، قرن دوازدهم هجري

*عصمت اسماعيلي **مطهره آزاديخواه

چكيده

اسالمي اسـت و تصـحيح ايـن -هاي خطي نمايندة بخشي از عظمت تمدن ايرانيگمان نسخهبيآوردن اطالعات از فرهنگ كهن ايران و تاريخ دراز دامن زبان ها راهي است براي به دستنسخه

-هتحفـ ها جايگاه ويژه دارند. در اين مقاله به معرفـي تـذكره پارسي؛ در اين ميان تصحيح تذكرهتـأليف شـده اسـت، سـخن 1165خان قاقشال اورنگ آبادي كه در سال بيگتأليف افضل الشعرا

رفته و ساختار تذكره، شيوة نثر و اسامي شاعران اين تذكره در حد امكان باز نموده شده است.

الشعراهاي فارسي هند، بابا افضل اورنگ آبادي، تحفه: تذكرهكليديهاي واژه

___________________________ [email protected]*استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سمنان

[email protected]**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه سمنان


آنها معرفي سه نسخة خطي غزليات بيدل و ويژگي

*سيد مهدي طباطبايي

چكيده

چه ساختة ذهن شاعر يا نويسنده بوده و قرابت بيشتري با نوشتة دست دادن متني نزديك به آن بهبزرگان ادب هاي هميشگي پژوهشگران است. به همين دليل آثار او داشته باشد، از دغدغه

انجامد اما اين رويه دربارة عبدالقادر بيدل انجام نگرفته پارسي، به تصحيح و تنقيح چندباره مياست. اين التفات اندك براي شاعري به عظمت بيدل كه نقشي انكارناپذير در رشد و گسترش

با جستاري دربارة نمايد. اين پژوهش بر آن است تا زبان و ادبيات فارسي دارد، دور از انصاف مي »دزاآ موالنا«گرفته پيرامون كليات بيدل، به معرفي سه نسخة خطي كتابخانة م كارهاي انجا

كتابخانه 381 ، و نسخة»رامپوررضا ـ «كتابخانة 1131نسخة ، )گريعلي اسالم دانشگاه(جام شدة اين بپردازد. شيوة انجام كار در بخش اول، مقايسه و نقد كارهاي ان» پتنا« خدابخش

ها و ها، كاستي هاي ارائه شده و در بخش دوم، واكاوي ويژگي حوزه بر اساس نمونهشناسي و شواهد مثال است. ضرورت هاي هر نسخة دستنويس با ذكر داليل نسخه برجستگي

تحقيق، نبودن تصحيحي منقح از كليات بيدل است و معرفي سه نسخة خطي، به عنوان اي است كه اين پژوهش به ليت استناد در يك تصحيح علمي را دارد، نتيجههايي كه قاب نسخه

دنبال آن است.

»دزاآ موالنا«نسخة خطي كتابخانة ، كليات بيدل، ميرزا عبدالقادر بيدل هاي كليدي: واژه 381، نسخة خطي »رامپوررضا ـ «كتابخانة 1131 خطي نسخة، )گريعلي اسالم دانشگاه(

».پتنا دابخشخ« نةكتابخا

______________________ دكتري زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه شهيدبهشتي *


معرفي موضوعي نسخه خطي ديوان حكيم زاللي خوانساري

*حيدرعلي دهمرده

چكيده ءبدين معني كه بدون توجه به نسخه، خطي در اعتبار علمي آن استهاي اهميت واقعي نسخه

ءاعتبار تاريخي سند، قطعي نيست و نمي توان به آنچه نقل مي شود، تكيه كرد. نسخهخطي، خطي است كه امكان قياس را در تطبيق يك اثر واقعي با آنچه وابسته به اصل آن است ممكن

خطي نبود، قضاوت در باب هويت واقعي يك اثر چندان ممكن نبود، هاي مي سازد. اگر نسخهابعادش مشخص ءخاصي را با همه ءان كتيبه اي است كه تاريخ و دورهخطي در حكم هم ءنسخه

خطي يك اثر، در حكم سند اصلي است كه اثري بدان شناخته مي شود. ءمي كند. بنابراين نسخهخطي نفيس، ديوان حكيم زاللي خوانساري مي باشد كه در اين مقالت به هاي يكي از اين نسخه

است.معرفي موضوعي آن پرداخته شده

خطي ءحكيم زاللي خوانساري، ديوان، نسخه : كليديهاي واژه

______________________ *استاديار دانشگاه زابل


معرفي نه بيشه شهريار نامه

*خديجه همتي اويلق ** احمد محمدي

چكيده

يران به نام شهريار نامه متن حاضر كنكاشي است در باب معرفي يكي از آثار حماسي ناشناخته اشهريار پسر برزو پسر سهراب پسر رستم توسط عثمان مختاري غزنوي هاي كه در مدح دالوري

در قرن ششم نوشته شده است. اين كتاب مانند آثار حماسي ديگر، مقوله اي به نام نه بيشه دارد يل محتوا و توصيفي كه به مثابه هفت خوان در شاهنامه فردوسي است. مقاله حاضر به روش تحل

كه تا به حال -نگارش شده و هدف از آن، شناسايي شهريار يكي از قهرمانان حماسي ايران و معرفي دالوري هاي او ست در قالب نه بيشه شهريار نامه. –ناشنـاخته مانده

عثمان مختاري غزنوي -شهريار نامه -نه بيشه كليدي:هاي واژه

___________________________ [email protected]*كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه پيام نور مركز تهران

**استاديار دانشگاه پيام نور مركز تبريز


مقايسة دو چاپ دبيرسياقي و قريب از ديوان عنصري

*راضيه آباديان

چكيده

ز ديوان عنصري؛ يكي تصحيح يحيي قريب اين پژوهش اختصاص دارد به سنجش دو تصحيح ا 1342بوده و ديگري چاپ محمد دبير سياقي كه در سال 1323كه نخستين چاپ آن به سال

هاي گوناگون از اين ديوان و كوشد با توجه به دستنويسبدين كار دست يازيده است. نگارنده مياز نظم و نثر به اين سنجش و روزگارانش و نيز با آوردن شواهديبا توجه به سبك عنصري و هم درستي برخي تصحيحات اين دو مصحح را نمايانگر باشد.مقايسه بپردازد و درستي و يا نا

ديوان عنصري، تصحيح، يحيي قريب، محمد دبيرسياقي كليدي:هاي واژه

_________________________ علوم انساني و مطالعات فرهنگي *دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي پژوهشگاه


در شعر قرن ششم »تبريز«مكتب ادبي

*عبدالرضا مدرس زاده

چكيده

يكي از شعبه هاي اصلي شعر فارسي در قرن ششم، شعرناحيه آذربايجان و اران است كه با نامهاي سبك يا مكتب آذربايجاني و با محوريت شاعراني چون خاقاني،نظامي،فلكي ومجير

مطرح شده است. از طرفي مي دانيم كه نخستين بارقه ظهور شعر فارسي دري در اين شرواني منطقه به گونه رسمي و ثبت شده در توقف بيست و پنج روزه ناصر خسرو در تبريز و ديدارش با قطران تبريزي به ديد آمده است و پس از آن كساني چون خاقاني با تاثيرگيري مستقيم از شيوه

رو و استقبال از برخي قصايد او اين شيوه را دنبال كردند. نامگذاري شعر اين شاعري ناصر خسگونه اي احترام نهادن به "سبك تبريزي"ويا حتي "مكتب ادبي تبريز"بخش از ايران به نام

آذربايجان است و برجسته تقدم تاريخي و نقش آفرين تبريز در گسترش زبان فارسي در ناحيهرور آفرين كه اگر شعر فارسي دري تا قفقاز و اران و شماخي و ... هم رفته است كردن اين نكته غ

از شعر تبريز رفته است. از ياد نبريم كه گونه اي نامگذاري ادوار سبك بر اساس نام هاي جغرافيايي است كه در چنين حالتي بايست سهم و نقش تبريز را محفوظ داشت. در مقاله حاضر

هر تبريز در شعر قرن ششم و روي كرد شاعران ادب فارسي به اين كوشش شده است سهم ش منطقه بررسي شود.

تبريز سبك آذربايجاني،، شعر فارسي،سبك شناسي، شعر قرن ششمكليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ سالمي واحد كاشان*دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد ا


مير عابد سيداي نسفي در گذر تاريخ ادبيات فارس و تاجيك

*شهين دخت صانعي

چكيده اجتماعي و فرهنگي آن دوره است ، عكس العملي به نيازهاي و تحوالت سياسي، ادبيات هر دوره

، ني موجودركود يا انحراف را نسبت به نقطه ي اعتدال فكري و عقال، كه كوچكترين پيشرفتامكان ، اساس سير تاريخي و عوامل تأثير گذار بر آن نقد و بررسي ادبيات بر. ثبت مي كند

آشنايي «بخصوص كه مدار كار ادبيات و هنر بر تازگي و ، ارزشيابي ادبي را بيشتر ميسر مي كندت به ادوار قبل با يك تطبيق مجمل مي توان اين تازگي را نسب، است ؛ بنا بر اين» زدايي

با توجه به اين امر كه مرزهاي ادبيات به دليل استواري بر جغرافياي انساني در طول . دريافتكمتر دستخوش دگرگوني و تحول شده است براي ، تاريخ با ثبات تر از مرزهاي سياسي بوده

همواره ميالدي مرزهاي سياسي دو سرزمين ايران و ماوراءالنهر 18تا 16نمونه در اعصار دستخوش حوادث و تحوالت بوده ولي ادبيات وحدت رويه و پويايي خود را همواره حفظ كرده

نقش به سزايي در رشد يا ها در اين ميان، شعرا با ايستايي يا كوچ خود به ديگر سرزمين .استرون از مشابه در اين قهاي ركود ادبيات داشته اند و شعر فارس و تاجيك با قرارگرفتن در وضعيت

اين قاعده مجزا نيست .از جمله شعراي مطرح اين عصر ،كه سبك و سياقي تقريبا مشابه و بهتر از آن تفكر بسيار قريبي با هم دارند، صائب تبريزي از حوزه ي ادبي ايران مركزي و مير عابد

باط سيداي نسفي از حوزه ي ادبي ماوراءالنهر هستند. گرچه ميان اين دو شاعر پيوند و ارتهاي باعث شده كه ويژگي، اما همزماني و هم زباني بين آنها، سرزميني نزديكي نبوده است

. مشترك بسياري را بتوان در آثار و حيات ايشان يافت

شعر پيشه وري، صائب، سيداي نسفي، غزل، طرز تازهكليدي : هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ Sh.saneei43@ gmail.com كاربردي - * مدرس دانشگاه علمي


اي خطي در تاريخ ادبيات يزد نسخه

*سيدمحمدباقر كمال الديني

چكيده يكي از مهمترين تذكره هاي شاعران يزد،تذكره اي است كه به شرح حال و نمونه اشعار

ي يزد مي پردازد و به همين مناسبت نام تذكره السلسله به خود شاعران سلسله سادات مدرسگرفته است. از اين تذكره دو نسخه خطي موجود است كه اولي در كتابخانه مركزي دانشگاه تهران نگهداري مي شود و دومي متعلق به كتابخانه شخصي سيد ابوالفضل سعيدي ريحان در

سم مدرسي يزدي متخلص به صابر است كه خود از يزد است. نويسنده اين تذكره،سيد ابوالقاشاعران يزد در قرن چهاردهم ه. محسوب مي شود و عالوه بر اين تذكره صاحب كلياتي است شامل مجالس وعظ و خطابه،مراثي و مباحثي به نظم و نثر در باب احتياط به نام احتياطيه. اين

در احوال متقدمين،دوم در احوال تذكره مشتمل بر سه سلسله و يك رشته است: سلسله اول معاصرين و سوم در اشعار شيرين و رشته در احوال خود نويسنده كه متأسفانه نسخه دانشگاه

نفر است 29تهران يك سلسله و رشته را فاقد است. تعداد شاعران معرفي شده در نسخه كامل،ه است. نگارنده اين مقاله،ضمن نيامدها كه شرح احوال و نمونه اشعار برخي از آنها در ساير تذكره

معرفي و مقايسه اين دو نسخه به بيان ويژگيهاي مهم اين تذكره مي پردازد.

صابر، مدرسي، يزد، نسخه خطي، السلسله:تذكره كليد واژه

_________________________________ [email protected] دانشگاه پيام نور *دانشيار


شناسيحافظ در حوزه »رويكرد تاريخي« نقد *ريحانه فتحي سدهي

چكيدهآليسم توان در دو جريان بزرگ ايدهرا مي -يدجد يبه معنا-يخيتار ينشبهاي ها و زمينهريشه

رد تاريخي دربررسي آثار، آراء و آلماني( شلگل،هگل و..)ورمانتيسم بازجست. به تدريج نوعي رويكتوان درقرن نوزده، ديد. درايران نيز تا پيش از مشروطه و يي آن را ميشكوفامتون، رقم خورد كه

نگاه ورويكرد تاريخي دربررسي، شرح و نقد متون نيست. با معضله هويت ومليت؛ خبري ازخصوصا شاخه روسي –ان هاي غربيان ومستشرقآشنايي روشنفكران و نويسندگان با ديدگاه

نوعي نگاه تاريخي؛ با دستاوردهاي خوشايند وپيامدهاي ناخوشايندش؛ به -واروپاي شرقيتوان دركتب تاريخ ادبيات اي ازآن را ميهاي ادبي، شرح و تفسير راه يافت كه گونهبررسي

اعي؛ زمينه هاي اجتمهاي فرمي و بياني و به اقتضاي سويهمشاهده كرد. شعرحافظ بنابر ويژگيمحور به يكي ازرويكردهاي مهم در -مناسبي براي چنين نگاه ورويكردي بود. به تدريج نقد تاريخ

پژوهي، بدل شد و نويسندگان بزرگ خارجي وايراني دراشكال و سطوح مختلف به ي حافظعرصه پرداختند.هدف اصلي اين مقاله بررسي» عصرحافظ ؛زندگي او وشعرش«بررسي ونقد تاريخي

شناسي است. ها و پيامدهاي گرايش تاريخي در حافظگيري، عوامل، گونههاي شكلزمينههاي ورود نگاه تاريخي، هايي از تاريخ؛ به زمينهايم ضمن به دست دادن تعاريف و تلقيكوشيدهگيري نگاه تاريخي و آثار برجسته هاي برجسته و موثر در شكلهاي نگاه تاريخي، شخصيتالزمههاي ها، اشعار و شروح حافظ و نقد اين آثار و متون از منظرص در بررسي تاريخ شخصيتو شاخ

Newمختلف بپردازيم. بنياد نظري مقاله را نقد مبتني بر تاريخگرايي/تاريخ باوري جديد(

Historicismهايي انتقادي پژوهش-دهد وبخش كاربردي آن بررسي توصيفي)شكل مي اند.يخي فراهم آمدهاست كه براساس رويكرد تار

يم و نوينقدحافظ پژوهي، رويكرد تاريخي، هويت، روايت، تاريخ گرائي كليدي: هاي واژه

_______________________________ [email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي *


هاي تدريس تاريخ ادبياتنقد شيوه

*مريم حيدري

چكيدهدروس الگـوي تـوان بـراي همـه طلبـد و نمـي هاي خاص خود را ميتدريس هر درسي شيوه

واحدي ارائه كرد. از آنجا كه يادگيري درس تاريخ ادبيات نسبت به ساير دروس بـه علـت حجـم هـاي رسد، تـا كنـون شـيوه زياد و حفظي بودن مطالب و برخي عوامل ديگر، دشوارتر به نظر مي

راي تدريس اين درس مطرح شده است كه برخي كارآمد و سودمند بوده وبرخـي تـأثير مختلفي بچنداني در يادگيري بهتر اين درس نداشته است. اين مقاله بر آن است ابتدا كلياتي درباره اهميت

هاي متنوع ارائه شده ادبيات بيان كند، سپس به نقد و بررسي شيوههاي تدريس درس تاريخروش س اين درس بپردازد.براي تدري

هاي تدريس، يادگيري، نقد، شيوه نمايش: تاريخ ادبيات، روشكليديهاي واژه

______________________________ دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان*


هاي فارسي نگاهي به تاريخ نقد ادبي در برخي تذكره

چكيدههـايي نيز در اصطالح ادبي كتاب ها تذكرهمحاسن و معايب آثار است. ،ها ويژگينقد ادبي بررسي

نويسـان آيد. حال برخي از تذكره هستند كه در آنها شرح حال شاعران با منتخبي از اشعارشان ميكننـد و بـه در كنار شرح حال شاعران، گاه نظرات و آراء انتقادي خود را نيز دربارة آنها بيـان مـي

زنند. به خصوص اين امر در دوران صفويه و قاجار به اوج خود رسيد كـه قد ادبي دست مينوعي نتـوان ايـن هاي نقد ادبي ايران دانست.مسـئلة اصـلي آنكـه آيـا مـي توان آن را نخستين حلقه مي

تـوان از هاي انتقادي را بخشي از تاريخ هرچند غير رسمي نقدادبي ايران دانست؟ آيـا مـي ديدگاهزبان نام برد؟ هدف از اين مقاله آن است كه ويسان به عنوان نخستين منتقدان ادبي فارسين تذكره

ادبيـات ايـران را اي، در حد بضاعت خود، فرازهايي از گذشتة نقد ادبي در تاريخ به روش كتابخانههاي نقـدادبي كه بر بسياري مكشوف نيست روشن كند. براي رسيدن به اين مهم با بررسي زمينه

بـه -هادسـت يابـد و از نويسـندگان آنهـا هاي انتقـادي آن ها سعي دارد به ديدگاه برخي تذكره دربه عنوان نخستين منتقدان ادبي دوران خود نام ببرد. در نتيجه -خصوص در دورة صفويه و قاجار

نويسان گاه ذوقي و غيرفني بوده و گـاه نگـاه نيز به اين مهم دست يافته شد كه نقد برخي تذكرهشـود تري در آثار آنها با در نظر گرفتن زمان و شرايط روزگارشان ديده مي تر و جزيي انتقادي فني

ادبيـات خـود شـود و در تـاريخ اي شـناخته مـي تذكره -كه به طور كلي تحت عنوان نقد تاريخي اي از سير تكامل نقد ادبي است. مرحله

دورة صفويه، دورة قاجار.تاريخ ادبيات، نقدادبي، تذكره، :كليديهاي واژه


نگاهي به تصحيح و تحشية تذكرة خزانة عامرهكوشش دكتر اثر غالمعلي آزاد حسيني واسطي بلگرامي، به

منصوره تديني

*منصوره تديني

چكيده

از بزرگترين تذكره نويسان -اثر غالمعلي آزاد بلگرامي » خزانة عامره«اين مقاله مروري بر كتاب نويسي بر آن است. تذكرة مذكور كه و چگونگي تصحيح و حاشيه -ازدهم هجري هند در قرن دو

گو را صله است، اغلب شاعران بنام ايراني و هندي پارسي شاعر صاحب 135حاوي احوال و اشعار در بر دارد. مولف در خالل ذكر احوال و اشعار اين شاعران، اغلب در مباحث تاريخي و ادبي و

شود. برخي از اطالعاتي كه از خالل سطور اين كتاب، در مورد د ميبخصوص نقد ادبي وارآيد، گاه نادر و منحصربفرد است. براي تصحيح اين كتاب از دو دست مي شاعران، افراد و وقايع بههاي ايران، يعني نسخة خطي كتابخانة مركزي دانشگاه تهران و چاپ نسخة موجود در كتابخانهمجلس شوراي اسالمي استفاده شده كه هر دو نوشتة كاتبان هندي سنگي موجود در كتابخانة

هاي هستند. روش تصحيح به صورت التقاطي و با استفاده از كتب متعدد ديگر، از جمله ديوانهاي لغت قديم و جديد انجام شده است. براي استفادة بيشتر هاي ديگر و فرهنگ شاعران، تذكرهن كتاب ترتيب داده شده و نكات و ابيات دشوار و عبارات و ابيات اي در پايا نامه خوانندگان واژههاي اماكن و اسامي اشخاص در هاي هر بخش شرح داده شده است. فهرست نوشت عربي در پي

تواند براي پژوهشگران و عالقمندان فارسي زبان بسيار مفيد واقع شود. پايان كتاب نيز مي

چاپ سنگي، تصحيح التقاطي، غالمعلي آزاد بلگرامي تذكره، نسخة خطي، كليدي:هاي واژه

____________________________ [email protected]*استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد رامهرمز


اجتماعي و فرهنگي آندر قرن دهمهاي واسوخت و زمينه

ابوالقاسم قوام مجتبي مجرد

چكيده

شعر فارسي در جريان تطور خود پس از پشت سر گذاشتن دورة موسوم به سبك عراقي و پيش از ورود به سبك هندي يا اصفهاني، دوره اي را تجربه نمود كه حدود يك قرن به درازا انجاميد و با

هاي فارسي شناخته مي شود. واسوخت يكي از برجسته ترين انشعابعنوان مكتب وقوع در شعر فكري و هنري مكتب وقوع در قرن دهم هجري است. در اين نوشتار كوشيده مي شود با بررسي

واسوخت گرايي در شعر فارسي، به بررسي علل و عوامل هاي كوتاهي در باب پيش زمينههاي پرداخته شود تا از اين رهگذر بتوان به اليه اجتماعي و فرهنگي شيوع اين شيوه در قرن دهم

عميق تر پيدايش اين جريان فرعي در شعر فارسي قرن دهم پي برد. همچنين اين نوشتار مي ادبي و هنري و معنايي شعر واسوخت در قرن دهم پرداخته تا به هاي كوشد به بررسي ويژگي

ا بررسي نمود.خاص اين نوع شعري رهاي صورتي علمي تر بتوان ويژگي

ادبيات قرن دهم، مكتب وقوع، واسوخت:كليديهاي واژه


شعر معاصر


راوي طبيعت جنوب آتشي

*شهربانو ساليي **سيدكاظم موسوي

چكيده

هاي وي به طبيعت يكي از اركان اصلي و جدايي ناپذير شعر آتشي است. در نخستين مجموعهبا جلوة بومي و اقليمي طبيعت روبرو هستيم. در اين » آواز خاك«و » رآهنگ ديگ«ويژه در هاي هاي تفتيده، خاك تشنه، موج ماسه هاي سوخته، دشت ها همه جا سخن از نخل مجموعه

هاس سوخته، ابرهاي سوختة سوگوار، بادهاي تشنة هار و دريا و موج و صخره و برشته، تپههاي وحشي و تشنه است. چهرة بوتر و پلنگ و قوچطوفان و اسب و گرگ گرسنه و كبك و ك

خشك و خشن و آفتاب سوختة جنوب از البه الي تك تك تصويرهاي شعري آتشي به چشم خورد. روح زمختي كه بر اشعار او حاكم است، هم ريشه در طبيعت خشك و وحشي جنوب مي

ها و ش از آنكه با لطافتدارد و هم متأثر از روحية خشن و مردانة منوچهر آتشي است. آتشي بيهاي آن دمساز بوده و از اين رو صادقانه به هاي طبيعت مأنوس بوده باشد، با زمختي زيبايي

وصف طبيعت تشنة جنوب پرداخته و با آن همساز شده است. رفته رفته رنگ و بوي طبيعت ن را شود و جنبة گسترده و كلي طبيعت جاي آ بومي شعر آتشي كم رنگ و كم رنگ تر مي

شود. طبيعت شعر آتشي پويا و پر شور و گيرد و چهرة طبيعت به طرز ملموسي دگرگون مي مي سرشار از تحرك و سر زندگي است.

: طبيعت، اقليم، منوچهر آتشي، جنوبكليديهاي واژه

___________________________ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي *

** دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد


ادبيات پايداري افغانستان در شعر سيد علي صالحي

*محمد باراني

**صديقه انصاري

چكيده

سوي مردم و اي از ادبيات متعهد ومسؤول است؛ حركتي است كه از ادبيات پايداري گونهكند شكل چه زندگي مادي و ومعنوي آنان را تهديد مي روشنفكران يك جامعه در برابرآن

ي ادبي غالبا و عموما با زباني ساده، صريح و مستقيم بيان مي شود كه با توجه گيرد. اين گونه ميتواند وز آن ميي نمود و بر تجلي و نحوه ي تاريخي به تحوالت اجتماعي هرملت و شرايط هردوره

كه هاست ي ديگر متفاوت و ديگرگونه باشد. ازآن جايي كه سرزمين افغانستان مدت با دورهگر است، بخش قابل توجهي از ادبيات پايداري جهان را هاي استبدادي و استعمار گاه قدرت جوالن

ي از و غير افغان است كه يك ايرانيبه خود اختصاص داده است. سيد علي صالحي شاعري "دريغا مال عمر "ها سروده است. وي در اين دفتر كه هاي شعرش را دربيان پايداري افغان دفتر

نام دارد به بيان روزگار ناخوشايند ملت افغانستان پرداخته است. از مضامين قابل توجه اين كتاب وهش به شيوه هاي قوم افغان است. اين پژ بيگانگان، جنگ، خفقان، مهاجرت، اميدها و نا اميدي

ي تحليل محتوايي به بررسي مفاهيم ادب پايداري در اين دفتر مي پردازد. ادبيات پايداري، افغانستان، شعر، سيد علي صالحي.كليدي:هاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]دانشگاه سيستان و بلوچستان :دانشيار زبان وادبيات فارسيدكتر محمد باراني*

[email protected] مدري زبان وادبيات فارسي دانشگاه پيام نور شوشتر:صديقه انصاري **


هدگرايي شاعران دوره مشروطهشناسي تع آسيب

*محسن ايزديار

چكيده

پژوهش حاضر به بررسي آسيب شناسانه شعر متعهد عهد مشروطه پرداخته است و بر آن بوده تاثيرگذار شعر معاصر را باز نمايد. به ويژه آن كه ادبيات دوره هاي است تا فرازي از جريان

اعي و آشنايي اديبان با ادبيات مغرب زمين و تحوالت بزرگ اجتم مشروطه به جهت رشد سياسيساختاري و محتوايي ادب معاصر هاي اعتبار ويژه اي دارد به طوري كه ريشه بسياري از دگرگوني

را بايد در ادبيات اين دوره يافت. با وجود آن كه بيشترين رسالت التزام هنري در دوره مشروطه را خام، صريح، گزارشي، كاركردي، هدفمند، بر عهده شعر است پژوهنده شعر متعهد اين دوره

مضموني و محتوايي، ابزاري براي آگاهي بخشي، سياسي تقويمي، فاقد آفرينش، فاقد بلوغ فلسفه ضمن آن كه انواع ، سياسي و فاقد عنصر فرازماني مي داند و بر آن است كه شاعران اين دوره

ران انقالبي اين دوره را ايفا مي كنند.شعر متعهد را به كار مي گيرند نقش برترين روشنفك

تعهدگرايي، التزام ادبي، شعر متعهد مشروطه، شعر معاصر، آسيب شناسي شعركليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ m_izadyar@iau_arak.ac.ir اراك عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسالمي*


»آنگاه پس از تندر«ها در شعر استحالة نشانه مهدي اخوان ثالث

*ليالكردبچه

چكيده

هاي اخير تا حد زيادي رسد در دوره هاي نقد كالسيك، كه به نظر مي با فاصله گرفتن از شيوهفارسي توان شعر جويي از نظريات نقد ادبي معاصر، مي است، و با بهره كارآيي خود را از دست داده

شناختي را از منظرهاي جديدتري به نقد نشست. يكي از رويكردهاي نوين در نقد ادبي، نقد نشانهشناسي همة تجربيات چيز نشانه است و نشانه شناس فرانسوي، همه ير، زبان است. به بيان پياصول هاي فكر و انديشة بشري را در قالب توان بسياري از حوزه گيرد. مي انسان را در برمي

شناختي تحليل و بررسي كرد و از آنجاييكه شعر به لحاظ رمزگان هنري و پيام زيباشناختي نشانهشناختي درخور توجهي دارد. از اي برخوردار است، قابليت نشانه اي پيچيده آن، از نظام نشانهختارهاي ها از پويايي بالقوه برخوردار است و توجه به اصل پويايي سا طرفي، نظام نشانه

كه بر نظام » آنگاه پس از تندر«دارد كه در شعرهايي چون شناختي ما را بر آن مي نشانهها را ها و استحالة نشانه ها، تنوع نشانه شناختي منسجمي استوارند، عالوه بر بررسي نشانه نشانه

نيز تحليل كنيم.

،مهدي اخوان ثالث ،ها نهاستحالة نشا ،شناسي نشانه ،شعر معاصر فارسي :هاي كليدي واژه تندر آنگاه پس از

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] معاصر دانشگاه اصفهان *دانشجوي دورة دكتري ادبيات


ر دفتر دوم سهرابآنيما و روان زنانه د

*فرزانه يوسف قنبري **مريم عيدي فراش

چكيده

كشف ناخودآگاه هنرمند دقت در آثار هنري است پس با كشف هاي از آن جايي كه يكي از راهنمادهايي در شعر شاعر نيز مي توان به ناخودآگاه پديد آور دست يافت. بررسي شعر سهراب با

ختي مي تواند راهنماي ما در رسيدن به ناخودآگاه او باشد. با ديدگاهي برگرفته از نقد روانشامي توان آنيما، كهن الگوي روان او و » زندگي خوابها«تحليل دفتر دوم سهراب تحت عنوان

زنانگي در شعر سهراب از چند جنبه مورد مطالعه و هاي خاص آن را دريافت. جلوههاي ويژگيحقيقي، عناصر طبيعي كه وجهه اي زنانه دارند مانند آب تحقيق قرار گرفته است: زن در معناي

دريا و ...، عنصر مادينه در روان مرد؛ كه يونگ از آن تحت عنوان آنيما سخن مي ، زمين، ،بادگويد و نباتات و گياهان و جانداراني كه وجهه اي زنانه دارند. كشف نمادهاي زنانه در دفتر دوم

نشان دهندة توجه اين شاعر به نمادهاي كهن الگويي زنانه است. » زندگي خوابها«شعر سهراب

سهراب سپهري، ناخودآگاه، آنيما كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد دزفول*

دانشجوي مقطع كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي واحد دزفول**


بازتاب اسراييليات در شعر معاصر


چكيده

ية علماي خرافي كه ازناحهاي اسراييليات اصطالحي است كه علماي اسالمي به عقايد وداستانهاي اهل كتاب از قرن اول هجري درميان مسلمانان رواج يافت، اطالق كرده اند. اين افسانه

مجعول و ساختگي برخي از مفسران و تاريخ نويسان بزرگ، نظير: طبري، يعقوبي، ابن اثير و ... را ر دستور كار آنان تحت تأثير خود قرار داده است. شعرا ونويسندگان كه مطالعة تفاسير و تواريخ د

را بدون نقد و بررسي در آثار خود آورده اند. شواهدي كه از ديوان رودكي ها بوده است، اين افسانهو شاعران پس از او و همچنين دراشعار شاعران معاصر به جا مانده است نشان مي دهد كه

ر آن بوده است و اسراييليات همگام با ادب پارسي پديد آمده و تا به امروز همچنان دامنگي بزرگاني چون شاملو حتي بر بسامد آن نيز افزوده اند.

اسراييليات، شعر معاصر، آدم (ع)، نوح (ع) كليدي:هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاد يار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد ساري*


اسالمي در اشعار –هاي سياسي ايراني بازتاب انديشه محمدتقي بهار

*وحيد سبزيان پور

**روشنك ويسي

چكيده

- خواهي، استبدادستيزي، آزادي، رعيتاشعار محمد تقي بهار، مفاهيم سياسي همچون عدالت در

كه با توجه به شودهاي ملكراني ديده ميپروري، احترام به دانشمندان و به طوركلي آئين و روشالبالغه و منابع خصوص معارف نهجهاي اسالمي بهوجود قرايني همچون آشنايي شاعر با انديشه

-رسد دو آبشخور اصلي انديشهاصيل ايران باستان همچون متون پهلوي، شاهنامه و ...به نظر مي

مقايسه اين دو هاي سياسي ايرانيان باستان است، باهاي سياسي بهار، منابع اسالمي و انديشهدهد آنچه در تعاليم اسالمي از ايم كه نشان ميمنبع به نقاط اشتراك قابل توجهي دست يافته

طريق وحي صادر گرديده، در ايران باستان نيز از طريق تعاليم پيامبران شناخته و ناشناخته و يا شد.هاي تاريخي مردم اين سرزمين به كار گرفته ميتجربه

هاي سياسي، عدالتمحمد تقي بهار، نهج البالغه، ايران باستان، انديشه: يكليدهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشيار دانشگاه رازي*

د زبان و ادبيات عربي دانشگاه رازيدانشجوي كارشناسي ارش**


بازتاب سياست در شعر ملك الشعرا بهار

*نمحمود رضايي دشت ارژ **محمد همتي

چكيده

انقالب مشروطه يكي از مهم ترين رخدادهاي سياسي تاريخ معاصر ايران است كه بـا ظهـور آن و اقتصادي شد. ملك ايران دستخوش تحوالتي عظيم در زمينه هاي فرهنگي، اجتماعي، سياسي

الشعرا بهار، از شاعران برجسته ي اين عهد، عالوه بر شاعري در حوزه ي سياست نيـز حضـوري مؤثر داشت. او شش پادشاه قاجار و پهلوي را درك كرد، پنج دوره به مجلس راه يافـت، روزنامـه

اي شـاخص هاي متعددي در جهت بيداري مردم چاپ كرد و در ميان احزاب سياسي نيـز چهـره ي سياسي عهد مشروطه اسـت. در ترين منابع تحقيق در جامعهبود؛ از اين رو شعر او يكي از مهم

.اين جستار كوشش شده ابعاد مختلف مفاهيم سياسي شعر او باز نمايانده شود

: ملك الشعرا بهار، نهضت مشروطه، سياستكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار دانشگاه شهيد چمران اهواز * دانشجوي كارشناسي ارشد *


هاي ي گفتمانالشعرا بهار بر اساس نظريهبررسي اشعار ملك گرايي نوينقدرت و ايدئولوژي و تاريخ

*فاطمه مجيدي

**پوراعظم مهدي

چكيدهتوان به شود كه از طريق آن ميگرايي نوين نگاه و خوانشي جديد به متن محسوب ميتاريخ

- ها مانع از بروز آنها شدهكشف حقايق تاريخي موجود در متون ادبي پرداخت؛ حقايقي كه گفتمان

تواند بسيار زيركانه راه نفوذ و تأثيرگذاري بر زندگي و افكار مردم را باز كند؛ اند زيرا ايدئولوژي ميگذارد. بنابراين شاعر يا و كردار خود به نمايش ميبه طوري كه انسان ناخوداگاه آن را در گفتار

توان به نگري در متن او ميپردازد. با ژرفنويسنده خواسته يا ناخواسته به بيان اين ايدئولوژي ميگرايي نوين نيز اين است كه ي تاريخكشف ايدئولوژي حاكم در زمان او پرداخت. هدف نظريه

هاي سرپيچي از آن را ا كشف و افشا كند تا بتواند زمينهروابط پنهان قدرت و ايدئولوژي را رالشعرا بهار صورت گرفته است، ايدئولوژي ي اشعار ملكفراهم كند. در پژوهش حاضر كه بر پايه

حاكم درعصر مشروطه و حفظ و القاي آن از جانب سياست حاكم مورد بررسي قرار گرفته است. هاي و ايدئولوژي از طرف سياست حاكم و ايدئولوژي ي كنترل قدرتآمده نحوهنتايج به دست دهد.ي ايراني عصر مشروطه را نشان ميموجود در جامعه

الشعرا بهارگرايي نوين، ملك: گفتمان، قدرت و ايدئولوژي، تاريخكليديهاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] شابورعضو هيئت علمي دانشگاه ني* دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه حكيم سبزواري*


ي دفاع در خون نامه خاكبررسي انديشه

*احمد امين

**يزدان پاك مهر

چكيدهگردد. در طول هاي نخستين آفرينش انسان برميي جنگ و دفاع در ميان آدميان به روزسابقه

ژادي، هاي متفاوت نهاي مختلف و يا گروهتاريخ همواره بين پيروان اديان گوناگون يا سرزمينها و نبردهايي جريان داشته است. از اين رو جنگ و دفاع هم به قومي، سياسي و زباني درگيري

دبيات مردم و ملل مختلف را به خود اختصاص عنوان بخش مهمي از زندگي بشر سهم زيادي از اها و گاه شعارهاي تبليغاتي، در تحريك، تهييج و تشويق ها، حماسهداده است و رجزها، اسطوره

ي اند.پيروزي انقالب اسالمي ايران در دورهمردم به جنگ يا دفاعو پايداري نقش مؤثري داشتهبود، عمال اين كشورها و متحدانشان را در مقابل ها ناهمسو معاصر كه با برخي از منافع ابرقدرت

مردم ايران قرار داد كه يكي از پيامدهاي آن جنگ تحميلي بود. وقوع جنگ تحميلي كه با ي ملت دلير ايران اسالمي همراه بود، ادبيات مخصوص خود را هم به همراه مقاومت سرفرازانه

شود. در اين وع جنگ تحميلي مربوط مياي از شعر بعد از انقالب به موضداشت و بخش عمدهميان نصراهللا مرداني از جمله شاعران و پژوهشگراني است كه عالوه بر تأثير انكار نشدني اشعارش بر رزمندگان اسالم و ايران، تأثير زيادي بر شعر و شاعران انقالب گذاشته است و

ي شعر انقالب هاي برجستهنههاي زمان جنگ او كه تلفيقي از حماسه و غزل است از نموسرودهكه يكي از آثار مهم » خون نامه خاك«ي دفاع در رود. در اين مقاله انديشهاسالمي به شمار مي

اين شاعر گرانقدر در زمان جنگ تحميلي است، بررسي شده است و شش ويژگي مهم دفاع .تمقدس از ديدگاهنصراهللا مرداني شناسايي شده اس

ي دفاعهللا مرداني، خون نامه خاك، انديشهنصرا كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسيدانشگاه شهركرد* [email protected]دانشگاه شهركرد دانشجوي كارشناسي ارشد زبا نوادبيات فارسي **


درون مصراعي در شعر قيصر امين پورهاي بررسي برش

*سيده مريم ابوالقاسمي **شهال عليه پور

چكيده

ي ها شعر و ايجاد وقفههاي عبارت است از برش زدن در مصراع» درون مصراعيهاي برش«به صورت عمودي ها زيباشناختي از طريق تقسيم هر مصراع به دو يا چند بخش و نوشتن آن پاره

درون مصراعي به عنوان پديده اي نوين در شعر معاصر به دليل نقش هاي يا پلكاني. برشزيباشناختي و القاي مفاهيم هاي برجسته در تقويت رسانگي زبان، ديداري نمودن شعر، جنبه

» قيصر امين پور«ميان شاعران معاصر رواج يافته است. در ميان شاعران معاصر ايران، ثانوي در هاي از جمله شاعراني است كه از اين شيوه به خوبي بهره برده است. مهم ترين مواضع برش

درون مصراعي در شعر امين پور عبارتند از: برش ميان اجزاء و واحدهاي تصويري به منظور ير شاعرانه، برش ميان اجزاء و واحدهاي زباني به منظور تكيه و تأكيد بر آنها، ديداري كردن تصاو

آوايي. از اين رو هاي برش ميان اجزاء و واحدهاي موسيقايي به منظور برجسته سازي هماهنگيدرون مصراعي و مواضع آنها در شعر قيصر امين پور هاي كاربرد برشهاي در اين مقاله شيوه مل قرار گرفته است.مورد بررسي و تأ

درون مصراعي، ديداري كردن، هاي شعر معاصر، قيصر امين پور، برش واژگان كليدي: برجسته سازي.

_________________________________ M – Abolghasemi@ sbu.ac.irاستاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي *

[email protected]كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي **


بررسي خصوصيات و نوآوريهاي سبكي هوشنگ ابتهاج هاي سياه مشق

*برات محمدي

**پريسا احمدي

هچكيد

غزل معاصر فارسي است. به غير از اشعار سنتي, هاي از نامدارترين چهرههوشنگ ابتهاج يكي سياه «به اوج خود رسيده, چهار دفتر شعري او به نام » شبگير«نيمه سنتي و نيمايي او كه با دفتر

كه اكثرا در قالب غزل و به سبك و سياق سنتي سروده شده، نام او را در زمره بزرگترين » مشقي معاصر فارسي و در كنار بزرگاني چون شهريار و عماد خراساني قرار داده غزل سرايان سنت

است. ابتهاج با پيروي از سبك عراقي و اقتباسي عجيب از غزليات خواجه شيرازي, سياه خود را با مفاهيم اخالقي, سياسي و اجتماعي پيوند زده است. در مورد اشعار ابتهاج هاي مشق

و نوآوريهاي ها لي هيچكدام به صورت آماري و دقيق ويژگيتحقيقات زيادي انجام شده وسبكي و زباني او را نشان نداده اند. در اين پژوهش خصوصيات و نوآوريهاي سبكي و زباني او در حيطه صور خيال, موسيقي و واژگان اعم از فعل, صفت, قيد و ... مورد تحليل و بررسي قرار

ده استگرفته و به صورت آماري نشان داده ش ،هوشنگ ابتهاج ،غزل معاصر، سياه مشق ،: نوآوري سبكي و زبانيكليدي هاي هواژ

يعراق سبك

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد اروميه

**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه پيام نور اروميه


بررسي عناصر خيال شعر سهراب سپهري و يوسفعلي ميرشكاك

*هادي زارعي

چكيده

تأثير گذار ادبيات معاصر، نظام فكري خاص خود را هاي سهراب سپهري به عنوان يكي از چهرهشرب و مسلكي عرفاني است كه خصوصيات ويژه اي دارد. و به دليل توجه دارد. وي داراي م

زندگي رنگ و بوي تازه اي به خود گرفته است. در افكار و اشعار او زندگي هاي كشف لحظهعادت ستيزي كه تشأت گرفته از عرفان است به وضوح نمايان است. يوسفعلي ميرشكاك از

مختلف مذهبي، سياسي، طنزه و ... فعاليت مي كند.ما هاي شاعران معاصر پركار است و در زمينهدر اينجا به بررسي و مقايسه ي عناصر شعري اين دو شاعر مي پردازيم از سهراب سپهري مجموعه ها: صداي پاي آب، مسافر و حجم سبز انتخاب شده است و از يوسفعلي ميرشكاك

است تا ميزان گرايش اين شاعران به گزيده اشعار وي به نام گفتگوي باز مصلوب انتخاب شده .شهري را مشخص كنيم روستايي و مدرنمحيط سنتي

سپهري، ميرشكاك، عادت ستزي، عناصر خيال، محيط زندگي كليدي :هاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] گاه ياسوجكارشناسي ارشد رشته زبان وادبيات فارسي دانش*


بررسي فرايند قاعده افزايي در اشعار دفاع مقدس قيصر امين پور

*سميه خورشيدي

هچكيد

ته صورت گرايان عامل شكل گيري زبان ادبي را برجسته سازي مي دانند. از نظر ليچ، برجس سازي در زبان ادبي به دو گونة انحراف از قواعد حاكم برزبان (هنجارگريزي) و افزودن قواعدي بر قواعد حاكم بر زبان (قاعده افزايي) امكان پذير است. فرايند قاعده افزايي از طريق توازن حاصل مي آيد كه صناعاتي چون همحروفي، همصدايي، انواع سجع، جناس و موازنه، ترصيع، لف

ونشر و.. به ايجاد اين توازن كمك مي كنند. اين تكرارهاي كالمي در سطوح آوايي، واژگاني و نحوي قابل بررسي است. در پژوهش حاضر به استخراج اين تكرارها پرداخته و نقش هر يك در ايجاد موسيقي و انتقال عاطفه و معناي شعر را تحليل نموده ايم. حاصل اين تحقيق نشان مي

ه در اشعار دفاع مقدس امين پور، تكرارها در سطح آوايي، واژگاني و نحوي عالوه بر ايجاد دهد ك موسيقي در القاي احساس دروني شاعر موفق عمل مي كنند.

: قاعده افزايي، امين پور، توازنكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] ناسي ارشد زبان و ادبيات فارسيدانشجوي كارش*


هاي هوشنگ ابتهاج (سايه) ي غزلبررسي قافيه

*مشهدي محمدامير

**آباديمحسن عين

چكيده

رود كه بخش مار ميقافيه از عناصر مهم و يكي از عوامل انسجام و هماهنگي در شعر به ش نوازتر تر و خوشآهنگشعر را خوش دهد. وجود اين عنصر،اي از موسيقي شعر را شكل ميعمدهدهد و از طريق كلمات هماهنگ و كند. عالوه بر اين، قافيه فكر و احساس شاعر را سامان ميمي

بتهاج (سايه) از شاعران توانا هوشنگ اكند. آهنگ كلمات، مفهوم را به خواننده و شنونده القا ميآهنگ و دلنشين است كه ي غزل و شعر معاصر است. غزلهاي سايه بسيار روان، خوش در زمينه

-قافيه كند و از عواملي كه باعث اين ويژگي غزلهاي وي گشته،در ژرفاي وجود مخاطب نفوذ مي

(صامت CṽCرابرهجاي 50.39٪يي دلنشين است كه سايه، نيمي از اين كلمات قافيه، يعني هاي غزلهاي سايه از ديدگاه نوع + مصوت بلند + صامت) آورده است. در اين پژوهش، كلمات قافيه

هاي موصوله و موصوله قافيه هاي در جايگاه روي)،هجاي قافيه، حروف روي (صامت و مصوت به رديف، عيوب قافيه و... مورد بررسي قرار گرفته است.

سايه ،غزل معاصر ،روي ،قافيه، كناري: موسيقيكليديهاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ahoo.commohammadamirmashhadi@y *دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان

[email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سيستان و بلوچستان**


هاي شهرياربررسي مضمون در غزل

*احسان پورابريشم **يوسف افشاري نيا

چكيده

هايي جستن از مضامين متنوعي كه برخاسته از تجربهگان معاصر، شهريار، با بهرهدر ميان سرايندژرف و اصيل است، به ساحتي نو از غزل اجتماعي دست يافته است؛ اين ويژگي بارز را بايد به عنوان يكي از داليل تاثيرگذاري و دلنشيني غزل شهريار درسبك شناسي اشعار او مورد توجه

هاي شهريار بندي و بررسي تنوع مضامين در غزلحاضر از اين منظر به طبقهقرار داد. پژوهش هاي ادبي او حاصل ند شناختي نسبي از آفاق فكري شاعر و بازتاب آن در آفرينشپردازد تا بتوامي

نمايد.

هاي شهريار، تنوع مضامين، عشق، وطن، مرثيه.: غزلكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان*

دانشجوي دكتراي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان**


» غزل براي گل آفتابگردان«در شعر بررسي نظام عاطفي گفتمان شفيعي كدكني

*عصمت اسماعيلي

**ابراهيم كنعاني

چكيده» غـزل بـراي گـل آفتـابگردان «گيري فرآيند عاطفي گفتمان در شـعر در اين مقاله، نحوة شكل

گيرد تا از اين رهگذر بتوان پاسـخي بـراي سرودة شفيعي كدكني، مورد بررسي و ارزيابي قرار ميكند، اين شرايط پرسش مهم يافت كه چگونه فرآيند عاطفي، شرايط گفتماني جديد ايجاد مي اين

كنند. در واقع هدف از اين مقاله آن است كه نشان دهـد چگونـه كدامند و چه معنايي را توليد ميــل آفتــابگردان، بــه عنــوان خردگــرا، از طريــق رابطــة عــاطفي، احساســي، تنشــي و » مــن«گ

رود خردگرا فراتر مـي » من«گيرد. سپس از مرزهاي در گسست با خودش قرار مي پديدارشناختي،معناشناسي به عنوان -شود. نشانه، تبديل مي»گر ممتازشوش«استعاليي، به » من«و در پيوند با شود كه بعد عاطفي هاي نقد ادبي نو، در قالب فرايندها و در ابعاد مختلفي مطرح مييكي از شيوه

هـاي بيـان هاست. پايه و اساس روند بحث و بررسي را در هر گفتمان عاطفي، صورتز آنيكي اهاي بيان دهد؛ يعني، از رابطة تعاملي بين صورتهاي محتوا (مدلول)، تشكيل مي(دال) و صورت

-گيرد و امكان مطالعه و بررسي منطقي ميـان آن و محتواست كه نظام عاطفي گفتمان شكل مي

گيـري و توليـد يابد. مطالعة جريان عاطفي گفتمان، به معناي بررسي شرايط شـكل ها، تحقق مينظام عاطفي و چگونگي ايجاد معنا از طريق آن است. در واقع هدف از ارائـة ايـن مقالـه بررسـي

كاركرد گفتمان عاطفي در استعالي معنا و تغيير آن به فرآيندي نو و ممتاز است. اشناسي، گفتمـان، نظـام عـاطفي، غـزل بـراي گـل آفتـابگردان، معن -نشانه كليدي:هاي هواژ

شفيعي كدكني

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سمنان*

[email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه سمنان**


بررسي نوستالژي در اشعار قيصر امين پور

*زهرا رجبي

**زهرا موسيوند

چكيده

هاي زديكي و گسترش بيش از پيش علوم در زمينهاز بزرگترين تبعات عصر ارتباطات، نمختلفاست. از جمله اين علوم ادبيات و روانشناسي است كه ارتباط آنها در قالب نقد روانشناسي متجلي شده است. يكي از مضامين مشترك اين دو علم، مفهوم نوستالژي است كه اگرچه از

سيك و معاصر نمودهاي گوناگوني يافته طريق روانشناسي وارد ادبيات شده، درعرصة ادبيات كالهاي مختلف است.در اين مقاله كوشيده شده است، پس از تعريف و تبيين واژة نوستالژي، جنبه

هاي آينه«، »گلها همه آفتابگردانند«بروز و ظهور آن در شعر قيصر امين پور در سه مجموعه ي شود. حاصل كار اين كه از تحليلي بررس-، به روش توصيفي»دستور زبان عشق« و» ناگهان

هاي نوستالژيكي در شعر قيصر، نوستالژي دوران كودكي، دوران جواني، غربت، مهمترين بنمايه عشق و خاطرة جمعي است.

شناسي و ادبيات، نوستالژي(غم غربت)، قيصر امين پور شعر معاصر ،روان :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس *

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس**


هاي فاضل نظري هاي سبك هندي در غزل بررسي ويژگي

*فرزانه معيني **آزاده نجفيان

چكيده

ه.ق در ايران و هندوستان است. غزل هاي دهم تا دوازدهم سبك هندي، سبك مسلط شعر قرنهاي ديگر غزل هاي زباني و بياني در ميان گونه مندي از برخي ويژگي سبك هندي به دليل بهره

خيالي و آفرينش سرايان اين سبك، به نازك شده و قابل تشخيص است و غزل فارسي، شناختهي ، كه در سه مجموعههاي فاضل نظري، شاعر جوان معاصر تصاوير تازه مشهورند.در غزل

خورد كه او را هايي به چشم مي است، ويژگي ها منتشر شده هاي امپراطور و آن اقليت، گريههايي چون: كاربرد زبان كند. ويژگي هندي معرفي مي ي شاعران سبك ي شيوه دهنده ادامه

يزي، اظهار آم سازي، حس عاميانه، اسلوب معادله، فراواني تشبيه و استعاره و تشخيص، مضمونهاي فاضل نظري با هايي در غزل نااميدي و نامرادي و ... .در اين مقاله، كاربرد چنين ويژگي

هاي او بررسي هاي سبك هندي در زبان و محتواي سروده هايي بازنموده و نشانه ي نمونه ارايه است. شده

غزل، سبك هندي، فاضل نظري: كليديهاي واژه

__________________________ دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي* دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي**


منزوي بررسي هنجارگريزي واژگاني در شعر

*فاطمه مدرسي **جميله فرهادي

چكيده

ترين عوامل پيدايش سبك ادبي است كه مي توان ميزان اين هنجارگريزي يكي از مهمه به بسامد آن در هر اثر تعيين كرد. شاعر از ابداع واژگان و تركيبات بديع هنجارگريزي را با توج

گويند. به عنوان شگردي جهت آفرينش شعر خود بهره مي برد كه به آن فراهنجاري واژگاني ميكند. اين واژگان شاعر با وارد كردن واژگان ابداعي در زبان، موجبات رستاخيز كالم را فراهم مي

نشيني از انسجام خاصي برخوردار باشند. به زيباشناسي دارند كه در فرايند همتنها زماني جننظير بر ادبيات كهن از اي كماش در گزينش لغات و واژگان و احاطهبه خاطر استعداد ذاتي منزويبهاي زبان و ادبيات فارسي از طرف ديگر، دست به ابداع واژگاني طرف و نيز ميراث گرانيك

شعارش زده است. اين پژوهش بر آن است تا به بررسي انواع هنجارگريزي واژگاني جديد در ا آفريني در شعر منزوي بپردازد. گرايي و واژهنظير باستان

: سبك، منزوي، هنجارگريزي واژگانيكليديهاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاد دانشگاه اروميه *

[email protected] ** دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه اروميه


بسامد نويسي واژگاني اشعار فرخي يزدي بيني او ا جهانمرتبط ب

*طيبه صابري

چكيده

ترين بحراني از يكي در كه او. است معاصر متعهد و بزرگ شاعران از يكي يزدي فرخي مي پهلوي آمدن كار روي و قاجاريه سقوط حوش و حول اي زمانه در يعني ما معاصر روزگاران اين. است داشته نشيبي و رازپرف زندگي و بوده درگير حاكمان عدالتي بي و ستم با همواره زيسته. است شده او ديوان در دلكشهاي حبسيه گاه و انقالبي و متعهد اشعار سرايش باعث موضوع كرده سرايت نيز او اشعار وحروف واژگان به حرارت و حس اين انقالبي، و پرشور مضامين وراي

بر كوتاه مجال اين در نگارنده. گرايش دارد ناماليمي و است و اين حروف و واژگان به خشونت بيابد. او كالم واژگان ويژه به كالم، در را مبارزه روش و تفكر اين تأثير تا آنست

بسامد نويسي ،فرخي يزدي ،جهان بيني :كليديهاي واژه

__________________________ [email protected] *دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهركرد


پژوهشي پيرامون تكنيك نوظهور نقاب در شعر معاصر

*علي اصغر حبيبي

چكيده

شاعر معاصر در راستاي تعهد به پرداختن به موضوعات مختلف سياسي,اجتماعي و فرهنگي ، نماد , فراخواني، هنري گوناگون همچون اسطورهجامعه و محيط پيرامون خويش از ابزارهاي

اسطوره اي كهن و گاه معاصر بهره مي برد كه هاي همزاد پنداري و الهام گيري از شخصيتتكنيكي تكنيك نوظهور نقاب شعري(يا سيماچه و صورتك) يكي از اين ابزارها و كاركردها است.

قابليت تبديل شدن به يكي از ي جمعي بشرتكيه داشتن بر اسطوره و كهن الگوهاكه به جهت تا ضمن ، دروني شاعر را داردهاي و دغدغهها هنري ترين ابزارها در بيان نهفتهاصلي ترين و

گستراندن پلي بي كران ميان گذشته ،حال و آينده، شعر او را از مرزهاي شخصي و غنايي گري و به . شمول به اعماق ذات بشري پيوند زند حتي قومي گذرانده و با افكندن خصوصيت فراگيري و

نوظهور بودن و ناشناختگي نسبي اين تكنيك در ادبيات فارسي،اين جستار بر آن ، واسطه اهميتاست تا با نگرشي اجمالي به معرفي نقاب شعري بپردازد و مسائلي همچون:تبارشناسي نقاب،نقاب

شعري،شرايط و اصول كاربرد نقاب،مراحل كاربرد در عرصه شعر و ادبيات،دايره و زمينه اخذ نقاب كاربرد نقاب را مورد كنكاش و واكاوي قرار دهد.هاي موفق نقاب،لغزشگاه

همزادپنداري ميراث كهن، اسطوره، نقاب شعري،: كليديهاي واژه

___________________________ [email protected]*استاديار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه زابل


پيوند حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس

*كاظم دزفوليان **مريم مرداني

چكيده

تأثير فراواني بر روي ادبيات يك كشورگذاشته و باعث ايجاد –بخصوص جنگ -حوادث سياسيان، در اير .بررسي نقش اين حوادث، يكي از ضروريات ادبيات كشورهاست.سبكي نوين مي گردند

مقارن با شروع جنگ تحميلي، ادبيات با فصلي نو مواجه شد كه همراه با تغيير و تحوالت . مردم اين سرزمين حركت پويا و جديدي در عرصة ادبيات معاصر به وجود آورده، گوناگوني بود

ه عرفاني بخشيدند. آنان توانستند حماس-جنگ را به نوعي مقدس نموده و به آن درونماية مذهبيرا كه بيان دالوريهاي يك ملت است با عرفان كه نوعي عشق ورزي و نزديكي به خداوند است را با يكديگر ممزوج ساخته و در يك مقطع (جنگ ايران و عراق) به يكديگر گره بزنند و ساختاري جديد كه تا قبل از آن نمايه اي در ايران نداشت به وجود آورند.نويسندة اين مقاله

ا با شيوه توصيفي، تحليلي و اسنادي به بررسي يكي از اثرات مهم جنگ بر ادبيات برآنست تايران، يعني چگونگي پيوند حماسه و عرفان در شعر دفاع مقدس و نتايج آن پرداخته، آن را شرح و تفصيل نمايد.براساس نتايج اين جستار، حماسه و عرفان ارتباطي تنگاتنگ و نزديك، در حد

–ر شعر اين دوره داشته و از آثار اين پيوند مي توان به ايجاد سبكي نوين و خاص يگانگي، د

و برقراري نوعي وحدت ميان مليت و مذهب در ايران -ايت و توجه بيشترهرچند نوپا و مستلزم عن .اشاره كرد

عرفان، شاعران جنگ، شعر دفاع مقدس، حماسهكليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ k_dezfulian.sbu.ac.irتي استاد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه شهيد بهش*

** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه شهيد بهشتي


گرايي در شعر گيري جريان حجم تأثير مكاتب ادبي اروپا بر شكل آثار يداهللا رؤيايي با تكيه بر معاصر فارسي

امير مؤمني هزاوه مرضيه رحيمي

چكيده

اي از سوي ي چهل شمسي، با صدور بيانيه ي دوم دهه جريان حجم گرايي در شعر فارسي از نيمهگرا، يداهللا رؤيايي گرا، به صورت رسمي آغاز شد. در ميان شاعران حجم شاعران و هنرمندان حجم

شود، نقشي پر بان در شعر، نقاد و شاعري فرماليست شناخته مياش به نقش ز كه با توجه ويژهگرايي دانست. اين جريان ادبي توان او را رهبر جريان حجم رنگ و كليدي دارد؛ تا آن جا كه مي

از جهات مختلف تحت تأثير برخي مكاتب ادبي اروپا چون دادائيسم، سورئاليسم و مكتب پارناس حتي موجوديت خود را به نيز به تقليد از اين مكاتب با صدور (هنر براي هنر) است؛ چنان كه

هاي ادبي اروپايي بيانيه اعالم كرد بر اين اساس، در مقاله حاضر ضمن بررسي مكاتب و نظريهاند، با واكاوي آثار رؤيايي گيري جريان حجم گرايي در شعر فارسي تأثير گذاشته كه بر شكل

واهد شد. هاي اين تأثير نشان داده خ نمونه

هاي ادبي، شعر معاصر، حجم گرايي، يداهللا رؤيايي هاي ادبي، نظريه مكتب كليدي:هاي واژه


تحليل رنگ در اشعار شاملو بر اساس نظريه ي ماكس لوشر

*مرتضي محسني **غالمرضا پيروز

***مرضيه پورعلي

چكيده

اي تنگاتنگ دارد. ايـن ارتباط و تـأثير عنصر رنگ، بــا تمام ابعاد و جزئيات زنـدگي مـا رابطهدر كلمـات و جمالت خود نيـز، بـراي بيـان احساسات درونـي ها بـه حدي است كه حتـي انسان

شـان از رنــگ استفاده مـي كنند. شـاعران و نويسندگان نه تنها از اين امر مستثني نيستند، را از رنگ، بـراي بيان احساسات خويش در بلكه از جمله كساني هستند كه، بيشترين استفاده

قـالب زبان و تصـاوير شعري مي برند.احمد شاملو از آن دسته شاعراني است كه از عنصر رنگ خويش بهره اي آگاهانه جسته است.در اين مقاله رنگ در شعر هاي شاملو بر هاي در سروده

احتساب فراواني و تقسيم اساس هشت رنگ كاركردي ماكس لوشر بررسي و تحليل شده و با بندي به صورت زوج رنگ، سعي شده است تا به وضعيت رواني شاعر نقبي زده شود. رنگ سياه باالترين بسامد را در اشعار شاملو داشته است. رنـگ هاي منتخب بعدي او به ترتيب عبارتند از:

، ا چنين رويكرديقرمز، سبز، زرد، آبي، خاكستري، بنفش و قهوه اي مـي توان گفت شاملو بشخصيتي پـر اضطراب و نـگران دارد. او با رنـگ سياه اعتراض خود را اعالم مي كند و در تالش است تا سرنوشت را تغيير دهد؛ اما با انتخاب رنگ قرمز پس از رنگ سياه عالقه به فعاليت

لم و تباهي و شوق و اشتياق خود را براي رسيدن به هدف نشان مي دهد و سعي در نابودي ظسبز و زرد از سوي شاعر، مي توان هاي دارد و در اين راه بسيار فعال است. سپس با انتخاب رنگ

تالش او را براي باال بردن موقعيت خود ديد. در ادامه وي با انتخاب دو رنگ آبـي و خـاكستري ، آن را در شـرايط نيازش را بـه آرامش نشان مي دهد و ايـن كه به دليل مشكالت مردم و جامعه

بنفش و هاي فعلي رفتاري نامناسب مي داند و آن را طرد مي كند، و در آخر با انتخاب رنــگقهوه اي، مي توان ويژگي ديـگر شاملو را كه عبارت از طرد زندگي مرفه و بي دغدغه است،

واستار تمايز و مشاهده كرد و نيـز ايـن طور نتيجه گـرفت كـه او بــا نپذيرفتن زندگي مرفه خاو در اين گروه مي توان به قاطعيت و هاي تفاوت ميان خود با ديگران است. از ديگر ويژگي

توانايي كـافي وي براي ابراز عقايد و نظرهايش اشاره كرد.

ماكس لوشر، روانشناسي رنگ، احمد شاملو، سياه، جفت رنگكليدي: هاي واژه ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران **دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه مازندران

كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه مازندران ***


تخيل رمانتيك سپهري

*پور مرتضي رزاق **محمد آهي

چكيدهبيني بسياري از هنرمندان را دگرگون كرد و كتب رمانتيسم در قرن هژدهم، جهانظهور م

دهد. اين هاي بناي عظيمي را بنياد نهاد كه تا روزگار ما همچنان به حيات خويش ادامه مي پايهاي در خصوص تخيل ارائه كرد كه براساس آن، صور مكتب در كنار تحوالت متنوع خود نظريه

شد. اين نظريه بر چهار يني صرف خارج به ساحت شهود و اشراق نزديك ميخيال از جنبة تزئگرايي، وحدت عين و ذهن، كشف و شهود، و نمادگرايي.برخالف اصل بنيادين استوار بود: طبيعت

شاعران كالسيك، شاعر رمانتيك نه از طريق آسمان، بلكه از رهگذر طبيعت به حقيقت دست ويژه طبيعت به وحدتي عارفانه با هاي گوناگون عالم هستي و به وهيابد. او با استغراق در جل مي

كند و سرانجام براي بيان رسد و در اين وحدت عين و ذهن، اشراق را تجربه مي جهان ميايم اين چهار عنصر اساسي آورد.در اين مقاله كوشيده هاي شهودي خود به نماد روي مي تجربه

پهري نشان دهيم. به نظر ما نگرش سپهري در مواجهه با تخيل رمانتيك را در اشعار سهراب س گردد. طبيعت و كشف حقيقت با نگرش شاعران رمانتيك قرن هژدهم اروپا همسو مي

گرايي، كشف و شهود، تخيل رمانتيك، طبيعت سهراب سپهري، كليدي:هاي واژه

وحدت عين و ذهن، نمادگرا

_________________________ *عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد همدان

**عضو هيأت علمي دانشگاه بوعلي


تصاوير وطني در اشعار منتخب شعراي معاصر فريدون توللي)، فريدون مشيري، حميدي شيرازي، شهريار، (نيما

*محسن محمدي فشاركي

**زهرا مرادي

چكيده

يان هر مملكتي براي مردم آن سرزمين از ارزش و اهميت بسياري برخوردار از آنجا كه حفظ كاست، شاعران در هر دوره از تاريخ اشعاري را در زمينه ي ميهن پرستي و حب وطن سروده اند. تصاويري كه هر شاعر در سرودن وطنيات از آن استفاده كرده با يكديگر متفاوت است. در اين

تصاوير وطني اشعار پنج شاعر معاصر: نيما، شهريار، فريدون تحقيق سعي بر اين است كهمشيري، فريدون توللي و حميدي شيرازي در محور افقي خيال با تكيه بر بررسي عناصر تشبيه، استعاره، مجاز و كنايه مورد تبيين و بررسي قرار گرفته با يكديگر مقايسه شود. همچنين

خوردارند، به عنوان نمادهاي وطن در شعر اين شعرا معرفي هايي كه از بيشترين بسامد بر به مشبه شوند.

صور خيال، وطن، تصاوير وطني، ادبيات معاصر : كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه اصفهان، دانشكده ادبيات و علوم انساني*

[email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي**


جايگاه سپيده كاشاني در ادب مقاومت و تاثير فنون بيان در غزليات وي

فاطمه سادات طاهري

چكيده

دفاع مقدس، اين نوع ادبي غنا و تكامل خاصي با وقوع جنگ تحميلي و حماسه هشت سالاز جمله شاعراني است كه در استحكام و "سپيده كاشاني"يافت. سرور اعظم باكوچي معروف به

وي كه قبل از انقالب نيز با سرودن اشعار بيدارگرانه . باروري ادب پايداري نقش بسياري داشتبا شروع جنگ در ، وان سالحي كارساز استفاده كرددر دفاع از ارزشهاي انقالب از شعر خود به عن

كنار ديگر همرزمان خود با سرودن اشعار حماسي پنجه در ايادي استكبار انداخت و با حضور نبرد اشعاري دلنشين آفريد و در اين حوزه شاعري نامبردار هاي مستقيم در جبهه و لمس صحنه

عاطفي است كه در –بلكه يك رويداد روحي ، شد.از آنجا كه شعر محصول اراده شاعر نيستضمير وي اتفاق مي افتد و شاعر با قوه تخيل خود عناصر گوناگون و گاه متفاوت دروني خود را با

سپيده نيز ، اجتماعي اطراف خويش در يك كليت واحد به نام اثر ادبي منعكس مي كندهاي پديدهكنايه و ، استعاره، بويژه فنون علم بيان (تشبيهتجارب شعري خود را با به كارگيري صور خيال و

كه در ادب پايداري پارسي از جايگاه خاصي برخوردار ، مجاز) به شيوه اي متفاوت و موثر آفريدشد. نگارنده مي كوشد در اين مقاله ضمن تبيين جايگاه سپيده در ادب مقاومت با بررسي فنون

ه از آنها در غزليات وي مشخص كند كه يكي از عوامل بيان در شعر وي و تعيين ميزان استفادخلوص و پاكدلي وي، استفاده شايسته و ، مهم متفاوت بودن شعر وي جدا از قدرت شاعري

به اندازه يكسان هم استفاده ها هرچند از تمام اين شيوه، بايسته از فنون متنوع علم بيان است نكرده است.

ني، شعر، ادب مقاومت، تشبيه، مجاز، كنايه و استعاره .: سپيده كاشا كليديهاي واژه

استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه كاشان *[email protected]


جريان سيال در ذهن و زبان شهريار

*محمود فضيلت

چكيده

شود؛ سرگذشت ناهموار محمدحسين بهجت تبريزي كه اغلب با ناموارة شعري شهريار شناخته مياب الصبيان در و پرفراز و فرودي داشته است. تحصيل در مكتب سنتي و آموختن گلستان و نص

بخش در سرودن شعر حيدربابايه سالم و عزيمت به روستايي با يادگارهايي الهام قرية خشكناب رجام و از دست دادن پدر تهران و ورود به مدرسة دارالفنون در رشت بود دچار شدن به عشقي ناف

رامون خود از همان و سرپرستي خانواده با جان شيفته شهريار شاعر و نوازنده كه با رويدادهاي پيكودكي پيوندي عاطفي و هنرمندانه برقرار كرده بود؛ درآميخت و از اين شاعر حساس، تصويري ممتاز و يگانه در اذهان پديد آورد.شعر شهريار، تابعي از رويدادهاي حساس روزگار و اثرگذار

روشن و در شكلي اي سيال و در بازپسين روزهاي زندگي شاعرانه او با بياني اوست كه به شيوههايي جاودانه را از اين شاعر نكته سنج به جا گذاشته است.ذهن و هنرمندانه ارائه شده و نمونه

زبان شهريار با سقوط سلطنت و پس از انقالب پنجاه و هفت، همچنان در بياني شاعرانه و ادبي اي شاعرانه از پيوند هتوان تصويري هنرمندانه و يادنام اي كه شعرش را مي جريان يافت؛ به گونه

شاعر با زندگي و جامعه و طبيعت پيراموني او دانست.

نقد و بررسي، ذهن، زبان، اثرپذيري، شعر و شهريار هاي كليدي: واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار زبان و ادب فارسي دانشگاه تهران*


هاي اخوان ثالثشناسي شعر هايكو در سرودهجريان

*كبري كاس پورتوچائي

چكيدههاي كالسيك شعر؛ رباعي، ترانه، دوبيتي و مفردات (تك بيتي) وجود داشته و دارد؛ اما در در قالب

شعر معاصر آرام آرام شاعراني قدم به عرصة شعرسرايي نهادند كه تمام نيروي خود را صرف انواع ها، هايكو است كه عالوه بر هفده هجايي و سه اه سرودهكوتاه سرايي نمودند. يكي از اين كوت

ـ عميقا متأثر از تفكر ذن، معناگرا و گريزان از كلمات 5ـ 7ـ 5سطري بودن آن ـ به ترتيب شناسي، وابستگي چنداني به ساختار و عناصر بيروني شعر مانند وزن و است و از لحاظ زيبايي

آشنايي كه است معاصر مطرح شاعران از) ش.ه 1307 – 1369(قافيه و غير آن ندارد.اخوان ثالث و قدم فراخونامنتهي عرصة اين در و كرده احساس هايكو با را ايراني شعرخوان جامعة تدريجي

هاي اخوان ثالث از اين رو مقالة حاضر بر آن است تا شعر كوتاه هايكو را در سروده .بود زده قلمكوشد تا ارزش و يابي به اين هدف، نگارنده ميبراي دست مورد تحليل و بررسي قرار دهد و

زيبايي اين نوع شعر را در اشعار اين شاعر نام آشناي معاصر با ذكر شواهدي در اين باب بنماياند.

اخوان ثالث، شعر معاصر، كوتاه سرايي، شعرهايكو هاي كليدي:واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشگاه گيالن كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي*


چشم اسفنديار شعرهاي هوشنگ ايراني

*مهدي شريفيان **تيمور آقامحمدي

چكيده

ها انـداخت: ود را بر سر زباندر دهه سي شمسي شاعري ظهور كرد كه با نخستين شعرش، نام خناگهان شعري در مجله -چه كالسيك و چه نو –اي در شعر تجربه هوشنگ ايراني. او بدون هيچ

به چاپ رساند كه بازتاب وسيعي در جامعه ادبي داشت؛ شـاعر در ايـن شـعر، از » خروس جنگي«بـرد و مخالفـان نيـز او را را به كـار » جيغ بنفش«اصوات نامفهوم استفاده كرده، عبارت ناآشناي

بدان ملقب كردند. هوشنگ ايراني شاعري تأثيرگذار بود؛ ردپـاي ايـن شـاعر را در آثـار سـهراب تـوان سپهري، احسان طبري، احمد شاملو، احمدرضا احمدي، يداهللا رؤيـايي و بيـژن جاللـي مـي

ايد راهي در جامعة رغم تازگي و متفاوت بودن، چنان كه ب يافت. اما شعرهاي هوشنگ ايراني علياي به جهان شعر بود. ايـن نوشـتار بـر آن اسـت تـا علـل ادبي باز نكرد. كارهاي او پيشنهاد تازه

توجه به بستر اجتماعي در جوانمرگي شعرهاي هوشنگ ايراني را كه شامل انقطاع از سنت، عدم هـاي ي انـدك از آرايـه گير گرايي و بهره هاي افراطي، عدم تداوم، پيچيدگي ناشي از كهن نوآوري

ادبي است را بررسي كند.

: هوشنگ ايراني، چشم اسفنديار، شعر منثوركليديهاي واژه

_______________________ دانشيار و هيئت علمي دانشگاه بوعلي سينا*

كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي**


دروني شدن در شعر نيما

*مختار ابراهيمي **اريمهتاب اوت

چكيده

پويايي طبيعت از بخشي عنوان به آدمي افراد جمله از طبيعيهاي پديده ميان در يوشيج نيما و كند مي پيدا نمود شعر طبيعيهاي شخصيت تمامهاي انديشه و رفتار در پويايي اين بيند مي وسرزنده يكيدينام زندگي از نوعي به شعر رهگذر از او و است اجتماعي نيما شعر كه جا آن از آن كردارهاي و طبيعت با را مخاطبش ابتدا خود، شعر در كه است آن بر نگرد مي طبيعت در

پرتوهاي و طبيعت و بزند نقب آدمي باطن به تا سازد آماده را زمينه اندك اندك و كند آشنا عالم يا و درون و بيرون از تركيبي گونه بدين تا تاباند باز آدمي وروان دل در را آن رفتاري به هم و برسد شعرش ساختاري وحدت به هم طريق اين از كه بسازد انساني عالم و طبيعت خود ي شاعرانه تحليل مورد را ذهني به عيني جهان )رگانيكي(اواره اندام و ديناميكي رفتار

جايگاه عينيت و ذهنيت و وحشي طبيعت همچون عناصري نيما شعر در رو اين از .دهد قرار

از گذارد، مي گام عينيت به و گذرد مي ذهنيت از طبيعي عناصر ورود با ،نيما دارد اي ويژه ميان ي رابطه جريان در طبيعت اين پيوسته و دارد فعال حضوري طبيعت نيما شعر در رو اين

.يابد مي تازه معنايي ديگر شعري عناصر

عينيت ذهنيت، طبيعت، نيما،:كليديهاي واژه

_________________________ *استاديار دانشگاه شهيد چمران

**دانشجو كارشناسي ارشد شهيد چمران


دگرديسي سمبول در اشعار نصرت رحماني

*يعقوب فوالدي **فرهاد ميرزايي

چكيده

اجتماعي هستند. در ايران -اي وقايع سياسيمحرك اصلي تغيير سبك در هر دوره ي التي كه در سطح جامعه پديد آورد، در عرصهدر كنار تحو 1332مرداد 28كودتاي

تأثير نبود و با طرح مضامين اجتماعي، موجب تحول و تغيير سبك ادبا شد. ادبيات نيز بيتوضيح براي سمبول بيان افكار و عواطف از راه غيرمستقيم، اشاره و استفاده از نمادهاي بي

اشعار خود، در شعر معاصر ايجاد آن عواطف است. اگرچه نيما با كاربرد سمبول دري گرايش پيشاهنگ در اين زمينه بود؛ اما سمبول در ادبيات معاصر ايران در نتيجه

) از 1308-1379شاعران به اجتماع و مردم رواج بيشتري پيدا كرد. نصرت رحماني (ي پس از كودتاي بيست و هشتم مرداد سي و شاعران معاصر و از روشنفكران سرخورده

ي سي) باعث شد به اجتماع و مردم اجتماعي (بخصوص دهه-ه حوادث سياسيدو بود كروي بياورد. در نتيجه از اين زمان به بعد است كه در شعر رحماني سمبول معناي ديگري

گيرد و پيام و هدف آن در اشعار اجتماعي نصرت با اشعار فردگرايي و پيش از به خود ميين پژوهش بر آن است كه به بررسي دگرديسي و تحول فكري و سبكي او متفاوت است. ا

ي اين ويژگي را در هاي برجستهتحول سمبول در اشعار نصرت رحماني بپردازد و خصيصه اشعار او بكاود و با ذكر شواهد شعري ابعاد و مختصات اين مقوله را بيان نمايد.

: شعر رحماني، سمبول، دگرديسي، اجتماعكليديهاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي* كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي **


رئاليسم در ديوان ملك الشعراي بهار

*رضا صادقي شهپر

**آباديسميه نوش

چكيده

رئاليسم به عنوان يك مكتب ادبي در اواسط قرن نوزدهم در فرانسه و در برابر رمانتيسم كه به زندگي بي اعتنا بود به وجود آمد. رئاليسم اگرچه اساس ادبيات هر ملتي است و به هاي واقعيت

تب در قرن نوزدهم به ايفاي نقش مي كند اما اين مكها شكلي زنده و پويا در آثار ادبي همة ملتفكري نويسندگان و هاي تدريج ادبيات سراسر جهان را تحت تأثير قرار داد و به يكي از دغدغه

هاي هنرمندان تبديل شد. ادبيات فارسي هم كه پس از انقالب مشروطيت با زندگي و آرمانهاي مت واقعيتتر برقرار كرد، به طور روز افزون به ستر و عميقاجتماعي مردم پيوندي محكم

اجتماعي رفت. عصر مشروطه را بايد نقطه عطفي در ورود شعر به حوزه زندگي مردم و مسايل هاي جامعه و متمايل شدن آن به واقع گرايي دانست. اشعار اين دوره نشان دهنده دگرگوني

ر راستاي جامعه و روح حاكم بر شرايط اجتماعي زمانه است و جامعه را با انعكاسي واقع گرايانه ددهد. ملك الشعراي بهار از بزرگان و كوشندگان راه مشروطه و انساني جديد نشان ميهاي ارزش

گيرد و با تحوالت اجتماعي خواه است كه شعرش در كالبد مشروطيت جان ميفرهيخته و آزاديدهد و آهنگ سرور سر ميها كند؛ همگام با پيروزيهاي ناگسستني ايجاد ميو سياسي آن، پيوند

گرا كه از جامعه متأثر نشيند. از اين رو شعر او، شعري است واقعبه عزاي وطن ميها در شكستدهد. در ها را بازتابي هنري مينگرد و آناست و با ديدي رئاليستي، به مسايل و حوادث زمانه مي

اين مقاله سعي بر آن است كه اشعار بهار از منظر رئاليسم بررسي شود.

الشعرا بهار، اجتماع: رئاليسم، شعر دوره مشروطه، ملككليدياي ه واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] واحد همدان _استاد يار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي*

[email protected] واحد همدان _زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي دانشجوي**


زبان مجازي فروغ فرخزاد در مجموعه ي تولدي ديگر

* پروين تاج بخش **رضا حسين پور لسـكوكاليه

چكيده

ن، هاي منحصر به فردي است كه ارزيابي آ داراي ويژگي و زندگي فروغ فرخزادشعر بتوان تا شعري و شخصيتي اوستمفاهيم از نيازمندنگاهي موشكافانه،هنرمندانه و درك عميق

پي برد. آن چه به شعر فروغ حساسيت ابعاد آن همه ي و به فترا دريا شاعرمقصود و منظور مي دهد، زندگي پرتالطم، روح حساس و ويژه اي از نظر زبان و كاربرد واژگان و يا حتي تفكر

مجموعه ي تولدي ديگر است كه مي توان اين مجموعه را خيزگاه زبان بسيار متفاوت او در فروغ به سمت توجه به محتواي واژگان محسوب نمود.زبان، شخصيت و نگاه فروغ به هستي به

است كه به راحتي مي قدري در اين مجموعه نسبت به سه مجموعه ي ديگر شعري او متفاوتتوان اين دو قسمت را متعلق به دو شخصيت متفاوت دانست. زبان مجازي او هم در اين دو پاره از زندگي تغيير چشم گيري داشته است، چرا كه كه مجاز عبور از واقعيت و يا به گونه اي ديدن

مجازي است. اين مقاله در ديگرگون آن، همراه با رعايت پيوند و تناسبي ميان دو معني حقيقي و پي آن است كه با بررسي بسامد استفاده از مجاز در مجموعه ي تولدي ديگر، دگرگوني تفكر و نگاه او به جهان پيرامون را در زبان مجازي وي بيابد و سير تغيير در زبان مجازي او را از آغاز

شاعري تا آخرين دفتر شعري او مورد واكاوي و تحليل قرار دهد.

فـروغ فـرخـزاد، مجـاز، تـولـدي ديگـرواژگان كليـدي:

______________________________________ عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور رشت*

[email protected]كارشناس ارشـد ادبيـات فارسـي **


مدرنغزل پست شناسيسبك

*محبوبه خراساني

**فريده داودي مقدم

چكيده

مدرن جديدترين دستاورد از اين نوع به شمار در ميان انواع متنوع شعر امروز فارسي، غزل پستهاي برآمده از رويكرد هاي خاصي همچون ساختارشكنيآيد. اين شيوه به دليل ويژگيمي

هاي زباني و تمايزگرايي، به همراه نگاه متفاوت و كشف پساساختگرايي، چندصدايي بودن، بازيهاي شعر روزگار ما بارز و برجسته شده است.با اندكي تأمل در دنيايي جديد، در ميان ديگر گرايش

ي زبان مدرنبه طرزي متفاوت به مسألهيابيم كه شاعران پستميدفترهاي شعري اين نوع، درهايي از اين دست برخورد اند. براي مثال زماني كه به نمونهدهتوجه دارند و در اين راه نوآوري كر

سقوط«كنيم: مي مرا بگيرد «؛»كنيدور و بر تمام تنم چشم مي«؛ »شده در ميان آباين بطريترين را باز هم كم «؛ »من جيغ مي ساكت نشستم زير باران«؛ »و احساس بي شدن بدهد

، نخستين »ي ميزيكوبدت بر سينهمشتد كسي ميسي پاره ميبه عك«و » آورم كم راام ميكردهنگاري، مصراع يابد، خطاهاي زباني، اشتباه حروفهاي شعري درميچيزي كه نگاه مألوف به سنت

هاي ها هم نيست. براي فهم ويژگيهاي جعلي است. اما مسأله به اين سادگيناتمام، معما و فعلهاي اسي آن بايد دريابيم كه اين تمايزگرايي تا چه حد با مؤلفهشنمدرن و آسيبزباني غزل پست

ي اين هاي هنجارگريختهشناسيك قابل تبيين است. آيا ويژگيخروج از هنجار زبان و جمالي شعر كالسيك و نو؟ اين نوشته يافتهي ذهن شاعر امروز است يا ميراث تجمعاشعار، برساخته

ست.هادر پي پاسخ دادن به اين پرسش

زدايي، غزل فارسي، پسامدرنيسماي، آشناييشناسي اليه: سبككليديهاي واژه

_____________________ [email protected] آباداستاديار دانشگاه آزاد اسالمي واحد نجف*

استاديار دانشگاه شاهد**


سيماي پرندگان در اشعار شهريار

*عسگر صالحي **عادل نورآذر

چكيده

اين مقاله به بررسي سيماي پرندگان در ديوان اشعار شهريار پرداخته است. پس از استخراج نام ها، پرندگاني كه در ديوان شهريار از آنها سخن به ميان آمده است، به تعاريف علمي و ظاهري آن

ها پيوند ناگسستني هاي طبيعي آنهيم نمادين اين پرندگان، كه با ويژگيسپس به معاني و مفاهاي ديني، فرهنگي، و اساطيري كه در طول زمان در پيرامون دارد، اشاره شده است. و نيز آموزه

-ها ارائه مياي كه شهريار از آناسامي بعضي از اين پرندگان شكل گرفته است، و مفاهيم ويژه

قرار گرفته است. شهريار با توجه به اين كه سمبوليسم (نمادگرايي) در ادبيات كند، مورد بررسي اي دارد، در اين سبك طبع آزمايي كرده است و با توجه به دلبستگي او به جريان ما انعكاس ويژه

زنده و ابداعي شهريار در چنين بستري هاي رمانتيسم، عناصر زيباي نمادين، همراه با تصوير ده است. پرورده ش

شهريار، پرندگان، نماد، اشارات: كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه محقق اردبيلي -هاي خارجيي ادبيات و زبان*استاديار دانشكده

بيليددانشگاه محقق ار -**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي


يماي جانباز در غزل دفاع مقدسس پردازي جانباز در غزل)(تحليل و بررسي شخصيت

*سپيده يگانه **مهين پناهي

چكيده

ها، باورها، عواطف و احساسات شاعران دفاع ترين عرصه براي بيان ارزشقالب غزل وسيعبه » كالسيك«هاي تحول را از غزل مقدس است كه ذيل شاخة كلي غزل معاصر دوره

هاي هر يك را به وضوح در خود و شاخصه پشت سرگذاشته» غزل نو«و سپس » نئوكالسيك«پردازي است. آفرينش گري در غزل و شخصيتها روايتاست. يكي از اين شاخصهآشكار ساخته

هايي با هويت تاريخي و اجتماعي مانند: رزمنده، شهيد، مادر، همسر و فرزند شهيد و... شخصيتاست.يكي از اين ها چرخيدهآفريني و تصويرسازي بر مدار آنبسياري، محور مضمونكه در آثار ها كه با فاصله گرفتن جريان شعر دفاع مقدس از مبدأ خود، مورد توجه شاعران قرار شخصيت

گرفت، شخصيت جانباز است. اين شخصيت به عنوان يك واقعيت تاريخي و اجتماعي در غزل هاي بديع در جريان شعري پس از جنگ شد سازيي مضمونمايهستدفاع مقدس نمود يافت و د

تر نسبت كه با گذر زمان و توجه بيشتر شاعران به پيامدهاي اجتماعي جنگ، از حضوري پررنگها برخوردار شد. شخصيت جانباز در غزل با استفاده از دو شيوة غيرمستقيم و به ديگر شخصيت

قرابت نمادين شخصيت جانباز با واقعه و -الفشود:ش ميالتقاطي و چهار حوزة معنايي پردازتوصيف ابعاد شخصيتي -توصيف وضعيت جسمي و روحي جانبازج -هاي عاشوراييبشخصيت

كه در ،استفاده از دايرة واژگاني مرتبط با حوزة معنايي جانباز - جانباز در تعامل با خانواده و اجتماعدشود.الزم ها به تفصيل بيان ميهاي هر يك از آنگيآفريني و ويژي مضموناين پژوهش نحوه

اي است هاي اخير، گاهي پرداختن به شخصيت جانباز در شعر، مقدمهبه ذكر است كه در سال (ره)هاي امامهايي كه بيانگر نگراني شاعران نسبت به از ياد رفتن آرمانگونهبراي سرودن اعتراض

و شهدا در جامعه است.

غزل دفاع مقدس، شخصيت پردازي، جانباز:كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه الزهرا(س)*

[email protected] )دانشگاه الزهرا(س ت فارسيدانشيار گروه زبان و ادبيا**


آشنازداي محور افقيهاي صفارزاده و خيال

*سميرا شفيعي **زهره هاشمي

چكيده

يابي به منظور دست به» آشنايي زدايي«مقالة حاضر پژوهشي است كه با تكيه بر نظرية هاي عادت زداي اشعار صفارزاده انجام شده است. اين اصطالح به مجموعه ترفندهايي خيال

سعي مي كند متن را غريبه جلوه دهد؛ اين امر ها مولف به واسطه ي آن«اطالق مي شودكه ». مي شود باعث به تاخير افتادن دريافت معناي متن و در نتيجه عادت زدايي از ديدگان مخاطب

اين پژوهش، پس از بيان توضيحاتي دربارةآشنايي زدايي و عناصر خيال، با استفاده از روشي توصيفي، تصاويرشعري پنج دفتر ديدار صبح، روشنگران راه، طنين در دلتا، هفت سفر و -تحليلي

اين بررسي مردان منحني صفارزاده را در محور افقي مورد بررسي و تحليل قرار داده است. نتيجة دهدكه صفارزاده با آنكه هرگز از عناصر بالغي قدمايي جدا نشده؛ از ترفندهاي خاصي، نشان مي

براي تازگي بخشيدن به تصاوير شعري اش استفاده كرده است. ضمن اينكه محتواي اشعار او نيز، در كاربرد ايماژهاي خاص(از قبيل استعارات بكرو...)تأثير بسزايي داشته است.

خيال، طاهره صفارزاده، محور افقي، زدايي، صور آشنايي كليدي:هاي اژهو

ه.ق.14شعر معاصر قرن

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و پژوهشگر*

دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي مشهد **


عاطفة يأس در شعر مهدي اخوان ثالث

*رحمان ذبيحي **الهه آقاخاني

چكيده

العمل خود به خود و غير ارادي ذهن شاعر در مقابل دنياي ذهني يا عيني است. عاطفه عكسفي همچون عشق، نفرت، غم، شادي، يأس، اميد، ترس، شجاعت و ... ذهن بشر سرشار از عواط

نگرد و نگاهش متأثر از حاالت روحي و است. هر هنرمندي به طرز خاص خويش به جهان ميعاطفي خود است. در شعر بعضي از شاعران عاطفه نقش مهمي دارد. يكي از اين شاعران مهدي

ساز سرايش شعر او هستند و في است كه هم سببثالث است. شعر اخوان سرشار از عواط اخوانانگيزند. از جملة اين عواطف، عاطفه يأس است كه نمودي بسيار هم همدلي مخاطب را برمي

گسترده و متنوع در شعر اخوان دارد. اخوان فراز و نشيب بسيار تجربه كرده است. او به دليل جامعه دچار سرخوردگي و مشكالت زندگي شخصي و مسائل سياسي و اجتماعي حاكم بر

هاي يأس در زندگي شخصي او مشكالت اقتصادي، زنداني شدن، نااميدي شده است. از زمينهشكست عشقي و مرگ فرزند است. اما يأس شعر او بيش از هر چيز ريشه در اجتماعي دارد كه

اجتماعي شاعر در آن زيسته است. از آنجا كه شعر اخوان نسبت مستقيمي با تحوالت سياسي و هاي ها و ناكامي دارد در حقيقت تصوير و تجسم صادقانه و صميمي اين تحوالت است. شكست

اجتماع شاعر در شعرش منعكس گرديده و از رهگذر عواطف شاعر جاودانه شده است. ثالث، عاطفه، يأس، تحوالت اجتماع مهدي اخوانكليدي: هاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *استاديار دانشگاه ايالم

دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ايالم**


هاي اساسي عناصر تعليمي، اخالقي و بن مايه شعر انقالب اسالمي

*سيد احمد كازروني

**رضا كمالي بانيانيمحمد

چكيده

شعر امروز، در مسير انقالب اسالمي گوياترين نمود در هستي امروزين ما و در عين حال نشان هاي ذهني آن در عرصة ادبيات جامعه است. تنوع در شكل و محتواي هر قدرت و شايستگي

از جنگ، چهار مقطع تاريخي، يعني، زمان نضج گيري انقالب، پس از آن جنگ و شعر پسرسيم هايي مي هاي ملون اين نسل پوياست. در نگاه به روند رو به پيش، به ارزش پژواك انديشه

كه قادر است شعر معاصر را سرانجام از فضاي موجود و چند تكة گذشته، به فضاي واالي تري كه سزاوار آن است بكشاند. چنان كه بر كل تر و يگانه اخالقي و بس گسترده -تعليمي

هنگ ما نيز مسلط شود و بتواند با پيش آهنگان تمدن بشري، راه حفظ و حراست از اعتالي فرهاي انديشه ي شعر پس از انقالب اسالمي كه حق و شأن آدمي را بپيمايد. بررسي بن مايه

تعليمي و مذهبي دارند مد نظر اين پژوهش است. -همگي منشأ اخالقي مضامين تعليمي، اخالقي، نوآوري در انديشهشعر پس از انقالب، كليدي:هاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]واحد بوشهر -دانشگاه ازاد اسالمي استاد زبان و ادبيات فارسي*

[email protected]شگاه شهيد چمران اهواز دان**دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي


كانون روايت در اشعار احمد رضا احمدي

*فاطمه كاسي

چكيده

احمد رضا احمدي از شاعران دهه ي چهل است كه تا كنون به شاعري مي پردازد.سالهاي قبل از روايت شناسي 1960از روايت شناسي و شناخت آن سخن به ميان آمد و از سال 1960از

ساختار گرايانه سخن گفته شد.روايت شناسي،خود را متمركز بر تجزيه و تحليل شكل روايت و انواع راوي مي كند.كانون روايت به جنبه اي از روش روايت اشاره دارد كه بيشتر از ديگر

يستن به روايت از آن سخن رفت و اشاره به منظري داردكه نويسنده يا راوي براي نگرهاي جنبهداستان انتخاب مي كند.بر اين اساس در اين مقاله از دو منظر به كانون روايت در اشعار احمدي نگريسته شد:ارتباط كانون به موضوع روايت و ارتباط كانون با راوي.در ارتباط كانون با موضوع روايت،كانون روايت از نظر فاصله و سرعت،زمان و كانون روايت،كانون و محدوده ي دانش،كانون عيني و ذهني مورد بررسي قرار گرفت و در ارتباط كانون روايت با راوي اشكالي چون روايت متغير،كانون ديد دروني و بيروني ديده شد.همين طور كانون روايت از نظر مكان راوي مورد بررسي قرار گرفت.در اين منظر راوي از سه جايگاه به وقايع مي نگرد:برتر،همسان و

كانون با توجه به شخص دستوري هاي ديدگاه روبرو در اشعار او يافت نشد.در بررسي گونهجامع.راوي، اشكالي چون راوي داناي كل و اول شخص ديده شد.در راوي داناي كل،گونه هايي چون كانون كامال باز،كانون ذهني،كانون متمركز،كانون غياب يا دوربيني مورد بررسي قرار گرفت و در

قهرمان -راوي،كانون شاهد،كانون ثابت من -شخص،گونه هايي چون كانون نويسنده راوي اولو كانون سيال ديده شد.در انواع كانون سيال،حديث نفس و تك گويي نمايشي در اشعار احمدي ديده شد.بنابراين مي توان گفت از نظر ارتباط كانون با موضوع روايت اشعار احمدي جزئي نگر

ون باز و ذهني است و از نظر ارتباط كانون روايت با راوي اشعارش دروني واز ،گذشته گرا،با كان نظر مكان برتر و اول شخص است.

ارتباط كانون ارتباط كانون روايت با راوي، روايت شناسي، كانون روايت، :كليديهاي واژه

روايت با موضوع و احمد رضا احمدي ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

عضو هيأت علمي دانشگاه پيام نور*


پور كنش كالمي پرسش در اشعار قيصرامين

*خاله محرم رضايتي كيشه **سميه حاجتي

چكيده

اي از كلمات به هم پيوسته در جهت القاي پيام هاي زباني، شامل مجموعه جمله يكي از مقوله شوند؛ كالمي محسوب مي چنين اقسام جمله نوعي كنشاست. به طور كلي تمام اشكال بيان هم

اي در باب مفاهيم ضمني اند.نظرات گسترده جمالت از لحاظ پيام داراي معاني صريح و ضمنيگرايس و جان سرل كالمي ارائه شده است. از ميان آنها نظرية پل هاي جمالت ذيل نظرية كنش

اهمان و لوئيز پرت بر زباني و آراء ريچاردهاي بيشتر به معناي مستقيم و غيرمستقيم گزارههايي مانند اظهاركردن، دستوردادن، سؤال كردن، قول دادن و... در متن انعكاس كاربرد گزاره

ترين جمالت پرسشي از معمول ادبي و استنباط مفاهيم تلويحي خوانندگان از آنها معطوف استاي از افكار و احساسات گوناگون ن ادبي) گسترههاي دستور زبان است. از آنجا كه شعر (مت مؤلفه

را در بر دارد رابطة ميان مقولة دستوري و منظوري در آن هميشه مستقيم نيست. استفادة شاعرانه از جمالت پرسشي عالوه بر القاي مفاهيم مختلف و تأثيرگذاري كالم، همراه با مشاركت خواننده

كند.اين پژوهش به بازشناسي و رمزگشايي مفاهيم ميها را بهتر آشكار فضاي اشعار و پيامپردازد. با بررسي پور با تأكيد بر نظرات گرايس و اهمان مي جمالت پرسشي در اشعار قيصر امين

پور كمتر در معناي صريح به كار شود كه جمالت پرسشي در اشعار امين اشعار مشخص ميشود شامل: شترين معناي تلويحي كه برداشت مياند و توان منظوري آنها چند بعدي است. بي رفته

دعوت خواننده به تعمق و تفكر، ترديد، عجز و ناتواني از پاسخ به امور است.

كالمي، زمينة، مفهوم ضمني جمالت پرسشي، كنش كليدي:هاي واژه

__________________________________ ن*دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيال

[email protected] **دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن


مباحث بنيادي وزن شعرنو

*اي وحيد عيدگاه طرقبه

چكيدهر هايي وجود دارد. هنوز د هاي بسيار از پديدآيي شعر نو، همچنان دربارة آن ابهام با گذشت سال

است و تصور مبهمي دربارة سبك ميان روش سرودن نوپردازان تمايز آشكاري مشخص نشدهزنان دربارة مسايل فني است. بيشتر قلم شخصي هر يك از آنان در ذهن خوانندگان نقش بسته

ترين اند. يكي از مهم ها برنداشته اند و گام استواري در برطرف ساختن ابهام شعر نو سكوت كردهام كه مباحث بنيادي وزن شعر ي ابهام دربارة شعر نو وزن است. در اين پژوهش كوشيدهها حوزه

ها، مصراع بندي و بندي مصراع نو را بررسي كنم. اين بررسي مواردي از قبيل خروج وزني، پايانهاي عروضي كلي نوپردازان با يكديگر، از نظر دور گيرد و در آن تفاوتاختيارات وزني را در برمي

است. نمانده

شعر نيمايي(شعر نو)، وزن، اختيارات وزني، عروض سنتي، عروض جديد، :كليديهاي واژه بندي پايان

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران*


رمطالعة تطبيقي هنجارگريزي معنايي د اشعار اخوان و مصدق

*سيدمرتضي اسماعيل پور سيفي

**كبري كاس پورتوچائي

چكيده

سازي ادبي حوزة معنا به عنوان انعطاف پذيرترين سطح زبان، بيش از سطوح ديگر دربرجستههاي براساس قواعد معنايي حاكم بر زبان هنجار، تابع محدوديتها كاربرد دارد و همنشيني واژه

گذشتن از عادت زدگي زبان است و اين گذر از ، است.شعر به عنوان يك اثر هنريخاص خود عادت زدگي زبان تحت عنوان هنجارگريزي، قاعده افزايي و آشنايي زدايي مورد بحث و مداقه

هاي قرار مي گيرد.هنجارگريزي، انحراف و عدول هنري از زبان معيار است. پيشنهادها و نظريهخيالي و ... است و با گشايش اين دريچه ، هاي تازة زبانياي به سوي ظرفيتادبي نيما دريچه

هر كدام از رهروان راستين او با توجه به درك هنري خود توانستند راهي نو در جادة بي انتهاي ه.ش) و مصدق 1307ـ 1369شعرفارسي جستجو كنند و سبكي ويژه براي خود بيافرينند.اخوان (

.ش) به عنوان شاعراني كه در ادبيات معاصر، تبيين كنندة نظرات و ادبيات ه 1318ـ 1377(موجب برجستگي و تشخص زبان خود گرديدند كه در ، نيمايي بودند، با كاربرد انواع هنجارگريزي

اين جستار، با توجه به بسامد نظرگير هنجارگريزي معنايي تنها به اين ترفند اكتفا مي گردد.اين است تا با استناد به جداول و نمودارها، عناصر خيال انگيز را در اشعار اخوان و مصدق مقاله برآن

يابي به اين هدف، نگارنده مي كوشد تا ارزش و مورد تحليل و بررسي قرار دهد و براي دست زيبايي اين شگرد را در اشعار اين دو شاعر مطرح معاصر، با ذكر شواهدي در اين باب بنماياند.

هنجارگريزي معنايي، عدول هنري، شعرمعاصر، مصدق، اخوان كليدي :هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * كارشناس مهندسي كامپيوتر (نرم افزار)(دانشگاه تهران)

[email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي(دانشگاه گيالن)**


معياري در شناخت تصوير پردازي شاعران معاصر زبان فارسي

*سميه آدينه وند

چكيده

هاي گوناگون تصوير به شيوه -چه نيمايي چه غير نيمايي -در شعر معاصر فارسي، شاعران اي. ي سنتي و كليشهگاهي شيوه ي تازه برگزيده اند و گاهي شيوه پردازي كرده اند. در اين كار،

سنتي در كنار هم ديده مي هاي نو گرايي و جلوههاي به عبارت ديگر در شعر اين شاعران نشانهالبته شاعران جريان ساز ( مثل نيما، شاملو و... ) و برجسته كارشان بيشتر نو وتازه بوده ، شود

تصاوير هاي و يا كهنگيها تازگي، عينيهاي ي نمونهتالش شده است با ارايهاست .در اين مقاله مشهور شاعران هم ها نمونه يارايه در. شود داده توضيح و روشن – امكان حد تا–شعري هم ديگر شاعران كه در شعر معاصر به نوعي مطرح بوده اند.معيار ومبناي و قرارگرفت موردتوجه

پيوندي است كه تصوير با روزگار شاعر و بافت ، هنه و نو بودن تصوير در شعركار در شناسايي ك گوناگون دارد كه در متن مقاله بشرح آمده است.هاي شعر برقرار كرده است؛ اين پيوند جنبه

ايجاز ، نماد، استعاره، تشبيه ، تصوير پردازي كليدي:هاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي*


ي عشقي و هاي ميرزادهدر سروده» عشق«معناشناسي مضمون اجتماعي -نقش آن در بيان مضامين سياسي

*علي محمدي

**كوليوندفاطمه

چكيدهي ايران به وجود انقالب مشروطه و وقايعي كه به دنبال داشت، تحولي وسيع در سطح جامعه

آورد. در نتيجه اشخاص بزرگي در سطوح مختلف، تحت تأثير اين تحوالت فعاليت داشتند و ام اي همگهاي برجستهي ادبيات، شخصيتبرخي نيز آثاري از خود به جاي گذاشتند. در عرصه

ي عشقي نيز يكي از كساني كردند. ميرزادهبا ديگر اقشار جامعه در جهت آن تحول نوين حركت به مخالفت با خاندان قاجار و استبداد بيروني و دروني پرداخت. او 1229است كه پس از كودتاي

راه مبارزاتش را گسترش داد و سرانجام جانش را بر سر اين» قرن بيستم«ي با انتشار روزنامهرد. توان يكي از پيشگامان تجدد در دو سطح سياست و ادبيات به شمار آو گذاشت. عشقي را مي

خواهي، بيدادستيزي، اشاره به تجدد و ... وجود دارد؛ اما در اشعار عشقي مضامين نويني چون وطنشد، اجتماعي در شعر او، برجسته نبا -ي مضامين سياسييكي از مضاميني كه شايد به اندازه

است. هر چند حجم اين اشعار در مقابل اشعار سياسي او، كمتر است؛ اما از » عشق«مضمون ي حافظ، نگاه به زن، نوآوري در جهاتي همچون: نستالژي در عشق، تأثيرپذيري از نگاه عاشقانه

-در اشعار سياسي» عشق«طرح مضامين عاشقانه و ... برجسته است. از سوي ديگر ردپايي از رسد نخستين نواهايي باشد كه عشق و سياست را به شود كه به نظر ميعي عشقي ديده مياجتما

اجتماعي خود را در پيوند با عشق و يا در -زند. عشقي تعدادي از اشعار سياسي يكديگر پيوند ميطرحي عاشقانه و رمانتيك ارائه كرده است. اين پيوند ميان عشق و سياست كه مانع از ماللت و

هاي اجتماعي او شده، بر تأثير كالم نيز افزوده است و شعر او را از سروده -ي اشعار سياسيدلزدگ. اجتماعي است، ممتاز كرده است ي سياسينامهشاعراني كه شعرشان بيشتر شبيه به يك مرام

را به » وطن«هاي ديگر اوست تا جايي كه تر از سرودهاين پيوند، در اشعار وطني شاعر برجسته گذارد.وق اول عشقي به نمايش ميان معشعنو اجتماعي -ي عشقي، عشق، مضامين سياسي: ميرزادهكليديهاي هواژ

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] علي سينا همدان* دانشيار زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه بو

[email protected] كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه بوعلي سينا آموختهدانش**


شعري سيمين بهبهانيهاي نگاهي به ويژگي

*كرمعلي قدمياري **محمد بامدادي

چكيده:

شعر معاصر ايران زمين است. او بـا تغييـري كـه در هاي سيمين بهبهاني يكي از بزرگترين چهرهقالب غزل ايجاد كرد، روح تازه اي به غزل معاصر دميد و آن را دگرگون سـاخت. سـيمين غـزل

ژگان عشقي صرف آزاد كرد و به آن وسعت بخشيد. او واژگـان، تعـابير و تركيبـات فارسي را از واواني را از زبان مردم و بازار وارد قلمرو غزل كرد و بعدها آنها را با اوزان غريـب و كـم سـابقه فرا

درآميخت و سبكي نوين و منحصر به فرد را در غزل معاصر ابداع كرد. در اين پژوهش سـعي بـر شعري سيمين بهبهاني به روش مطالعه و با تكيه بر دفتر اول بـا عنـوان هاي آن است كه ويژگي

تحليـل و -اسـت 1325-1335هاي كه حاصل يك دهه فعاليت شاعري او از سال -» جاي پا«بررسي شود. به نظر مي رسد شيوة شاعري سـيمين در ايـن دفتـر منحصـر بـه فـرد و محتـواي

اجتماعي آن پررنگ تر از ساير دفترهاي شعري او است.

اجتماعي. -ايل سياسيمس -دفتر جاي پا -سيمين بهبهاني -غزل معاصرواژگان كليدي:

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اروميه. *

دبيات فارسي دانشگاه اروميه دانشجوي دره دكتري زبان و ا **


»هوشنگ ابتهاج « نمادگري در اشعار

*فاطمه رحمتي

چكيده

رمز يا سمبل (نماد) هميشه يكي از اركان اصيل و مهم آفرينش و امتداد آثار بزرگ ادبي است كه بارز نماد، ابهام، ادبي است. ويژگي هاي اكثر شاعران بزرگ به آن پرداخته اند.نماد يكي از آرايه

عدم صراحت وغيرمستقيم بودن آن است، به اين معنا كه در زبان سمبليك مراد و مقصود، ظاهر هوشنگ ابتهاج از و صورت كالم نيست بلكه مفهومي است وراي ظاهر و فراتر و عميق تراز آن.

يچيدگي و شاعران معاصر در شعر خود از نماد سود جسته است و همين امر يكي از رازهاي پشرح و بررسي شده است. آن چه مسلم است ، شعر ابتهاجهاي ابهام شعر اوست. در اين مقاله نماد

شعري او با هاي سياسي و اجتماعي اوست و نمادهاي اشعار اوبرگرفته از عقايد و انديشههاي نماد . است سياسي اجتماعي دارند، متفاوتهاي شاعران معاصر، كه عمدتا جنبههاي نماد

ابتهاج ،شعر معاصر، نمادگرايي: كليدي هاي واژه

______________________________ f [email protected] ارشد ادبيات فارسي دانشگاه گيالن كارشناس*


اجتماعي (دوري از وطن) -نوستالژي فردي در شعر سهراب سپهري

*اعظم همتي **موسوي سيد كاظم

چكيده

هاي نوستالژي اصطالحي، براي بيان دوري و دلتنگي، بياني براي بازآفريني و باز توليد انديشهنامرئي در خودآگاه، هاي و باز نمود كششها و جاذبهها دست نخورده،فرو رفتن در عمق انديشه

فردي و اجتماعي ناخودآگاه جمعي و فردي انسان هاست. نوستالژي را معموال به دو دسته ياجتماعي به آن افزود –اما مي توان شاخه ي ديگري با عنوان نوستالژي فردي .تقسيم كرده اند

دوري از وطن و غم غربت است. در اين پژوهش به اين نوستالژي هاي كه يكي از زيرمجموعهسپهري پرداخته شده اجتماعي در شعرسهراب–بررسي نوستالژي غربت از ديدگاه فردي

وطن وطن قومي و ملي، است.اين نوع نوستالژي در شعر سهراب سپهري به صورت وطن مادي، ازلي و وطن آرماني نمود پيدا كرده است.

اجتماعي، دوري از وطن،–روان شناسي و ادبيات، نوستالژي فردي :كليديهاي واژه

سهراب سپهري

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]رد شهرك*كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه [email protected] شهركرد ** دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه


) 1357-1377سبكي غزل پس از انقالب ( هاي ويژگي

*فاطمه سيفي

چكيده

غزل به عنوان مهم ترين قالب ادب غنايي از ديرباز مورد توجه شاعران پارسي گوي بوده است. با عدي و حافظ تا كنون، همواره شاعران دل انگيز ترين غزليات شاعران نام آوري چون مولوي، س

نيز غزل يكي از قالب هايي بود كه 1357در اين زمينه هنرنمايي كرده اند. پس از انقالب بسياري در آن طبع خود را به بوته ي آزمايش نهاده و به احساساتشان فرصت خودنمايي داده اند.

به نتايجي در زمينه 1377تا 1357 غزل در فاصله ي زماني سال 220اين مقاله با بررسي حدود ي سبك غزل پس از انقالب دست يافته است. بخشي از اين غزليات را مي توان به طور اختصاصي غزل جنگ ناميد كه اگرچه از نوع ادب غنايي محسوب مي شوند اما بنا به مقتضيات

ي خورد پيروي موج مي زند. آن چه در اين پژوهش به چشم مها زمانشان روح حماسي در آنشاعران غزلسراي اين برهه از شاعران بزرگ سبك عراقي است كه البته نوآوري هايي هم در سطوح مختلف زباني، ادبي و فكري ديده مي شود. و نكته ي مهم ديگر حضور دين اسالم و

مذهب تشيع به ويژه در غزليات دوران جنگ است.

عاشورايي، سبك غزل، ادب غنايي، غزل انقالب، غزل جنگ، غزل :كليديهاي واژه شاعران غزلسرا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد ادبيات فارسي، عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسالمي گرمسار*


شناسي و بالغت مطالعات زباني، سبك


زبانان:آموزش اصطالحات زبان فارسي به غيرفارسي دهايي آموزشي در طراحي دروسراهبر

*ناز ميردهقاندكتر مهين

**فرانك كيانفر

چكيدهنبودن اللفظي، و تحت، در عمق فرهنگ هر زبان جاي دارندهايي مجازياصطالحات، با ساختار

ي ارائه انجامد. هدف كلي اين پژوهشمحض بيان معنا در آنان به دشواري فهم و يادگيري ميو عوامل موثر بر آموزش و يادگيري اصطالحات است، و بر اين اساس ده هاي آموزشيراهبرد

ش اصطالحات ي آموز) در زمينه"رفتارهاي انساني"و "عواطف انساني"حوزه كلي 2درس (در ي روش ارتباطي تدوين و تناسب آنان با مباني نظري تحقيق، با پرسشنامه، فارسي بر پايهدر زبان

مورد ارزيابي تكويني قرار گرفته است. شرايط انتخاب اصطالحات جهت تدوين دروس شامل ) 2آموزان با حداقل دشواري قادر به آموختن آنان هستند؛ ) اصطالحاتي كه زبان1گزينش: ) اصطالحاتي كه از لحاظ پيچيدگي در كلمات و گرامر 3ترين اصطالحات در زبان هدف پربسامد

هاي ) اصطالحات با معاني مصور و مجازي واضح. متغير4آموزي باشند متناسب با سطح زبانهاي زباني اصطالحات، ميزان موثر بر درك و يادگيري اصطالحات، بر مبناي كوپر، شامل: ويژگي

ي زبان مادري هاي مضموني و نقش مداخلهبندي اصطالحات بر اساس دستهت بافتي، گروهحماياست. توالي برنامه آموزشي در تمامي دروس. تجزيه و تحليل نتايج در يادگيري اصطالحات

به دست آمده در سؤاالت پژوهش tارزيابي تكويني دروس تهيه شده گوياي آن است كه مقدارمعنادار است، و ميزان تناسب دروس با رويكرد :df 39ي آزادي در درجه و α =05/0در سطح

هاي موثر بر آموزش اصطالحات و ارتباطي، موضوع اصلي، معيارهاي انتخاب اصطالحات، فعاليتنتايج تحقيق حاكي .باشدهاي آموزش اصطالحات بيشتر از سطح متوسط ميبا تكاليف و تمرين

هاي فوق در طراحي دروس در آموزش اصطالحات زبان يافته از آن است كه در نظر داشتنهاي پيشين، درك و استفاده كارآمدتر فارسي ضمن برطرف نمودن مشكالت آموزش

آموزان از اصطالحات را به دنبال خواهد داشت. فارسي

بندي مضموني، روش ارتباطي، آموزش اصطالح، انتخاب، دسته :كليديهاي واژه ارزيابي تكويني

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[email protected] شناسي، دانشگاه شهيد بهشتياستاديار زبان* [email protected] ، دانشگاه شهيد بهشتيزبانانارشد آموزش زبان فارسي به غيرفارسيكارشناس**


شناسي با نظرية مجاز ارتباط برخي مباحث نشانه در بالغت ايراني

*بهمن خليفه بنارواني

چكيده

رويكـرد در مسأله اصلي اين نوشته، توضيح اين نكته است كـه نشـانه شناسـي بـه عنـوان يـك مطالعات ادبي به چه مفهومي است، نشانه ادبي چيست و مطالعه كننده متن ادبي با رويكرد نشانه شناسانه چه تلقي اي بايد از نشانه ادبي در ذهن داشته باشد. بدين مقصود، نخست بـه تاريخچـه

شده، بحثي دانش نشانه شناسي اشاره اي كوتاه شده، توضيحي مختصر درباره مفهوم نشانه گفته درباره مجاز در بالغت ايراني آمده،آنگاه از داللت ضمني و نشانه ادبي سخن رفته است. نويسنده

-مقاله در پي اين است كه نشان دهد برخي مباحث نشانه شناسي جديد، در بالغت قديم ايرانـي عربي، سابقه طرح دارد. -اسالمي

ان ادبي، مجاز، بالغت: نشانه شناسي، نشانه ادبي، زبكليديهاي واژه

________________________________ قزوين(ره) المللي امام خميني دانشجوي دورة دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه بين*

[email protected]


آيي واژگان در تركيبات عطفي و لزوم آموزش آن به باهم آموزان غيرفارسي زبان زبان

*ميردهقانمهين ناز

**سولماز تقديمي ***كارگرحسينينيلوفر

چكيده

ها هاي جالب و قابل توجه در همه زبان از جمله ويژگي )collocation(هاي واژگاني آيي باهمآيند كند. يادگيري تركيبات باهم هايي را براي همنشيني واژگان فراهم مي است كه محدوديت

آموز موجب تقويت توانش ارتباطي و بهبود رواني كالم نيز عالوه بر افزايش گنجينه لغات زبانآيي و اشاره به ضرورت گردد. در اين مقاله، پس از ارايه ديدگاههاي متفاوت درباره مساله باهم مي

به عنوان "تركيبات عطفي"آيند در آموزش فارسي به غيرفارسي زبانان، توجه به تركيبات باهمعرفي مي شود. سپس نتايج انجام يك تحقيق ميداني از زبان آموزان آيي واژگاني م باهمي از نوع

هايي از المللي آموزش زبان فارسي دهخدا در خصوص توانايي درك نمونه بين زخارجي مرك گيرد. تركيبات عطفي، مورد بررسي و ارزيابي قرار مي

دگيري پايدارآيي واژگاني، تركيبات عطفي، رويكرد واژگاني، يا باهم: كليديهاي واژه

______________________________ شناسي، دانشگاه شهيد بهشتي *استاديار زبان

كارشناسي ارشد آموزش زبان فارسي به غير فارسي زبانان، دانشگاه الزهرا ** ارشدمطالعات هند، دانشگاه تهران كارشناسي ***


بررسي اصول گرايس در آثار دهخدا

*دريق گفتارسمانه

چكيدهها اطالعاتي كه كاربران زبان در مكالمه رد و بدل ميكنند، بسيار بيشتر از معاني لغتنامه اي واژه

لغت هاي ميباشد. هميشه رابطه يك به يكي ميان معنا و خود واژه وجود ندارد و آنچه در فرهنگكه فوق العاده متغير است در ثبت مي شود تنها بخشي از معناي واژه است. بخش ديگري از معنا

بافت كالمي مشخص مي شود كه به عوامل زيادي وابسته است. زبان شناسان زيادي در اين رابطه بررسي هايي انجام داده اند و اصولي حاكم نيز بدست داده اند. يكي از ابزارهايي كه با

شده تحليل كرد، اصل كمك آن ميتوان مفاهيمي را كه بيشتر از واژگان در مكالمه رد و بدل همياري است كه توسط گرايس معرفي شده است. اين تحقيق بر چهار مقالة طنز دهخدا انجام گرفته است، به اين شكل كه رعايت ويا عدم رعايت اصل همياري مورد تمركز بوده است. نتايج

ورد استفاده قرار بدست آمده از تحليل زبانشناختي متون منتخب، در بيان نتيجه كاربردشناختي م گرفت. در انتها نيز پيشنهادهايي براي مطالعات بيشتر ارائه شده است.

دهخدا ،اصول گرايس ،كاربردشناسي ،زبانشناسي كليدي:هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]دانشگاه فردوسي مشهد * دانشجوي زبانشناسي همگاني


در غزليات موالنا نوعي خبوشاني» كه«بررسي انواع

*هما رحماني

چكيده

دستور زبان، علم آگاهي و وقوف به ساختارهاي زباني است كه فراگيري آن، نقش بسزايي در باشند كه در ي از مقوالت مطرح در دستور زبان ميكند. حروف (ادات)، يكتكامل زبان ايفا مي

بخشي را بر عهده دارند. اين پژوهش بر آن است، از ميان پيوند با ساير اجزاي جمله، عمل معنارامپوري مورد اللغاتديدگاه غياثو معاني متعدد آن را بر اساس » كه«حروف زبان فارسي، انواع

هاي شورانگيز موالنا نوعي خبوشاني ياري گيرد. ه، از غزلي نمونبررسي قرار داده و براي ارائهبا چهارده معنا و كاركرد گوناگون، يكي از پر » كه«پژوهش حاضر نشان از آن دارد كه حرف

تعليلي بيشترين و » كه«رود كه از اين ميان، هاي نوعي به شمار ميترين حروف در غزلبسامد اند.را داشتهتفضيلي و تمثيلي كمترين كاربرد » كه«

اللغات، انواع كه، نوعي خبوشانيدستور زبان، غياث ا: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد*


تاريخ جهانگشابررسي برخي لغات تركي و مغولي ها و شگردهاي به كارگيري آن

*داديار حامدي

چكيده

هاي ديگر در تعامل است. تركي و مغولي از هاي دنيا با برخي زبان فارسي مانند تمامي زبانترين تأثيري كه اين دو زبان بر فارسي اند. مهم اند كه با فارسي در ارتباط بوده هايي ترين زبان مهم

ترين ي واژگان بوده است. كتاب تاريخ جهانگشاي جويني از مناسب اند، در حوزه بر جاي گذاشتههاي دخيل در فارسي است. نگارنده پس از مرور تحوالت منابع مكتوب براي بررسي اين واژه

هاي معنايي لغات تركي و مغولي اين كتاب، شگردهاي عطاملك جويني را در تفهيم واژه اند، مورد بررسي قرار داده است. مغوالن وارد زبان فارسي شدهي نوظهوري كه پس از حمله

زبان فارسي، تركي، مغولي، تاريخ جهانگشاي جويني :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] فارسي وادبيات زبان ارشد ارشناس*ك


بررسي تشبيه در ديوان عنصري بلخي

خديجه همتي اويلق

مجيد سرمدي احمد محمدي

چكيده

آن چه پيش رو داريد مقاله ايست پيرامون تشبيه در ديوان عنصري بلخي تصحيح سيد محمد مقاله به كار گرفته دبير سياقي بر مبناي بيان سيروس شميسا. روشي كه در تدوين اين

شده؛روش تحليل محتوا و روش توصيفي است يعني گرد آوري، فيش برداري،تنظيم و طبقه نامه اينترنتي،مقاالت پژوهشي و يادهاي بندي موضوعي و با ابزار مĤخذ و مراجع مكتوب،سايت

اي ما آشكار تدوين چنين مقاله اي مي تواند اوال تصويري از انديشه و خيال شاعر را بر .هاستكند و ثانيا باتوجه به شفاف سازي تشبيه هاي به كار رفته در اين ديوان و طبقه بندي آنها به

به عنوان الگوي كاري مناسب و مفيد براي اين تحقيق مي تواند ، صورت فرهنگ الفبايي. كل ديوان دانشجويان و دانش پژوهان و عالقه مندان زبان و ادبيات فارسي قابل استفاده باشد

بيت تشبيه دار استخراج شده است.از 1693بيت است كه از ميان اين ابيات تعداد 3519عنصري مقايسه ي اين دو عدد مي توان چنين نتيجه گرفت كه استفاده از عنصر تشبيه در ديوان عنصري

از حد متوسط كمتر بوده است.

بيان، تشبيه، ديوان عنصري بلخي كليدي:هاي واژه


ررسي تطبيقي محورهاي بينامتنيت با بالغت اسالميب

*علي صباغي

چكيدهپيوندهاي بينامتني صورتگرايان، نظرية بينامتنيت كريستوا، تئوري ترامتنيت ژنت و اضطراب تأثير

روند. بر اساس اين رويكردها، بلوم، از جمله رويكردهاي نوين در خوانش و نقد متون به شمار ميهاي پيشين، كه از ديگر متون نيست و هر متن، بينامتني است برآمده از متن هيچ متني مستقل

هاي سپسين نيز حضور خواهد داشت. در بالغت اسالمي ـ فارسي و عربي ـ در پي در متنهايي از پيوندهاي بينامتني ظهور و بروز كرده است و هاي تعليم فن شعر و دبيري جلوهآموزه

المي برخي از اين روابط بينامتني را زير عنوان صناعات ادبي، جزو نويسندگان منابع بالغت اساند و بعضي ديگر را جزو عيوب متن قلمداد كرده، در بخش سرقات محسنات كالم به شمار آورده

كوشد به شيوة توصيفي ـ تحليلي به بررسي تطبيقي اند. اين جستار ميادبي مطرح نمودهايي از نظرية بالغت اسالمي بپردازد. نتيجه پژوهش حاضر محورهاي نظرية بينامتنيت با بخشه

دهد كه برخي صناعات ادبي مانند: تضمين، تلميح، حل، درج و اقتباس و نيز برخي نشان مي هايي از الگوهاي بينامتنيت همخواني دارد.هاي ادبي مطرح در بالغت اسالمي با نمونهسرقت

امتنيت، بالغت اسالمي، صناعات ادبي، مناسبات بينامتني، بين: كليدي هاي واژه

هاي ادبي، تأثير پذيريسرقت

_______________________________ [email protected]استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اراك عضو هيئت علمي و*


در شعر عهد صفويبررسي تمايزهاي دو سبك ادبي

*معصومه بخشي زاده **بهروز رومياني

چكيده

متفاوتي را تجربه كرده است. اين هاي تاريخ ادبيات فارسي؛ به ويژه در مقوله ي شعر، سبككه عمدتا بيانگر شيوه ي سرودن شعر در ايران پس از اسالم مي باشد، در هر دوره، با ها سبك

هندي، ، راستا، سبك هايي چون خراساني، عراقي نامي خاص مشخص شده است. در ايناصلي؛ و سبك هايي چون آذربايجاني و واسوخت به هاي بازگشت و معاصر به عنوان سبك

فرعي يا بينابين معرفي شده اند.بر اساس اين نظريات، شعر عهد صفوي با نام هاي عنوان سبكاصفهاني شناخته شده است. در اين سبك هندي يا به اصرار برخي از صاحبنظران، با نام سبك

سبكي خاصي مشاهده مي شود. اما اين الزاما به اين معنا نيست كه در هاي سبك ادبي، ويژگيمي توان چنين ويژگي هايي را مالحظه كرد؛ بلكه در اشعار مدحي عهد ، تمام اشعار اين دوره

اي از شعر مالحظه مي شود صفوي، كه از جانب حكومت به شدت از آن استقبال مي شد، گونه كه خصوصيات سبكي متفاوتي را ارائه مي دهد. از اين رو، در اين پژوهش، به بررسي تمايزهاي

پرداخته مي شود. ، موجود ميان اين دو شيوه ي شاعري كه در يك عهد ادبي سروده شده اندرا كه اين دو تمايزي كه قطعا گوياي وجود دو سبك ادبي همزمان در يك عصر مي باشد؛ چ

شيوه ي سرايش شعر مسبوق به سابقه نمي باشد و البته در سبك دوره ي بعد نيز دنبال نمي شود.

: تاريخ ادبيات، سبك شناسي، سبك هندي، سبك اصفهاني، عهد صفويكليديهاي واژه

______________________________ ، دانشگاه شيرازدانش آموخته ي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي*

عضو هيئت علمي گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد زاهدان**


»االرواح روح«هاي ادبي در بررسي جنبه

*فرح ابوطالبي عبداله آبادي **سيده زهرا ميرنژاد

چكيده

نالدي ي اهل سنت، شهاب ي فاضل خوش قريحه الفتاح، نوشته الملك اسماء شرح في االرواح روحترين آثار مستقل فارسي در سمعاني است. اين كتاب از قديمي المظفرمنصور ابي بن ابوالقاسم احمد

شرح اسماء حسني است كه عالوه بر تفسير و تأويل عرفاني اسماء الهي، آيات قرآن و احاديث ون االرواح از نخستين مت نبوي، داراي اشعار بسياري از شاعران و حكايات فراواني است. روح

هاي عرفاني فارسي است كه براي بيان مفاهيم عرفاني، نثري آهنگين را برگزيده است. جنبهي علمي و ادبي ادبي موجود در اين كتاب در كنار مفاهيم و تفكرات عرفاني، بيانگر جايگاه ارزنده

. ي پنج تا هفت هجري است در سده اين اثر در ميان متون ادبيات عرفاني فارسي تدوين شدهاالرواح با ذكر هاي ادبي روح پژوهش حاضر پس از معرفي كوتاه كتاب و نويسنده، به بيان جنبه

االرواح هايي از آن پرداخته و بر اين اساس توانسته است به اثبات اين مسئله بپردازد كه روح نمونه وف. يكي از آثار غني ادبيات عرفاني است، نه فقط كتابي منثوردر باب علم عرفان و تص

احمد سمعاني، اسماء حسني، الديناالرواح، شهابهاي ادبي، روحجنبه: كليدي هاي واژه

ادبيات عرفاني، تفكرات عرفاني

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشگاه شهيد بهشتي دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي *

كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتيي دانشجو**


بررسي ساختمان جمله در تاريخ بيهقي

*كريم صادري

چكيده

از اوايل قرن چهارم تا اوايل قرن هفتم، فارسي دري زبان رسمي و ادبي ايران شد و شاعران و شرقي و هاي تاثير زبان عربي و گويش. ين زبان پديد آوردندنويسندگان اين دوره آثار خود را بد

از طرف گويندگان بلكه بيشتر با ساختمان كلمه ها شمال شرقي ايراني نه تنها در لغات و قبول آندراين مقاله با مالحظاتي در يكي از آثار مهم اين دوره . و تركيب كالم ارتباط تنگاتنگي داشت

شيده شده است شيوه ي طبيعي گفتار و نوشتار با كيفيت تركيب كالم و يعني تاريخ بيهقي كوترتيب اجزا ي ساختمان جمله با مثال هايي نشان داده شود و فصاحتي را كه از اين قبل حاصل شده نموده گردد.روش و طرزي كه در ساخت عبارات تاريخ بيهقي وجود دارد نوعي اختيار و

بيهقي به هيچ وجه خود مقيد به رعايت تركيب واحد و . باشد آزادي در ترتيب اجزاي جمله ميثابتي در ترتيب اركان نبوده است و البته به اقتضاي اغراض بالغي هر وقت الزم ديده به ايراد كالم ساده همواره نظر داشته است.ادعايي نيست كه همه موارد دستوري در اين مقاله در نظر

كمتر اشاره شده يا ها بدان ، اتي آورده شود كه در ديگر كتبگرفته شده بلكه سعي اين است نك . اصال اهميتي داده نشده است

مفردات ، فعل، تاريخ بيهقي، ساختمان جمله :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * عضو پيوسته انجمن ترويج ربان و ادب فارسي


قاجاري بررسي سير تحول نثر فارسي در دوره

*طه صادري

چكيده

ي هاقاجار همگام با تحوالت سياسي و اجتماعي اين دوره، دگرگونيي ادبيات ايران در دوره 1344قمري تا 1209صد و سي و پنج ساله (از سال ي فراواني را شاهد بوده است. اين دوره

ين تنوع را در ميان نثرنويسان و منشيان ظهور و بروز دهد و صد البته شعر ترته بيشقمري) توانسي پس از خود قرار دهد. تغيير پايتخت، تغيير شيوهي تحولي عظيم در دورهي فارسي را آماده

ي ي سخت در شمال و شرق كشور، ارتباط گسترده با جهان پيش رفتههاحكمراني، وقوع جنگ، پايه گذاري صنعت چاپ حروفي(سربي) هادر كشور و تأسيس كارخانه غرب، ظهور صنايع جديدكتب غربي، ورود كتب فارسي چاپ سنگي از ي آموزش، رواج ترجمهي و سنگي، تغيير در شيوه

هند، روسيه و اروپا به ايران، نهضت مشروطه خواهي و تأسيس نخستين مجلس شورا، نمايشنامه بسياري تحوالت ديگر سبب شدند كه نثرنويسان اين دوره نويسي، انتشار روزنامه يا خبرنامه و

تنها واعظ و دبير و فيلسوف نباشند، بلكه از اقشار مختلف اجتماع و براي اهداف متعدد به نوشتن ي مختلفي از نثرنويسي را برگزينند. اين مقاله هاشان گونهيروي آورند و براي نيل به خواستهبر همديگر به ها اجار با تكيه بر آثار مكتوب و تأثير آنقي سير تحول نثرنويسي را در دوره

ي مختلف نگارشي اين دوره را مورد مطالعه قرار هاكند و سبكميصورت اجمالي بررسي دهد.مي

نثر فارسي، قاجار، سبك شناسي، تحوالت اجتماعي و ادبي -كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تبريزي دكتري رشتهي * دانشجوي دوره


بررسي معناي عرفاني واژگان و اصطالحات حماسي در غزليات شمس

*دماوندي تبيمج

**معصومه جمعه

چكيده

ع در كنار انواها و نبردهاي پهلوانان و قهرمانان با دشمنان و ديوان است. حماسه شرح دالوريدر .نيز نام برده ميشودي عرفاني اي، ديني و تاريخي، از حماسهي اسطورهي حماسهگانهسه

هاي عرفاني رزم و نبرد دروني است و قهرمان يا انسان كامل بايد با ديو نفس و ديوان حماسهرا دگر نبرد كند. ادب حماسي زبان ويژه خويش را دارد و عارفان همانگونه كه واژگان ادب غنايي

اند، واژگان و اصطالحات رزمي و حماسي را نيز ها معنايي عرفاني بخشيدهوام گرفته اند و بدان ياري واژگان معاني توسع به كار اين با و اندبخشيده عرفاني معاني آنها به به كار گرفته و

تونم در كه هستند حماسي واژگان.... سپر نيزه، شمشير، جنگ، همچون واژگاني. اندرساندهارند. اين جستار به بررسي واژگان و اصطالحات ادب حماسي و چگونگي د بااليي بسامد عرفاني

حماسه نام اطالق كه شد خواهد تبيين نكته اين و ميپردازد كاربرد و معاني آنها در غزليات شمس .است تامل و درنگ خور در نيز زاويه اين از عرفاني

اصطالحات حماسي، غزليات شمس واژگان وي عرفاني، : حماسهكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي

** دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي


بررسي نقش و تاثير استداللهاي عقلي در قديمديدگاههاي بالغي

*ي پورآذرهدم

**ميناسادات اميرآفتابي

چكيده

هاي نوين در نوشتار حاضر با بررسي آراء دانشمندان علوم بالغي گذشته و مقايسه آن با ديدگاهعرصه زبان و نقد ادبي، بيان مي دارد كه بالغت قديم در تفسير و تبيين متون ادبي، غالبا از

ادبي بيشترين بهره را از استداللهاي عقلي مي هاي يباييدريچه عقل نظر افكنده و در تحليل زبرد كه اين امر سبب مي شده است تا ارزش واقعي آثار ادبي به طرز شايسته و مناسب نمايان نشود؛ اين روش نه تنها مرزي ميان زبان عادي و زبان ادبي قائل نيست، بلكه اكثر زبان عادي را

ثار ادبي مي داند. معيار اساسي در خوبي يا زشتي آ

بالغت، استدالل عقلي، زبان ادبي، ديدگاههاي بالغي قديم كليدي:هاي واژه

______________________________ [email protected] *دانشجوي دكتري رشته زبان و ادبيات عرب دانشگاه تهران

دانشجوي كارشناسي ارشد رشته زبان و ادبيات فارسي پژوهشگاه علوم انساني**


هاي عرضة تحقيقات ادبي بررسي و تبيين شيوه در آثار دكتر معين

* زهراشادپورچوري

چكيده

-هاي علمي را از غير علمي جدا و امكان تمييز ميان تحقيقات علمي را فراهم ميآنچه پژوهش

رود. تحقيقات ادبي نيز ـ كه از جهت ي است كه در اين گونه تحقيقات به كار ميهايسازد، روشتواند از اين قاعده رود ـ نميهاي پژوهشي به شمار ميترين حوزهفراواني و تنوع از گسترده

هاي موجود روش تحقيق در زمينة ادبيات، به جاي پرداختن به مستثني باشد. از آن جا كه كتابشناسي به مرجع شناسي اختصاص يافته است، آشنايي با روش تحقيق و شيوة روش مباحث اصلي

هاي پژوهشي ويژة عرضة تحقيقات ادبي پژوهشگران موفق، نقش مهمي در دستيابي به روشمطالعات ادبي دارد.دكترمعين يكي از اين پژوهشگران موفق است كه توانسته با انتخاب مسير

قات ادبي را مشخص نموده، با انتخاب روش مناسب براي ارائة درست پژوهش، مرز ميان تحقيمطالب و عرضة تحقيقات زباني و ادبي با معيارهاي اصولي نام و آثار خود را ماندگار سازد.در اين

هاي عرضة تحقيقات زباني و ادبي مقاله كوشش شده است تا سبك نوشتاري دكتر معين و قالبها و گذاري فصلبندي آثار و نامهاي فصلد. همچنين شيوهاو مورد بررسي و تبيين قرار گير

ها، شيوة مستندسازي و ارجاع دهي در آثار دكترمعين نقد و بررسي شده، با آوردن شواهد كتاب مورد ارزيابي قرار گيرد.

دكتر معين ، : تحقيقات ادبي، روش تحقيقكليدي هاي واژه

__________________________________ [email protected] * كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي


غزليات حافظ هاي آن در گونه ايهام وو تحليل بررسي

*پور ملكشاه احمد غني **سيده سودابه رضازاده بايي

چكيده

عناصر ها و دورنمايه توان اختيار كرد و مي هاي گوناگوني را ختسا ،تحليل شعر هر شاعري درو تأثير اين ناب هستند چه ميزان بكر و كه تا اين توصيف كرد و معنايي شعر را محتوايي و

قدرت كه با استشاعري ،حافظ ر شاعران آينده چگونه خواهد بود.رات بر تفكتفك ها و انديشه ةشيو نظيرش در خلق صنايع بديعي به ويژه ايهام توانست سبك و يت زباني بخالقي هنرآفريني وراز ،اين متمايز كند و ديگر سرايندگاناشعار را به وجود آورد كه شعرش را از خاص خود

هاي نگارندگان در اين پژوهش بر آنند تا گونه ات پارسي است.ادبي ماندگاري اين شاعر در شعر و سخن را بررسي نمايند و انواع آن را معرفي نمايند. عر شيرينمختلف ايهام در سرودة اين شا

، ايهام، ايهام تناسب، ايهام مرشحه، ايهام تبادر، ايهام ترجمه، ظحافكليدي : هاي واژه

ايهام تناسب، ايهام توكيد. ايهام در

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected]* دانشيار دانشگاه مازندران.

**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه مازندران


هاي سبكي رسالة عقل سرخ سهرورديبررسي ويژگي

*محدثه السادات رضايي

چكيدهست كه بـه زبـاني سـاده و دلپـذير در قـالبي رخ سهروردي از جمله رسائل عرفانيرسالة عقل س

روايي، در بيان داستان سرگذشت روح به نگارش در آمده است. در رسـالة عقـل سـرخ برخـي از هاي سبكي به صورت برجسته و پر بسامد مورد استفادة نويسنده قرار گرفته اسـت كـه در ويژگي

هاي برجسته سبكي در رسالة عقل سرخ، تحليل و چگونگي يف ويژگيمقالة حاضر عالوه بر توصادبي (بالغت) و زباني (نحوي) مورد نقد و واكاوي قرار ها در سه سطح فكري (انديشه)، كاربرد آن

همچنين مواردي به عنوان شاهد مثال بيان شده است. گرفته است؛

سهروردي -عقل سرخ -شناسي سبك: كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * دانشجوي دورة كارشناسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه پيام نور


علم بيان بوستان سعدي در آيينه

*نو قلعه حبيب اهللا جديداالسالمي **افشان رشيد گل

چكيده

هاي بياني بوستان سعدي يكي از بزرگترين آثار ادب پارسي با زباني فصيح و بليغ و با ويژگيعالي سروده شده است. سعدي استادي است كه با آشنايي كامل به علم بيان از تشبيه، استعاره،

ن صنايع آراسته است. تشبيه و استعاره در مجاز و كنايه به خوبي بهره برده و تخيالت خود را با ايها به جهت تصنع ذات كالم او و جزء جدانشدني از سخن اوست و سعدي هرگز از اين ويژگي

استفاده نكرده و هيچ تكلفي در شعر او راه ندارد. سعدي در بوستان، مجاز را با تمام انواع آن در ي بارز بوستان است.ها سرايي از ويژگي چنين كنايه اختيار دارد و هم

سعدي، بوستان، تشبيه، استعاره، مجاز، كنايه كليدي :هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد اسالمي واحد زاهدان

دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي **


هاي نقد ادبي و ل پژوهشتبيين و تحليل چگونگي مرزهاي متداخ محورشناسي زبانسبك

*مرتضي حيدري

چكيده

انگيز ادبيات است. آشكار است كه استادي و چربدستي شاعران زبان، جوالنگاه سواران اسب خيالانگيز آنان ارتباط مستقيم دارد؛ چنين ادعايي به هاي خيالاي با بدعتنويسان هر دورهو داستانشود.زبان، هاي يك اثر ادبي در بافتار زباني مخيل آفريده ميي سازهست كه همهاين معنا ني

) ندارد، بلكه هنگام گفتار يا نوشتار از تركيب Emotiveكاركردي صرفا عاطفي ()Combination) يا انتخاب (Selectionكنيم كه ممكن اي استفاده ميهاي زباني) نشانه

ها از سطح ) آنCommunicative) و ارتباطي (Referentialهاي ارجاعي (است جنبه- كوشد تفاوت رويكرد منتقدان ادبي و سبكعاطفي كمتر نباشد.در اين مقاله نويسنده، نخست مي

شناسان بر عيني و اثباتي ي ادبيات، يعني زبان، تبيين نمايد. سبكشناسان را در مواجهه با مادهال آنكه منتقدان ادبي، نقد را فرآيندي خلاق و همپاي ورزند، حهاي خود تأكيد ميبودن پژوهش

شناسان در مقايسه با منتقدان ادبي ي سبكدانند. ابزارهاي زباني مورد استفادهآفرينش اثر ميشناسان در تحليل يك متن تر است و احتمال نيل به نتايج مشابه از سوي سبكتخصصي

ست. به راستي آيا اين دو گروه در رويكرد مستقل از مشخص ادبي، بسيار بيشتر از منتقدان ادبي اشناسان و منتقدان ادبي، منفك يكديگر خويش، صائبند؟ پس از بررسي آراي متباين سبك

شناسي كاربردي اثبات خواهد شد. هاي زباني مطالعاتي با استفاده از نظريهنبودن اين دو حوزهي )ي زباني، نقطهUtterancesگفتارها (كاركردهاي مختلف و در عين حال، همزمان پاره

ي نويسنده خواهد بود.اتكاي اثبات فرضيه

ششگانة زبان، زبان ادبيهاي نقد ادبي، سبك شناسي، نقشهاي كليدي:واژه

_______________________________________ [email protected] *عضو هيئت علمي دانشگاه پيام نور


بيهات ابتكاري و بديع در ديوان ناصر خسروتش

*اطهر تجلي اردكاني **عظيمه اميني

چكيده

اي شاخص و ممتاز دارد.وي در بيان انديشه از شگردهايي ناصر خسرو در ميان شاعران چهرهگيرد. غالب تصاوير او آفريدة ذهن خالق خود اوست. تقليد در بديع و منحصر به فرد بهره مي

كوشد دنيا را از دريچة چشم خود اي خوشايند طبع بلند ناصر خسرو نيست لذا او مي هيچ زمينهبنگرد و در بيان معاني عقالني، اعتقادي و نيز در توصيف، تصاوير نو خلق كند. ديوان ناصرخسرو سرشار از تشبيهات زيبا، بديع و ابتكاري است و تنها بخش محدودي از تصاوير تشبيهي وي

ي يش از نيمي از تشبيهات بديع ناصرخسرو از نوع تشبيه بليغ و مخصوصا اضافهتكراري است. بتشبيهي است. وي تشبيهات مفصل را چندان در سخن خويش به كار نبرده است. انواع تشبيهات

شود، اما بسامد تشبيهات مفرد در شعر او حسي و عقلي در ديوان ناصر ديده مي، مركب، مفردتشبيهات مركب است. همچنين درتشبيهات او حداقل يكي از طرفين تشبيه بسيار باالتر از

محسوس است و به كمتر تشبيهي بر مي خوريم كه در آن هر دو طرف تشبيه معقول باشد. وي برد و به منظور پويا كار مي براي تجسم بخشيدن به مفاهيم انتزاعي غالبا مشبه به محسوس به

گزيند. در شعر ناصر خسرو، تصوير در وم تشبيه را جاندار برمينمودن و تحرك تصوير، طرف دشود. با توجه به خدمت انديشه و تابع معناست، بنابر اين در خلق تصوير بيشتر بر مشبه تأكيد مي

اين امر، در اين مقاله سعي بر آن است كه در توضيح تشبيهات، مشبه اساس قرار گيرد و بدين ر مورد مشبه واحد بهتر نموده شود.ترتيب، تنوع تصويرها د

: تشبيه، نوآوري، ناصرخسرو، مشبه، مشبه بهكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ياسوج

** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه ياسوج


)obrazصوير ( ت

*هايدا فرخنده برازجاني

چكيده

"اثر ويكتور شكلوفسكي با اين جمله از پاتبنيا آغاز شده است: "هنر به مثابه ي فن"مقاله ي "در اين عبارت، واژه ي تصوير كه معادل آن در زبان روسي . "هنر تفكر با تصاوير است

obraz" آيا تصوير معنايي دقيق براي اين كلمه است؟ در است، كدام مفهوم را در بر مي گيرد؟اين مقاله، نگارنده بر آن است تا با بررسي اين كلمه از نظر قاموسي و نيز مقايسه ي آراء

، "obraz "انديشمندان در اين زمينه، به تبيين اين كلمه و اصطالح بپردازد. آيا مقصود پاتبنيا از ندي پيرس است؟ آوسيانيكو كوليكوفسكي شعر را شيوه ي شمايل، يعني مقوله ي اول از تقسيم ب

خاص فكر كردن، يعني فكر كردن با تصاوير معرفي مي كند و حس زيبايي شناسي را نتيجه ي اين گونه تفكر به حساب مي آورد. و شكلوفسكي بر اين عقيده است كه تصاوير شعر، درواقع

وير متعلق به كسي نيستند و خدايي هستند، يادآوري تصاوير است نه فكر كردن با تصاوير؛ تصااما هنري ديدن اشياء، وابسته به شيوه ي درك ماست و تصوير يعني شيوه ي شناخت نه بازتاب ساده ي يك پديده. شفيعي كدكني كوشش ذهن انسان براي برقراري نسبت ميان انسان و

"شفيعي كدكني همان "خيال "مي نامد.مي توان گفت كه "تصوير "و "طبيعت را گ خيال دي لوييس و همان نشانه ي شمايل گونه ي پيرس و خالصه "ايماژ "همان ، ارسطو "تخييل

پاتبنيا و شكلوفسكي است و در واقع اين ها، همه، نامي است براي آنچه كه "obraz "همان ، آن را بر روي پرده ي ذهن شاعر نقش مي بندد و شاعر با به كارگيري فنون مختلف بياني

تجسم مي بخشد.

: ايماژ ,زيبايي شناسي,تصوير,تفكر,شمايلكليديهاي واژه

____________________________________ [email protected]، دانشگاه عالمه طباطبايي زبان و ادبيات فارسي كارشناسي ارشد*


المصدور توصيفات هنري در نفثة

*افشاني رشيد گل **محمدهنري

چكيده

نفثةالمصدور اثري است در نثر مصنوع و فني كه بناي آن بر آرايش سخن و تناسب الفاظ و باشد، به معاني قرار گرفته است. اين اثر عالوه بر ارزش تاريخي از لحاظ ادبي نيز حائز اهميت مي

خورد. يكي از مواردي كه در اين اثر قابل هاي ادبي فراوان در آن به چشم مي ايهطوري كه آرباشد. توصيفات در نهايت تصنع بوده و نويسنده از اكثر توصيفات معمول در توجه است، وصف مي

شعر استفاده كرده است و با هنرمندي خاص، صنايع لفظي و معنوي و بياني چون تشبيه و ت وصف قرار داده و كالم خود را رنگ و بوي شعرگونه بخشيده است. زيدري استعاره را در خدم

هاي خود را با زباني هنري بيان دارد، بنابراين در اين دل نسوي در نفثةالمصدور بر آن بوده كه دردكند و صبح به مانند خندد و خورشيد چون تاج پادشاهي طلوع مي بينيم كه گاهي صبح مي نثر مي

اي پر رود و جان مانند پرنده تازد، گاهي روح چون سيمرغي به قاف عقبي مي ميزاهدي به شب توان مشاهده كرد پرد. در اين اثر گرانقدر مي گشايد و از قفس جسم به جايگاه اصلي خود مي مي

بخشي، وصف را با هنر آميخته و نثري زيبا هاي بديعي و بياني و شخصيت كه نويسنده با ويژگي .خلق كرده است

نفثةالمصدور، زيدري نسوي، توصيف، هنر كليدي:هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي

**دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات سيستان و بلوچستان


جمال شناسي آرايه هاي بديعي در مثنوي امانيگنجينه االسرار عمان س

*خديجه همتي اويلق

**احمد محمدي

چكيده

يكي از جلوه هاي زيباي متون منظوم و منثو.ر ادب فارسي، به كارگيري صنايع و آرايه هاي بديعي در آنهاست. هرچه ميزان به كارگيري اين صنايع بيشتر باشد به همان اندازه، اثر بديع و

خوب، استفاده از اين صنايع، ضروري به نظر مي رسد. زيبا خواهد بود. لذا، براي آفرينش اثر ادبي يكي از آثار بديعي مهم، مثنوي گنجينه االسرار عمان ساماني است كه عالوه بر اهميت ديني آن

مي - كه تصويري منظوم از حوادث كربال و مظلوميتهاي امام حسين(ع) و اهل بيتش است –مضامين متأثر كننده كتاب نيز براي شيفتگان تواند در جهت شناخت آرايه هاي بديعي و شناخت

علم بديع سودمند باشد. مقاله حاضر كه به روش استنباطي و تحليل محتوايي نوشته شده ؛ به بررسي اين مسأله پرداخته است.اين مقاله به چند بخش تقسيم شده است: در بخش نخست،

دوم به بررسي مباحث مربوط به تعريفي از علم بديع و مباحث مربوط به آن ارائه شده. دربخشبديع لفظي پرداخته شده. دربخش سوم مباحث مربوط به بديع معنوي مطرح شده. براي هر كدام

از موارد ذكر شده، شواهدي نيز ذكر شده است.

: بديع، آرايه هاي بديعي، مثنوي گنجينه االسرار عمان سامانيكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه پيام نور مركز تهران*

استاديار دانشگاه پيام نور تبريز **


ادبي هاي تحليلي بر ساختار - درآمدي توصيفي شعر ديني وائلي

*تورج زيني وند **كامران سليماني

چكيده

هاي برجسته و فني شعر ديني احمد وائلي، اهتمام به ساختارهاي ادبي است؛ يكي از شاخصوائلي به عنوان يك شاعر فرهيخته و آگاه، از ساختارهاي شعري به عنوان ابزاري در خدمت

ناقد و مخاطب آگاه، وي را اسير هاي ديني خويش بهره گرفته است. بنابراين،ها و پيامانديشهي نياز و ضرورت از يابد؛ چرا كه وي به اندازههاي محدود و مشهور شعر كالسيك نميچارچوب

آنها استفاده نموده است. رواني و شيوايي، اقتباس از متون ديني، پرهيز از صور خيال پيچيده و هاي بارز ساختار شعري وائلي به هاي لفظي، شاخصنگه داشتن جانب اعتدال در كاربرد آرايش

هاي سنتي قصيده آيند. افزون بر اين، ساختار اساسي شعر ديني وائلي در همان چارچوبشمار ميدر شعر عرب قرار مي گيرد. و شاعر، مفهومهاي امروزي را در چارچوب عروض سنتي، بكار مي

هاي امروزي را كه در سرزمينهاي و جريانها برد. وائلي با مهارت خاصي توانسته است چالش-اسالمي وجود دارد با زباني خطابي، امروزي و شيوا در قالب شعر سنتي بيان كند. از اينرو، مي

بكارگيري ساختارهاي خطابي استوار، بهره مندي از توان وائلي را شاعر تقليد و تجديد نام نهاد.هاي لفظي از ديگر ويژگي هدفمند از آرايهي معتدل و صور خيال، بويژه؛ تشبيه و استعاره، استفاده

هاي سبك شعري اوست.

احمد وائلي، شعر ديني،صور خيال، زيبا شناسي، ساختار شناسي :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * دانشيار گروه زبان و ادبيات عربي دانشگاه رازي

ت عربيكارشناس ارشد زبان و ادبيا**


زبان مهستي گنجه ايهاي زبان شوخ و شوخي سبكي رباعيات مهستي گنجه اي)هاي (بررسي ويژگي

*لو عليرضا نبي

چكيده

مهستي گنجه اي يكي از رباعي سرايان نامدار تاريخ ادبيات فارسي است كه اشعارش داراي رنگ او سبب شده اشعارش از و بوي هنري منحصر به فردي است و برخي اختصاصات سبكي رباعيات

سبكي رباعيات او به چند خصيصه هاي ديگران متمايز شود.در مقاله حاضر ضمن بررسي ويژگيبارز سبكي او بيشتر توجه مي شود كه عبارتند از:زبان شعري، طنز و شيرين سخني، شهرآشوب و

مثال.مهستي هنري، تشبيهات، كنايه و اهاي طنزآميز، جناسهاي نقد حرف و مشاغل، ايهامفوق را چنان به كار گرفته است كه سبب تمايز سبكي شده و هاي گنجه اي هر كدام از ويژگي

در قالب رباعي ابتكارهايي را وارد كرده است كه موجب شده رباعيات او از انواع رباعيات پيشين عريش متمايز شود.او با در هم آميختن طنز، شهرآشوب، ايهام، جناس و... سبب شده زبان ش

نسبت به زبان هم عصرانش متفاوت جلوه كند، بنابراين مهستي هم در قالب رباعي، هم در زبان شعر و هم در كاربرد فنون شعري صاحب نوآوري و ابتكار است.در مقاله حاضر به بررسي اين

موضوع از جهات مختلف پرداخته خواهد شد.

شهرآشوبرباعي، مهستي گنجه اي، سبك، طنز، :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشگاه قم دانشيار زبان و ادبيات فارسي*


ساختار و ساخت آفريني فضا در حكايات حيد محمد بن منوراسرار التو

*علي الغر فيروزجائي **فاطمه طالبي خاكياني

چكيده

فضا و رنگ يكي از بنيادي ترين عناصر داستاني است كه در هنرهاي تصويري و كالمي وجود دارد و هنرمند به آن مي پردازد. مفهوم پيچيده ي فضا و رنگ در عرصه ي ادبيات داستاني

كه در حوزه ي ساختار شناسي عناصر داستان نقش عنصر فضا به معنايي ويژه يافته است؛ چنان نيست ها عنوان امري مركب كه با عناصر ديگر داستان ارتباطي تنگاتنگ داشته و جداي از آن

مورد بررسي قرار مي گيرد. حكايات عرفاني اسراالتوحيد كه با توجه به واكنش مخاطب مي تواند اليستي البته رئاليست فلسفي جاي گيرد از ديدگاه عنصر فضا در هر دوگونه ي متقابل تخيلي و رئ

تبيين -سازي در اين مقاله مورد بررسي قرار گرفته است تا سه هدف زير را دنبال كند:الفساختار فضا و رنگ در حكايات مورد نظر كه در واقع مدخلي براي پاسخ به اين سؤال اصلي است

تأثيرپذيري فضا و رنگ از ديگر عناصرداستان مثل -كه فضا در حكايات عرفاني وجود دارد.بگفت و گو، روايت، لحن و رويكردهاي ديگر كه چرخشي در ساختار اوليه ي اشخاص حكايات به

و سر انجام توصيف اين مسأله كه چگونه فضاسازي هاي متفاوت با فضاي -وجود مي آورد. ج كند. يدابي الخير ارتباط برقرار ميگفتماني حكايات اسرارالتوحيد في مقامات شيخ ابي سع

: اسرارالتوحيد ،روايت ،عناصر داستان، فضاسازيكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار دانشگاه پيام نور مركز رودسر

** كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و دبير ادبيات


سبك فردي ناصر خسرو

*حسن حيدري

چكيده

اين جستار نشان مي . ناصرخسرو داراي سبك فردي است، از ميان شاعران برجسته زبان فارسيدهد كه بخشي از سبك فردي او در فرم تازه اي است كه به قالب قصيده داده و بخش ديگر

در فرم قصايد او هست تغيير مربوط به محتواي خاص اشعار اوست. از جمله تازگي هايي كهساختار سنتي قصيده است. او تغزل و تشبيب وشريطه را از قصيده حذف كرده و بيت تخلص را

آخر قصيده هاي نيز در مرز نسيب و مدح نياورده بلكه مانند غزل فارسي آن را در بيت يا بيتي كرده است. البته به لحاظ كم كاربرد نيز نواورهاي هم چنين در به كار گيري وزن. آورده است

زباني سبك موسوم به خراساني است. در بخش محتوا چون هاي سبك دوره شعر او تابع ويژگيناصر خسرو يك شاعر و نويسنده اسماعيلي مذهب است شعر خود را در خدمت عقيده قرار داده و

ت آن از قبيل تبليغي مذهب اسماعيلي و معتقداهاي از اين جهت نيز سبك خاص دارد. شگردتأويل و روش موازي سازي در محتواي شعر او منعكس شده و اين سبك ويژه را تشكيل داده

است.

تأويل، قصيده، سبك فردي، : ناصر خسروكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * استاديار دانشگاه اراك


سبك فكري اشعار ژاله قائم مقامي

*محمدرضا نجاريان **سمانه عرب زاده

چكيده

خويش در تنهايي توان فرساياز شاعران معاصر است كه مقامي متخلص به ژاله عالمتاج قائمديوان ژاله حاوي . جلوه گر كرده استرا در اشعارش هاي دل دردمندش ناله و ها سروده

آرزوها، انسان، از عوالم نموداريبيت در قالب قصايد وقطعات استوار ودلنشين است كه 917ي شعري ژاله كه از ذهني خالق و شاعري اديب ها ست. نوآوريهاي او ها و يأس رنج عواطف،

هاي شعر بيش از نيمي از درون مايهعران متمايز مي نمايد. او را از بسياري از شا، وداننده برخاستهو و در عين حال كه دهد.شعر او كامال زنانه است مي را موضوعات مربوط به زنان تشكيل ژاله

ي ما معتقد است تا زماني كه زنان جامعهبراي زنان مي شمارد؛ و بهتر از هستيرا نيستي تا ما ضعيف و نان خور مرديم و :ز مردان مقتدر تبعيت كنندبايد ا، باشند استقالل مالي نداشته

بيان اندوه وگله ، ماندگي زنان راهي به جز اطاعت مرد قدير نيستانتقاد بر جهل وعقب/ جوي گوشهلحن استدالل عقالني نظير برخي شعرهاي تعليمي ناصرخسرو ، از زندگي شخصي و خانوادگي

، جدال با نوميدي و تيرگي ، هرخند واستهزا نسبت به شوريش، »حقوق زن ومرد«مثل قصيدة افكار خيامي نيز در . شعري اوستهاي ي و تقواي اخالقي از ديگر درونمايهپاكدامنتوصيه به

/زندگاني چيست؟نقشي با خيال آميختهديده مي شود:" تصوير هستي" ي قصيدهاشعارش مثل يي زيباست شعلهپ/ راغ زندگيــــــتو لرزان اميد،اين چپر/راحتي با رنج و شوري با مالل آميخته

ستيز و قائم مقامي تنها درقلمرو موضوع و محتوا سنت.باتوجه به اينكه با باد محال آميخته؛ نگارندگان دراين هاي قديم ظاهري شعرپيرو سنت شكن بود و از نظر صورت و شكل شالوده

سبك شناسي فكري نقد و تحليل كنند. مقاله برآنند تا اشعارژاله را ازديدگاه

ژاله قائم مقامي، شعر معاصر، سبك شناسي، مضامين شعري هاي كليدي:واژه

__________________________________ [email protected] *استاديار گروه زبان و ادبيات دانشگاه يزد

[email protected] شناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه يزد **دانشجوي كار


و كاركردهاي آن» خطابه«سخني در

*عليرضا عابديان

چكيده

-سخنوران بوده هاي دور مورد استفادة خطيبان و، به عنوان يك قالب زباني از گذشته»خطابه«

هاي خاص براي تأثير اي در زبان و ادبيات دارد. خطابه سخني است با ويژگياست و جايگاه ويژه- رسد خطابه در ميان تمامي ملل متمدن و كهنسال رايج بودهحداكثري بر مخاطب .به نظر مي

هايي بر ز، خطابهاست. از ايران قبل از اسالم، از دوران عرب جاهلي، از يونان و روم باستان نيها و برخي از شوند. نام خطيبان مشهور اين سرزمينجاي مانده كه آثار ارزشمندي محسوب مي

ها كاركردهاي سياسي، دادگاهي، تشريفاتي و هاي آنان در تاريخ ثبت شده كه اين خطابهخطابهكاركردهاي هاي آن، همچنين بعضي ازو ويژگي» خطابه«... داشته است.در اين جستار، قالب

خطابه مورد توجه قرار گرفته است و نيز كاربرد خطابه در ايران و برخي ديگر از كشورها بررسي شود.مي

خطابه در ايران، عرب جاهلي، روم و يونان. -كاركردهاي خطابه -: خطابهكليدي هاي واژه

____________________________ [email protected]فردوسي مشهد *گروه زبان و ادبيات دانشگاه


عربي حكايات و سخنان هاي سرچشمه (روضه سوم) حكيمانه بهارستان

*وحيد سبزيان پور **فرزانه فتاحيان

چكيده

بهارستان به عنوان برگزيده ترين اثر جامي، آميخته اي از نظم و نثر است كه شامل هشت روضه جامي در اين اثر خود، به منابع حكايتها و سخنان حكيمانه اي كه از با عنوانهاي مختلف است.

آثار گذشتگان نقل كرده، اشاره اي نكرده و بر اساس اطالعات نظام مند، تحقيقي براي بررسي در بيان «اين مضامين صورت نگرفته است. در اين مقاله به بررسي منابع روضه سوم، با عنوان

» نصفت و عدالت استهاي حكومت و ايالت كه متضمن ميوهباغستان هاي شكفتن شكوفهپرداخته ايم. در اين پژوهش منبع عربي پانزده حكايت از هيجده حكايت و مأخذ برخي از سخنان

شناسائي كرده ايم.، حكيمانه اين بخش از بهارستان را كه موضوع آن عدالت و كشورداري است

بيات تطبيقي، منابع عربيجامي، بهارستان، اد: كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * دانشيار دانشگاه رازي

دانشجوي كارشناسي ارشد عربي دانشگاه رازي**


يقي كالم در نثر گلستانشگردي در آفرينش ايجاز وموس

*سارا رفيعي

چكيدهبرجسته ي نثر گلستان است.نثر گلستانرا مسجع مي هاي موسيقي وآهنگين بودن،يكي از ويژگي

نامند،بدين معني كه بيشتر عبارات به صورت قرائني متقابل نوشته شده ومعموال پايان جمالت به ي براي ايجاد موسيقي در گلستان واژگان هم آهنگ ختم مي شود.يكي از شگردهاي سعد

غيرملفوظ است كه در فعل وصفي ،عبارت وصفي،صفت فاعلي ومفعولي ودر »هاي«،كاربرد مختفي (غيرملفوظ)در فشرده كردن »هاي«بيشتر موارد در حذف فعل نمود يافته است.همچنين

دا تعاريفي از فعل وايجاز نثر گلستان نيز موثر واقع شده است.دراين جستار سعي برآن است كه ابتبرايجاز ها وعبارت وصفي،صفت فاعلي ومفعولي وحذف ذكر شود وسپس به تحليل وتاثير آن

وموسيقي كالم در گلستان سعدي پرداخته شود.

ايجاز موسيقي، غير ملفوظ،»هاي«، گلستان، :سعديكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ كارشناس ارشد زبان وادبيات فارسي*


عناصر دروني در ساخت كنايه بافتار كنايات

*منصور ثروت

چكيده

اند و نسبت به بافت تاكنون كنايه را دانشمندان بالغت بيشتر از زاوية ساختار صوري نگريستهافت دروني آن را آشكار تواند نه تنها ب اند. حال آنكه بررسي از اين ديدگاه مي دروني آن نينديشيده

آفرين در هاي گوناگون فرهنگي، اجتماعي، سياسي و اعتقادي نقش سازد، بلكه عوامل و مؤلفهجاست كه با چنين اين بافت را نيز روشن كند.اهميت چنين نگاهي تازه به مبحث كنايه از آن

مثابة ابزاري زنده و پويا توان زبان را نه به عنوان عنصري جامد در مكالمه، بلكه به ژرفكاري ميتلقي كرد كه همگام با دگرگونيهاي بنيادي در ژرف ساخت اقتصادي ـ اجتماعي، خود را متحول

هاي نوين گردد. كند تا پاسخگوي نيازهاي جديد، حسهاي نو و انديشه مي

كنايه، بافت دروني، فرهنگ، اجتماع، سياست، مذهب :كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] شهيد بهشتي هدانشگا استاد*


عنصر غالب بالغي و صور خيال در تولدي ديگر

*يداهللا نصراللهي

چكيده

از شاعران صاحب سبك شعر نو يا نيمايي است. او حال و هواي خاص و بديعي را فروغ فرخزاد وارد شعر فارسي كرد. نگاه زنانه و مدرن او را مي توان در آينه شعرش بعين ديد. از اين منظر،

-ترديد و عدم قعطيت در جهان بيني او مشهود است. احساس غربت و تنهايي از درون، لرزاني

اي شعر نو و فروغ فرخزاد شاعريست نقش آفرين و تأثير گذار در سبك دوره. ستهاي شعر اومايهبه سبك فردي خود دست » تولدي ديگر« هم در سبك فردي و شخصي. فروغ در اثر مهم خود،

، يافته است. در اين مقاله سعي شده است كه سب شخصي فروغ با استناد به عنصر غالب بيانينظور از عنصر غالب، عنصر كليدي و نقش آفرين در شعر اوست كه عناصر ارائه و تبيين گردد. م

عنصر غالب بياني در تولدي ديگر ، تشبيه، از منظر صور خيال. ديگر تحت تأثير آن قرار دارندروش كار در . است. و انواع ديگر بياني نيز با بسĤمدي كمتر از تشبيه در شعر او تجلي يافته اند

ست كه صور خيال به ترتيب بسĤمد و با ذكر نمونه نقل شده است.توصيفي و آمارياين مقاله، سبك فردي، شعر نو، تولدي ديگر، عنصر غالب بياني، فروغ فرخزاد كليدي :هاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] آذربايجان *استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه شهيد مدني


فعل آينده در شاهنامة فردوسي

*خاله محرم رضايتي كيشه **هادي قليزاده

چكيده

هاي فراواني هاي گوناگون زبان فارسي همراه با دگرگوني كاربرد فعل به صورت آينده در دورهاين مقاله پس از بحثي مختصر دربارة فعل آينده در ايراني باستان (اوستايي و بوده است. در

ها و اشكال كاربرد اين فعل فارسي باستان)، و ايراني ميانه (پهلوي و پارتي)، دربارة ساخت و شيوهدر فارسي دري تا به امروز سخن رفته است. سپس به طور ويزه دربارة چگونگي ساخت و كاربرد

در شاهنامه با ذكر شواهد فراوان به تفصيل بحث شده است. از اشكال مختلف فعل فعل آيندهتوان به تنوع كاربرد آن، از جمله استعمال آن با مصدر مرخم (مادة ماضي) يا آينده در شاهنامه مي

ه مصدر تام، و تقدم و تاخر آنها بر فعل معين، و آمدن اجزاي پيشين فعل يا نيامدن آنها و ... اشارشود، كرد. ذكر اين نكته ضروري است اگرچه اين ساختار در بسياري از متون گذشته مشاهده مي

هايي همراه است و از اين نظر شاهنامه از جمله آثاري است اما در شاهنامه با تغييراتي و تفاوتمنثور كه بيشترين تنوع را در كاربرد فعل آينده داشته است. همچنين در اين اثر همانند آثار

بر فعل مستقبل از فعل مضارع ساده و اخباري و گاهي مضارع التـزامي نيز براي امروزي، عالوهدهندة اين نكته است كه بيان زمان آينده به فراواني استفاده شده است و اين مسأله نشان

هاي فراواني با آن دارد. شاهنامه از اين نظر به زبان امروزي بسيار نزديك است و شباهت

: فعل آينده، شاهنامه، فعل معين، جزء پيشينكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن *

دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گيالن **


نظير در شعر حافظالمراعاتكاركرد بالغي

*شيريزهرا **ابراهيم رنجبر

چكيده

هاي خود، در بيشترين حد از صنايع غزل حافظ الگوي كمال غزل فارسي است. حافظ در غزلهاي زيباشناختي زبان فارسي استفاده كرده است. اما كاربرد و كاركرد صنايع ادبي ادبي و ظرفيت

ا بر معاني ظريف و واال در آن به قدري لطيف و ظريف است كه بر خالف اشعار مصنوع، عرصه رهاي او را با تنگ نكرده است. يكي از صنايع ادبي كه به شعر حافظ زيبايي خاصي داده و غزل

النظير است. در اين نوشته قصد داريم ضمن بررسي هاي مشابه، متفاوت كرده، مراعاتنمونهي از كاركردهاي دوگانه هاييي نمونهالنظير و همچنين ارائههاي واژگان مراعاتتعدادي از خوشه

كارگيري اين صنعت را هاي بهالنظير، برخي از ظرافتي يك مراعاتبرخي از واژگان در مجموعهالنظير را با مضامين شعري بررسي هاي مراعاتهاي حافظ نشان داده و ارتباط مجموعه در غزل

هاي النظير، از سنتمراعاتي كنيم. حافظ براي استفاده از حداكثر ظرفيت زبان فارسي در زنجيره مختلف اجتماعي، زباني، ادبي و هنري استفاده كرده است.

نظيرالشعر حافظ، مراعات: غزل، كليديهاي واژه

_______________________________ [email protected]كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي *

استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق اردبيلي**


كنايه در شعر نيما يوشيج

*احمد سنچولي

چكيده

كنايه يكي از شگردهاي بيان غير مستقيم و تصويرساز هنري و از عناصر چهارگانة فن بيان است شيني و از نظر معناي پوشيده و دور در محور كه از نظر لفظ و معناي ظاهري در محور همن

جانشيني كالم قرار دارد. در حقيقت اوج غرابت و زيبايي واقعي هر كنايه، همانند هر تصوير هاي ها به دليل استعمال بيش از حد، در شمار كنايهخيالي ديگر در تازگي آن است. برخي از كنايه

هاي قاموسي و خص دارند. در شعر نيما هم كنايهاند و معنايي تثبيت شده و مشقاموسي درآمدههاي قاموسي بيشتر در شعرهاي سنتي و هاي ابداعي و تازه. كنايهسنتي وجود دارد و هم كنايههاي ابداعي در اشعار نو و نيمايي وي. البته نيما يوشيج خورد و كنايهنيمه سنتي او به چشم مي

قاموسي و سنتي تصرف كرده و متناسب با بافت و هاي گاه در معني و مفهوم برخي از كنايهزمينة شعر معنايي غير از معناي قاموسي و تثبيت شدة آن را اراده نموده است. در اين مقاله كه بر روي تمام اشعار نيما چه سنتي و نيمه سنتي و چه نيمايي صورت گرفته، كنايات شعر وي

اعات او در اين خصوص اشاره گرديده است.ها و ابدبندي شده و به نوآورياستخراج و دسته : نيما يوشيج، بالغت، كنايه، ابداع و نوآوري.كليديهاي هواژ

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] زابل*استاديار دانشگاه


مباني صرف و نحو در گويش خلاري و ي آن با فارسي رسمي مقايسه

*فاطمه مرادي

چكيده

براي نخستين بار، به بررسي دستور و قواعد ويژه و مباني صرفي و نحوي گويش ، در اين مقاله پرداخته -فارس استان هاي گويش مجموعه زير در و ايران غربي جنوبهاي گويش از –خلاري

زبان با جزء به جزء و مفصل طور به گويش اين نحوي و صرفي قواعد و دستور و است هشدتاكنون هيچ پژوهشي در اين زمينه نشده و اين ، .از نظر سابقهاست شده مقايسه رسمي فارسي ابتدا مبحث ، مورد بررسي قرار گرفته است.در اين پژوهش، براي نخستين بار در اين مقاله، گويش

مفرد و جمع و ، درباره ي اسم، به دو بخش صرف و نحو تقسيم شده است كه در بخش صرفاسم ، حروف اضافه، نشانه ي مفعولي، نكره و معرفه، اضافه، نشانه ي جمع در گويش خلاري

وندهاي مصدر و ضماير، مصدر، انواع پيشوندها و پس، اعداد، قيد ، انواع صفت، مصغر، اسم اشارهنكاتي ذكر شده است و در بخش ، مقايسه ي همه ي اين موارد در گويش خلاري با زبان فارسي

ترتيب كلمات در جمله ، مفعول در جمله، مطابقت فعل با فاعل، نحو نيز نهاد و گزاره و انواع آنو پيش از بررسي موضوع نيز، و منادا در گويش خلاري بررسي و با زبان فارسي مقايسه شده است

توضيح مختصري درباره ي خلار و گويش خلاري آورده شده ، براي آشنايي بيشتر خواننده، گردآوري مطالب، مصاحبه، بر مبناي تحقيقات ميداني، است.اساس كار اين پژوهش و تحقيق

رسي رسمي پايتخت و رجوع تجزيه و تحليل و مقايسه ي موضوعات مورد بحث با فا، بررسي به منابع معتبر و دست اول درباره ي اين موضوع بوده است.

نحو ، صرف، فارسي ميانه، زبان فارسي رسمي، خلار، گويش خلاري :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ neloofar. [email protected] قزويندانشگاه بين المللي امام خميني (ره) * دانشجوي دكتري ادبيات فارسي


مثل شناسي زبان شناختي: تعريفي تازه از مثل و كاركرد آن

*نگار داوري اردكاني **حامد باشه آهنگر

چكيده

( ي مثل شناسي زبان شناختي مقاله ي حاضر كه بخشي از يك پژوهش وسيع تر در حوزهlinguistic paremiology( است، به بررسي و سنجش تعاريف موجود از

مي پردازد و تعريف تازه اي )phraseologism(ها و ساير عبارت گويه )parememe(مثلزبان شناختي ارائه مي كند. در ابتدا هاي بر اساس شاخصها از مثل و برخي ديگر از عبارت گويه

معرفي مي شوند. )phraseotics(و عبارت پژوهي )paremiotics(مثل پژوهيهاي حوزهجامعيت و مانعيت يك تعريف علمي را ها سپس استدالل مي شود كه تعاريف سنتي عبارت گويه

ندارد. ضمن اين كه تلقي اين تعاريف از برخي مفاهيم زباني، همچون استعاره، صرفا بر مبناي سي بوده است كه از منظر زبان شناسي جامعيت الزم را ندارد. ديگر آن كه ميان نگاه آرايه شنا

همپوشاني وجود دارد. بررسي ساختار گفتماني ضرب ها تعاريف موجود براي انواع عبارت گويهعبارت گويه «امثال، تعريف تازه اي را براي مثل پيش روي ما قرار مي دهد و آن عبارت است از:

با ». دارد )intertextual value(نسبتا ثابت كه داللت روايي و ارزش بينامتنياي متواتر و و انواع داللت لغات، و نيز ساختار روايي )morphological value(بررسي ارزش ساختواژي

از امثال جدا مي شوند، بدين ترتيب كه امثال فاقد ارزش )idioms(امثال، اصطالحاتتلقي مي شوند و )narrative(روايي )motivated(خته يساختواژي و داراي داللت انگي

. پس اصطالح عبارت )arbitrary(اصطالحات، داراي ارزش ساختواژي و داللت دلبخواهيدر ميانه ي راه امثال ». عبارت گويه اي متواتر و نسبتا ثابت كه ارزش ساختواژي دارد«است از

داراي گفتاركنش ثابت و ارزش تصريفي، اما فاقد قرار دارند كه )cliché(به اصطالحات زبانزدها عبارت گويه اي نسبتا «ارزش اشتقاقي هستند. بنابراين زبانزد را مي توان اين گونه تعريف كرد:

زبان به لحاظ داللت يا پس مداخل لغوي». ثابت، متواتر و تصريف پذير با گفتاركنش ثابتدر طيفي در نظر گرفته مي شوند كه يك )lexicon(دلبخواهي اند يا انگيخته. بنابراين لغات

است با داللت )logos(است با داللت انگيخته، و سر ديگر واژگان )gloss(سر آن قاموس دلبخواهي.

: مثل، اصطالح، تعريف، بينامتنيت، داللت انگيخته، داللت دلبخواهيكليديهاي واژه

__________________________________

[email protected] زبان شناسي دانشگاه شهيد بهشتياستاديار * [email protected] كارشناس ارشد زبان شناسي**


مطبوعات آذربايجان تجلي گاه نثرساده ي امروزي

*حميدرضا فرضي **اباصلت احمدي ديزج

چكيده

. است پيدا كردهتحوالتي ، با گذشت يك و نيم قرن ي از آغاز تا كنون اي فارس سبك نثر روزنامهو نقش مطبوعات آذربايجان در سـاده اي فارسي تطور نثر روزنامهجزيي ن مطالعه بررسي يهدف ا

خ يتـار در مقدمـه ،اشـاره اي گـذرا بـه ل بـه هـدف فـوق ابتـدا يـ بـراي ن . استنويسي امروزي ) سپس با نگـاهي بـر چنـد روزنامـه و مجلـه ي پـر 1976، دييهال(، شدهنگاري فارسي روزنامه

طرفدار گذشته،جنبه هاي مثبت و منفي آنها را بررسي و سـپس فقـط در سـطح زبـاني، معياريـا چند متن انتخابي را به عنوان يكي از واژگان، ساخت و رسم الخط ، اداتچگونگي و نوع انتخاب

ساده انديشـي از جهتروزنامه ي كمال و ملي تبريز ( تبريز) جنبه هاي مثبت مطبوعات، از جملهبـا هـا و سرآخر اين نتيجه رسيديم كه نوشـته ل قرار گرفت يه و تحليمورد تجز و ساده نويسي

گذر زمان و گسترش مطبوعات در گزينش عناصرادات و واژگاني؛ صـورتي ادبـي و عاميانـه پيـدا ديده مي شود ؛ رو به ساده نويسي روانـي و ها نوشتار آن كرده و با اين كه نارسايي هايي هم در

معياري رفته است.

مطبوعات آذربايجان ،سطح زباني نثر ساده، هاي كليدي:واژه

_____________________________________ [email protected] *استاديار دانشگاه آزاد اسالمي، واحد تبريز

[email protected]عالي و آموزش و پرورش **مدرس آموزش


مفاخره در شعر شاعران گروه تلفيق

*حبيب جديد االسالمي قلعه نو **دادي علي حكيمه

چكيده

مفاخره در ادب فارسي يكي از فنون شعري است و كمتر شاعري است كه به اين فن نپرداخته كو و ذكر اعمال پهلواني،و شعري است كه شاعران در باشد بناي مفاخره اغراق در باب صفات ني

آن مĤثرو مناقب خود و اجدادش و يا برتري قوم و قبيله اش را برميشمارند و بدانها فخر و مباهات كنند كساني كه دست به مفاخره زده اند به دو گروه حرفه اي و غير حرفه اي تقسيم مي شوند

اي معاش دست به مدح سالطين و خود ستايي كرده شاعران غير حرفه اي كساني هستند كه براند ،و شاعران حرفه اي كساني هستند كه بر حكم ذوق و قريحه ي شاعرانه براي بيان احساسات

مفاخره يكي از ويژگيهاي شعر قرن هشتم است. شاعران . و عواطف خود از آن استفاده كرده اندو معتدل ترين ها ن استفاده كرده اند كه سرآمد آنگروه تلفيق هم به مانند ديگر شاعران از اين ف

گوناگوني دارد هاي شاعر در اين زمينه حافظ است. اين ميل باطني در شاعران قرن هشتم جلوهولي از ميان شاعران گروه تلفيق حافظ در اكثر غزليات به ويژه در بيت آخر و تخلص، سخنان

ه ي او بسيارهنرمندانه است و اوست كه حقيقت نمايي خود را باالتر از ديگران مي داند .كه مفاخردر اين مقاله مفاخره را در . او ديده مي شودهاي در لطيف ترين و مؤثرترين و پرسوز ترين غزل

بين يازده تن از شاعران گروه تلفيق مورد بررسي و تحليل قرار مي دهد و خواننده در مي يابد كه است اين فن را هنرمندانه تر به كار برد و هر كدام از اين كدام يك از اين شاعران توانسته

شاعران به چه صورت از مفاخره استفاده كرده است.

حافظ، قرن هشتم، مفاخره ،گروه تلفيقكليدي:هاي واژه ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

*عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد واحد زاهدان [email protected] **دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد واحد زاهدان


مقايسه و تطبيق صفت فاعلي ومفعولي با اسم فاعل و مفعول در فارسي و عربي

*الهام مستاجران

**محمد رضا نجاريان

چكيده

در اين مقاله كه به بررسي صفات فاعلي و مفعولي در فارسي و اسم فاعل و مفعول در عربي و مقايسه آن دو پرداخته مي شود پس از توضيح در مورد اين صفات و انواع ساختار آن وتمركز

نشان مي دهد صفت فاعلي و مفعولي فارسي همان اسم فاعل و مفعول عربي اند ها كافي بر آندر فارسي .زء كلمات مشتق اند؛ ولي مفهوم مشتق در عربي و فارسي متفاوت است و هردو ج

صفات فاعلي زير شاخه اي از صفات بياني است و انواعي دارد ولي اسم فاعل در عربي خود مشتقي جدا از صفت مشبهه يا مبالغه است واين دو زير مجموعه اي از اسم فاعل نيستند

ماعي و در عربي قياسي اند.اوزان مشبهه در عربي مي توانند به .بيشترصفات فاعلي در فارسي سوسيله تاء تأنيث مؤنث شوند؛ ولي در فارسي صفت را نمي توان مونث كرد و براي مذكر و مونث يكسان به كار مي رود و صيغه مبالغه هم در فارسي و عربي براي مذكر و مونث يكسان به كار

يا اسم و يا صفت ها در فارسي پسوند. مؤنث مي شود» أنيثتاء ت«مي رود ودر عربي گاهي با سازند يا مشتركند و گاهي پسوند هايي كه اضافه مي شوند اسم سازند؛ ولي چون خود اين

بر انجام دهنده كار يا دارنده حالت داللت دارند معني و مفهوم آن كلمه بر فاعليت ها پسونداضافه شود و تركيبي ساخته شود كه مفهوم اين داللت دارد و وقتي پسوندي به كلمه اي

جاندار باشد معني اسم فاعل دارد.وگاهي تركيبي شباهت را مي رساند ولي همين ها تركيبهم همراه با بن ماضي يا امر صفت فاعلي و ها شباهت معني فاعليت نيز دارد.برخي پيشوند

. مفعولي مي سازند

صفت فاعلي و مفعولي فارسي، ومفعول عربي، اسم فاعل مشتق، كليدي: هاي واژه بن فعل وند،

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * دانشجوي كارشناسي ارشد زبان وادبيات فارسي دانشگاه يزد

استاديار گروه زبان وادبيات فارسي دانشگاه يزد **


هاها و زيرگونهتعريف، مشخصه نثر غنايي؛

*بيكيساناز رحيم

چكيدهنثر غنايي يكي از انواع نثر فارسي است. با وجود اينكه اين نـوع از نثـر گسـتره وسـيعي از متـون

هاي ويژه و انواع آن به طور مستدل ت هنوز تعريف، مشخصهفارسي را به خود اختصاص داده اسشود. شناسي، انواع ادبي و نثر فارسي مشاهده نميو علمي در هيچ يك از تاليفات مربوط به سبك

ترين مشكل آن است كه آثار نگاشته شده در اين زمينه بـراي نثـر غنـايي تعريفـي ارايـه اساسي-لب به تعريفي كلي و مبهم اكتفا نمودند و غالبـا مشخصـه ندادند يا با تصور روشني و وضوح مط

بندي اند و در باب الگوي طبقههاي آن را به نثر نيز تسري دادههاي شعر غنايي و انواع و زيرگونهشـود ضـمن اند. در اين مقاله سعي مينثر غنايي بيشتر زواياي متمايز كننده آن را ناديده انگاشته

ايج نثر ادبي تا كنون در حد ممكن تعريف جامع و مانعي از نثـر غنـايي هاي ربنديتحليل تقسيمهـاي مختلـف هاي اين نوع نثر و گونهشود كه قابل تمييز از انواع ديگر باشد. سپس ويژگيبيان

شود و از آنجايي شود. ادب غنايي به دو دسته نثر و نظم تقسيم ميآن با نگاهي انتقادي تبيين ميبنـدي آنهـا معيارهـاي زباني داراي ماهيت مستقلي هستند براي تعريف و تقسيمكه اين دو گونه

نمايد كه شاخه نثر غنايي كه مورد بحث ايـن متفاوتي وجود دارد. البته ذكر اين نكته ضروري ميهاي متفاوتي را از سر گذرانده است كه مسلما با معيـار يكسـاني مقاله است از آغاز تا امروز، دوره

سي نيستند.قابل برر

ادبي غنايي نقد ادبي، انواع ادبي، ادبيات غنايي، نثر كليدي:هاي واژه

______________________________ [email protected]*دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان


ر صائبنقش رنگ در شع

*محيا ستوده نيا

چكيده

ترين ترين حوزه محسوسات انساني (از آنجا كه حس بينايي فعالعنصر رنگ به عنوان گستردهاي دارد. اين توسعه زمينه رنگ به نيروي حس انسان است) در تصويرهاي شاعرانه سهم عمده

ت. شاعران اين تخيل در صور خيال شاعران سبك هندي (سبك اصفهاني) بسيار چشمگير اسپردازي را از راه توسعه دادن رنگ در سازي و مضموندوره انواع مجاز، كنايه، استعاره و نيز آرايه

شوند، به ها خلق مياند. تحليل مضاميني كه به كمك رنگغير مورد طبيعي خود پديد آوردهركارترين نمايندگان ترين و پانجامد. صائب تبريزي از برجستهشناخت بيشتر ما از سبك شاعر مي

سبك هندي است. در ديوان صائب، نحوه پرداختن به رنگ گاه مستقيم است و از خود رنگ نام شوند. در هر حال، گستره بكارگيري رنگ گر ميشود، و گاه نيز لوازم و نمادهاي آن جلوهبرده مي

گيرد. در ر بر ميو بازتاب آن در شعر صائب بسياري از دقائق و لطائف بالغي و دستوري را د ايم.پژوهش حاضر، به بررسي نقش و جايگاه رنگ در شعر صائب پرداخته

رنگ، صائب، سبك، مضمون، سرخ، سبز، سياه، سفيد. :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] *كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران


شناسي شناختي در مطالعات ادبينقش زبان

*مريم سادات فياضي

چكيده

- اي به مطالعات زباني تازهدريچه 1970ي ي دوم دههشناسي شناختي از نيمهپيدايش زبان

هايي چون ادبيات، نقد هاي مطالعاتي رشتهايي در حوزههسازدگرگونيشناختي گشود كه زمينهادبي و هوش مصنوعي شد. پژوهش حاضر با هدف معرفي برخي از مفاهيم بنيادي مطرح در

هاي تصويري (شامل وارهشناسي شناختي، بر آن است مشخص كند كه مفاهيم استعاره، طرحزبانهاي اندازه از كفايت الزم براي تحليل داده هاي حركتي، قدرتي و حجمي) و قالب تا چهوارهطرح

ي ادبي فارسي برخوردارند. به منظور پرهيز از اختالط مباحث و افزودن بر دقت مطالعه، پيكره -ي احمد شاملوسروده» در آستانه«مشخصا شعر - هاي پژوهش تنها شامل يك متن ادبي داده

تر و انواع متفاوت هاي بيشمورد نمونهتوان در است. بديهي است كه دستاورد پژوهش را ميي تحليلي است. نگارنده در مقاله-متون ادبي (نظم و نثر) به كار بست. روش پژوهش توصيفي

ي شاعر را دهد كه به كارگيري ابزارهاي شناختي مورد نظر، چگونه انديشهحاضر نشان مي تاباند. ي موضوع اثر بازميدرباره

هاي تصوري، قالب، متن ادبيوارهه، طرح: استعاركليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] شناسي دانشگاه گيالني گيالن* استاديار پژوهشكده


و بررسي سبك نثر ي محمد بيغمي ونگاهي به دارابنامه ارزشهاي ادبي آن

*محسن محمدي فشاركي

**علي محمد محمودي

چكيدهاز شاهكارهاي ادبيات منثور داستاني، در قرن نهم هجري است » ي فيروزشاهقصه«دارابنامه يا

گو كه موالنا محمد بيغمي آن را به كمك محمود دفترخوان در دو مجلد، به شيوه نقاالن قصهغنايي در كنار هم به تصوير مي كشاند، به -. نويسنده، داستان را با دو جنبه حماسينوشته است

ها جاي داد و هم در حيطه ادبيات داستاني »رمانس«اي كه مي توان داستان را هم در حوزه گونهو عاشقانه. طرز نثر اين كتاب دلنشين و داراي پردازشي ساده، روان، متنوع از لحاظ گونه گوني

بيان و حائز اهميت از ديدگاه واژگاني، ادبي و زباني است. ارزش متن داستان آنجا كه سبكي فارسي پافشاري دارد، نمايان تر مي شود. ارزش تركيبات سره نويسنده نسبت به آوردن لغات و

پردازي نويسنده در ساختن اين داستان لطيف و هم چنين موضوع غنايي آن، كه واژگاني و لغتاز داستان خسرو و شيرين نظامي است، ما را برآن داشت تا به بررسي بيشتر آن بپردازيم برگرفته

.و ببينم كه ارزشهاي ادبي و زباني اين داستان در چه سطحي است

: دارابنامه، محمد بيغمي، نثر كهن، سبك نثر، ارزش ادبي متنكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] اصفهان* استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه

[email protected] گرايش غنايي-** دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي اصفهان


نگاهي تطبيقي به كاربرد افعل تفضيل در زبان عربي و فارسي

*ابوالفضل رضايي

**زينب نظري

چكيده:

اسم تفضيل عربي كه در زبان فارسـي بـا نـام صـفت تفضـيلي يـا صـفت عـالي شـناخته شـده نسـبت بـه چيـز ديگـر است، لفظي است كه بر برتـري و فزونـي صـفتي و ياحـالتي در چيـزي

داللــت مــي كنــد. ايــن نــوع اســم در زبــان فارســي و عربــي گرچــه در رســالت معنــوي خــود ــاوت و ــاختاري، متف ــكلي و س ــت ش ــا از جه ــده دارد، ام ــر عه ــر ب ــان و براب ــه اي يكس وظيف

شـكلي در ترجمـه امـري بسـيار هـاي متمايز از هـم هسـتند كـه شـناخت و توجـه بـه تفـاوت نـد. افعـل التفضـيل در زبـان عربـي وزنـي معـين دارد كـه كلمـه در ضروري و مهم جلوه مي ك

صورت دارا بودن برخـي شـرايط بـر آن وزن مـي رود و تركيبـي جديـد حاصـل مـي شـود كـه افعل التفضيل نام مي گيرد. حال آنكـه در زبـان فارسـي شـكل اصـلي كلمـه تغييـر نمـي كنـد،

شـود. نزديكـي معنـوي افعـل بلكه با افـزودن پسـوندي بـه كلمـه افعـل تفضـيل سـاخته مـي التفضيل و كـاربرد مشـترك آن در زبـان فارسـي و عربـي، هـدف و انگيـزه پژوهشـي شـد كـه

سعي دارد ضمن معرفي افعل التفضيل به مقايسه آن در دو زبان عربي و فارسي بپردازد.

زبان عربي.، افعل تفضيل، زبان فارسي كليدي:هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديار دانشگاه شهيد بهشتي

** دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تهران


نگاهي سبك شناسانه به كتاب داراب نامه بيغمي

*ذوالفقار عالمي **هاجرعظيمي

چكيده

است عشقي –حماسي هاي انداراب نامه بيغمي از كتب منثور قرن نهم هجري و در زمره داست پهلوانان و اوهاي جنگاوري و – اسفنديار بن داراب پسر – فيروزشاههاي كشي لشكر شرح به كه

از نويسنده زبان تبع به كتاب روايي و داستاني جنبه. پردازد مي مختلفهاي سرزمين در ايرانادبي و زيبايي به دور نيست. هاي گي و رواني برخوردار است، اما در عين حال كالم از جنبهساد

بالغي در البالي متن آن قابل مشاهده است. كيفيت هاي چنانكه ردپاي صنايع و آرايهمجازي واژگان و جمالت، زبان را به سوي ادبي بودن سوق داده هاي كاربردهاي بالغي و صورت

زباني كتاب بالغي وهاي است. اين پژوهش بر آن است كه به شناسايي،تجزيه و تحليل اليه پرداخته وميزان تاثيراين عوامل را در پيشبردو گيرايي داستان نشان دهد.

بررسي سبكي داراب نامه، بيغمي، كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] ) * دانشيارگروه زبان وادبيات دانشگاه الزهرا(س

[email protected] )**دانشجوي كارشناسي ارشد دانشگاه الزهرا (س


نگاهي نو به ايهام در بديع فارسي

*امير چناري

چكيده

ع در ادبيات فارسي اسـت، امـا علـي رغـم اهميـتش در ترين صنايع معنوي بديايهام يكي از مهمتعريف و انواع آن در كتب بديع و بالغت دقت كافي نشده اسـت. يكـي از اهـداف مقالـة حاضـر بازتعريف ايهام است. در اين مقاله با بررسي تعريف ايهام در كتب گوناگون قديم و جديـد، سـعي

هـاي قـديم و د. همچنين انواع ايهام در كتابتري از ايهام به دست داده شوشود تعريف دقيقمي -مانند ايهام مجرده، ايهام مرشحه، ايهـام مبينـه، ايهـام ذوالوجـوه -جديد بالغي فارسي و عربي

بنـدي شناسـي، تقسـيم گيـري از دانـش زبـان شود؛ و سپس با بهرهو نقد مينقل و سپس تحليل هاي گونـاگون از متـون بندي با استفاده از مثالشود. اين تقسيماي از ايهام به دست داده مي تازه

شود. برخي از انواع ايهام كه در اين مقالـه مطـرح و تعريـف كالسيك و معاصر فارسي، اثبات ميشده اند، عبارتند از: ايهام واژگاني، ايهام نحوي، ايهام گروهـي، ايهـام سـاختاري، ايهـام مرجـع

ر زنجيري. نگارنـده در پايـان مقالـه و پـس از نتيجـه ضمير، ايهام حذف، ايهام خوانشي، ايهام زب كند.ويژه شعر، مطرح ميگيري، پيشنهادهايي براي روش تحليل ايهام در آثار ادبي، به

: ايهام، بديع، صنايع معنوي، چند معناييكليديهاي واژه

__________________________________ [email protected] بهشتي رسي، دانشگاه شهيد استاديار زبان و ادبيات فا*


نوشدن تشبيهات مستعمل درغزل سعدي

*رحمان ذبيحي **سودابه صيدي

چكيده

شود. از ميان تصوير در كنار موسيقي، عاطفه، معني و زبان از عناصر اصلي شعر محسوب ميتصوير تشبيه از اهميت فوق العاده اي برخوردار است. هم خود گونة اصلي است و هم ي ها گونه

آيد. از زمان شكل گيري شعر فارسي تشبيه به عنوان پايه و قوام ديگر انواع تصوير به حساب مياي مهم از تصوير همواره وجود داشته است، اما بايد دانست كه تشبيه در گذر روزگار و بر اثر گونه

كنند. در افتد و شاعران براي نو كردن آن از ترفندهايي استفاده مي كرار از طراوت و تأثير ميتميان شاعران گذشته، سعدي در نو كردن تشبيهات رايج زبردست است و اين امر از مختصات سبك غزل اوست. نو شدن تشبيهات در غزل سعدي از رهگذر استفاده از شگردهايي مانند

تشبيه تفضيل، تشبيه مضمر و...صورت گرفته است. اين تحقيق در پي بررسي العارف، تجاهلها و شگردهاي سعدي براي نو كردن تشبيهات مستعمل و همچنين تعيين ميزان استفادة شيوه

شاعر از اين شگردها و توفيق او در اين زمينه است.

سعدي غزل، تشبيه، تصوير،كليدي: هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ م*استاديار دانشگاه ايال


هاي بنيادي سبك هاي شعر فارسي ويژگي

*عليرضا مظفري

چكيده

ويژگي هاي سبك شناختي شعر ، در منابع مختلف و متعدد سبك شناسي شعرفارسيپيشامشروطه به صورت هاي دقيق و موشكافانه بررسي شده است اما چيزي كه در اين حيطه

. ا مغفول و مسكوت رها شده تزها و نظريه هاي بنيادين آن سبك هاستمورد توجه نشده و قطعبه نظر مي رسد تحوالت سبك شناختي گذشتة شعر فارسي براساس قاعده اي اساسي صورت

با ها يا تزهاي سبك شناختي ويژگي هاي هر كدام از سبكها گرفته و با دگر گوني آن قاعدهرا ها در اين پژوهش برآنيم تا آن تزها و نظريه. استسبك هاي ديگر متفاوت و دگرگون شده

شناسايي كرده تأثير آنها را در دگرگوني هاي سبك شناسي شعر فارسي ـ البته در متن تحوالت آن ـ بررسي كنيم . تاريخي

سبك آذربايجاني ،سبك خراساني، شعر فارسي، سبك شناسيواژه هاي كليدي :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] دانشيار گروه آموزشي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اروميه *


ها در شعر حافظهمنشيني رنگ

*ابراهيم رنجبر

**زهرا شيري

چكيده

تنيدگي لفظ و معني و ارتباط آن با وط به زيباشناسي شعر حافظ، درهمهاي مربيكي از ويژگيكند. حافظ از تمام ي شاعر است كه به استحكام و انسجام بيشتر شعر كمك مي عاطفه

ها، ارتباط و اتحاد ظريفي بين صورت استعدادهاي الفاظ استفاده كرده، با انتخاب بهترين شكل آننشيني واژگان در سطح بيت، تداعي و تصاويري زيبا ي همواسطهبهكند تا و معني كالم ايجاد مي

نشيني واژگان دال بر رنگ است كه متناسب با هاي اين تناسبات، همارائه شود. يكي از نمونهشود. حاصل اين تناسب هنري، افزوني تأثير معناي شعر، فضاي عاطفي و معنايي شعر انتخاب مي

اذ بيشتر مخاطب است. در اين نوشته سعي بر اين است كه ضمن ي تصويري واحد و التذارائهي حاكم بر ها با عاطفههايي از ارتباط رنگبررسي ارتباط لفظ و معني در غزليات حافظ، نمونه

نشين ها و تأثيرات رواني رنگ سرخ توجه داشته و با همشعر را نشان دهيم. حافظ به ويژگيكند، به القاي مفهوم به نحوي بر رنگ سرخ داللت مي كردن كلماتي در سطح بيت كه هر يك

.هاي ياد شده در ارتباط استكند كه با ويژگيشعر كمك مي

: حافظ، رنگ، تناسبهاي كليديواژه

____________________________________ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه محقق اردبيلي*

[email protected] دبيات فارسيكارشناس ارشد زبان و ا**


شدن مقدمه و گريز و شگردهاي مبتني بر آن يكي در گريز به ستايش

*رضا خبازها

چكيده

ورت گرفته، هايي كه تا كنون دربارة قصيدة ستايشي و گريز از مقدمه به ستايش ص در پژوهشاند. حال آن كه ستايش سرايان از هميشه مقدمه و ستايش دو بخش جدا از يكديگر دانسته شده

شان چيزي هايي بپردازند كه موضوع اصلي اند بر خالف معمول، مقدمه ها توانسته نخستين دورهمقدمه و غير از ستايش باشد و در عين حال به ممدوح و ستايش وي مربوط باشد، و از اين راه

شدن مقدمه و گريز و آن دسته از به يكي گريز را با هم در يك سخن جمع نمايند.نوشتة حاضرشگردهاي گريز به ستايش كه بر مبناي آن شكل گرفته است، همراه با مضاميني كه در اين

ي از هاي ستايش پردازد. براي اين منظور سروده اند مي شيوه سرايندگان از آنها بيشتر سود جسته آغاز شعر فارسي تا آغاز سدة هفتم مورد بررسي قرار گرفته است.

شدن مقدمه و گريز، التفات، رمزگشايي از مقدمه، قصيده مقدمه، گريز، يكي: كليديهاي واژه

_______________________________ *نيخم ياسالم آزاد دانشگاهي فارس اتيادب و زبان گروه يمرب


هاي ادبي نقد و نظريه


فارسي عموميهاي آسيب شناسي تدوين كتاب

*ريحانه فرامرزي كفاش

چكيده

همواره در طول تاريخ ادبيات پارسي در ميان علوم انساني از جايگاه ويژه اي برخورداراست.چراكهشده از آبشخور شريعت اسالم ،طريقت محمدي و سنت خاندان عصمت و طهارت سيراب

انساني تنيده شده از –است.عالوه بر آن پيش از آن كه علم باشد هنر مي باشد. هنري اسالمي تار واژگان و پودعواطف و تخيالت.شناخت ادبيات هر ملتي شناخت فرهنگ درخشان آن ملت

درسي فارسي عمومي و ادبيات هاي است.هدف مقاله آن است كه همگام با آسيب شناسي كتابعلميه راه كارهاي عملي براي بهبود سطح هاي مراكز آموزش عالي و حوزه، ها ي در دانشگاهفارس

كمي هاي و بهره وري بيشتر دانشجويان و طلاب ارايه شود. آيا با وجود گوناگونيها كيفي كتابود تفاوت،دقت و صحت وج، فارسي عمومي در كيفيت و ماهيت آنها نيز گوناگونيهاي كتاب

هدف اصلي تدريس فارسي تأمين مي شود؟ مقاله به ها كتابهاي دارد؟ آيا با وجود گوناگونيصورت مروري و كتابخانه اي تهيه شده است.براي رسيدن به پاسخ پرسش مقاله مباحث زير مطرح شده است:جايگاه ادبيات فارسي در دانشگاه و حوزه؛هدف تدريس فارسي عمومي در

ادبيات فارسي در دانشگاه و حوزه؛آسيب شناسي هاي علميه ؛جايگاه كتابهاي وزهو حها دانشگاه فارسي عمومي و ادبيات فارسي در دانشگاه و حوزه.هاي تدوين كتاب

:علوم انساني،ادبيات فارسي،فارسي عمومي،آسيب شناسيكليديهاي واژه

____________________________ [email protected] مدرس دانشگاه علوم پزشكي سبزوار ان و ادبيات فارسي زب كارشناسي ارشد*


آسيب شناسي نقد و نظريه پردازي ادبي درادبيات درون دانشگاهي وادبيات برون دانشگاهي

*مهيار علوي مقدم

چكيده

بازبيني رويكردهاي آموزشي وپژوهشي ، ها در نقد و تحليل ادبي طها و استنبا بازنگري دريافتاز و چگونگي آموزش نقد و تحليل متن ادبي شناسي ادبيات به آسيبپرداختن ، درحوزه ي ادبيات

به ويژه در مراكز آموزش عالي وناپذير به ضرورتي اجتنابه امروز، هاي جديد نقد ادبي دريچهمند نظامغيربه صورتي هرچندـ و گام هايي نيز شده بديلت محافل علمي و دانشگاهي

است. در روزگار ما هرگونه كوشش علمي، عمدتا در نمودهاي مدرسي برداشته شده مدون ـغيروشناسي ادبيات، سخت نيازمند پذير است. آسيب و از مجراي پژوهش علمي و دانشگاهي امكان

مي استوار شود. بخش درخور توجهي از ناتواني ي نگرش نظري روشن و منسج است بر پايه نظري مرتبط است. يكي از نيازهاي نسل به دور ماندن دانشگاهيدرون ادبيات ادبيات از مباحث

ها و رويكردهاي جديد نقد ادبي غرب است. امروزه، جوان پژوهشگر ادبي، آشنايي با آيينها را ناديده توان آن پيوند خورده كه نمي، نظري ها و مطالعات ادبي، آن چنان با مباحث پژوهشي نقد ادبي در غرب، سخت عقب مانده متأسفانه، نقد ادبي در ايران، از آهنگ شتابندهاما . گرفت

ي ها و رويكردها نظريه پذير ساخته است. ماندگي، ادبيات درون دانشگاهي را آسيب و اين عقبمي شود واگر ارائه ايراني ي جدي مند به خواننده و غير نظامعمدتا به شكلي پراكنده نقدادبي،

هاي نيم نفسي مي كشد تا حدزيادي مرهون پراكنده كاري ادبيات درون دانشگاهي نقدادبي درمي -مستقيم يا غير مستقيم -شماري از عالقه مندان به اين عرصه ومجالت مرتبط با نقدادبي

ب شناسي نقدونظريه پردازي ادبي درادبيات درون دانشگاهي آسي اين مقاله مي كوشد به .باشد اين آسيب شناسي در حوزه ي ادبيات هاي وادبيات برون دانشگاهي بپردازدوبابرشمردن بايستگي

مدرسي ودرون دانشگاهي به راهكارهاي آسيب شناسي وآفت زدايي از نقدادبي بپردازد.

يب شناسي، ادبيات درون دانشگاهي، راهكارها.نقدونظريه پردازي ادبي ،آس كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار زبان وادبيات فارسي دانشگاه حكيم سبزواري*


خويشاوندي نظريه ها : فيلم، ادبيات

*علي وكيلي باالدزايي

چكيده

ت يافت كه از خويشاوندي نظريه ادبي و در يك بازنگري تاريخي مي توان به شواهدي دسنظريه فيلم حكايت مي كند نظريه پردازان ادبي معاصر با طرح يك نگرش زيبايي شناسانه عام ،خواسته يا ناخواسته به بسط ديدگاههاي خويش در حوزه مطالعات فيلم پرداختند. اين امر به وبژه

شود.ويكتور شكلوفسكي و يوري تينيانوف در فرماليسم روسي و ساختارگرايي فرانسوي ديده مي عنصر غالب و ، در مقاالت خود كوشيدند تا طيف وسيعي از مفاهيم فرماليستي همچون ادبيت

آشنايي زدايي را در حيطه سينما بكاربندند. همچنين روالن بارت با اين استدالل كه كالن نظريه فرهنگي است، از هاي عميم به همه حوزهساختارگرايي در هيات يك نظريه زيبايي شناسانه قابل ت

نشانه شناسي و مفاهيم آن در مطالعات سينمايي بهره جست در كنار اين امر شكل گيري گفتمان هنري معاصر كه شامل قوانين و قواعد نوشته و نا نوشته اي بود كه همه ي –فلسفي رصتي را فراهم كرد تا آنچه هنري و ادبي را به سمت فرم اثر هنري جهت مي داد فهاي فعاليت

در كانون توجه نظريه ادبي است به نظريه فيلم سرايت يابد. مقاله حاضر برآن است به مدد مفاهيمي چون ديالوگ،مونولوگ و همزماني گفتماني شواهد تاريخي براي توصيف خويشاوندي

ميان نظريه ادبي و نظريه فيلم را گردآورد.

ساختارگرايي، فرماليسم، ي، نظريه فيلم: نظريه ادبكليدي هاي واژه

__________________________________ [email protected] *كارشناسي ارشد فلسفه هنر از دانشگاه هنر


به »شناسي در ادبيات فارسي جامعه« از »اسي ادبيات فارسيشن جامعه«

*ور مجيد بهره

چكيده

ي زبـان و ادبيـات فارسـي كـه ويـژه، رشـته پذيري و شكوفايي علوم انساني به به منظور سنجشدوستان جهان را به خود خيره كرده است، مقدمتا بايد ي آن، چشم ادب ي گرانقدر و پردامنه ديرينه

اي ادبيات رشته انجام شود. گسترش مطالعات ميان شناختي پژوهش، كاري شايستهدر مباني روشتوانـد هاي فرهنگي، مي شناسي در اين ميان، عالوه بر پاسخ نسبتا قابل قبول به ضرورت و جامعه

رسد كه هنگـام گـذار از رويكردهـاي به مثابه اهداف دانشگاهي نيز مد نظر قرار گيرد.به نظر مياي فـرا رسـيده اسـت. رشـته به مطالعات روشمند و عميقا ميانرشتگي خام و عاري از مباني ميان

تـوان ها است. اجمال ميرشتگي روشهدف از نوشتار، تبيين چنين گذاري، و مسئله، صحت ميانگرايانه و شناسي در ادبيات فارسي، رويكردي تقليل ي مطالعاتي اجتماعيات يا جامعهگفت كه حوزه

شناسي ادبيات فارسي ادبي دارد، در حالي كه مطالعات مربوط به جامعه يگزينشي نسبت به پديده خواهد پرداخت. ي آثار و ابعاد گوناگون پديدهبه همه

شناسي شناسي، ادبيات فارسي، جامعهاي، روش رشته : مطالعات ميانكليديهاي واژه

_______________________________ [email protected]يات فارسي، دانشگاه ياسوج *استاديار زبان و ادب


از گونه شناسي سنتي تا گونه شناسي بيش متني

*بهمن نامور مطلق

چكيده

هنري محسوب مي شود و داراي -گونه شناسي يكي از مهمترين موضوعات مطالعات ادبيارسطو تا » بوطيقاي گونه اي«افالطون و » سياست گونه اي«ي كم نظير است. چنانكه از قدمت

امروز مباحث بسيار زيادي در اين خصوص مطرح شده است. امروزه مباحث و نظرات گوناگوني در مورد وضعيت، جايگاه و كاركرد گونه شناسي ادبي و هنري مطرح مي شود و اين مباحث وارد

ه اند. حال مناسب است جامعه پژوهشي ما با اين مباحث آشنايي پيدا كنند و در دوره تازه اي شدهنري بهره گيرند. يكي از گونه شناسيهاي نوين و كم -صورت امكان از آنها در مطالعات ادبي

شناخته شده گونه شناسي بيش متني است كه در اين مقاله به آن پرداخته مي شود. روابط بيش ه دو يا چند متني مي پردازد كه وجود بيش متن به پيش متن وابسته است. متني به بررسي رابط

گونه شناسي بيش متني به بررسي انواع متنهايي مي پردازد كه داراي رابطه برگرفتگي باشند يعني متن دوم از متن اول برگرفته شده باشد. در اين رابطه ژرار ژنت شش گونه اصلي بيش

ناسد : پاستيش، شارژ، فورژري، پارودي، تراوستيسمان و متني را از يكديگر باز مي شترانسپوزيسون (جايگشت). اين شش گونه به دو دسته بزرگ تقليدي و تغييري تقسيم مي شود.نوشتار حاضر مي كوشد با نگاهي گذرا به گونه شناسي سنتي ضرورت و امتياز گونه شناسي

دهد. نظر بر اين است كه گونه شناسي بيش بيش متني همچنين جايگاه آن را مورد مطالعه قرار امكان مناسبي را براي مطالعه بهتر ادبيات و هنر فراهم -در كنار برخي ديگر-متني مي تواند

آورد. همچنين يادآور مي شود ادبيات فارسي داراي ويژگيهايي است كه ارتباط بيش متني بسيار غني اي را مي توان در آن بازيافت.

: ادبيات، گونه شناسي ادبي، بيش متنيت، برگرفتگي، ژرار ژنت ديكليهاي واژه

_________________________________ [email protected]*عضو هيئت علمي گروه فرانسه دانشگاه شهيد بهشتي


ي شناسي از هستي شناسي ايدآليستي شعر در افالطون تا هست اگزيستانسياليستي شعر در انديشه هايدگر

*مهدي خبازي كناري

فرزاد بالو**

چكيده از آن هنگام كه انديشيدن باليدن گرفت همواره بر آن بودند تا در نظام فكري خود ، فيلسوفان

ساله تبيين روشني از شعر و شاعران ارائه كنند. در اين ميان، افالطون نگاهي عميق به اين مداشته است. اما با اين حال، كمتر كسي همچون هايدگر آن را به مثابه ي امري فلسفي مورد تامل قرار داده است. نقطه ي عزيمت و بنياد تامالت وي در باب شعر به ديدگاه هستي شناختي وي بر مي گردد كه به تبع آن، به تناسب موضوع مورد بحث، ابعاد معرفت شناختي، اخالقي،

اما تفسير غالب از نظام فكري وي، ه شناختي وسياسي شعر نيز ظهور و بروز پيدا مي كند. جامعبه جهت طرح مفهوم جهان مثل، او را ايده آليست دانسته است. در اين نگره، توليدات هنري به

تنها سايه اي از جهان محسوساتند. به اين جهت دو مرتبه از ، هر مفهومي واز آن جمله شعرهايدگر زبان را يكي از اضالع تقرر ، اصيل يعني جهان ايده يا مثل دورند. اما در مقابل هستي

هستي و به تبع آن شعر را بعنوان گوهر و جوهره ي اين زبان و اوج گشايش آن مي داند.هايدگر نه تنها شعر را سايه اي از هستي اصيل نمي داند بلكه در نظر او هستي اصيل، برخالف افالطون

بوسيله ي آن براي انسان به ظهور مي رسد.و انسان با تصاحب آن تعالي مي يابد.ما برآنيم كه نسبت توبرتوي افالطون و هايدگر را درباره ي شعر وضوح بخشيم چنانكه همنشيني افالطون و هايدگر درنوشتار حاضر اين امكان رابراي شناخت عميق ترديدگاه هريك از آنها درباره ي زبان و

ويژه ي شعر فراهم مي سازد ب

: شعر، افالطون، هايدگر، هستي شناسي، ايده آليسم، اگزيستانسياليسمكليدي هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *استاديار دانشگاه مازندران

**استاديار دانشگاه مازندران


بررسي اهميت بافت در پژوهشهاي ادبي

*انليال الهي

چكيده شـود. بافت زمينة زباني، محيطي، زماني و مكاني است كه متن در آن آفريده، درك و تفسير مـي

متن بدون بافت ناقص است. واژه يا عبارت در هـر بافـت معنـايي متفـاوت بـا بافـت ديگـر دارد همچنين بسياري از استعارات، كنايات و طنزها به سبب عـدم دريافـت بافـت واقعـي مـورد نظـر

اند. بافت در بالغات سنتي با نامهـاي سـياق كـالم، نويسنده نايافته مانده يا درست دريافت نشدهمقتضاي حال، شأن نزول و... معرفي شده و در زبانشناسي در مبحث تحليل گفتمـان همگـام بـا مباحث زباني پيش رفته است. در اين پژوهش تالش شده به اين پرسشها پاسخ داده شود: بافـت

بنديهاي بافت كدام است؟ بافت به ؟ از چه رو بررسي بافت در متن ضرورت دارد؟ و تقسيمچيستشود. بافت زباني فضايي است كه جمله در آن قرار گرفتـه و بـا بافت زباني و غيرزباني تقسيم ميشود. بافت غيرزباني بافت فرهنگـي و بافـت موقعيـت اسـت و توجه به قبل و بعد آن فهميده مي

گيرد. در هر بخش كوشش شده شود را دربرمي مل برون زباني كه متن با آن فهميده ميهمة عوا هاي بافت در تحليل متن و نقد ادبي اشاره شود. به نقش گونه

بافت، بافت موقعيت، بافت زباني، تحليل متنكليدي: هاي واژه

________________________________ [email protected] بيات فارسي *دانشجوي دكتري زبان و اد


بررسي دو روايت تمثيلي مشترك عطار با متن نامه بر اساس ساختار روايي مرزبان

*كوشش رحيمدكتر

**صغري رحمتي نژاد

چكيده

گونه، به اي بيان حقايق، مثلمقالة حاضر بيانگر رواياتي است كه در ادبيات كالسيك فارسي برصورت مشترك كاربرد داشته و نحوة روايت راويان در استفادة از آنهاست. تمثيل، يكي از

هاي گوناگون زبان است و ابزاري براي اقناع مخاطب كه در آثار منظوم و منثور فارسي قابليتداراي چارچوبي . هستند وبألخص آثاري كه سرشار از پند و اندرز اخالقي، اجتماعي، ديني و..

باشند، مورد استفادة نويسندگان و شاعران قرار گرفته است. در پژوهش حاضر، از داستاني ميهاي تمثيلي منثور، دو داستان منظوم، دو داستان در اشعار عطار و از نمونه تمثيلى هاىنمونهاي، و تعمق در كتابخانهنامه انتخاب شده است كه با توجه به مطالعات و تحقيقات مرزبانهاي پيش رو سعي شده تا اهميت و نحوة روايات مشترك و روايت پردازي اين دو آفريننده، متن

هاي به كار رفته در آثارشان، بررسي شود.از لحاظ تشابه پيرنگ داستان

نامه، اشعار عطارروايي، مرزبانتمثيل، ساختار: كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] هاستاديار دانشكدة ادبيات و علوم انساني دانشگاه ارومي*

[email protected] دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اروميه**


ي ادبي جهاني،از سوي ي نظريه ئهاار بررسي عوامل عدم ايراني انشگرپژوه

*اميد نقوي

**پروانه عزيزي

چكيده

با پيشرفت روز افزون علم و به خصوص علوم انساني، در سطح جهان، همه روزه شاهد طرح ها مقبوليت جهاني ي زبان و ادبيات هستيم كه بسياري از آن وزههاي جديدي در ح نظريهپرداز ها، اثري از هيچ پژوهشگر و نظريه يابند. اما با كمال تأسف در ميان خيل اين نظريه مي

تواند نقش زبان و ادبيات فارسي را در جهان شود. اين مسأله از يك سو مي ايراني مشاهده نميرفته باعث افول آن شود؛ و از سوي ديگر، با وجود اين نقطه ضعف، هنگامي تهرنگ كند و رف كم

كه ادبيات به عنوان جزئي از علوم انساني در نظر گرفته شود، نقش ايران در توليد علم بسيار تواند يابد. لذا بررسي و مشخص كردن عوامل اين امر از اقدامات ضروري است كه مي كاهش مي

رفت از مشكل به مسئولين و پژوهشگران اين حوزه ياري هاي مناسب براي بروندر يافتن راهكارمعاصر، معرفي و ميزان هاي ادبي نظريهبرساند. در اين پژوهش ابتدا به صورت خالصه تعدادي از

بررسي خواهد شد. سپس به نقش عوامل مختلفي كه ميان اين راني دريا پژوهشگران مشاركتتشخيص داده است، » ي ادبي جهاني ي نظريه ئهاار عوامل عدم«به عنوان ها را اين پژوهش آن

خواهد شد. گيري، راهكارهايي براي حل مسأله ارائه شود؛ در پايان نيز ضمن نتيجه پرداخته مي

پردازي، زبان فارسي، پژوهشگران ايراني، ادبيات جهان، علوم انساني نظريههاي كليدي: واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ مدرس ادبيات دانشگاه آزاد اسالمي واحد كرج.*

كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي.**


مشكان در تاريخ بيهقي تحليل روايت مرگ بونصر گرايانهبا استفاده از رويكردهاي تأويل

*محمد مير

**محمد مجوزي ***احسان تميزي

چكيده

هاي ها و تناقض ي جامعة استبدادي زمان بيهقي در متن تاريخ او به صورت پيچشقيد و بندهاسازد. دريافتن هاي كنايي مي شود كه متن را سرشار از مقاصد ناگفته و گفته معنايي آشكار مي

باشد. هاي معنايي امكان پذير نمي معناي حقيقي متن تاريخ بيهقي، بدون تحليل اين پيچشنگاري است كه سعي در ر تاريخ بيهقي از آن رو وجود دارد كه بيهقي تاريخپيچيدگي و ابهام د

كند. تضاد و تناقض بيان حقايق دارد و از سويي از بيان مستقيم اين حقايق، احساس خطر مينگاري و شرايط استبدادي جامعه كه ما از آن به ميان ديدگاه علمي و منطقي بيهقي به تاريخ

هاي روايي و ها و تناقض كنيم در متن تاريخ بيهقي، به صورت پيچش ن ياد ميبافت مت عنوانگردد خواننده در دريافت معناي متن دچار اشكال شود و شود. اين امر سبب مي معنايي آشكار مي

ناچار به تأويل و تحليل متن روي بياورد. در اين مقاله، به تحليل روايت مرگ بونصر مشكان در بهشود تا برخي از حقايق پنهان شده در گرايانه پرداخته مياريخ بيهقي با استفاده از رويكرد تأويلت

نگاري بيهقي آشكار گردد. اين مقاله، پيشنهادي است براي هايي از شيوة ويژة تاريخمتن و جنبهان شده در تاريخ سود جستن از راهكارهاي تأويل گرايانه جهت دريافتن معناي متن و حقايق پنه

بيهقي.

: تاريخ بيهقي، تأويل، بافت استبدادي، متن انتقادي، بونصر مشكانكليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زابل*

استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زابل**

[email protected] كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زابل دانشجوي***


تحليل محتواي مقاالت پنجمين همايش زبان و ادبيات فارسيهاي پژوهش

*مريم صادقي گيوي

**خديجه ططري

چكيده

زبان و ادبيات فارسي فرصتي است تا پژوهشگران هاي پژوهش دوساالنههاي مجموعه همايشعرصه ي زبان و ادبيات فارسي در ايران و بعضا كشورهاي همسايه فارسي زبان بتوانند آخرين

مربوط به ادبيات فارسي عرضه كنند. در اين هاي دستاوردهاي پژوهشي خود را در يكي از شاخهچكيده مقاالت و 260جمين پژوهش ادبي كه شامل مجموعه مقاالت منتشر شده پن، پژوهش

مقاالت بر طبق كتاب پرنيان سخن ونيز كتاب الكترونيكي، با روش تحليل 200متن كامل در اين پژوهش پنج بعد مورد بررسي قرار گرفته . بررسي و معرفي شده است، محتواي كيفي

،. نويسندگان از 2الت را دربردارد. درصد بيشترين موضوعات مقا 23.موضوع، ادبيات معاصر با 1:درصد از نويسندگان مقاالت رشته 87دو بعد تعداد نويسندگان مقاالت و رشته علمي نويسندگان و

. روش تحقيق شامل روش اجراي پژوهش و 3تخصصي آنها زبان و ادبيات فارسي بوده است. 99بوده و هم چنين درصد از مقاالت داراي روش پژوهش 59چكيده مقاالت مي باشد كه

. 5درصد از مقاالت به ارائه آمار پرداخته است. 85، . ارائه آمار4درصد نيز داراي چكيده بوده است. درصد از مقاالت داراي چارچوب نظري مي باشند. 98چارچوب نظري،

تحليل محتواي كيفي، مقاالت، همايش دانشگاه سبزوار، پژوهش ادبي :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * دانشيار و عضو هيات علمي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد تهران مركز

[email protected] دانشجوي دكتري علوم ارتباطات دانشگاه علوم و تحقيقات تهران**


ادبي معناشناختي خلسه در گفتمان -تحليل نشانه

*حميد رضا شعيري

چكيدهاي آن است. از ديدگاه هاي ادبي به ويژه در شرق كاركرد خلسه هاي مهم گفتمان ويژگي يكي ازها در وضعيتي فرعي گيرد كه كنش ادبي زماني شكل مي معناشناختي خلسه در گفتمان-نشانه

گر در عاطفي دهند كه در آن شوش -قرار گرفته و جاي خود را به شوش يعني فرآيندي تنشيآني "شدني"اي، سوژه فرا "ديگر"وضعيتي انفعالي از خود رها گشته و تحت عظمت و ارادة يك

قرار در مرز كنش و عبور به هالة معنايي جديد كه با را تجربه كند. درواقع خلسه فاصلة بين استكند كه گفتمان ادبي ما را با تغيير يا استحاله همراه است را آنقدر كاهش داده و تضعيف مي

سازد. در چنين حالتي آنچه كه به طور طبيعي پايان يك اي مواجه مي وضعيتي كوبشي يا تكانههمين دليل خلسة ادبي كاركردي است كه همه دهد. به فرآيند است در ابتداي آن رخ مي

محاسبات گفتماني را بر هم ريخته و خارج از هر نوع زنجيرة استداللي و روايي سبب غافلگير گردد. گويا خلسه وضعيتي است كه سوژة گفتمان به واسطة شدن و ايجاد وضعيتي استعاليي مي

گيرد كه و در نوعي غياب قرار ميآن خود را در انفصال كامل با آنچه كه حضور است يافته معناشناختي -هاي نشانه مند است. كاركرد هاي زمان سرچشمة گريز از ايستايي و تحمل كنش

دهد ؟ چگونه خلسة ادبي كدامند ؟ چگونه خلسة ادبي زمان كنشي را به زمان شوشي تغيير ميه به توضيحات باال، هدف از سازد ؟ با توج خلسة ادبي شرايط استعالي سوژة گفتمان را فراهم مي

هاي آن معناشناختي خلسه در گفتمان ادبي جهت تبيين سازكار -ارايه اين مقاله تحليل نشانهالگويي است كه بتواند فرآيند توليد خلسة ادبي و نقش آن در تبيين معنا را يابي به براي دست

مورد مطالعه قرار دهد.

گفتمان ادبي، خلسه، استعال، شوش معناشناسي، -نشانه :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ دانشيار دانشگاه تربيت مدرس *


در بوستان سعدي براساس شاديبررسي و تحليل هيجان )EQ(نظرية روانشناختي هوش هيجاني

*منظر سلطاني **طاهره صادقي

چكيده

ثة ادب پارسي و پيامبران سخن و از ممتازترين سرايندگان شعر تحقيقي سعدي يكي از اركان ثال گرايي در شعر تعليمـي ترين اوج معني و تعليمي در تمام اعصار شعر فارسي است و بوستان متعالي

نگري بيان، آن را از ديگر آثار متمايز و متفاوت ساخته است. در بوسـتان، است كه سادگي و ژرفكند و سـعي دارد بـراي بهبـود به سمت تكامل اخالقي و انساني دنبال مي سعدي روند زندگي را

همين دليل از قالـب حكايـت بـراي بيـان روابط و رفتارهاي انساني، راهكارهايي را ارائه كند. بههـا، اهميـت آنهـا در زنـدگي و بهترين روشهاي زندگي بهـره ميگيـرد و بـا بيـان انـواع هيجـان

هايي كه امروزه با گذشت آموزد. روش ها را به افراد جامعه مي ا، اين روشهاي مقابله با آنه مهارتــا اصــطالح هــوش ــأليف بوســتان، ب Emotionalهيجــاني( قريــب بــه هشتصــد ســال از ت

Intelligenceهـاي هاي كنارآمدن با پيچيـدگي هايي شامل مهارت ) شناخته شده است؛ روشوجود انجامد و وضعيت مطلوب را به ثبت ميهاي شخصي كه به نتيجة م گيري اجتماعي و تصميم

ها آگاهي داشته و آنهـا را بـا در قالـب آورد. اين پژوهش بيان ميكند كه سعدي از اين مهارت ميهاي ارائه شده ها و مهارت حكايت و ادبيات تعليمي به مخاطب خود ارائه كرده كه امروزه با نظريه

تـوان و بوستان كتابي كامال كاربردي است كه مياز جانب روانشناسان عصر حاضر مطابقت دارد مفاهيم آموزشي آن در زندگي، به سمت كمال اخالقي و انساني گام برداشت. با بكارگيري

اي مهارتهاي مقابله، شاديهيجاني، هوش، : بوستان سعدي، حكايتكليديهاي واژه

____________________________________ خوارزمي *دانشيار دانشگاه

[email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه خوارزمي (تربيت معلم) **


تجدد، سعدي ستيزي و سعدي گرايي

*سروستاني كوروش كمالي

چكيدهسعدي با خلق آثاري ماندگار در قرن هفتم هجري قمري توانست جايگـاهي در ادب فارسـي بـه

توان به پيش و پس از سعدي تقسيم كرد. به باور برخي،تاريخ ادبيات فارسي را مي دست آورد كهبينانـه و نوآورانـه سال پيش از آثار پترارك وبوكاچو با نگـاهي واقـع 50سعدي گلستان خويش را

اي يافـت تدوين كرد. اين كتاب به زودي در جامعه ي ايراني و نيز اروپا قرن هفدهم جايگاه ويژههـاي مختلـف منتشـر گرديـد. گلسـتان بـه كتـاب آموزشـي هاي فراواني از آن به زبان و ترجمهشـد. درنتيجـه ها تدريس خانه ها در كنار قرآن مجيد در مكتب هاي ايران تبديل و سال خانه مكتب

گيري انقالب مشـروطه و تحـوالت پـس از آن شكل، ي تحوالت اجتماعي دوران قاجار در ايرانكسروي، علي دشتي، تقي رفعـت و نيـز شـاعراني ، آثار كساني چون آخوندزاده، ستيزي در ،سعدي

چون نيما، شاملو و همچنين دكتر علي شريعتي و برخي از تئوري پردازان ماركسيست، به ويژه بـا هاي گلستان رواج يافت. اين روند تسلط خود را دست كـم تـا دوران اخيـر كـه بـا تأكيد بر آموزه

سالمي در ايران آغاز شد حفظ كرد ؛ اگرچه هنوز هم جامعة روشنفكري به طـور پيروزي انقالب ادهـد كـه شناسـي نشـان مـي كامل از آن رها نشـده اسـت امـا بـازبيني رونـد مطالعـات سـعدي

نويسان و شاعراني چون هوشنگ گلشـيري، هوشـنگ ابتهـاج، حسـين منـزوي، محمـود داستاند، يــداهللا رويــايي، و نيــز فيلســوفان، مورخــان و اهللا فوالدونــد، ضــيا موحــ آبــادي، عــزت دولــتشناساني چون غالمحسين ديناني، رضـا داوري اردكـاني، عبـاس ميالنـي، عبـاس امانـت، جامعه

اند. اي به سعدي و آثار او در دو دهة اخير پرداخته همايون كاتوزيان و بسياري ديگر با رويكرد تازهگرايي، در يكصد سـال اخيـر در ستيزي و سعدي سعديهاي كوشد كه روند و انگيزه اين مقاله مي

ايران را بررسي كند.

گرايي ستيزي، سعدي : سعدي، تجدد، سعديكليديهاي واژه

______________________________ [email protected] *عضو هيئت علمي دانشگاه حافظ شيراز


خاستگاه فلسفي نظريه جامعه شناسي ادبي و آسيب شناسي كاربست آن در متون ادبي فارسي

*مريم عاملي رضايي

چكيده

نظرية جامعه شناسي ادبي، از نظريه هايي است كه به دليل پيشينة سنتي توجه نسبت به تاثير و ادبي هاي ميان ساير انواع نظريه تاثر متقابل ميان ادبيات و اجتماع در ايران، از اقبال ويژه اي در

ادبي بسياري با اين هاي برخوردار است و در بررسي متون ادبي فارسي خصوصا رمان، پژوهشرويكرد انجام شده است.اما خاستگاه فلسفي اين نظريه و ديدگاههاي نظريه پردازان اين مكتب

با متون ادبي فارسي هم خواني ماركسيستي است، در بسياري موارد هاي كه اغلب متاثر از نظريهو تحوالت ديگري است، ها چنداني ندارد و چون برگرفته از جامعه اي ديگر با افكار و انديشه

اغلب نمي تواند رابطه اي وثيق ميان تاثير و تاثر متقابل متون ادبي با مسائل اجتماعي در ايران تماعي اين نظريه، آسيب شناسي كاربرد برقرار سازد.در اين مقاله با تشريح خاستگاه فلسفي و اج

تفاوت ماهوي شكل ادبي بررسي مي شود. اين موارد عبارتست از:هاي اين نظريه در پژوهشگيري رمان در غرب با رمان فارسي، ناهماهنگي ميان اصول فكري اين نظريه با اصول فكري و

ين نظريه، عدم تطبيق فرهنگي جامعه ايران، فقدان تعاريف دقيق و مشخص از اصطالحات ابرخي از مباحث اصلي اين نظريه بر متون ادبي كه در نهايت سبب خلط مبحث ميان اجتماعيات

نتيجه اي كه از اين امر حاصل شده، تنزل . در ادبيات و نظريه جامعه شناسي ادبي شده استت كه بدون در اجتماعي در متون ادبي اسهاي جامعه شناسي ادبي به يافتن نمونههاي پژوهش

نظر گرفتن مباني اين نظريه انجام مي شود.

: جامعه شناسي ادبي، خاستگاه فلسفي، آسيب شناسي كاربرد نظريه، كليدي هاي واژه رمان فارسي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي*


اكنندة اسطوره، قصة پريان و ادبياتخطوط جد

*نغمه دادور

چكيدههاي پريان و بخشي از آثار ادبي، يكي از اي، قصه نگاهي به روايات اسطوره بي شك با نيمها با يكديگر است. به راستي مرزهاي هاي ما، همپوشاني بسيار زياد اين حوزه نخستين دريافت

امند؟ چطور اسطوره به قصة عاميانه و قصة عاميانه به ادبيات ها از يكديگر كد جداكنندة اين حوزههاي عاميانه محصول يك فرم خاص از هنر شفاهي است و شود؟از يكسو از آنجا كه قصه بدل مي

هاي بسيار زيادي با يكديگر دارند. از ديگرسو ادبيات نيز يك هنر شفاهي است، اين دو مشابهتهاي بسيار زيادي اي گرچه ژرفاي يكساني ندارند ولي مشابهت رههاي پريان و روايات اسطو قصه

اي را نيز درخود جاي هاي اسطوره دارند. تا آنجا كه گاه يك قصة عاميانه حتي نمادها و سمبولداده است.از آنجا كه اهميت پژوهش در ادبيات عاميانه، كم از ادبيات كالسيك نيست و به باور

هاي پريان زه، نه تنها پيوندي محكم ميان ادبيات كالسيك و قصهجمعي از پژوهشگران اين حوهاي عاميانه نيز گردد، بررسي قصه اي ادبي محسوب مي وجود دارد، بلكه قصة عاميانه نيز پديده

تر نمودن همان بررسي و مطالعة ادبيات است. آنچه پيش رو داريد كوششي است در روشن هاي عاميانه و ادبيات. اي، قصه اسطورهخطوط جداكنندة سه گسترة روايات

هاي پريان، اسطوره، ادبيات، نقل شفاهي، نقل مكتوب قصهكليدي :هاي واژه

_______________________________ [email protected] دانشجوي دكتري زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد *


درد يا درمان هاي ادبي در تحقيقات معاصر)(آسيب شناسي كاربرد نظريه

*عيسي امن خاني

*مونا عليمددي

چكيده اي چون ساختارگرايي، هرمنوتيك مدرن، تبارشناسي و... امروزه هاي ادبياقبال و توجه به نظريه

ها را قاالت و تحقيقات ادبي معاصر نام يكي از اين نظريهچنان رايج است كه تعداد بسياري از متوان در مقاالت و آثار اساتيد سنتي (و نه در عنوان خود دارند؛ اين پذيرش عمومي را حتي مي

دليل باشد؛ تواند بيتوان مشاهده كرد. اين توجه به نظريه، البته نميتنها محققان جوان) نيز ميها، گره گشا بوده باشد و بسيار نيز پيش آمده ه به كارگيري نظريهولي هميشه نيز چنين نيست ك

رسد كه آنچه انگيزة اصلي شود.چنين به نظر ميو مي آيد كه آنچه بايد درمان باشد، خود درد ميباشد، توانايي و قابليت آنها در روشن ساختن زواياي پنهاني است كه ها ميتوجه به اين نظريهاند) ناتوان دي كه بزرگاني چون مينوي، قزويني، اقبال و... آن را به كار بستهرويكرد سنتي (رويكر

توجهي به بستر ها ب: بياز نشان دادن آنهاست اما الف: نبود شناخت دقيق و درست نظريهها ت: اند پ: ناديده گرفتن واقعيتها در آن باليده و شكل گرفتهتاريخي و فرهنگي كه اين نظريه

توان از يك نظريه براي هر متنوع و بسيارند و در نتيجه نميها ها (نظريهست نظريهانتخاب نادرشود تا كاربرد آنها نه تنها سودي ها، سبب ميموضوعي سود جست) ث: ناتواني در تركيب نظريه

نداشته باشد بلكه خود دردي باشد در كنار ديگر دردها.

ناسي، تحقيقات معاصر، بسترهاي تاريخي.هاي، واقعيت، آسيب شنظريه كليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] * استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه گلستان *دكتراي ادبيات فارسي دانشگاه شهيد بهشتي


شناسي: حلقه گمشده مطالعات تطبيقي وشر

*اميرعلي نجوميان

چكيدهرسد كه در چند دهه گذشته، آنچنان تعريف مطالعات تطبيقي و ادبيات تطبيقي به به نظر مي

شناسي به حاشيه رانده شده است. با اي پرشتاب در حال دگرگوني است كه مسئله روش گونهشناسي، پسااستعماري (به ويژه نظريه مهاجرت) و نظريه يتشناسي، روا طرح نظريه ترجمه، نشانه

شناسي شد و به گمان من، چالش فرهنگي، مطالعات تطبيقي دچار تحول عظيمي در حوزه روشاصلي پيش روي ما، تبيين روش و رويكردهاي مطالعات تطبيقي بر اساس دگرگوني در تعريف

ها و سنجي متون ادبي (همه فرهنگ برهم مطالعات تطبيقي است. مطالعات تطبيقي نوين، حوزههاي متكثر ها و فرهنگ نه تنها ادبيات معيار اروپامحور) در مناسبات بينافرهنگي (خرده فرهنگ

اي اي (فيلم، نقاشي، موسيقي، معماري، ...)، بينارشته بينازباني و درون زباني/درون ملي)، بينارسانه، ...) و بيناژانري (داستان، شعر، نمايش، ...) است كه با شناسي، روانشناسي (فلسفه، تاريخ، جامعهشناسي، بينامتني، بيناگفتماني و گفتگومندي به متون ادبي هاي نقد نشانه به كارگيري روش

ها) در دو محور هم زماني و در زماني (هم در يك زمان خاص و (بدون توجه به معيار بودن آندر حوزه مطالعات تطبيقي را » چرخشي پارادايمي«ژوهش، پردازد.در اين پ هم در طي تاريخ) مي

» تفاوت«به سوي » تشابه«، و از »ديگري«به سوي » خودي«كنم كه در آن از مطرح ميپردازم و چهار روش را معرفي شناسي مطالعات تطبيقي مي حركت كرده است. در ادامه، به روش

است كه در » تاثير«است، تاكيد بر ترين روش نقد تطبيقي كنم: در روش نخست، كه سنتي ميهاي اين آن متني اصلي به عنوان متن معيار شناخته شده است و رويكردهاي اقتباس از نمونه

گيرد. در اين متون مورد استفاده قرار مي» توازي«هاي روش نخست است. در روش دوم، روششين با يكديگر مقايسه روش، متون متفاوت بر اساس تشابهي بر اساس يك نمونه و الگوي پي

هاي بينامتني و هاي اين روش است. در روش سوم، روش الگويي از نمونه شوند. نقد كهن ميهاي تمام متون انگاره استوار است كه نشانه كنم. اين روش بر اين پيش بيناگفتماني را معرفي مي

» ازخودسازي«از نقد توان هاي اين روش مي به صورت ردپا درون يكديگر حضور دارند. از نمونهبا تكيه بر نظريات ميخائيل باختين را » گفتگومندي«ياد كرد. در نهايت، در روش چهارم، روش

معرفي خواهم كرد.

شناسي، بينامتنيت، مطالعات فرهنگي، شناسي، نشانه مطالعات تطبيقي، روش :كليدي هاي واژه تحليل گفتماني، گفتگومندي، اقتباس، ازخودسازي

__________________________________

[email protected] دانشيار ادبيات انگليسي و نظريه ادبي دانشگاه شهيد بهشتي*


شناسي و مباني كاربردي برخورد منتقد با متن روش پسا يونگيدر رويكرد نقد كهن الگويي/ يونگي و

*فرزاد قائمي

چكيده

اصلي نقد ادبي معاصر و روشي است كه بر مبناي تحليلهاي هاي رويكرد نقد اسطوره اي، از زمينهانسان شناختي و اسطوره شناختي از متون ادبي بنيان نهاده است. تمركز بر ساختهاي الگويي

ن الگويي را در ادامة تحول نقد متون و توجه بيشتر به متن، نسبت به فرامتن، رويكرد نقد كههاي اخير در دههاسطوره اي سامان داده است كه از آن گاه با عنوان نقد يونگي نيز ياد مي كنند.

زبان و با رشد فلسفة پست مدرن و نفوذ ديدگاههاي نظريه پردازاني چون لكان دربارة يكساني -پردازي محض رواندر حوزة نظريه الگويي نيز بتدا، ديدگاههاي نقد يونگي و كهنناخودآگاه

مدرن متأثر شدند و نقد شناختي و سپس در نقد ادبي متأثر از اين آرا از نگاه فلسفي پست در پسايونگي كه واجد سه رويكرد و هشت مكتب اصلي است ازين رويكرد اصلي منتزع شدند.

اديان و اساطير، و گاه شناسي و ساختارگرايي همپاي مطالعات تاريخ تمدن وزبانديدگاه جديد اي نفوذ كرد تا زنجيرة تسلسلي پيوند الگوهاي كهن را با حتي پيشاپيش آن در نقد اسطوره

كوشد ظرفيتهاي پنهان اساطيري زبان و محوريت زبان بررسي كند.در اين رويكرد، منقد ميبهاي ذهني اجزاي ناخودآگاه متن را با روش تحليل الگويي بررسي كند و تداعيها، پيوندها، تركي

چه در دين و آيين و فرهنگ -گيري و انسجام تصاوير الگوييزباني و نقش اين اجزا در شكلرا توصيف و تحليل - باشد و چه در رؤيا و هنر و خالقيت فردي (انواع متن در اين رويكرد)

ح شناسي رويكرد نقد اسطوره اي و كهن الگويي، تشري روش در اين جستار ضمن بررسيكند.كيفيت برخورد منتقد با متن در اين نظريه، و طبقه بندي انواع متن در اين، در نهايت كوشيده

تشريح شود. شده، روش عملي چگونگي تحليل متن با اين روش

نقد اسطوره اي، نقد كهن الگويي، نقد يونگي، نقد پسايونگي، يونگ، :كليدي هاي واژه ي، تأويل، ناخودآگاه متنروش استقراي

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] استاديار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه فردوسي مشهد*


پردازي و نقش آن در تحليل روايي متنشناسي شخصيت زبان (بررسي موضوعي: شعر نو ايران)

*فرزاد كريمي

چكيده

هاي مضموني و كنند، بيشتر ويژگي پردازي در متن ادبي را تحليل مي نظرياتي كه شخصيتدهند. در اين مقاله سعي نويسي را مورد بررسي قرار ميكارهاي عملي از منظر فنون داستان راه

شناسي مورد تجزيه و تحليل قرار گيرد. متون پردازي در بستري از مواد زبان شده است شخصيتشناسانه كمتر محل انتقاد و شناسي از ديدگاه زبانشعر نو ايران نيز، كه به لحاظ روايت

رود. در اين شمار ميي مناسب و بديعي براي تحليل روايي به پردازي بوده است، نمونه نظريهپردازي در متون ادبي، نقش و اهميت هاي زباني شخصيت مقاله عالوه بر تبيين ويژگي

ي شاعران نوسرا از گيري روايت در شعر نو ايران، چگونگي استفاده در شكل پردازي شخصيتي روايي در متون شعري و چگونگي تأثيرپذيري شخصيت از پردازي براي ايجاد زمينهشخصيت

هاي اجتماعي جاكه شخصيت روايي برآمده از نقشگفتمان حاكم بر متن تحليل شده است. از آنشكل مؤثري پردازي، بهند حاصل كند، روايت متكي بر شخصيتتواگر مياست كه يك كنش

ي ارتباط الزم ميان متن و مخاطب خواهد بود. برقراركننده

شناسي، شعر نو ايران، روايت نويسي، زبان پردازي، فنون داستان شخصيت :كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي*


شالوده شكني در نقد متون ادب فارسي

جواد دهقانيان

چكيدهساختارگرايي پيش از خود از جمله فرماليسم و هاي رويكرد پساساختارگرايي هر چند بر پايه نظريه

شكل گرفته است ولي از آنجا كه بنيان فلسفي تفكر پيشين را در هم مي شكند، شايسته است نقد پسا ، انقالب پساساخت گرايي ناميده شود. هر چند نقد فمنيستي و جنسيت گرا، نقد سياسي

استعماري سخت تحت تاثير اين انقالب عظيم بوده اند، با اين همه، مهمترين رويكرد نقد تاثير گذاشته و هم در نقد ادبي اهميت ويژه دارد، هاي پساساختارگرايي كه هم بر ديگر نظريه

ساخت شكني( شالوده شكني) است. شالوده شكني از سويي ريشه در تفكرات شك گراياني چون نيچه دارد و از سوي ديگر برداشتي عميق تر از نظريه زبان شناسي سوسور است.ژاك دريدا با

بارت، جواز "مرگ مولف"ه اين نظريه بنيان تفكر غربي را نشانه گرفت و در امتداد نظريه ارائخوانش متكثر از متن را صادر كرد.پيش تر گمان مي رفت تنها متون به اصطالح باز توان خوانش متعدد و متفاوت را دارند اما با اين نظريه هر متني از چنين خصوصيتي برخوردار مي شود. با توجه

هاي كه دربردارنده ارزش-elite) به اين كه در ادبيات فارسي معموال نوعي قرائت نخبه گرا (بركنار از نقدها و ايراداتي كه براين نظريه رفته -بر متن تحميل شده است -اين گروه است

شالوده شكني مي تواند فرصت بازخواني و ديگر خواني متون را به خواننده عطا كند و -استو قواعد پيشين حاكم بر آن را از انحصار خارج كند. در نتيجه، اين قرائت تازه در حوزه ها انشخو

فرهنگ و خصوصا تاريخ و ادبيات مي تواند تحولي نويد بخش را در پي داشته باشد.

شالوده شكني، نقد، قرائت نخبه گراكليدي:هاي واژه

_________________________ *[email protected]


شتاب مثبت و منفي روايي در داستان

*محمد رضا نصر اصفهاني **فضل اهللا خدادادي

چكيده

اصلي متن روايي است كه به سادگي نمي توان از آن چشم پوشـي كـرد. هاي زمان يكي از مولفهزندة متن به حساب مي آيـد. بنـابراين در روايـت، زمـان در در واقع بحث زمان يكي از عناصر سا

پرتو روابط گاهشمارانه ميان داستان و متن معنا مي يابد. زمان داسـتان در معنـاي تـوالي خطـي رخدادها، يك برساخت قرار دادي است كه سلسلة حوادث داستان در بطـن آن طـي يـك زمـان

گونه زمان هستيم: زمان درون متني و زمـان بـرون اتفاق مي افتد. اما در علم روايت ما شاهد دو متني. منظور از زمان درون متني يا زمان متن نه بعد زماني، بلكه بعد حجمي است. در واقع زمان درون متني همان زماني است كه صرف خواندن يك متن مي كنيم. ولي زمـان بـرون متنـي يـا

ان در آن اتفاق مي افتد. ريمون كنان از زمان روايت مدت زمان تقويمي اي است كه حوادث داستمي نامد. از نظـر » پويايي يا سرعت«روايت شناسان معاصر رابطة بين حجم و زمان در روايت را

ريمون كنان رابطة بين حجم و زمان به سه صورت در روايت آشكار مي شـود: پويـايي ثابـت يـا در روايت)، شتاب مثبت( هنگامي كه معيار(تعادل بين حجم مطالب و زمان اختصاص يافته به آن

يك قسمت كوتاه از متن به مدت زمان درازي از داستان اختصاص يابد) و شتاب منفي( هنگـامي كه يك قسمت زيادي از متن به مدت زمان كوتاهي از داسـتان اختصـاص داده شـود). پـژوهش

بـه بررسـي انـواع تحليلـي و بـا بهـره گيـري از منـابع كتابخانـه اي –حاضر به شيوة توصيفي پويايي(سرعت) در داستان مي پردازد.

: پويايي، شتاب مثبت، شتاب منفي، تلخيص، ريمون كنان كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــ M. nasr@ ltr.ui.ac.irاصفهان*استاديار و عضو هيئت علمي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه

[email protected] شجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه اصفهان**دان


ضرورت بازنگري روش/ روش هاي تحقيق در ادبيات فارسي (نقد روش شناسي روش پژوهش در ادبيات)

*مصطفي گرجي

چكيده

از يك سو و مجموعه آثاري كه به » روش پژوهش در زبان و ادبيات«ر به مساله نگاهي فراگيقصد و انگيزه آموزش آن نوشته مي شود از سويي ديگر مبين اين امر است كه علي رغم اهميت .اين امر، آن گونه كه بايسته است دانشجويان به صورت عملي با اين ورزه آشنا نمي شوند

اه واحد در دو مقطع، عمال چيزي از روش جذارندن حدود صد و پندانشجويان عمدتا پس از گپژوهش نمي دانند و فقط وقتي در عمل، با نوشتن پايان نامه و يا طرح پژوهشي مواجهه مي

فرضيه ها، جامعه آماري شوند از طريق پژوهش و ورزه هاي مربوط به آن (بيان مساله، سواالت، در اين مقاله نويسنده سعي مي كند قالب تازه اي در و...)، پژوهش، آموزش داده مي شود.

آموزش فرايند يادگيري روش پژوهش در ادبيات عرضه كند. در ابتدا تحقيقات اين حوزه به دو سطح تحقيقات زباني و تحقيقات ادبي تفكيك مي شود و در ادامه بايسته هاي پژوهش در هر دو

يين مي شود. تحقيقات زباني به چهار ساحت سطح با تاكيد بر روش شناسي تحقيقات ادبي تب» علم بالغت» «علم نحو» ،»روش شناسي پژوهش در علم لغت شامل واژه، مفهوم و اصطالح«

شناسي تقسيم مي شود و تحقيقات ادبي نيز به شش سطح روش» علم عروض و قافيه«و نه و بافت متن، از منظر از منظر متن (متن پژوهي)، از منظر ماتن، از منظر زمي تحقيقات ادبي

از منظر مفسر و موول متن ادبي، از منظر زمينه تفسير طبقه بندي مي تطورات تاريخي و ادبي،شود كه در پژوهش در هر ساحت بايد به نكات خاصي توجه كرد. نويسنده در ادامه در ذيل شش

آن ساحت را بر مي ساحت پژوهش ادبي به ويژه منظر اول (متن)، مهم ترين نكات بايسته در شمارد و تبيين مي كند.

نقد كتاب. -پژوهش هاي زباني -آسيب شناسي پژوهش هاي ادبي واژه هاي كليدي:

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

ردانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه پيام نو*


كاركرد معنايي هنر در ادبيات فارسي به آثار سبك خراساني) (با رويكرد

*بهروز محمودي بختياري

**سيده پريسا سجادي

چكيدهشود كه در معنايي در ادبيات فارسي سبك خراساني، هنر نه به معنايي كه امروزه از آن مراد مي

تر به كار رفته است و حتي در مواردي خاص، تعدادي از مواردي كه امروزه هنر تر و كلي وسيعشوند. در آثار اين سبك هنر در معناي توانايي، و يا به مرة هنرها خارج دانسته ميدانيم از ز مي

ي مقابل عيب و آهو است، كه امري ي درست از توانايي آمده و نقطه بيان بهتر، روش استفادهنسبي است و با توجه به جايگاه، موقعيت و توان هر فرد، هنر او نيز متمايز از ديگران خواهد بود.

دبيات سبك خراساني، هنر به اشخاص مختلفي از اجتماع، زنان، مردان و حتي در مواردي به در ااي است الهي ) نسبت داده شده است. از ديگر سو، هنر وديعهشاهنامهحيواناتي نظير رخش (در

كه داشتن آن از يك سو به نژاد وابسته است و از طرف ديگر هنر تواني است اكتسابي. هنر شده و اين اعتقاد وجود داشته است كه بخت نصر اساسي نژاد، گهر و خرد دانسته ميمالزم سه ع

ي بايد با هنرمند يار باشد تا او بتواند از هنر خويش بهره ببرد.در اين پژوهش بناست با ارائهملزومات و معيارهاي ، ي هنر و مصاديق هاي مستند از آثار ادبي سبك خراساني معناي واژه نمونهوت آن مورد مطالعه قرار گيرند و به اين ترتيب مفهومي صحيح از اين واژه در دوران قضا

ي ادبيات سبك خراساني در ايران به دست آيد. سلطه

: سبك خراساني، هنر، هنرمند، بهترين هنر، ملزومات هنر، معيار هنرمنديكليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ضو هيئت علمي دانشگاه تهرانع*

[email protected] ** كارشناسي ارشد فلسفه هنر از دانشگاه هنر تهران


العاشقين ساز در برهانضدروايت گزارشي از الگوريتمهاي اثر گيسودراز و ساير تحريرهاي عاميانة آن

*راغبمحمد

چكيده

-721العاشقين (شكارنامه يا قصة چهار برادر) از سيد محمد گيسودراز (در اينجا داستان برهانهاي آن در مناطق مختلف ايران نظير اهر، تربت قاره و تحريرق)، عارف چشتي ساكن شبه825

وزكوه، حيدريه، جيري بوشهر، دالخل، سبزوار، سياه سل رشت، فم تفرش، فيروزامرد فسا، فيراند.در آغاز، چگونگي قاين، قنات ملك رابر كرمان،كرمان و ... مورد بررسي و تحليل قرار گرفته

شوند. سپس روايت داستان در تمامي تحريرهاي منتخب، گزارش و با يكديگر سنجيده مياه بر شوند. آنگاند بررسي مياي كه گيسودراز و سايرين استفاده كردهالگوريتمها و ساختهاي ويژه

شود.اساس مباحث مطرح در مقاله، داستان بازخواني مي

العاشقين، سيد محمد گيسودرازالگوريتم، ضد روايت، تحرير، برهانكليدي:هاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ استاديار دانشگاه شهيد بهشتي*


مي آن در بين هاي بوطيقاي ساختارگراي شعر و بدفهمحدوديت گران ايرانيپژوهش

پور*قدرت قاسمي

چكيدهتوان ) خاصي، نميGenreي ادبي (دانيم براي تحليل و نقد عملي متن يا گونهطور كه ميهماني ادبي قابليت انطباق بيشتري با متن هاي ادبي مدد گرفت؛ به عبارتي هر نظريهي نظريهاز همهگرايي قابليت تحليل بيتشر متون شعر و نثر، و ساختارگرايي بته صورتـ الي خاصي دارديا گونه

اي است كه كاربست آن ي متون روايي را دارد. بوطيقاي ساختارگرا نيز نظريهتوانايي تحليل همههاي ادبي معاصر، هاي ادبي بايد با هوشمندي و دقت صورت گيرد. در بين نظريهبا متون و گونه

اي است كه شايد بتوان گفت كاربست عملي و يا ساختارگرايي ادبي، نظريه بوطيقاي ساختارگراهاست. دشواري عملي كردن و سوار كردن چنين انطباق آن با متون ادبي، دشوارتر از ديگر نظريه

- طور كه مياي روي متون ادبي، سبب بدفهمي و كاربست نادرست آن شده است. هماننظريه- هاي عام در متون و گونهساختتارگرايان عبارت از يافتن الگوها و ژرفي كار ساخدانيم مقدمه

هاي ادبي منفرد است. آنان به دنبال آن بودند كه دستور زباني براي متون روايي و ادبي بنويسند؛ نويسند. ساختارگرايان از همان ها دستور زبان ميبه همان صورتي كه دستورنويسان براي زبان

ـ حال ممكن چنين متني هاي روايي، متون و گونه»الگوهاي عام«ي بست انگارهابتدا، براي كارهاي عام ساختـ را برگزيدند و نه متون شعري را، زيرا الگوها و ژرفباشد شعر روايياي يا گونه

در متون روايي، يافتني است نه در روساخت سخن شاعرانه. ساختارگرايان، روايت و داستان را را » شناسي ساختارگراروايت«ي ي خود يافتند، بنابراين نظريهه براي كاربست نظريهبهترين حوز

اند، هايي كه ساختارگرايان در باب شعر نوشتهرو، تعداد مقاالت و كتاببنيان نهادند. از اينشماري نوشته شده است. با اين حال، در شناسي ساختارگرا، آثار بيشمارند، ولي در روايتانگشت

شود؛ اول اين كه گران ادبي ايراني، متأسفانه درك درستي از ساختارگرايي ديده نميين پژوهشبگيرند، بدين معني كه كنند و اشتباه ميگرايي خلط ميگران، ساختارگرايي را با صورتاين پژوهش

و نه گرايانه است هايي زيباشناختي و صورتدهند، تحليلهايي كه از اشعار ارائه ميتحليلكنند كه بدون مدد ها و نتايج خود، مطالبي را بيان ميساختارگرايانه؛ دوم اين كه در بخش تحليل

اي يافتند. بنابراين صرفا نظريهي ساختارگرايي به همان نتايج و مسائل دست ميگرفتن از نظريه كنند. مي» الصاق«ي ادبي خاصي را به متن يا گونه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[email protected]* عضو هيأت علمي دانشگاه شهيدچمران اهواز.


مدرنيسم وپست مدرنيسم و بازتاب آن در ادبيات

*فاطمه معصومي مهوار

چكيدهنر وادبيات پس ازجنگ جهاني اول دراروپا بوجود مدرنيسم مجموعه آثاريست كه درزمينةه

آمدونقطه اوج آن درانگلستان بود.مدرنيسم پاسخي است به حس درهم آميختگي اجتماعي كه ماحصل آن براي انسان چيزي جزحسابگري ،مصلحت وكسب وسردرگمي انسان دراين دوره

نسان را نسبت به جهان ه وبه همين جهت اكردقدرت نيست وانسان را از عشق ومحبت محروم ظهور مدرنيسم در ايران بعد از انقالب مشروطه اتفاق افتاد . بيرون ناسازگاروبيگانه ساخته است

.اعزام محصالن براي ادامة تحصيل به خارج از كشور وپيشرفت صنعت چاپ وترجمه ونشر ندان نمايان روزنامه ومجلات مختلف در كشور، افق جديدي را پيش روي نويسندگان و هنرم

ادبي مختلف ومفاهيم جديد در خوانندگان و نويسندگان هاي ساخت كه منجر به ايجاد سبكگرديداز جمله اين آثار، كتاب احمد ومسالك المحسنين را ميتوان نام برد.كم كم با روند جهاني

ه ي متفاوت تفكر ونگرش انسانها نيز يكسان گرديدكه منجر بها شدن ويكسان شدن فرهنگسبك جديدي به نام پست مدرنيسم شد.اين سبك همان سبك مدرنيسم است ،امابصورت

افراطي كه معرف فرهنگ سدةبيستم مي باشد.انسان در اين دوره به سرعت به سوي اطالعات پيش مي رود وبه دور از قواعد وضوابط ،زندگي خود را بر پايه اي از فرضيات بنا مي كند وكامال

نه است واز تنهايي خود در اين عالم رنج ميبرد،چراكه انسان در اين دوره ايمان خود از خود بيگارا از دست داده ورابطه ي خود را با گذشته كامال قطع كرده ودر پي دنيايي جديد با حال وهواي ديگر است .اين سبك به صورت پيش رس وارد ايران شد. چراكه ما هنوزمرحله مدرنيسم را به

تجربه نكرده بوديم كه وارد مرحلة پست مدرنيسم شديم وبه همين جهت در ابتدا طور كاملبرخي از آثار بصورت تقليدي و بي محتواست. آغازگر اين سبك در ادبيات ايران،صادق هدايت در رمان مشهور بوف كور است .ازديگر نويسندگان اين سبك ،كاظم تينا ،احمد شاملوو...را مي توان

ن مقاله سبك مدرنيسم وپست مدرنيسم وهمچنين مختصات سبكي هر يك و نام برد.در اي بازتاب وروند آنها در ادبيات فارسي ،به طور مختصرتوضيح داده شده است.

ها ت ،جهاني شدن ،يكسان شدن فرهنگمدرنيسم،پست مدرنيسم ،ادبيا:كليديهاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

[email protected] فارغ التحصيل كارشناسي ارشدزبان و ادبيات فارسي *


در نقد ادبي »ادراكي«معرفي رويكرد

*شيدا احمدي

چكيده سه. ميپردازيم"يادراك " كرديرو نام باي ادب نقد دري نينو كرديروي معرف به مقاله نيا در كرديرو و "مدار متن"كرديرو ،"مدار سندهينو" كرديرو از عبارتند كهي ادب نقد در مسلط كرديروي ادب اثر ليتحل به "خواننده" و "متن"،"سندهينو" عامل سه بر ديتأك با بيترت به"مدار خواننده" كرديرو. رنديگيم هديناد را آن ليتحل در ليدخ گريد عامل دو نقش نيبنابرا و پردازنديم- يمي ادب اثر ليتحل به او گذشت سر و اثر خالق اتيروح گرفتن نظر در با صرفا "مدار سندهينو"

كرديرو رد؛يگيم دهيناد كامال آن ليتحل در را"خواننده" و "متن" عامل دو نقش نيوبنابرا پردازد نقش و پرداختهي اثرادب ليتحل به نآهاي واژه و جمالت، ياثرادب ساختار بر تمركز با "مدار متن" خواننده" كرديرو بيترت نيهم به انگارد؛ي م دهيناد آن ليتحل در را "خواننده" و "سندهينو"

نقش جهينت در و پردازدي مي ادب اثر ليتحل به مخاطب اتيذهن و اتيروح بر ديتأك با صرفا "مدار روشن فوق حاتيتوض به توجه با. رديگ يم دهيناد آن ليتحل در را "متن"و "سندهينو" عامل دو

ليدخ عامل دو نقش انگاشتن دهيناد ليدل بهي ادب نقد در مسلط كرديرو سه از كيهر كه است اثر ليتحلي برا الزميي كارآ فاقد ،نقد نديفرا در عامل كي صرفا گرفتن نظر در و اثر ليتحل در عامل سه تعامل به ميكنيمي رفمع را آن مقاله نيا در كه "يادراك" كرديرو. اندي ادب ازي نديبرآ راي ادب اثر ليتحل و دارد توجهي ادب اثر ليتحل در "خواننده" و "متن" ،"سندهينو" .دينمايم كاملتر شده ادي كرديرو سه به نسبت جهينت در و دانديم عامل سه نيا

رويكرد ادراكي، نويسنده، متن، خوانندهكليدي:هاي واژه

_____________________________ *[email protected]


جرجاني عبدالقاهر آثار در روايي هاي نوينمنشاء نظريه

*مريم اسديان **مريم خرسند

چكيده پردازاننظريه از و ادبي نقد هايچهره بزرگترين از نحوي، اديب و ه.)،472جرجاني (د عبدالقاهر

.كردمي زندگي خراسان در هجري پنجم قرن در كه در ايران و جهان اسالم است علم بالغتدانستند، مي لفظ در بيشتر را جلوة بالغت كه آن دسته از علماي بالغت نظرية نقد با جرجاني

نظم نظرية به هك را خود ديدگاه پنداشتند،مي معني در بيشتر را بالغت همچنين كساني كه جلوةساختگرايان در هايديدگاه با جهات بعضي از جرجاني نظم نظرية. كرد طرح گشت، مشهور

داشته بعدي منتقدان نگاه در بسزايي تأثير ادبي نقد در او روش دارد و شباهت دوران مدرن و نحوي امور آن محور كه زندمي دست هايينوآوري به نظم نظرية اساس بر جرجاني.است شكلي در و واحد صورت به مطالب اين ةمجموع. است آن بر مبتني بالغي روابط و نحوي انيمع

شناسيروايت.شودمي ظاهر مسير در رغبت و ميل با خواننده، نظر در نيز راوي و است آمده روايي در جرجاني كه است ديدگاهي اين و است داستاني ادبيات ةمطالع در ساختارگرا و نوين رويكردي

خود آثار در جرجاني عبدالقاهر كه روايي هاينظريه مقالة حاضر در . است پرداخته بدان رخودآثا روايي هاينظريه علمي ةمقايس بررسي اين هدف و شد خواهد بررسي است، گرفته به كار است. غرب پردازانروايت هاينظريه با جرجاني

گفتمان تحليل بالغت، ،جرجاني عبدالقاهر روايي، هاينظريه: كليديهاي واژه

________________________________ [email protected]*كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي و مدرس دانشگاه سمنان

ن**دانشجوي كارشناسي ارشد زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه سمنا


ناصر خسرو ي ديگر بر اساس نظريه روانكاوي ژاك الكان


**احمد يزدي

چكيده

رفتاري انسان بــه عنوان موجودي پيچيده كه همواره هاي امـــروزه بررسي خصوصيات و شيوهبهتر در تالش است تا با درك و شناخت كامل تري از خود و جامعه اي كه در آن زندگي مي كند

بتواند استعدادهاي نهفته اش را شناسايي كند، از اهم مباحث مورد توجه روانشناسان دنياست كه فرانسوي از ژاك الكانسبب ارائه نظريات بسياري گرديده است. در اين ميان، نظريه روانكاوانه

پايه اهميت بسيار بااليي در شناخت شخصيت برخورداراست.در اين مقاله سعي شده است تا برفرآيندهاي از اين روانشناس مشهور كه در آن به جاي تاكيد بر "ساختمان نفساني انسان"نظريه

بدني از نقش خارق العاده زبان در پرورش رواني سخن مي رود، شخصيت ناصرخسرو، بررسي و با استناد به اشعار او تصويري ديگر از چهره اين شاعر حكيم، ارائه گردد.

الكان، ناصرخسرو، روانكاوي، شخصيت:كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ * استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه آزاد اسالمي واحد سبزوار

**دانشجوي دوري دكتراي تخصصي زبان و ادبيات فارسي دانشگاه آزاد اسالمي واحد سبزوار


اليسم در رويكردهاي نقد ادبي معاصرناكارآمدي فرم

*عطااهللا كوپال

چكيدهگرفت. ترين رويكرد آغاز قرن بيستم بود و از آبشخور مدرنيسم سرچشمه مي نقد فرماليستي مهم

هاي هاي پاياني قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم، عصر نفي و انكار گذشته و گسست از سنت دهه« هاي انديشة كهن را در هم بريزد و ، بر آن بود تا شالوده»يسم مدرن« ادبي و هنري پيشين بود.

« كوشيدند بيافريند. بر اين راستا، انديشمندان آغاز قرن بيستم، مي» ادب نو «و » هنر نو » فرماليسم « خلق كنند. » ضد هنر « و نهايتا نوعي » ضد رمان « ، »ضد تئاتر « ، »ضدسينما

هاي سنتي را در نقد ادبي و هنري ها، پرچم مبارزه با انديشه ديتدر هنگامة پرآشوب اين ضاي رايج در نقد ادبي بهره گرفت؟ در اين توان از فرماليسم به عنوان شيوه برافراشت. آيا امروزه مي

مقاله پيدايي فرمالسيم در ادبيات در آغاز سدة بيستم مورد بررسي قرار گرفته است و شگردها و هاي علم بالغت در ادب فارسي مقايسه شده است. بي گمان امروز با با نظريههاي آن تئوري

هايي نو گذشت نزديك به يك قرن از ظهور فرماليسم بايد اذعان داشت كه اگرچه آنها نظريهافكن بود و امروز، پديد آوردند، اما در عين حال ،تقريبا بر همة مراحل كار آنان جزميت، سايه

هاي آنان، بايد مكتب نقد فرماليستي را، به عنوان يك ديدگاه مطلق، به تالش ضمن اداي احترامتوان از آن به عنوان روشي غايي و نهايي در نقد عمال در موزة نقد هنري و ادبي جاي داد و نمي

بهره برد.

هاي مدرن، تحوالت نقد فرماليستي فرماليسم، فوتوريسم، دگماتيسم، داستان : كليدي هاي واژه

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ [email protected] خارجي* استاديار دانشكدة زبان و ادبيات


ناكارآمدي نقد روانشناختي در ايران

*فرزانه مهدوي **غالمحسين غالمحسين زاده

چكيدهيات را بر ساخته زباني بدانيم كه بايد تفسير شود و روانكاوي را دانشي توانا بر تفسير اگر ادب

آن به شمار آوريم، در خواهيم يافت كه رابطه روانكاوي و ادبيات مي تواند هاي بخشي از جنبهده رابطه دو نيروي همكار باشد براي كشف دنيايي كه در زير زبان آثار ادبي، ناشناخته و پنهان مان

مختلف ادبي هاي است. بر اين اساس محققان زبان فارسي تا كنون تحقيقات بسياري در زمينهاز جمله نقد روان شناسانه انجام داده اند كه به انتشار كتب و مقاالت فراواني نيز منجر شده است،

فرويد، هاي نشان مي دهد كساني كه به اين تحقيقات دست يازيده اند بيشتر از نظريهها بررسيآدلر،الكان و بخصوص يونگ در نقد آثار ادبي استفاده كرده اند. مطالعات ما نشان مي دهد كه با توجه به رويكردهاي جديد نقد و مطالعات بين رشته اي، تحقيقات و مقاالت نوشته شده در اين

ها ناشي حوزه، دچار نارسايي هايي است كه غالبا از اطالعات ناكافي يا كم دقتي مؤلفين آنروند، بدين صورت كه گاهي شود. غالب اين مقاالت در دو جهت افراط و تفريط پيش مي مي

نويسنده با نوعي جانب داري از اثر ادبي، كوشيده است اثر را با وجوه مثبت نظريه اي خاص منطبق كند و به تعريف و تمجيد آن بپردازد يا بر عكس با نوعي قطعي انگاري بي دليل نظريه،

عي كند شواهدي بيابد كه بر اساس آن بتواند به پريشان احوالي و بيمار بودن مؤلف يا ساثر وي حكم كند، يا به هر صورتي كه شده به طور ناشيانه بين دو چيزي كه هيچ هاي شخصيت

ارتباطي با هم ندارند ارتباطي برقرار كند و به خيال خود مقاله نوآورانه اي در حوزه نقد ادبي جدي به نقد روانشناسانه آثار ادبي هاي سبب شده است آسيبها گيري د. اين نوع جهتبنويس

فارسي و نقد ادبي ايران وارد شود. در اين مقاله با بررسي كليه مقاله هايي كه در اين زمينه از د اخير به زبان فارسي در ايران نوشته شده است، نقد روانشناسانه از ابتداي وروهاي آغاز تا سال

آن به ادبيات ايران تا كنون مورد كاوش و بررسي قرار گرفته و نقاط قوت و ضعف آن بيان و تحليل شده است.

: نقد ادبي، نقد روانشناختي، آسيب شناسي نقد كليديهاي واژه

_______________________________________ [email protected] *كارشناس ارشد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس

[email protected] **دانشيار زبان و ادبيات فارسي دانشگاه تربيت مدرس


ي نظريه نظريه كاركردهاي نظريه)(خاستگاه و

*مجتبي بشردوست

چكيده

نقد ادبي و نظريه ادبي تا كجاست؟ آيا تحقيق ادبي از نظريه ي ادبي بهـره اي ، مرز تحقيق ادبيجهـاني هـا چگونه شكل مـي گيرنـد؟ آيـا همـه ي نظريـه ها مي برد؟ نقد ادبي چطور؟ نظريه

)universalنظريـه ي "در كتـاب "رنه ولك"ونه است؟ چگها ) هستند؟ تعامل و ترابط نظريهگفتارهايي درباره "نسبت نقد ادبي و نظريه ادبي را ديالكتيكي مي داند. بورديو در كتاب "ادبيات

با حريف هايي طرف هسـتيم كـه مسـلح بـه نظريـه «مي گويد: "ايستادگي در برابر نوليبراليسمپيتركيويسـتو »وشنفكري با آنها جنگيـد. هستند و به گمانم مي بايست با سالح هاي فرهنگي و ر

)Peter kivisto ( "انديشـه هـاي بنيـادي در جامعـه شناسـي ") در كتـابkey idea in

sociology هـا صرفا سازه هاي ذهنـي و مجموعـه اي منظمـي از واژه ها نظريه«گويد: ) ميكاركرد نظريـه "ويستوكي"»بي تناقض و هم آهنگ با تجربه باشند.، بايد روشنها هستند...نظريه

و هابرمـاس، كـاركرد نظريـه را ") Terry Eagelton( تري ايگلتـون "را تبيين مي داند ولي نظريـه هـاي "در كتاب ") ian craibاين كريب("تبيين و تغيير مناسبات اجتماعي مي دانند.

همـان طـور كـه جهـان «) مي گويـد: modern social theory( "مدرن در جامعه شناسير مي كند و به جهاني ديگري تبديل مي شود نظريه هم كه وسيله ي فهم اين جهـان اسـت تغيي

. پژوهشي است درباره خاستگاه و كاركردهاي نظريه، اين جستار» تغيير خواهد كرد.

كاركرد نظريـه ،كـنش اجتمـاعي، ، خاستگاه نظريه ، نظريه ي نظريه، : نظريهكليديهاي واژه درون بودگي نظريه، ريهفرابودگي نظ

__________________________________ [email protected] استاديار گروه زبان و ادبيات فارسي دانشگاه زنجان*


ها نقد مضموني و خاستگاه

*مرتضي بابك معين

چكيدهمدند كه مي توان آنها را در نيمه دوم قرن بيستم رويكردهاي جديدي در حوزه نقد به وجود آ

متعلق به موج نقد نو به حساب آورد. اين رويكردها كه در تضاد با نقد سنتي دانشگاهي و نگاه مي پرداختند. ها اثبات گرايي قرار داشتند، به جاي ارزش گذاري و قضاوت آثار تنها به تفسير آن

ست، از جمله اين رويكردها نقد مضموني كه تنها حضور آن را مي توان در فرانسه پررنگ دانباشد كه حتي قبل از نقد ساختارگرايي در مقابل نقد سنتي دانشگاهي قد علم كرد و توجه مي

بسياري از جوانان را كه مخالف نگاه اثبات گرايي و تاريخ نگري نقد سنتي بودند به خود جلب بان شناسي، ساختارگرايي و روان كرد. اما از آن جا كه نقد جديد را بايد متاثر از حوزه هايي مثل ز

كاوي دانست، لذا مي توان به تعبيري نقد مضموني را حوزه اي مستقل و موردي خاص در حوزه نقد به حساب آورد. در واقع از آن جا كه اين نقد از جست و جوي شهود مركزي و آگاهي خالق

ت علمي و ساختاري از مربوط به جهان خاص نويسنده به بعد گسترش مي يابد، هر گونه برداشدر تضاد با » ( مضمون«ادبيات را نفي مي كند. بنيان گذاران اين رويكرد با برداشت بديع خود از

برداشت سنتي از آن ) و تاكيد بر نگاهي متن محور، ضمن تعريف اين رويكرد بر منحصر به فرد نقد مضموني، كه هاي بودن آن صحه گذاشتند. مقاله حاضر بر آن است تا ضمن معرفي خاستگاه

بي شك ما را در فهم برداشت جديد از مضمون ياري مي دهد، نشان دهد كه اساسا چگونه بنيان گذاران اين حوزه از نقد، با برداشت بديع خود از مضمون، اين حوزه را به عنوان حوزهاي

نقد نو معرفي نمودند.هاي مستقل از ساير حوزه

، نقد مضموني، مضمون، شهود، آگاهي خالق، نقد ساختارگرايي موج نقد نو كليد واژه ها:

___________________________ * [email protected]


شناختي ادبيات نگاهي به كاركردهاي خوانش جامعه با تمركز بر دوره غزنويان و تاريخ بيهقي

*محمد شمالي

دهچكي

شناسي ادبيات قصد برقرار كردن رابطه بين ادبيات و جامعهاز يك منظر كلي مي توان گفت عناصر اجتماعي را دارد. جامعه شناسي ادبيات با موضوعات بسياري درهم تنيده و آميخته است و

اما در عين حال .ردكهمين آميختگي باعث شده تا نتوان براي آن حدود و ثغور معيني ترسيم اي شناخت مناسبات تاريخي و مجموعه شرايطي كه منجر به پديد آمدن يك اثر هنري مي بر

شود هيچ چيز همچون جامعه شناسي ادبيات نمي تواند نتيجه بخش باشد. دوره هاي مختلف تاريخي، بنا به اقتضائات فرهنگي و سياسي و اجتماعي و تاريخي شان، شرايط ويژه اي را پديد

كه اين روابط و شرايط آثار ادبا و شعرا و انديشمندان خلق مي شود. بنابراين مي آورند كه در شبيكي از راه هايي كه استادان و محققان براي بازشناسي عناصر فرهنگي يك دوره خاص تاريخي استفاده مي كنند جامعه شناسي تاريخي است.در مقاله حاضر نويسنده تالش مي كند تا با طرح

ني جامعه شناسي ادبيات، به ادبيات دوره غزنوي، و به ويژه ادبيات منثور مهم ترين اصول و مباآن كه در تاريخ بيهقي به خوبي جلوه گر شده است و به عناصر جامعه شناختي موجود در آنها

اشاره كند.

شناسي ادبيات، ادبيات ايران، غزنويان، تاريخ بيهقيادبيات، جامعه: كليديهاي واژه

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ *دانشگاه آزاد واحد ورامين

ﻢﻴﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا†کیده مقالات.pdf · تﻻﺎﻘﻣ...

Documents

Transcript of ﻢﻴﺣﺮﻟا ﻦﻤﺣﺮﻟا ﷲا†کیده مقالات.pdf · تﻻﺎﻘﻣ...