فقر فلسفهفقر فلسفه

کارل مارکس

تاريخ و ادبيات مارکسيستی

___ نشر کارگری سوسياليستی

١

فهرستفهرست

رازی. پيشگفتار م

مقدمه کارل مارکس

مقدمه فريدريش انگلس

)١٨٩١بمناسبت ترجمه کتاب بزبان اسپانيائی در سال (نامه انگلس به خوزه مزا

پرودون» فلسفه فقر» «فقر فلسفه پاسخ به«

يک کشف علمی: فصل اولفصل اول

ختالف ميان ارزش مصرف و ارزش مبادله ا-١

ارزش تعيين شده و ارزش استنتاجی-٢

تناسب ارزشبردن قانون به کار -٣

پول: الف

کار اضافی: ب

متافيزيک اقتصاد سياسی: فصل دومفصل دوم

متد-١

تذکر اول

تذکر دوم

تذکر سوم

تذکر چهارم

تذکر پنجم

تذکر ششم

تذکر هفتم

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢

تقسيم کار و ماشين ها-٢

قابت و انحصار ر-٣

مالکيت ارضی و بهره ی مالکانه-٤

اعتصابات و اتحاديه کارگران-٥

نامه مارکس به آننکف

نامه مارکس به شوايتزر

فهرست اسامی

ياشار آذری: بازنويس

htm.nashr/tne.javaan.www://http: : آدرس انترنتی کتابخانهآدرس انترنتی کتابخانه

١WC BM Kargar, London XX, UK٣N : : آدرس پستیآدرس پستی

com.yahoori@ryasharaza: : ايملايمل

ياشار آذریياشار آذری: : مسئول نشر کارگری سوسياليستیمسئول نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨٤١٣٨٤: : تاريخ بازنويسیتاريخ بازنويسی

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣

پيشگفتارپيشگفتار

اساس . ن فرانسه منتشر شد بزبا١٨٤٧برای نخستين بار در تابستان » فقر فلسفه «

اين اثر پاسخی است . اين نوشته عليه گرايش های رفرميستی در جنبش کارگری است

پرودون و جهان بينی پر از تناقض و خيال پردازانه خرده بورژوائی » فلسفه فقر « به

که برای او عواقب نابود کننده ای –او که می کوشيد در مقابل با توسعه سرمايه داری

ی -دارد الوده اقتصاد سرمايه داری، يعن ه ش د ک ال سعی کن ين ح رده و در ع ه ک مقابل

ار د و ک ر وسايل تولي د مزدی مالکيت خصوصی ب ن . را حفظ نماي ارکس در اي ارل م ک

ردن ين ب رای از ب ه ب ائی ک ه ه ام نقش ه تم د ک ی ده ان م ته نش د«نوش ای ب ه ه » جنب

ر رمايه داری، ط بات س ارچوب مناس رمايه داری در چه ه س د هرگون وند، فاق ی ش ح م

دئولوژی رفرميستی . پايه تئوريک است ا اي ن ترتيب ب ه اي ارکس ب ه حامالن آن –م ک

رای انقالب ارزه ب ارگر را از مب ه ک سعی دارند به وسيله برنامه اصالحاتی جرئی، طبق

. به مقابله می پردازد-سوسياليستی باز دارند

ر فلسفه« ار تئوريک سو» فق رين آث ياليزم علمی استيکی از مهمت ا . س ارکس ب م

اقتصادی، برای اولين بار اصول تعاليم ماترياليستی خود را در -انتشار اين اثر فلسفی

د اعی انتشار می ده ل اجتم ه تکام وط ب وانين مرب ورد ق ر . م ن اث ارکس در اي ارل م ک

ا را تکامل اتی پرولتاري ارزه طبق ه تاکتيک مب وط ب برخی از ايده های اساسی مرب

.می دهد

رودون را » فقر فلسفه «مارکس در افيزيکی پ دهای مت ده آليستی و مت جهان بينی اي

مورد استفاده قرار می دهد و جهان بينی علمی نوين پرولتری را تشريح کرده و از آن

.به دفاع می پردازد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤

عه ر و توس ل ت تدالل کام اب اس ن کت ی اش، در اي ار قبل ا آث اس ب ارکس در قي م

ده آليستی هگل يافته تری از روش ديالکتيکی خود ارائه داده و برخالف ديالکتيک اي

دات و » ايده مطلق«که واقعيت حقيقی را به عنوان تبلور ا تجري ده ه د اي معرفی می کن

ه مستقل از اراده و الکتيکی ای ک د دي ی رون اب عين وان بازت ه عن مقوالت منطقی را ب

.قعی صورت می گيرد، معرفی می کندآگاهی انسان ها بوده و در دنيای وا

ارکس در فه«م ر فلس ه و » فق ادی پرداخت د م ل تولي ی تکام وانين عين ريح ق ه تش ب

د بلکه » نيروهای مولده «مفهوم زار تولي ه فقط اب را بيان نموده و نشان می دهد که ن

د ده را تشکيل می دهن ذکر می شود . حتی خود کارگران، جزئی از نيروهای مول او مت

ه ت ب«ک ی اس ه انقالب ود طبق ده، خ ای مول رين نيروه ش . »زرگ ت ه نق ارکس ب م

الکتيکی و اط دي رده و ارتب اره ک ه، اش ل جامع ده در تکام ای مول ده نيروه ين کنن تعي

د د و ثابت می کن تأثيرات متقابل نيروهای مولده و مناسبات توليدی را توضيح می ده

ده و که تضادهائی که در مرحله مشخصی از تکامل ج امعه طبقاتی، ميان نيروهای مول

اتی ارزه طبق ذيری موجب تشديد مب ه طور گريزناپ د، ب مناسبات توليدی بوجود می آي

ردد . شده و در نتيجه، شيوه توليد قديم به وسيله شيوه جديد مترقی تری جانشين می گ

ه در آن ه است ک دون طبق دريجی «به قول مارکس فقط جامعه سوسياليستی ب تکامل ت

.»امعه، ديگر انقالب سياسی نيستج

رده و » فقر فلسفه «مارکس در زی ک شالوده اقتصاد سياسی مارکسيستی را پی ري

اب د اقتصاد سياسی «در آثار بعدی خود يعنی در کت م » نق روفش و ه ر مع ين در اث چن

رمايه« اددانان » س افيزيکی اقتص د و تصورات مت ی کن ريح م ا را تش ه تفصيل آن ه ب

ادی بورژوا، مبنی بر ابدی و خلل ناپذير بودن قوانين اقتصادی را از ديده ديالکتيک م

دار و آنتاگونيستی مناسبات اقتصادی اريخی ناپاي د و خصلت ت ل می کن ه و تحلي تجزي

.سرمايه داری را افشاء می کند

مارکس شرايط تشکيل جامعه سرمايه داری را از ديدگاه نوين و علمی بررسی کرده

زر نعت ب ش ص د و نق ی نماي ريح م رمايه داری تش عه س ای . گ را در توس ه ه او جنب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥

ل ه و تحلي ار سرمايه داری را تجزي مختلف توليد سرمايه داری يعنی رقابت و تقسيم ک

نموده و نشان می دهد که تمرکز ابزار توليد و تقسيم کار، به طور ارکانيک با يکديگر

ه ت ار و تخصصی مربوط می باشند و هر نوع اختراع جديدی در زمين کنيک، تقسيم ک

د ی نماي ديد م د را تش دن تولي ور . ش ه ط رمايه داری ب ه س د ک ی کن د م ارکس تأکي م

ردد ی گ ا م وده ه ر ت د و فق رج در تولي رج و م ذيری موجب ه اب ناپ او خصلت . اجتن

رمايه را ت س ام انباش انون ع وده و ق اء نم ارمزدی را افش تم ک تثماری سيس اس

رده و دی ک ول بن تم سرمايه داری فرم د در سيس روت «می گوي ه ث ان نسبت ک ه هم ب

».ساخته می شود، فقر نيز آفريده می شود

زد » فقر فلسفه «مارکس، در ول، م ورد ارزش، پ شالوده آموزش مارکسيستی در م

ر او در ه از نظ ين ک ردن زم ی ک ورد مل ه و در م ه را ريخت ره مالکان ود و به ار، س ک

رمايه داری، ب ه س رايط جامع ی ش ورژوائی تلق دامات ب رين اق ه ت وان قاطعان ه عن

.می شود، مطالب بنيادی ای مطرح می سازد

ارکس در فه«م ر فلس وری ارزش » فق دوين تئ دمات ت ود مق ر خ ر ديگ د اث و در چن

د و زار و هشتص ای ه ال ه ر س وری را در اواخ ن تئ ی آورد و اي ود م ه را بوج افزون

د ی کن ل م اه کام اری ک. پنج وز از در آث ت، هن ته اس اريخ نوش ن ت ل از اي ه او قب

طالحات ار«اص ار«و » ارزش ک ت ک د» قيم ی کن تفاده م م. اس ارکس در ه ين م چن

ای ه ج ديش ب ای بع ته ه ار«نوش روش ک ا » ف ار«ي روی ک روش ني از اصطالحات » ف

.استفاده می کند» قيمت نيروی کار«و » ارزش نيروی کار«

ارکس در فه«م ر فلس تنباط » فق ه اس ی طبق بش انقالب اريخی جن ت ت ود را از اهمي خ

ابات و ادی، اعتص ارزات اقتص ه مب ی ک ه نقش رده و ب ريح ک ا تش ارگر را دقيق ک

ا ری ايف ای پرولت وده ه ی ت يم انقالب کل و تعل ه تش ارگری در پروس ای ک ه ه اتحادي

ا، آ ه پرولتاري ان می دارد ک ن انديشه را بي رده و اي د، اشاره ک اتی و می کنن اهی طبق گ

ا سازمان سياسی -آگاهی سوسياليستی کسب کرده و نقش انقالبی خود را در رابطه ب

د ی گوي ود م ان خ يوه بي ا ش رد و ب د ک رمايه داری، درک خواه ه س ادی جامع اقتص

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦

ه ای نيست «توده ای که رای خود طبق وز ب ی هن وده ول » طبقه ای در برابر سرمايه ب

ه صورت د ب ه ای ب«باي ودطبق د» رای خ دت . در آي م وح ز مه ارکس ت ر، م ن اث در اي

ارزه سياسی ه مب د ک د می کن وده و تأکي دی نم مبارزه اقتصادی و سياسی را فرمول بن

ت د اهمي ارگر واج ه ک ائی طبق ر ره ورژوازی از نظ لطه سياسی ب رنگونی س رای س ب

.تعيين کننده ای می باشد

ه ر فلسفه«مطالع ام » فق ه تم ارکس، ب ارل م ر ک ی توصيه اث تاز انقالب ارگران پيش ک

ه . می شود اه م تانه اول م روز در آس ر ١٣٨٤ام ن اث ه اي انی ک د زم ران، همانن در اي

ارگری؛ در نگاشته شد؛ مبارزه با رفرميزم و گرايشات مماشات جو در درون جنبش ک

ائز اهميت است ران، ح ی اي ارگری آت ن . راستای تدارک انقالب ک دواريم انتشار اي امي

ات رفرميستی و در اثر ا نظري ه ب رای مقابل ی ب ارگران پيشتاز انقالب ، کمکی باشد به ک

راستای ايجاد حزب پيشتاز انقالبی و تدارک سرنگونی سلطه سياسی سرمايه داری و

.تحقق انقالب کارگری برای رهايی خود از شر ظلم نظام سرمايه داری و به دست خود

رازیرازی. . مم

١٣٨٤١٣٨٤ارديبهشت ارديبهشت

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧

مه کارل مارکسمه کارل مارکسمقدمقد ١٨٤٧ بر چاپ فرانسه کتاب

در فرانسه . آقای پرودون اين بدشانسی را دارد که بنحو خاصی به غلط معرفی شود

يک اقتصاددان بد می شناسند و در عين حال او را يک فيلسوف پرکار به عنوان او را

د و در ع برعکس و در آلمان . و کوشنده آلمانی می دانند ين حال او را يک فيلسوف ب

ه . يک يکی از بهترين اقتصاددانان فرانسه می شمارند ان ب ه م ا، در خاصيت دوگان م

اعف تباه مض ن اش ه اي ه ب يم ک ی دان ف م ود را موظ اددان خ انی و اقتص وان آلم عن

.اعتراض نمائيم

ه ود ک ور خواهيم ب خواننده متوجه می شود که ما ضمن اين کار ناگوار مکررا مجب

دهيم به انتقاد آقای پرو ازه ب داريم و بخود اج وجهی معطوف ن دون از فلسفه آلمانی، ت

.که عمدتا به تذکراتی چند در مورد اقتصاد سياسی بپردازيم

کارل مارکس

١٨٤٧ ژوئن ١٥بروکسل

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨

مقدمه فريدريش انگلسمقدمه فريدريش انگلس ١٨٨٥چاپ اول آلمانی کتاب

تان ته حاضر در زمس ورد اص ١٨٤٦-٤٧نوش ارکس در م ه م انی ک وه ، زم ول نح

د ود آم رد، بوج ی ک ف م ين و تکلي ودش تعي ا خ ادی ب اريخی و اقتص نش ت اب . بي کت

که در آن ايام منتشر -»سيستم تضادهای اقتصادی يا فلسفه فقر «پرودون تحت عنوان

ه -شده بود ردی ک ات ف ن اصول را در خالف جهت نظري ه اي ارکس فرصت داد ک به م

ه قرار بود از آن پس، مهمترين نقش را در ميان سوسياليست های معاصر فرانسوی ب

د عه ده رد، توس ده بگي اعات . عه ام س ا تم اريس، غالب ن دو، در پ ه اي ان ک از آن زم

دا ی ها را به مباحثات اقتصادی می گذراندند، راه ها شب م ج شان، هر چه بيشتر از ه

ر طرف نا . شده بود ون ديگر يک اختالف نظر ب شدنی کتاب پرودون ثابت کرد که اکن

ه ب . وجود دارد و در آنزمان، ديگر اغماض و چشم پوشی امکان پذير نبود آن ها ميان

اين مقابله، مسجل به وسيله اين ترتيب مارکس جدائی بهبود ناپذير خود و پرودون را

.ساخت

د، د آم ه خواه ن مقدم دنبال اي ه ب اله ای ک رودون در رس اره پ ارکس در ب قضاوت م

ه ١٨، ١٧، ١٦ در شماره های ١٨٦٥ته به سال اين نوش . منعکس شده است روزنام

رات« يال دمک ريه » سوس ارکس در آن نش ه م ود ک ه ای ب ا مقال ن تنه د و اي منتشر ش

ه را ب . نگاشت ن روزنام ا اي مسير ه کوشش هائی که آقای فون شوايتسر بعمل آورد ت

ه پس از رد ک ه فئودالی و دولتی بکشاند بزودی بر مالء شد و ما را مجبور ک د هفت چن

.مان را با آن اعالم داريمی رسما عدم همکار

ه خود ان شده است ک رای آلم اتفاقا کتاب حاضر، در اين لحظه واجد چنان اهميتی ب

ه . مارکس هم هرگز تصور آن را نمی کرد ه ب ا حمل و چگونه او می توانست بداند که ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩

ام حتا پرودون رودبرتوس کوشای امروزی را که در آن ايام ه کوشش آشنا ن ز ب او ني

نبود، مورد هدف قرار داده است؟

فرصت آن نيست که به روابط مارکس و رودبرتوس بپردازيم در اين باره اين جا در

د د آم يش خواه ده پ ن در آين رای م تی ب لما فرص ی ده . مس ذکر م ط ت ی يفق ه وقت م ک

ب ه موج د ک ی کن ه آن م تهم ب ارکس را م وس، م ده «رودبرت دن او ش ی ش و » متالش

ته اش ناخت «نوش اره ش اب » در ب رمايه«را در کت ورد » س ل م ذ کام ر مأخ دون ذک ب

ه »استفاده قرار داده است ر کج خلقی نابغ ه فقط در اث ی زده است ک ه افترائ ، دست ب

ه در خارج از ر او از موضوعاتی ک ناشناس مانده و در رابطه با بی اطالعی چشم گي

د ان دارن روس جري ات س-پ ا ادبي ادی مخصوص تی و اقتص يح -وسياليس ل توض قاب

. مارکس هرگز با اين اتهامات نوشته رود برتوس، سر و کاری نداشته است . می باشد

ا سه به طور اره رودبرتوس می دانست در رابطه ب ارکس در ب ه م کلی تنها مطلبی ک

تا ١٨٥٨او بود و تازه اين آشنائی هم به هيچ وجه قبل از سال » نامه های اجتماعی «

. وجود نداشت١٨٥٩

ا ه ه ن نام ه در اي د ک ی کن ا م ری ادع ه ت ل موج ا دلي وس ب ای (رودبرت ه ه نام

ديهی » ارزش تعيين شده پرودون «، )اجتماعی را قبل از پرودون کشف کرده است و ب

ين است که در اين رابطه نيز اشتباها به خود ستائی پرداخته و مدعی شده است که اول

.، شخص او بوده است)دهارزش تعيين ش(کاشف

ور می سازد را مجب ن موضوع م بهرحال نقد نوشته ما، شامل او نيز می شود و اي

ا «بی اهميت او » اصولی«که به اثر ی م ات اقتصاد دولت چاپ -»در باره شناخت کيفي

ر -١٨٤٢ الوه ب ه ع ن موضوع ک ا اي ه ب ا در رابط نم، مخصوص اره ک ه اختصار اش ب

نظرياتی را که پرودون قبآل مطرح کرده است، ) از هم ندانسته ب(کمونيزم وايت لينگ،

.عنوان می کند

از اقتصاد سياسی - بدون در نظر گرفتن جهت آن -او تا حدی که سوسياليزم مدرن

روی وری ارزش ريکاردو، پي دون استثناء از تئ ا ب رد، تقريب بورژوازی منشاء می گي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠

د ی نماي ال . م اردو در س از ک١٨١٧ريک اب در آغ ول«ت ه را » اص ن دو جمل ود اي خ

:مطرح می کند که

ط -١ ط و فق اال فق يله ارزش ک ه وس ده ب د آن مصرف ش رای تولي ه ب اری ک دار ک مق

.است، تعيين می گردد

ه -٢ ان سه طبق اع مي ار اجتم وع ک ين - محصول مجم الکين زم ه( م ره مالکان ، )به

. تقسيم می گردد-)مزد کار(و کارگران ) سود(سرمايه داران

ر ١٨٢١از سال ا نتيجه گي های سوسياليستی ی به بعد اين دو جمله در انگلستان ب

ن بود در بعضی موارد به قدری آن ها برده می شدند و صالبت و قاطعيت به کار ه اي ک

مارکس دو باره کشف شده به وسيله که تقريبا به فراموشی گرائيده و تازه عمدتا -اثر

ود ار سرمايه-ب ان انتش ا زم د ت اقی مان ر ب ی نظي ان ب اره در فرصت . ، همچن ن ب در اي

، از ١٨٤٢بنابراين اگر رودبرتوس هم بنوبه خود در سال . ديگری سخن خواهيم گفت

انی، در اليهای سوسيی جمالت باال، نتيجه گير ستی نموده است، مسلما از نظر يک آلم

قط برای آلمان آن زمان گامی به سوی پيش محسوب می شد ولی حداکثر می توانست ف

ز -مارکس در پاسخ به پرودون . به عنوان يک کشف جديد اعتبار داشته باشد که او ني

ود وری -به تصورات واهی مشابهی دچار شده ب ه تئ د ک ه يکاردو را ب ر نشان می ده

ا رار دادن ت تفاده ق ورد اس ه م داينگون ه ح وده استچ د ب ا «: جدي ط ت ه فق ر کس ک ه

ی در انگلستان آشنائی داشته باشد می داند که تقريبا همه حدودی با رشد اقتصاد سياس

يعنی (نه يابردن مساوات گرا به کار های مختلف های اين کشور در زمان سوسياليست

رودون . تئوری ريکاردو را پيشنهاد کرده اند ) سوسياليستی ای پ رای آق ما می توانيم ب

.بر شماريم

.١٨٢٢، اثر هاپکينس، »اقتصاد سياسی«

ه برر« دايت بشر ب ز موجب ه سی اصول مربوط به تقسيم ثروت که بيش از هر چي

.١٨٢٤اثر ويليام تامپسون، » سوی خوشبختی می گردد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١

ر ت »اقتصاد علمی، اخالقی و سياسی « دس، . ر. ، اث ره . ١٨٢٨ادمون ره و غي و غي

.و چهار صفحه غيره و غيره ديگر

ر »برای «ما به گفته يک کمونيست انگليسی وان که در اث شايان توجه او تحت عن

و نقل . ليدز، آمده است اکتفا می کنيم١٨٣٩، چاپ »مصائب کارگران و راه عالج آن«

ادی ادعايی »برای«از اين جا هائی که در قول ا حدود زي ائی ت ه تنه آورده شده اند، ب

.تقدم رودبرتوس را مردود می سازند

يتانيا قدم نگذاشته بود و فقط کتب مارکس تا آن هنگام هرگز به قرائت خانه موزه بر

اب اريس و بروکسل و کت ازه کتابخانه های پ ود و ت ده ب را خوان ا و يادداشت های م ه

ا ١٨٤٥ يک مسافرت شش هفته ای او و من در تابستان ضمن ه ب ود ک به انگلستان ب

ورد در سال . قابل دسترسی، در منچستر آشنا شد کتاب های ل، نوشته های م های چه

ر رودبرت بحث ابراين اگ د و بن ل دسترسی نبودن ر قاب ل امروز غي س و به هيچ وجه مث

ی پروسی آن ها هرگز با ی محل ه بين دا نکرده تقصير آن صرفا متوجه کوت آشنائی پي

ه . خود اوست االخره ب ون ب ژه پروسی است و اکن او بنيان گذار واقعی سوسياليسم وي

.اين عنوان شناخته شده است

ت رودبه ب ر هرجه دون دردس تی ب ی بايس ز نم ود ني وب خ روس محب وس، در پ رت

د اب ١٨٥٩در . می مان د اقتصاد سياسی « جزوه اول کت اره نق ارکس، در » در ب ر م اث

ه ريکاردو داشتند، برلن منتشر شد و در آن ضمن اعتراضاتی که اقتصاديون نسبت ب

راض دوم ن صورته ب(اعت ه ي«: مطرح می شود) اي ر ارزش مبادل ک محصول، اگ

ه يک مصرفمساوی زمان کاری که به خاطر آن شده است، باشد، پس ارزش مبادل

ه ااست و ي ) کار(روز کار، مساوی محصول آن ن ک د مساوی محصول اي ار باي زد ک م

ر توجه . »که قضيه برعکس است ی در صورت . کار باشد ه يادداشت زي در اين رابطه ب

د ن اا«: کني ه از جانب اقتصاديي راض ک ورژوائی(ون عت ود، از ) ب اردو شده ب ه ريک ب

د وان گردي ا عن ول . طرف سوسياليست ه رار دادن صحت تئوريک فرم روض ق ا مف ب

ورژوائی ه ب د و جامع ی ش ه م ردن پراتيک انداخت ه گ وری، ب ا تئ اه تضاد ب ور گن مزب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢

رد ن . دعوت می شد که در پراتيک اين نتيجه فرضی را از اصل تئوريک آن بگي ه اي ب

ق الا اد طري ه اقتص ر علي ه را ب ول ارزش مبادل ی، فرم ای انگليس ت ه ل سوسياليس ق

مارکس که در آن ايام هنوز » فقر فلسفه«در همين يادداشت به » .بردندبه کار سياسی

.فروشی ها قابل دسترس بود، اشاره شده است در تمام کتاب

ا خود را متقاعد سازد افی فرصت داشت ت دازه ک ه ان ا بنابراين رودبرتوس ب ه آي ک

اعالم هبجای اين کار، او مرتبا ب . او، واقعا تازگی داشته اند يا نه ١٨٤٢کشفيات سال

ه آن ها اين کشفيات پرداخته و د ک ذير می دان اس ناپ دری قي ا را به ق ه حت م ب ار ه يکب

ز می توانسته است ارکس ني ه م د ک د خود رودبرتوس -مغزش خطور نمی کن - همانن

رده باشد هايش را م ی نتيجه گير ه (ستقيما از ريکاردو کسب ک د است ک ی او معتق ) ول

ارکس او را ! نه، اين غيرممکن است ال «م رده است » لگد م ان کسی . ک ی هم او، يعن

ه مدت د ک ين حاصل کن ا پيش از که مارکس، هرگونه فرصت را به او داده بود تا يق ه

ر دوی ا ه وس (آن ه ارکس و رودبرت ی م ر ) يعن ه گي ن نتيج ای اي ان -ه ه هم ل ب الاق

ان شده -حالت خاصی که هنوز در مورد رودبرتوس مصداق دارد بال در انگلستان بي ق

!بودند

ر شد اال ذک ه در ب ی است ک وری ريکاردو مطلب . ساده ترين کاربرد سوسياليستی تئ

وارد ياری از م ن موضوع در بس وس-اي ود رودبرت ورد خ ه در م ه - و از جمل منجر ب

اتی اره -نظري دود در ب ب از ح ه مرات ه ب ده است ک ت ارزش اضافی ش اء و طبيع منش

ه صرفنظر از . ريکاردو پا فراتر گذاشته اند ) نظريات( ن ک ه هيچ اي ن رابطه ب او در اي

د، - که پيش از وی الاقل به همان خوبی بيان نشده باشد -وجه چيزی را ه نمی ده ارائ

والت ه مق ن درد مبتالست ک ه اي ار، سرمايه، همانند پيشينيان خود ب ی ک اقتصادی يعن

بدون - که به صورت ناخالص و کلی از اقتصاديون کسب کرده است -ارزش و غيره را

ذيرد، بی آن که ی شان می پ ه رويت کرده باشد، به صورت وابسته به شکل تجل آن ک

رای . را مورد بررسی قرار داده باشد آن ها ظرفيت به اين ترتيب برخالف مارکس که ب

ا تکرار می شوند ٦٤ که از -از اين جمالت اولين بار اکنون مرتب زی - سال پيش ت چي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣

ساخته است، او نه تنها راه هرگونه تکامل بعدی را به روی خود مسدود می کند بلکه

ود ه روی خ ردازی را ب ال پ ه سوی خي تقيم ب واهيم داد راه مس ان خ ه نش انطور ک هم

. می گشايد

وری ريکاردو ر -کاربرد فوق الذکر تئ ی ب ه مبن ن ک دگان اي د کنن ا تولي ارگران، تنه ک

اعی والت اجتم ل محص احب ک ی، ص ان-واقع والت خودش ی محص ند، - يعن ی باش م

ه آن اال ب ارکس در ب ه م انطور ک ن موضوع هم ی اي مستقيما به کمونيزم می انجامد ول

ن صرفا را اي ط است زي ار اشاره کرده است، بر حسب ظاهر از نظر اقتصادی غل ه ک ب

طبق قوانين اقتصاد بورژوائی قسمت اعظم محصول، . بردن اخالق در اقتصاد می باشد

م : حال اگر بگوئيم . را بوجود آورده اند متعلق نمی باشد آن ها به کارگرانی که ن ظل اي

ن د، در اي ته باش ود داش د وج ت و نباي اد صاس ه اقتص وط ب دوأ مرب وع ب ورت موض

ا احساسات سنتی نمی شود و به اين وسيله ما فقط گفته ايم که اين حقيقت اقتصادی ب

ر . ما در تضاد است ات کمونيستی خود را ب ه هيچ وجه مطالب ارکس ب ن جهت م به اي

د سرمايه داری ه هر -اين اساس قرار نداده بلکه براساس سقوط الزامی شيوه تولي ک

ذيرد ا تحقق می پ دگان م ل دي ان گذاشته -روز بيشتر و بيشتر در مقاب ه . است بني البت

ه ر آن چ ين جهت از نظ ه هم د ب ی توان ط است م ر اقتصادی غل اهر از نظ ث ظ از حي

وده، يک واقعيت اقتصادی . تاريخ جهانی صحيح باشد اهی عرفی ت ه آگ ثال -هر آين م

ی ار فرون ا ک رده داری ي اری(ب ود ) بيگ ر خ د، در -را در عص ی کن واب تلق ناص

ا آن اين صورت اين دل ه ت ان وجود داشته، منسوخ شده يلی برای آن خواهد بود ک زم

ت ه عل ه ب ند ک ی باش رح م ری مط ات اقتصادی ديگ ه واقعي د ک ی ده ان م است و نش

ا، آن ی (ه ت قبل ت ) واقعي ده اس ار ش ی اعتب ذير و ب ل ناپ س . تحم ابراين، در پ بن

وی بسيار و د يک محت ه نادرستی های ظاهری اقتصادی، می توان اقعی اقتصادی نهفت

وری ارزش اين جا در .باشد ات، اهميت و تاريخچه تئ ه وارد جرئي فرصت آن نيست ک

.اضافه بشويم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤

ری های ديگری وری ارزش ريکاردو، نتيجه گي البته به موازات آن می توان از تئ

ا، ب . و چنين نيز شده است . نيز کرد اد ه ارزش کااله رای ايج ه ب اری ک ا وسيله ک آن ه

ا صرف ش ه کااله د ک ده است، تعيين می گردد و حاال در اين دنيای بد چنين پيش می آي

ه فقط در گاهی باالتر و گاهی پائين تر از ارزش ع ن شان به فروش می رسند و در واق

ه . نتيجه نوسانات رقابت ورد هم ه در م رايش می باشند ک ن گ نرخ های سود دارای اي

د، ادل کردن رايش را سرمايه داران در يک سطح متع ن گ ا اي ه قيمت کااله انطور ک هم

ه ر عرضه و تقاضا، ب ه در اث د ک د ) سطح(دارن زل کنن ار تن رخ سود . ارزش ک ه ن البت

نعتی برحسب ته ص ک رش ه در ي رمايه داری ک وع س ار مجم ه ک به ب ی رود، محاس م

ال از . می شود ا ح د آن ج االنه می توان ارت، محصول س ه در دو رشته مختلف تج ک

ا دار کار مساوی و بنابراين نمايانگر ارزش مساوی باشد و از حاوی مق زد آن ج ه م ک

رفته در يک رشته به کار کار نيز می تواند در هر دو رشته مساوی بوده ولی سرمايه

ين می باشد -تجارت دو يا سه برابر رشته ديگر باشد ز چن را ني پس - همانطور که اکث

ا در ن ج اردواي انون ارزش ريک انطو-ق رده است هم اردو کشف ک ه خود ريک ا -ر ک ب

د رخ سود مساوی، در تضاد در می آي انون ن ارتی . ق ر محصوالت در دو رشته تج اگ

د ی توانن ودها نم رخ س ن صورت ن ند، در اي روش برس ه ف ان ب ابق ارزش خودش مط

محصوالت دو رشته آن وقت نرخ سودها مساوی باشند، چنان چه ولی . مساوی باشند

ا در . د کامال به ارزش های مربوطه خود به فروش برسند تجارتی می توانن ابراين م بن

دا اين جا ار پي اقض سر و ک انون اقتصادی متن با يک تضاد مواجه می شويم و با دو ق

رخ » ٥ و ٤فصل «به عقيده ريکاردو . می کنيم ع ن ه نف دتا ب ی قضيه، قاع راه حل عمل

.سود و به زبان ارزش، بدست می يايد

ين ارزش ولی حاال ت ا وجود خواص شومش دارای براساس عي ات ريکاردو ب نظري

ز آن را جنبه ای می باشد که فرد مطيع جامعه، د، چي ه ی خوب و گرانبها تلقی می کن ک

د عدالت و . به صورت قهر مقاومت ناپذيری به حس انصاف و عدالت او نهيب می زن

رون هستند ستوناين ها تساوی حقوق، د ١٩ و ١٨های اصلی که انسان ق می خواه

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥

های بی عدالتی، عدم مساوات ه و بر روی ويران آن ها بنای اجتماعی خود را براساس

ين ارزش رده است، تعي ارکس ثابت ک ه م انطور ک د و هم ا کن ر پ و امتيازات فئودالی ب

ن به وسيله -کاال ان صاحبان متساوی الحقوق اي ار مي کار و مبادله آزاد محصوالت ک

ا ا-کااله ن س براس ار ارزش، ماي ا عي ن ه ی ااي ای واقع تند بنياده ه ی هس ه مجموع ک

ر . ايدئولوژی سياسی، قضائی و فلسفی بورژوازی مدرن براساس آن بنا شده است اگ

ار ارزش کاالهاست، آن ار، معي ه ک وقت می بايستی اين معرفت وجود داشته باشد ک

انی دی جه ر ب انون اساسی -احساس خوب افراد سر به راه اجتماع نيز در اث ن ق ه اي ک

ادگی ال آم ی عم ه رسميت می شناسد ول ما ب ع اس دالت را در واق ر آن را ع ه ه دارد ک

ار صادقانه . جريحه دار گردد -کنار بگذارد آن را ءلحظه بدون شرم و حيا مخصوصا ک

رد -خرده بورژواها - اگر چه اين کار صرفا توسط کارآموزان و کارورزان انجام می گي

ر رق ود را از در اث ر روزه بيشتر و بيشتر ارزش خ ا، ه زرگ و ماشين ه د ب ت تولي اب

ه در د ک ه ای باش د در آرزوی جامع ده کوچک باي د کنن ی تولي د، يعن ی ده آندست م

والت ه محص رانجام روزی مبادل ب س ر حس ل و ب ت کام ک حقيق ان، ي ارزش کارش

ه در او بايد آرزوی جامعه ا : به عبارت ديگر . استثناء ناپذير بشود ی را داشته باشد ک

ر باشد و م کاست معتب االئی، منحصرا و بی ک آن يک قانون واحد در رابطه با توليد ک

د تحت ن موضوع بتوان ه اي ا شرايطی وجود داشته باشد ک ار داشته باشد، آن ه اعتب

ه به طور يعنی ساير قوانين کاالئی و از اين گذشته توليد سرمايه داری کلی از بين رفت

.باشند

پردازی، در شيوه تفکر خرده بورژوای واقعی يا ايده آلی تا چه حد اين خيال اين که

ت، رده اس ه ک درن، رخن يله م ه وس ن ب ه اي د ک ی رس ات م ه اثب ت ب ن واقعي اي

ه وسيله ١٨٣١که در ) پردازی خيال( رای ب ه طور جان گ يم شده ب سيستماتيک تنظ

ستان مورد آزمايش قرار گرفت و از نظر تئوريک عمال در انگل ٣٠های بود، در سال

ان و در ١٨٤٢وسيعی گسترش يافت و در به طور ١٨٤٦ توسط رودبرتوس در آلم

رين حقيقت اعالم شد و در به وسيله اره ت ه ت ه مثاب ار ١٨٧١پرودون در فرانسه ب ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦

وان ه عن اعی و در ضمن ب ايل اجتم ل مس وان راه ح ه عن وس ب ط رودبرت ر توس ديگ

يت ال وص از در س د و ب الم گردي اعی او، اع ه اجتم روه ١٨٨٤نام ان گ ، در مي

رار داده ک ق ی را مستمس ت دولت وس، سوسياليس ام رودبرت ت ن ه تح نده ای ک کوش

.بودند، طرفدارانی پيدا کرد

ال ردازی انتقاد مارکس از اين خي رای -پ ه گ م برعلي رودون و ه ه پ م برعلي اه ( ه نگ

ه در ) کنيد به ضميمه آخر کتاب ا به قدری جامع است ک ن ج ر ه فقط ب الزم است اي ذک

.چند نکته در باره شکل خاص استدالل و طراحی رودبرتوس قناعت شود

رودبرتوس تعاريف سنتی اقتصادی را کامآل بهمان شکلی که : همانطور که گفته شد

ی رای بررس ی ب وچکترين کوشش ه و ک ود، پذيرفت ده ب ل ش ه او منتق اديون ب از اقتص

اورده است آن ها ه عمل ني ارت است از . ب ز در «از نظر او ارزش عب ار يک چي اعتب

ود ی ش ی م نجش تلق ار س ار معي ن اعتب ت و اي ب کمي ر حس ا ب اير چيزه ر س » .براب

).٦١ صفحه ١٨٤٢چاپ » در باره شناخت موقعيت اقتصادی دولتی ما«رودبرتوس (

ه، : به عبارت ساده تر امال بی سرو ت ن تجسم را اين تعريف ک ت، اي رين حال در بهت

ه يچ وج ه ه ی ب ت ول ورتی اس ه ص ه چ ن ارزش ب ه اي ی آورد ک ود م ا بوج رای م ب

ه رودبرتوس م آن جا نمی گويد که آن چيست و از د در ی که اين تنها چيزيست ک توان

نجش رای س اری ب تجوی معي ه او در جس ت ک ديهی اس د، ب ا بگوي ه م ورد ارزش ب م

ا ه در خ ت ک د ارزش اس ته باش رار داش ود ارزش ق د از . رج از خ ه و بع ٣٠در آن ک

آشفته ) انتزاعی (صفحه، ارزش مصرف و ارزش مبادله را به نيروی انديشه آبستره

رای ار سنجش واقعی ب ه يک معي و مخلوط می کند، سرانجام به اين نتيجه می رسد ک

رد و فق ه ارزش وجود ندارد و بايد به يک معيار سنجش کمکی قناعت ک ار است ک ط ک

ار سنجشی (می تواند چنين ه محصوالت ) معي ه فقط در صورتی ک د، البت ه بده را ارائ

مقدار کار مساوی، همواره در مقابل محصوالتی با همان کميت کار، مبادله شوند، حال

ه چه اين حالت فی نفسه وجود داشته باشد و چه ه عمل آن ک دامات مقتضی ای ب اق

ين بی حد و اين ها و . مين نمايند تضآن را آمده باشند که ورد تعي ه م البی ک هستند مط

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧

اب (تمام فصل اول آن که بنابراين با وجود . حصر آقای آدولف واگنر قرار گرفته اند کت

وس ار، صرف ) رودبرت ز ک زی ج را چي ه و چ ه چگون ده است ک ه ش ن مباحث وقف اي

وع رابط ر ن دون ه ان ب ار همچن ذا ارزش و ک ود، معه ی ش ا نم اقی کااله ی ب ه منطق

.می مانند

رای اقتصاديون مطرح است -و حاال، باز هم، کار بدون بررسی - بهمان شکلی که ب

اوت حتا چون. عنوان می گردد و تازه به اين صورت هم نيست های وقتی هم که به تف

وان به طور شدت کار فقط در دو کلمه اشاره می کند، تازه، کار ه «کلی به عن زی ک چي

دون » دمی ارز ه يعنی به عنوان معيار ارزش، مطرح می شود، ب ه آن ک در نظر گرفت

.شده باشد که آيا کارتحت شرايط متوسط طبيعی جامعه صرف شده است يا نه

د در يک روز ساخته اين که آيا توليد کنندگان برای ساختن محصوالتی که می توانن

ه شوند ده روز مصرف می کنند يا يک روز، ن ک ا اي ا آن آي زار ه دترين اب ا ب رين ي بهت

ه به کار می برند، توليد را ن ک ا اي ا آي رای ساختن اشياء الزم آن ه وقت کارشان را ب

دار ه مق اعی و ب د و اجتم ی کنن ه صرف م از جامع ورد ني ه م ن ک ا اي ا آي ياء آن ه اش

اره هيچ يک از -غيرمطلوب يا مطلوبی را بيشتر يا کمتر از حد احتياج می سازند در ب

ل . مده است آسخنی به ميان ني ها اين د در مقاب ار باي ار است و محصول يک ک ار، ک ک

ا -رودبرتوس که معموال در هر حال. محصول کار مساوی آن مبادله شود ا نابج ا ي - بج

دگان را از د کنن ردی تولي آماده است که خود را در موضع ملی قرار بدهد و مناسبات ف

د، در فراز رصدخانه عمومی اجتماعی، مورد رار ده ا نظاره ق ن ج ن اي ه از اي محتاطان

ابش مستقيما دای کت ان ابت ه او از هم کار پرهيز می کند و در واقع فقط به اين علت، ک

ورد خاصيت وع تحقيق در م ن راه هر ن رهسپار ديار تخيلی پول کار می شود و در اي

د ذيری در می آي ا در .ارزش آفرين کار، برای او بصورت صخره های عبورناپ ن ج اي

و ب ق ه مرات زه او ب من در ی غري ه در ض ت ک ی اوس ر انتزاع روی تفک ر از ني ت

.رودبرتوس بصورت فقدان شديد ايده های دقيق آشکار می گردد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨

رد و م زدن، صورت می گي ر ه دامات «و حاال گذار به ديار تخيلی در يک چشم ب اق

ا را ی ا»مقتضی ه کااله ه مبادل ر حسب ک ار ب وا -ارزش ک ه عن انون استثناء ب ن يک ق

ذير د، -ناپ ی کنن مين م ه تض يچ گون د ه ی آورن ود نم رای او بوج ری ب اير . دردس س

ن زحمت و دردسر - از گرای گرفته تا پرودن - فکری خيالبافان اين جهت ه اي خود را ب

ن منظور تحقق بخشند، ه اي ه می بايستی ب اعی ای را ک ا ضوابط اجتم د، ت انداخته ان

دامات خود به وسيله اقتصادی را مسأله الاقل سعی می کنند که آن ها . تدوين نمايند اق

د ی : صاحبان کاالهای مورد مبادله، از طريق اقتصادی حل کنن ار را خيل رودبرتوس ک

ه ه ب د ک وان يک پروسی خوب از دولت استمداد می طلب ساده تر کرده است و به عن

.را صادر کندرفورم کمک قهر دولتی طبق فرمانی دستور

ب ارزش خو ن ترتي ه اي بختانه ب ين«ش ای » تعي ورد ادع دم م ی حق تق ود ول ی ش م

ات نمی رسد ) ارزش(رودبرتوس در مورد اين تعيين ه اثب ه هيچ وجه ب رعکس، . ب ب

ی ن همانند عده زياد ديگری اي »برای«گرای و د، يعن انديشه را در سر می پروراندن

ا، محصوالت تحت هر مشتاقانه آرزوی اقدامات مقتضی ای را داشتند که به کمک آنه

ار را مدت . شرايطی همواره و صرفا به قيمت کارشان مبادله گردند ل ا و اين ک ا قب زه

.دبرتوس و به دفعات زياد و بيش از حد لزوم تکرار کرده اندور

د ی گوي ت و م ول اس وس معق س از : رودبرت ه پ ی آن ک ل ارزش بخش ت الاق دول

ن نح ه اي ه از محصوالت را ب ازد و ب ی س ر م کناس منتش ت اس رد، آن وق ين ک و تعي

د و سپس ارگران را بپردازن ا آن اجرت ک د ب ا بتوانن د ت سرمايه داران مساعده می ده

محصوالت - که دريافت کرده اند -های شاخص ارزش کار اسکناسبه وسيله کارگران

ه منشاء آن می ه موجب بازگشت اسکناس ب د و بدينگون د را خريداری می کنن . گردن

ان خود اين که حاال د از زب موضوع به چه خوبی صورت می گيرد، مطلبی است که باي

:برتوس بشنويمدرو

اره « دام مقتضی در ب ی اق ا شرط دوم يعن ه ب ه در رابط ده در آن ک واهی ش ارزش گ

ام ) اسکناس(ورقه ن صورت انج ه اي ان ب ا در دادوستد وجود داشته باشد، جري واقع

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩

فردی که واقعا محصولی را ارائه داده است، ورقه ای دريافت می کند می گيرد که فقط

رای ساختن آن محصول مصرف شده است ه ب اری ک داری ک ه در آن مق ر . ک ا ذک دقيق

ه . می گردد د ک کسی که محصول دو روز کار را ارائه می دهد، ورقه ای دريافت می کن

ن نظم اين شرط دوم در » دور روز «: روی آن نوشته شده است اثر نظارت دقيق بر اي

ا، آن جا از . توسط مأمورين مربوطه الزاما تحقق خواهد پذيرفت که به موجب فرض م

ا ارزش واقعی اجناس همواره با مقدار کاری که به مصرف ساختن رسيده است آن ه

ذا انی معمولی سنجيده می شود ل ان منطبق می باشد و اين کميت کار با تقسيم زم چن

د فردی م چه ه ده حصولی را که برای ساختن آن دو روز کار مصرف شده باشد، ارائ

ان ع هم ب در واق ن ترتي ه اي د و ب ی کن ت م ار درياف رای دو روز ک ه ای ب واهی نام گ

م چون . ارزشی را دريافت می کند که ارائه داده است، نه کمتر و نه بيشتر از ه فقط ب

ه کسی اين گواهينامه را دريافت می کند که واقعا ان دادوستد ارائ ه جري محصولی را ب

ه ر شده در ورق ه ارزش ذک ور داده باشد، لذا بديهی است ک ع حوايج مزب براساس رف

ن . جامعه موجود می باشد يم و اي ه عمل کن ز بدينگون ار ني ه تقسيم ک حاال اگر در زمين

ن صورت ائيم، در اي امال مساوی نظم را مراعات نم د ک مجموع ارزش موجود بايوع دمجم ده، باش واهی ش ا و از ارزش گ ه آن ج ن ک ده، اي واهی ش دار ارزش گ مق

ر دقيقا معادل ارزش حواله شده است لذا اين نيز بايد ضرورتا با ارزش موجود، برابرآورده شده و حساب ات ب ام توقع ن ترتيب تم ه اي ار در باشد ب ا درست از ک ه

)١٦٦-١٦٧ص (.»خواهند آمد

ه ال ب ا بح وس ت ر رودبرت فيات اگ ا کش ه ب وده ک ان ب ه گريب ی دست ب ن بدشانس اي

وردار الت برخ وع اص ار از يک ن ن ب ل اي ت، الاق يده اس ی رس ر از راه م ازه اش دي ت

ه و ه بچگان ه اينگون د ک ته ان رأت آن را نداش ای او ج ک از رقب يچ ي را ه ت، زي اس

ريح ه و ص ويم -نابخردان م بگ ته باش ازه داش ر اج يل - و اگ کل اص ن ش ه اي ومری ب پ

راز )اشاره به زادگاه و محل اقامت رودبرتوس است ( ار را اب ول ک ه پ ون خيالبافان ، جن

د ا از . نماين ه آن ج ر گواهينام ه در براب ار (ک ه ) ک ه ارائ ا ارزش مربوط يئی ای ب ش

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠

ل ه مربوطه تحوي ه گواهينام ل ارائ ه جز در مقاب می شود و هيچ شيئی ارزش داری ب

ذا مجم ود، ل ی ش تی داده نم ی بايس ا م ه ه ن گواهينام وع وع اي اوی مجم واره مس هم

م و کاستی ا اشياء ارزش دار باشد و حساب بدون کوچکترين ک د و ت درست در می آي

ه داری دولت رببا تج حتا آخرين ثانيه کار نيز دقيقا محاسبه شده و ه ترين مأمور خزان

ا ه اثب باتی را در آن ب تباه محاس وچکترين اش د، ک ی توان م نم انده ه . ت برس ر چ ديگ

می خواهيم؟

ه، ر چ ود ه ليقه خ ل و س ه مي ر سرمايه دار ب روزی، ه ه سرمايه داری ام در جامع

ا کيفيت و ه در رابطه ب هرگونه و هر قدر که خود او مايل باشد توليد می کند و البته ن

ا کميت ه در رابطه ب اج و ن ورد احتي ا نوع اشياء م د آن ه ه نيازمن ه ی او ب های جامع

ل داده شود آن چه . توجهی ندارد ه سرعت تحوي افی و ب دازه ک ه ان د ب امروز نمی توان

ن . ممکن است فردا به مراتب بيش از حد نياز، عرضه گردد ه اي با وجود اين باالخره ب

يا آن صورت، خوب يا بد، نياز بر طرف می شود و در مجموع سرانجام توليد به روند

د ت؟ ح . اشياء مورد احتياج می افت د گرف ه صورت خواه ن تضاد چگون ه وسيله ل اي ب

ت ه . رقاب ب ک ن ترتي ه اي اده ب ی س ود؟ خيل ی ش ار م ه اينک ق ب ت موف ه رقاب و چگون

نوع و مقدار برای نياز موجود جامعه قابل استفاده نمی باشد، بر حسب کاالهائی را که

ار ر از ارزش ک ائی کمت ه به ا ب د و آن ه ی ده زل م يله تن ه وس ق ب ن طري هاي ی ب جنب

د آن ها توليد کنندگان می فهماند که رده ان د ک يا اجناس کامال غيرقابل استفاده ای تولي

ا ه و ي د آن ک تفاده ای تولي ل اس افی و غيرقاب دار اض ه مق تفاده را ب ل اس اس قاب اجن

:از اين نکته دو نتيجه گيری می شود. نموده اند

ه اول ا اين ک داوم قيمت کااله اق م ه عدم انطب ا شرط الزمی است ک ا ارزش کااله ب

د د بوجود آي ا می توان ر آن ارزش کااله ر نوسانات . تحت آن و صرفا در اث ا در اث تنه

ين د و تعي ا می افت االئی ج د ک انون ارزش تولي رقابت و نوسانات قيمت کاالهاست که ق

ذيرد به وسيله ارزش کاال اعی، تحقق می پ ان چه . مدت کار ضروری اجتم ن چن در اي

ی ) يعنی(کل ظاهری ارزش شرابطه ه متجل ر از ارزشی ک قيمت، قاعدتا تا حدودی غي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١

اعی به می سازد نظر می رسد، اين، سرنوشت مشترک ارزش و بيشتر مناسبات اجتم

ت م . اس ا رژي د ت ی رس ر م ه نظ ری ب ور ديگ امال ط وارد ک تر م ز در بيش اه ني پادش

لطنتی ا ت ی س ر آنس ه او مظه ابراين در ج. ک ه ابن دگانش ی امع د کنن ه تولي ک

مدت کار انجام به وسيله شان را مبادله می کنند، اگر بخواهيم تعيين ارزش را ی کاالها

بدين طريق که اجازه ندهيم رقابت با تحت فشار قراردادن قيمت ها، ارزش ها را -دهيم

رد، آن، اين تعيين ارزش می تواند به وسيله يعنی تنها راهی که -تعيين کند صورت گي

ن زمي ل در اي ه الاق يم ک ت کن يم ثاب ته باش ه خواس ن است ک ط اي ا فق ار م وم ک ه،نمفه

. پردازانه معمولی به قوانين اقتصادی را قبول کرده ايم بی اعتنائی خيال

ا ی ثانيا در جامعه ا دگان آن کااله ه توليدکنن د، رقابت ی ک ه می کنن ه شان را مبادل ب

ه در مارزش توليد کاالئی، تنها سازمان و نظام توليد اجتماعی مرواج قانون وسيله کن

ه . اين شرايط را بوجود می آورد تنها در اثر تقليل يا افزايش ارزش محصوالت است ک

دار از ز و چه مق ه چه چي ه جامع ا توليدکنندگان کاال به اين نتيجه می رسند ک را آن ه

د که رود ی ولی اتوپی ا . احتياج دارد يا ندارد برتوس نيز در آن شرکت دارد، می خواه

ردارد ان ب ده را از مي يم کنن ل تنظ ين عام ت هم ا . درس ی م ؤال و وقت ا س ه آي يم ک کن

تضمينی وجود خواهد داشت که از هر محصول همان مقداری که ضروری است، توليد

ه خواهد شد و نه بيشتر و در ای حالی ک ه می شويم و در دري د خف در قن وه چغن در انب

يم آيا به علت کمبود گوشت و غالت از گرسنگی تلف باشق سيب زمينی غرق می عر

ها دگمه شلوار در دست و پايمان ريخته است آيا به ليونيمحالی که نخواهيم شد و در

وس ت رودبرت ت؟ آن وق واهيم داش ود خ ترعورت خ رای س لوار ب افی ش دازه ک ان

ه پيروزمندانه محاسبه معروف خود را به ما نشان خوا رای هر براساس هد داد ک آن ب

ه شلواری رای هر دگم نيم کيلو شکر زائد، برای هر خمره عرق به فروش نرسيده، ب

د از که قابل دوختن نمی باشد، گواهينامه های درست و حسابی صادر شده است و بع

، اين صورت حساب »گرديدتأييد تمام توقعات ارضاء شدند و صحت محاسبات «آن که

ار ت از ک ه درس س ک ر ک د و ه ی آي أمور آن را در م ه م د ب ی توان د م ی کن اور نم ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢

ومر رده و صحت آن را -خزانه داری دولت در پ ه محاسبه را امتحان ک د ک وده تأيي نم

ت ول اس ورد قب امال م رفش ک اورده و ح ری ني ندوقش کس ز ص اکنون هرگ -است و ت

.مراجعه کند

ه برتوس که رود ی و حاال می پردازيم به ساده لوحی ا ه وسيله آن و ب د ب می خواه

وپی رانکمک ات ود بح ردارد خ ان ب اری را از مي ای صنعتی و تج رد . ه ه مج ه ب آن ک

دگان و د کنن ی تولي بات خصوص ه محاس د، معادل انی برس اد جه ه ابع االئی ب د ک تولي

د -بازاری ر - که برای آن توليد می کنند ولی با نياز کمی و کيفی آن آشنائی ندارن در اث

.١ک رعد و برق در بازار جهانی يعنی يک بحران تجارتی بر هم خواهد خوردي

دگان را در ا، توليدکنن حال اگر مانع آن شوند که رقابت، در اثر ترقی و تنزل قيمت ه

امال بسته آن ها جريان وضع بازار جهانی قرار دهد، به معنی آن است که چشمان را ک

شود که توليدکنندگان به هيچ وجه نتوانند از وضع باشند اگر توليد کاالئی آنطور تنظيم

اری رای بيم انی ب بازاری که بخاطر آن توليد می کنند، آگاه شوند، در اين صورت درم

ه رودبرتوس ارت ب زن ب ر اي د موجب رشک دکت بحران، تجويز شده است که می توان

.گردد

ا را وس، بسادگی، ارزش کااله ه وسيل حاال می فهميم چرا رودبرت ار «ه ب ين » ک تعي

اگر او بررسی می کرد . می کند و حداکثر، درجات مختلفی از شدت کار را قبول می کند

ين و ز تعي ت ني ن عل ه اي د و ب ی آفرين ه ارزش م يله و چگون ه وس ه چ ار ب ه ک ک

رای رد، ضروری ب اعی پی می ب اندازه گيری می شود، آن وقت به کار ضروری اجتم

ر مصداق داشت - ١ ين اواخ ا هم ل ت ن موضوع الاق انی : اي ازار جه ه انحصار ب انی ک از زم

ه علت شرکت فرانسه تان ب ا در -انگلس ان و مخصوصا آمريک انی آلم تد جه م دادوس ا دره مرتب

ه دی از معادل ه شکل جدي ه نظر می رسد ک ا م شکسته می شود، ب د ی ج دوره ی شکوفائی . افت

د، آن وقت اق نيفت ه اصآل اتف يده است در صورتی ک را نرس م ف وز ه عمومی قبل از بحران، هن

.داشترکود مزمن، وضع عادی صنعت مدرن خواهد شد و فقط نوسانات کوچکی وجود خواهد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٣

ه ک از محصوالت، چ ر ي ه در ه وع و چ ان ن ری از هم ا محصوالت ديگ ه ب در رابط

ن . رابطه با کل نيازهای اجتماعی رای او اي ه سؤال در اين صورت ب مطرح می شد ک

ه انطباق توليد هر يک از توليدکنندگان با کل نيازهای اجتماعی چگونه تحقق ميابد و ب

د ن . اين وسيله کليه خيالبافی های او منتفی می گردي ال او اي رجيح داده است عم ار ت ب

که به شيوه انتزاعی متوسل گردد آن هم در موردی که تمام موضوع درست بر سر آن

.است

ه حال سرانجام به نکته ای می پردازيم که رودبرتوس ضمن آن واقعا چيز تازه ای ب

د ی ده ه م ا ارائ ه او-م زی ک ی شمارش را از چي لکان ب م مس ام ه ه( تم د ب ه معتق ) ک

ان آن ها همه . می باشند، متمايز می سازد » پول کار -اپایاقتصاد پاي « به منظور از مي

ه ادالتی می شوند ک بردن استثمار کار اجرتی توسط سرمايه، خواستار اين ضابطه مب

ه ای ست اين نکته . هر توليد کننده بايد ارزش کامل کار محصول خود را دريافت کند ک

ه س می گويد ب تو آن متفق القولند ولی رودبر در - از گرای گرفته تا پرودون -همه آنها

.و کار اجرتی و استثمار از بين نمی رود) چنين نيست(هيچ وجه

ل د ارزش کام ی توان وری، نم ل تص اعی قاب ت اجتم يچ موقعي ارگر در ه اوال ک

يون له فونکس ک سلس واره ي ی هم د يعن ت کن ولش را درياف ائی محص ر -ه ه از نظ ک

ی ال وده ول د نب ادی مول ند اقتص ی باش ارج -زم م ه مخ د ک ود دارن ا وج راد آن ه و اف

ردد مربوطه بايد از صندوق پس انداز توليد شده، أمين گ ه . ت انی ک ا زم ن موضوع ت اي

د تقسيم کار کنونی وجود داشته باشد ار مول د ک ه تعه ه ای ک ی در جامع مطرح است ول

. منتفی می شود هم می باشد، اين موضوع » امکان پذير«عمومی در آن وجود دارد و

البته ضرورت يک صندوق پس انداز و ذخيره اجتماعی باقی می ماند، به اين جهت در

ه ی هم ردم (واقع در چنين حالتی نيز کارگران يعن ل محصوالت )م ه (، صاحب ک ) جامع

از «هر کس فقط آن که بهره مند خواهند بود و نه ) محصوالت جامعه (بوده و از تمام

اه .خود » محصول کامل کار رار نگ ر ق ه ب رخالق اقتصادی ب ی غي داشتن وظائف عمل

ه . ناديده گرفته شده است » پول کار -خيالبافان«کمک محصول کار، از جانب ساير البت

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٤

ا ک، آن ه داول دموکراتي رق مت ه از ط د ک ی کنن ارگران را وادار م ور ک ن منظ ه اي ب

ات د مالي ين کنن ود تعي رای خ ائی ب ه از . ه وس ک ای ت١٨٤٢و رودبرت ورم ه ام رف م

ديون وعات را م ام موض ت، تم ان اس روس آن زم ت پ ا دول ه ب اعيش در رابط اجتم

وان ه عن ارگران را ب اال، بخشی از محصوالت خود ک ه از ب د ک بوروکراسی ای می دان

.می پردازدآن ها تعيين می کند و به عنوان صدقه به آن ها سهم

ين ثانيا، بهره مالکانه و سود نيز بايد بدون کم الکين زم را م د زي و کاست ادامه يابن

يون ز برخی فونکس رمايه داران صنعتی ني د و و س اعی مفي ای اجتم ا ه ی را حت الزم

د ام می دهن و . انج ه ول د باشند آن ک ره . از نظر اقتصادی غيرمول ارت ديگر به ه عب ب

ن يم اي ه می دان انطور ک د و هم مالکانه و سود، در حکم مزديست که دريافت می دارن

در واقع در حال حاضر . هم به هيچ وجه استنباط تازه ای نبود١٨٤٢در حتا وضوعم

ا ن ه رمايه داران صنعتی (اي ين و س الکين زم ا ) م افا ب ه مض اچيزی ک ار ن در ازای ک

د ی کنن ت م ادی درياف دازه زي ی ان رت ب د، اج ی دهن ام م ايتی انج ی کف اال . ب ا ح ام

ازداری الزم دارد ده ط ن سال آي ٥٠٠رودبرتوس الاقل برای ه امتي ر . بق ان دقيق ت ه بي ب

د ترقی د و نباي ونی بايستی ثابت بمان بايد بگوئيم؛ به اين ترتيب نرخ ارزش اضافی کن

ی ٢٠٠رودبرتوس نرخ اين سود اضافی را . کند رده است يعن ه درصد فرض ک ن ک اي

رای ١٢کارگر هرگز نبايد برای يک کار ه ای ب واهی نام ه گ ساعت ١٢ ساعته روزان

د ٤کار بلکه برای د شده در . ساعت کار، دريافت کن د ٨و ارزش تولي ه باي ساعت بقي

ای رودبرتوس . ميان مالک و سرمايه دار تقسيم گردد ه آق ائی ک بنابر اين گواهينامه ه

ومری . برای کار صادر می کند، دروغ محض می باشند البته بايد يک مالک اشرافی پ

تا بتوان پيش خود مجسم نمود که طبقه کارگر اجازه .) اشاره به رودبرتوس است(بود

رد واهی بگي اعت گ ار س ط چه ار، فق اعت ک رای دوازده س د داد ب ه . خواه ر آين ه

ه اده لوحان ان س ن زب ه اي رمايه داری را ب د س ازی تولي عبده ب ه صورت يک -ش ه ب ک

ن صورت -غارت آشکار تجلی می کند يم، در اي دور س آن را بيان کن م و غيرمق اخته اي

ود د ب ام خواه ه قي هر گواهينامه ای که به کارگران داده شود در حکم دعوت مستقيم ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٥

ه ١١٠که مشمول ماده ای ديگری ب ز پرولتاري قانون جزای آلمان می شود وبايد هرگ

وز جز کارگران روزمزد پومری نديده باشيم، کارگرانی که ه هن ه حالت نيم ا ب م واقع ه

ا که چوب و شالق حکومت می کند، آن جا -یسرواژ در امالک خصوص ه آن ج ه هم ک

ا -جناب می باشند ی زنان زيبای روستا متعلق به حرمسرای ارباب عال د ت ار می کنن ک

ارگران داد ل ک ون . پيش خود مجسم کنيم که می توان اين بيشرمی ها را تحوي لکن اکن

. ما شده اندانقالبيونبزرگ ترين پيش آمده که محافظه کاران ما، اين طور

آن ها البته اگر طبع کارگران ما به آن اندازه آرام و ماليم است که اجازه می دهند به

ساعت ٤قبوالنده شود که در مدت دوازده ساعتی که کار دشواری انجام داده اند، فقط

ه ن تضمين ب ا کار کرده اند در اين صورت بايد به عنوان پاداش، برای هميشه اي آن ه

ا که سهم داده شود ود آن ه د ب ر نخواه ال . از محصول خودشان، از يک سوم کمت عم

ه ای ست اين ترانه دارد ک وازد و ارزش آن را ن که شيپور بچگانه ای برای آينده می ن

-مبادله تخيلی«بنابراين وقتی هم رودبرتوس در . يک کلمه هم بخاطر آن تلف کنيمحتا

ه است چاين چيز تازه ای هم ارائه می دهد، » پول کار يز نو فقط يک موضوع کودکان

د از او ل و بع م مسلکان بيشمارش قب ه ه رار دارد ک و به مراتب پائين تر از سطحی ق

.ارائه داده اند

ر دون شک اث اره شناخت«ب ود، » ...در ب ان انتشار خ ا زم رودبرتوس در رابطه ب

ود تئوری ريکاردو توسط او از يک جهت آغاز ادامه .کتاب معتبری بود د بخشی ب نوي

ان سطح ازگی داشت مع الوصف در مجموع در هم ان ت رای او و آلم و اگر چه فقط ب

ه فقط . کاربرد پيشگامان برتر انگليسی او قرار داشت ود ک ن صرفا آغازی ب ه اما اي ب

ل وسيله وری ناي ادامه کار اصولی و انتقادی می توانست به يک موفقيت واقعی در تئ

ان شروع اما خود او ادام . آيد ه درست از هم رد ک ن ترتيب قطع ک ه ی کارش را به اي

. توپی منتهی می شد اامر، کار ريکاردو را در جهت ديگری ادامه داد، جهتی که به او

يعنی بی غرضی را از دست داد و به سوی -بدين صورت او اولين شرط هر نوع انتقاد

ی شروع هدفی که از قبل تعيين شده بود گام برداشت و اقتصاددان مغرضی شد و وقت

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٦

رد به خيال ان ب رای خود از مي م را ب او از .پردازی کرد، همه امکانات پيشرفت در عل

ار ١٨٤٢ ه در آث ائی را ک ه ه د و انديش ی زن ره ای دور م رگش در داي ان م ا زم ت

ه ا ب رده و ي ان ک ه اش بي ا اولي د و آن ه ی نماي رار م واره تک ود، هم وده ب اره نم اش

ی اس م ر از احس وری غي ران او را ط ه ديگ د ک ه کن د و در آن چ ناخته ان ت ش هس

د ی مواردی که چيزی برای پايمال کردن وجود ندارد، خود را لگدکوب شده م و در . ياب

رده است آ خر کار عمدا ديدگانش را فرو می بندد تا نبيند که در واقع چيزی را کشف ک

.کشف شده بودقبل ها که مدت

*********************** اوت ود تف ان فرانسه ب ه زب ائی دارد و ترجمه کتاب در چند جا با چاپ اصلی آن ب ه

ويس اصلی داده است و در چاپ ارکس در دست ن ه م اين مربوط به تغييراتی است ک

.بعدی کتاب به زبان فرانسه مراعات شده اند

ر ن اث ه در اي انی ک ار الزم به تذکر نيست که شيوه بي ه ک ا ب ه است ب ان رفت شيوه بي

د و کار به عنوان کاالهنوز از اين جا در . کامآل يکسان نمی باشد » سرمايه« و از خري

ه فروش کار صحبت می شود در ار در سرمايه از اصطالح حالی ک روی ک استفاده ني

.شده است

:اين مطالب به عنوان متمم به چاپ جديد کتاب افزوده شده اند

ارکس-١ ه م ا« قسمتی از مقال د اقتصاد سياسیدر ب رلن، در ١٨٥٩چاپ » ره نق ب

.اثر جون گرای» پول کار-مبادله تخيلی«مورد اولين

ل -٢ ارکس در بروکس خنرانی م ه ای از س ه ) ١٨٤٨( ترجم ارت آزاد ک اره تج در ب

.∗را نوشته است» فقر«متعلق به همان دورانی از تکامل مولف است که

فردريش انگلس

١٨٨٤ اکتبر ٢٣لندن

).اين دو نوشته در کتاب حاضر نيامده اند( ∗

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٧

مه انگلس به خوزه مزامه انگلس به خوزه مزانانا ١٨٩١ مارس ٢٤لندن

!ی عزيزميامزا

با خوشوقتی زياد توسط نامه ای که شما در دوم اين ماه نوشته بوديد، اطالع حاصل

اب پانيائی کت ه اس ه ترجم رديم ک فه«ک ر فلس ارک» فق ه سم يله ک ه وس ما صورت ب ش

دام مو . بزودی منتشر خواهد شد -گرفته است ن اق ه اي د رد بديهی است ک ا تأيي کامل م

.يزم در اسپانيا خواهد داشتالزيادی بر روی اشاعه سوسيتأثير بوده و

يد از م پاش الوده آن را از ه ارکس ش اب م ه کت رودون ک وری پ ک تئ دون ش ب

م وز ه ی هن ت ول ده اس و ش ار مح حنه روزگ اريس از ص ون پ ت کم ان شکس زم

رداز ه پ ای رای جمل رای بورژواه ای آن ب ای ه ای اروپ به سوسياليست ه ال و ش ديک

ارگران است و از رای تخدير ک ا غربی منبع عظيمی ب ن کشورها آن ج ارگران اي ه ک ک

رداز ه پ ينيان ی جمل ابهی را از پيش ی مش ای پرودون ا ه ذا آن ه رده، ل ه ارث ب ب

اين موضوع . چنان بر روی ايشان مؤثر واقع می شود هم ها، های راديکال ی لفظ باز

د وز وجود دارن ه هن در مورد فرانسه صادق است و در آنجا، تنها پرودونيست هائی ک

ا جمهور ر ی يعنی بورژواهای راديکال ي د و اگ خواهان خود را سوسياليست می نامن

ه ی اشتباه نکنم، در مجلس و مطبوعات شما نيز چنين جمهور د ک خواهانی وجود دارن

د ود را سوسياليست می خوانن ا . خ امال مناسبی ايآن ه يله ک ی را وس ای پرودون ده ه

های برای آن می دانند که در مقابل سوسياليسم اصيل يعنی بيان مختصر و مفيد تالش

.پرولتاريا يک سوسياليسم ساختگی بورژوائی را علم کنند

های برادرانه با سالم

انگلس-ف

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٨

اد سياسی و اده از اقتص ا يک برسی س رودون تنه ای پ ر آق ولی اث اب معم ک کت ي

ت؛ مانی اس دس آس اب مق ک کت ه ي ت، بلک ت«نيس ينه «، »رموزاس رار درون س اس

ت رپرو ار اس زل «، »دگ ی من ت» وح ه اي . اس ی از نهم ت ول ا هاس روز آن ج ه ام ک

پيغمبران را دقيق تر از نويسندگان دنيوی می آزمايند، لذا خواننده بايد به اين نکته تن

ای » نابغه«خسته کننده در دهد که پابپای تحجر خشک و حرکت کند تا بتواند همراه آق

.پرودون به حيطه ی سماواتی و پر برکت مافوق سوسياليسم برسد

اثر پرودون صفحه سوم» فلسفه فقر«از مقدمه کتاب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٩

فصل اولفصل اول

يک کشف علمیيک کشف علمی

اختالف ميان ارزش مصرف و ارزش مبادله اختالف ميان ارزش مصرف و ارزش مبادله--١١ر در -چه طبيعی چه صنعتی و -خاصيت کليه محصوالت « ه اگ عبارت از اين است ک

ه طور خدمت تأمين معيشت انسان باشند، ده می شوند و ارزش مصرف اخص ب نامي

ه ان چ وند، چن ه ش ابال مبادل همتق وند ارزش مبادل ی ش ده م رف . .. خوان ارزش مص

اره مشخص نمودن ... چگونه ارزش مبادله می شود؟ افی در ب دازه ک اقتصاديون به ان

د ٢)ارزش مبادله (اد ايده ارزش نحوه ايج ده ان ام نورزي د در . اهتم ا باي ن جهت م ه اي ب

از من هستند فقط آن جا تأمل کنيم؛ از اين جا ورد ني ه م که تعداد زيادی از چيزهائی ک

ا ا به مقدار ناچيزی در طبيعت يافت می شود و ي ذا ن اصآل در طبيعت وجود ندار حت د ل

ه آن جا د آن هستم، بپردازم و از مجبورم به توليد چيزهائی که فاق وانم ب که من نمی ت

ا تنهائی به تهيه همه اين چيزها دست بيازم لذا به ارانم در انسان ه ه همک ی ديگر، ب

ه بخشی از محصوالت نم ک ل رشته های مختلف فعاليت پيشنهاد می ک شان را در مقاب

)٣٤و ٣٣پرودون، جلد اول، فصل دوم ص ( ».محصوالت من مبادله کنند

ه ارزش ز، طبيعت دوگان ل از هر چي د قب » اختالف ارزش «آقای پرودون می خواه

، يعنی پروسه تبديل ارزش مبادله به ارزش مصرف را برای ما )٣٤جلد اول، صفحه (

ال . توضيح بدهد ن عمل انتق ورد اي رودون در م ای پ راه آق وريم هم ز مجب ا ني واتذمtranssubstantiation يم از نظر م حال ب . تأمل کنيم ه ؤبين ن عمل چگون ا، اي لف م

.صورت می گيرد

.را مارکس بر متن اصلی افزوده است) ارزش مبادله( - ٢

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٠

ه وسيله تعداد بسيار کثيری از محصوالت در طبيعت يافت نمی شوند، بلکه فقط ب

ض ه مح وند، ب ی ش اخته م نعت س ه ص دآن ک د ی نيازمن د تولي ان از ح ای انس ه

ت ودی طبيع ت (خودبخ انی بدس ار انس ت ک دون دخال ه ب ت ک والتی اس ور محص منظ

ردد ) ی آيند م د صنعتی متوسل گ ه تولي ه ب ه آن می شود ک ور ب د، مجب ن . تجاوز کنن اي

ادی داد زي صنعت از نظر آقای پرودون چيست؟ منشاء آن کدام است؟ يک فرد که به تع

د، از می کن ا «از چيزها احساس ني ن چيزه ه اي ه هم ه تهي د ب ازد دست نمی توان . » بي

ادی می باشند زيادی که بايد برآورده ش نيازمندی های . وند منوط به توليد چيزهای زي

د شوند عالوه . بدون توليد، هيچ محصولی بدست نمی آيد د تولي ه باي ائی ک ه چيزه البت

ه پيش شرط دست های بر وط ب ز می باشند ياری دهنده يک فرد، من . های ديگری ني

ل ه ک رد بشود، مشروط ب ه شرکت بيش از يک ف وط ب د، من ه تولي ولی از لحظه ای ک

رد براساس توليدی می شود که ن ترتيب طبق . تقسيم کار صورت می گي ه اي تصور ب

ار، ا فرض تقسيم ک ا ب ار می شود و م آقای پرودون نيازمندی، کامال موجب تقسيم ک

واهيم داشت ه خ ا ارزش مبادل ه و نتيجت وانيم از . مبادل ادگی می ت ين س ه هم درست ب

.ر دهيمابتدای امر، فرض را بر ارزش مبادله قرا

د دنبال . ولی آقای پرودون ترجيح داده است که در دايره گردش کن ز ب ا ني ابراين م بن

.او به بيراهه هائی می رويم که ما را پيوسته به نقطه مبدأ حرکت او باز می گرداند

ه د و ب ی کن د م ود تولي رای خ رد ب ر ف ه در آن ه عيتی ک دن از وض رون آم رای بي ب

ارانم در رشته های مختلف «: ی پرودون می گويد منظور نيل به مبادله ی آقا ه همک ب

نم ابراين » فعاليت مراجعه می ک م -بن از ه رودون براساس ب ای پ من و -مفروضات آق

از موقعيت مجرد و غيراجتماعی روبينسون، خارج شده آن که همه افراد ديگر، بدون

د های مختلفی دا فعاليت آن ها باشيم، همکارانی خواهيم داشت که همه همکارانی . رن

ه است ه در آن نهفت ه ای ک ار و مبادل يم ک ت، تقس ف فعالي ای مختل ته ه ه -در رش هم

د اين جا در اين ها ازل شده ان يم . از آسمان ن د : خالصه کن ه ی من نيازمن ائی دارم ک ه

ها، مبادله و ی آقای پرودون با فرض کردن اين نيازمند . مبتنی بر تقسيم کار می باشند

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣١

را نيز از قبل مفروض داشته و در صدد است که اتفاقا با اهتمامی بيشتر ارزش مبادله

.را تشريح نمايدآن ها از ساير اقتصاديون علل بوجود آمدن

ی توانست ب رودون م ای پ ت ه آق دادها را در جه ب روي له مرات ادگی سلس ين س هم

دون د ب ر بده ه عکس آن تغيي ر آن ک ه گي ه صحت نتيج ه ای ب ود واری لطم ای خ د ه

رای . را توضيح داد مبادله برای روشن شدن ارزش مبادله، بايد . آورده باشد ه ب ن ک اي

ار آن که که تقسيم کار توضيح داده شود، برای الزم است مبادله روشن شود، تقسيم ک

ار را ضروری می سازند، توضيح داده ی روشن شود، بايد نيازمند ه تقسيم ک ائی ک ه

» فرض کرد «را آن ها ها روشن شوند، بايد بسادگی ی اين نيازمند اين که برای . شوند

د آن چه و اين برخالف : آقای پرودون در اولين جمله پيش گفتار خود آورده و می گوي

ه ه ، ب )پيش گفتار صفحه اول (» نکار اوست اخدا را فرض کردن به معنی « هيچ وجه ب

.نيستآن ها معنی انکار

ومی تلقی می شود که از -خوب، آقای پرودون با تقسيم کار چه -نظر او فرض معل

ازد؟ ده است، روشن س ول مان رای او مجه واره ب ه هم ه را ک ا ارزش مبادل د ت می کن

ی ديگر، به همکاران خود در رشته های انسان ها به «تصميم می گيرد » يک انسان «

د و ارزش مصرف و ارزش ه بپردازن ه مبادل ه ب د ک ی کن نهاد م ت، پيش ف فعالي مختل

د مبادله ر ز بدهن ايز پيشنهاد » .ا از هم تمي ن تم ذيرفتن اي ا پ رودون ب ای پ همکاران آق

ن واقعيت آن که ديگری را از او ندارند جز » اهتمام«هيچ گونه شده، ديگر توقع از اي

ده ارزش «هائی بر دارد و در رساله اقتصاد سياسی خود يادداشت را » بوجود آمدن اي

ز » بوجود آمدن«ی او بايد علت ول. تشريح نمايدآن را متذکر شود و اين پيشنهاد را ني

ن روبينسون، ن انسان، اي ه اي د چگون برای ما روشن سازد و باالخره يکبار بما بگوي

ان معروفی ناگهان به اين فکر افتاده است که با همکاران خود چنين پيشنهاد را در مي

يرفته اند؟پذآن را اعتراضی هيچ گونه بگذارد و چگونه اين همکاران بدون

ألوژی ات ژنئ ن جزئي رودون وارد اي ای پ م منشاء شناسی(آق ه . نمی شود) عل او ب

ه صورت ه آن را ب ن ترتيب ک ه اي د ب اريخی می زن ه، مهر ت ت مبادل ه واقعي سادگی ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٢

ت ده اس رح ش ه مط راری مبادل ا برق ه ب ه در رابط الثی ک نهاد شخص ث وان -پيش عن

.می کند

وچکی از ه ک ن نمون يفی م«اي اريخی و توص د ت ه » ت ت ک رودون اس ای پ آق

يفی « اريخی و توص د ت ن » مت ه لج تادانه ب ين اس ن چن اردو را اي ميت و ريک آدام اس

.می کشاند

.مبادله، تاريخچه مخصوص خود را دارد و مراحل مختلفی را طی می کند

ر مصرف، زمانی بود که همانند قرون وسط فقط محصول اضافی يعنی مازاد توليد ب

.مبادله می شد

ه محصوالت، باز هم زمانی وجود داشت که در آن نه فقط محصول اضافی بلکه هم

ی وقت کليه داروندار صنعتی مبدل به دادوستد ه ی شده بود يعن د وابسته ب ام تولي ه تم ک

ود ه ب وه . مبادل ه ق ه ب ی ارزش مبادل ه يعن ه دوم مبادل ن مرحل وانيم اي ی ت ه م چگون

ه اش را توضيح بدهيم؟ثانوي

ه يک انسان نم ک اده است؛ فرض می ک ه «جواب آقای پرودون فورا حاضر و آم ب

رده است ساير انسان » ها، به همکاران خود در رشته های مختلف فعاليت، پيشنهاد ک

د ا بدهن ه در . که ارزش مبادله را به قوه ثانويه اش ارتق را رسيد ک انی ف االخره زم و ب

ه ائچآن، هم ان از نظر يزه ا آن زم ه ت ا ی ک روش انسان ه ل ف دند غيرقاب ی می ش تلق

اين عصری است . رسيدندمورد مبادله و در معرض دادوستد قرار گرفتند و به فروش

ءکه در آن، چيزهائی که تا آن وقت تقسيم می شدند ولی هرگز مبادله نمی گشتند، اهدا

ده نمی شدند دندآممی شدند ولی هرگز فروخته نمی شدند، بدست می ز خري ی هرگ ول

ره اد، دانش، وجدان و غي ه ... يعنی عفاف، عشق، اعتم ه هم انی ک الم زم و در يک ک

ذيری . چيز مورد دادوستد قرار می گيرد اع پ اين عصر فساد عمومی است، عصر ابتي

ه در يم، عصری است ک جهانی است و اگر بخواهيم از شيوه بيان اقتصادی استفاده کن

زآ ه چي ی چ-ن هم ه اخالق ادی و چ ازار آورده -ه م ه ب اری ب وان ارزش تج ه عن ب

.می شود تا واقعی ترين ارزش آن ارزيابی بشود

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٣

ه ر مبادل وين و اخي ه ن ن مرحل وه -و حاال چگونه بايد اي ه ق ه را ب ی ارزش مبادل يعن

سوم آن توضيح داد؟

ا ک انس د ي رض کني ت؛ ف اده اس ر و آم رودون حاض ای پ واب آق م ج از ه ه ب ن ب

ا « ان ه نهاد انس ت، پيش ف فعالي ای مختل ته ه ارانش در رش ه همک ر، ب رده ی ديگ ک

ه » است ه را ب ازند و ارزش مبادل اری بس ره يک ارزش تج ت، عشق و غي ه از عف ک

.سومين و آخرين قوه آن ترقی بدهند

ه » متد تاريخی و توصيفی «می بينيم که ز می خورد، ب آقادی پرودون بدرد همه چي

د همه چي ز را توضيح می ده ه چي د و هم ه آن . ز پاسخ می ده وط ب ر موضوع مرب اگ

ن » بوجود آمدن يک ايده اقتصادی «باشد که اريخی توضيح داده شود، در اي از نظر ت

ر، انهای ديگ ه انس ه ب د ک ی کن انی را فرض م ود در «صورت او انس اران خ ه همک ب

ه » رشته های مختلف فعاليت رده است ک ا پيشنهاد ک ن عمل بوجود آوردن را اآن ه ي

.کار تمام استآن وقت . جام دهندنا

ا س م ن پ دن «از اي ود آم ده » بوج ام ش ل انج ک عم ه ي ه مثاب ه را ب ارزش مبادل

ا ارزش ه ب ه رابطه ارزش مبادل د ک اقی می مان ن موضوع ب ذيريم و حاال فقط اي می پ

:مصرف را بررسی کنيم

:از زبان آقای پرودون بشنويم

ه اقتصاد« زی ک ی چي د ول رده ان يون خصلت دوگانه ارزش را بسيار خوب تشريح ک

ا ين ج ا از هم اد م د، طبيعت متضاد آن است و انتق رده ان ان نک ه وضوح بي اکنون ب ت

ه ... شروع می شود ا ارزش مصرف و ارزش مبادل بی معنا خواهد بود که در رابطه ب

مريست که اقتصاديون به ساده توجه مبذول داريم و اين ا آن ها به تناقض غير مترقبه

ه ظاهر . گرفتن آن عادت کرده اند ن امر ب دهيم اي موضوع بر سر اين است که نشان ب

ه ماست ه اعماق آن وظيف ان ... ساده، در برگيرنده رمز ژرفناکی است که نفوذ ب ه بي ب

د وس دارن بت معک ديگر نس ا يک ه، ب رف و ارزش مبادل ی، ارزش مص » تکنيک

)٣٨و ٣٦جلد اول ص (

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٤

د ه او می خواه يم ک اگر ما انديشه آقای پرودون را درست درک کرده باشيم می بين

:چهار نکته زير را مشخص سازد

د و » مترقبهيک تناقض غير« ارزش مصرف و ارزش مبادله -١ را تشکيل می دهن

.با يکديگر اختالف دارند

ارزش مصرف و ارزش مبادله با يکديگر نسبت معکوس دارند و با هم در تضاد -٢

.می باشند

. اقتصاديون نه اختالف را ديده يا شناخته اند و نه تضاد را-٣

. انتقاد آقای پرودون از پايان آغاز می گردد-٤

رودون آن که کنيم و برای ما نيز از آخر شروع می اقتصاديون را از اتهامات آقای پ

:تبرئه کرده باشيم، رشته سخن را بدست دو تن از اقتصاديون نسبتا معتبر می سپاريم

:سيسموندی می گويد

ه « ه خالص ان ارزش مصرف و ارزش مبادل تالف مي ز را در اخ ه چي تد، هم دادوس

)پ پروکسل چا١٦٢مطالعات جلد دوم صفحه (» .کرده است

:الودرديل می گويد

روت ) ارزش مصرف (کلی ثروت ملی به طور « ه ث به همان نسبتی کاهش می يابد ک

م ه حج بت ک ان نس ه هم د و ب ی نماي د م ه رش زايش ارزش مبادل ر اف ردی در اث ف

روت دتا ث ی قاع د، سرمايه مل اهش می ياب ا، ک زل ارزش کااله ه علت تن ردی ب های ف

د ی ياب زايش م اريس ( ».اف ومی، پ روت عم اء ث ت و منش اره ماهي ايی درب بررسی ه

)٢٣ صفحه ١٨٠٨

ان ارزش مصرف و ارزش براساس سيسموندی، تئوری اصلی خود را اختالف مي

د، مبادله بنيان گذارده است که به موجب آن به همان نسبتی که درآمد تقليل پيدا می کن

.توليد افزايش می يابد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٥

ل سيستم خود را ب رده الودردي ا ک ه ارزش بن واع دوگان ه مناسبات معکوس ان ر پاي

ه او از ) ريکاردو (است و تئوری او در زمان ريکاردو آنقدر مورد قبول همگان بود ک

:آن تئوری به عنوان يک موضوع معروف سخن می گويد

ا ) ارزش مصرف (به علت آشفتگی مفاهيم ارزش مبدله و ثروت « ه ب مدعی شدند ک

دار چ ل دادن مق رای تقلي ه ب ائی ک ند، حيزه ی باش وع م ا مطب د و ي ات ضروری، مفي ي

زايش داد روت را اف وان ث ی ت اريس ( ».م ی، پ اد سياس ی اقتص ول کل اردو، اص ريک

)٦٥، صفحه »ارزش و ثروت«، جلد دوم، فصل مربوط به ١٨٣٥

يش از ه اقتصاديون پ يم ک ایمشاهده می کن اک اختالف و آق ه راز ژرفن رودون ب پ

ه . »اره کرده اند اش«تضاد اينک ببينيم چگونه آقای پرودون پس از اقتصاديون به نوب

.خود اين راز را افشاء می کند

د، ارزش صورتی که در زايش ياب ه عرضه اف ان نسبت ک ه هم د، ب تقاضا ثابت بمان

د زل می ياب ه تقاضا . يک محصول تن در يک محصول نسبت ب ارت ديگر هر ق ه عب ب

ا ه هم د، ب ر باش راوان ت ود ف د ب ازلتر خواه ت آن ن ا قيم ه ي دازه ارزش مبادل . ن ان

ا : برعکس ه ي دازه ارزش مبادل ان ان هر قدر عرضه نسبت به تقاضا کمتر باشد، به هم

د ی می کن الم ديگر. قيمت محصول ترق ه ک ده : ب ابی محصول عرضه ش در کمي ر ق ه

ود ی ش تر م ت بيش زايش قيم د، اف تر باش ا بيش ه تقاض بت ب ه ي . نس ک ارزش مبادل

ا بت تقاض ه نس واره ب ه هم ت، البت ابی آن اس ا کمي ی ي ه فراوان ته ب ول، وابس . محص

ر ود است، در نظ وع خ ا محصول ن ا تنه اب است، و فرض ی کمي ه خيل محصولی را ک

رای آن وجود نداشته باشد ب ر تقاضا ب د ه می گيريم؛ اگ د شد و زائ ور يافت خواه وف

ه تو برعکس . خواهد گرديد ون اگر محصولی را ک د آن ميلي ر است، در نظر لي ا براب ه

ريم ه بگي ان چ ود چن رای آن وج ی ب ی تقاضای فراوان ی وقت د يعن اف تقاضا را نده کف

.داشته باشد، همواره کمياب خواهد بود

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٦

وريم اين ها بايد بگوئيم ی مجب د ول ه از آن اطالع دارن ا هم ه تقريب حقايقی هستند ک

ا اره در آن ه ا را دوب ن ج يم اي ر کن ل تفه ذک رودون را قاب ای پ وز آق ا رم اخته يت م س

.باشيم

يم، .. « ب کن ايج آن تعقي رين نت ا آخ ل را ت ن اص واهيم اي ر بخ ب اگ ن ترتي ه اي ب

ائی -هاستی که منطقی ترين همه نتيجه گير -می بايستی به اين نکته برسيم که چيزه

رف ه مص ا ک تی راي آن ه ت، بايس دود اس ان نامح روری و مقدارش ند و ض ان باش گ

بايستی ی شان فوق العاده است، م ی صفر و کمياب آن ها چيزهائی که ارزش استفاده از

.قيمت بی نهايت باالئی داشته باشند

ه در عمل آن چه ن است ک ه نقطه اوج آن می رساند، اي آشفتگی و سردرگمی را ب

د د انسا : اين دو حالت افراطی غير عادی پيش نمی آين ز از يک سو هيچ تولي نی هرگ

ا ا می بايستی ت رين چيزه نمی تواند به مقدار بی نهايت برسد، از سوی ديگر کمياب ت

ند ته باش ی داش يچ ارزش د ه ی توانن ند واال نم ودمند باش دودی س ابراين ارزش . ح بن

و ه مصرف و ارزش مبادله ضرورتا با يکديگر مربوط می باشند، ول ه اقتضای آن ک ب

)٣٩جلد اول صفحه (» .يگر در تناقض هستندشان دائما با يکد طبيعت

ه نقطه اوجش رودون ب ای پ ه آشفتگی و سردرگمی آق چه چيز موجب شده است ک

برسد؟

ابی اين که را فراموش کرده است و ديگر تقاضااو اين که خيلی ساده، ا کمي ور ي وف

ه عرضه و تقاضا می باشد وط ب ار گذاشتن تقاضا، ارزش . يک چيز، فقط من ا کن او ب

ی با وفور و ارزش مصرف را کميابیمبادله را با ع وقت ، مترادف می شمارد و در واق

ارزش استفاده شان صفر و کميابيشان فوق العاده است، دارای «می گويد چيزهائی که ند ادی می باش ت زي ی نهاي ه » قيمت ب ه ارزش مبادل د ک د بگوي اده می خواه ی س خيل

ابی » ی نهايت، و سودمندی صفر کميابی ب«. صرفا به معنی کميابی است ی کمي ه معن ب

ه محض » قيمت بی نهايت باال «. محض است ه است، ارزش مبادل حداکثر ارزش مبادل

ابی . است ه و کمي ن ترتيب ارزش مبادل ه اي ذارد و ب او اين دو بيان را در معادله می گ

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٧

وند ی ش رادف م ن . مت ه اي يدن ب ا رس اهرا ب رودون ظ ای پ ديدترين «بهرصورت آق ش

ر ا ی نتيجه گي ا » ه ه منته اظ را ب ا الف ازی ب ه یب وائی ک ا محت ی ب درجه می رساند ول

دارد بيانگر آن اری ن ا . هاست، ک ردازد ت ه سخن سرائی می پ اين ترتيب او بيشتر ب ب

که او تصور می کند که به نتايج جديدی رسيده است، پيش شرط های آن جا منطق، از

ين طرز عمل موفق می شود اوليه خود را با عريانی کامل باز م ی يابد و به کمک هم

.که ارزش مصرف و وفور محض را مترادف قلمداد کند

د و ارزش آن که آقای پرودون بعد از ارزش مبادله و کميابی را مترادف تلقی می کن

نه ارزش را در کميابی و ارزش مبادله اين که داند از ی مصرف و وفور را برابر هم م

امال متعجب می يابد و نه ارزش د ک مبادله مبادله را در وفور و ارزش مصرف می بين

گذشته وقتی مشاهده می کند که در عمل اين حاالت افراطی غيرعادی « شده و از اين

د، ی آين يش نم ت پ اجرای آن وق ه يک م ه ب د ک ی مان اقی نم ن ب ز اي ی ج رايش راه ب

خاطر ه باالست، درست ب او قيمتی را می شناسد که بی نهايت . اسرارآميز معتقد شود

که او تقاضا را ناديده می گيرد هرگز ی و تا زمان. اری برای آن وجود ندارددخريآن که

.خريداری پيدا نخواهد کرد

رودون ای پ ر آق ورد نظ ور م ه وف د ک ی رس ر م ه نظ ر ب رف ديگ ور از ط ه ط ب

د او کامال فراموش کرده است که چه کسانی وجود . خودبخودی بوجود آمده است دارن

ه تقاضا را هيچ آن ها که وقت از نظر دور را توليد می کنند و در مصلحت آنهاست ک

د ه مدعی . ندارن ن نتيجه می رسد ک ه اي رودون ب ای پ ه آق ود، چگون ين نمی ب ر چن اگ

د، م ادی دارن ی ارزان و ی شود همه چيزهائی که ارزش استفاده بسيار زي بايستی خيل

رعکس رايگان باشند؟ حتا ور و ی م او ب د وف ه باي ن نتيجه می رسيد ک ه اي بايستی ب

ا قيمت رد ت ا توليد چيزهای بسيار سودمند را محدود ک اال آن ه ه شان ب و ارزش مبادل

.برود

های فرانسه قانونی را مطالبه می کردند که احداث اگر در گذشته، صاحبان تاکستان

د تاکستان ر هلن وع سازد، اگ ه آس ی های جديد را ممن ا ادوي يائی را می سوزاندند و ه

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٨

ود ی ساده فقط بخاطر آن ب د، خيل بوته های ميخک را در جزاير ملوک نابود می کردن

. بشوند تا ارزش مبادله را باال ببرندآن ها که می خواستند به اين وسيله مانع فراوانی

ه يک استاد وزانی ک در تمام قرون وسطی طبق همين اصل عمل می شد وتعداد کار آم

ه موجب به کار د ب رار ده ورد استفاده ق می گماشت و ابزار کاری که او حق داشت م

)آندرسون» تاريخ بازرگانی«نگاه کنيد به . (قوانينی، محدود نگاه داشته می شدند

وان ارزش آن که آقای پرودون بعد از وفور را به عنوان مصرف و کميابی را به عن

رد ن ن -مبادله معرفی ک ر از اي زی ساده ت ابی در و چي ور و کمي يم وف ه ثابت کن يست ک

د ی کنن ل م ديگر عم ت -جهت عکس يک ا عرضه و ارزش آن وق ارزش مصرف را ب

ه مبادله را با تقاضا مشابه قلمداد می کند و برای ر آن ک م چشم گيرت از ه ز را ب ی ت آنت

ای ه ج د و ب ی ده بت م ه آن نس ری را ب ازد اصطالح ديگ ر س وه گ هجل ، ارزش مبادل

د » ارزش نظری« ی ده رار م ری «را ق ه موضوع ديگ دل ب ب بحث و ج ن ترتي ه اي ب

ا ی ب ا از طرف ود و م ی ش انده م ودمندیکش ه (س رف ) ارزش مصرف، عرض و از ط

. سروکار پيدا می کنيم) ارزش مبادله، تقاضا(ديگر با نظر

ا می توان چگونه رد ت د ک ا يکديگر سازگار ساخت؟ چه باي اين عوامل متضاد را ب

پيدا کرد؟آن ها ا هماهنگ نمود؟ آيا می توان الاقل يک نقطه مشترک ميان رآن ها

ين نقطه مشترکی وجود دارد : می دارد آقای پرودون اعالم ا چن . اراده آزاد : مطمئن

ارزه ن مب ر اي ه در اث ی ک ان قيمت ود مي ان سودمندی و نظر، بوج عرضه و تقاضا، مي

.دتواند بيانگر عدالت ابدی باشی نم-می آيد

:آقای پرودون اين آنتی تز را بيشتر توصيف می کند

خود هستم، داور نيازمندی های ، داور خريدار آزاد من در خصلت خود به عنوان «

ردازم، هستم ی مفيد بودن شيئی هستم، داور قيمتی که م رای آن بپ از طرف . خواهم ب

وان ه عن و ب ر ت ده آزادديگ د کنن ار تولي د، صاحب اختي ايل تولي ا ،وس تی و نتيجت هس

)٤١جلد صفحه (» .توانی مخارج خود را تقليل بدهیی م

___ نشر کارگری سوسياليستی

٣٩

رودون خود ی که تقاضا يا ارزش مبادله، با نظر يکی م آن جا و از ای پ باشند لذا آق

:داند که بگويد یرا ملزم م

ه « ان ارزش مصرف و اراده آزاد به اثبات رسيده است ک ه علت اختالف مي است ک

اين اختالف را می توان که اراده وجود دارد، چگونه ی تا زمان . اشدبی ارزش مبادله م

ه رد؟ و چگون وان حل ک دون می ت رد ب دا ک ه اراده آزاد را ف ا آن ک ده انسان ه دا ش ف

)٤١جلد اول صفحه ( ».باشند

ما با مبارزه ميان دو قدرت به . به يک نتيجه برسيماين جا بنابراين ممکن نيست در

ابرابر و طالح ن دار آزاد و اص ان خري ر، مي ودمندی و نظ ان س اس، مي ل قي ر قاب غي

. سروکار داريم ی آزادتوليدکننده

:مسايل را کمی دقيق تر بررسی کنيم

انگر نظر نيست ا . عرضه، منحصرا سودمندی را بيان نمی کند و تقاضا صرفا بي آي

ا نماي وع محصول ي وال يک ن ان من ه هم ز ب د، خود ني ه کسی که تقاضا می کن ده هم ن

ده - از نقطه نظر آقای پرودون -محصوالت يعنی پول را عرضه نمی کند؟ و آيا او نماين

ده ه کنن ر، عرض رف ديگ ا از ط د؟ آي ی باش ا ارزش مصرف نم ودمندی ي ور س ه ط ب

د؟ و همزمان تقاضای يک نوع محصول يا نماينده همه محصوالت يعنی پول را نمی کن

ا ده آق ه عقي يله ب ن وس ه اي ا او ب ده ی آي ه کنن وان عرض ه عن رودون ب دهی پ نماين

سودمندی و يا ارزش مبادله نمی باشد؟

ه ده هم ا نماين ال محصول خاصی و ي ين ح ده در ع ه کنن ا عرض ر آي رف ديگ از ط

محصوالت يعنی پول را تقاضا نمی کند؟ و آيا به اين ترتيب نماينده نظر، ارزش نظری

و يا ارزش مبادله نمی شود؟

ن ترتيب . حال عرضه است و عرضه در عين حال تقاضاست تقاضا در عين ه اي ب

رودون ای پ ا سودمندی و ن -آنتی تز آق ه سادگی ب ه عرضه و تقاضا را ب ر مشابه ظ ک

. صرفا مبتنی بر يک انتزاع ميان تهی است-داندی م

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٠

ين حق، آن چه ا هم اير اقتصاديون ب د، س رودون ارزش مصرف می نام ای پ را آق

اريس (ما فقط به اشتورش . انندخوی ارزش نظری م ١٨٢٣کورس اقتصاد سياسی پ

.اشاره می کنيم) ٤٩ و ٤٧صفحه

ه بت ب ا نس ه م ائی ک ر او چيزه ا از نظ يم، آن ه ی کن از م ااحساس ني دی ه نيازمن

رای ا خوانده می شوند و ارزش ها چيزهائی هستند که ما ب ل هستيم آن ه . ارزشی قائ

ا فقط از آن جهت دارا د بيشتر چيزه ه نيازمن ائی را ی ی ارزش هستند ک ر -ه ه در اث ک

تواند تغيير کند و ی منيازمندی ها نظر در باره . بر طرف می کنند-نظر بوجود آمده اند

انگر رابطه ه ب ه فقط بي ا ک ز سودمندی چيزه ا همين ترتيب ني ا آن ه دی های ب نيازمن

ا نيازمندی های حتا ،)تواند تغيير کند ی م(ماست د طبيعی دائم ر می کنن ع . تغيي در واق

مثال ميان چيزهائی که نزد اقوام مختلف به عنوان غذای اصلی مطرح هستند، چه بسا

!هائی وجود دارد تفاوت

که ی اين مبارزه ميان سودمندی و نظر صورت نمی گيرد بلکه ميان ارزش تجاری ا

ان که تقاضا کننده ارائه می ی عرضه کننده مطالبه می کند و ارزش تجاری ا دهد، جري

. برآوردهای متضاد است اينارزش مبادله محصول همواره نتيجه. دارد

د . در تحليل نهائی، عرضه و تقاضا، توليد و مصرف را در مقابل يکدگر قرار می ده

.البته توليد و مصرف بر پايه تبادل ميان يکايک افراد استوار است

ز سودمندی نيست ده . محصولی که عرضه می شود فی نفسه چي ن مصرف کنن اي

ودن د و آن را است که سودمند ب ين می کن ا تعي رای آن حت ر خصلت سودمندی را ب اگ

انگر سودمندی آن نمی باشد ه بي ی واقعی کلم ه معن م ب از ه ان . قائل بشويم ب در جري

يعنی به ازای مواد خام، دستمزدها و غيره و -ازای همه مخارج توليد ه توليد، مبادله ب

رد -يزهائی که دارای ارزش تجاری می باشند بطورکلی همه چ ن . صورت می گي ه اي ب

ده مجموعه ارزش های تجاری است و آن ترتيب محصول، از ديدگاه توليدکننده نماين

ع بيش از چه ين و در واق او عرضه می کند تنها يک شيئی سودمند نيست بلکه همچن

.هر چيز يک ارزش مبادله است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤١

ه باشد، ) تبايد گف (در رابطه با تقاضا ه واجد وسيله مبادل ا حدی ک ن، فقط ت ه اي ک

.مؤثر است و اين وسايل به نوبه خود، محصوالت بوده و ارزش مبادله می باشند

ای ت ارزش ه ه قيم ه ب ا محصولی ک و ب ک س ا از ي ه، در عرضه و تقاض بدينگون

ديگر مبادله تمام شده است و همچنين به نياز به فروش آن، سروکار داريم و از طرف

د ا آرزوی خري ين ب د و همچن ام شده ان ه، تم ه قيمت ارزش های مبادل ه ب با وسايلی ک

.مواجه می باشيم

رودون دار آزاد آقای پ ر خري ده آزاد را در براب د توليدکنن رار می ده ه هر دو . ق او ب

ا ن جهت آن ه ه اي افيزيکی می بخشد و ب ز خصلت های مت دني د بگوي ه «: می توان ب

ان ارزش مصرف و ت انسان اساراده آزاد ست که اثبات رسيده ا که موجب اختالف مي

).٤١جلد اول صفحه ( » ارزش مبادله می شود

تقسيم کار و مبادله فردی بنا شده براساس که توليدکننده، در جامعه ای که ی تا زمان

. مجبور به فروش می باشد - و اين پيش شرط آقای پرودون است -است، توليد می کند

راف . رودون توليدکننده را صاحب وسايل توليد می شمارد آقای پ ور است اعت ا مجب ام

ه د، ب ن وسايل تولي ه کمک اي دارد اراده آزاد کند که ب اری ن ن، وسايل . ک ر اي عالوه ب

درن، او توليد د م د و در تولي ه می کن ا عمدتا محصوالت هستند که او از خارج تهي حت

ده مربوطه، . ليد کند خواهش، تو آزاد نيست که به مقدار دل سطح تکامل نيروهای مول

.او را مجبور می کند که به اين يا آن ميزان توليد نمايد

ت ده نيس د کنن ر از تولي ده، آزادت رف کنن ايل و . مص ه وس ته ب ر او وابس نظ

ای دی ه ر دو نيازمن ا اوست و ه يله آن ه ه وس اعی اوب ود -وضع اجتم ه خ ه بنوب ک

اعی است وابسته به سازمان عموم ين می شوند -ی اجتم ه ه ب . تعي ارگری ک هرحال ک

د، شسيب زمينی می خورد و مع وقه تحت تکفلی که پارچه مليل دوزی خريداری می کن

د اوت نظرات . هر دو از نظر مطلوب خود پيروی می کنن ه تف ا البت اوت آن ه ر تف در اث

ود محصول سازمان موقعيتی که در دنيا دارند توضيح داده می شود و اين نيز بنوبه خ

.اجتماعی است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٢

د می باشد؟ نيازمندی ها آيا سيستم ا مجموعه سازمان تولي در کل، متکی به نظر ي

د متکی ی در اکثر موارد نيازمند ر تولي ه ب ا از ک موقعيت عمومی ک د و ي ا، از تولي ه

ر محور . می باشد، منشاء می گيرند انی منحصرا ب دی های دادوستد جه د نيازمن تولي

ردی نيازمندی های چرخد و نه می يم . مصرف ف ر می کن ال ديگری ذک اج : مث ا احتي آي

ه وقی ای نيست ک وانين حق داشتن به صاحبان دفاتر اسناد رسمی، مشروط به وجود ق

می باشند؟- يعنی توليد-صرفا بيانگر تکامل مشخصی از مالکيت

ه از آن س ه عناصری را ک د ک ی کن ت نم ن قناع ه اي رودون ب ای پ يم، از آق خن گفت

ه دگان ب مناسبات عرضه و تقاضا حذف نمايد، بلکه از طريق جوش دادن تمام توليدکنن

ه مصرف کننده واحديک توليد کننده واحد و تمام مصرف کنندگان به يک زاع را ب ، انت

ان ه جري ی ب امعلوم تخيل ود ن ن دو موج ان اي ارزه را مي اند و مب ی رس د م رين ح آخ

دازد ی ان يکن. م د ل ی گيرن ری صورت م و ديگ ه نح ی، موضوعات ب ای واقع . در دني

ان ارزه مي روری مب ل ض ک عام دگان، ي ا کنن دگان و تقاض ه کنن ان عرض ت مي رقاب

.آورد که نتيجه آن ارزش مبادله استی خريداران و فروشندگان را بوجود م

ضا تواند فرمول عرضه و تقا ی آقای پرودون بعد از حذف مخارج توليد و رقابت، م

: به اين صورت پوچ و بی معنی خالصه کند و بگويد خودرا به دلخواه

ه « د ک رار دارن ه در خدمت آن ق عرضه و تقاضا دو شکل تشريفاتی بيش نيستند ک

ازگاری د و موجب س رار دهن ديگر ق ر يک ه را در براب ٣ارزش مصرف و ارزش مبادل

ر به اين ها . گردندآن ها ه اگ د م متص دو قطب مغناطيسی هستند ک ده مول ل شوند، پدي

د آورد که را ميل ترکيبی ای د اول صفحه ( .مبادله ناميده می شود، بوجود خواهن جل

٤٩(

وان همين سادگی نيز ه ب ه فقط يک می ت ه مبادل ا » شکل تشريفاتی «گفت ک است ت

ين سادگی ه هم مربوط سازد و باز هم ب ه مصرف کننده و شيی را ب وان هم گفت می ت

ه ) ١٨٤٧(در چاپ اول کتاب به فرانسه - ٣ ی سازگاری، واژه Conciliationبه جای کلم يعن

Circulationيعنی گردش، چاپ شده است.

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٣

ه رواب ه هم ط ک ادی فق ريفاتی«ط اقتص کال تش رف » اش ط مص ا رواب تند ت ای هس

ه . بالواسطه بشوند د، ن د مربوطه را تشکيل می دهن عرضه و تقاضا، مناسبات تولي

.کمتر و نه بيشتر از مبادالت فردی

ه او به اين ترتيب کل ديالکتيک آقای پرودون عبارت از چيست؟ عبارت از اينست ک

رف و ارزش مب رای ارزش مص یب اهيم انتزاع ا، مف ه و تقاض رای عرض ه، ب ادل

ر، ودمندی و نظ ور، س ابی و وف ل کمي ادی را از قبي کو متض ده و ي د کنن ک تولي ي

ر دوی ه ه ده، ک رف کنن امص ا اراده آزاد آن ه ائی ب واليه ه ندی مش ار -باش ه ک ب

.بردی م

ارزش تعيين شده و ارزش استنتاجی ارزش تعيين شده و ارزش استنتاجی--٢٢ )٣٢جلد اول صفحه . ( ستون اصلی بنای اقتصادی است٤)دلهارزش مبا(ارزش

.ستون اصلی تضادهای اقتصادی است» تعيين شده«ارزش

ن ين شده «بسيار خوب، اي رودون در اقتصاد » ارزش تعي ای پ ه کشفيات آق ه هم ک

سياسی را تشکيل می دهد، چيست؟

ار ز. هر آينه فرض را بر سودمندی بگذاريم، کار منبع ارزش می باشد ار ک ان معي م

زمان کاری که برای ساختن آن صرف شده به وسيله است و ارزش نسبی محصوالت،

ان . است، تعيين می گردد قيمت، ارزشی نسبی يک محصول است که به صورت پول بي

ه . می گردد و باالخره به کالم ساده تر ارزش تعيين شده يک محصول ارزشی است ک

.ده، تعيين می گرددبه صورت مدت کاری که به مصرف رسي

ميت ه آدام اس انطور ک ت هم دعی اس رودون م ای پ ار آق يم ک رده تقس ف ک را کش

ز ت، او ني ده اس ين ش ت ارزش تعي رده اس ف ک ن . را کش ا اي وع «اتفاق موض

ابقه ای ی س اد . نيست» ب م اقتص افات عل ک از اکتش يچ ي ه در ه رد ک راف ک د اعت باي

.ط مارکس بر متن اصلی افزوده شده است قسمت داخل پرانتز توس- ٤

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٤

رای اکتشاف . وجود ندارد » موضوع بی سابقه ای « ه ب رودون ک ای پ ن، آق با وجود اي

ده آن ها خود اهميت زيادی قائل است، می خواهد اهميت ا خوانن د ت داد کن را ناچيز قلم

ا ان ب بن ش ه ج ائی را ک ه آنه ازد و مخيل ئن س ايش، مطم الت ادعاه ورد اص را در م

د ين . ايده های نوين سازگار نيست تسکين بده ه در تعي سهم هر يک از پيشنيان البت

منتهی می شود که با صدای آن جا ، الزاما کارش به »ارزش«خود، در کمک به درک

.سهم متعلق به خود او می باشدبزرگ ترين بلند اعالم دارد که

رده است به طور آدام اسميت ايده ارزش مصنوعی را « ه از .. ناروشنی درک ک البت

وده است حال نظر آدام اسميت اين ايده ارزش يک زی ب امال غري ه ظن ک ه آن ک جامع

ه براساس صرفا د، بلکه تصميم جامع ر نمی ده ظن های غريزی، رسوم خود را تغيي

ده و شيوه . قدرت واقعيت ها گرفته می شود براساس فقط د بطرز مجاب کنن تضاد باي

ردد خص گ ی مش ی. دقيق ی. ج ت . س وده اس ب ب ن مطل ی اي ان کل ای، ترجم » .س

)٦٦جلد اول صفحه (

م ار داري اده در اختي ر و آم ی را حاض ف ارزش قياس اريخ کش ا ت اال م وب، ح . خ

ديون جی ديون آدام اسميت و تضاد را م بهم را م تيم و حقيقت . سی. ظن م سای هس

ر را مديو» تعيين شده «تعيين کننده و ود اگ د ب ن آقای پرودون می باشيم و خطا نخواه

در سير تضادها حرکت - از سای گرفته تا پرودون -همه اقتصاددانان ديگر : بگوئيم که

.کرده اند

ه « ن هم ا حيرت انگيز است که اي اکنون در انسان ه ی متفکر از چهل سال پيش ت

د ه . مورد چنين ايده ساده ای دچار مخمصه شده ان ی ن وزدهم اقتصاد . ول رن ن دانان ق

مقابل هر کس از در تئوری انقالبی مساوات را درک کرده و در همه جا آن که به جای

رای آن که آن به دفاع بپردازند، تصميم گرفتند بدون ار سنجشی ب ا معي اس و ي وجه قي

.را مقايسه کنندآن ها ارزش ها وجود داشته باشد

)٦٨جلد اول صفحه (» ؟تدينای بعد از ما در اين باره چه خواهد گف

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٥

اره دا در ب ت ابت ه اس رار گرفت اب ق ورد خط ی م ن نگران ا اي ه ب ده ای ک ای آين دني

ه سؤال کرونولوژی، دچار ترديد خواهد شد و ضرورتا مجبور است از خود د ک ا : کن آي

نبودند؟ اين اصل سيستم ريکاردو ١٩ريکاردو و شاگردان مکتب او اقتصاددانان قرن

د «که می گويد رای تولي ه ب ار الزمی است ک ه ک وط ب ارزش نسبی کاالها، منحصرا من

ريکاردو در رأس مکتبی قرار . است ١٨١٧مربوط به » به مصرف رسيده باشد آن ها

اپلئون اول در (دارد که از زمان احيای سلطنت ر انکلستان ) ١٨١٥شکست قطعی ن ب

ت اکم اس ه ای نما . ح ديد و بيرحمان رز ش اردو بط ب ريک ورژوازی مکت ام ب دگی تم ين

درن است -انگلستان را ورژوازی م ده دارد - که به نوبه خود نمونه کاملی از ب ه عه . ب

ده ای آين ت؟ دني د گف اره چه خواه ن ب ده در اي ای آين د دني آقای پرودون می خواهد بدان

ا و ه ج را او در هم نخواهد گفت که آقای پرودون با ريکاردو آشنائی نداشته است زي

ه هميشه از د ک ه او استناد می ورزد و سرانجام می گوي ا ب وی صحبت می کند، مرتب

د . است » مزخرف «سيستم او ه کن ار مداخل ن ک ده در اي ای آين ر روزی دني آن وقت اگ

يم رودون از ب ای پ ه آق د گفت ک اال خواه ه احتم دگانش را در آن ک ادا وحشت خوانن مب

ه خود را ده های انگلستان برانگيزد، ترجيح داده است ک وان ناشر، مسئول اي ه عن ب

ه به هر . ريکاردو معرفی نمايد تقدير دنيای آينده اين را بسيار احمقانه خواهد شمرد ک

ه ات آن چ ه اثب ی ب ورژوائی فعل ه ب وری جامع وان تئ ه عن ی ب رز علم اردو بط را ريک

ده «رسانده است، آقای پرودون ن ترتيب حل » تئوری انقالب آين ه اي رده و ب معرفی ک

ه ريکاردو و د ک تضاد ميان ارزش مبادله و ارزش مصرف را در چيزی تصور می کن

وان فرمول علمی يک طرف تضاد مکتب او مدت ی ارزش -ها پيش از وی به عن يعن . معرفی کرده است-مبادله

رودون را ای پ ذاريم و آق ار می گ ولی اينک برای هميشه موضوع دنيای آينده را کن

تئوری ارزش ريکاردو در جمالت زير خالصه . ايسه می کنيم با پيشگامش ريکاردو مق

:می شود

»سودمندی معيار ارزش مبادله نيست اگر چه يک عامل ضروری آن می باشد«

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٦

به وسيله انگليسی از ترجمه .... ، جلد اول اصول اقتصاد سياسی و غيره ٣صفحه (

دمند تشخيص اشياء تا آن حد که فی نفسه سو «) ١٨٣٥کونستاسيو، پاريس . س. ف

د، ارزش مبادله شان را از دو منبع کسب می کنند يعنی از خاصيت کمياب نداده می شو

رای ساختن ه ب اری ک دار ک ا بودنشان و مق ائی وجود . ضروری می باشدآن ه چيزه

اب بودنشان است ا و از . دارند که ارزش شان فقط منوط به کمي ار، موجب آن ج ه ک ک

داد زايش تع ا اف ود آن ه ی ش ان از ارزش نم ی بيشترش ذا فراوان ا ل د آن ه ی کاه . نم

روت، . مجسمه ها و نقاشی هائی گرانبها و غيره از اين قبيل اند ه ث اين ارزش صرفا ب

» .سليقه و هوس کسانی که مشتاق تصاحب اينگونه اشياء می باشند، بستگی دارد

) جلد اول همان کتاب٥و ٤صفحه (

ه می شوند فقط بخش کوچکی از انب اين ها ولی « ه مبادل ه روزان ائی را ک وه کااله

ه تصاحب آن که تشکيل می دهند، حال ل ب ه تماي ا اکثر اشيائی ک ه وجود دارد، آن ه ب

ه محض وسيله د و ب ه شده ان ار تهي روی ک ه ني ار الزم آن ک دار ک ه صرف مق ل ب تماي

بلکه در را نه تنها در يک کشور آن ها وجود داشته باشد، می توان آن ها برای تهيه

زايش داد د اول ٥صفحه (» .کشورهای زيادی به مقدار تقريبا بی حد و حصری اف جل

)همان کتاب

ه « ا و ارزش مبادل ا از کااله ی م ابراين وقت ا بن ا آن ه ت کااله ه قيم ولی ک و اص

اس ان آن براس ورت منظورم ن ص يم، در اي ی کن حبت م ردد، ص ی گ يم م آن تنظ

به طور کار انسانی به وسيله شکالی مقدارشان می تواند کاالهائی است که بدون هيچ ا

د اول (» .رقابت بيشتر شود به وسيله خواه افزايش يابد و توليدشان می تواند دل جل

)٥صفحه

ه آدام اسميت د است ک اردو معتق د اول ٥در فصل (ريک ی« جل روت مل ين «) »ث اول

ن » .منبع ارزش مبادله را دقيقا تشريح کرده است ده و در اي ه اواستناد ورزي رابطه ب

:می افزايد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٧

ار (اين، « ا می باشد ) يعنی مدت ک ه چيزه ه هم ت، اساس ارزش مبادل ه -در حقيق ب

د ه وسيله استثنای چيزهائی که نمی توانن ار انسانی ب ه طور ک زايش داده ب دلخواه اف

در اشتباه از هيچ -شوند ن ق را اي م اقتصاد سياسی است زي و اين يک اصل بسيار مه

م وجود دارد ن عل ه در اي ادی ک ه است و اختالف نظرهای زي منبعی سرچشمه نگرفت

) جلد اول٨صفحه (» .ناشی از تفسير سطحی و ناروشن واژه ارزش می باشد

ده « يده است مشخص کنن يئی رس اختن يک ش ه مصرف س ه ب اری ک دار ک ر مق اگ

ه زايش ارزش مبادله آن باشد در اين صورت چنين نتيجه گيری می شود ک وع اف هر ن

مقدار کاری که به مصرف ساختن آن شيئی می رسد بايد الزاما ارزش آن شيئی را باال

اهش ارزش ار، می بايستی موجب ک ببرد و به همين منوال نيز هر نوع تقليل مقدار ک

) جلد اول٩صفحه (» .آن شيئی گردد

:سپس ريکاردو به آدام اسميت خرده می گيرد که او

رزش، معيار سنجش ديگری سوای کار را مطرح می کند و گاهی غله و برای ا «-١

د آن را درت خري د و ق رار می ده گاهی کار را به عنوان معيار سنجش مورد استفاده ق

ه مصرف رسيده د هر شيئی ب در بازار مطرح می کند نه مقدار کاری را که برای تولي

) جلد اول١٠ و ٩صفحات (» .است

ن و چرا می پذيرد و در عين حال کاربرد آن را به مرحله خام اصل را بدون چو «-٢

هتاب ر ملک و -دائی جامع ت خصوصی ب ا و مالکي د انباشت سرمايه ه يش درآم ه پ ک

)٢١جلد اول صفحه (» . محدود می سازد-زمين است

ه مالکيت ارضی ه است ک ن نکت ات اي رای اثب ی ب ی -ريکاردو در جستجوی دليل يعن

أثيری داشته باشد و نمی -بهره مالکانه دگی ت ه زن اج اولي ر روی ارزش مايحت تواند ب

ذارد و انباشت سرمايه ها فقط تأثيری موقتی و نوسانی بر روی نسبت ارزش ها می گ

ا به نسبت مقدار کاری که برای ايجاد ) ها ارزش(اين ين آن ه مصرف شده است، تعي

وری معروف مالکيت خود اين جمله را به اثبات برسان آن که او برای . می گردند د، تئ

ه ن نتيج ه اي رانجام ب د و س ی کن ل م ه و تحلي رمايه را تجزي ازد، س ی س رح م را مط

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٨

رد ) سرمايه را(می رسد که بايد آن را ار تلقی ک وری آن وقت . صرفا انباشت ک يک تئ

ه کامل در باره مناسبات مزد کار و سود ارائه می دهد و ثابت می کند که مزد و سود ب

دون د، ب ه نسبت معکوس، ترقی و تنزل می کنن أثيری آن ک ر روی ارزش محصول ت ب

ا و طبيعت های . داشته باشند ه انباشت سرمايه ه ه ک أثيری را ک ن رابطه، ت او در اي

اگون ا گون ردش (آن ه رمايه در گ ت و س رمايه ثاب ا، )س طح مزده ين س ، و همچن

بی محصوالت بگذ ر روی ارزش نس د ب ی توانن رد م ی گي ده م د، نادي ا .ارن ن ه ا اي حت

:)او می گويد( .عمده ترين مسايلی هستند که ريکاردو را به خود مشغول می دارند

می گردد، خواه نسبی يک کاال٥هر نوع صرفه جوئی در کار، موجب تنزل ارزش«

و خواه در الزم است اين صرفه جوئی مربوط به کاری باشد که برای تهيه خود شيئی

ه است، باشد، را د اول (بطه با وجود آمدن سرمايه ای که برای تهيه آن به کار رفت جل

اهی در روز صيد می ی به اين جهت تا زمان «) ٢٨صفحه دازه م ان ان رد هم که يک ف

شکار می نمايد، ميزان طبيعی ارزش های مبادله مربوطه ) حيوان(کند که فرد ديگری

ه آن ها م ک ی ه دون عليرغم هرگونه تغييرات رد و ب در دستمزدها و سودها صورت گي

د -توجه به تمام تأثيرات انباشت سرمايه د مان دازه خواه د اول (» . همواره به يک ان جل

)٣٢صفحه

ا ما کار را شالوده ارزش چيزها می دانيم و مقدار کار الزم برای تهيه « ه آن ه را ب

ه بايد در مبادله با کاالهای ک-عنوان معيار سنجش تلقی می کنيم که مقدار کاالهائی را

وند ه داده ش ری ارائ د -ديگ ی کن ين م ن . تعي ر اي ه منک داريم ک د آن را ن ا قص ی م ول

اال را - ٥ يم ريکاردو ارزش ک ه می دان رای بدست « همان طور ک ه ب اری ک دار ک ر حسب مق ب

االئی ). ٤ريکاردو جلد اول صفحه . (معين می سازد» آوردن آن ضروری باشد د ک ه در تولي البت

ه، موجب - يعنی هم چنين در شيوه سرمايه داری -مربوط به هر شيوه توليدی شکل مسلط مبادل

االی ديگری ه صورت ک ار بلکه ب دار ک ه صورت مق تقيما ب ا مس می شود که اين ارزش نه تنه

ر ( ز ديگ ر چي ا ه ول ي ردد )پ ان گ د . ، بي ی دان اال م ک ک بی ي ن را ارزش نس اردو اي . و ريک

»فريدريش انگلس«

___ نشر کارگری سوسياليستی

٤٩

ارزش کاالهای مربوطه -موقتیبه طور بر حسب تصادف و -موضوع بشويم که گاهی

)١٠٥جلد اول صفحه ( » .با اين قيمت های طبيعی اوليه تطبيق نمی کنند

تند « د هس ارج تولي ه مخ د و ن ی کنن ين م ا را تعي ت چيزه ائی قيم ل نه ه در تحلي ک

ا مطرح شده است یادعا ه باره ان عرضه و تقاضا ک د (» . مربوط به مناسبات مي جل

)٢٥٣دوم صفحه

ا در ا و ي ه و تقاض انون عرض ب ق ر حس ه را ب رات ارزش مبادل ل، تغيي لردالودري

رده اس ور در عرضه و تقاضا مطرح ک طبق نظر او، ارزش . ترابطه با کميابی و وف

رای آن ی تقاضا ب ه ول اهش يافت دار آن ک ه مق د ک زايش ياب د اف يک چيز وقتی می توان

ن چنان چه زياد شده باشد و م بشود، اي رای آن ک ا تقاضا ب د و ي زايش ياب دار آن اف مق

د) ارزش( زل نماي د تن د . می توان يئی می توان ن ترتيب ارزش يک ش ه اي يله ب ه وس ب

وط هشت علت مختلف ار علت مرب تغيير يابد يعنی چهار علت مربوط به خود آن و چه

ريکاردو . به پول يا هر کاالی ديگری که به عنوان معيار سنجش آن مطرح می باشد

:اين نظريه را به شرح زير رد می کند

براساس -محصوالتی که در انحصار يک فرد يا يک شرکت می باشد، ارزششان «

زل -وان کرده است قانونی که لردالودريل عن ر حسب رشد عرضه تن تغيير می کند و ب

ا کرده و برمبنای تمايلی که خريداران برای بدست آوردن د، ترقی آن ه راز می دارن اب

دارد هيچ گونه آن ها می نمايد و قيمت ا ارزش طبيعی شان ن ه در . نسبت الزامی ب البت

رد و مقدارشان را می توان رقابت ميان فروشندگان بستگی دا هرابطه با چيزهائی که ب

وده به طور ها تا حدود زيادی افزايش داد، قيمت زان و عرضه نب ه مي قطعی وابسته ب

) جلد دوم٢٥٩صفحه (» .بلکه در رابطه با کم و زياد شدن هزينه توليد می باشند

ا ق، واضع و ساده ريکاردو را ب ان دقي ه زب يم ک ده محول می کن ما به عهده خوانن

ه را -که آقای پرودون به عمل می آوردی خنورانه ا های س تالش تا تعيين ارزش مبادل

. مقايسه کند-به وسيله مدت کار انجام دهد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٠

به ما نشان - که تعيين کننده ارزش است -ريکاردو حرکت واقعی توليد بورژوائی را

د و خود به طور می دهد و آقای پرودون با اين حرکت واقعی انتزاعی برخورد می کن

ا را را د و دني ه براساس به دردسر می اندازد تا پروسه جديدی را کشف کن فرمولی ک

ان تئوريک حرکت واقعی ای می باشد ه داده -صرفا بي ه آن خوبی ارائ اردو ب و ريک

ه . استوار سازد -است د ک ا نشان بده ريکاردو از جامعه موجود حرکت می کند تا به م

ن ه اي ود(چگون ه موج رودون از ارزش ارزش را تعي) جامع ای پ د و آق ی کن ين م

د به وسيله تعيين شده حرکت می کند تا دی بيافرين اعی جدي از . اين ارزش، دنيای اجتم

و ی داشته باشد و از ن د يک حرکت دوران ده باي ين ش رودون ارزش تعي ای پ -نظر آق

مل عا-اين معيار سنجش ارزش کامال معين شده است براساس برای دنيائی که از قبل

مدت به وسيله قانون ارزش مبادله، از نظر ريکاردو، تعيين ارزش . تعيين کننده گردد

ه، ت از ارزش مصرف و ارزش مبادل نتزی اس رودون س ای پ ر آق ت و از نظ ار اس ک

رودون ای پ وری ارزش آق ادی است و تئ ی اقتص ات واقع اردو حي وری ارزش ريک تئ

ن وسيله ريکارد. تفسير خيالبافانه تئوری ريکاردو است ه اي و حقيقت فرمول خود را ب

ن قرار می دهد که آن را در تأييد مورد ه اي دادهای اقتصادی دانسته و ب ا روي رابطه ب

اولين برخورد با آن در تضاد به نظر می رسند نحو تمام پديده ها حتا آنهائی را که در

زد توضيح ا و مناسبات سود و م د و از قبيل بهره مالکانه، انباشت سرمايه ه می ده

ی در تم علم ک سيس ورت ي ه ص ب او را ب ه مکت ت ک زی اس ان چي ت هم ن درس اي

ه کمک . می آورد ن فرمول ريکاردو را ب ازگی اي ه ت ه ب رودون ک ای پ به اين ترتيب آق

ه در جستجوی ور می شود ک رده است، مجب اره کشف ک اری دوب امال اختي فرضيات ک

د واقعيات اقتصادی جداگانه ای که تحر ا بتوان د ت ر آي ا يف و مسخ کرده است ب را آن ه

ده و آفرينن ده ن ه تحقق اي وان نطف ه عن ائی از کاربردهای موجود، ب ه ه به مثابه نمون

د ه بده ود، ارائ د، بخش . (خ ه قسمت بع د ب اه کني ردن ارزش «٣نگ ار ب ه ک ه ب طريق

)».تعيين شده

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥١

ر ي ی حاال به نتيجه گي رودون از ارزش تعي ای پ ه آق ائی ک ه وسيله (ن شده ه مدت ب

:کرده است می پردازيم) کار

ه ه وسيله مقدار معينی از نيروی کار، هم ارزش محصولی است ک ار ب دار ک ن مق اي

.بوجود آمده است

ار است ار . ارزش يک روز کار به اندازه روزهای ديگر ک دار مساوی از ک ی مق يعن

ری ارزش دارد رد ديگ ار ف دازه ک ه ان رد ب ک ف اوت : ي يچ تف دارد و ه ود ن ی وج کيف

ه رد ديگر، مبادل ار ف ری از ک دار براب ا محصول مق رد ب محصول مقداری از کار يک ف

ود ام . می ش اتم زد انسان ه ار، م اوی ک دت مس رای م ه ب تند ک ی هس ارگران اجرت ، ک

.در مبادله برابری کامل حکمفرماست. مساوی دريافت می کنند

ين شده «بيعی ها، عواقب الزامی و ط ی آيا اين نتيجه گير ی ارزشی » ارزش تعي يعن

مدت کار تعيين شده است می باشند؟به وسيله که

اال ر ارزش يک ک يله اگ ه وس ين ب رای ساختن آن الزم است، تعي ه ب اری ک دار ک مق

ار زد ک ی م ار يعن ه ارزش ک ری می شود ک گردد، در اين صورت الزاما چنين نتيجه گي

وال ين من ه هم ه وسيله نيز ب ا ب دار ک رای ساختن آن الزم مق ه ب ين می شود ک ری تعي

زد . می باشد ار -بر اين اساس م ا قيمت ک ی ارزش نسبی ي ه وسيله - يعن اری ب مدت ک

رار معاش خود الزم رای ام ارگر ب ه ک تعيين می شود که برای ساختن کليه چيزهائی ک

.دارد، ضروری می باشد

ه بهای طبيعی ن ها آقيمت آن وقت ج توليد کاله ها را تقليل بدهيد رمخا« سرانجام ب

د ا جدي و آن ه رد، ول د ک زل خواه ه تن ا تقاضا دو، سه و آن ک ر بشودي ار براب ا . چه ب

انسان ها تخفيف دادن قيمت طبيعی اغذيه و پوشاک مورد نياز زندگی، مخارج معيشت

ا اگر تقاض حتا خواهيد ديد که مزدها چگونه پائين خواهند آمد،آن وقت را تقليل بدهيد،

)٢٥٣ريکاردو جلد دوم صفحه (» .برای نيروی کار نيز بشدت افزايش يافته باشد

ا و مخارج . بدون شک بيان ريکاردو بيش از حد موهن است اله ه د ک ه تولي هزين

ا معيشت ان ه ردن انس ديل ک ه تب ه منزل رار دادن، ب ف ق ا را در يک ردي ان ه ه انس ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٢

ن اه . کاله هاست ه اي د راجع ب را البته نباي داخت زي ه راه ان ادی ب انت سر و صدای زي

د ی کنن ان م وع را بي ه موض اتی ک ه در کلم ت و ن ه اس وع نهفت ود موض ن در خ . وه

ا د ب ی خواهن ران م ی و ديگ ی، رس ان دروز، بالنک ر آقاي وی نظي ندگان فرانس نويس

ن ه اي خرسندی خاطر معصومانه ای، برتری خود نسبت به اقتصاددانان انگليسی را ب

د » انسانی «ان بدهند که متانت کالم شبه اثبات برسانند تا ن وسيله . را مراعات می کنن

رار رزنش ق ورد س وهنش م ان م يوه بي اطر ش ه خ ب او را ب اردو و مکت ر ريک و اگ

انی کامل اين که از آن ها می دهند، صرفا از آن جهت است که ا عري روابط اقتصادی ب

.گرديده است، آزرده خاطر می باشدبرمال شده و نظريات بورژوائی آشکار

د به وسيله خالصه می کنيم؛ کار، وقتی به عنوان يک کاال رای تولي ه ب مدت کاری ک

ز الزمست؟ فقط س سنجيده شود، پ -کاالی کار الزم است برای توليد کاالی کار چه چي

ی ار ضروری است، يعن داوم ک مدت کار الزم برای توليد اشيائی که به منظور تامين م

ای ه بق ادر ب ه داده و ق دگی خود را ادام کارگر را در وضعی قرار می دهد که بتواند زن

ج . ٦بهای طبيعی کار چيزی جز حداقل دستمزد نيست . نسل خويش باشد ر قيمت راي اگ

ار مطابق ب » طبيعی«اين جمله که قيمت - ٦ وده، يعنی بهای معمولی نيروی ک داقل دستمزد ب ا ح

يعنی ارزش مايحتاجی است که مطلقا برای ادامه حيات و بقای نسل کارگر ضروری می باشد،

ی «ابتدا توسط من در مقاله النامه های فرانسوی (» مختصری در باره نقد اقتصاد مل انی، -س آلم

ر که در اين همان طو. ، مطرح شد»وضع طبقه کارگر در انگلستان«و در مقاله ) ١٨٤٤پاريس

جا مالحظه می شود در آن ايام مارکس اين جمله را قبول کرد و السال آن را از هر دوی ما اخذ

داقل خود نزديک . کرد ه ح ه ب حاال اگر در واقع اجرت کار، اين گرايش دائمی را داشته باشد ک

ار . شود، در اين صورت جمله باال ناصحيح خواهد بود دتا و اين واقعيت، که برای نيروی ک قاع

د ارزش آن را ه دارا می باشد، پرداخت می شود نمی توان ر از ارزشی ک به طور متوسط کمت

رده است »سرمايه«مارکس، در کتاب . تعيين بدهد قسمت (، هم جمله فوق را بدرستی مطرح ک

ه ) »خريد و فروش نيروی کار « د ک د سرمايه داری اجازه می ده ه تولي ه ب وقعيتی را ک م م و ه

د، توضيح داده قيمت ن زل ده ر از ارزش آن تن ائين ت ه سطحی پ ار را هر چه بيشتر ب روی ک ي

)فريدريش انگلس. »قانون کلی انباشت سرمايه داری«فصل بيست و سوم، . (است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٣

ای ه آق مزد از قيمت طبيعی آن باالتر برود، دقيقا به خاطر آن است که قانون ارزشی ک

ان عرضه پرودون به عنوان يک اصل مطرح ر مي کرده است، در نتيجه مناسبات متغي

اقی ی ب ز تقل ان مرک زد همچن ت م داقل دس ی ح د ول ی ياب وازون م ابال ت ا متق و تقاض

.می ماند که قيمت رايج مزد بر محور آن می چرخد

ه جای دمبه وسيله به اين ترتيب ارزش نسبی که ه ت کار سنجيده می شود، ب آن ک

ی «دون يک ادعای آقای پرو طبق وری انقالب ا » تئ ا باشد، الزام ائی پرولتاري رای ره ب

. فرمول برده داری مدرن کارگران است

ا آنتاگونيسم و حاال ببينيم در چه مواردی مدت کار به عنوان معيار سنجش ارزش ب

ده بالواسطه ارگر (موجود ميان طبقات و تقسيم نابرابر محصول کار ميان توليد کنن ) ک

.ه محصول، مغايرت داردو تصاحب کنند

ريم ی گي ر م ان را در نظ ثال کت ن خاصيت در . يک محصول، م ا اي ن محصول، ب اي

رای کسانی که بدون توجه به وضع -برگيرنده مقدار معينی کار است و اين مقدار کار ب

. همواره يکسان خواهد ماند-ساختن آن با يکديگر همکاری کرده اند

ماهوت، يعنی چيزی که ممکن است همان مقدار محصول ديگری را فرض می کنيم؛

.کار را الزم داشته باشد که کتان الزم دارد

ار چنان چه دار يکسانی از ک ه مق ن صورت مبادل ه شوند، در اي ن دو فصل مبادل اي

ه شوند، در چنان چه صورت گرفته است و ار مبادل ن صورت اين مقادير مساوی ک اي

م به هيچ وجه موقعيت توليد کنندگان ين نسبت به يکديگر متقابال عوض نشده و ه چن

ه . تغييری در وضع کارگران و کارخانه داران حاصل نشده است هيچ گونه ا ک ن ادع اي

ار سنجيده می شوند -در نتيجه مبادله اين محصوالت ان ک د - که با معيار زم ه تولي کلي

ن فرض است ول اي ل از کنندگان اجرت مساوی دريافت خواهند کرد، به معنی قب ه قب ک

ه، سهم مساوی در محصول وجود داشته است ل . مبادل اهوت در مقاب ه م ی مبادل وقت

د ان خواهن همی را از کت ان س اهوت هم دگان م د کنن ت تولي رد، آن وق ام بگي ان انج کت

.از ماهوت می باشدآن ها داشت که منطبق با سهم سابق

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٤

زی را آن جا توهم آقای پرودون از ه او چي ه در حد اعالی خود ناشی می شود ک ک

.يک فرض به اثبات نرسيده به شمار می آيد، به عنوان نتيجه تلقی می کند

:باز هم ادامه می دهيم

ه روزهای ار (آيا مدت کار به عنوان معيار سنجش ارزش، الاقل ايجاب می کند ک ) ک

ه اين که هم ارزش باشند يعنی ان ارزشی است ک رد، دارای هم آيا يک روز کار يک ف

. روز کار فرد ديگری دارا می باشد؟ نهيک

ار ده يک فرض می کنيم که يک روز ک ار يک بافن م ارزش سه روز ک طال ساز، ه

ا حدی -باشد؟ در اين صورت هر تغييری در مناسبات کاالهای زينتی در مقابل پارچه ت

اری -که نتيجه نوسانات موقتی عرضه و تقاضا نباشد اد شدن مدت ک ا زي م ي موجب ک

ان چه . رای ساختن اين يا آن محصول به مصرف رسيده است، خواهد شد که ب سه چن

د ه يکديگر مانن ارگران مختلف نسبت ب ار ک ن صورت هر ٣-٢-١روز ک باشد، در اي

ا تغييری در ارزش نسبی محصوالت ين نسبت آن ه ر حسب هم ری ب ز، موجب تغيي ني

د٣-٢-١ د خواه ابرابری ارزش روز . ش رغم ن و علي ن نح ه اي ف، ب ای مختل ار کاره ک

رای ار سنجيد ب ه وسيله مدت ک وان ارزش را ب ه می ت اری را آن ک ين معي وانيم چن بت

ار از کارهای رای يک روز ک مورد استفاده قرار دهيم بايد يک معيار سنجش قياسی ب

.در دست داشته باشيم؛ اين معيار سنجش را رقابت ارائه می دهدمختلف،

ه سؤال ازه يک ساعت کار من ارزش دارد؟ جواب اين ک ساعت کار تو به اند يآيا ب

.رقابت داده می شودوسيله

کار (طبق نظر يک اقتصاددان آمريکائی، رقابت تعيين می کند که چند روز کار ساده

ار مرکب )غير تخصصی ادل يک روز ک ار تخصصی (، مع ن تقسيم ) ک ا اي می باشد آي

آن نمی شود که خود کار ساده را به روزهای کار مرکب به روزهای کار ساده، موجب

يم ار فی نفسه . عنوان معيار ارزش قبول کن ر کميت ک ه کيفيت -اگ دون توجه ب ه ٠ ب ب

اده ار س ه ک رد، موجب می شود ک رار گي ول ق ورد قب ار سنجش ارزش، م وان معي عن

ا محور صنعت گردد و اين باعث می گردد که کارها در اثر سيادت ماشين بر انسان و ي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٥

ه د شدي به علت ا ترين تقسيم کار، برابر گردند و موجب می شود ک ل انسان ه در مقاب

ت دو بت فعالي ق نس نجش دقي ار س اعت معي ه س وند و عقرب ابود ش ت و ن ار، نيس ک

ورت و ص رعت دو لکوموتي ری س دازه گي ورد ان ه در م انطور ک ردد، هم ارگر گ ک

، مساوی انسانيک) کار( ساعت يکبه اين ترتيب، ديگر نمی توان گفت که . می گيرد

ه يک انسان ) کار(يک ساعت ه شود ک د گفت در مدت يک انسان ديگريست، بلکه باي

ه انسان ديگری در مدت يک ساعت دارد ان، . ساعت دارای همان ارزشی است ک زم

ان شده است داکثر مظهر زم ز نيست و ح . همه چيز شده است و انسان ديگر هيچ چي

ده می باشد ديگر موضوع کيفيت د يک : ر ميان نيست و تنها کميت است که تعيين کنن

ار . ساعت در مقابل يک ساعت و يک روز در مقابل يک روز ر سازی ک ن براب البته اي

ی ساده، نتيجه صنعت . به هيچ وجه معلول عدالت ابدی آقای پرودون نيست بلکه خيل

.مدرن است

ايزی می کند ک کاردر کارخانه ای که با ماشين خودکار ا هيچ تم ارگر تقريب ار يک ک

دارد ر ن ارگر ديگ ار يک ک ا ک ا : ب د تنه ارگران می توانن يله ک ه وس ه ب انی ک ت زم کمي

اوت کمی از نقطه ن تف ايز باشند، مع الوصف اي د، از يکديگر متم صرف کار می کنن

ه ونظر مشخصی، به صورت کيفيت مطرح می ش انی ک ه مدت زم ا حدی ک ی ت د، يعن

ادی صرف کار شده ا ل ساختمان جسمی، سن و -ست، از يکسو به شرايط صرفا م مث

يت وراثان(جنس ل ) و ذک ی از قبي رفا منف ی ص ات اخالق ه کيفي ر ب وی ديگ و از س

اری اری، عدم حساسيت و خرک الم. بستگی دارد-بردب ان چه : مختصر ک اظ چن از لح

ن صورت کيفی، تفاوتی در کار کارگران وجود داشته باشد، در حد اعالی خود در اي

ار تخصصی ايز يک ک د وجه تم ه بتوان د است ک وده و بسيار بعي بدترين نوع کيفيت ب

در تحليل نهائی اين وضعی است که در صنعت مدرن وجود دارد و آقای پرودون . باشد

ه ی ب ا تأس ه ب زم آن را دارد ک ری ابع ينی ی راب ار ماش ورد ک ان در م ن زم ا اي ه ت ک

ه است، ول (صورت گرفت ه ق يد«) خودشب د رس را خواه ه ف ر در و » در عصری ک ب

.بزند» مساوات«ديوار جهان رنگ و روغن

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٦

وری ريکاردو » مساوات گرايانه «های ی همه نتيجه گير رودون از تئ ای پ ه آق ای ک

ه -می کند بر پايه يک اشتباه بنيانی متکی می باشد به اين معنی که او ارزش کاال را ک

ده است مقدار کار مصرف شد به وسيله ين گردي ه -ه تعي اال ک ا آن ارزش ک ه وسيله ب ب

ه . معين می شود، عوضی گرفته است » ارزش کار « ا ب اگر اين دو نحوه سنجش کااله

ه سادگی بگوئيم ن صورت می توانستيم ب د، در اي ار : يک معنی بودن ه ارزش هر ک ب

ا آن وسيله ور شده در آن سنجيده می شود و ي ار متبل دار ک ه مق يل: ک ه وس دار ه ب مق

االخره ا ب رد و ي داری ک وان در ازای آن خري ه وسيله کاری که می ت ه ب اری ک دار ک مق

ن طور البته به هيچ وجه . می تواند آن را خريداری نمايد، سنجيده می شود . نيست اي

رد رار گي ورد استفاده ق ار ارزش م ارزش کار به همان اندازه نمی تواند به عنوان معي

.رکه ارزش کاالهای ديگ

.ذکر شد، چند نمونه کافی خواهد بودآن چه برای درک بهتر

ه ان چ ار ب چن ار دو روز ک ک روز ک ای ي ه ج دم ب ه گن ک تنبوش ن ی ي ارزد، در اي

ام ه انج اری را ک دار ک ی مق ود ول د ب صورت دو برابر ارزش اصلی خود را دارا خواه

واد غذائی ل حاوی م را بيشتر از قب ن . نمی باشد می دهد دو برابر نمی شود زي ه اي ب

ه مصرف رسيده است ه اش ب رای تهي ه ب اری ک ترتيب ارزش گندم، بر حسب مقدار ک

وان ه در ازای آن می ت اری ک دار ک دو برابر شده ولی بسيار بعيد است که بر حسب مق

ر شده باشد د آن را بخرد، دو براب ه می توان از طرف ديگر . خريد و يا مقدار کاری ک

ان ر هم دار(اگ ا) مق ر ک دار(ر، دو براب ن صورت ) مق اخت، در اي ی پوشاک می س قبل

دار لیبه نصف تقليل می يافت و ) پوشاک(ارزش نسبی آن معهذا به اين ترتيب اين مق

ار کمضاعف پوشاک نه به آن اندازه تنزل می دار ک را رد که بتوان با آن فقط نصف مق

ادر باشد دو ب يخر ار ق دار ک دار پوشاک را بخرد د نه به آن اندازه که همان مق ر مق راب

رار ارگر ق ورد مصرف ک دازه م ان ان ه هم افی السابق ب چون باز هم نصف پوشاک کم

دگی . خواهد داشت اج زن ه وسيله به اين ترتيب سنجيدن ارزش مايحت ا ب ار، ب ارزش ک

واقعيات اقتصادی در تضاد بوده و به معنی حرکت کردن در يک جريان دورانی معيوب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٧

ين بی ارزش نو تعي يله س ه وس بی ارزش ب ت نس ری س ازه، ديگ ود ت ه خ ه نوب ه ب ک

.بايستی تعيين گردد

رای ار الزم ب دار ک ی مق نجش؛ يعن ار س ن دو معي رودون اي ای پ ه آق شک نيست ک

:ساختن يک کاال و ارزش کار را قاطی کرده است و می گويد

د « داری کنن ت، خري اوی آن اس ود ح ه خ ی را ک د ارزش ی توان رد م ر ف ار ه » ....ک

) ٨١جلد اول صفحه (

ور ک محصول متبل ه در ي ار ک دار مشخصی از ک ر او مق ق نظ ب، طب ن ترتي ه اي ب

ی می باشد، به همان اندازه است که به عنوان اجرت، به کارگر پرداخت می شود، يعن

ه او ی به اندازه ی ارزش کار است و اين همان نتيجه گيری ا آن خود براساس ست ک

.بيند که مخارج توليد و دستمزدها را مساوی قلمداد نمايدی از مرا مج

ز « ر چي ل ه ای کام ره، به ای غالت و غي زد چيست؟ به زد در . م ته، م ن گذش از اي

)١١٠جلد اول، صفحه (» .تناسب با عناصريست که ثروت را تشکيل می دهند

.مزد چيست؟ ارزش کار است

اخت رای س ار الزم ب دت ک اهی م ميت گ ه آدام اس ار را ب اهی ارزش ک اال و گ ن يک ک

رد و اختالف . عنوان سنجش ارزش به کار برده است ن اشتباه را کشف ک ريکاردو اي

آقای پرودون با مشابه تلقی کردن . اين دو طريقه سنجش را به وضوح به اثبات رساند

ری دو موضوعی که آدام اسميت فقط در کنار هم قرار داده است، مرتکب اشتباه بزرگت

.ی شودم

د ارگران باي ب آن ک ر حس ه ب حيحی ک بت ص ردن نس دا ک رای پي رودون ب ای پ آق

ار ه ارزش نسبی ک ه خاطر آن ک ارت ديگر ب ه عب ا ب در محصوالت شريک باشند و ي

رای رای ارزش نسبی کاالهاست و ب ار سنجشی ب د، در جستجوی معي ين کن آن را تعي

ه بی کا ک رای ارزش نس ی ب ار سنجش ه معي ن ب ر از اي اری بهت د، ابتک ين کن ا تعي اله

وع ت مجم م ظرفي وان ه ه عن ار را ب ی از ک دار مشخص ه مق ت ک يده اس رش نرس نظ

ه يله محصوالتی ک ه وس ود ب ن تصور بوج د و اي ا بنمايان ه م وند، ب ی ش اخته م آن س

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٨

ارگرانی ط از ک ه فق ل جامع ه ک د ک ی آي تمزد -م وان دس ه عن ود را ب ه محصوالت خ ک

ودن عدر درجه دوم او مد . می دارند تشکيل يافته است دريافت م ارزش ب ه ه ی است ک

ر او در به منزله ان مختلف، رروزهای کار کارگ ارت ساده ت ه عب يک واقعيت است، ب

ه تساوی دستمزد د ب ا بتوان رای ارزش نسبی کاالهاست ت ار سنجشی ب جستجوی معي

ه حال کارگران نايل آيد و برابری دستمزدها را به عنوان ا ب ه ت ه تواقعيتی ک حقق يافت

ردازد ا بپ ه جستجوی ارزش نسبی کااله د ب عجب ديالکتيک . است، می پذيرد تا بتوان

!شگفت انگيزی

ين » سی« ون تعي ه چ د ک ده ان ذکر ش د، مت ی کنن روی م ه از او پي اديونی ک و اقتص

ئی است که کار، کاالآن جا ارزش مشمول خود کار نيز می شود و به کالم ساده تر؛ از

ه ه منزل مثل هر کاالی ديگر، لذا قبول آن به عنوان اصل و عامل تعيين کننده ارزش، ب

ت وب اس ی معي ردش دوران ک گ ت در ي ه . حرک وئيم ک د بگ ذرت باي رض مع ا ع ب

د ده ان ی ش وجهی عظيم ی ت ار ب ب دچ ن ترتي ه اي ور ب اديون مزب ار . اقتص ورد ک در م

ه از می گويند که کار دارای ارزش می باش االی حقيقی و ن وان يک ک ه عن ه ب ی ن د ول

ه است ار، يک اصطالح . لحاظ ارزشی که فرض می شود در پتانسيل آن نهفت ارزش ک

ردازی ا ال پ ت و خي ول اس ر معل ت ب دم عل رض تق ت، ف ازی اس اش ی مج ت از قم س

به کمک يک ... کار، توليد کننده است، و سرمايه دارای ارزش است . بارآوری سرمايه

يوه اص ش ارش خ الت (نگ اط جم يله ارتب ه وس خن ) ) -،-(ب ار، س از ارزش ک

د بهم و نامشخص ... می گوين ه اقتضای طبيعت خود چيزيست م ل آزادی ب م مث ار ه ک

رد ود می گي اديش، شکل خاصی بخ ور م ر حسب تبل ی ب ز. ول ی چي ه ی يعن ه ست ک ب

)٦١جلد اول صفحه (» .محصول، واقعيت می يابدوسيله

ای (دهيم؟ اقتصاددان ب ما چرا وقت خود را بر سر اين موضوع به هدر ا« بخوان آق

ه به مجرد ) توضيح داخل پرانتز از مارکس است ) (پرودون ام آن ک اسم موضوع را، ن

وده و به طور واقعی موضوعات را عوض کند، راف نم وانی خود اعت ه بی ت ضمنی ب

)١٨٨لد اول، پرودون ج(» .اسلحه خود را به زمين گذاشته است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٥٩

ده «ديديم که آقای پرودون چگونه ارزش کار را به صورت ارزش » عامل تعيين کنن

زد ه م ن نحو ک ه اي ه از نظر او -محصول در می آورد ب ه طور ک ی ب ار «کل » ارزش ک

راد . بهای کامل هر چيز را تشکيل می دهد -ناميده می شود ه اي و به اين جهت است ک

ز است -او کاالی کار را . او را بر آشفته می کند » سی« - که يک واقعيت وحشت انگي

د ر . فقط يک شيوه نگارش گرامری می دان ه ب ه امروزی ک ام جامع ن اساس تم ر اي ب

د د لوحه شاعرانه ای خواه ه بع ن ب ار، استوار می باشد، از اي االئی ک بنياد خصلت ک

ا شده است ان مجازی بن ر روی يک بي ه ب ه قصد . بود ک ر جامع ردن ريشه ک «اگ ن ک

رد، داشته باشد، آن ها که از ) ٩٧جلد اول صفحه (» هائی را ی گواراتمام ن رنج می ب

رد ان بب ده را از مي د اصطالحات زنن ن صورت باي د و ل. در اي ر بده ود را تغيي ان خ س

د د و از آن بخواه ه کن ه فرهنگستان مراجع ه ب به اين منظور فقط احتياج به آن دارد ک

ه سادگی درک آن چه براساس . ی چاپ کند که لغت نامه جديد تاکنون مالحظه کرديم، ب

ه وط ب ه مرب ور شده است در رساله ای ک رودون مجب ای پ می کنيم که به چه جهت آق

ات و قسمت اره ريشه لغ ات طوالنی ای در ب ه دفاعي های اقتصاد سياسی می باشد ب

اره مش ه در ب ل مآبان ه فاض ردازد و از جمل ان بپ تور زب ر دس ه ی ديگ دن کلم تق ش

ی . بحث می کند » سروار«از » سروس« ان شناسانه، دارای يک معن ات زب ن دفاعي اي

رودون را تشکيل ای پ عميق و يک مفهوم رمزی بوده و بخش عمده ای از استدالل آق

.می دهد

االی ديگر -خريد و فروش می شود وقتی که نيروی کار، تا ل هر ک االئی است مث ک

ا . ارزش مبادله می باشدو به اين جهت دارای ار البته ارزش کار و ي اال ک وان ک ه عن ب

د م م تولي دازه ک ان ان ه هم اال در خدمت ی ب وان ک ه عن ه ب ا غل ه و ي ه ارزش غل د ک کن

.تغذيه

ر حسب عرضه و تقاضای دگی و ب اج زن ی قيمت مايحت ا ترق زل ي ر حسب تن ار ب ک

.دمی باش» معتبر«نيروی کار در اين يا آن زمينه و غيره

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٠

ار . نيست» مبهمی«کار، چيز کاری که خريد و فروش می شود، نوع مشخصی از ک

ام ی ع ه معن ه کيفيتش . است و نه کار ب ار نيست ک ن فقط ک ه وسيله اي ين ب شيئی تعي

.کيفيت خاص کار، مشخص می شودبه وسيله می گردد بلکه شيئی نيز

د؟ . ت خريد و فروش می شود، خود نيز يک کاالس که کار تا حدی چرا آن را می خرن

ه » .که فرض می شود در پتانسيل آن نهفته است ارزش هائی از لحاظ « البته وقتی گفت

ت، در ک کاالس زی ي ه چي ود ک ی ش ورت م ن ص اطر آن اي ه خ ه ب وری ک ر منظ ديگ

ه -خريداری می شود ه از آن ب رده می شود و استفاده ای ک ه از آن ب يعنی فايده ای ک

رد عمل می آيد مطرح نيس رار می گي ورد داد و ستد ق ه م ام . ت، بلکه کاالئی است ک تم

ه ه خالصه می شود ک ن نکت رودون در اي وان يک : هنر نمائی های آقای پ ه عن ار ب ک

د زار تولي وان اب ه عن ه آن را ب ود بلک ی ش داری نم ری، خري طه مص يئی بالواس ش

د دخريداری می کنند، همانطور که يک ماشين را خري ا . اری می کنن ه زت انی ک ار، م ک

د ين . کاالست، دارای ارزش می باشد ولی چيزی را توليد نمی کن ه هم رودون ب ای پ آق

اال صرفا ر ک را ه دارد، زي ود ن االئی وج يچ ک ا ه ه مطلق د ک ی توانست بگوي ادگی م س

وان مصرفی به خاطر يک منظور ه عن ه فی نفسه ب داری می شود و ن مشخص، خري

.کاال

ن احساس آن وقت کار می سنجد، به وسيله رزش کاالها را ی آقای پرودون ا قتو اي

تا حدی که دارای -نامشخص بر او مستولی می شود که غير ممکن است بتوان کار را

او . مشمول اين معيار سنجش ندانست -ارزش می باشد و تا حدی که به مثابه کاالست

ی ای طبيع وان به ه عن زد را ب داقل م يله ح ن وس ه اي ه ب د ک ی دان ار م ولی ک و معم

ن ه اي ه است و ب ه را پذيرفت ود جامع ن وضع موج ابر اي رده و بن داد ک طه قلم بالواس

خود را از اين عواقب نابود کننده بر حذر دارد، عقب گرد می کند و آن که ترتيب برای

او فراموش می کند . نيست و نمی تواند دارای ارزشی باشد المدعی می شود که کار کا

ودش ارزش ک ه خ وش ک ت و فرام رده اس اب ک نجش انتخ ار س وان معي ه عن ار را ب

کاری که در معرض دادوستد براساس کاالی کار و براساس می کند که تمام سيستم او

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦١

ردد و ه می گ ل محصوالت مبادل قرار می گيرد و به خريد و فروش می رسد و در مقاب

ارگر است، استوار کاری که منبع بالواسطه در براساس غيره و غيره و باالخره د ک آم

رای . می باشد ه او همه چيز را فراموش می کند و ب د، آن ک سيستم خود را نجات بده

د دا کن اد آن را ف ه بني رد ک ی گي ميم م اعر (تص اليس ش وس جوون راه جوني و هم

:)هجوسرای روم قديم بگويد

»و بخاطر زندگی، موجبات زندگی را فدا کردن«

:بر می خوريم» ارزش تعيين شده« راجع به و حاال ما به يک توضيح جديد

ا (ارزش، رابطه تناسب « روت را بوجود ) شرح نسبت ه ه ث ی محصوالتی است ک

)٦٢جلد اول صفحه (» .می آورند

ه ي ارزش نسبی «ابتدا توجه داشته باشيم که اصطالح ساده مشمول » ا ارزش مبادل

ه د وعی از مناسبات است ک ه ن ابال ايده ای می شود که مربوط ب ر آن، محصوالت متق

ن » رابطه متناسب «اين مناسبات را چنان چه مبادله می شوند و اميم در اي صورت بن

ام آن ز ن م ج داده اي بی ن ری در ارزش نس يچ تغيي ردن . ه اال ب ه ب ائين آوردن و ن ه پ ن

يچ ول، ه ک محص وع ارزش ي ک ن تن ي ر داش ی ب يت آن را مبن دام خاص ه «ک رابط

د منتفی نمی سازد -يگریبا محصوالت د » متناسب پس . که ثروت را تشکيل می دهن

اين اصطالح جديد، که هيچ ايده تازه ای را بوجود نمی آورد، چه لزومی دارد؟

ل - از مناسبات اقتصادی ديگر یموجب انديشيدن به بسيار » رابطه متناسب « از قبي

ه متناسب بودن توليد، تناسب ميان عرضه و تقاضا و غيره می شود و آقای پرودون ب

ه، ب ه ارزش مبادل الکتيکی راجع ب ائالت دي ن الط ردن اي ه ک ام فرمول ه ه هنگ فکر هم

. بوده استاين ها

ه اقتضای هر به وسيله اکه ارزش نسبی محصوالت، بدوآن جا از مقدار کاری که ب

ذا آن ها محصول صرف ساختن هر يک از ردد، ل ار شده است، تعيين می گ ه ک ردن ب ب

ه رابطه مت ناسب در اين مورد خاص به معنی آن است که مقادير مربوطه محصوالت ک

.در مدت معينی ساخته می شوند، می توانند بر اين اساس، متقابال مبادله گردند

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٢

:حاال ببينيم آقای پرودون از اين رابطه متناسب چه استفاده ای می کند

وازن وج ان عرضه و تقاضا، ت ر مي ه اگ ود داشته باشد، ارزش تمام دنيا می داند ک

ا يله نسبی يک محصول دقيق ه وس ين ب د تعي ی باش ور م ه در آن متبل اری ک دار ک مق

ان آن که خواهد شد، يعنی ان مفهومی بي اين ارزش نسبی رابطه متناسب، دقيقا به هم

اال شرح ه در ب م می شود ک ه . دادي رودون سلسله مراتب موضوعات را وارون ای پ آق

ه ويد که برای او می گ . می سازد اری ک دار ک د از مق سنجش ارزش نسبی يک کاال، باي

رد، روع ک د، ش ی باش ور م ت در آن متبل را، آن وق ون و چ دون چ ا ب ه و تقاض عرض

واره د هم د شد و محصول می توان توازن خواهد يافت، توليد منطبق با مصرف خواه

ج ردد و قيمت راي انگر ارزش واقع آن مبادله گ ا بي ازار دقيق ود در ب د ب ه . ی آن خواه ب

ه جای ه شود آن ک ردم گفت ه م ل هم ی : مث وا وقت ه عده ای ه يم ک خوب است، می بين

د ا بتوان زيادی به گردش می روند، آقای پرودون ابتدا مردم را به گردش می فرستد ت

.تضمين نمايدآن ها هوای خوب را برای

ه آن چه دم ارزش مبادل وان نتيجه تق ه عن ه ایرا آقای پرودون ب ه وسيله ک مدت ب

ا -قانونیبه وسيله کار تعيين شده است، مطرح می سازد، می تواند فقط د تقريب ه باي ک

ردد ه نسبت دقيق آدر : مضمونی به شرح زير داشته باشد توجيه گ ده، محصوالت ب ين

د شد آن ها مدت کاری که خرج ه خواهن نسبت عرضه و تقاضا هر . شده است، مبادل

ا چه باشد، مبادله کا ا الها همواره بدينگونه صورت می گيرد که گوي ا آن ه در رابطه ب

قای پرودون فرموله کردن و ترويج چنين قانونی را به آبگذاريد . تقاضا، توليد شده اند

ه . داليلی ارائه بدهد که عهده بگيرد و ما از او می خواهيم ه ن البته اگر او مايل باشد ک

د، عنوان اقتصاددان، تئوری به عنوان وضع کننده قانون بلکه به ه نماي خود را توجي

رای ساختن انگر در اين صورت بايد به اثبات برساند که مدت الزم ب ا بي اال دقيق يک ک

ا در ا تقاضا، و نتيجت مفيديت آنست و عالوه بر اين تعيين کننده تناسب آن در رابطه ب

ر يک . رابطه مجموع ثروت اجتماعی می باشد التی اگ ين ح ائی در چن ه به محصول ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٣

د وازن خواهن مساوی مخارج توليد خودش به فروش برسد، عرضه و تقاضا همواره ت

.داشت زيرا مخارج توليد، بيان کننده مناسبات واقعی عرضه و تقاضا می باشد

د رين مدت را از نظر تولي در عمل آقای پرودون در اين نکته که چيزهای مفيد، کمت

تدريجا به توليد اشيائی که «ترين صنايع شروع می کند و الزم دارند و جامعه با سبک

، داليلی » مدت کار بيشتری الزم دارند و متناسب با نيازمندی های عالی تری می باشد

)٥٧جلد اول صفحه (.برای اثبات ادعای خود می بيند

ره ری و غي آقای پرودون نمونه صنايع استخراجی، چمن سازی، صيادی و ماهی گي

ه س ان را ک ند و انس ی باش نايع م رين ص رج ت م خ رين و ک ت «اده ت ين روز خلق اول

به عاريت » دونوير«از ) ٧٨جلد اول صفحه (خود را با آن شروع کرده است » ثانويه

ا -نخستين روز خلقت اوليه او . گرفته است ه دار دني ين کارخان که خدا را به عنوان اول

.ت در تورات توصيف شده اس-به ما معرفی می کند

ر از امال غي وی ک ه نح وعات ب ه موض ورت آن چ د، ص ی کن ر م رودون فک ای پ آق

د . می گيرند ردد، تولي ار براساس از لحظه ای که تمدن آغاز می گ ان ک آنتاگونيسم مي

ردد ی گ ار بالواسطه، شروع م ده و ک ا، . انباشت ش ه ه م حرف ود آنتاگونيس دون وج ب

االخره ات و ب ا و طبق ن آنتبراساس رسته ه رد و اي اگونيسم پيشرفت صورت نمی گي

قانونی است که تمدن تا به امروز از آن تبعيت کرده است نيروهای مولده، تا به امروز

د براساس رده ان ا . اين سلطه آنتاگونيسم طبقاتی رشد ک ر امروز ادع ه چون شود اگ ک

ه ای هم دی ه د، پس نيازمن ده ان ر طرف ش ارگران ب ام ک ا تم ان ه د انس ی توانن ه م ب

ی برخورد عالی تر ساختن محصوالت ه معن ن امر ب و صنايع پيچيده تری بپردازند، اي

اين . مل تاريخی خواهد بوداکتانتزاعی با آنتاگونيسم طبقاتی و وارونه جلوه دادن تمام

وری روم، ان امپراط ون در زم وئيم چ يم بگ ته باش ه خواس ت ک ل آن اس ت مث درس

ای مصنوعی تغذيه می نمودند، پس می توانستند نهنگ های دريائی را در حوضچه ه

د رار بدهن ردم ق ار م ه خاطر . بيش از حد لزوم مواد غذائی در اختي ردم ب ر عکس، م ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٤

ه خريد نان مجبور بودند از ضروری ترين چيزها چشم پوشی کنند، در اشراف حالی ک

.روم از بردگان به عنوان غذای نهنگ هايشان استفاده می کردند

و ت م ت در قيم زايش اس ه اف ا رو ب ذائی مرتب ه اد غ الی ک اس ح ای اجن به

د ی ياب زل م واره تن ا هم ی تقريب اکتوری و تجمل ر . مانوف اورزی را در نظ ود کش خ

د در ره ترقی می کن ل غالت، گوشت و غي ا مث رين چيزه می گيريم؛ قيمت ضروری ت

ر منتظ حالی که زان غي ه مي زل قيمت پنبه، شکر، قهوه و غيره ب ه تن ا رو ب ره ای دائم

ت و ا اس ر و حت ل کنگ ی مث اس تجمل لی، اجن وراکی اص ای خ ان کااله روزه در مي ام

در عصر . شده اندارزان تر مواد غذائی الزم ترين نسبی، از به طور مارچوبه و غيره

ما، توليد اجناس زائد ساده تر از توليد اجناس الزم است و باالخره در اعصار مختلف

اريخی، وده استت اوت بلکه معکوس ب ا متف ه تنه ا ن ل قيمت ه ام . نسبت متقاب در تم

د ارزان تر قرون وسطی محصوالت کشاورزی نسبتا اکتوری بودن . از محصوالت مانوف

رون . در عصر جديد، اين نسبت در جهت معکوس می باشد آيا به اين مناسبت بعد از ق

؟وسطا از مفيد بودن محوالت کشاورزی کاسته شده است

اعی بات اجتم تعمال محصوالت، توسط مناس ه اس ر ای ک دگان ب ان مصرف کنن مي

ات ات طبق ه اختالف ر پاي ود ب ه خ ه نوب بات ب ن مناس ود و اي ی ش ين م ت، تعي رار اس ق

.استوار می باشد

رفی اس مص رين اجن ام ت ده، ع ر ش ی تقطي روبات الکل ی و مش يب زمين ه، س پنب

پنبه تا حدود زيادی جای پشم گوسفند . را بوجود آورد سيب زمينی، خنازير . می باشند

وارد و صرفا از -و ليف کتان را گرفت اگر چه کتان و پشم گوسفند در بسياری از م ول

ر . به مراتب مفيدتر می باشند -نظر بهداشتی ر شده ب ی تقطي و باالخره مشروبات الکل

وان سم شن آن که آبجو و شراب فائق آمدند ولو ه عن دتا ب در يک . اخته می شوند عم

ی اقتصاد قرن تمام، دولت د ول ام دادن ا انج ون اروپ ن افي ه اي ارزه بی ثمری علي ها مب

.نقش تعيين کننده را داشت و دستورات خود را به مصرف کننده ديکته کرد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٥

ده، ر ش ی تقطي روبات الکل ی و مش ه و سيب زمين را پنب ی چ ای ول تون ه ه س جامع

ا ساختن وقت کمتری برای آن که بورژوائی می باشند؟ به خاطر ه الزم است آن ه و ب

ن جهت رين اي درقيمت را داارزان ت ت، موجب بيشترين . ن رين قيم ه جهت کمت ه چ ب

ه خاطر سود ا ب اس است؟ آي ن اجن مصرف می شود؟ آيا به خاطر مفيد بودن مطلق اي

ه سود ب آن ها که در ای ست بخشی ه خاطر آن است ک ا ب خشی نهفته می باشد؟ و آي

ا آن ها دترين نحو ب ه مفي ه ب ه آن درجه است ک ا ب دی های ت وان نيازمن ه عن ارگر ب ک

ه د؟ ن ارگر، جور در می آين وان ک ه عن ه خاطر . انسان و نه انسان ب ه بلکه ب در آن ک

ه ه ای ک ند، براساس جامع ی باش توار م ر اس ور فق ه ط رين محصوالت ب امرغوب ت ن

از برخورد ن امتي رار ار می باشند طبيعی الزاما از اي يم ق وده های عظ ه در خدمت ت ک

.گيرند

ه چون رين اگر بخواهيم مدعی شويم ک رار ارزان ت ورد استفاده ق ا، بيشتر م چيزه

ن بزرگ ترين سودمندی ها می گيرند پس به اين جهت بايد ی اي ه معن را دارا باشند، ب

دعی ه م ده است ک ده، ش ر ش ی تقطي اد مشروبات الکل ه مصرف زي م ک ت -باش ه عل ب

ان د ناچيزش ارج تولي ان -مخ د بودنش ل مفي رين دلي ين ت ی ا متع ت، يعن ه س ه آن ک ب

رای سالمتی اپرولتاري ی ب ا تلقين کنيم که سيب زمين ی آن ه ر از گوشت است، يعن بهت

ه ی آن ک االخره يعن يم و ب ول کن ود موضوعات را قب ه وضع موج دون آن ک ه ب ن ک اي

.ی پرودون به دفاع از آن بپردازيمجامعه ای را بشناسيم، به اتفاق آقا

در جامعه ی آينده ای که در آن اختالف طبقاتی از بين رفته و ديگر، طبقه ای وجود

ود د ب ه . نداشته باشد، مصرف وابسته به حداقل مدت برای توليد، نخواه دتی ک بلکه م

.تعيين خواهد شدآن ها وقت توليد اشياء مختلف می شود، توسط مفيديت اجتماعی

ه مجرد . بر می گرديم به ادعای آقای پرودون ن ترتيب ب ه به اي ار الزم آن ک مدت ک

ودن نباشد، د ب ده درجه مفي ه ای آن وقت برای توليد يک شيئی، بيان کنن ارزش مبادل

يئی ن ش رای -اي د ب ی توان ز نم ت هرگ ده اس ين ش ار تعي دت ک اس م ل براس ه از قب ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٦

رای را ی ب ا يعن ه و تقاض حيح عرض بات ص ای مناس ه آق ومی ک ه مفه ب ب ه متناس بط

. اعتبار داشته باشد-ط می سازدوپرودون در حال حاضر با اين لغت مرب

رابطه «اين، فروش يک محصول به قيمت مخارجی که بر آن تعلق گرفته، نيست که

د را » متناسب ر مجموعه تولي ن محصول در براب ی سهم نسبی اي عرضه و تقاضا يعن

ود تعيين می کند بلکه عمدتا ده رهنم د کنن ه تولي ه ب نوسانات عرضه و تقاضا هستند ک

م، ه، دست ک د در مبادل ا بتوان د شود ت د تولي دار باي وط چه مق االی مرب ه ک د ک می دهن

ن نوسانات ه اي ا ک رده است، بدست آورد و از آن ج د آن ک مخارجی را که صرف تولي

ذاری و بيرون کشيدن مرتبا صورت می گيرند لذا يک حرکت دائمی در جهت سرمايه گ

.سرمايه از رشته های مختلف صنعتی حکم فرماست

ه نسبت فقط بر حسب « ا ب د اتفاق ا می توانن ه سرمايه ه نسبت اين نوسانات است کا تقاضا باشد الزمی ه ب ه بيشتر از آن - که منطبق ب د کاالهای مختلف - و ن رای تولي ب

د رار گيرن زل قي . مورد استفاده ق ه علت ترقی و تن ا، س ب ها از سطح معمولی ودمت ه

باالتر و يا پائين تر می روند و به اين وسيله سرمايه ها به رشته های خاص که دست

د ر می تابن ا از آن روی ب ه . خوش اين يا آن نوسان می باشند، جلب شده و ي ا ب ر م اگ

ام ی بزرگ نظر بيفکنيم، می بينيم که آن ها با چه نظم و ترتيبی به تم هابازارهای شهر

ه ه تقاضا ب دار الزم آراسته می شوند و چگون ه مق ومی و خارجی، ب انواع کاالهای ب

ود ه خ ی ب االت مختلف کنه، ح ر س ا تغيي ردم و ي ليقه م ی و س اقتضادی وضعيت روح

ا در می گيرد، بدون آن که به علت ردد و ي ودی حاصل گ زوم، رک عرضه بيش از حد ل

ه . پيش بيابد نتيجه کمبود تدارکات، گرانی غيرعادی و بايد اعتراف کرد که پرنسيپی ک

ار رشته ه نسبت الزم در اختي ا ب د، ه سرمايه را دقيق رار می ده ای مختلف صنعتی ق

ؤثر می باشد د اول صفحات ( . بيش از آن چه معموال فرض می شود، م ريکاردو جل

)١٠٨ و ١٠٥

کار تعيين می شود، وقتی آقای پرودون اذعان می کند که ارزش کاال به وسيله مدت

ائی -آن وقت بايد به همين ترتيب حرکت نوسانی منظمی را ه تنه ه ( که ب در جوامعی ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٧

دبراساس ده ان ا ش ل بن ردی متقاب ادالت ف ر ) [مب ز توسط انگلس ب ل پرانت قسمت داخ

زوده شده است انی اف ار ارزش می سازد ] ترجمه کتاب به زبان آلم ار را معي -مدت ک

ه . قبول داشته باشد اده ای وجود » رابطه متناسب «هيچ گون ين شده حاضر و آم تعي

.ندارد بلکه فقط يک حرکت تعيين کننده وجود دارد

ه » تناسب «ديديم به چه مفهومی صحيح است که از وان نتيجه ارزشی ک ه عن ه ب ب

ن وسيله ه اي ه چگون يم ک ه شود و حاال می بين ين شده است، سخن گفت ار تعي مدت ک

به -ناميده است » قانون تناسب « که آقای پرودون آن را -]کار[مدت به وسيله سنجش

.، مبدل می شودعدم تناسبيک قانون

ه آن چه در مدت دوساعت ن امکان را بوجود می آورد ک ه اي هر اختراع جديدی ک

ردد، بهای محصوالت مشابه عرضه توليد می شده است، در مدت يک ساعت توليد گ

ه محصول . آورد شده در بازار را پائين می د ک ور می کن دگان را مجب ت، توليدکنن رقاب

اعت ک س ی محصول ي ان ارزان ه هم ار را ب اعت ک ار[دو س انند ] ک روش برس ه ف . ب

ه موجب آن ارزش يک محصول، ه ب د ک ه وسيله رقابت، قانونی وضع می کن مدت ب

ين می شود ن واقعيت . کاری که برای ساختن آن الزم است، تعي ن ترتيب اي ه اي ه -ب ک

رد م -مدت کار به عنوان معيار ارزش مبادله مورد استفاده قرار می گي زل دائ انون تن ق

ه می . قيمت کار می گردد ازار ارائ ه ب عالوه بر اين، تنزل قيمت، تنها به کاالهائی که ب

ود ی ش ز م ا ني اه ه ل کارگ د و ک زار تولي مول اب ه مش ردد، بلک ی گ دود نم وند، مح . ش

:قبال يادآوری کرده است به اين ترتيب که می گويدريکاردو اين حقيقت را

ا « د دائم د شده ان بال تولي ه ق بر اثر رشد مداوم بارآوری، ارزش چيزهای مختلفی ک

)٥٩جلد دوم ص ( » .تقليل می يابد

مدت کار به وسيله » ارزش تعيين شده «او . سيسموندی از اين هم پافراتر می گذارد

:وزی ميان تجارت و صنعت دانسته و می گويدرا منشاء کليه تضادهای امر

واره « ه هم ائی، ارزش مبادل ل نه يله در تحلي ه وس ود ب رای بوج ه ب اری ک دار ک مق

ردد ی گ ين م د، تعي یء الزم باش ه . آوردن ش يله ن ه وس ود ب ع خ ه در موق ارجی ک مخ

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٨

يله صرف آن شده است بلکه ه وس ت وسايل کمکی ب ه عل اال ب ه احتم اری ک دار ک مق

وان . يافته، در آينده صرف آن خواهد شد بهبود ه زحمت می ت دار را ب ن مق وگرچه اي

ای اين شالوده ... رقابت تعيين می شود به وسيله حدس زد ولی با وصف اين، همواره

دار، ست ا م عرضه خري ه فروشنده و ه م مطالب ه ه . آن محاسبه می شودبراساس ک

ه قيمت ده ور ب ی شايد فروشنده ادعا کند که شیء مزب ام شده است ول ار او تم روز ک

دار م ان شیء عچنان چه خري ه هم د باشد ک ده تق د در آين در مدت هشت روز می توان

ن صورت د در اي ت نماي ه ثاب رفين معامل ه ط ن موضوع را ب ت اي ود و رقاب اخته ش س

یء تد ارزش ش ه و دادوس زل يافت ار تن ت روز ک ه هش ور ب اس مزب ت براس ن قيم اي

بته طرفين معامله اعتقاد کامل دارند که شیء مزبور مفيد بوده ال. صورت خواهد گرفت

دون وجود تقاضا برای آن، امکان فروش آن وجود نخواهد داشت، بو طلب می شود و

د ه مفي ودن لکن تعيين قيمت در هيچ رابطه ای وابسته ب ات و «( ». آن نيست ب مطالب

.)روکسلب چاپ ٢٦٧جلد دوم صفحه » غيره

ه صرف نکته مهم اين اس انی ک ه مدت زم ت که به اين کيفيت توجه داشته باشيم ک

داقل توليد چيزی می شود، تعيين کننده ارزش آن نيست بلکه ه شیء ح انی ک مدت زم

داقل، ه وسيله مزبور می تواند، طی آن توليد گردد، تعيين کننده ارزش است و اين ح ب

ه ديگر . رقابت مقرر می گردد دارد و برای يک لحظه فرض می کنيم ک ابتی وجود ن رق

نتيجتا وسيله ای برای تعيين حداقل مدت کاری که برای توليد کاال، الزم است، موجود

د يک رای تولي ه ب نمی باشد، در اين صورت چه نتيجه ای به بار می آيد؟ کافی است ک

ه در شیء شش ساعت کار مصرف کنيم تا طبق نظر آقای پرودون حق داشته باشيم ک

ار صرف هنگام مبادل ه شش برابر کسی که برای توليد همان شیء فقط يک ساعت ک

.کرده است، مطالبه نمائيم

ا به طور چنان چه بخواهيم دهيم، آن وقت کلی، مناسبات خوب ي رار ب د را مالک ق ب

.رابطه نامتناسب خواهيم داشت» رابطه متناسب«به جای

___ نشر کارگری سوسياليستی

٦٩

ه نتيجه ارزيابی تنزل دائمی ارزش کار، فقط يک جنبه قضيه است يعنی فقط کاالها ب

يله ياری از وس افی و بس د اض ا، تولي دقيمت ه يش از ح زايش ب ت و اف ار اس دت ک م

ن نحوه ا اي پديده های ديگر که ناشی از هرج و مرج صنعتی می باشند، در رابطه ب

.ارزيابی توضيح داده می شوند

ل اشک ت، الاق رح اس ار ارزش مط وان معي ه عن ه ب اری ک دت ک ا م ی آي بتا ول ال نس

مختلفی را بوجود می آورد که آقای پرودون تا اين حد شيفته آن شده است؟

نواختی آن بر دنيای توليد مستولی می شود به علت انحصار، يک . درست بر عکس

ا د حکم فرم و همانطور که تمام دنيا می داند و می بيند، انحصار بر دنيای وسايل تولي

ه - از قبيل صنايع نساجی -و فقط چند رشته صنعتی . شده است ادر ب ه ق د ک وجود دارن

نتيجه طبيعی اين پيشرفت مثال تنزل سريع قيمت محصوالت . پيشرفت سريع می باشند

ان ه هم د، ب زل می کن ه تن نساجی مانوفاکتور است، ليکن به همان اندازه که قيمت پنب

ه ن ک ه نسبت هم بايد قيمت کتان ترقی کند و نتيجه آن چه می شود؟ اي ان توسط پنب کت

ده . کنار زده می شود دان ران ام آمريکای شمالی از مي ا از تم ان تقريب ن نحو، کت به اي

.سر و کار داريمپنبه و ما به جای اشکال متناسب توليد با سيطره . شده است

رد » رابطه متناسب «بنابراين، از اين چه چيز باقی می ماند؟ هيچ چيز جز آرزوی م

ا را آن است که کاالها خيرانديشی که مشتاق وان آن ه به آن نسبتی ساخته شوند که بت

ه و . به يک قيمت خيرانديشانه به فروش رساند راد خوب جامع ا، اف ام دوران ه در تم

راز ن آرزوی معصومانه را اب ه اي د ک رده ان ه آن دلخوش ک اقتصاديون بشر دوست ب

.نمايند

:او می گويد. رشته سخن را به بواژيلبر سالخورده می سپاريم

ه « ل است ک ه توافق متقاب ن گون قيمت کاالها بايد همواره متناسب باشد زيرا تنها اي

ا هر ه آن ه ن وسيله است ک ه اي می تواند موجوديت آن ها را مقدور سازد و صرفا ب

د لحظه ورد (» .يکديگر را از نو بوجود می آورن ذيری دائمی م ه پ ا مبادل ا ب ن ج در اي

رودون، س ای پ ر آق منظ ز ...«) روکار داري زی ج روت، چي ه ث ا ک تد از آن ج دادوس

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٠

اتر ذا intercourse یته ه نيست، ل ا معامل ه ب ا انسان و معامل ان انسان ب داوم مي م

ه -چنان چه بخواهيم علت فقر را در عامل ديگری غير از اخالل در چنين دادوستدی ک

يله ه وس ده است ب ود آم ا، بوج ر در تناسب قيمت ه تجو -تغيي ب جس ار فري يم، دچ کن

».وحشتناکی شده ايم

ا «( روت ه ت ث اره، ماهي اله در ب ده »رس يله ، منتشر ش ه وس و ٤٠٥ صفحه هدرب

:هم چنين از يک اقتصادان مدرن بشنويم) ٤٠٨

ار رود، « ه ک د ب ورد تولي ه بايستی در م انون بزرگی ک انون نسبيت ق ه ق ه ب است ک

د داوم ارزش را حفظ نماي ردد ...تنهائی می تواند ت د تضمين گ ی باي م ظرفيت ه .... ه هم

ه کمک ضوابط و محدوديت های ه ب د ک رده ان ملت ها در دوران های مختلف سعی ک

د لکن خودخواهی تجارتی بی شماری اين قانون نسبيت را تا حد مشخصی اجرا نماين

ار انی، ک ت انس ه در طبيع ا نهفت تم آن ه ن سيس ام اي ه تم انده است ک ائی کش ه ج را ب

يم دتنظ ار بگذارن ده را کن اعی . کنن ی اجتم م واقع رای عل ی اج ه معن د متناسب ب -تولي

)١٩٥ -١٧٠ لندن، صفحه ١٨٣٠اصول اقتصاد سياسی، چاپ (» .اقتصادی است

دارد ه ! ديگر، ترويائی وجود ن ه نوب ه ب ان عرضه و تقاضا ک ن نسبت صحيح مي اي

ا شده است ن آرزوه ه اي ان رف-خود سبب هم ل از مي ا قب ه است و از سنين مدت ه ت

ا وتی پ ه در فرت د و مبادل دود بودن د مح ايل تولي ه وس امی ک ط در اي اده و فق ر نه فرات

ود -چارچوب بی اندازه تنگی انجام می گرفت ه . امکان پذير ب ا ب زرگ پ ی صنعت ب وقت

د ود از صحنه محو شود و تولي ور ب ن تناسب صحيح، مجب عرصه وجود گذاشت، اي

داومی، رونق و کسادی، مجبور بود به اقتضادی ي ک الزام طبيعی در سلسله مراتب م

.را به طور متناوب طی نمايد... بحران، رکود و بار ديگر رونقی تازه و

د و در ضمن کسانی که همانند سيسموندی به تناسب صحيح توليد، بازپس می گردن

ن را اي د، ارتجاعی هستند زي ر می خواهند که اصول کنونی جامعه را حفظ نماين ا اگ ه

نعتی ر ص رايط ديگ ام ش ه تم د ک عی کنن د س ند مجبورن ته باش ت داش د قاطعي بخواهن

.زمان های گذشته را نيز بوجود آورند

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧١

ه ود؟ تقاضائی ک اه داشته ب ا صحيح نگ ا تقريب د را در نسبت صحيح ي چه چيز تولي

ام برداشته حاکم بر عرضه بود و مقدم بر آن بود، توليد قدم به قدم به دنبال مصرف گ

ور . است صنعت بزرگ صرفا به علت ابزاری که در اختيار دارد و به خاطر آن که مجب

د از . قياس دائم التزايدی توليد نمايد، نمی تواند در انتظار تقاضا بنشيند ماست به تولي

.مصرف جلو می افتد و عرضه از تقاضا سبقت می گيرد

رد ه ف ر مبادل ه ب ی استوار است، هرج و مرج در در جامعه امروزی، در صنعتی ک

ت ات اس ه ترقي ت هم ال عل ين ح راوان و در ع ای ف دبختی ه ه ب اء هم د، منش . تولي

:بنابراين بايد يکی از دو مورد زير را پذيرفت

يا بايد خواستار نسبت های صحيح قرون گذشته به اضافه وسايل توليد عصر حاضر

.خيالبافجاعی خواهيم بود و هم تباشيم، در اين صورت هم ار

ه و يا آن که خواستار ترقی م رای آن ک ن صورت ب نهای هرج و مرج باشيم، در اي

.نيروهای مولده را حفظ کنيم بايستی از مبادله فردی چشم پوشی کنيم

مخصوص آن » نسبت صحيح «مبادله فردی فقط، با صنعت کوچک قرون گذشته و

ا دبختی ه ام ب زرگ تم ه در صنعت ب ه سازگار است، حال آن ک ا را ب و هرج و مرج ه

.همراه می آورد

ری می شود ين نتيجه گي ين ارزش : بنابراين سرانجام چن ه وسيله تعي ار، ب مدت ک

اره سازی و -يعنی آن چه آقای پرودون به عنوان فرمولی ده را دوب که می بايستی آين

ه کن -مرمت کند ونی به ما ارائه می دهد و اين فقط بيان علمی مناسبات اقتصادی جامع

ات ه اثب ا صراحت خود ب رودون ب ای پ ل از آق می باشد، چيزی که ريکاردو مدت ها قب

.رسانده است

ل ا الاق ی آي ار ول ه ک ردن و ب ه«ب اوات گران ای » مس ا آق وان ب ی ت ول را م ن فرم اي

ه از رده است ک ود تصور ک يش خ ه پ ين کسی است ک ا او اول رودون نسبت داد؟ آي پ

ه ديل هم ا طريق تب ارگران بالواسطه ای ب انسان ه ار را -ه ک دار يکسانی از ک ه مق ک

د ه رفرمی -مبدله می کنن ا او صالحيت آن را دارد ک ه بوجود آورده است؟ آي در جامع

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٢

، !ئی که فاقد همه شناخت های اقتصادسياسی می باشند انسان ها يعنی -کمونيست ها

ن » ی سمج کودن انسان ها «اين االن «اي ورد سرزنش ق » خوش خي ه را م د ک رار ده

را قبل از او پيدا نکرده اند؟» راه حل مشکل پرولتاريا«چرا اين

نائی مختصری با تکامل اقتصاد سياسی در انگستان داشته باشد، شهرکس که فقط آ

اربردن ف، بک ور در ادوار مختل ن کش ای اي ت ه ام سوسياليس ا تم ه تقريب د ک ی دان م

ای . ده اندمساوات گرانه تئوری ريکاردو را پيشنهاد کر رای آق ما می توانيم آن ها را ب

رودون برشماريم وپکين«: پ ر ه يم «، ١٨٢٢» اقتصاد سياسی اث بررسی اصول تقس

ام ١٨٢٤، » آن چه بيش از هر چيز موجب خوشبختی بشر می شود -سرمايه ر ويلي اث

و غيره و غيره ١٨٢٨ -ادموند. ر.اثر ت » اخالق عملی و اقتصاد سياسی «تومپسون،

. صفحه ديگر غيره و غيرهو چهار

ای ه رشته سخن را بدست يک کمونيست انگليسی آق يم ک ن بسنده می کن ما به اي

دهيم-رایب ا ب. ب ه اوه م ايان توج ر ش م اث ارگران و راه عالج «-نکات مه مصائب ک

در، -»آن اپ لي ث ١٨٣٩ چ مت مک ن قس ادی در اي دود زي ا ح يم و ت ی کن اره م ، اش

ده است و از سو به خاطر آن که آقای ب می نمائيم، از يک رای در فرانسه ناشناس مان

ونی و آسوی ديگر بخاطر ن که ما معتقديم که در کتاب او رمز نوشته های گذشته، کن

:آينده آقای پرودون را يافته ايم

ان « تنها وسيله برای رسيدن به حقيقت اين است که مفاهيم اساسی مقدماتی برای م

د ده باش ن ش د، ا. روش ی گيرن اء م ا از آن منش ت ه ه حکوم مه ای ک ه سرچش دا ب بت

ردازيم ی پ کال . م ک از اش ر ي ه ه ويم ک ی ش ه م ب، متوج ه مطل ه کن ی ب ا پرداخت ب

ه در و سياسی، يعنی حکومتی، هر بی عدالتی اجتماعی استقرار مالکيت به صورتی ک

ونی سرچشمه می وجود دارد، از سيستم اجتماعی حال حاضر ن حاکم کن ه اي رد و ب گي

دهيم، بی جهت برای آن که يک بار برای هميشه به ان ب ر عصر خود پاي عدالتی و فق

يم ان چه اقتصاديون را در ... بايد وضع موجود جامعه را از بيخ و بن ريشه کن کن چن

انع ن ترتيب م ه اي يم ب رار ده ه ق ورد حمل قلمرو خودشان و با سالح های خودشان م

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٣

ه راه ياوه سرائی احمقانه، د ب واره مايلن ا هم ه آن ه زی ک ه و تعصب آمي خيال پردازان

ه استدالشان . بياندازند، خواهيم شد چنان چه اقتصاددانان حقايق مسلم و اصولی را ک

د براساس ادر نخواهن آن می باشد، انکار نکنند و يا مردود نشمارند، در اين صورت ق

د اين متد به وسيله بود نتيجه گيری هائی را که ما م، انکار نماين ده اي ل آم ».به آن ناي

)٤١ و ١٧رای، صفحه ب(

ه ....فقط کار است که ارزش می آفريند « هر انسان، واجد حق ترديد ناپذيری نسبت ب

ن . مند او می تواند برايش بوجود آورد کليه چيزهائی است که کار شرافت ه اي اگر او ب

دال ه ساير صورت ثمرات کار خود را بدست آورد، مرتکب بی ع ا تی نسبت ب انسان ه

ار می وال رفت ين من ه هم ه ب رد ديگری ک ه حق ف را او ب ه ای نشده است زي د، لطم کن

ا ناشی ... نمی زند وکر، از آن ج ا و ن ادون و آق همه مفاهيم مربوط به مقام مافوق و م

ا رين اصول مراعات نشده و نتيجت دائی ت ابرابری می شوند که ابت در مالکيت نضج ن

اهيم و . ه است گرفت ن مف ردن اي رار باشد، ريشه کن ک ابرابری برق ن ن ه اي انی ک ا زم ت

وده دل خوش . الغای ضوابط مربوطه امکان نخواهد داشت د بيه ن امي ه اي م ب وز ه هن

رار است -کرده اند که يک وضعيت غيرطبيعی را - نظير وضعی که در حال حاضر برق

د و موجود نابرابریبه اين ترتيب اصالح کنند که ابرابری را علت را از ميان بردارن ن

ولی ما به زودی ثابت خواهيم کرد که حکومت، علت نيست بلکه . به حال خود بگذارند

ه الم آن ک ده می شود و مختصر ک حکومت نتيجه معلول است، نمی آفريند بلکه آفريابرابری در مالکيت نابرابری در مالکيت است ه طور و ن ا سيست ب ذيری ب م جدائی ناپ

)٣٧و ٣٦، ٣٣برابری، ص(» اجتماعی کنونی مربوط می باشد

ر بزرگ ترين سيستم مساوات نه تنها فی نفسه ين در ب م چن محاسن را دارد بلکه ه

دالت است رين ع الی ت ده ع ه الزم و ضروری از ... گيرن ع يک حلق ان در واق ر انس ه

د يک زنجيره معلول هائی است که از يک ايده منشاء می گيرد تا احتما ال منجر به تولي

ا رايش های م ه گ ن واقعيت ک ای اي ر بن قطعه پارچه گردد، در اين صورت نمی توان ب

د رد باي ار يک ف ه ک رد ک ری ک نسبت به حرفه های مختلف يکسان نمی باشد، نتيجه گي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٤

مخترع، عالوه بر پاداش نقدی عادالنه ای که دريافت می دارد . بيشتر از ديگری باشد

د همواره از طر ف ما مورد تحسين و تمجيدی قرار می گيرد که فقط يک نابغه می توان

...از آن برخوردار باشد

له، عالی ترين عدالت عبارت از آن خواهد بود که به اقتضای طبيعت خود کار و مباد

تنها دو . مبادله کنندگان نه فقط از منافع متقابل بلکه از منافع مساوی برخوردار گردند

ار يعنی کار -چيز ه - و محصول ک ا وجود دارد ک ه انسان ه ين خود مبادل د ب می توانن

ه . کنند چنان چه مبادله طبق يک سيستم عادالنه صورت می گرفت آن وقت ارزش هم

يله اشياء ه وس اب د آن ه ارج تولي وع مخ د و مجم ين می ش ای مساوی ، تعي ارزش هد . همواره متقابال مبادله می شدند ان چه يک کاله ثال چن رای ساختن م اله وز ب يک ک

دازه وقت داشته باشداحتياج به يک روز وقت ين ان رای دوختن و يک کفاش هم را ب

ت کفش الزم د يک جف ته باش ا مصرف ( داش ه آن ه امی ک واد خ ه م ه آن ک مشروط ب

د، در ) می کنند دارای ارزش مساوی باشند ه کنن و آن ها اين اشياء را ميان خود مبادل

ل و در عين حال اين صورت نفعی ع متقاب ا می رسد يک نف ه آن ه ن بابت ب ه از اي ک

ود د . مساوی خواهد ب د يکی از طرفين می شود، نمی توان ن بابت عاي ه از اي نفعی ک

وده و ر ب ا براب ار هر دوی آن ه دار ک را مق رای طرف ديگر داشته باشد زي ضرری ب

ان چه . اجناسی که مصرف کرده اند، هم ارزش بوده اند وق ولی چن تحت مفروشات ف

اله در ک ک ل ي ش در مقاب ت کف دوز دو جف ه يکاله ه مبادل ت ک ديهی اس د، ب ت کن اف

ان غيرعادالنه بوده و کالهدوز يک روز کار کفاش را از چنگ او در آورده است و چن

ن صورت در د در اي ار کن وال رفت ين من ه هم اتريش ب تدهای ته ام دادوس ه او در تم چ

ار خ اه ک ل محصول شش م ار ديگران را دريافت داشته مقاب ود محصول يک سال ک

ت . است ه تبعي تم مبادل دالتی در سيس ی ع ه ب االترين درج ن ب واره از اي اکنون هم ا ت م

د ، کار تمام يک سال را در مبادله با ارزش شش ماه کارگران: کرده ايم عرضه کرده ان

اب ه از ن ده است و ن ا ناشی ش ن ج درت از اي روت و ق ابرابری در ث رابری فرضی و ن

راد وی اف روی جسمی و معن روش . ني د و ف ت خري تالف قيم ه و اخ ابرابری در مبادل ن

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٥

د سرمايه دار یمی تواند فقط تحت شرايط وجود داشته باشد که سرمايه داران برای اب

ه ای ا طبق ن ه و کارگران برای ابد کارگر بمانند يعنی آن ها طبقه ای از ستمگران و اي

الکين در اين، اين روند بنابر.. از بردگان به خوبی نشان می دهد که سرمايه داران و م

به وسيله ازای يک هفته کار يک کارگر، فقط جزئی از ثروتی را که در مدت يک هفته

د وی می پردازن د، ب رده ان ه . او کسب ک ن ک ی اي ه او دريعن ز ب يچ چي زی ه ل چي مقابع توافق ميان کارگران و سرمايه دا ... دننمی ده ران صرفا يک کمدی است و در واق

ه و آن ک ورد فقط يک سرقت بيشرمانه است ول انونی اين امر در هزاران م .» باشد ق

)٥٠ و ٤٩، ٤٨، ٤٥رای صفحه ب(

ا رادف ب ا مت ر نباشد، سود کارفرم ا براب ارگر و کارفرم ان ک ه مي ه مبادل انی ک تا زم

رماي ه از س ه جامع انی ک ا زم ود و ت د ب ارگر خواه رر ک دگان ض ه داران و توليدکنن

ارگران[ کيل] ک دهتش ا وق ش د و ت اش ت باش رار مع ان ام ار خودش ا از ک ن ه ه اي ی ک

د مساوی ] کارگران[می کنند و آن ها از سود کار آنان تغذيه می کنند، مبادله نمی توان

.»باشد

: ادامه می دهدرایبآقای

ا « ن ي ی ساده، اي د خيل ه شما می تواني آن شکل حکومتی را بوجود واضح است ک

د وانی کني ه خ تی موعظ وع دوس الق و ن ام اخ ه ن اده ب ی س د و خيل ه .... بياوري معامل

د ی آي ور در نم ه ج ابرابری در مبادل ا ن اتری ب ت . ته ی عل ه، يعن ابرابری در مبادل ن

د ی بلع رو م ا را ف ه م وزی ک من مرم ت دش ن اس ت، اي ابرابری در مالکي رای، ب ( »ن

)٥٢، ٥١صفحه

ررسی منظور و هدف جامعه به من حق می دهد که چنين نتيجه بگيرم که نه تنها ب«

د بلکه ارزش های - برای آن که قادر به مبادله باشند -انسان ها همه ار کنن بايستی ک

ه شوند ن گذشته، از . مساوی نيز بايد در مقابل ارزش های مساوی مبادل ا از اي آن ج

را ه ضرر ديگ د ب رد، نباي ع يک ف ه نف ودک ام بش د . ن تم يله پس از ارزش باي ه وس ب

لکن ديديم که تحت رژيم اجتماعی حاضر، سود سرمايه دار . مخارج توليد تعيين گردد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٦

ردد ثروت مند و همواره به زيان کارگر است و ديديم که اين نتيجه الزاما حاصل می گ

يک از اشکال و تا زمانی که نابرابری در مبادله ادامه داشته باشد، مستمندان در هر

د . حکومتی، دست بسته تسليم اميال اغنياء می باشند ه فقط می توان ری در مبادل براب

يله ه وس د، تضمين ب ته باش ول داش ار را قب دن ک انی ش ه همگ اعی ای ک تم اجتم سيس

رون ... گردد ونی بي روت را از دست سرمايه داران کن ه ث ه رفت ه، رفت برابری در مبادل

)٥٥ و ٥٣برای، صفحه (» .کش باز خواهد گرداندآورده و به طبقات زحمت

دگان د، توليدکنن ته باش ه داش ه، ادام ابرابری در مبادل تم ن ن سيس ه اي انی ک ا زم ت

د تهی دست پيوسته به همان اندازه ] کارگران[ ار فرسوده خواهن اه و از شدت ک ، ناآگ

م ملغی بشوند حتا بود، که امروز هستند ا ه فقط يک .. .اگر همه عوارض و ماليات ه

ن وضع را د اي ه، می توان ار و مبادل ری در ک تغيير سيستم کامل و متداول ساختن براب

وق ی حق ری واقع د و براب الح کن ا اص ان ه دانس مين نماي دگان ... را تض توليدکنن

به وسيله شان بايد فقط بايد به خود آيند و هر نوع تالش برای بهبود وضع ] کارگران[

رد ورت بگي ا ص ود آن ه د .خ م خواه ه از ه رای هميش ا ب ای آن ه ت زنجيره آن وق

يش نيست و ... گسست ائی ب تن، خط دف دانس ه ه ه مثاب ری سياسی را ب ا براب ه حت ب

.عنوان وسيله نيز خطاست

چنان چه برابری مبادله وجود داشته باشد، نفع يک فرد نمی تواند به ضرر ديگری

ا ال ساده ک ه فقط يک انتق انی ای تمام شود زيرا هر مبادل روت است و هيچ قرب ر و ث

ذاری شده براساس به اين ترتيب در سيستمی که . الزم ندارد برابری در مبادله بنيان گ

روت ] کارگر[باشد، توليدکننده ه ث داز خود ب رسد بمی تواند هنوز هم از طريق پس ان

ار خود اوست روت خود را . ولی ثروت او فقط محصول انباشته شده ک د ث او می توان

د م ادر نخواه ردن بکشد، ق ار ک بادله کند و يا به ديگری بدهد ولی چنان چه دست از ک

دی د بود که مدت مدي روت من د ث اقی بمان ائی -ب روت توان ه، ث ری در مبادل ر براب ر اث ب

د -ش را ی ا امروز - که به اصطالح خود به خود از نوساخته می شود و افزايش می ياب

ر از دست خواهد داد و ضرری را که ب د ب د، نمی توان ه علت مصرف آن بوجود می آي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٧

روت، ه وسيله طرف نمايد زيرا چنان چه ث ن صورت ب ده نشود، در اي و آفري ار از ن ک

ه است ره آ. وقتی به مصرف برسد برای هميشه از دست رفت ن چه امروز سود و به

د ته باش ود داش د وج ی توان ه، نم ری در مبادل تم براب ت سيس ود، تح ی ش ده م . نامي

و کسی که مأمور توزيع است به يک اندازه اجرت خواهند گرفت و ] کارگر[يدکننده تول

ده ارزش ين کنن ا، تعي ار آنه ه ک ار -مجموع ده و در اختي اخته ش ه س يئی ک ر ش ه

اصل برابری در مبادله، به اقتضای طبيعت ... خواهد بود-مصرف کننده قرار می گيرد

)١٠٩، ٩٤، ٨٩، ٨٨، ٦٧صفحه : ایرب. (»خود موجب کار همگانی خواهد شد

:رای بعد از رد انتقادات اقتصاديون عليه کمونيزم چنين ادامه می دهدآقای ب

اعی ا به طور وقتی تغيير خصلت ها « ی گريز ناپذيری الزام آور باشد تا سيستم اجتم

د -را ی باش توار م تراک اس ه اش ر پاي ه ب د و - ک ذير نماي ان پ ل آن امک کل کام در ش

د موجب ه بتوان ه موقعيت آن وجود داشته باشد ک ه امکان و ن از طرف ديگر وقتی ن

ری را يم وضع بهت ی کن ا آرزو م ه م ه هم انطور ک ا هم ردد ت ا گ ر خصلت ه ن تغيي اي

رای ا ب دانسان ه راهم نماي ه - ف ا ب ه موضوعات الزام ن صورت واضح است ک در اي

تی يک شيوه تدارکی برای تکامل، کشف و وق. همان گونه که هستند باقی خواهند ماند

د ده باش را نش ده -اج تم آين ه سيس م ب ونی و ه تم کن ه سيس م ب ه ه ه ای ک ی پروس يعن

د يک .] توضيح داخل پرانتز از مارکس است ) [سيستم اشتراکی ( متعلق باشد، می توان

ه نوع دوران گذار با همه تجاوزات و با همه ديوانگی هايش پيش بيايد تا پس از آن ک

سرشار شد، از - که شرط حياتی سيستم اشتراکی هستند -از خصايص و توانائی هائی

)١٣٤رای ص ب(» .اين مرحله بيرون بيايد

د داشت « ... کل اين پروسه چيزی جز ساده ترين شکل تشريک مساعی، الزم نخواه

واره رده و هم ين ک ول را تعي رايطی، ارزش محص وع ش ر ن ت ه د، تح ارج تولي مخ

د شد ارزش ه ر، يک . ای برابر در مقابل ارزش های برابر مبادله خواهن ر از دو نف یاگ

ر ی دو براب ن صورت اول رده باشد، در اي ار ک ه را ک تمام هفته و ديگری نيمی از هفت

ديگری اجرت دريافت خواهد کرد ولی پرداخت اجرت بيشتر به يکی از آن ها، به زيان

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٨

ه دومی می رسد، به هيچ وجه متوجه اولی ديگری تمام نخواهد شد، زيرا ضرری که ب

ه دارای ارزشی -هر يک از آن ها، اجرت فرديش را در مقابل چيزهائی . نخواهد بود ک

رد ف مبادله می کند و در هيچ مورد ن -مثل اجرت خود او می باشند ه نصيب يک ف عی ک

ا رشته صنعتی رد ديگر ي د متضمن ضرر ف يا يک رشته صنعتی می شود، نمی توان

.... نفع يا ضرر او خواهد بودهر فرد تنها معيارگری باشد و کار دي

ضروری می باشند و ارزش نسبی هر يک از مصرف مقدار اشياء مختلفی که برای

ر ياء ديگ ا اش ه ب ا در مقايس ای (آن ه ته ه ک از رش ر ي رای ه ه ب ارگرانی ک داد ک تع

ند ی باش ار، الزم م ف ک ا )مختل ه ب ائی ک ه چيزه الم هم ک ک تم ، در ي د و سيس تولي

د شد ين خواهن ن . اجتماعی مربوط می باشند، توسط هيئت های عمومی و محلی تعي اي

اهی صورت ترتيبات می تواند برای يک ملت نيز به همان سادگی و در همان مدت کوت

ک م ورد ي روزه در م ه ام رد ک رد ؤبگي ی گي ورت م ی ص ه خصوص راد در ... سس اف

م . محلی گردهم خواهند آمد خانواده ها و خانواده ها در مجامع ه تحت رژي انطور ک هم

رد ا و -حاضر صورت می گي ان شهروده حت ه مضر -تقسيم جمعيت مي م ک در ه هر ق

د د -باش د ش ی نخواه تقيما ملغ ابق از ... مس افی الس رد کم ر ف ازمان، ه ن س در اي

ه صال ه را ک ر چ ا ه ود ت د ب وردار خواه د، برخ ی باش روزه دارا م ه ام ح آزادی ای ک

ه مصرف د، ب ه مصلحت می دان ه اش را هر طور ک د و اندوخت داز کن می داند پس ان

اند ی ... برس ای بزرگ رکت ه طالح ش ه اص ه ب ن جامع ماری -اي ی ش داد ب ه از تع ک

ه است شرکت های سهامی کوچک ر، تشکيل يافت ار -ت ا ک ه آن ه ه هم ود ک د ب خواه

د کابراساس می کنند و محصوالت خود را ه می کنن ... مل ترين مساوات، توليد و مبادل

ه «سيستم نوين ما، ا ک ود ت د ب ونی خواه ه کن ا جامع ونيزم، مصالحه ای ب ه کم ل ب » ني

شرکت های سهامی بوده و به اين صورت است که به موازات مالکيت دسته براساس

ازه ته، اج ه داش ز ادام والت ني ر محص ردی ب ت ف ده، مالکي ای مول ر نيروه ی ب جمع

-و سهم يکسانی را . می دهد که سرنوشت هر فرد، وابسته به فعاليت شخصی او باشد

رای او تضمين -از کليه منافعی که توسط طبيعت و پيشرفت تکنيک حاصل می کردند ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٧٩

ه به -می نمايد و نتيجتا اين سيستم می تواند در مورد جامعه نيز ه هست همان گون -ک

، ١٦٠، ١٥٨رای صفحه ب ( ».يرات بيشتری آماده سازد رود و آن را برای تغي به کار

١٩٨، ١٧٠، ١٦٨، ١٦٢(

رودون را رسيده -رایدر پاسخ آقای ب ای پ ا حساب آق ل م که بدون ما و عليرغم مي

ای ب ه آق ن ک داريم جز اي ه هيچ وجه ادعای -رایاست، چيز زيادی برای گفتن ن ه ب ک

ه صرفا مع-بيان آخرين کالم بشريت را ندارد يارهائی را ارائه داده است که برای مرحل

.گذار از جامعه امروزی به سيستم اشتراکی، مناسب می داند

ار ه می شود يک ساعت ک اول مبادل ار پ ل يک ساعت ک ر در مقاب ن فرضيه . پت اي

.رای استاصلی آقای ب

د، ار در پيش دارن اول فقط شش ساعت ک فرض می کنيم پتر دوازده ساعت کار و پ

ار در اي ل شش ساعت ک ارش را در مقاب ن صورت پتر فقط می تواند شش ساعت از ک

ار اضافه می آورد ر شش ساعت ک ن شش . پاول مبادله کند، به اين ترتيب پت ا اي او ب

چه خواهد کرد؟] اضافی[ساعت کار

رده است ار ک وده ک ا . هيچ کاری با آن نخواهد کرد يعنی آن که او شش ساعت بيه ي

ه آن که او شش ساع وان آخرين -ت کار نمی کند تا تعادل برقرار شود و يا آن ک ه عن ب

اول -راه چاره ه پ اين شش ساعتی را که نمی داند با آن چه بايد بکند، در اين معامله ب

.می دهد

ار؟ به اين ترتيب پتر سرانجام چه چيز بيشتر از پاول عايدش شده است؟ ساعات ک

ن شش ساعت را . ده است نه بلکه فقط ساعات استراحت عايد او ش او مجبور است اي

ا . به کاهلی بگذراند ه تنه وين ن ه ن اهلی، از طرف جامع د ک و برای آن که اين حق جدي

وب خود ] جامعه نوين [تحمل شود بلکه مورد احترام نيز قرار گيرد اين ال مطل بايد کم

د ده ای خواه ر خردکنن ه غل و زنجي ه مثاب رايش ب ار ب د و ک اهلی بدان ه را در ک ود ک ب

رديم . قيمتی از شر آن خالص شود به هر مجبور است ان برگ ال م ه مث ه ب رای آن ک : ب

ل يک س ه، ! د واقعی است وآيا ساعات کاهلی که پتر از پاول عايدش شده است، الاق ن

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٠

ار . به هيچ وجه ه فقط شش ساعت ک پاول که به اين ترتيب شروع به آن کرده است ک

ه همان دست آوردی می رسد که پتر، اگرچه دومی کار کند، در اثر کار مرتب و منظم ب

ام داده است تری انج ت . بيش ه موقعي يدن ب رای رس ند و ب اول باش د پ ی خواهن ه م هم

.پاول، رقابت صورت می گيرد، رقابت در کاهلی

د خوب، به اين ترتيب مبادله مقادير مساوی کار، چه چيز عايد ما ساخته است؟ تولي

ار ت، ک زل قيم افی، تن بات اض ان مناس االخره هم ود و ب ب آن رک افی و در تعقي اض

.اقتصادی ای که می بينيم در جامعه کنونی بر قرار می باشد، منهای رقابت در کار

د . ولی نه ه جدي د جامع ه می توان ما اشتباه می کنيم فقط يک راه چاره وجود دارد ک

ار . يعنی جامعه پتر و پاول را نجات بدهد ر محصول شش ساعت ک رايش پت ه ب ی را ک

رده است، از د ک زی تولي ی چون چي رد، ول د ک ائی مصرف خواه ه تنه د ب باقی می مان

د ه تولي اج ب ه احتي رای مبادل لحظه ای که ديگر احتياج به مبادله نداشته باشد، ديگر ب

م ه و تقسيم، از ه ه مبادل کردن نخواهد داشت و تمام فرضيه مربوط به جامعه متکی ب

ه، از و بر . خواهد پاشيد ه خود مبادل د شد، ک ابری در مبادله به اين ترتيب حفظ خواهن

.ميان برود يعنی پاول و پتر به موضع روبينسون خواهند رسيد

ن ارگران مستقلی هستند، در اي ه ک ام اعضای جامع ه تم بنابراين اگر فرض شود ک

ه ا ود ک د ب ذير خواه ن شرط امکان پ ه اي ار مساوی، فقط ب ز صورت مبادله ساعات ک

ر همان آغاز کار در باره تعداد ساعاتی که برای توليد مادی ضروری هستند، توافق ب

. ولی اين توافق شامل مبادله فردی نمی شود. قرار شده باشد

د شده ع محصوالت تولي ه توزي اگر ما نفس توليد را نقطه حرکت مان قرار دهيم و ن

م از ه ين را، ب ه هم يدب واهيم رس ه خ زر. نتيج نعت ب ن آزادی در ص ر از اي گ، پت

دون همکاری ر ب ار پت را ک د، زي ين کن ارش را خودش تعي ه مدت ک برخوردار نيست ک

ود د ب ز نخواه د، هيچ چي ده ان ردهم آم اه گ از . تمام پترها و پاول هائی که در يک کارگ

ه ده ل اليح ه داران انگليسی در مقاب ت مقاومت سرسختانه کارخان ه عل ن جاست ک اي

ار[ساعت ه خ]ک ل دو . وبی روشن می شود، ب ر تقلي ه اگ ا خوب می دانستند ک آن ه

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨١

الغ ردان ب ار م ل مدت ک ساعت مدت کار در مورد زنان و اطفال به تصويب برسد، تقلي

را د رسيد نيز به همان اندازه متعاقب آن ف ه . خواه زرگ نهفت ن در طبيعت صنعت ب اي

ول وجود سرمايه آن چه امروز . باشداست که مدت کار بايستی برای همه يکسان معل

ردا ارگران است، ف ان ک ت مي ب-و رقاب ه مناس ان چ ار چن ودات ک ی ش رمايه ملغ - و س

ه ود ک د ب ی ای خواه ق حقيق ول تواف ای براساس معل ه نيروه ان مجموع بات مي مناس

ی طرد . مولده و مجموعه نيازمندی های موجود، می باشد ه معن وافقی ب ين ت ه چن البت

ه اي ردی است و ب ه ف واهيم مبادل اال، خ امبرده در ب ه ن ه نتيج ر ب ار ديگ ا ب ب م ن ترتي

.رسيد

ه موجب همکاری در ه کارهاست ک ه محصوالت نيست، بلکه مبادل در اصل، مبادل

ه محصوالت نامر توليد می شود و نحوه مبادله وع مبادل يروهای مولده، تعيين کننده ن

د . است ا شيوه تولي ه محصوالت منطبق ب ان چه شيوه بطورکلی نحوه مبادل است چن

ود د ب ه محصوالت خواه ر نحوه مبادل ين . توليد را تغيير بدهيم، نتيجه آن، تغيي ه هم ب

ترتيب مشاهده می کنيم که در تاريخ جامعه نيز نحوه مبادله محصوالت بر حسب شيوه

ود ی ش يم م ا تنظ د آن ه ق . تولي ردی منطب ه ف ب مبادل ن ترتي ه اي دی ب يوه تولي ا ش ب

ن ترتيب آنکه مشخصی است ه اي هم به نوبه خود منطبق با اختالف طبقاتی است و ب

.بدون اختالف طبقاتی، هيچ مبادله فردی وجود نخواهد داشت

رد ده می گي رهن را نادي ه کسی . اما وجدان مرد خيرخواه، اين حقيقت مب ی ک ا وقت ت

دالتی گ و ع ه ای هماهن ز رابط زی ج تالف، چي ن اخ د در اي ی توان د، نم ورژوا باش ب

از . ببيند- که به هيچ کس اجازه نمی دهد تا خود را به زيان ديگران متنفع سازد -ابدی

از نظر او . داشته باشدنظر بورژوا، مبادله فردی می تواند بدون اختالف طبقاتی ادامه

ه می باشند امال جداگان ورژوا پيش خود . اين ها دو موضوع ک ه ب ردی ای ک ه ف مبادل

ه ا مبادل ه هيچ وجه شباهتی مجسم می کند ب رد، ب ا صورت می گي ه واقع ردی ای ک ف

.ندارد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٢

ه آن تحقق -توهم فرد خيرخواه را به سطح ايده آلی آقای برای، د ب ه او می خواه ک

ردی و به وسيله او . ارتقاء می دهد -بخشد ه ف ه وسيله پااليش مبادل ا ساختن آن ب ره

ه مناسبات از همه عوامل متضادی که در آن سراغ دارد، معتقد می مساوات «شود ک

.ای را پيدا کرده است که بايد در جامعه پياده شود»گرانه

ن ه، اي ده آل آقای برای متوجه نيست که اين مناسبات مساوات گران ه او اصالح اي ک

ت و ی نيس ان واقع ابی از جه ز بازت زی ج ود چي د، خ اده کن ان پي د در جه ی خواه م

وا ه بت ع سايه بنابراين بطورکلی امکان ندارد ک ه در واق ر شالوده ای ک ه را ب نيم جامع

ه . آرايش يافته اين جامعه است، نوسازی کنيم ادی ب ه سايه شکل م ان نسبت ک به هم

ادی ر شکل متصور آن فاصله -خود می گيرد، متوجه می شويم که شکل م ا تغيي ه ب ک

٧. درست تبلورکنونی جامعه است-زيادی دارد

دارانی - ٧ وری ديگر، طرف د - تئوری آقای برای مثل هر تئ ه فريب ظاهر را می خورن دا - ک پي

رده است فيلد، . ک دن، ش ا در لن ن ه تان اي هرهای انگلس ر از ش ياری ديگ دز و بس ای لي بانک هه عادالنه ای برای مبادله کار ، تأسيس کردند که همه آن ها پس از جذب سرمايه های معتنابهی ب

ای . و برای هميشه هوس آن از سرشان پريد. طرز افتضاح آميزی ورشکست شدند ه آق هشدار ب

رودون اين هشدار را جدی تلقی نکرد و در می دانيم که آقای پ ] (توضيح از مارکس ! [پرودون

ه راه ١٨٤٩سال ه ب ل از آن ک ی قب رد ول اريس تأسيس ک د در پ خود او يک بانک مبادالتی جدي

رمالء شد ور ب ) بيفتد با شکست مواجه و در جريان يک پيگرد قضائی ورشکستگی بانک مزب

.]توضيح داخل پرانتز از انگليس است[

بانک « اين بانک که پرودون در پاريس بنيان گذاری کرده بود، در برخی ترجمه های فارسی، [

ی » خلق ود ول ده ب رای آن برگزي رودون ب ه خود پ وانی است ک ن ظاهرا عن ذکر شده است و اي

].همان طور که در توضيح فوق ديده می شود انگلس آن را بانک مبادالتی ذکر کرده است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٣

بردن قانون تناسب ارزشبردن قانون تناسب ارزشبه کار به کار --٣٣

پولپول: : الفالف » .طال و نقره نخستين کاالهائی هستند که ارزش شان تعيين شده است«

) ٦٩جلد اول صفحه (

وارد ين م ره اول رودون طال و نق ای پ ار به اين ترتيب از نظر آق ه ک ردن ب ارزش «ب

ا و از . دمی باشن » تعيين شده رودون ارزش محصوالت را آن ج ای پ ه آق ه وسيله ک ب

ه د ب ه او باي زی ک ا چي د، پس تنه مقدار کاری که در آن متبلور می باشد، تعيين می کن

رات ا تغيي واره ب ره هم رات حاصله در قيمت طال و نق ه تغيي ن است ک اثبات برساند اي

ن و. داده می شودالزم برای توليد آن ها توضيح کار مدت ه فکر اي رودون ب ای پ لی آق

ا نيست د . چيزه ی کن اال صحبت نم وان ک ه عن ره ب ال و نق ه . او از ط ا ب ه از آن ه بلک

.عنوان پول سخن می گويد

رد -تمام منطق او ورد او از منطق صحبت ک وان در م ه بت ا حدی ک ه ت ارت - البت عب

ره ال و نق يت ط بت دادن خاص ت از نس ول-اس وان پ ه عن ام کااله- ب ه تم ه ب ائی ک

ن . خاصيت شان اين است که معيار ارزش شان، مدت کار می باشد ه اي شک نيست ک

.شعبده بازی بيشتر معلول ساده لوحی است تا شرارت

ابی اد آن شده باشد، ارزي ه صرف ايج اری ک وقتی محصول مفيدی بر حسب مدت ک

که دليل من طال آقای پرودون اعالم می دارد . گردد، برای هميشه قابل مبادله می شود

به اين ترتيب طال ! دل خواه مرا دارا می باشند » مبادله پذيری «و نقره است که کيفيت

و نقره ارزش هائی هستند که به مرحله تعيين شدگی رسيده و تبلور ايده آقای پرودون

طال و نقره عالوه بر اين . او از انتخاب اين مثال بی اندازه خوش وقت است . می باشند

ا که به ] ارزش شان [ی ديگر، العنوان کاال دارای اين خاصيت می باشند که مثل هر ک

ه وسيله عمومی به وسيله د ک ز دارن ن خاصيت را ني مدت کار تخمين زده می شود اي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٤

حاال که به اين ترتيب طال و نقره به عنوان موارد استعمالی از . مبادله يعنی پول باشند

ل مدت کار به وسيله » ارزش تعيين شده « ن دلي ر از اي ، معرفی شده اند، چيزی ساده ت

ه به وسيله نيست که هر کاالئی که ارزش آن ل مبادل واره قاب کار تعيين شده باشد، هم

.پول خواهد بود] يعنی[

به چه جهت طال و : بی نهايت ساده برای آقای پرودون پيش آمده است سؤال يک

باشند؟» زش تعيين شدهار«نقره از اين امتياز برخوردارند که نمونه

ه وسيله ای « ه مثاب ران قيمت ب فونکسيون خاصی که موجب شده است که فلزات گ

ن دادوستد به کار بروند، صرفا جنبه قراردادی دارد، هر کاالی ديگری می توانست اي

اين موضوع : بازی کند -نقش را احتماال نه به اين راحتی لکن به همان اندازه شايسته

رد مورد قبول ا ر ک رای آن ذک ی ب ه های فراوان پس . قتصاددانان است و می توان نمون

ورد -علت مزيتی که بطورکلی برای فلزات گران قيمت قائل شده اند تا به عنوان پول م

ه در - چيست؟ و اين ويژگی های مربوط به فونکسيون های پول -استفاده قرار گيرند ک

... چگونه توضيح داده می شود؟ -رداقتصاد سياسی مورد مشابهی برای آن وجود ندا

اهرا از آن خارج - وجود دارد که سلسله عواملی را آن خوب، پس آيا امکان که پول ظ

ت، ده اس رار ش ر برق ار ديگ وان ب يش بت ل واقع ه اص ب آن را ب ن ترتي ه اي رد و ب ک

)٦٨ -٦٩جلد اول صفحه (»بازگرداند؟

ردن ن اصط مسأله آقای پرودون با فرموله ک ول الحات، در اي رار پ را پ يش فرض ق

د از خود سؤالی اولين . می دهد ه باي ن است ک که می بايستی برای او پيش می آمد، اي

ادالتی ه چه جهت در دادوستد مب ه ب ه امروز موجود می -می پرسيد ک ه صورتی ک ب

د ه -باش ه، ب اص مبادل يله خ ک وس ود آوردن ي ق بوج ه را از طري د ارزش مبادل باي

اعی ت فردی در آورد؟ پول اصطالح به صور يک موضوع نيست بلکه يک رابطه اجتم

ول . است ل -چرا رابطه پ ار و مث ل تقسيم ک ط اقتصادی ديگر، از قبي هر يک از رواب

ه درستی بررسی ... غيره ن رابطه را ب رودون اي ای پ ر آق يک رابطه توليدی است؟ اگ

ا جزء جدا شده ای از يک کرده بود، آن وقت پول را يک استثناء تلقی نمی کرد و آن ر

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٥

رار شده است، نمی دانست ر ق ددا ب ازه مج سلسله ارتباطی نامعلوم و يا ارتباطی که ت

رعکس بلکه ره ب ام زنجي ه ای از تم ط حلق ن رابطه فق ه اي يد ک ن نتيجه می رس ه اي ب

روابط اقتصادی می باشد و در اين خاصيت نزديک ترين ارتباط را با آن دارد و متوجه

رار می شد ک دازه برق ان ان ه هم دی مشخص درست ب ن رابطه در يک شيوه تولي ه اي

ردی ه ف ه در مبادل د ک ی باش ه آن . م روع ب ب ش ن ترتي ه اي د؟ او ب ی کن ه م ی او چ ول

د دا بتوان ا بع د ت دا نماي ونی ج دی کن اطی شيوه تولي ول را از سلسله ارتب ه پ د ک می کن

ی سل ه تخيل ين حلق ه صورت اول ول است، در آن را ب وز مجه ه هن اطی ای ک له ارتب س

.آورد

رده شود، آن يسووقتی به ضرورت يک له خاص مبادله يعنی به ضرورت پول پی ب

ن ا، اي ام کااله ان تم ه چه مناسبت از مي ه ب وقت ديگر قضيه بر سر اين نخواهد بود ک

ن . فونکسيون فقط شامل طال و نقره شده است ه در راب مسأله اي طه ای است فرعی ک

دی ا مناسبات تولي ه در رابطه ب با خواص مادی طال و نقره توضيح داده می شود و ن

ه د ک رار می گيرن رودون ق ای پ ن مالمت آق ورد اي ن رابطه اقتصاددانان م و اگر در اي

د « ه ان ره پرداخت اريخ و غي » از حوزه دانش خود پافراتر نهاده به فيزيک، مکانيک، ت

ام ، بايد )٦٩جلد اول صفحه ( ه انج ور ب ه مجب گفت که آن ها کاری را انجام می دهند ک

آقای پرودون . مربوط به قلمرو اقتصاد سياسی نيست مسأله آن هستند چون حاال ديگر

:می گويد

رده است، « ه آن را درک ک رده و ن چيزی که هيچ يک از اقتصاددانان نه به آن پی ب

ده را در مزي ای ست علت اقتصادی ين کنن ه نقش تعي ران قيمت دارا ک زات گ ه فل تی ک

)٦٩جلد اول صفحه (» . بازی می کند-می باشند

ه آن ه ب ل منطقی ن ه دالي رد ديگری ب ه هيچ ف آقای پرودون علت اقتصادی ای را ک

وده ل نم دگان منتق ه آين پی برده و نه درک کرده است شخصا شناخته و درک کرده و ب

:است

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٦

ه طال و در حقيقت چيزی که هيچ کس متوجه آن « ن واقعيت است ک نشده است، اي

در دوران پدرشاهی طال . نقره اولين کاالهائی هستند که ارزش آن ها تعيين شده است

ه می شدند رايش و نقره به صورت شمش معامله و مبادل ان دوران، گ ه از هم ه البت ک

ده می شد ا دي ر در آن ه وقی چشم گي ه صاحبان . آشکاری برای سلطه و تف ه رفت رفت

د ق ار خود در آوردن ا حک . درت آن ها را تحت اختي ر روی آن ه و مهرهای خود را ب

ميد حاکمانه بود که پول بوجود آمد، يعنی کاالی ممتازی عکردند و در نتيجه اين غسل ت

رده است و در که بدون توجه به همه هيجانات بازار، ارزش معين متناسبی را حفظ ک

نم ... ی باشدهمه جا از اعتبار کامل برخوردار م ه طال و : تکرار می ک وضع خاصی ک

ز ه علت خواص فل شان، دشواری ی نقره دارند به خاطر اين واقعيت است که آن ها ب

ع ه موق اال، ب وان ک ه عن ی، ب ه دولت ت اتوريت ت دخال ه عل ا ب ان و مخصوص ه ش تهي

)٧٠ و ٦٩جلد اول صفحه (» .استحکام و اعتبار خود را کسب کردند

ه ارزش شان اين ادعا که ائی هستند ک ين کااله ره اول از ميان همه کاالها، طال و نق

ين شده دعی شويم طال و تعي ه م ی آن است ک ه معن ه موجب وضع موجود ب است، ب

ای . نقره، اولين چيزهائی هستند که به صورت پول در آمده اند زل آق اين است وحی من

!نکرده استپرودون و اين است واقعيتی که هيچ کس قبل از او کشف

ائی ره کااله ه طال و نق د ک ن جمالت بگوي ا اي رودون می خواست ب چنان چه آقای پ

وم شده است، در ا معل هستند که مدت کار الزم برای ساختن آن ها، قبل از ساير کااله

ن طور ه او اي ود ک ه اين صورت باز هم اين، يکی از آن فرضياتی ب ه سخاوت مندان ب

اگر ما هم می خواستيم به اين تعاليم پدرساالرانه متوسل . دخوانندگان خود اهدا می کن

اری آشنائی ا مدت ک ز، ب ل از هر چي ه قب يم ک رودون می گفت ای پ شويم آن وقت به آق

. حاصل شده که برای ساختن الزم ترين اشياء از قبيل آهن و غيره ضروری بوده است

. هديه می کنيمدر اين رابطه ما تير و کمان کالسيک آدام اسميت را به او

ای ه آق ين نمی شود، چگون ائی تعي ه تنه البته وقتی يک ارزش، هرگز فی النفسه ب

د؟ وپر ردن ارزش صحبت کن ين ک د از تعي وز می توان ا، هن ن چيزه ه اي د از هم دون بع

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٧

رای ساختن آن الزم ه فی نفسه ب اری ک ارزش يک محصول نه صرفا به خاطر مدت ک

که می توانند در همان مدت ساخته -محصوالت ديگری است بلکه به نسبت مقدار تمام

بنابراين تعيين کردن ارزش طال و نقره مشروط به تعيين کردن . تعيين می گردد -شوند

. تعدادی زيادی از محصوالت ديگر می باشد٨)ارزش(

ين شده «پس اين کاال نيست که به شکل طال و نقره به صورت ده آم در » ارزش تعي

ين شده ار«ن است بلکه اي ه شکل طال و » زش تعي ه ب رودون است ک ای پ ه آق ره ب نق

.صورت پول در آمده است

ره علل اقتصادی حاال ه طال و نق د ک ای را که طبق نظر آقای پرودون موجب شده ان

ام ر از تم ه زودت د ک وردار گردن ت برخ ن مزي ان از اي دن ارزش ش ين ش ت تعي ه برک ب

:رد بررسی قرار می دهيممحصوالت ديگر به صورت پول در آيند، مو

رای سلطه «اين علل اقتصادی عبارتند از ه از دوران پدرشاهی » گرايش آشکار ب ک

و بسياری حاشيه پردازی های ديگر بر يک واقعيت . داشته است » تفوق چشم گيری «

واردی دد م ر تع ات در اث ه واقعي ه -ساده که بر مشکالت می افزايند، به اين ترتيب ک ک

د آقای پرودون ار ا واقعيت را توضيح بده د ت دد می شوند -ائه می ده ای . متع ه آق البت

د اهرا اقتصادی خود را مطرح نکرده ان ا . پرودون هنوز تمام علل ظ ا يکی از آن ه م

: ذکر می کنيم- که از استحکام و قدرت کوبنده ای برخوردار می باشد-را

ه است، « درت، منشاء گرفت د صاحبان ق دان پول، از اين غسل تعمي درت من طال و ق

د نقره را تحت اختيار خود در می آورند د اول (» .و مهر خود را بر آن حک می کنن جل

)٦٩صفحه

رين مندان، به اين ترتيب از نظر آقای پرودون خواست مطلوب قدرت زرگ ت علت ب

!اقتصاد سياسی است

د، ه ندان د ک اريخی باش ناخت ت ه ش د هرگون ورکلی فاق د بط رد باي ت ف ن در حقيق اي

ادی بات اقتص ت از مناس ه تبعي ور ب ار مجب ام اعص ه در تم تند ک درت هس احبان ق ص

توضيح داخل پرانتز از مارکس- ٨

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٨

ا . بوده اند و اين ها هرگز نتوانسته اند قوانين اقتصادی را ديکته کنند -قانون گذاری ه

. صرفا بر حسب خواست مناسبات اقتصادی تنظيم می شوند-چه سياسی و چه مدنی

ا ال و نق اآي ه ط ود ک درت ب ن ق ردن ي ا حک ک ا ب ود در آورد ت ار خ ره را تحت اختي

ن وسيله مهرش بر روی آن ها، وسيله عمومی مبادله ای از آن ها بسازد، يا آن که اي

ه او عمومی مبادله بود که صاحب قدرت را تحت اختيار خود در آورد، به اين ترتيب ک

ا غسل تع ه آن ه د و ب ا حک کن د سياسی را مجبور کرد که مهرش را بر روی آن ه مي

بدهد؟

حکاکی ای که بر روی طال کرده اند و می کنند، بيانگر ارزش آن نيست بلکه معرف

وط . استوزن آن استحکام و اعتباری که آقای پرودون از آن صحبت می کند فقط مرب

نشان می دهد که يک عدد سکه حاوی چه ٩ استاندارد -اين عيار . به عيار سکه است

:ولتر با درک انسانی سالم و مشهور خود می گويد. وطه استمقدار از ماده فلزی مرب

ه شامل هشت « ره است ک د نق يم پون ردارد، ن ره در ب ارک نق ه يک م تنها ارزشی ک

ه ارزش واقعی آن ]. گرم٣٠معادل [اونس می باشد ار سکه هستند ک ا وزن و عي تنه

).سيستم الو: ولتر(» .را تعيين می کنند

. ونس طال يا نقره چقدر ارزش دارد، هم چنان باقی می ماندکه يک امسأله البته اين

ابريکی ارک ف ا م ولبرت ب روس گ گاه گ ميری فروش ال کش ک ش ر ي الص پاگ م خ ، ش

ز در م- - ٩ ر ني ار است لغت تيت تن اصلی کتاب به زبان فرانسه همراه کلمه ای که به معنی عي

ار ی عي ه معن م ب وان است و ه ر و عن ی تيت ه معن م ب ه . آمده است که به زبان فرانسه ه در ترجم

ويس يله زيرن کتاب به زبان آلمانی اين قسمت به همان صورت متن اصلی آورده شده ولی به وس

تاندارد ذکر شده است . ستتوضيح داده شده ا اما در ترجمه کتاب به زبان انگليسی فقط واژه اس

»انتشارات سوسياليزم«. استاندارد آورده ايم-و ما در ترجمه فارسی آن را عيار

___ نشر کارگری سوسياليستی

٨٩

ت در اس م چق ه ارزش پش د ک د دي م باي وز ه د، هن ده باش رودون . مشخص ش ای پ آق

:می گويد

وری پادشاه اول فيلپ« دی ت ا ١٠فرانسه سکه يک پون ا ٣/١ را ب وط می آلي ژی مخل

ه انحصار ضرب سکه پکرد و يش خود تصور می نمود که چون او تنها فردی است ک

ار دارد ذارا در اختي اجری ل ر ت ه ه د ک اری را بکن ان ک د هم ی توان ار - م ه انحص ک

اين تقلب در سکه که فيليپ و جانشينانش . انجام می دهد -محصولی را در اختيار دارد

ر ورد س در م ن ق اطر آن اي ه خ ميم ب ود؟ تص ه ب ع چ د در واق ه ان رار گرفت زنش ق

ی از نقطه نظر » از لحاظ رسوم تجاری «عاقالنه ای بود که ا و صحيح ول بسيار به ج

يم لع ا ارزش را تنظ ون عرضه و تقاض ه چ ی آن ک ود يعن يار ناصحيح ب اد بس م اقتص

ه طور حالت نادری که به وسيله می کنند، لذا هم شده باشد و تصنعی بوجود آورده ب

انحصار کردن توليد، می توان به ارزيابی پرداخت و نتيجتا ارزش چيزها به وسيله هم

رد ون می شود، در . را باال ب دم، شراب، روغن و توت ه شامل گن انطور ک ن امر هم اي

ابی نشده . مورد طال و نقره نيز صادق است امال آفت عالوه بر اين، هنوز تقلب فيليپ ک

ول او ود بود که پ د ب ه معتق رد و در ضمن، آن چه را ک زل ک ه ارزش واقعی خود تن ب

ه تالش های . می تواند با فريب زيردستان خويش بدست آورد، خود از دست داد هم

)٧١ -٧٠جلد اول صفحه (» .مشابه نيز دچار همين سرنوشت شدند

ه تقلب در مسکوکا ر شاهزاده ای ب ه اگ ت نخست آن که به کرات ثابت شده است ک

ار، در ه يک ب ل استفاده ای ک د و در مقاب دست بيازد، اين خود اوست که زيان می بين

ی وان -گردش اول مسکوکات، عايدش شده باشد، هر بار که اين سکه های تقلب ه عن ب

ود -ماليات و غيره د ب رای او خواهن ه فيليپ و . به او باز گردند، متضمن ضرری ب البت

وگيری ابيش راه جل ينانش کم دت جانش وز م را هن تند، زي ی دانس رر را م ن ض از اي

شد و چهارپنجم ساخته می - يکی از شهر های فرانسه-»تور« منظور سکه ای است که در - ١٠

»انتشارات سوسياليزم«. زن داشتسکه ای که در پاريس ضرب می شد، و

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٠

اژ ا آلي د ت ی دادن تور م ورا دس ه ف ی گذشت ک ی نم ای تقلب که ه ردش س اهی از گ کوت

.عمومی پول به صورت سابق در آورده شود

ر ای پ ل آق ن وثانيا اگر فيليپ اول حقيقتا مث رد، در اي ا می ک ر پ دون جار و جنجال ب

رودون کار درستی » از لحاظ تجاری «صورت ای پ ه فيليپ اول و آق نکرده بود هر آين

االی ديگری را ا هر ک ره و ي ه -تصور کرده باشند که می توان ارزش طال و نق ا ب تنه

ين می شود به وسيله اين دليل که ارزش، ان عرضه و تقاضا تعي ر -مناسبات مي تغيي

.داد، هيچ کدام از آن ها شم تجارتی ای از خود نشان نداده اند

ه چنان چ ده دو پيمان د در آين دم باي ه گن ه يک پيمان ه فيليپ پادشاه دستور می داد ک

ه دنامي ود و کلي رين خ ه مباش وده و هم ب ب رد متقل ن صورت او يک ف ود، در اي ه ش

ول زده و موجب آن می شد د، گ کسانی را که می بايستی صد پيمانه گندم دريافت دارن

فرض . ه گندم فقط پنجاه پيمانه دريافت کنند که تمام اين افراد در آينده به جای صدپيمان

ن ترتيب او می بايستی فقط ه اي دهکار باشد ب دم ب ه گن ه پادشاه صد پيمان يم ک می کن

ه هيچ وجه ارزشی بيشتر از . بپردازد پنجاه پيمانه ولی در دادوستد، اين صد پيمانه ب

ه د داشت پنجاه پيمان ی نخواه زی را . قبل وان چي ام، نمی ت ر ن ا تغيي ر داد ب دار . تغيي مق

ه اين تغيير نام ساده، نه کمتر می شود و به وسيله - چه داده و چه گرفته شود -گندم ن

د، . بيشتر اقی می مان از آن جا که عليرغم اين تغيير نام، نسبت عرضه و تقاضا ثابت ب

ده است ی نش ر واقع ه دستخوش تغيي يچ وج ه ه دم ب ذا قيمت گن ی از عرضه و . ل وقت

ا نيست تقاضای چيزها ام چيزه فيليپ . صحبت می شود، منظور عرضه و تقاضای ن

رای - بر خالف آن چه آقای پرودون می گويد -اول طال و نقره نمی ساخت بلکه، فقط ب

اخت ی س م م کوکات، اس ال . مس ان را ش ه ت اخت فرانس ميری س ال کش ر ش ما اگ ش

ن ترتيب يکی د سکشميری هندی معرفی کنيد، ممکن ا ه اي و مشتری را ت که بتوانيد ب

اهرا گول بزنيد ولی به محض آن که اين تقلب برمالء شد، آن وقت شال کشميرهای ظ

ی ای . هندی شما به قيمت کشمير فرانسوی تنزل خواهد يافت ارک تقلب ا م فيليپ اول ب

ردم را اکه روی طال و نقره زده بود، تا زمانی که تقلب ش افشاء نشده بود، توانست م

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩١

ه وسيله هر خرده فروش ديگر، مشتريان خود را او مثل . فريب بدهد ی ب ارک تقلب م

ا زود او . کاال، فريب می داد ر ي ی دي ه داشته باشد ول اين کار توانست برای مدتی ادام

ن . مجبور شد به خلل ناپذيری قوانين دادوستد پی ببرد د اي رودون می خواه ای پ آيا آق

ه ات برساند؟ ن ه اثب ول ا . موضوع را ب ه وسيله رزش خود را طبق نظر او پ ان ب فرم

ر دادوستد ر اث ه ب رده است و ن ان کسب ک رده . رواي ز را ثابت ک ع او چه چي و در واق

فرمانروا دستور می دهد که . است ااست؟ اين نکته را که دادوستد مقتدرتر از فرمانرو

ن دو ه اي رد ک د ک ا خواه واره ادع ارت هم ود و تج د ب ارک خواه ده دو م ارک در آين م

.قط به اندازه يک مارک سابق ارزش داردمارک ف

ز به وسيله تعيين ارزش مسأله البته به اين ترتيب در مورد دم ني ار، يک ق دار ک مق

ه اينک ارکی ک ا ارزش دو م ه آي به جلو برداشته نشده است و هنوز بايد معلوم شود ک

ا توس به وسيله دوباره يک مارک سابق شده است، ين می شود ي د تعي ط مخارج تولي

قانون عرضه و تقاضا؟

:آقای پرودون چنين ادامه می دهد

دار آن را « ه مق درت داشت ک بايد متذکر شد که اگر پادشاه به جای تقلب در سکه ق

ه طال وازون، ارزش مبادل دو برابر کند، در اين صورت همواره به اقتضای تناسب و ت

)٧١جلد اول صفحه (» .و نقره به نصف تنزل می کرد

ه ا ان چ ن چن ن آظر مشترک ني د، اي اير اقتصاددانان صحيح باش رودون و س ای پ ق

ع ه نف مطلب فقط به نفع دکترين آن ها در مورد عرضه و تقاضا بوده و به هيچ وجه ب

رودون است، نمی باشد ای پ ورد نظر آق ه در حجم . تناسبی که م اری ک دار ک را مق زي

د الب -مضاعف طال و نقره متبلور است، هر قدر بوده باشد ته چنان چه تقاضا ثابت بمان

ردد ر گ ه دو براب ا -و عرض ه آي ا آن ک د و ي ی کن زل م ه نصف تن واره ب ارزشش هم

ب « انون تناس ر »ق ا فرات ا پ ه و تقاض رود عرض انون مط د ق ادفا از ح ار تص ن ب ، اي

وده و می گذارد؟ در واقع نسبت صحيح مورد نظر آقای پرودون آن قدر انعطاف پذير ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٢

ادر اس ه ق د ک ی حاصل نماي ديالت فراوان ر و تب ات و تغيي کال و ترکيب د اش ا آن ح ت ت

!با نسبت عرضه و تقاضا جور در بيايد حتا بتواند

ه ] در هر زمان[هر کاال «اين ادعا که اگر چه نه به صورت واقعی بلکه الاقل از جنب

ه ل مبادل وقی قاب د اول صفحه (» حق ه طال و ) ٧١جل ه نقشی ک ا توجه ب ره است، ب نق

ان [طال و نقره . بازی می کنند، به معنی شناخت غلطی از اين نقش است از ] در هر زم

يتی ين خاص ا از چن ه واقع د ک ی باش ه م ل مبادل ت قاب ن جه ه اي ط ب وقی فق اظ حق لح

ه يک دی امروزی ب ه سازمان تولي برخوردار می باشد و آن ها واقعا چنين اند زيرا ک

.حق، فقط پذيرفتن رسمی واقعيت است. اردوسيله عمومی مبادله احتياج د

ديديم که آقای پرودون صرفا پول را به عنوان ارزش تعيين شده، انتخاب کرده است

د ب تا بتواند تمام مکتب خود را در رابطه با مبادله پذيری، جا د ثابت کن ی بتوان د يعن زن

ول بايستی - بر حسب مخارج توليدش ارزيابی شده است -که هر کاالئی که ه پ ه مثاب ب

ره . باشد ا طال و نق ه اتفاق ه -اگر اين اشکال کوچک وجود نداشت ک در خصلت شان ب

مخارج به وسيله شان از ميان تمام کاالها، تنها کاالهائی هستند که ارزش-عنوان پول

ه ود ک توليدشان تعيين نمی شود، همه اين ها درست بود و اين نکته به قدری صادق ب

تيم در ی توانس ائيم م ا نم ين آن ه ذ را جانش ول، کاغ ردش پ ان . گ ه مي انی ک ا زم ت

ه خرج می شود، نسبت مشخصی وجود ولی ک دار پ ول و مق نيازمندی های گردش پ

ا مس -داشته باشد ن - چه اين پول از کاغذ باشد و چه از طالی سفيد ي ر اي موضوع ب

ه در آن ان ارزش نهفت د (نخواهد بود که رابطه مي ول، و ار ) مخارج تولي زش اسمی پ

ردد ظ گ االی . حف ر ک ل ه ول مث ی، ارزش پ ين الملل تدهای ب ه در دادوس شک نيست ک

ی . مدت کار تعيين می شود به وسيله ديگر، ين الملل لکن طال و نقره نيز در دادوستد ب

ه خصلت ن ک ی اي وان سکه، يعن به عنوان محصوالت وسيله مبادله هستند و نه به عن

ه -خود را » ل تعميد فرمان روايانه غس«و » استحکام و اعتبار « زی ک از نظر يعنی چي

د -آقای پرودون خصلت ويژه آن ها را تشکيل می دهد ن . از دست می دهن ريکاردو اي

ه ود ک رده ب دری خوب درک ک ه ق ام سيستم خود را -حقيقت را ب ر چه تم براساس اگ

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٣

د مدت کار تعيين می شود، بنا نهاده است معهذا می به وسيله ارزشی که ارزش «: گوي

د »طال و نقره ، مثل هر کاالی ديگری، فقط در رابطه با مقدار کاری است که برای تولي

د ی باش ازار، ضروری م ه ب ا ب ردن آن ه اردو اضافه » .و عرضه ک ع الوصف ريک م

اده آن شده بلکه به وسيله نه پولمی کند که ارزش ه صرف م اری ک ه فقط مدت ک ب

:او می گويد. تعيين می شودقانون عرضه و تقاضاوسيله

ی نمی ن که آبا وجود « دار اسکناس دارای هيچ ارزشی ذات ان چه مق باشد لکن چن

ه اش، م ود، ارزش مبادل دود ش ا سآن مح کوکات و ي غ مس ان مبل اوی ارزش هم

ائی ود -شمش ه ی ش ين زده م ر حسب ارزش آن مسکوکات تخم ه ب ود- ک د ب . خواه

ول، سکه های درست به همين منوال طبق همين دار پ ردن مق ا محدود ک اصل، يعنی ب

ر حسب ه ب انونی باشد و ن کم ارزش چنان چه وزن محتوی آن ها مطابق با مقررات ق

ن . می توانند با همان ارزش در گردش باشند -ارزش فلز خالصی که در بر دارند ه اي ب

ه جهت ما ز ب ه مسکوکات هرگ يم ک آن نسبتی در تاريخ پولی انگلستان مالحظه می کن

ا که قلب می شوند از ارزش دار آن ه ه مق ن است ک شان کاسته نمی شد و علت آن اي

د دوم صفحه ( ».اضافه نشده است قيمت شان هرگز به نسبت تنزل ٢٠٦ريکاردو جل

)٢٠٧و

:سای به اين جمالت ريکاردو اشاره می کند و می گويد. بی. جی

ا متقاعد سازد که اساس هر ارزش، به نظر من همين نمونه کافی است تا مؤلف ر «

ه آن ه نسبت ب ازی است ک مقدار کاری که صرف ساختن آن می شود، نيست بلکه ني

».احساس شده و در رابطه با کميابی آن است

ه وسيله به اين ترتيب، پولی که از نظر ريکاردو به منزله ارزش تعيين شده مدت ب

ا سای آ . بی. و به همين جهت هم جی -کار، نيست ال آورده است ت وان مث ن را به عن

به وسيله ريکاردو را متقاعد سازد که ارزش های ديگر نيز می توانند به همين اندازه

ه . بی. همين پولی که جی -مدت کار تعيين شوند وان يک نمون سای آن را صرفا به عن

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٤

ه وسيله از ارزش تعيين شده رودو ب ای پ د، از نظر آق ن عرضه و تقاضا تلقی می کن

.کار، می باشدبه وسيله نمونه تمام عيار کاربرد ارزش تعيين شده

وسيله مدت کار به » ارزش تعيين شده «اگر پول، : برای آن که به سخن خاتمه دهيم

ای » تناسب«نباشد، در اين صورت به مراتب کمتر از هر چيز با ورد نظر آق صحيح م

د داشت تراک خواه ه اش رودون، وج ره از آن. پ ال و نق ه ط ل مبادل واره قاب ت هم جه

خاص را دارند که به عنوان وسيله عمومی مبادله، مورد می باشند که اين فونکسيون

ل دار ک ه مق ه نسبت ب ن جهت نيست ک ه اي يچ وجه ب ه ه د و ب رار می گيرن استفاده ق

م متناس روت، در حج ه بث ن ک ر اي ان بهت ه بي ند و ب ود می باش واره : ی موج ا هم آن ه

روت -د زيرا از ميان تمام کاالها متناسب هستن ه مجموعه ث ا ب بدون آن که نسبت آن ه

ورد -مطرح باشد ه، م ومی مبادل يله عم ول و وس وان پ ه عن ه ب تند ک ا هس ن ه ط اي فق

.استفاده قرار می گيرند

ه از حد « پولی که در گردش است هرگز نمی تواند آن قدر زياد وجود داشته باشد ک

ان نسبت ظرفيت مربوطه تجاوز نمايد ه هم د، ب زل بدهي زيرا چنان چه ارزش آن را تن

د اهش خواهي دارش را ک مقدار آن را افزايش خواهيد داد و با زياد شدن ارزش آن، مق

)٢٠٥ريکاردو، جلد دوم ( » .داد

ه ی اقتصاد سياسی عجب داستان آشفته ا «آقای پرودون فريادش بلند شده است ک

)٧٢جلد اول صفحه ( ».ستا

ک ک« د ي اد ميزن تاخانه فري ت گس رودون (» مونيس ای پ ان آق ه از ده الی «) البت ط

ی ود » !لعنت ه بش ی توانست گفت ب م ين ترتي ه هم ی:ب دم لعنت ی ! گن ور لعنت ال انگ ! نه

ردد ارزش تجارتی زيرا که ! گوسفند لعنتی ين گ د ( ». بايد مثل طال و نقره، دقيقا تعي جل

)٧٣اول صفحه

ده اين که به گوسفندان و نهال ه ردد، اي ای انگور و گندم خاصيت پول تفويض می گ

در آن . در فرانسه اين موضوع مربوط به قرن لوئی چهاردهم می باشد . تازه ای نيست

ائين آمدن ه از پ دوران، پول شروع به آن کرد که از قدرت کامل برخوردار گردد و هم

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٥

د و مشتاقانه در انتظار لحظه ه هر ارزش کاالهای ديگر شکايت می کردن د ک ای بودن

ار يکی از . که به نحو دقيقی تعيين شده است بتواند پول بشود » ارزش تجارتی « در آث

: چنين می خوانيم-رب بواژيل-قديمی ترين اقتصاددانان فرانسه

اال ... « ه صورت ک ان بی شمار، خود ب دار شدن رقيب ه علت پدي ه ب ول ک آن وقت پ

بار ديگر به حدود طبيعی خود باز گردانده مجددا در ارزش واقعيش تثبيت گشته است،

)٤٢٢صفحه » ١٨اقتصاددانان مالی قرن «. (خواهد شد

.می بينيم که اولين اوهام بورژوازی، آخرين اوهام نيز می باشند

کار اضافی کار اضافی--ببورد « ر برخ رف زي يه مزخ ه فرض ی ب اد سياس ه اقتص وط ب ای مرب ی ه در بررس

يم ی کن ه چ : م ت هم ه قيم ان چ د چن ی ش ر م ا دو براب ت ... يزه ه قيم ن ک ل اي مث

ر د دو براب انون، می توان چيزها، نسبت چيزها نبوده و يک تناسب، يک رابطه، يک ق

)٨١پرودون، جلد اول صفحه ( !شود

ارزش «و » قانون تناسب «اقتصاددانان به اين اشتباه افتاده اند زيرا کاربرد صحيح

.را درک نکرده اند» تعيين شده

ابيم ) ١١٠جلد اول صفحه (متأسفانه در آثار خود آقای پرودون اين فرضيه را می ي

د به طور اگر مزد «: که ر . »عمومی باال برود، قيمت همه چيز افزايش می ياب عالوه ب

ن ر اي ه اگ يم ک ورد کن ارتی برخ ه عب ا در بررسی اقتصاد سياسی ب أله م ای طرحمس

: نيز مواجه می شويممی نمايد، در همان جا با توضيح آن

واره « اال هم ا آن ک ن ي د، اي زل می کن ا تن ا ترقی ي اگر گفته شود که قيمت همه کااله

ود ی ش تثنی م ت . مس ار اس ا ک ول ي وال پ ثنائی معم االی اس ن ک ارف » .اي رة المع دائ

، »اقتصاد سياسی « جلد چهارم، مقاله مربوطه به -متروپلی يا لغت نامه عمومی علوم

دن، اثر سينيور، ل ه . ١٨٣٦ن د ب ه کني ين رابطه مراجع ائ «در هم اره بررسی ه ی در ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٦

دن »برخی مسائل ناروشن اقتصاد سياسی ل، لن تاريخچه « و ١٨٤٤، اثر جی سنت مي

).١٨٣٨توک، لندن : اثر(» قيمت ها و غيره

ه ردازيم ب اربرد اکنون می پ ين ک ين شده «دوم ه » ارزش تعي ائی ک و ساير نسبت ه

ورد تنها عيب آن ها فق ن م دان تناسب شان می باشد و می بينيم که آقای پرودون در اي

:بيشتر از مبدل ساختن گوسفند به پول بوده است

ه هر « يکی از فرضياتی که مورد قبول همه اقتصاددانان است، مشعر بر اين است ک

: اين جمله به عقيده من از نظر کلی و مطلق، معتبر است . کار بايد مازادی داشته باشد

م اقتصاد، تلقی ا ين متمم قانون نسبت هاست که می توان آن را به عنوان مجموعه عل

د، . کرد ولی با اجازه اقتصاددانان بايد بگويم که اين اصل که هر کاری بايد مازادی بده

ه ه ارائ ادر ب وده و ق ومی نب يچ مفه ا دارای ه وری آن ه ا تئ ه ب ه در رابط يچ گون ه

)٧٣ اول صفحه پرودون جلد ( » .استداللی نيست

ه را آ قای پرودون برای آن که ثابت کند که هر کاری بايد مازادی داشته باشد، جامع

ه هيچ ه ب ه ای ک به صورت فردی در می آورد و از آن جامعه فرد را می سازد، جامع

ده آن راد تشکيل دهن ا اف ه ب وجه جامعه افراد نيست زيرا دارای قوانين خاصی است ک

ين ترتيب دارای وجه مشترک هيچ گونه ه هم ه ب ه ای ک دارد، جامع ل خاصی «ی ن » عق

ا می باشد که عقل مشترک ه عاری از انسان ه ی ک ی معمولی نيست بلکه دارای عقل

ت انی اس ولی انس ل معم ه . عق د ک ی کن ه آن م تهم ب اددانان را م رودون اقتص ای پ آق

اقتصاددان مالت يک جخوشوقتيم که : اين وجود اشتراکی را درک نکرده اند شخصيت

ائی را رار -آمريک ت ق ورد مالم ل م ع مقاب ت از موض اددانان را درس اير اقتص ه س ک

: در پاسخ او نقل کنيم-می دهد

ده می شود، « ه نامي ان، جامع ق دستور زب ه طب ه مجموعه اخالق و هستی ای ک ب

ه ه جمل ک کلم ه از ي ت ک انی اس ور کس ود تص ط مول ه فق د ک بت داده ان خواصی نس

زی در اقتصاد سياسی .... سازند می ن امر موجب مشکالت و اشتباهات رقت انگي اي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٧

ر » درس هائی در باره اصول اقتصاد سياسی (» .شده است ا، : اث وپر، کلمبي توماس ک

١٨٢٦(

:آقای پرودون اضافه می کند

ه از « اصل مربوط به کار اضافی، فقط به اين جهت در رابطه با افراد صحيح است ک

ه ای ن وردار جامع ود برخ انونی خ ای ق راد از مزاي ه در آن، اف ود ک ی ش ی م اش

)٧٥جلد اول صفحه (» .می باشند

راد اعی از اف راد اجتم ه اف د ک ب بگوي ن ترتي ه اي د ب ی خواه رودون م ای پ ا آق آي

راد افی اف د اض ن تولي ه اي د ب ی خواه ا او م د؟ آي ی کنن د م تر تولي اعی بيش غيراجتم

ن صورت اجتماعی، در مقايس ين است در اي ه با افراد غيراجتماعی اشاره کند؟ اگر چن

ل -می توانيم از صدها اقتصاددان که اين حقيقت ساده را بيان کرده اند ه مث دون آن ک ب

ان پ رده عرف رودون آن را در پ ندوپ انده باش يم-ش ول کن ل ق ادلر . نق ای س ه آق از جمل

.چنين می گويد

ه حصول آن نيست کار دسته جمعی نتايجی در بر دا « ادر ب . رد که کار فردی هرگز ق

ار افزوده انسان ها به اين جهت به همان مقياسی که بر تعداد ی می شود، محصول ک

ه از حاصل جمع ود ک د ب اری خواه ه مراتب بيشتر از مجموع ک ا ب دسته جمعی آن ه

ين در ... بدست خواهد آمد انسان ها ساده افزايش م چن ه ن زميدر صنايع مکانيکی و ه

رد ام مدت عمر يک ف د در مدت يک روز بيش از تم رد می توان علمی، امروز هر ف

د ام بده ن اصل رياضی . غيراجتماعی کار انج ل، مساوی مجموعه اي دار يک ک ه مق ک

اره ا صادق نيست اجزای آن است درب ورد بحث م ار . موضوع م ا ک ن -در رابطه ب اي

ی، می توان گفت که -ستون اصلی عظيم هستی بشر محصول کوشش های دسته جمع

د به وسيله به مراتب بيشتر از همه چيزهائی است که راد می توان مساعی تک تک اف

)١٨٣٠، لندن »قانون جمعيت«: سادلر .ت( ».توليد شود

ار اضافی، . حاال برگرديم به سراغ آقای پرودون ه ک ه وسيله او می گويد ک ه ب جامع

رد فعاليت ح. فردی توضيح داده می شود ياتی اين فرد بر حسب قوانينی صورت می گي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٨

د رد، در تضاد می باش وان ف ه عن ان ب ت انس ده فعالي ين کنن وانين تعي ا ق ه ب ن . ک او اي

:را چنين توضيح می دهد» واقعيات«

د نفعی را نصيب کاشف آن سازد « کشف يک طريقه نوين اقتصادی هرگز نمی توان

اع با رای اجتم ع حاصله از آن ب ر نف ه براب ع ... شدک ه تأسيسات راه آهن، منب ديم ک دي

کرايه متوسط حمل و .. تا برای دولت ثروت به مراتب کوچکتری برای صاحب آن است

ومتر، به وسيله نقل ن در کيل رای هر ت ا مقصد، ب دا ت ار، از مب در . سنت است ١٨قط

درصد ١٠ حتا معمولی راه آهن با اين قيمت مؤسسه محاسبه معلوم شده است که يک

تفاده ه اوی اس ا مس ه تقريب ت ک لی اس ن حاص ت و اي د داش الص نخواه تفاده خ م اس

ا . حمل و نقل ارابه ای می باشد مؤسسه ل ب ه سرعت حمل و نق يم ک ولی اگر فرض کن

ه ای باشد ه اراب ر وسيله نقلي ار براب ه . راه آهن چه ه منزل ود ب ت، خ ه وق ا ک از آن ج

وی بودن کرايه حمل و نقل راه آهن لذا در صورت مسا -ارزشی در جامعه مطرح است

. و وسايل نقليه ارابه ای، حمل و نقل با راه آهن متضمن چهارصد درصد نفع می باشد

ر از نفعی است ه مارتب کمت لکن نفع زيادی که از اين بابت نصيب جامعه می شود، ب

ی مؤسسه که عايد ع رسانده ول ه نف ه جامع حمل و نقلی می شود که چهارصد درصد ب

ود ا شخ يب ١٠ حت م نص د ه ت ا درص ده اس وع را . ش نش ه درک موض رای آن ک ب

ه اش را رخ کراي ه در عمل راه آهن ن يم ک سنت ٢٥آسان تر کرده باشيم فرض می کن

ل ل و نق ه حم ه کراي د، در حالی ک ين می کن ه وسيله تعي ان ب ه هم اقی ١٨اراب سنت ب

د ی مان ل و . م ام حم ورا تم ن ف ورت راه آه ن ص د داد و در اي ت خواه ل را از دس نق

ديم روی فرستندگان و گيرندگان و در صورت لزوم تمام دنيا به شرکت های ارابه ای ق

ع چهارصد : خواهند آورد و از لکوموتيو استفاده ای نخواهند کرد ه نف ی ک ن معن به اي

علت آن را می توان . درصدی خصوصی می گردد ٣٥درصدی اجتماعی، قربانی ضرر

اعی : ر يافت به سادگی د د می شود صرفا اجتم نفعی که در نتيجه سرعت راه آهن عاي

اچيزی در آن سهيم می باشند ه در . ( است و افراد فقط به مقياس ن يم ک فراموش نکن

ل مطرح است دگان .) اين جا فقط موضوع حمل و نق ه مصرف کنن ه طور در حالی ک ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٩٩

ه فقط مر . مستقيم و مشخص متضرر می شوند ر چنان چه جامع ون نف کب از يک ميلي

ه ٤٠٠باشد، يک نفع اجتماعی معادل زارم می شود در حالی ک ارده ه رد چه ، برای ف

ادل اعی ٣٣يک ضرر مع دگان موجب يک ضرر اجتم رای مصرف کنن ٣٣ در صد ب

)٧٦ و ٧٥پرودون، جلد اول صفحه (» .ميليونی می گردد

ر شده ر ار براب د يک سرعت چه رودون بتوان وان ممکن است آقای پ ه عن ٤٠٠ا ب

درصد سرعت اوليه بيان نمايد ولی اگر او بخواهد درصد سرعت را با درصد سود ربط

ه وجود آورد بدهد و مناسبتی ميان دام از - اين دو ب ع هر گ ه در واق زی ک ی دو چي يعن

ن وجه درصد برچسب آن ها می تواند به جای خود ه جز اي ی ب ری شود ول دازه گي ان

ا ل مقايسه و سنجش نمی باشند مشترک به هيچ وجه ب ه - يکديگر قاب ن ب آن وقت اي

ان درصد باتی مي يم مناس ته باش ه خواس ود ک د ب ی آن خواه رده معن رار ک ر ق ا ب چيزه

.باشيم ولی خود آن چيزها را کنار بگذاريم

م مقايسه . درصد، هميشه درصد است ا ه وان ب ده درصد و چهارصد درصد را می ت

است و به اين جهت آقای پرودون چنين ٤٠٠: ١٠گر مثل کرد و نسبت آن ها به يکدي

ر نتيجه گيری می کند که اين سود ده درصد، چهل برابر کمتر از آن ار براب سرعت چه

د ی گوي د م رده باش اهر ک ظ ظ ه حف رای آن ک ت : است و ب ه وق ه منزل ه ب رای جامع ب

ه اين اشتباه از آن جا ناشی می شود ). وقت، پول است . (ارزش، مطرح است ه او ب ک

دشواری به خاطر می آورد که رابطه ای ميان ارزش و مدت کار وجود دارد و در هيچ

ی آن مدت کاری بی درنگ تر از آن نيست که مدت کار را مشابه د يعن ل بدان حمل و نق

که مدت کارشان چيزی جز مدت -ده لکوموتيو و همکارانش را نکه چند آتش کار و ران

ان سرعت، با -زمان حمل و نقل نيست ن ترتيب ناگه ه اي تمام جامعه يکی می داند و ب

ه د ک امال حق دارد بگوي ع «: تبديل به سرمايه می شود و البته به اين نحو او ک يک نف

ان ٤٠٠ دای يک زي وان يک » . درصد می شود ٣٥ درصد، ف ه عن ه ب د از آن ک او بع

وا ه عن ت ب رد، آن وق رح ک ب را مط ب و غري ه عجي ن جمل ی دان اي ک رياض ن ي

ه د ک ا توضيح می ده ر «: اقتصاددان آن را برای م ون نف ه فقط از يک ميلي ر جامع اگ

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٠

ادل ه مع اعی ای ک ع اجتم د، نف ده باش کيل ش رد٤٠٠تش رای ف د، ب ٠٠٠٤/٠ باش

ر سر . »می شود ی موضوع ب ن درست، ول ر سر ٤٠٠اي درصد ٤٠٠ نيست بلکه ب

ر ٤٠٠ درصد، از نظر فرد به عنوان٤٠٠است و يک نفع درصد مطرح است، نه کمت

ه بيشتر ه . و ن واره ب افع سهام هم د باشد، مع الوصف من در می خواه سرمايه هر ق

ه . درصد حساب می شود ٤٠٠نسبت د؟ او درصدها را ب ولی آقای پرودون چه می کن

ادا آشفتگی فکريش ه مب يم آن را دارد ک د و چون ب رار می ده ل «جای سرمايه ق قاب

ه ٣٣«دهد که ی اندازه کافی روشن نباشد، ادامه م نبوده و به » درک درصد ضرری ک

ردد و ٣٣متوجه مصرف کننده می شود، موجب يک خسارت اجتماعی ونی می گ ميلي

ی ٣٣ ه معن دگان ب رف کنن رر مص د ض ون ٣٣ درص ک ميلي رای ي رر ب د ض درص

ده است ه در» .مصرف کنن د ک ه بگوي د خردمندان ه می توان رودون چگون ای پ پس آق

اعی٣٣صورت يک ضرر ان اجتم ر درصدی، زي الغ ب د، در ٣٣ب د ش ون خواه ميلي

ع آشنا می باشد؟ حتا و نه حالی که او نه با سرمايه اجتماعی رد ذينف با سرمايه يک ف

د، او اطی کن دها را ق رمايه و درص ه س د ک ی کن نده نم م بس ن ه ه اي رودون ب ای پ آق

ست با تعداد افراد ذينفع يکی می داند و سرمايه ای را که در يک مؤسسه ريخته شده ا

د ی گوي د و م ی ده ه آب م ازه ای ب ل ت ته گ ب دس ن ترتي ه اي رای «ب ع آب ه در واق ن ک

رده باشيم ر ک يم »موضوع را باز هم قابل درک ت . ، سرمايه مشخصی را فرض می کن

ر شريک ٤٠٠يک سود چنان چه ه هر يک از - درصد اجتماعی بين يک ميليون نف ک

ردد، سود - آن سهيم باشند فرانک در آن ها يک د تقسيم گ ار فرانک خواه سرانه چه

د رودون می گوي ای پ وال ٠٠٠٤/٠بود و نه آن طور که آق ين من ه هم درصد ٣٣ و ب

فرانک ضرر اجتماعی می شود ٠٠٠/٣٣٠زيان برای هر يک از سهامداران، بيانگر

ون ٣٣و نه ا ) ١٠٠ ÷ ٣٣× ٠٠٠/٠٠٠/١= ٠٠٠/٣٣٠( ميلي ی آق ه ول رودون ک ی پ

ر ه تقسيم ب د ک ام ١٠٠مجذوب تئوری جامعه فردی شده است، فراموش می کن را انج

د ه . بده ب ب ن ترتي ه اي ک ٠٠٠/٣٣٠و ب ار فران ی چه يم ول ی رس ان م ک زي فران

رانه، ود ٤سودس ه س رای جامع ازد و ب ی س ه م يب جامع ود نص ک س ون فران ميلي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠١

د ٠٠٠/٦٧٠/٣خالصی برابر اقی می مان ن محاسبه دقيق درست عکس . فرانک ب اي

ه ن ک ی اي ات برساند، يعن ه اثب د ب رودون می خواه ای پ ه آق د ک چيزی را نشان می ده

.سود و زيان جامعه به هيچ وجه نسبت معکوسی با سود و زيان افراد ندارد

بعد از تصحيح اين اشتباهات ساده محاسباتی، حاال می خواهيم ببينيم در صورتی که

منهای اشتباه -ن سرعت و سرمايهاون در مورد راه آهن مناسبات ميهمانند آقای پرود

ايجی خواهيم رسيد -در محاسبه را ه چه نت يم، ب رار ده ار ق يم . اساس ک فرض می کن

ه سرعت ی ک ل و نقل د احم اربرابر باش ه اش چه ت، کراي ر اس ار براب ن . ش چه در اي

ه ا اراب ل ب ل و نق ر از حم ل سودش کمت ل و نق ن حم ش يک اه سرعت ک-صورت، اي

ود -ست اچهارم و کرايه اش نيز يک چهارم آن د ب ه حمل و . نخواه ر کراي ابراين اگ بن

ا ل ب ه، نق د ١٨اراب ی توان ن م د، راه آه نت باش ق ٧٢ س ی طب د يعن ه کن نت مطالب س

يم -»روش دقيق محاسباتی « - البته چنان چه از اشتباهات محاسبه آن چشم پوشی کن

ر . ودون چنين می شود نتيجه پيش فرض های آقای پر ه اگ د ک ان می گوي ی او ناگه ول

ا ٢٥ سنت ٧٢راه آهن به جای بری ر سنت کرايه مطالبه می کرد، فورا تمام سازمان ب

ل ديمی متوس ه ق ايل نقلي ه وس وديم ب ور ب ه مجب ی داد و در نتيج ت م ود را از دس خ

ن ا . شويم يم اي رودون بکن ای پ ه آق وانيم ب ا می ت ه م ا توصيه ای ک ه او در تنه ست ک

ولی متأسفانه انتظار . را فراموش نکند ١٠٠خود تقسيم بر » برنامه سازمان مترقی «

دری ه ق رودون ب ای پ را آق د، زي را ده وش ف ا گ ن توصيه م ه اي ه او ب داريم ک آن را ن

ا » سازمان مترقی «خود که منطبق با » مترقی«مجذوب محاسبه اوست، می باشد که ب

د اد می زن ه «:شور و هيجان فري وط ب بآل در فصل دوم در ضمن حل تضاد مرب من ق

اری -ارزش، نشان داده ام که مزايای هر کشف مفيد برای کاشف آن ه هر ک و آن ک ول

د ا -بکن ن موضوع را ب ن اي ردد و م ی گ ه م ه نصيب جامع ده ای است ک ر از فاي کمت

»! به اثبات رسانده اممحاسبه دقيق رياضی

ن واقعيت ساده بر می گرديم به افسانه جامعه ات اي فردی که منظور ديگری جز اثب

د راع جدي ک اخت ه ي دارد ک ود -ن اال بوج تری ک دار بيش ار، مق دار ک ان مق ا هم ه ب ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٢

ی آورد د داد -م زل خواه ازار تن ا را در ب ت کااله ه نصيب . قيم ی ک ب نفع ن ترتي ه اي ب

ت آورده است بلکه جامعه می شود نه به خاطر آن است که ارزش مبادله بيشتری بدس

ان ارزش دريافت می دارد االی بيشتری در ازای هم ه ک ن جهت است ک آن چه . به اي

رع می ش ا سطح سود ومربوط به مخت ه ت ه رفت ت، سو او را رفت ه رقاب ن است ک د اي

ه . عمومی پائين می آورد ن موضوع را آن طور ک رودون توانسته است اي ای پ ا آق آي

ات ه اثب ت، ب ته اس ی خواس ه م اند؟ ن ه او . برس ود ک ی ش انع آن نم ر م ن ام ه اي البت

د اقتصاددانان را بخاطر آن که رار نده ا . اين دليل را ارائه نداده اند، مورد سرزنش ق م

ه م برای آن ک ل استناد می ورزي اردو والودردي ه رک يم، ب . عکس موضوع را ثابت کن

ار تع دت ک ر حسب م ه ارزش را ب ی است ک تاد مکتب ر اس اردو س د و ريک ی کن ين م ي

. عرضه و تقاضاست به وسيله الودرديل يکی از سرسخت ترين مدافعين تعيين ارزش

.و هر دو اين ها جبهه واحدی را مطرح کرده اند

د، « با افزايش مدوام تسهيل توليد، ارزش برخی از چيزهائی را که قبال توليد شده ان

م بلکه دائما تقليل می دهيم، اگر چه به اين ترتيب نه تنها ثروت ملی را افزايش داده اي

ا ... امکان توليد آينده را نيز بيشتر کرده ايم ه وسيله به محض آن که م ا و ب ماشين ه

ه ادر ب ن وسيله ق يا بر اثر شناخت های علمی، بر نيروهای طبيعی غلبه نمائيم و به اي

ه است، ارز به وسيله انجام کارهائی باشيم که قبال ه انسان صورت می گرفت ش مبادل

د و چنان چه . محصوالت تنزل خواهد کرد دم الزم بودن دن آسياب گن رای گردان ده نفر ب

باد يا آب، کار اين ده نفر را صرفه جوئی کرد، در به وسيله کشف می شد که می توان

ار دار ک ه نسبت مق د ب ه بع ن لحظه ب ار آسياب، از اي ی محصول ک اين صورت آرد يعن

ار آن صرفه جوئی شده، ارزان ت ه ک ائی ک ادل ارزش کامل چيزه ه مع ر می شد و جامع

ای رای بق ه ب رمايه ای ک را س د زي ی ش ر م ی ت ود آورد، غن ی توانست بوج ر م ده نف

ی نمی شود سکارگران تعيين شده ا رين تقليل ن ترتيب دستخوش کوچک ت ه اي ».ت، ب

)٥٩ريکاردو، جلد دوم صفحه (

:الودرديل به نوبه خود چنين می گويد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٣

سرمايه ها همواره از اين کيفيت ناشی می شود که آن ها بخشی از کار را که سود«

ی بازوی شان وی ر مجبورند با ني انسان ها ن معن انجام بدهند، تصاحب می کنند، به اي

ا [که آن ها اری بيشتر از حد تالش های شخصی ] سرمايه ه ه ک موجب می شوند ک

ادر ب ه خود انسان ق ام آن نيست انسان صورت گيرد، کاری ک ه . ه انج اچيزی ک سود ن

ه اری ک هم ک ا س ام مقايسه ب ود، در مق ی ش ا م ين ه د صاحبان ماش ورکلی عاي ه بط ب

ن اين ماشين ها صورت می گيرد وسيله اد شبهه در صحت اي ، ممکن است موجب ايج

دار . نظريه گردد مثال تلمبه ای که با ماشين بخار کار می کند، می تواند در يک روز مق

اه آب بکشند حتا -ا که سيصد نفر قادرند حمل کنند آبی ر دن -اگر بادلو و چرخ چ از مع

ار اچيزتری ک ا مخارج بسيار ن ه ب ن تلمب زغال سنگ بيرون بريزد و شک نيست که اي

. اين موضوع در مورد تمام ماشين های ديگر نيز صادق است . آن ها را انجام می دهد

اکن ه ت ائی را ک د کاره ا باي ه ون بدست انسان صورت می اين ماشين ه ه است، ب گرفت

ر را ... قيمت ارزان تری انجام دهند ار نف ار چه فرض می کنيم حق امتياز ماشينی که ک

ا انجام می دهد، به مخترع آن واگذار شده باشد در اين صورت از از آن ج ن امتي ه اي ک

ديهی - به استثنای کار کارگران -انحصاری ابتی می شود، ب ه رق انع هرگون ه م است ک

ار ارزشی از وجود دارد، معي دستمزد اين کارگران در طول تمام مدتی که اين حق امتي

رای . خواهد بود که مخترع برای محصول خود تعيين خواهد کرد ه او ب ی ک ن معن به اي

اری ر از مزدک ا حدودی کمت ه ت تضمين سفارشات وارده مبلغی را مطالبه خواهد کرد ک

ين های او انجام می گيرد ولی به مجرد آن که حق امتياز ماشبه وسيله است که اکنون

د ا ماشين های وی رقابت خواهن اده و ب ار افت منقضی گردد، ماشين های ديگری به ک

ه . کرد رد ب د ک ين خواه ه اقتضای اصل عمومی تعي آن وقت او قيمت اجناس خود را ب

د داش داد ماشين های او بستگی خواه ه تع ه قيمت هايش ب ی ک آال سود . تاين معن م

ار سرمايه ه ک هب ده .... رفت ار جانشين ش ه ک ه نتيج و آن ک يله [ول ه وس اب ] ماشين ه

ر حسب ر، ب وارد ديگ ام م د تم ه همانن وده بلک ور نب ار مزب ر حسب ارزش ک د، ب باش

دار ا مق واره در رابطه ب ا هم رقابت ميان سرمايه داران، تنظيم می شود و ميزان آن ه

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٤

ه نسبت ن منظور سرمايه هائی که ب ه اي ار تقاضای مربوطه، ب ه ک ين ب د، تعي ه ان رفت

)١٣٤ و ١٢٥، ١٢٤، ١٢٣، ١١٩صفحه (» .می شود

ه سود حاصله بيشتر از ساير رشته های به اين ترتيب در تحليل نهائی تا زمانی ک

ه رخ سود ب صنعتی باشد، سرمايه های ديگری در صنعت جديد ريخته خواهند شد و ن

.اهد کردسطح عمومی تنزل خو

ه ه افسانه جامع ه ب ديديم که چگونه راه آهن به هيچ وجه شايستگی آن را نداشت ک

ه . فردی جالئی بدهد ه سخن خود ادام روا ب با وجود اين، آقای پرودون هم چنان بی پ

:می دهد

ه « ن مطلب نيست ک در صورت روشن شدن اين نکته، چيزی ساده تر از توضيح اي

رد تول ر ف ار ه ت ک ه جه ه چ د ب ته باش ازاد داش داری م د مق ده، باي د اول (» .يدکنن جل

)٧٧ص

ن . آن چه اکنون، با آن سر و کار داريم متعلق به دوران کالسيک گذشته می باشد اي

د ه که منظور از بيان آن، دادن فرصتی ب ای ست داستان شاعرانه ا بع ده است ت خوانن

آقای . راحتی کرده باشداز احساس خستگی از تشريح دقيق رياضی مطالب مذکور، است

ه ١١پرودون جامعه فردی ساخته و پرداخته خود را پرومتوس ال آن را ب ده و اعم نامي

:شرح زير مورد تحسين قرار می دهد

که مملو - طبيعت برخاسته بود، ابتدا به زندگی کاهالنه ای پرومتوس که از آغوش "

توس به کار می پردازد پروم. چشم می گشايد -از تحريک و تهييج و غيره و غيره بود

اه او - نخستين روز خلقت ثانويه -و از نخستين روز محصول کارش، يعنی ثروت و رف

.ده برابر می شود

دبرابر زوردر ارش ص ول ک د و محص ی کن يم م ود را تقس ار خ وس ک دوم پرومت

د و ی کن راع م ائی اخت ين ه وس ماش د پرومت ای بع وم و روزه ود، در روز س ی ش م

ه «: در اساطير يونان باستانی پرومتوس چنين توصيف می شود- ١١ دايان اولي فرزند يکی از خ

)انتشارات سوسياليزم(» .که فرهنگ ابتدائی بشر را پايه گذاری کرد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٥

ازه دی را در طبي خواص ت د ع ای را در اجسام و نيرهای جدي ا هر . ت کشف می نماي ب

بختی د و خوش ی ياب زايش م نعتی او اف داد محصوالت ص ازه ای، تع نعتی ت ت ص فعالي

ه . بيشتر او را نويد می دهد ادر ب د ق ا بتوان د ت االخره او مصرف می کن ه ب ا ک از آن ج

ه او ه مصرف روزان ديهی است ک ه توليد باشد، پس ب أمين وسيله ب ل ت د روز قب تولي

ی از محصول ا ود يعن ی ش د ضم ی مان اقی م د ب رای روز بع ه ب د اول (» .افه ای ک جل

)٧٨ -٧٧صفحه

م از لحاظ ه ه ی است ک اين پرومتوس مخلوق آقای پرودون، موجود عجيب و غريب

ه . منطق و هم از نظر اقتصاد سياسی نقاط ضعفی دارد د ب ه پرومتوس جدي انی ک تا زم

ما می آموزد که چگونه تقسيم کار، استعمال ماشين ها، بهره کشی از نيروهای طبيعی

را افزايش داده و در مقابل، فردی که به طور انسان ها و تکنولوژی، نيروهای مولده

ه اعی[ايزول ن ] غيراجتم ط در اي کالش فق ازادی دارد، اش د، م ی ده ام م اری را انج ک

ه . است که دير از راه رسيده است ردازد ک ه آن می پ ه پرومتوس ب اما به محض آن ک

د ه صورت مسخره ای در می آي ال ب د، عم او مصرف . از توليد و مصرف سخن بگوي

د و می کند تا قادر به توليد باشد و آن چه را روز قبل توليد کرده است، مصرف می کن

وتر است واره يک روز جل ن ترتيب هم وتر، . به اي ن روز جل ار اضافی «اي اوست » ک

ه او آن چه را ه مصرف می رساند، لکن از آن جا ک د ب رده، روز بع د ک ل تولي روز قب

ين روز ل از آن وجود نداشته -پس بايد در اول ه روزی قب ار -است ک رای دو روز ک ب

وتر باشد ين روز . کرده باشد تا نتيجتا يک روز جل ی -پس پرومتوس در اول ی وقت يعن

با ماشين ها آشنائی داشت و نه از شناخت های ديگر از که هنوز نه با تقسيم کار و نه

برخوردار بود، چگونه اين مازاد را بدست آورده است؟ - سوای آتش -نيروهای طبيعی

ه چهي» تا اولين روز خلقت ثانويه «مسأله همانطور که می بينيم با دنبال کردن گامی ب

انی و ن نوع توضيح موضوعات، ضمن آن يا. سوی جلو برنداشته ايم ه چاشنی يون ک

ازه رودون اج ای پ ه آق د و ب ز می باش ی ني انی و تمثيل ال عرف ين ح ی دارد، در ع عرب

ه وسيله من از لحاظ تئوريک و «: می دهد که بدون چون و چرا اعالم دارد ات ب واقعي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٦

ات رساندم د اول ( ».اين اصل را که هر کار بايد مازادی داشته باشد، به اثب صفحه جل

٧٩(

. اقعيات، محاسبه پيشرفته مشهور اوست و تئوری او، افسانه پرومتوس است اين و

:قای پرودون ادامه می دهدآ

ر - که مثل يک قانون رياضی مسجل می باشد -البته اين اصل « بسيار بعيد است که ب

ده باشد ق ش ان محق ه جهاني ار . هم ی، ک ته جمع ار دس ر پيشرفت ک ر اث ه ب الی ک در ح

ه روزانه هر فرد، دائما ردد و در حالی ک موجب بدست آوردن محصول بيشتری می گ

زد، هر روز ان م ا هم ارگر می بايستی ب ه ک به اين جهت نتيجه الزامی آن اين است ک

ه د ک ود می آين ه بوج ه در جامع دتر بشود، اقشاری ک د ثروتمن روت من وند و ث می ش

ه در حال زوال می باشند د ا (» .اقشار ديگری يافت می شوند ک و ٧٩ول صفحه جل

٨٠(

الغ ١٥ جمعيت بريتانيای کبير، ١٧٧٠در سال ميليون و تعداد افراد توليدکننده آن ب

ی . بر سه ميليون نفر بود ا جمعيت ر ب ا براب ده تکنيکی تقريب قدرت عملی نيروهای مول

دود ا ١٢در ح ه مجموع ود، در نتيج ر ب ون نف ود ١٥ ميلي ده وج روی مول ون ني ميلي

رتيب نسبت قدرت عملی نيروهای مولده به جمعيت مساوی يک به يک به اين ت . داشت

. بود١ به ٤بود و نسبت قدرت عملی تکنيکی به قدرت عملی کار انسانی برابر

ر . ميليون تجاوز نمی کرد ٣٠ جمعيت از ١٨٤٠در الغ ب ده ب راد توليدکنن داد اف و تع

ه ٦ ی تکنيکی ب درت عمل ه ق ه ٦٥٠ ميليون نفر بود، در حالی ک زايش يافت ون اف ميلي

ار ١ به ٢١به اين معنی که نسبت به کل جمعيت برابر . بود ی ک درت عمل و نسبت به ق

. بود١ به ١٠٨انسانی برابر

ارآوری ه ب ال ب اد س ه انگلستان در عرض هفت ه در جامع ار روزان ب ک ن ترتي ه اي ب

ر افه ای براب ال ٢٧٠٠اض ه در س ی آن ک د يعن ل آم د ناي ت بيست و ١٨٤٠ درص هف

د . توليد می کرد ١٧٧٠برابر بيشتر از سال رودون باي ای پ ر را سؤال طبق نظر آق زي

دتر از ١٨٤٠چرا کارگر انگليسی در سال : مطرح کنيم که ر ثروتمن بيست و هفت براب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٧

رد سؤالی نبوده است؟ برای آن که چنين ١٧٧٠سال د فرض ک ا باي مطرح شود، طبع

ر ن ث ا می توانستند اي ه انگليسی ه ه تحت ک اريخی ای ک دون وجود شرايط ت وت را ب

ار : از قبيل -آن ها اين ثروت توليد شده بود انباشت سرمايه های خصوصی، تقسيم ک

يعنی در . توليد نمايند -مدرن، کارگاه های صنعتی، هرج و مرج در رقابت، سيستم مزد

قا اين ها شرايط اتفا. يک کالم، عوامل فراوانی که مربوط به اختالف طبقاتی می باشند

د ار اضافی بودن ده و ک ای مول اتی توسعه نيروه ن . حي ه اي ل ب رای ني ن ترتيب ب ه اي ب

ود ه س تند ک ود داش اتی وج افی، ضرورتا طبق ار اض ن ک ده و اي ای مول عه نيروه توس

.می بردند و طبقات ديگری بودند که به زوال می گرائيدند

ه ده شده بنابراين در تحليل نهائی، پرومتوسی ک رودون از نوآفري ای پ ه وسيله آق ب

اتی ات طبق ه اختالف ر پاي ه ب ت ک اعی ای اس بات اجتم ه و مناس ت؟ جامع ت، چيس اس

ارگر و . استوار می باشد رد نيست بلکه مناسبات ک ا ف رد ب ن مناسبات، مناسبات ف اي

ره ره و غي ين است و غي ان چه . سرمايه دار است، مناسبات اجاره دار و مالک زم چن

د و پرومتوس اين رده اي ين ب ه را از ب ن جامع ام اي د آن وقت تم مناسبات را حذف کني

اه های صنعتی، د کارگ ی فاق ود يعن د ب شما فقط يک پيکر خيالی بدون دست و پا خواه

ه او ه شما در اصل ب ود ک د ب ائی خواه ه چيزه د هم الم فاق فاقد تقسيم کار و در يک ک

. اضافی نايل آيداعطاء کرده ايد تا بتواند به اين کار

ل ار اضافی را مث ای آبه اين ترتيب چنان چه از لحاظ تئوری کافی بود که فرمول ک ق

ونی تولي يم، دپرودون به مفهوم مساوات و بدون در نظر گرفتن شرايط کن ، استنباط کن

ونی ده کن ه طور پس کافی است که در عمل همه ثروت های بدست آم ان ب مساوی مي

. دون آن که هيچ تغييری در شرايط توليد امروزی داده شده باشد توزيع شود بانکارگر

د، ه در آن شرکت دارن اين توزيع مسلما هيچ گونه تضمينی برای رفاه بيشتر افرادی ک

. لکن آقای پرودون آن قدرها هم که تصور می کنيم، بدبين نيست . در بر نخواهد داشت

ه از نآاز ا ک ی ظن ج ز محسوب م ه چي واه ر او، تناسب هم ور است خ ذا مجب ود ل ش

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٨

ه امروزی، آغازی ی در جامع ناخواه در وجود پرومتوس ساخته و پرداخته خود، يعن

:برای تحقق ايده مطلوب خود ببيند

ا يعنی -البته در همه جا ترقی ثروت « ودن ارزش ه اکم است و -متناسب ب انون ح ق

د ود وضع ب ی و بهب ات چنان چه اقتصاددانان، رشد پيشرونده ثروت مل رين طبق بخت ت

اه ورت ناخودآگ ن ص د، در اي وان کنن ت عن زب سوسياليس ات ح ر اعتراض را در براب

ه د ک د حقيقتی را اعالم داشته ان وری های خودشان را محکوم می کن د اول ( » .تئ جل

)٨٠صفحه

ی روت بورژوازيست ول ت؟ ث ی اس روت مل ا ث ت؟ آي ع چيس تراکی در واق ول اش تم

ن ثروت هر يک از بورژواها ات اي ار ديگری جز اثب نيست، خوب پس، اقتصاددانان ک

دی موجود، ه تحت مناسبات تولي ورژوائی چگون روت ب ه ث د ک داده ان موضوع انجام ن

رد د ک م رشد خواه از ه ه و ب ن . توسعه يافت تکش، اي ات زحم ا طبق أله در رابطه ب مس

ه اصطالح روت ب زايش ث ا در نتيجه اف عمومی، مورد مناقشه است که آيا وضع آن ه

قتی اقتصاددانان، برای توجيه خوشبينی خود، کارگران نساجی و. بهتر شده است يا نه

ا را در لحظات استثنائی د، فقط وضع آن ه ر می کنن ه ذک انگلستان را به عنوان نمون

د ه . دوران شکوفائی صنعتی در نظر می گيرن ن لحظات شکوفائی صنعتی ب نسبت اي

ود اقتصادی ی و رک ل بحران ه ٣» تناسب صحيح«مراح د١٠ ب ی باش ی . م ن وقت لک

ود اددانان از بهب ارگران[اقتص اره ] وضع ک د در ب ی خواهن ايد م د، ش ی گوين سخن م

ا يک وند ت ف ش د شرقی تل د در هن ور بودن ه مجب د ک ارگری صحبت کنن ا ک ون ه ميلي

ه د، ب ار بودن ميليون و نيم کارگری که در همان رشته صنعتی در انگلستان مشغول ک

. سه سال ده سال از رونق اقتصادی بهره مند گردندجای

. آن چه مربوط به سهيم بودن موسمی در ازياد ثروت ملی می شود، چيز ديگريست

ودن موسمی را توضيح می ن سهيم ب ت اي وری اقتصاددانان، واقعي د تئ رخالف . ده ب

ه ی گفته آقای پرودون اين به هيچ وجه به معنی محکوم کردن آن ها نيست بلکه ب معن

د ای . هاست آنتأيي ط سيستم آق لما فق ردن باشد، مس زی در خور محکوم ک ر چي و اگ

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٠٩

ارگر را - که همانطور که نشان داديم -پرودون است روت، دستمزد ک اد ث ا وجود ازدي ب

ار به حداقل تنزل می دهد و فقط با پائين آوردن حداقل مزد می تواند ردن تناسب به ک ب

ا . کار را تحقق بخشد به وسيله » ين شده ارزش تعي «صحيح ارزش ها و اتفاقا از آن ج

باالتر از قيمت و در نتيجه رقابت، دستخوش نوساناتی می شود که پائين تر يا که مزد

ا د ت ارگر می توان ذا ک ی در توسعه الزم برای حفظ مايحتاج کارگر می باشد، ل حد معين

ام . ستی ساقط شودثروت اجتماعی سهيم باشد و يا آن که در اثر فقر از ه ن است تم اي

.تئوری اقتصاددانانی که در اين باره دچار هيچ گونه توهمی نشده اند

راه آهن، پرومتوس مسأله آقای پرودون بعد از حاشيه پردازی های طوالنی در باره

از نوآفريده است، بساط خود را جمع » ارزش تعيين شده «براساس و جامعه نوينی که

:ساسات می شود و با لحن پدرانه ای فرياد می زندمی کند، دستخوش اح

ا من اقتصاددانان را سوگند می دهم که دور از هر نوع پيش داروی ای که « را آن ه

ه آن تالش رای رسيدن ب ا ب د و ي ه دارن دون در نظر داشتن مناصبی ک گيج می کند، ب

د، ب رار دارن دمت آن ق ه در خ افعی ک تن من ر داش دون در نظ د، ب ی کنن ر م دون در نظ

ه غرور اويتی ک داشتن آرائی که در صدد جلب آن ها هستند و بدون در نظر داشتن عن

د، - می دهد تسکين راآن ها خود خواهانه ه نماين يک لحظه به اعماق قلب خود مراجع

ازادی سؤال از خودشان کنند و به خود پاسخ بدهند که آيا اين اصل که هر کاری بايد م

رديم با اين -داشته باشد ا تشريح ک ه م ائی ک ری ه اکنون - مقدمه چينی ها و نتيجه گي ت

)٨٠جلد اول صفحه ( » به نظرشان رسيده بوده است؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٠

فصل دومفصل دوم

متافيزيک اقتصاد سياسیمتافيزيک اقتصاد سياسی

متد متد--١١ا اقتصاد سياسی سروکار و م! اکنون دقيقا در آلمان هستيم جبوريم با وجود آن که ب

روی نيز ما فقط اين جا ر د. به متافيزيک بپردازيم داريم، رودون پي از تضادهای آقای پ

يم . می کنيم ان انگليسی صحبت کن همين چند لحظه پيش او ما را مجبور کرد که به زب

به او حاال صحنه عوض می شود و آقای پرودون ما ر . کمی هم انگليسی بشويم حتا و

در ز پ رخالف ی سرزمين عزي ه ب د ک ان می کن ان می کشاند و مجبورم ا م ل خود ب مي

.خاصيت آلمانی مان ظاهر شويم

ا اگر انگليسی، ديل می انسان ه ائی تب اله ه ه ک ه را ب ا را ب اله ه ز ک انی ني د، آلم کن

ازد دل می س ائی مب ده ه اردو، بانک. اي د دار انگليسی، ريک روت من و اقتصاددانان ث

.لن می باشدبرجسته است و آلمانی، هگل است که صرفا استاد فلسفه دانشگاه بر

انزدهم آخرين پادشاه مستبد فرانسه مظهر زوال سلطنت فرانسه، پزشک -لوئی پ

ود ه ب اددان فرانس ين اقتص ه اول ت ک اددان، . مخصوصی داش ن اقتص ک، اي ن پزش اي

ود ورژوازی فرانسه ب وع ب روزی مسلم و قريب الوق ده پي ه پزشک، اقتصاد ن ک. نماين

وم در آور ر مشهور خود سياسی را به صورت يکی از عل تابلوهای «د و آن را در اث

ا منتشر از ميان هزار و يک تفسيری . تدوين نمود » اقتصادی ن تابلوه اره اي ه در ب ک

وان آن خود شده اند ما يکی را برگزيده ايم که از ل « کنه می باشد و عن ه و تحلي تجزي

.بر آن افزوده شده است» هفت تذکر مهم«است که » تابلوهای اقتصادی

.او کنه ی متافيزيک اقتصاد سياسی است. پرودون يک دکتر کنه ثانی استآقای

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١١

د خالصه می شود ام فلسفه، در مت اری طبق نظر هگل، متافيزيک و تم ن . ب ه اي ب

رودون را ای پ د آق يم مت عی کن د س ت باي د -جه ل همانن ه الاق ای اقتصادی« ک » تابلوه

. و بيش مهم را ذکر می کنيم به اين جهت ما هفت تذکر کم . تاريک است، روشن سازيم

ه د در نقش آب ن صورت می توان ا راضی نيست، در اي اگر آقای پرودون از تذکرات م

.را بدهد» توضيح متد اقتصاد متافيزيکی«بودو بازی کند و خودش

تذکر اولتذکر اوليم براساس ما تاريخ را نه « ر می کن ا ذک ا . نظم زمان بلکه بر حسب ايده ه مراحل ي

والت اقتصادی اهی مق ود گ ی خ ور در تجل ه ط ب ب له مرات اهی در سلس ان و گ م زم ه

اهر می شوند ور... معکوس ظ ب ی تئ له مرات ی و سلس ای اقتصادی، تسلسل منطق ه

ه خود ن سلسله مراتب ب ا از کشف اي ه م کمتری در خود ندارد و به اين جهت است ک

)١٤٦ و ١٤٥پرودون، جلد اول صفحه (» .می باليم

ا، مسلما آقای پرودون خواسته است با فرو ريختن عبارات هگل بر سر فرانسوی ه

ابتدا با آقای پرودون و . بنابراين ما با دو مرد سروکار داريم . را هراسناک سازد آن ها

وجه تمايز آقای پرودون از ساير اقتصاديون چيست؟ و هگل چه نقشی . سپس با هگل

در اقتصاد سياسی آقای پرودون بازی می کند؟

ون، مناسبات توليد بورژوائی، تقسيم کار، اعتبار تجاری، پول و غيره را به اقتصادي

والت -آقای پرودون. عنوان مقوالت ثابت، تغييرناپذير و ابدی تلقی می کنند ن مق ه اي ک

وانين -را آماده و مهيا می يابد والت اصول، ق ن مق اد اي می خواهد نحوه تشکيل و ايج

.ايده ها و افکار را توضيح بدهد

د اال، تولي اقتصاديون برای ما توضيح می دهند که چگونه تحت مناسبات مربوطه ب

ن آن ها صورت می گيرد ولی آن چه ه خود اي ه چگون ن است ک د، اي توضيح نمی دهن

د -می شود آن ها موجب پيدايش ای که يعنی حرکت تاريخی -مناسبات . بوجود می آين

صول، مقوالت و انديشه های انتزاعی تلقی آقای پرودون که اين مناسبات را به مثابه ا

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٢

اکنون در -به نظم مشخصی می کند، فقط خود را موظف می داند که اين افکار را ه ت ک

. مربوط به اقتصاد سياسی، وجود داشته است، در آورد حثفهرست الفبای آخر هر مب

رود انسان ها مطالب اقتصاديون، حيات فعال و تحرک بخشنده ون ست و مطالب آقای پ

ای اقتصاديون است م ه بات . دگ اريخی مناس ل ت ب تکام ه از تعقي رد آن ک ه مج لکن ب

ا هستند که مقوالت -توليدی ان تئوريک آن ه ه مجرد آن - فقط بي يم و ب ذاری کن فروگ

والت ن مق ه اي ائی ک ده، دانسته و انديشه ه ود آم ه خود بوج ده های خود ب ط اي را فق

ل مستقل از مناسبات واقعی، تلقی کنيم ه حرکت عق ، خواه ناخواه مجبور خواهيم بود ک

دانيم ه . خالص را منشاء اين انديشه ها ب اودانی و غيرشخصی، چگون ل خالص، ج عق

ام دامی انج ه اق ا چ ود آوردن آن ه رای بوج ی آورد؟ ب ود م ا را بوج ه ه ن انديش اي

می دهد؟

ا موضوعات هگل اگر ما بی پروائی آقای پرودون يستی داشتيم، در را در برخورد ب

و اين به چه . اين موضوع فی نفسه با خود در تناقض می باشد : اين صورت می گفتيم

ه ه ای دارد ک ه زمين معناست؟ از آن جا که عقل غيرشخصی در خارج از وجود خود، ن

د و رار ده بتواند بر آن استوار باشد، نه اوبژکتی دارد که بتواند خود را در مقابل آن ق

دارد که بتواند خود را با آن مربوط سازد، لذا مجبور است پشتک و وارو نه سوبژکتی

ی، ی تجل د، يعن د، خود را ترکيب نماي ا خود مخالفت کن ی سازد، ب بزند، خود را متجل

ی ز : مخالفت، ترکيب و اگر بخواهيم به زبان يونانی سخن گفته باشيم يعن ی ت ز، آنت و ت

د را در که با شيوه بيان هگ ی هائ برای آن . سنتز ن غسل تعمي ل آشنا نيستند، فرمول اي

ذرت از . گذارند تکلمیاسم اين را م. ييد، نفی، انکارنفی أت: زير می آوريم با عرض مع

در واقع اين زبان عبری نيست بلکه زبان اين عقل خالص ] بايد بگوئيم [آقای پرودون

ا به جای يک فرد عادی و نحوه عادی تکلم و تفکر . مجزا از فرد است ا صرفا ب او، م

.اين شيوه عادی سروکار داريم، منهای فرد

ا جای تعجب مسأله که آن جا از ابراين آي ل، بن ه و تحلي ه تجزي بر سر انتزاع است ن

ه زاع، هم ه است اگر در آخرين انت ر هم ه منطقی ظاهر شود؟ اگ وان مقول ه عن ز ب چي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٣

ار بگذاريم، يکی بعد از چيزهائی را که وجوه مشخصه يک خانه می باشند، ديگری کن

ده ه مشخص کنن اگر از مصالح ساختمانی ای که آن را بوجود می آورند و از شکلی ک

ت واهيم داش ا خ ک فض ا ي ط تنه رانجام فق ت س يم، آن وق ر کن رف نظ ت، ص آن اس

ز زی ج ه چي ی نفس ه ف ازيم و در نتيج زع س ا را منت ن فض اد اي ر ابع االخره اگ و ب

ين مقوله منطقی ه هم ا ب ر م ود؟ اگ د ب ا جای تعجب خواه ده باشد، آي کميت، باقی نمان

ورد دار و بی جان، چه در م ز جان ا سياق آن ها را از هر چي ورد انسان ه و چه در م

وئيم م بگ ن صورت حق داري ازيم، در اي زع س ه منت ياء قاطعان ه در : اش زی ک ا چي تنه

رين ی خ آخ والت منطق رفا مق د، ص ی مان اقی م زاع ب ود انت د ب ب . واهن ن ترتي ه اي ب

ا ] ماوراء الطبيعون [متافيزيست هائی ه آبستراکسيون ه ن گون ا اي که تصور می کنند ب

در بيشتر از ]انتزاعات[ د هر ق ه تصور می کنن ، تجزيه و تحليل می نمايند و کسانی ک

رد د ک ه درون آن رسوخ خواهن دازه بيشتر ب ان ان ه هم د، ب ا فاصله بگيرن ن -چيزه اي

ا، متافيزي ت ه ه س ه مثاب ا ب ای دني ه چيزه د ک د بگوين ق دارن ود ح ه خ ه نوب ز ب ني

د به وسيله گلدوزی های روی پارچه هستند که اختالف . مقوالت منطقی ساخته شده ان

ی جسمانی ا تجل رغم منطق فقط ب ين است، مسيحی علي ميان فالسفه و مسيحيان، هم

ا ا تجلي ام نمی شود کلمه آشناست و فيلسوف کارش به هيچ وجه ب ن . ت جسمانی تم اي

ين و در آب ه در روی زم د و هر چه را ک که می توان همه چيزهائی را که وجود دارن

ه به وسيله زندگی می کند وان ب ه می ت ن ک انتزاع به يک مقوله منطقی نسبت داد و اي

والت ]انتزاعات [اين نحو کل دنيای واقعی را در دنيای آبستراکسيون ها ای مق ، در دني

نطقی فرو برد، چه کسی را دچار تعجب می نمايد؟م

د، دگی می کن ين و در آب زن د، هر آن چه در روی زم همه چيزهائی که وجود دارن

د به وسيله موجوديت داشته و اريخ است . نوعی حرکت، زيست می کنن پس، حرکت ت

ه محصوالت صنعتی را که روابط اجتماعی را بوجود می آورد، حرکت صنعتی است ک

....ما عرضه می دارد و غيره و غيرهبه

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٤

ا ه م ه ک ان گون ه هم يله ب ه وس دل ب ی مب ه منطق ک مقول ه ي ز را ب ر چي زاع ه انت

ف را ای مختل ر يک از خواص مشخصه حرکت ه ط ه ه فق افی است ک م، ک اخته اي س

ه ه حرکت صوری خالص و ب زاع است، ب ه در حالت انت ی ک منتزع سازيم تا به حرکت

والت منطقی . الص حرکت برسيم فرمول منطقی خ ز را در مق ه چي ر کسی جوهر هم اگ

را متد مطلقیجستجو کند، در اين صورت تصور خواهد کرد در فرمول منطقی حرکت،

ز ا ني ت چيزه امل حرک ه ش د بلک ز را توضيح می ده ه چي ا هم ه تنه ه ن ه است ک يافت

.می شود

:اين همان متد مطلقی است که هگل در باره آن می گويد

ارای مقاومت « ز ي ه هيچ چي متد، نيروی مطلق، منحصر، عالی و بی پايانی است ک

اين گرايش عقل است که در هر چيز خود را بازيابد و خود را از . در برابر آن را ندارد

)٣٢٠-٣٢١منطق، جلد سوم صفحه(» .نو بشناسد

د خالصه اگر همه چيزها در يک مقوله منطقی و هر حرکت و فعاليت توليدی، در مت

د، ان محصوالت و تولي ه رابطه مي ه هرگون ری می شود ک گردد، پس، چنين نتيجه گي

ردد آن چه را . ميان چيزها و حرکت ها، می تواند در يک متافيزيک مربوطه خالصه گ

وده است، آق ان نم ره بي انونی و غي ن، حق ق ورد دي ل در م ه هگ عی ک رودون س ای پ

.می کند در مورد اقتصاد سياسی، به کار ببرد

زاع حرکت چيست؟ حرکت در زاع حرکت، انت خوب، پس اين متد مطلق چيست؟ انت

رمول منطقی خالص حرکت و فحرکت در حالت انتزاعی چيست؟ . حالت انتزاعی است

ارت از م . يا حرکت عقل خالص است ارت از چيست؟ عب ل خالص عب ی حرکت عق تجل

ز، وان ت ه عن ا خود ترکيب شدن است، خود را ب شدن، مخالف خود بودن و باالخره ب

االخره خود را ه ب ا آن ک ردن و ي ه ک د آنتی تز و سنتز فرمول ردن، و تأيي ردن، نفی ک ک

.نفی خود را انکار کردن است

ه مشخص د حاال، عقل چگونه به آن نايل می آيد که خود را به عنوان يک مقول تأيي

. ط به عقل و مدافعين آن می باشدود؟ اين ديگر موضوعی است که مربکن

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٥

ز وان ت ه عن د البته وقتی اين انديشه توانست خود را ب ا خود تأيي ه ب ز ک ن ت د، اي کن

ه ه، تجزي ه آری و ن ی، ب ت و منف ه مثب ه دو انديشه متضاد، ب د، ب اقض می باش در تن

ل آنتاگوني. می شود ن دو عام ان اي ارزه مي د-ستمب ز را تشکيل می دهن ی ت ه آنت - ک

ه آری می شود . حرکت ديالکتيکی را بوجود می آورد دل ب ه، مب . آری، مبدل به نه و ن

و نه و نه، در عين حال نه و آری می گردد و بدين گونه عوامل آری آری در عين حال

د ترکيب از . آنتاگونيست، توازن می يابند، خنثی می شوند و يکديگر را از بين می برن

ن دو انديشه متضاد ه سنتز آن هاستاي د ک ه وجود می آي دی ب ن . ، انديشه ی جدي اي

تجزيه می شود که به نوبه خود، بار ديگر انديشه جديد بار ديگر به دو انديشه متضاد

د ه . سنتز جديدی را تشکيل می دهن ايی است ک ده، انديشه ه ن پروسه پيچي حاصل اي

الکتيکی می شوند و خود آن ها نيز به مثابه يک مقو ين حرکت دي له ساده، شامل هم

وع انديشه . آنتی تز آن، انديشه های مخالفی می باشند وع انديشه، يک ن ن دو ن از اي

.هاست جديد بوجود می آيد که سنتز هردوی آن

ان ه هم د، ب همانطور که از حرکت ديالکتيکی مقوالت ساده، دسته ای بوجود می آي

الکت ائی بوجود می ترتيب هم از حرکت دي ا و سلسله ه د و از حرکت آيکی دسته ه ين

.ديالکتيکی سلسله ها، تمام سيستم بوجود می آيد

ن م ر اي ا منطق و ت اگ ريم، آن وقت ب ار بب ه ک والت اقتصاد سياسی ب اره مق د را درب

ر امت ارت ديگ ه عب ا ب ت و ي واهيم داش روکار خ ی، س اد سياس ک اقتص آن : فيزي

والت اقتص ت مق نائی وق ان ناآش ه لس تند، ب نا هس ا آن آش ان ب ام جهاني ه تم ادی را ک

ا ه گوي ا برگردانده ايم که در آن چنين به نظر می رسد ک يش، آن ه د لحظه پ ين چن هم

ن ه اي ه نظر می رسد ک ن حد ب ا اي تازه از يک مغز کامال خردمند، تراوش کرده اند، ت

الکتيکی حرکت، به وسيله مقوالت، صرفا د، در فعاليت دي يکديگر را بوجود می آورن

ام . يک سلسله قرار می گيرند و به يکديگر مربوط می باشند رغم تم د علي خواننده نباي

داربست ها و مقوالت، دسته ها سلسله ها و سيستم های اين متافيزيک، از آن وحشت

د ل . نماي ه عم ار پردردسر ب ن ک ق اي رودون از طري ای پ ه آق ه کوششی ک رغم هم علي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٦

ا ده رآو ه است، ت ه هيچ وجه موفق نشده ب ذا ب د، معه اوج سيستم تضادها صعود کن

رود و از االتر ب ز ب ی ت ز و آنت ا است که از دوپله اوليه موضوع ساده ت ز فقط آن ه ني

.دوبار باال رفته و در يکی از اين دوبار نيز با پشت به زمين فرود آمده است

م ه اي ای ما تاکنون فقط به ديالکتيک هگل پرداخت ه آق ه چگون د ک دا خواهيم دي و بع

از نظر هگل هر چه . پرودون موفق می شود آن ها را به پست ترين سطح تنزل بدهد

اتفاق افتاده و خواهد افتاد، دقيقا همان چيزی است که در مخيله خود او جريان دارد و

ی فلسفه خود او نيست ديگر . به اين ترتيب فلسفه تاريخ، چيزی جز تاريخ فلسفه يعن

ا در «باشد وجود ندارد بلکه حاال فقط » تاريخی که برحسب نظم زمان « ده ه تسلسل اي

حرکت انديشه، دنيا را بسازد، به وسيله او معتقد است که می تواند . وجود دارد » عقل

ز هر کسی وجود به طور در حالی که او فقط ه در مغ ائی را ک سيستماتيک انديشه ه

. متد مطلق، درجه بندی نموده استدارند، نوسازی کرده و برحسب

تذکر دومتذکر دومدی مقوالت اقتصادی فقط اصطالحات تئوريک و آبستراکسيون های مناسبات تولي

ه . اجتماعی می باشند آقای پرودون در نقش يک فيلسوف اصيل، موضوعات را وارون

م از ه ه ب می کند و در مناسبات واقعی فقط تبلور جسمانی آن اصول و آن مقوالت را ک

رودون فيلسوف در آغوش ای پ ول اق ه ق انی «ب ر شخصی انس ل غي د » عق وده ان غن

.می بيند

تحت انسان ها خيلی خوب درک کرده است که - به عنوان اقتصاددان -آقای پرودون

ی د ول د می کنن مناسبات توليدی مشخص، دستمال، پرده و پارچه های ابريشمی تولي

مناسبات اجتماعی مشخص نيز همانند دستمال چيزی که درک نکرده، آن است که اين

اعی، در رابطه نزديک انسان ها و پرده و غيره، محصوالت هستند و مناسبات اجتم

د، شيوه انسان ها . با نيروهای توليدی می باشند با بدست آوردن نيروهای مولده جدي

د ه مايحت -توليد خود را تغيير می دهند و با تغيير شيوه تولي ه اج خود را شيوه ای ک ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٧

آسياب دستی، . تمام مناسبات اجتماعی خود را تغيير می دهند-آن تامين می کند وسيله

ا ه ای ب ارآبی، جامع ياب بخ ی آورد و آس ود م ودال بوج ان فئ ا ارباب ه ای ب جامع

.سرمايه داران صنعتی

ان ارآوری ماديش ب ب ر حس اعی را ب بات اجتم ائيکه، مناس ين انس ا هم ا ١٢ام ر پ ب

رار ر ق ر حسب مناسبات اجتماعيشان ب ز ب والت را ني می سازند، اصول، ايده ها و مق

.می سازد

دی ا می باشند، اب انگر آن ه ه بي پس اين ايده ها، اين مقوالت نيز مانند مناسباتی ک

. و موقتی می باشندمحصوالت تاريخی فناشذيرآن ها . نيستند

اعی و مادر کوران يک حرکت دائمی رشد نيروهای ابودی مناسبات اجتم ده، ن مول

.اين انتزاع حرکت است که بی حرکت می باشد. تشکيل ايده ها قرار داريم

تذکر سومتذکر سومدی د مناسبات تولي ل را تشکيل می دهن ه، يک ک رودون مناسبات آ. هر جامع ای پ ق

ه يکديگر را بوجود د ک ددی تلقی می کن اعی متع وان مراحل اجتم ه عن اقتصادی را ب

ز از ديگری می آ ا ني ورند و همانطور که آنتی تز نتيجه تز می باشد، هر يک از آن ه

ق انی را تحق ی انس ل غيرشخص ان، عق ی ش ب منطق له مرات ود و سلس ی ش تج م من

.می بخشد

تنها اشکال اين متد آن است که به مجرد آن که آقای پرودون می خواهد يکی از اين

اعی، . مراحل را جداگانه بررسی نمايد نمی تواند بدون مراجعه به ساير مناسبات اجتم

الکتيکی خود به وسيله آن را توضيح بدهد، اگرچه او اين مناسبات را هنوز حرکت دي

اورده است ود ني ل . بوج اختن مراح ه س الص ب ل خ ه کمک عق رودون ب ای پ ی آق وقت

ان فرانسه - ١٢ ادی « در چاپ اول کتاب به زب ارآوری م ذکر شده و در چاپ های بعدی » ب

.آمده است» توليدیشيوه «

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٨

روکار دارد وزادانی س ا ن ا ب ه گوي د ک ی کن ود م ين وانم ردازد، چن ب پ ری م او . ديگ

.نيز به اندازه اولی استآن ها فراموش می کند که سن

ام تکامل -به اين ترتيب او برای رسيدن به تعيين ارزش که از نظری وی اساس تم

اج دارد -اقتصادی است ای . به تقسيم کار، رقابت و غيره احتي لکن در تسلسل های آق

ن مراتب منطق آقای پرودون و در سلسله عقلپپرودون، در ه هيچ ، اي وز ب ط هن رواب

.وجه، وجود ندارند

ر والت اقتصادی ب ه مق به مجرد آن که ساختمان يک سيستم ايده اولوژيک را بر پاي

م و قسمت های مجزای پا کنيم، موجب از هم پاشيدگی اجزای سيستم اجتماعی شده اي

د ه يکی بع گوناگون اجتماع را به همين منوال به صورت جوامع مختلف جداگانه ای ک

م وند، در آورده اي ی ش اهر م ری ظ ت، . از ديگ ی حرک ول منطق ه فرم ع چگون در واق

ه در د ک ه ای را توضيح بدهن ائی سامان جامع سلسله مراتب و زمان می توانند به تنه

.هم زمان وجود دارند و به يکديگر متکی می باشندبه طور آن همه روابط

تذکر چهارمتذکر چهارمار اينک ببينم وقتی آقای پرودون ديالک ه ک ورد اقتصاد سياسی ب تيک هگل را در م

از نظر آقای پرودون هر مقوله اقتصادی . چه تغييراتی در آن بوجود می آورد می برد،

ان نظر . يک جنبه خوب و يک جنبه بد : دارای دو جنبه می باشد ه هم والت ب ه مق او ب

د اريخ می نگرن زرگ ت ردان ب ه م ين ب ه ب اپلئون مر : می نگرد که افراد کوت بزرگی دن

.است، کارهای خوب زيادی انجام داد و کارهای بد زيادی نيز کرده است

م تضاد هر ه روی ه از نظر آقای پرودون جنبه خوب و جنبه بد، محاسن و معايب ب

.مقوله اقتصادی را تشکيل می دهند

ين مسأله و د از ب ه ب ردد و جنب ای که بايد حل شود، اين است که جنبه خوب حفظ گ

ه ديگر . برده شود ل هر مقول ه اقتصادی است مث ابراين، آن . برده داری، يک مقول بن

ما بر سر جنبه بد آن تأمل نمی کنيم و از جنبه خوب . نيز به همين منوال دو جنبه دارد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١١٩

رده داری . برده داری صحبت می کنيم بديهی است که در اين جا موضوع فقط بر سر ب

ت تقيم اس يا . مس رده داری س ر ب ر س وع ب ورنيام موض د در [هان در س تعمره هلن مس

وبی ای جن اره آمريک به ق مال ش مالی ]ش ای ش وبی آمريک االت جن ل و در اي ، در برزي

.است

دون . است محور صنعت بورژوازی - همانند ماشين ها و غيره -برده داری مستقيم ب

د درنی بوجود نمی آم ه، صنعت م دون پنب ود و ب ار نب ه ای در ک رده داری، پنب ا . ب تنه

ر انی را ب ارت جه تعمرات، تج ود مس تعمرات را دارای ارزش نم ه مس ود ک ده داری ب

رده داری يکی . بوجود آورد و تجارت جهانی شرط صنعت بزرگ است به اين ترتيب ب

.از مقوالت اقتصادی بسيار مهم است

ک ه ي دل ب ورها، مب رين کش رفته ت ی پيش مالی يعن ای ش رده داری، آمريک دون ب ب

يم، آن . می شد سرزمين پدرساالری ان حذف کن ر آمريکای شمالی را از نقشه جه اگ

واهيم داشت د سروکار خ دن جدي ارت و تم ل تج اط کام ا انحط ا آنارشی، ب ر . وقت ب اگ

١٣.برده داری را از ميان برداريد، آن وقت آمريکا را از صحنه جهان حذف کرده ايد

ا سال - ١٣ ود ١٨٤٨ اين موضوع در رابطه ب امال درست ب انی . ک تد جه ان دادوس در آن زم

ی ون يعن ه و توت ادرات پنب نعتی و ص والت ص اجرين و محص ه واردات مه دتا ب ا عم آمريک

االت . محصول کار بردگان جنوب، محدود می شد رای اي دم و گوشت ب دتا گن االت شمالی عم اي

ه خارج . ار توليد می کردندبرده د رای صدور ب دم و گوشت ب تازه از وقتی که اياالت شمالی گن

ه در انی ک وازات آن يک سرزمين صنعتی شد و از زم ه م ين ب م چن رد و ه د ک ا تولي از آمريک

د، هندوستان، مصر برزيل و غيره يک رقابت نيرومند در مقابل انحصار پنبه آمريکا، بوجود آم

که موفق نشده - ممکن شد و تازه آن وقت اين امر موجب شد که اياالت جنوبی الغای برده داری

ی جانشين دی و چين ولی های هن تقر ک بودند، برده داری علنی سياهان را بوسيله برده داری مس

.»توضيح از فردريش انگلس«. دچار اضمحالل گردند-سازند

ر اطالق می شد به کارگران بومی ممالک شرقی و جنوبی آسيا و جزاي : کولی انوس کبي ر اقي

ه ممالک ان ب که پس از الغای برده داری، ظاهرا تحت عنوان کارگران قراردادی به جای بردگ

د ر . ديگر گسيل می شدند و مورد استثمار شديد قرار می گرفتن ديان جزاي د، هن ه بودن از آن جمل

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٠

رده داری ن ترتيب ب ه اقتصاد -به اي ه يک مقول ه خاطر آن ک واره در -ی است ب هم

ا نقشی داشته است ه در کشورهای خود صرفا . تشکيالت خلق ه درن ک خلق های م

] آمريکا[سيمای واقعی برده داری را پنهان ساخته بودند، آن را عريان در دنيای جديد

.متداول ساختند

ن د؟ او اي از کن رده داری را آغ د نجات ب ه می خواه رودون چگون ای پ أله آق را مس

د : واد کرد که مطرح خ د آن باي ه ب جنبه خوب اين مقوله اقتصادی بايد حفظ شود و جنب

.از ميان برود

ل أله هگ دارد مس ردن ن رح ک رای مط د . ای ب ی شناس ط ديالکتيک را م ای . او فق آق

ارت . پرودون از ديالکتيک هگل فقط شيوه بيان آن را دارد الکتيکی خود او عب د دي مت

.وب و بداست از تمايز دگماتيک ميان خ

ه های خوب و يم و جنب ما خود آقای پرودون را به عنوان يک مقوله انتخاب می کن

:بد محاسن و معايب او را بررسی می کنيم

ا دعای اگر او در برابر هگل اين امتياز را دارد که مسائلی را مطرح می کند که او ب

ن عي بهخودش به رده است لکن در عوض اي م ترين وجه برای بشريت حل ک ب را ه

ه د ک ی آي ان م ه مي ای آن ب ه پ ه محض آن ک ه ب يله دارد ک ه وس اروری ب ت ب فعالي

امال سترون می شود د، ک ا وجه مشخصه . ديالکتيکی، مقوله تازه ای را خلق کن اتفاق

ارت از الکتيکی عب ت دي وأم حرک الف، ت ه مخ ودن دو جنب ری ب ا درگي لآن ه و متحي

ازه است شدن ه ت د م. شان در يک مقول ه ب ه جنب ن صورت ک ه اي ردن قضيه ب طرح ک

ه ای ر آن مقول ن ديگ الکتيکی است و اي ردن حرکت دي قه ک ی ش ه معن زدوده شود، ب

ای . و نفی می کندتأييد نيست که بر حسب طبيعت متضادش خود را ن آق ع، اي و در واق

ن سو و آن سو می کشاند، فرسوده پرودون است که خود را ميان اين دو جهت به اي

. سازد و عذاب می دهدمی

تعمره پرتغ آکارائيب و ائو مس دتا از ماک رور و فريقا و چينی هائی که عم ا، پ ه کوب ال در چين ب

»توضيح از انتشارات سوسياليزم«. ساير نقاط منتقل شدند

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢١

واری ه دش ه ب ده است ک ار ش تی گرفت ن بس ب در ب ن ترتي ه اي ه ب رودون ک ای پ آق

زرگ ه جهش ب ان دست ب د، ناگه ائی ياب از از آن ره ايل مج ه کمک وس د ب ی توان م

رفا ه او را ص د ک ی زن ی ای م يله حقيق ه وس ل ب دی منتق ه جدي ه مقول ه ب ک جمل ي

ازد و حاالست ی س ان م رت زده او عري مان حي ر چش ل در براب ب عق له مرات ه سلس ک

.می شود

ه دل ين مقول ل او اول رای آن قائ يتی را ب دا خاص د و عم ی گزين ر م واهش را ب خ

د ر طرف نماي ه . می شود که بتواند معايب مقوله ای را که قصد تطهيرش را دارد، ب ب

را بر طرف می سازند و اعتبار تجاری اعتقاد آقای پرودون، ماليات ها معايب انحصار

ين ار تجارتی را از ب د و مالکيت ارضی معايب اعتب معايب ماليات ها را مرتفع می کن

.می برد

ر م در نظ زا از ه ری، مج د از ديگ والت اقتصادی را يکی بع ه مق رودون، ک ای پ آق

رد و از يکی ادزهریمی گي ه کم پ ه ب ق می شود ک ازد، موف رای ديگری می س ک ب

ه خود او معجونی از تضادها و وسايل مقابله با تضاد، دو جلد تضاد را بوجود آورد ک

.»سيستم تضاد اقتصادی«: به درستی عنوان آن را چنين انتخاب کرده است

تذکر پنجمتذکر پنجمی می باشند ... در عقل مطلق تمام اين ايده ها « دازه ساده و کل ع ... به يک ان در واق

وعی دار ده ما فقط به اين وسيله ب ه صورت ن ده های خود را ب ه اي انش می رسيم ک

ا از . بست تنظيم کنيم وده و ره اما حقيقت فی نفسه، مستقل از اين اشکال ديالکتيکی ب

)٩٧پرودون جلد دوم صفحه ( » .ماست ترکيبات فکر

رد جا ايندر ا يک عقب گ ه ب يم ک وم -ناگهان مشاهده می کن ون معل ه رمز آن اکن ک

ده است متاف -شده است وهم در آم ه صورت ت رودون ! يزيک اقتصاد سياسی ب ای پ آق

ت رده اس حبت نک تی ص ن درس ه اي ز ب ت . هرگ ه حرک ه پروس ه ای ک لما از لحظ مس

رار ل يکديگر ق د در مقاب ه خوب و ب ائيم ک ن نحوه عمل نم ديالکتيکی را محدود به اي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٢

ه داده شوند و مسائلی مطرح گردند که منجر به از ميان رفتن بدی ش ه ب ده و هر مقول

والت، ديگر پادزهرمثابه د، مق مقوله ديگری تجويز گردد، آن وقت از اين لحظه به بع

ده، د داشت و اي د «استقاللی نخواهن ار می افت اقی »ديگر از ک اتی در آن ب و ديگر حي

رد ين می ب ه ای را از ب ه مقول . نمی ماند و عالوه بر اين نه مقوله ای را می سازد و ن

ل سلسله م راتب مقوالت، صرفا مبدل به داربست می شود و ديالکتيک ديگر حرکت عق

داکثر فقط اخالق خالص وجود . مطلق نيست ری نيست بلکه ح ديگر از ديالکتيک خب

.دارد

خن والت س ی مق ل منطق ل و از تسلس ب عق له مرات رودون از سلس ای پ ی آق وقت

ان تارمی گفت، موکدا توضيح می داد که قصد ندارد د يخ را برحسب نظم زم يم کن . تنظ

والت در ه مق اريخی ای است ک ان سلسله مراتب ت ا از نظر آقای پرودون اين هم آن ه

ل، صورت می گرفت . متجلی شده اند در آن زمان برای او همه چيز در جو خالص عق

ه . و همه چيز می بايستی به کمک ديالکتيک از اين جو خالص مشتق می شد و حاال ک

ا موضوع ب ل، او را تنه د، عق ه عمل در آي ه مرحل ن ديالکتيک ب ه اي ر سر آن است ک

ن . گذاشته است ديالکتيک آقای پرودون با ديالکتيک هگل درگيری پيدا می کند و به اي

ترتيب آقای پرودون مجبور است به اطالع ما برساند که در آن او مقوالت اقتصادی را

ه ا در آن، به ما ارائه می دهد، ديگر نظمی نيست ک د و آن ه يکديگر را بوجود بياورن

.تکامل تدريجی اقتصادی، ديگر تکامل تدرجی عقل خالص نيست

له ی سلس ی، يعن اريخ واقع د؟ ت ا عرضه می کن ه م ز ب ه چي رودون چ ای پ اصوال آق

ی انی متجل م زم ک نظ رودون، در ي ای پ ق درک آق والت، طب ه در آن مق ی ک مراتب

ه . که در حيطه خودايده جريان دارد؟ نه، از اين هم کمتر تاريخی. می شوند؟ نه پس، ن

ه ! هاست تاريخ دنيوی مقوالت است و نه تاريخ مقدس آن اريخ را ب دام ت خوب پس ک

ا . می دارد؟ تاريخ تضادهای خاص خودش را ما عرضه ن ه يم مسير اي خوب حاال ببين

چيست و چگونه آقای پرودون را به دنبال خود می کشند؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٣

م می شود -ل از آن که به اين بررسی قب ذکر مه ه موجب ششمين ت زی ک ی چي - يعن

.بپردازيم، تذکر کم اهميت تر ديگری را الزم می دانيم

ان، تسلسل ر نظم زم ی ب ی، مبتن اريخ واقع ه ت يم ک رودون فرض می کن ای پ مثل آق

.که ايده ها، مقوالت و اصول در آن متجلی شده اندای ست تاريخی

ده است هر اصل برا ه در آن بوجود آم ی داشته ک ثال اصل اوتوري . ی خود قرن ه، ت م

ه، . را داشته است ١٨طور که اصل فرديت، قرن را داشته همان ١١قرن ا آن ک نتيجت

رن ه ق ه اصل ب ه آن ک ق دارد و ن ه اصل تعل رن ب ر . ق ارت ديگ ه عب اريخ : ب ل، ت اص

دهيم، و باالخره برای آ . می سازد و نه تاريخ اصل را اريخ نجات ب ل ت ن که اصل را مث

رن سؤال اين ا در ق ا ١١مطرح می شود که چرا اين اصل اتفاق ه ١٨ ي دار شد و ن پدي

ه يم ک ی کن ا بررس وريم دقيق ا مجب ب الزام ن ترتي ه اي رون؟ ب ر از ق ی ديگ در يک

د؟ و ١٨ و ١١ی قرن انسان ها وده ان دی های چه کسانی ب ا نيازمن ی مربوطه نيروه

االخره وده است و ب ه ب ه شان چ ام محصوالت مربوط دی و موادخ يوه تولي ده، ش مول

ط ا رواب وده انسان ه ه ب د، چگون اتی برخاسته ان ن شرايط حي ه اي ان هم ه از مي ی ک ئ

وی ؤاست؟ آيا تشريح اين س اريخ واقعی و دني ی تحقيق در ت ه معن ا االت ب ی انسان ه

از -انسان ها هر يک از قرون و توصيف اين م ب گر يکه در عين حال هم نويسنده و ه

ه -داستان خويش بوده اند ا نيست؟ البته از آن لحظه ک ازيگر انسان ه وان ب ه عن را ب

داء ه مب ی ب ک راه فرع يم، از ي ی کن ان معرف اريخ خودش نده ت ی و نويس ت واقع حرک

ا م، کن رده اي ت ک ا حرک ه از آن ه دی ای را ک ول اب را اص م، زي ته اي ود بازگش ر خ

.گذاشته ايم

زرگ لويدئ که يک ايده ا -راه های فرعی را حتا آقای پرودون وگ طی می کند تا به ب

. راه تاريخ برسد به اندازه کافی نپيموده است

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٤

تذکر ششمتذکر ششم :به اتفاق آقای پرودون راه های فرعی را طی می کنيم

وان ه عن ط اقتصادی ب ه رواب ذير، فرض می کنيم ک وانين تغييرناپ ه اصول ق ه مثاب بی ده آل والت اي ه مق ه منزل اودانی و ب ل از ج ا ، قب ان ه ود انس نده وج ال و کوش ی فع

د ته ان ا .داش والت از ازل در حت ن مق ن اصول، اي وانين، اي ن ق ه اي يم ک ی کن رض م ف

وش انی«آغ ی انس ل غيرشخص د» عق وده ان وده ب ن . غن ر اي ه در اث ديم ک بال دي ق

اريخی وجود و بی حرکت، تاريخی ابديت های تغيرناپذير داکثر ت باقی نمی ماند بلکه ح

نعکس ل خالص م ه در حرکت ديالکتيک عق اريخی ک ی ت دارد که مولده ايده است، يعن

الکتيکی، ديگر از ا در حرکت دي ده ه ه اي می شود لکن وقتی آقای پرودون می گويد ک

ه حرکت سايه حرکت ها و هم هم متمايز نمی باشند، به اين ترتيب هم ائی را ک سايه ه

ه جای ار گذاشته است و ب احتماآل می توانستند الاقل چيزی شبه تاريخ را بيافرينند کن

ز ه چي د و تقصير را متوجه هم اريخ نسبت می ده ه ت اين کار عجز شخصی خود را ب

.زبان فرانسه می سازدحتا

:آقای پرودون به عنوان فيلسوف می گويد

ه هيچ وجه صحيح ن « د اين ب اق می افت زی اتف ه بگوئيم چي زی بوجود . يست ک چي

د ان ددر تم: می آي ز از ازل جري ه چي ود داشته است هم ز وج ه چي الم هم د ع ن همانن

ز صادق است ... داشته است اعی ني ١٠٢صفحه (» .و اين در مورد کل اقتصاد اجتم

)جلد دوم

رودون ای پ ه روی آق ادهائی ک ه تض روی خالق أثير ني دت ی گذارن ار م ه ک و او را ب

می اندازند، به قدری قوی است که وقتی او می خواهد تاريخ را توضيح بدهد، خود را

اعی د سلسله مراتب مناسبات اجتم مجبور به انکار آن می بيند و وقتی که نمی خواه

ه ود ک ی ش ر آن م د، منک يح بده د را توض اق بيفت د اتف ی توان زی م ه چي ی ک و وقت

ه می خواهد تو د منکر آن می شود ک ام مراحل آن توضيح بده د را در تم وان لي می ت .چيزی توليد کرد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٥

ا ده ه ل اي ه تسلس ود دارد و ن اريخ وج ه ت رودون ن ای پ ر آق ب از نظ ن ترتي ه اي . ب

اريخی «مع الوصف کتاب او هنوز هم وجود دارد و تازه اين کتاب هم به قول خود او ت

ت اس اس ا براس ده ه ل اي ا از .»تسلس ذا آن ج ت ل ول اس ل فرم رودون اه ای پ ه آق ک

می کوشد تا فرمولی پيدا کند که به موجب آن بتواند با يک جهش از فراز همه تضادها

.پرواز کند

الص و دست ل خ ه عق ه ن رده است ک ازه کشف ک ل ت ور او يک عق ن منظ رای اي ب

ل معمولی ه عق ا نخورده مطلق است و ن ه در ق انسان ه ف، ئی است ک رن های مختل

د رده ان ت ک دگی و فعالي ه . زن ه ب ر از جامع ادی است، غي امال غيرع ل ک ه يک عق بلک

اه ی عنوان فرد و انسان به مثابه موضوع است که از نوک قلم آقای پرودون گاه و ب گ

وان » عقل عمومی «به عنوان » نابغه جامعه «نيز به عنوان ه عن ائی ب ل نه و در تحلي

ور . می شود متجلی » عقل انسانی « مع الوصف عقلی که با اين همه اسامی زيب و زي

وان يافته است در هر فرصتی ه عن ه های خوب و ب ا جنب رودون ب ای پ ردی آق ل ف عق

.بدش، پادزهرهايش و معماهايش، مشت خود را باز می کند

ی « ده حقيقت ر آفرينن ل بش د، » عق ی باش ان م دی پنه ق اب ل مطل ای عق ه در ژرفن ک

ه حال عر او فقط م . نيست ا ب ه او ت ايقی را ک ا حق ان سازد و ام د آن را عري ان ي ی توان

ز . ساخته است، ناقص و نارسا بوده و نتيجتا متضادند والت اقتصادی ني پس، خود مق

ه وسيله فقط حقايقی هستند که رمالء ب ه، کشف و ب ه جامع ل انسانی و توسط نابغ عق

ه تضاد را در خود حمل شده اند و به اين جهت نيز به همين منوال ناکامل بوده و نطف

ه عناصر آنتاگونيستی جامعه فقط قبل از آقای پرودون، نابغه . می کنند ود و ن را ديده ب

ا ر دوی آن ه ه ه دی را ک تنتاجی واح ول اس ور فرم ه ط ان در ب م زم ق ه ل مطل عق

د وال . نهفته ان ن مق ايق نارسا، اي ن حق زی جز تحقق اي ه مناسبات اقتصادی چي ت البت

القوه ز ب ا ني ين جهت آن ه ه هم ين نيستند و ب اهيم متضاد در روی زم ناکامل، اين مف

ت و ا خوبس ی از آن ه ه يک د ک ی دهن ه م ه را ارائ ند و دو جنب ی باش اد م دارای تض

.ديگری بد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٦

د و فرمول ه بياب ی کلم ام معن ه تم ل حقيقت را ب ه ک ن است ک ه اي وظيفه نابغه جامع

رد استنتاجی ای را پيدا کند ه در . که تضاد جامعه را از بين می ب ن جهت است ک ه اي ب

تصور آقای پرودون، اين نابغه اجتماعی از يک مقوله به مقوله ديگر رانده شده بدون

ا ار و ي آن که توانسته باشد عليرغم همه مقوالتش يک فرمول استنتاجی را از پروردگ

.از عقل مطلق، به چنگ آورد

ه ه(جامع ه جامع د، يک فرضيه ابت١٤)نابغ دائی را مطرح می کن ت ابت دا يک واقعي

د ی ده ه م ه را ارائ ه . ..اولي اعی ب اد اجتم اقض آن در اقتص ايج متن ی و نت اد حقيق تض

د و همان نحو که عواقب آن می توانستند از انديشه، مشتق شده باشند، تکامل می يابن

ان به اين ترتيب توسعه صنعتی که کامال از اشتقاق ايده ها پيروی ه دو جري د، ب می کن

ن اصل ... مخربتأثير مفيد و در جهت تأثير در جهت : منشعب می شود ه اي برای آن ک

با جهات دو گانه اش به نحوی هماهنگ سامان داده شود و اين تضاد از ميان برداشته

سومی در پی آن فرا » تضاد«شود، جامعه از آن تضاد ثانويه ای می سازد و به زودی

د و می رسد ه می ده ه نابغه جامعه به اين نحو به راه خود ادام ه تضادهايش ت ا هم ت

ام مسايل ردد و تم از می گ ی خود ب ه مواضع قبل ه هم بکشد، آن وقت با يک جهش ب

، حل می کند، البته مشروط به آن که تضاد بشريت محدود فرمول واحدخود را در يک

)١٣٣جلد اول صفحه (» .تباشد و اين چيزيست که هنوز به اثبات نرسيده اس

ين ترتيب حاال آنتی تز به پادزهر طور که قبال همان ه فرضيه مبدل شد، به هم ز ب ت

رد، به وسيله تبديل می شود لکن اين تعويض کلمات که رودون صورت می گي ای پ آق

ل انسانی ! ديگر موجب تعحب ما نمی شود ز است جز خالص -عق ه چي ه هم چون - ک

حدودی دارد، در هر گام با مسايل جديدی مواجه می گردد که بايستی ميدان ديد صرفا م

ز د و نفی ت ل آن است، ماحل شوند هر تز جديدی که او در عقل مطلق کشف می کن قب

ل وان راه ح ه عن ه آن را ب اده لوحان ه او س ود ک ی ش نتز م رای او س أله ب ه مس ای ک

واره . مطرح می باشد، می پذيرد ه به اين صورت اين عقل هم دی دست ب ا تضاد جدي ب

. توضيح داخل پرانتز از مارکس است- ١٤

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٧

ان ا و اگريب ه تزه ه هم ود ک ی ش ه م د و متوج ی رس ن تضادها م ان اي ا پاي ه ت ست ک

الم گيجی و سرگشتگی . سنتزهای او چيزی جز فرضيات متضادی نيستند ل «در ع عق

ام ردد و تم از می گ ی خود ب ام مواضع قبل ه تم ا يک جهش ب ه ب ه جامع انسانی، نابغ

ول ا يک فرم ود را ب ايل خ دمس د حل می کن ه ضمنا کشف » واح د ک ول واح ن فرم اي

. شده استارزش تعيينحقيقی آقای پرودون را تشکيل می دهد،

ده می شوند ا هدف مشخص آفري ه . فرضيات فقط در رابطه ب ورد نظر نابغ هدف م

ا ی در وهله اول بر طرف کردن بد - که از زبان آقای پرودون صحبت می کند -جامعه ه

ه اقت ر مقول د از ه اقی بمانن ای خوب ب ط چيزه ا فق ود، ت ز . صادی ب ن چي ر او اي از نظ

ی ی، يعن ری خوب، عالی ترين خوبی ها و هدف عملی واقع ه . است براب حاال چرا نابغ

ر هر اصل الم ب اتوليکی و خالصه ک ين ک رادری، آئ ری، ب ر براب ابرابری را ب ه ن جامع

د از ديگری تحقق بشريت فرضيات زيادی را «ديگری ترجيح داده است؟ زيرا يکی بع

ارت . که دقيقا برابری است » بخشيده است، تا صرفا به فرضيه عالی تری برسد ه عب ب

رودون است ای پ ده آل آق ری اي ار . ديگر، براب ار، اعتب ه تقسيم ک د ک او تصور می کن

اری، همکاری اطر تج ه خ ط ب ام مناسبات اقتصادی فق الم تم ه و مختصر ک در کارخان

و چون افسانه آقای . ه ولی سرانجام هميشه به ضرر آن تمام شده اند برابری کشف شد

ه می باشد لذا او چنين نتيجه گيری پرودون در تمام موارد با تاريخ در تضاد د ک می کن

ود دارد ادی وج ر او و . تض ده متحج ان اي اد مي ط تض ود دارد فق ه وج ادی ک ن تض لک

.رويدادهای حقيقی است

ری را ای ست ات اقتصادی همواره جنبه از اين پس جنبه خوب مناسب ه براب د ک تأيي

د ايست می کند و جنبه بد جنبه ابرابری را تشديد می نماي رده و ن هر . که آن را نفی ک

ابرابری ايست مقوله جديد، فرضيه ردن ن ين ب ه خاطر از ب ه که نابغه جامعه ب ه ای ک ب

د وسيله ه می ده ده است، ارائ ری، : المدر يک ک . فرضيه قبلی بوجود آم منظور برابه ايست هدف دورانديشانه ، گرايش عرفانی و اوليه ره تضاد -که نابغه جامع ه در داي ک

وی . همواره در مد نظر دارد -اقتصادی دور می زند به اين جهت، دورانديشی لکوموتي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٨

ه ه، ب ی پروپاي الص ب ل خ ر از عق رودون را بهت ای پ ه اقتصادی آق ار و بن ه ب است ک

رده و . دجريان می انداز ی و هدف دورانديشانه ک ده بين او يک فصل کامل را وقف آين

.ط به ماليات ها آورده استوبعد از فصل مرب

اريخ را اين ها کلمات بزرگی هستند که امروز به آن ها متوسل می شوند تا جريان ت

وع . در واقع اين کلمات هچ چيز را توضيح نمی دهند . روشن سازند اين حداکثر، يک ن

.يکی از شيوه های متعدد تحريف واقعيات است. ری استسخنو

ر توسعه صنعت، ارزش رد ن مالکيت ارضی در اسکاتلند در اث ن . وينی کسب ک و اي

ه . پشم بوجود آوردردرست است که صنعت، بازارهای جديدی را براب حاال، برای آن ک

ی با ود، م د ش يعی تولي اس وس ه مقي م ب ه مرات پش ی ب ای زراعت ين ه تی زم ع ويس

ديل می شدند ا تب رد، می بايستی امالک . چراگاه ه ر صورت گي ن تغيي ه اي رای آن ک ب

ز ز شوند دمی شدنمتمرک ه امالک متمرک ن ک رای اي اره داری های ، ب می بايستی اج

ده اره دار از محل سکونت خود تاران کوچک از ميان برداشته می شدند و هزاران اج

دين شبا ا چن ه جای آن ه ا گوسفند می شدند و ب ون ه ه از ميلي ن گذاشته می شدند ک

ر . مراقب کنند ر تغيي ه در اث ود ک ن ب به اين ترتيب نتيجه مالکيت ارضی در اسکاتلند اي

والی، ديالت مت ا و تب ان ه يله انس ه وس وند ب ده ش دان ران فندان از مي ر . گوس ال اگ ح

ن کاتلند، اي ی در اس ت ارض ازمان مالکي انه س دف دورانديش ه ه وئيم ک ه بگ ود ک ب

اريخ دورانديشانه ای گوسفندهابه وسيله را انسان ها تارومار کند، در اين صورت، ت

.ساخته ايم

رن ماست ه . بديهی است که تمايل به برابری از مختصات ق د ک ر کسی بگوي حاال اگ

د ا نيازمن ته ب رون گذش ی، ی ق امال مختلف ره ک ره و غي دی و غي ايل تولي ا، وس ه

ه تحقق برابری، فعاليت می کردند، چنين فردی در وهله اول وسايل دورانديشانه در را

ا ی قرن ما را به جای وسايل انسان ها و رار داده است یانسان ه رون گذشته ق و ق

ايج دی، نت ای بع ر آن، نسل ه ه در اث ی ک اريخ دارد، حرکت ت ت ناخت غلطی از حرک ش

د ه اقتصادي . حاصله از نسل های قبلی را تغيير شکل می دهن د ک ه خوبی می دانن ون ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٢٩

ز ان چي ه ی هم ط ب رای ديگری فق ل را داشت ب رآورده کام م يک ف رای يکی حک ه ب ک

ه . منزله ماده خامی برای يک توليد جديد بود اگر مثل آقای پرودون فرض کنيم که نابغ

وئيم ر بگ رده و بهت ق ک انه خل ور دورانديش ن منظ ه اي ودال را ب ان فئ ه، ارباب جامع

ی البد ه ف تاجر را ب اورزان مس ا کش ده است ت ه آفري ه ایاه م پاي ارگران مسئول و ه ک

ن شايسته م و اي رده اي تبديل نمايد، در اين صورت جای اهداف و اشخاص را عوض ک

ريح ن تف ا اي ا ب رد ت اده ک کاتلند پي ت ارضی را در اس ه مالکي ت ک ی ای اس دورانديش

.دساز انسان ها شرارت آميز، گوسفندان را جانشين

ا ذا، م د است، ل ه من ه دورانديشی عالق ن حد ب ا اي البته از آن جا که آقای پرودون ت

ال يک -آقای دوويلنو » تاريخ اقتصاد سياسی « ه دنب وال ب ين من ه هم بارژمون را که ب

ولی اين هدف، ديگر برابری نيست . هدف دورانديشانه می دود، به او توصيه می کنيم

.بلکه آئين کاتوليکی است

تمين و آخرين تذکرتمين و آخرين تذکرهفهفوع سازمان وجود دارد . اقتصاديون طرز کار خاصی دارند ا فقط دو ن : از نظر آن ه

سازمان های فئودالی مصنوعی هستند و سازمان های بورژوائی، . مصنوعی و طبيعی

وع آن ها . طبيعی هستند ا دو ن ه از نظر آن ه ی هستند ک از اين بابت شبيه علمای دين

ينی که مربوط به خودشان نباشد، ساخته و پرداخته انسان است، هر د . دين وجود دارد

ه مناسبات . دين خودشان يک وحی الهی است حالی که در د ک اگر اقتصاديون می گوين

ا - يعنی مناسبات توليد بورژوايی -کنونی طبيعی هستند، منظورشان اين است که اين ه

روت و توسعه نيروهای ه بوجود آمدن ث ا برحسب مناسباتی هستند ک ده در آن ه مول

به حتا پس اين مناسبات، قوانين طبيعی ای هستند که. قوانين طبيعی صورت می گيرند

ه ناي. زمان هم وابستگی ندارند تأثير ر جامع واره ب ه هم دی ای هستند ک وانين اب ها ق

د رده ان دارد، . حکومت ک ه حاال ديگر وجود ن ه البت اريخی وجود داشته است ک پس ت

اريخی وجو ن ضوابط ت د و در اي وده ان رار ب ودالی برق را ضوابط فئ د داشته است، زي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٠

ه دی جامع بات تولي ا مناس ه ب ت ک ته اس ود داش دی ای وج بات تولي ودالی، مناس فئ

وان امری ه عن د ب بورژوائی، کامال تفاوت دارد، يعنی چيزی که اقتصاديون می خواهن

.طبيعی و نتيجتا ابدی، تلقی نمايند

ه فئوداليسم نيز ای وابسته ای ک ی رعاي پرولتاريای مربوطه خود را داشته است يعن

توليد فئودالی نيز دو عامل آنتاگونيستی داشت . ی بودندزحامل تمام نطفه های بورژوا

ه جنبه های خوب و بدکه به همين منوال ه ب دون آن ک فئوداليسم معرفی می شوند، ب

د است ه ب ن جنب ه هميشه، اي ائق اين نکته توجه شود ک ه خوب ف ر جنب االخره ب ه ب ک

اگر در . جنبه بد است که حرکت می آفريند و از طريق مبارزه، تاريخ می سازد . می آيد

وق و ان حق ای مي اهنگی زيب دين، هم وری مجاه م، سلحش لطه فئوداليس دوران س

عه تا، توس انگی در روس نايع خ کوفائی ص هرها، ش االری ش دگی پدرس ايف، زن وظ

ه در ه های پيشه وران متشکل شده صنعتی ای ک زرگ، اصناف و اتحادي مؤسسات ب

ه خوب فئوداليسم را تشکيل می ه جنب ائی ک ه چيزه ر هم د، دبود و در يک کالم اگ هن

ه سرواژ، ا خود را موظف می دانستند ک ن ه اقتصاديون را مجذوب می ساخت و اي

ن جر ه اي ه ب ه وارد ي امتيازات، هرج و مرج و همه عواملی را ک د، از ان لطم می آورن

ه ا کشيده می شد؟ ب ه کج ار ب ا ميان بردارند، آن وقت ک ه عوامل مسبب آن ج ه هم ک

ادامه مبارزه، از بين می رفتند و بورژوازی در نطفه خفه می شد و موضوع مسخره

.از بين بردن تاريخ برای ايشان مطرح می شد

ان وقتی بورژوازی کارش باال گرفت، نه در باره جنبه خوب فئودال يسم سخنی در مي

د آن ه ب اره جنب ه در ب ود و ن تم . ب ت سيس ه تح ده ای را ک ای مول ورژوازی نيروه ب

ط ادی و رواب ه اقتص کال کهن ام اش رد و تم احب ک د، تص ه بودن عه يافت ودالی توس فئ

ه ردی ای ک د و اوضاع و احوال سياسی ا براساس حقوقی ف ا بودن انگر ی آن ه ه بي ک

. کوبيده شدندرسمی جامعه کهنه بود، در هم

خواهيم در باره توليد فئودالی قضاوت صحيحی کرده باشيم، بايد آن را ببنابراين اگر

ه . شيوه توليدای که بر پايه آنتاگونيسم استوار می باشد، تلفی کنيم دهيم ک د نشان ب باي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣١

ه ا ب ده پ ه نيروهای مول ده و چگون ن آنتاگونيسم بوجود آم روت در درون اي چگونه ث

ی پای کشمکش د يعن ه ب ات، جنب ن طبق ه يکی از اي د، چگون اتی تکامل يافتن های طبق

وغ رسيد جائی که تانکبت اجتماعی مرتبا رشد کرد . شرايط مادی رهائی او، به حد بل

ه نيروهای به آيا اين دی و مناسباتی ک ه شيوه تولي اندازه کافی بيان کننده آن نيست ک

ا يک مولده در درون آن تکامل می يابند، نه ت دی نيستند بلکه ب وانين اب نها کمتر از ق

ا کيفيت تکامل مشخص ا انسان ه اق می باشند و آي ا در انطب ده آن ه و نيروهای مول

ده ای مول له در نيروه رات حاص ه تغيي انگر آن نيست ک ا بي ان ه ب انس ا موج ، الزام

ر چي ل از ه ه قب ا ک د؟ از آن ج د ش ا خواه دی آن ه بات تولي ی در مناس ن تغييرات ز اي

وردار ابی برخ ده اکتس ای مول دن و از نيروه رات تم ه از ثم ت ک رح اس وع مط موض

د، باشيم، پس ده ان ه وجود آم ا در درون آن ب ن ه ه اي ه ای ک الزم است که اشکال کهن

م وند دره ته ش ار . شکس ه ک ی، محافظ ه انقالب ه طبق ت ک د اس ه بع ه ب ن لحظ و از اي

.می شود

ورژوازی، ائ ب ا پرولتاري ده ای از ب ود باقيمان ه خ ه نوب ه ب ود ک ی ش روع م ی ش

ا خصلت اريخی خود، الزام پرولتاريای فئوداليسم است، بورژوازی در جريان تکامل ت

وده و فقط در حالت -آنتاگونيستی اش را ابيش پوشيده ب ين تظاهر خود کم ه در اول ک

د ی باش ود م ه ای موج د-خفت ی ده ورژازی. توسعه م ه ب ان مقياسی ک ه هم ل ب تکام

د : می يابد، يک پرولتاريای جديد، يک پرولتاريای مدرن نيز در دامن آن تکامل می ياب

توسعه می يابد و اين مبارزه قبل از آن مبارزه ای ميان طبقه پرولتاريا و طبقه بورژوا

طرفين احساس شود، مورد توجه قرار گيرد، مهم تلقی شود، درک گردد، به وسيله که

ود و ب ديق ش ای تص مکش ه ه صورت کش ط ب آ فق ردد، موقت الم گ کارا اع االخره آش

ه وابسته . محدود و موقتی در اعمال مخرب تجلی می کند از طرف ديگر تمام کسانی ک

البته تا حدی که طبقه ای را در مقابل طبقه ديگر تشکيل -به بورژازی مدرن می باشند

ه خودش -می دهند رار منافع مشترکی دارند ولی به محض آن ک ل يکديگر ق ان در مقاب

ود گيرند، منافع د ب افع از شرايط . شان متناقض و مغاير يکديگر خواه اقض من ن تن اي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٢

ر م زد ی اقتصادی حيات بورژوازی آن ها ب ه ه ب و روز . خي روز آشکارتر می شود ک

دی ه مناسبات تولي ورژوازی ای ک د دارای يک خصلت واحد و در ب آن فعاليت می کن

روت می سازد ساده نمی باشد ب ه ث ان مناسباتی ک ه ای دارد و هم لکه خصلت دوگان

د د می کن ده در درون آن . فقير نيز تولي ه تکامل نيروهای مول ان مناسباتی ک و در هم

روت ن مناسبات، ث د و اي ز رشد می کن ده ني ز کنن روی ترم رد، يک ني صورت می گي

ابود ساخت بورژوازی ا ن رد يعنی ثروت طبقه بورژواها را صرفا ب روت فردف داوم ث ن م

.اعضای اين طبقه و ايجاد پرولتاريائی که همواره در حال رشد است، بوجود می آورد

ی دازه اقتصاديون يعن ان ان ه هم ردد، ب هر قدر اين خصلت متناقض بيشتر آشکار گ

بورژوائی، با تئوری خاص خودشان بيشتر تضاد پيدا می کنند و توليد نمايندگان علمی

.نی بوجود می آيندمکاتب گوناگو

شان، در مقابل چيزهائی ی وجود دارند که در تئوری ها سرنوشت گرائی اقتصاديون

بی تفاوت هستند رژوائی می نامند، به همان اندازه شيوه توليد بو صکه خودشان نواق

ا به وسيله که -که خود بورژواها عمال نسبت به مشقات پرولترهائی روت خود آن ه ث

ن مکتب . بی تفاوت می باشند -را کسب کرده اند ا و در اي را، کالسيک ه سرنوشت گ

د ود دارن ائی وج ک ه ده : رومانتي اردو، نماين ميت و ريک ل آدام اس ا مث يک ه کالس

ای ه بقاي ارزه علي ه در مب تند ک ورژوازی ای هس ه ب ودالی جامع ط سرگرم فئ وز فق هن

ودالی ای فئ ه ه ادی را از لک بات اقتص ه مناس د، ن آنست ک اک کن ده را پ ای مول يروه

پرولتاريائی که در اين مبارزه . افزايش دهد و به صنعت و تجارت تحرک جديدی بخشد

وقتی و تصادفی آشنا شرکت دارد و شيدای اين کار تب آلود می باشد فقط با مصائب م

د ين صورت استنباط می کن ه هم ل آدام اسميت و . می باشد و آن را ب اقتصاديونی مث

اريخ ن دوران می باشند، رسالت ريکاردو که ت ن نويسان اي ارت از اي شان صرفا عب

ن ات برسانند و اي ه اثب ورژوائی را ب است که چگونگی تحصيل ثروت تحت مناسبات ب

والت وانين و مق ن ق ه اي د ک مناسبات را در مقوالت و قوانين فرموله نموده و ثابت کنن

د در رابطه با توليد سرمايه تا چه اندازه بر قوانين و ر . مقوالت فئودالی برتری دارن فق

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٣

راه - هر زايمانی بافقط دردی است که آن ها در نظر چه در طبيعت و چه در صنعت هم

.می باشد

ه دوران ق ب ا، متعل ک ه ارمانتي م م ورژوازی در آنتاگونيس ه در آن ب ند ک ی باش م

ان ه شدت رشد می مستقيم با پرولتاريا قرار دارد و در آن، فقر نيز هم در ب ه ق د ک ياب

ری ظاهر می شوند و از سرنوشت در نقش آن وقت اقتصاديون . ثروت ان متکب گراي

ا فراز موضع خود مغرورانه به ماشين های انسانی ای که ثروت را بوجود می آورند ب

داده اند، شان تمام شرح و تفصيل هائی را که پيشگامان اين ها . تحقير نظر می افکنند

ا وتی ساده لوحانه ای که در تکرار می کنند لکن بی تفا ا در ،وجود داشت آن ه ن ه اي

.تبديل به ناز و کرشمه می شود

فرا می رسد که نسبت به جنبه بد مناسبات توليدی انسان دوستی سپس نوبت مکتب

ه وجدان خود را تسکين داه باشد، رای آن ک د و ب امروزی، عالقه مندی نشان می ده

ی را اد واقع د تض ی کن عی م ا س مارد اال حت اچيز بش ان ن ميمانه از . مک ب، ص ن مکت اي

ه د و ب ی نماي کايت م ا ش ان بورژواه يخته مي ان گس ت عن ا و رقاب ائب پرولتاري مص

ری درست دان کمت کارگران نصيحت می کند که معتدل باشند، با جديت کار کنند و فرزن

د ه نماي د مداق ع تولي ه در ول د ک ورژوازی توصيه می کن ور . کنند و به ب ام تئ ن تم ی اي

ايج، ان اصول و نت ل، مي وری و عم ان تئ ان مي مکتب عبارتست از تفاوت های بی پاي

ت، ان حق و واقعي ميان ايده و کاربرد، ميان محتوی و شکل، ميان جوهر و حقيقت مي

.ميان جنبه خوب و جنبه بد

ر ه منک ت ک تی اس ان دوس ب انس ده مکت ل ش کل تکمي ت، ش ل آنتروپيس ب في مکت

ام ضرورت تناقض بوده د از تم ا و می خواه وری انسان ه ائی بسازد و تئ ، بورژواه

ی مشمول آنتاگونيسم نمی شود -را اوت دارد ول . تحقق بخشد - تا حدی که با عمل تف

ا آن ات ب الم واقعي ه در ع ر لحظ ه ه ادهائی ک زاع تض وری، انت ه در تئ ديهی است ک ب

وری ب ن تئ ه صورت واقعيت مواجه می شويم، سهل و آسان می باشد و آن وقت اي

د د آم ی در خواه ده آل ابراين. اي انگر بن ه بي والتی را ک د مق ا می خواهن روپ ه ل آنت في

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٤

د و از آن ها ی که جوهر منهای تضاد -مناسبات بورژوائی می باشند را تشکيل می ده

ا پراتيک به طور تصور می کنند که آن ها . حفظ کنند -جدائی ناپذير است آن ها جدی ب

.و خودشان بيشتر از ديگران، بورژوا هستند. زه می کنندبورژوائی مبار

ان ه هم ور ک اديونط دگان اقتص ند، نماين ی باش ا م ه بورژواه ی طبق علم

ه . هم تئوريسين های طبقه پرولتاريا هستند سوسياليست ها و کمونيست ها تا زمانی ک

و پرولتاريا هنوز به اندازه کافی تکامل ه عن ه خود را ب ه باشد ک ه سامان نيافت ان طبق

ا انی دهد و مبارزه پرولتاريا عليه بورژوازی هنوز خصلت سياسی نداشته باشد، ت زم

نيروهای مولده هنوز در دامن خود بورژوازی به آن اندازه تکامل نيافته باشند، که که

روری وين ض ه ن کيل جامع ا و تش ائی پرولتاري رای ره ه ب ادی ای را ک رايط م ش

ع می باشند، عرضه نمايند، اين تئوريسين ها فقط خيالبافانی می باشند که به خاطر رف

ائی تم ه تم، سيس ات تحت س ای طبق دی ه و نيازمن م ن ال يک عل ه دنب ازند و ب ی س م

اريخ . سازنده می گردند ه ت ن شتاب ک ه پيش می رود و اما با اي وأم ب ارزه ت ا آن، مب ب

ردد، دار می گ ا پرولتاريا آشکارتر پدي م را در ديگر ا آن ه ه عل د ک ه آن ندارن اج ب حتي

شان می گذرد، توجه مغزهای خود جستجو کنند و فقط بايد به آن چه در مقابل چشمان

د و سيستم آن ها تا زمانی که . مبذول دارند و سخنگوی آن باشند م می گردن بدنبال عل

د، دون آن می سازند، تا زمانی که در آغاز مبارزه هستند، در فقر فقط فقر را می بينن ب

-فت وفرو خواهد ک که جامعه کهنه را در هم -که به جنبه انقالبی و واژگون سازنده آن

اريخی شده و . توجه داشته باشند ه حرکت ت م محصول آگاهان د، عل از اين لحظه به بع

.ديگر دکترينی نبوده و انقالبی شده است

.بر می گرديم به سراغ آقای پرودون

ادی بات اقتص ک از مناس ر ي ی باش ه د م ه ب ک جنب وب و ي ه خ ک جنب . ددارای ي

د ه خودش دروغ نمی گوي ده . اين تنها نکته ای است که در آن آقای پرودون ب ه عقي ب

وب، ه خ يله او جنب ه وس د ب ه ب ت و جنب ده اس ريح ش اديون تش يله اقتص ه وس ب

ده است ردود ش ا م دی و از . سوسياليست ه بات اب رورت مناس اديون، ض او از اقتص

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٥

د سوس ر را ببين ا او . ياليست ها اين توهم را به عاريت گرفته است که در فقر فقط فق ام

رای او در م ب م است و عل ه عل ه اوتوريت تناد ب دد اس ق است و در ص ر دو مواف ا ه ب

ول علمی خالصه می شود ر يک فرم ارچوب محق افتن . چ ه در صدد ي او مرديست ک

رودون از اي . هاست فرمول ای پ م از اقتصاد به اين ترتيب آق ه ه م از ن ک سياسی و ه

د ود می بال ه خ رده است، ب اد ک ونيزم انتق ه مراتب. کم ی او ب ردویول ر از ه ائين ت پ

وان فيلسوفی . هاست اين ه عن د است ب را معتق ر از اقتصاديون است، زي ائين ت ه -پ ک

ار دارد ائی را در اختي زه آس ول معج ادی -فرم رفا اقتص ات ص ه جزئي ت ب از اس مج

ر ه . دازدبپ ه ب افی جرأت و ن دازه ک ه ان ه ب را ن ر از سوسياليست هاست، زي ائين ت و پ

ه ا اندازه کافی بصيرت دارد ک ا، صعود حت االتر از بورژواه ه افقی ب الم تصور ب در ع

.نمايد

.او می خواهد سنتز باشد ولی ترکيبی از اشتباهات است

د لکن او می خواهد به عنوان يک دانشمند باالتر از بورژواها رواز کن و پرولترها پ

ان اقتصاد سياسی و او فقط يک خرده بورژوا است، ار، مي که دائما ميان سرمايه و ک

.کمونيزم به اين سو و آن سو پرتاب می شود

تقسيم کار و ماشين ها تقسيم کار و ماشين ها--٢٢له رودون، سلس ای پ ر آق ق نظ ادی طب دريجی اقتص ل ت از تکام ار آغ يم ک ا تقس ب

.می گردد

ار جنبه خو ه «{ب تقسيم ک ار برحسب ماهيت خود، شيوه ايست ک تقسيم ک

})٩٣صفحه جلد اول،(».ها، تحقق می پذيردی شرايط و خردمندبرابریآن براساس

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٦

دبختی شده است «{جنبه بد تقسيم کار د » .تقسيم کار برای ما سرچشمه ب جل )٩٤اول صفحه

اشکال مختلف

، ده و اولين شرط ثمربخشی آن می باشد بوکار، بر حسب قانونی که مخصوص آن «د اول صفحه (» .می شود و به نفی خود منجر شده و خود را از بين می برد تقسيم جل

٩٤( {

ه « {مسأله ای که بايد حل شود رد ک ار را مبايد ترکيبی پيدا ک ضار تقسيم ک

} )٩٧جلد اول صفحه (» .بر طرف سازد و تاثيرات سودمند آن را حفظ نمايد

ه ساده و انتزاعی يک ز نظر آقای پرودون تقسيم کار، ا قانون ابدی است، يک مقول

ار ا تقسيم ک ائی کافيست ت ه تنه است و به اين ترتيب از نظر او، انتزاع، ايده و لغت ب

اصناف، مانوفاکتور، صنعت ١٥کاست ها . در دوران های مختلف تاريخ راتوضيح بدهد

ا بزرگ، همه د اين ه ه وسيله باي ه ساده يک ب ل توضيح باشند » تقسيم « کلم در . قاب

ه وم کلم ه اول مفه يم«وهل ت» تقس ا دق أثيرات ب ه ت ه مطالع ر ب ی شود ديگ ه م مطالع

اجی بی شماری که در هر دوران به تقسيم ار، خصلت مشخصی بخشيده است، احتي ک

.نيست

لما آن وق دند، مس ی ش رودون خالصه م ای پ والت آق ه موضوعات در مق ر آين ت ه

د دارد ! بسيار ساده بودن ان ن ن قاطعيت جري ا اي اريخ ب ام . لکن ت رن تم ان سه ق در آلم

د -طول کشيد تا اولين تقسيم مهم کار ان . يعنی جدائی شهر و روستا بوجود آم ه هم ب

اير : کاست ها- ١٥ ازاتی، از س ه خاطر حفظ امتي ه ب به معنی گروه های اجتماعی ای است ک

د دا بودن اعی ج ای اجتم روه ه د . گ رده ان ر ک ته ذک ی آن را رس ادل فارس ار مع ون در آث و چ

ار ه ک ز آن را ب ا ني ه است، م رار گرفت تفاده ق ورد اس ين شکل م ه هم ن واژه ب سال های اخير اي

»انتشارات سوسياليزم«. می بريم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٧

ريم آن و اندازه که مناسبات شهر ار در نظر بگي ده تعديل يافت، اگر اين جنبه تقسيم ک

تان ای باس وری ه ا جمه ت ب ديمی و وق تان ق ا انگلس يحی، ب م مس ا فئوداليس ی، ب

ارون درن و ب تان م ا انگلس ايش، ب ارون ه روکار ب ه اش، س زارع پنب ای صاحب م ه

ت واهيم داش ای . خ رن ه ود ١٥ و ١٤در ق تعمره ای وج يچ مس وز ه ه هن ی ک وقت

ا نداشت، وقتی که آمريکا هنوز کشف نشده بود و آسيا نيز تنها از طريق قسطنطنيه ب

ود انی ب -اروپا مربوط بود، وقتی که دريای مديترانه ای هنوز مرکز فعاليت های بازرگ

رن ا در ق ت ت ری داش امال ديگ يمای ک ر و س امال ديگ لت ک ار خص يم ک ه ١٧تقس ک

د ا، هلن ا و فرانسو ی اسپانيائی ها، پرتقالی ه ا، انگليسی ه اره های ی ه ام ق ا در تم ه

گسترش بازار و سيمای ظاهری آن، به تقسيم کار در .دنيا مستعمراتی علم کرده بودند

وان ه زحمت می ت ه ب دوران های مختلف، سيمای ظاهری متفاوتی بخشيد، خصلتی ک

.، ايده و مقوله دانست»تقسيم«آن را صرفا ناشی از کلمه

:آقای پرودون می گويد

يادآوری ها، محاسن و مضار قانون تقسيم را از زمان آدام اسميت همه اقتصاددان «

ی ه اول ی بيشتر ب ن کرده اند ولی در اين رابطه خيل را اي ه دومی، زي ا ب د ت ا داده ان به

دون آن ها موضوع با خوش بينی د ب ه بيشتر جور در می آم ن ک ا يکی از اي ا آن ه حت

انون چه می توان سؤال يکبار از خود ه ... باشد؟ دکرده باشند که معايب يک ق چگون

ايری منتهی -گرفتن کامال دقيق عواقبش با در نظر -همان اصل ل مغ أثيرات متقاب ه ت ب

ن - چه قبل و چه بعد از آدام اسميت-يک اقتصاددان حتا می شود؟ هيچ وقت متوجه اي

، فقط حاضر شده است »سی«. ای حل شود مسأله بايد اين جا نکته نشده است که در

ر دارد بپذيرد که در تقسيم کار همان علتی که محاسنی در بر دار ».د، مضاری نيز در ب

)٩٦ -٩٥جلد اول صفحه (

ه است د، پيش رفت رودون فکر می کن ای پ او . آدام اسميت خيلی بيش از آن چه آق

:بوضوح متوجه شده است که

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨

ر از آن « ب کمت ه مرات راد ب ان يکايک اف ی مي تعدادهای طبيع در حقيقت اختالف اس

ا که ظاهرا است که ما فکر می کنيم و استعدادهای مختلفی د از رسيدن انسان ه را بع

وغ ه سن بل ابراساس ب ه ه ايز می سازد، ی حرف ديگر متم ه شان از يک ت و ن ه عل ن )٣٤ و ٣٣آدام اسميت جلد اول، صفحه (» . تقسيم کار می باشندمعلول

در اصل، تفاوت ميان يک باربر با يک فيلسوف، کمتر از تفاوتی است که يک سگ

ا يک سگ شک دار ب ن دو را . اری داردپاس ان اي ه شکاف مي ار است ک يم ک ن تقس اي

رودون در جای ديگری . بوجود آورده است ای پ ه آق انع آن نمی شود ک همه اين ها م

يچ اطالعی د، ه ی باش ار م يم ک ول تقس ه معل ميت، از مضاری ک ه آدام اس د ک ا کن ادع

دا ه ابت دعی شود ک رده است » سی. پ.ژ«نداشته است و م ی ب ه در ت«پ ار ک يم ک قس

».همان علتی که موجب منافعی می شود مضاری نيز به همراه دارد

:بشنويم» لمونتی«در اين رابطه از

اره . پ.آقای ژ « ازش در ب اب ممت ه در کت رده است ک سی اين افتخار را نصيب من ک

ه من در بخش ه «اقتصاد سياسی، اصلی را ک أثير راجع ب ار ت دا » اخالقی تقسيم ک ابترده ا داده . ، می آورد ممطرح ک ازه ن ه او اج اب من، ب ی کت وان بی معن دون شک عن ب

د ول کن ل ق ن نق ه از م ت ک ا ت. اس کونت تنه رای س وانم ب ی ت ن م ه م يحی ک وض

ی است -نويسنده ای ردی بسيار غن ن است - که خود از لحاظ مايه، ف داشته باشيم، اي

رده است ر مأخذ خودداری ک ی از ذک د مج( ».که از نظر فروتن ونتی، جل ار لم موعه آث

)١٨٤٠ پاريس ٢٤٥اول صفحه

ار را آن اجازه بدهيد در مورد او منصفانه بگوئيم که لمونتی عواقب ناگوار تقسيم ک

رودون نتوانسته ای پ طور که امروز صورت می گيرد، عاقالنه تشريح کرده است و آق

ر تقصير . است هيچ چيز به آن اضافه کند ه در اث ی حاال ک ای ول ه آق رودون ب مسأله پ

ونتی و به طور تقدم کشيده شده ايم، ل از لم ا قب ه مدت ه يم ک ١٧ضمنی اشاره می کن

ود ه آدام اسميت شاگرد او ب ر را -سال پيش از آدام اسميت، آدام فرگسون ک ه اخي نکت

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٣٩

ه بحث در فصلی که اختصاصا وقف بررسی تقسيم کار نموده است، واضح و آشکار ب

:و گفتگو می گذارد

ر پيشرفت تکنيک « حتی می توان ترديد داشت که حجم کلی استعداد يک ملت در اث

رين . افزايش می يابد ه بهت در رشته های مختلف تکنيک، تحت فشار احساس و عقل ب

تعقل و . نحو به موفقيت نايل می آيند و نادانی هم مادر صنعت است و هم مادر خرافات

ا ع . فانتزی تابع اشتباهات می باشند ن ام ه اي ه ب ا، ن ا پاه ا ي ادت حرکت دادن دست ه

ه آن اکتوری در . بستگی دارد و نه ب ار مانوف ال ک ه کم وان گفت ک ه آپس می ت ن نهفت

ز اداره می شود، دون همکاری مغ است که تفکر غير الزم شده و کارگاه صنعتی که ب

د اجزای آن را تشکيل م انسان ها می تواند به مثابه مکانيزمی تلقی گردد که .... ی دهن

د در اهر باش يار م ر جنگ بس د در هن ی توان رال م ه يک ژن الی ک ط ح رباز فق ر س هن

د ی باش ا م ت وپ ت دس د حرک ه چن دود ب ری . مح ت، ديگ د اس ی واج ه يک د آن چ فاق

د يک . می باشد ر اندشيدن می توان م مجزاست خود هن در دوره ای که همه چيز از ه

د ه مخصوص را تشکيل بده ه «م فرگسون آدا. (حرف اريخ جامع اره ت توضيحاتی در ب

)١٣٦و١٣٥، ١٣٤جلد دوم صفحه » بورژوازی

ه ب را ک ن مطل دهيم، اي ه ب ی خاتم ای ادب ردازی ه ه حاشيه پ ه ب ن ک رای اي ه «ب هم

يم » اقتصاددانان بيشتر به محاسن تقسيم کار پرداخته اند تا مضار آن دا رد می کن موک

.بريمو کافی است که سيسموندی را نام ب

ه محاسنبا پس در رابطه ی ای ک تقسيم کار، آقای پرودون کاری جز نقل عبارات کل

.آشنا هستيم، نکرده استآن ها همه با

ه و ه مقول ه مثاب ی، ب اکنون ببينيم او چگونه از تقسيم کار که به مثابه يک قانون کل

ه آن را مشتق می سازد و وط ب د، معايب مرب ی می کن ده تلق ه اي ه مثاب ن ب ه اي چگون

عليرغم سيستم مساوات گرانه آقای پرودون شامل تقسيم برابر کار -مقوله، اين قانون

می گردد؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٠

د « ه بشريت می کن دن ب ه وزي ان شروع ب ار، طوف ده تقسيم ک . در اين لحظات فرخن

ه از ... پيشرفت در مورد همگان يکسان و همگون صورت نمی گيرد ی ک و با عده قليل

ود ... می باشند امتيازاتی برخوردار آغاز می شود، همين مزيت افراد بر اثر پيشرفت ب

د، دگی گردي ع زن ده وض ين ش يش تعي ی و از پ ابرابری طبيع ه ن اد ب ب اعتق ه موج ک

ود براساس ات را عامتجرسته ها را بوجود آورد و همه ا رودون ( ».هيرارشی بنا نم پ

)٩٤جلد اول صفحه

ار می باشند . تقسيم کار، رسته ها را بوجود آورد ا معايب تقسيم ک . خوب، رسته ه

ات برسد ه اثب ن بايستی ب ر بخواهيم . پس تقسيم کار مضاری در برداشته است و اي اگ

شده تقسيم کار، رسته ها، سامان هيرارشی موجب چه چيز : کنيمسؤال ادامه بدهيم و

د داد واب خواه رودون ج ای پ ود آورد؟ آق ازات را بوج رفت: و امتي ه. پيش ز و چ چي

ر . موجب پيشرفت شده است؟ محدوديت رودون در اث ای پ ده آق ه عقي و محدوديت هم ب

.پيشرفت بوجود آمده استبه وسيله ترجيح دادن برخی افراد و

اريخ الکتيکی بلکه ت ه دي بعد از فلسفه نوبت به تاريخ می رسد، اما نه توصيفی و ن

ارگ . قياسی ا ک ارگر آقای پرودون کارگر چاپخانه امروز را ب رون وسطا، ک ه ق ر چاپخان

ن يم ذوب آه ه عظ ا کرکارخان ا را ب ر م نده عص تا، نويس د روس ل بن ا نع وت را ب وس

ه نويسنده قرون وسطا مقايسه می کند و کفه ترازو را به نفع ا بيشتر کسانی ک ر ي کمت

رون وسطا را ه ق اری ک د، تقسيم ک ر می کن د، سنگين ت ار وابستگی دارن ه تقسيم ک ب

او تقسيم کار يک دوران تاريخی را در مقابل . ه و به ما منتقل ساخته است بوجود آورد

د رد، . دوران تاريخی ديگری قرار می ده د ثابت می ک رودون باي ای پ ه آق زی ک ا چي آي

وان به طور او مکلف است مضار تقسيم کار را . اينست؟ نه ه عن ار را ب عام و تقسيم ک

رودون از اين گذشته . يک مقوله به ما نشان بدهد چرا روی اين قسمت از کتاب آقای پ

ه اين قدر تکيه کنيم؟ زيرا همان اهی هم د از مدت کوت طور که خواهيم ديد، خود او بع

.اين به اصطالح ترقيات را موکدا رد می کند

:آقای پرودون ادامه می دهد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤١

ه را ب تأثير اولين « ار روزان اهی روح، مدت ک د از تب ه بع ن است ک ده اي ه کار پراکن

ه دار هوشمندی ای ک ار نسبت عکس مجموع مق ه ک ه است، طوالنی می ساز ب . درفت

د، آن جا لکن از ا هيجده ساعت تجاوز کن د از شانزده ت که مدت کار روزانه نمی توان

رد، به وسيله لذا از لحظه ای که جبران، نتواند ه وسيله زمان کار، صورت گي قيمت ب

بايد اين جا صرفا در آن چه مسلم است و آن چه .. .انجام می پذيرد و مزد پائين می آيد

ار و يک ارگر يک استاد ک رای يک ک ه وجدان عمومی، ب يادآوری شود، اين است ک

ه ضروری به اين ترتيب. وردست ارزش يکسانی قائل نمی باشد تنزل قيمت کار روزان

-باه شدروحش به علت کار خفت بار، تآن که بعد از -می شود و به اين صورت کارگر

د اول ( ».به علت ناچيز بودن دستمزدش، از نظر جسمی نيز دچار مذلت می شود جل

)٩٨ -٩٧صفحه

ت ه کان انی ک ای بره ری ه ه گي ن نتيج ی اي ا از ارزش منطق ا م ب آن ه را مطال

:محتوی از اين قرار است. ماوراء منطقی انحرافی می خواند، می گذريم

ي ه فونکس ارگر را ب ار، ک يم ک د تقس ی ده زل م اری تن ت ب يون . ون خف ن فونکس اي

ده دائمی . خفت بار مستلزم تباهی روح است ل رشد يابن اهی روح، مستلزم تقلي ن تب اي

اه . دستمزد است ل دستمزد مستلزم يک روح تب ن تقلي ه اي و برای آن که ثابت شود ک

ن وجدان عموم ه اي د ک ا می کن رای تسکين وجدان خود ادع رودون ب ای پ ی است، آق

آيا روح آقای پرودون نيز جزئی از وجدان عمومی محسوب . است که چنين می خواهد

ا رودون ماشين ه ای پ ار «می شود؟ از نظر آق ز منطقی تقسيم ک ی ت . می باشند » آنت

ا ) ١٣٥جلد اول صفحه ( و به کمک ديالکتيک خود، شروع به آن می کند که ماشين ه

. نمايدکارگاه صنعتیرا مبدل به

درن آقای پر ه (ودون ابتدا کارگاه صنعتی م رار ) کارخان ا را پيش فرض ق د ت می ده

ول تقسيم ه معل دبختی را ک ن ب د و سپس اي داد کن بتواند تقسيم کار را علت بدبختی قلم

رار م وان ی کار می باشد، پيش فرض رسيدن به کارخانه ق ه عن د آن را ب ا بتوان د ت ده

د ی نماي دبختی معرف ن ب ی او. نفی ديالکتيک اي ارگر را از لحاظ اخالق ه ک پس از آن ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٢

د بافونکسيونی خفت بار رد و بع ان ک ه گريب و از لحاظ جسمی با تقليل دستمزد دست ب

، کاربرد يک وردست نمود و کارش را به سطح تابع سرکارگر کارخانه از آن که او را

د ا نسبت می ده ارگر تنزل داد، آن وقت از نو اين گناه را به کارخانه و ماشين ه ه ک ک

دچار خفت ساخته ) ١٦٤جلد اول صفحه (» از طريق تراشيدن سرکارگری برايش «را

او را از سطح يک کارگر صنعتی به سطح يک وردست تنزل داده «و به اين وسيله که

د اول صفحه (» .است الی ای) ١٦٤جل ه ديالکتيک ع ين قناعت ! چ ه هم و ايکاش ب

ه ه برای تقسيم کار الزم دارد، نه ب ولی نه، او داستان تازه ای . می کرد ه ب خاطر آن ک

کمک آن منشاء تضاد برسد بلکه برای آن که کارخانه را به سبک خود از نو بسازد و

اره تقسيم ه در ب ائی را ک ه چيزه ا هم د ت برای نيل به اين منظور، خود را ملزم می بين

.کار گفته شده است، فراموش کند

ه در اخت زاری ک ب اب ار، برحس يم ک ازماندهی و تقس ف س رق مختل ه ط ار دارد ب ي

و چنان چه . آسياب دستی مستلزم تقسيم کار ديگری است تا آسياب بخار آبی . می شود

زار ه بخواهيم ب ه يکی از اب وانيم در نتيجه آن ب طورکلی با تقسيم کار شروع کنيم تا بت

ه بخواه ی آن است ک ه معن ن ب ر صورت ويژه توليد يعنی ماشين برسيم، اي يم سيلی ب

.تاريخ نواخته باشيم

ه اقتصادی نيستند ه خيش می کشد، مقول ا . ماشين ها بيش از گاونری ک فقط آن ه

استفاده از ماشين استوار می باشد، براساس کارخانه مدرن که . نيروی مولده هستند

ت ادی اس ه اقتص ک مقول ت، ي اعی اس دی اجتم بت تولي ک مناس يم در . ي ال ببين ح

:خشان آقای پرودون موضوعات چگونه صورت می گيرندتصورات در

ز است، « ی ت ه آنت ه منزل ا، ب زون ماشين ه والی و روزاف در جامعه، پديدار شدن مت

ه اعتراضفرمول مخالف تقسيم کار است، ده و کشنده نابغه صنعت نسبت ب ار پراکن که ودر . است انسانی ع ماشين چيست؟ چيزيست ک ار اق ه د اجزاء مختلف ک ر را ک ر اث

وط می سازد تقسيم کار از هم مجزا شده اند با ه . يکديگر مرب د ب هر ماشين می توان

ردد ه وسيله پس ... عنوان مجموعه ای از عمليات گوناگون تلقی گ ه ب ماشين است ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٣

ود ی ش اء م ارگر احي ا . ک ين ه اد -ماش ار در تض يم ک ا تقس ی ب اد سياس ه در اقتص ک

ند ی باش نتزی -م ده س ان دهن رار نش ه ق ر تجزي انی در براب ن انس ه در ذه تند ک هس

ه ... می گيرند ن ترتيب ک ه اي دا ساخت، ب م ج تقسيم کار فقط اجزاء مختلف کار را از ه

ه موافق طبعش ه بيش از هم ه رشته تخصص ای ک ا ب به عهده هر کس واگذار شد ت

ارگران را . می باشد، بپردازد ه، ک ه رابطه هر يک از ا براساس کارخان جزاء نسبت ب

رد دی ک روه بن ل، گ اخت ... ک داول س ار مت ه را در ک ام ... و اصل اوتوريت ن تم ه اي البت

ارگر، . قضيه نيست رای ک ماشين ها و کارخانه پس از آن که با تراشيدن سرکارگری ب

ه يک ه او را ب ر ب زل دادن او از سطح يک صنعت گ ا تن اری کشاندند، ب وضع خفت ب

ا هدور. يل می کنند وردست، تحقير او را تکم ه م ی ای ک ذارنيم يعن ن لحظه می گ در اي

ار . مشخص می شود - يعنی کار اجرتی -يک خصلت ويژه به وسيله دوره ماشين ها ک

ت ه اس ار و مبادل يم ک ائی تقس ه غ ی نتيج فحه ( ». اجرت د اول، ص ، ١٣٦، ١٣٥جل

).١٦٤ و ١٦١

ن تفکيک اجزاء مختلف : يک يادآوری ساده به آقای پرودون ه هرکس اي ه ب ار ک ک

رشته تخصصی ای که بيشتر مورد عالقه اوست، بپردازد يعنی ه امکان را می دهد تا ب

ازه در دوران صنعت ده است، ت رودون از ازل شروع ش ای پ ه تصور آق ه ب زی ک چي

.مدرن و تحت سلطه رقابت، بوجود آمده است

م ه عل رودون سپس ب ای پ ابآق البی enealogy انس ف(ج د اول ص ) ١٦١حه جل

ر ی در اث ار اجرت متوسل می شود تا ثابت کند که چگونه کارخانه در اثر تقسيم کار و ک

.خانه بوجود آمده استرکا

» متوجه شده است«او فرض را بر اين قرار داده است که انسانی -١

ه اگر توليد را به اجزای مختلف آن تجزيه نمايد و هر يک از آن ها را «که ب

يله ارگر مخصو وس اند يک ک ام برس ه انج د اول صفحه (» ص ب ، )١٦١جل

.روهای مولده افزايش می يابندين

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٤

د «اين انسان فرضی -٢ ه خود » سرنخ اين ايده به دستش می آي و ب

رای يک هدف د و ب ارگران را تشکيل بده ابتی از ک می گويد که اگر گروه ث

ت ترک وادارد، آن وق اری مش ه همک ت، ب ر اوس ورد نظ ه م مخصوص ک

)١٦١جلد اول صفحه ( ... د به توليد مداوم تری نايل آيد و غيرهمی توان

ايده او آن ها که پيشنهاد می کند ی ديگر انسان ها ان، به ساين ان -٣

.و سر نخ ايده اش را درک کنند

ارگران او «اين انسان، -٤ دا ک ه بع ا همکارانش ک در آغاز صنعت ب

)١٦٣ صفحه جلد اول( . »مساوات رفتار می کندبراساس می شوند،

ه علت موقعيت «ين ادر عمل معلوم می شود که -٥ ه ب مساوات اولي

ان می رود ه زودی از مي ».مناسب استادکار و وابسته بودن کارگر اجرتی ب

)١٦٣جلد اول صفحه (

آقای پرودون سروکار تاريخی و توصيفی ما بار ديگر با نمونه ای از متد اين جا در

.داريم

ا حال بگذاريد از نظر تا ريخی و اقتصادی بررسی کنيم که آيا کارخانه يا ماشين واقع

رغم آن اصل اوتوريته ا علي ه مرسوم ساخته است؟ آي را در نتيجه تقسيم کار در جامع

اده حيثيت ارگر اع که از يک طرف کارگر را تابع اوتوريته نموده، از طرف ديگر از ک

ار تقسيم شد ا ماشين، ترکيب مجددی از ک ه کرده است؟ آي ار است ک ه است، سنتز ک

مخالف تجزيه آن می باشد؟

ه در ن وجه مشترک را دارد ک ه اي جامعه به عنوان يک کل، با وضع درونی کارخان

ار وجود دارد وان يک . آن، تقسيم ک ه عن درن را، ب ه م ار در يک کارخان ر تقسيم ک اگ

دون نمونه در نظر بگيريم و آن را در مورد تمام جامعه به کار ببريم، در اين صورت ب

ه فقط کارفرمای يشک توليد ثروت جامعه ای به بهتر ن وجه سازمان دهی می شود ک

رر شده، براساس واحدی به عنوان رهبر داشته باشد که اين رهبر ل مق يک نظم از قب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٥

د فونکسيون ی ب . ها را ميان اعضای مختلف يک گروه مجتمع تقسيم می کن هيچ ه ول

ت ور نيس ن ط ه اي الی در . وج ه ح ار ک يم ک درن، تقس ه م ل کارخان يله در داخ ه وس ب

ه ری و اوتوريت م ديگ درن نظ ه م ت، جامع ده اس يم ش اتش تنظ ام جزئي ا در تم کارفرم

. ديگری جز رقابت آزاد برای تقسيم کار نمی شناسداوتوريته

براساس تحت رژيم پدرساالری، تحت نظام رسته ها، تحت سيستم فئودالی و صنفی

ن قواعد . مام جامعه تقسيم کار وجود داشت قواعد مشخص، در ت ا اي ه وسيله آي يک ب

ده اين ها . قانون گذار مقرر شده بودند؟ نه که بدوا در اثر شرايط مادی توليد بوجود آم

ار، . صورت قانون در آمدند ه بودند، تازه بعدها ب بدينگونه اين اشکال مختلف تقسيم ک

اعی شد رای تشکيالت اجتم ددی ب اه . ندپايه های متع ار در کارگ ا تقسيم ک در رابطه ب

.صنعتی، بايد گفت که تکامل آن در تمام اين اشکال اجتماعی، بسيار ناچيز بود

ه ی گفت ک ر : می توان به عنوان يک قاعده کل ار، کمت ه، تقسيم ک در در جامع هر ق

اه صنعتی تکامل ار در درون کارگ تحت سلطه اوتوريته باشد، به همان اندازه تقسيم ک

به اين . يشتری می يابد و به همان اندازه بيشتر تابع اوتوريته يک فرد واحد می گردد ب

نسبت معکوس ترتيب در رابطه با تقسيم کار، اوتوريته در کارخانه و در اجتماع با هم

.دارند

ن اين جا در ه در سؤال اي اه صنعتی است ک وع کارگ ن چه ن ه اي د ک آن پيش می آي

ار اشتغاالت از هم بسيار م ه هر ک ه يک کرجزا می باشند و وظيف عمل بسيار ساده ب

د؟ شده تنزل داده دايت می کن دی و ه روه بن ارگران را گ ه، سرمايه و ک است و اتوريت

ن ه اي ه ب رای آن ک سؤال اين کارگاه صنعتی، اين کارخانه چگونه بوجود آمده است؟ ب

ه تکامل يافت پاسخ داده شود، بايد بررسی کنيم که صنعت مانوفاکتوری واقع . ی چگون

ا ماشين های زرگ ب درن ب من در اين جا از صنعتی صحبت می کنم که هنوز صنعت م

ی ده ول ه اش نش رمربوط ت ديگ م نيس انگی ه نعت خ طا و ص رون وس نعت ق ا . ص م

ه اصلی نمی خواهيم خيلی زياد وارد جزئيات بشويم و می خواهيم فقط به ذکر چند نکت

.فرمول ها، تاريخ ساختبه وسيله که نمی توان بپردازيم تا نشان بدهيم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٦

ائی يکی از شرايط الزم برای بوجود آوردن صنعت مانوفاکتوری، انباشت سرمايه ه

.بود که در اثر کشف آمريکا و ورود فلزات گران قيمت تسهيل شده بود

م ه از يکسو موجب ک زايش وسايل مبادل ه اف به اندازه کافی نشان داده شده است ک

زايش سود صنعتی شدن م ه شد و از سوی ديگر، موجب اف زدها و بهره های مالکان

ردم : به کالم ديگر . گرديد ودال و م ان فئ هر قدر طبقه مالکين و طبقه کارگر يعنی ارباب

.نزول کردند، به همان اندازه کار طبقه سرمايه داران يعنی بوروژوازی باال گرفت

ه ته ک ود داش م وج ری ه ل ديگ ور عوام ه ط نايع هب ل ص ب تکام ان موج مزم

د : مانوفاکتوری شدند از جمله به مجرد آن که ارتباط با هند شرقی از طريق دماغه امي

د زايش يافتن ا گذشته . برقرار شد، کاالهائی که به بازار عرضه می شدند، اف ن ه از اي

.می توان سيستم مستعمراتی و توسعه تجارت دريائی را نام برد

رار نکته ديگری که در رابط ورد توجه ق افی م دازه ک ه ان اکتوری ب ه با صنايع مانوف

شدن عده بی شماری خدمه اربابان فئودال است که بستگان تحت کار يبنگرفته است،

د ن، درنتيجه . تکفل شان قبل از راه يافتن به کارخانه، در به در شده بودن ر اي عالوه ب

داد عی به چمن زارها و در اثر پيشرفت وتبديل زمين های مزر در امور کشاورزی، تع

ه کارشان را از دست کارگر کمتری ا ک ن ه ود و اي اج ب ورد احتي برای امور زراعتی م

اه ه گ ن روستانشينان، تکي د و اي ه شهرها هجوم آوردن ا ب داده بودند، در طول قرن ه

.نيرومندی برای کارخانه ها بوجود آوردند

ه د ات بوجود توسعه بازار، انباشت سرمايه ها، تغييراتی ک اعی طبق ر موقعيت اجتم

ا از ن ه ه اي آمد و وجود عده ای که می ديدند منابع در آمدشان به غارت می رود، هم

ای يش شرط ه ه پ دجمل اکتور بودن دن مانوف ود آم اريخی بوج ای . ت ه آق ر خالف گفت ب

ه د ک ه آن نبودن بيه ب ائی ش تانه و چيزه ای دوس ق ه رودون، تواف ا پ ان ه را در انس

ردهم آورد کارگاه ه گ اکتور، . های صنعتی و کارخان ا مانوف ديمی حت در دامن اصناف ق

اين تاجر بود که موجب اصلی کارگاه صنعتی مدرن شد و نه استاد کارهای . رشد نکرد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٧

ديمی اصناف اکتور و کاردستی در . ق ان مانوف ارزه شديدی مي ا مب ه ج ا در هم و تقريب

.جريان بود

ارگران پيش درآمد توسعه تقسيم کار در درون کارخانه انباشت، تمرکز ابزار کار و ک

ران در يک مانوفاکتور بيشتر به علت تجمع تعداد زيادی از کارگران و . شدند صنعت گ

ه ا تجزي د ت ود، بوجود آم ان يک سرمايه ب ه تحت فرم اهی ک محل واحد يعنی در کارگ

.کارها و خو گرفتن يک کارگر متخصص به يک وظيفه بسيار ساده

ا در سود ود ت مندی يک کارگاه، خيلی کمتر مربوط به تقسيم کار به معنی واقعی آن ب

وده رابطه با اوضاع و احوالی که در آن کار بيشتری انجام می گرفت و از مخارج بيه

رن ١٦اواخر قرن . فراوانی جلوگيری می شد و غيره د ١٧ و اوايل ق اکتور هلن ، مانوف

.هنوز با تقسيم کار چندان آشنا نبود

و ١٦نه در قرن . توسعه تقسيم کار، مقدمه گردهم آئی کارگران در يک کارخانه شد

يک نمونه نيز پيدا کرد که در آن شاخه های مختلف يک حتا نمی توان ١٧نه در قرن

وده به خصوص رشته ی افی ب ه ک وده باشند ک از صنايع دستی تا آن حد از هم مجزا ب

م آ آن ها باشد رد ه دين را در يک محل گ اده ای را ورد و ب اه حاضر و آم وسيله کارگ

ه -و ابزار کار، گردهم آمدند، تقسيم کار انسان ها البته وقتی . وردآبوجود همانطور ک

اه انعکاس -در دوران اصناف وجود داشت از نو بوجود آمد و ضرورتا در درون کارگ

.يافت

د ه می بين ز را وارون ه چي ه هم رودون ک ای پ ر اصوال الب -از نظر آق ه اگ ا ت را آن ه

د اه -ببين ل از کارگ وم آدام اسميت، قب ه مفه ار ب يم ک ت آن تقس ع شرط موجودي در واق

.می باشد، بوجود آمده است

چيزی مسخره تر از اين . می شود١٨، به معنی واقعی مربوط به اواخر قرن ماشين

ا را ين ه ه ماش زنيست ک ی ت ار و آنت يم ک نتز تقس راریس ای آن را، برق دت کاره وح

.مجزا شده بدانيم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٨

ارگر رای خود ک ماشين، ترکيب ابزار کار است و به هيچ وجه وسيله ارتباط کارها ب

.نيست

استفاده از ابزار ساده ای محدود شود، ه اگر در اثر تقسيم کار، هر فعاليت خاص ب «

ه ا ک ن ابزاره ه وسيله در اين صورت ترکيب همه اي ه حرکت در ب ور واحد ب يک موت

ره «. (»می آيند، ماشينی را تشکيل می دهند ا و غي ابيج، »بررسی اقتصاد ماشين ه ، ب

)٢٣٠، صفحه ١٨٣٣پاريس

زار مرکب ابزار ساده، انباشت ابزارها ه ، ابزار مرکب، به حرکت در آوردن يک اب ب

ه وسيله يک موتور دستی واحد يعنی انسان، به حرکت در آوردن اين ابزارها وسيله ب

د، ، دستگاه ها طبيعی يعنی ماشين نيروهای ور دارن ه فقط يک موت های ماشينی ای ک

.اين است تکامل ماشين. های ماشينی ای که يک موتور خود کار دارند دستگاه

ذير می باشند تمرکز ابزار توليد و تقسيم کار، به همان اندازه از يکديگر جدائی ناپ

افع يم من اعی و تقس ای اجتم ه ه ز اوتوريت ه تمرک ی از ک اظ سياس ی از لح خصوص

ين . يکديگر جدائی ناپذيرمی باشند ز ملک و زم ر تمرک ن -در انگلستان، در اث ی اي يعن

ی -ابزار کار کشاورزی اربردن ماشين در امور زراعت ه ک تقسيم کار در کشاورزی و ب

ور انبط م زم رد ه ی گي ی . صورت م ار، يعن زار ک يم اب ه در آن تقس ه ک ا در فرانس ام

اور تم کش ه سيس اورزی و ن ار در کش يم ک ه تقس ورکلی ن ود دارد، بط اعی وج زی اقط

.استعمال ماشين ها در امور زراعتی صورت گرفته است

ا . از نظر آقای پرودون، تمرکز ابزار کار به معنی تقسيم کار است ی در حقيقت م ول

ابيم د، . مکررا عکس آن را می ي ار توسعه می ياب زار ک ز اب ه تمرک دازه ک ان ان ه هم ب

ر عکس ذيرد و ب زرگ . تقسيم کار نيز توسعه می پ راع ب ه اخت ن علت هر گون ه اي و ب

ه ار ب ه توسعه تقسيم ک راه می آورد و هرگون ه هم ار بيشتری را ب تکنيکی، تقسيم ک

.نوبه خود موجب اختراع ماشين های جديدی می شود

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٤٩

ار، احتياج به يادآوری اين نکته نيست که در انگلستان پيشرفت های بزرگ تق سيم ک

ا آغاز شد دگان و ريسندگان . بعد از اختراع ماشين ه م در -بافن وز ه ه هن انطور ک هم

. اکثرا دهقانان بودند-ممالک عقب افتاده با آن مواجه می شويم

رد ل ک . اختراع ماشين ها، تفکيک صنايع مانوفاکتوری از صنايع کشاورزی را تکمي

ر دو در يک ته ه ه در گذش نده ک ده و ريس د، بافن ه سر می بردن انواده ب يله خ ه وس ب

دند دا ش م ج ين از ه اکن . ماش د س ی توان نده م ه ريس ت ک ين اس ود ماش ر وج ر اث ب

د دگی می کن ل از . انگلستان باشد در حالی که هم زمان با آن بافنده در هند شرقی زن قب

اختراع ماشين ها، صنعت هر کشور عمدتا شامل مواد خامی بود که از همان سرزمين

ان : دست می آمد، از جمله ب در انگلستان پشم، در آلمان کتان، در فرانسه ابريشم و کت

ا و استفاده از . پنبه وقس عليهذا ١٦و در هند شرقی ولوانته ر استعمال ماشين ه بر اث

ار ب يم ک ار آب، تقس زرگ ه بخ ه صنعت ب يده است ک ادی رس ی-ابع ه مل دا از زمين - ج

ی وابسته منحصرا به بازرگانی جهانی، به م ين الملل ار ب بادله بين المللی و به تقسيم ک

ان تأثير : مختصر آن که . می باشد ماشين بر روی تقسيم کار به قدری زياد است که چن

ه طور شيئی، وسيله ای پيدا شود که بتوان اجزاء آن را نچه ضمن ساخت انيکی ب مک

.واهد شدبوجود آورد، ساختن آن به زودی ميان دو کارگاه مستقل تقسيم خ

ه از ود دارد ک رای آن وج ازی ب ا ني انهآي دف دورانديش تانه ای ه ان دوس و انس

خن ت، س رده اس ين کشف ک تعمال ماش راع و اس ا اخت ه ب رودون در رابط ای پ ه آق ک

بگوئيم؟

اف آن را ه کاردستی ديگر کف زمانی که در انگلستان، بازار تا آن حد توسعه يافت ک

ه نمی داد، نياز به ماس م مکانيک را ک ه عل د ک ين احساس شد و آن وقت به فکر افتادن

. به خوبی توسعه يافته بود، مورد استفاده قرار دهند١٨از قرن

دادی است : لوانته- ١٦ ی سرزمين بام ه معن ه کشورهای . به زبان ايتاليائی ب ن اصطالح ب اي

ه رقی مديتران احل ش ط ف (س دود ش ا ح ا ت لحت يای صغير، ) رات و ني واحل آس ا س و مخصوص

.»انتشارات سوسياليزم«. سوريه و مصر اطالق می شد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٠

ود، ور ب ه موت ز ب ه مجه ه ای ک ين کارخان دايش اول يله پي ه وس داماتی مشخص ب اق

ار کشيد . می شود که همه چيز بود جز انسان دوستی ه ک ه خردساالن به ضرب شالق ب

د داشتند ا زدوبن ه ه ه . شدند و مورد استفاده سوداگرانی قرار گرفتند که با يتيم خان کلي

رداز ارت پ ای ی قوانين مربوط به دوره تعليم کارگران لغو شدند، زيرا طبق عب های آق

االخره از ود و ب اجی نب د، احتي ه سنتز شده بودن ١٨٢٥پرودون، ديگر به کارگرانی ک

ات ام اختراع ا تم رتقريب ول درگي د، معل ه ی جدي ود ک ائی ب ارگر و کارفرم ان ک ای مي ه

د از هر اعتصاب عب. بها بدهدکم قيمتی به معلومات تخصصی کارگر به هر می خواست

د م استعمال ماشين را . جديد نسبتا مهم، ماشين تازه ای بوجود آم دری ک ه ق ارگر، ب ک

وعی احي رودون ن ای پ رن نوعی اعاده حيثيت و يا به قول آق ه در ق رد ک اء تلقی می ک

. مدت مديدی در مقابل سلطه اوج گيرنده ماشين های خودکار، مقاومت کرد١٨

:دکتر يور می گويد

نوعی « وله مص ات، ماس ه (وي ه رديف ط س ين غل ت ) ماش ل از آرکراي ا قب دت ه را م

ود . کشف کرده بود انيکی مستقل نب راع مک مشکل ... مشکل عمده، مربوط به يک اخت

ا قبل از ه ضرورت داشت ت ا آن، براساس هر چيز عبارت از انضباطی بود ک انسان ه

ذير ا نظم تغييرناپ د و خود را ب ار دست بردارن ع ک د و بارشان در موق از عادات بی بن

د ق بدهن تقل وف زرگ مس ين ب ک ماش ت ي ز . حرک ت آمي رای موفقي ف و اج ی کش ول

ر ا و س ا نيازه ق ب ه منطب باطی ای ک ه انض ين نام ار آئ د ک ک باش تم اتوماتي عت سيس

».بهای آرکرايت است اين اثر گران. حضرت فيل است

عه داد، ه توس ار را در درون جامع يم ک ا، تقس ين ه م، مرسوم شدن ماش ر روی ه ب

ز ساخت و ا عمل کارگر را در درون کارخانه ساده تر کرد، سرمايه را متمرک انسان ه

.را بيشتر از يکديگر جدا ساخت

تکامل را برحسب «ون اگر می خواهد اقتصاددان باشد و برای يک لحظه آقای پرود

ا و ل براساس تسلسل انديشه ه دی عق د از آدام اسميت » رده بن ار بگذارد، باي در -کن

رد -که کارخانه های اتوماتيک تازه در حال پا گرفتن بودند ی عصر ع . تعليم بگي در واق

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥١

ار يم ک ان تقس ان آدام اس آن-مي ه در زم ور ک ت ط ود داش ا در -ميت وج ه م ا آن چ ب

افی ! کارخانه اتوماتيک می بينيم چه تفاوتی وجود دارد ن مطلب ک ر اي رای درک بهت ب

:يور را نقل کنيم دکتر» فلسفه مانوفاکتور«است، چند قسمت از

وز وقتی آدام اسميت اثر فناناپذير خود « را در باره مبانی اقتصاد سياسی نوشت، هن

تقسيم کار، به حق، اصل او نظر از. اتوماتيک چندان آشنا نبود کسی با سيستم صنعت

د ی می ش اکتور تلق الی مانوف زرگ تع ر او. ب ه ذک وان نمون ه عن ندگی را ب سوزن ريس

ارگر ه هر ک ه چگون د ک ار می کند و نشان می ده ه يک ک ا اشتغال ب د ب دی می توان ي

او متوجه شد که در هر . دانجام ده ارزان تر تر و خاص، ماهر شود و کارش را سريع

اکتور قسمت ای مانوف ه يک از رشته ه ن اصل، ب ر حسب اي ه ب د ک ود دارن ائی وج ه

اوی و ات مس ه قطع ی ب ای برنج ه ه دن ميل ل بري د از قبي ی گيرن ام م ادگی انج س

رداختن رشته های ديگری وجود دارند ل ساختن و پ که نسبتا دشوار می باشند از قبي

ن . ندگیهای ريس سرسوزن ه هر يک از اي ری رسيد ک او در مجموع به اين نتيجه گي

ارتش باشد، وفق داد ن . دستگاه ها را می توان با کارگری که مزدش متناسب با مه اي

اق ار است انطب ه . ، جوهر تقسيم ک ر اسميت می توانست ب لکن آن چه در عصر دکت

رد، امروزه م رار گي ورد استفاده ق ا عنوان يک نمونه متناسب، م د در رابطه ب ی توان

ه ای، فقط اذهان عمومی را مشوب سازد ع تقسيم . اصل واقعی صنايع کارخان در واق

ار ه ک ا برنام ف، ب راد مختل ای اف ت ه ا و لياق اق کاره وئيم انطب ر بگ ا بهت ار و ي ک

اج : کارخانه های اتوماتيک جور در نمی آيد برعکس، در هر کجا که پروسه ای، احتي

اهری به مهارت زياد ارگر م اج ک ه ای داشته باشد، آن را از احتي ه -و دست با تجرب ک

بيرون می آورند، تا آن را به مکانيزم خاصی -اکثرا به انواع بی نظمی ها گرايش دارد

م م ا که فعاليت اوتوماتيک د ی ش به قدری خوب تنظيم شده است که يک کودک ه توان

.بر آن نظارت کند، واگذار نمايند

م مکانيک را جانشين بنابراين ا ه عل ن است ک ارت از اي صل سيستم کارخانه ای عب

تجزيه يک پروسه به به وسيله مهارت دست ساخته و تقسيم کار ميان صنعت گران را

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٢

ده اش کيل دهن زای تش ازداج ين س دتا . ، جانش انی قاع ار انس تی، ک تم کاردس در سيس

اتي گران ا در سيستم اوتوم ود، ام ه ترين عامل يک محصول ب يم ک کی مشاهده می کن

. يک مأمور نظارت بر ماشين، کنار گذاشته می شوند به وسيله کارگران ماهر تدريجا

ان ه هم اهرتر باشد، ب ارگر م در ک ه هر ق اد است ک دری زي ه ق ضعف طبيعت انسانی ب

و در نتيجه طبع متلون او . اندازه پرتوقع تر می شود و کنار آمدن با او مشکل تر است

ه دستگاه آن م مکانيکی کمتر مناسب بوده و می تواند زيان برای سيست های عظيمی ب

ه . وارد آورد ن است ک ارت ازاي روزی عب ه داران ام ه اصلی کارخان ابراين وظيف ه بن ب

يله ه وس ازند ک دود س ه آن مح ود را ب ارگران خ ت ک رمايه، فعالي م و س ط دادن عل رب

د و ار ببرن ه ک ا هشياری و تردستی خود را ب ن ه ارگران در اي ه ک خصايصی هستند ک

ار آن ها چنان چه البته شان به خوبی فراخواهند گرفت، ی ايام نوجوان را منحصرا به ک .شخصی بگمارند

ا ها و به موجب سيستم درجه بندی کار، قبل از آن که چشم افی دست ه دازه ک ه ان ب

انيکی تا برخی کارهای مشکل الزم است مهارت حاصل کنند آموزش چند ساله ای مک

ه آن -انجام گيرند ولی طبق سيستمی که يک پروسه را تجزيه می کند يعنی سيستمی ک

ماشين به وسيله های آن را را به يکايک اجزای مهمش تقسيم می نمايد و تمام قسمت

ه -مستقل انجام می دهد اهی، ب می توان اين اجزای اوليه را بعد از دوره آزمايشی کوت

رم حتا . معمولی می باشد، محول ساخت فردی که دارای استعداد می توان در موارد مب

ه دل رد را ب ن ف دير م اي واه م ار گماشت ؤخ ه ک ن. سسه، سرماشين ديگری ب ه اي گون

ت، کار اس اد آش رد، در تض ی ک يم م ار را تقس ه ک ديمی ک داول ق يوه مت ا ش رات ب تغيي

ردن شيوه ای که يک کارگر را مأمور ساختن ته سوزن می کرد و ديگری ز ک ه تي را ب

ده آن اعصاب سرسوزن ريسندگی می گماشت يعنی اشتغالی که يک نواختی خسته کنن

رد ی ک ارگر را ناراحت م ق اصل .... ک ی طب ازیول ون س ک، همگ تم اتوماتي ا سيس ي

که آن جا از ... يک تمرين مطبوع تربيت می شود و غيرهبه وسيله استعداد کارگر فقط

اری فعاليت او عبارت از اين ا ر ک ه ب ه -ست ک ه وسيله ک يم ب امال تنظ انيزم، ک يک مک

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٣

ن -شده است ه اي رد، ب را گي رين مدت ف اه ت د آن را در کوت ذا می توان د، ل نظارت نماي

اليتش ل می سازد، فع ترتيب که او نيروی خود را از يک ماشين به ماشين ديگر منتق

ی ای نی اين که او يععوض می شود و ايده هايش تکامل می يابند، در مورد ترکيب کل

ن . که نتيجه کار او و رفقايش می باشد تعمق می نمايد ل شده، اي پس اين فعاليت تکمي

که چندان هم -ه ها، اين اوضاع و احوال مختل سازنده تکامل جسمی دمحدود ساختن اي

ات عادی در يک -بدون دليل به تقسيم کار نسبت داده نمی شود د، تحت کيفي نمی توان

... پيش بيايدسيم مساوی کارهاتقسيستم

ه ... در واقع هدف دائمی و گرايش به هر نوع بهبود در تکنيک در جهت آن است ک

کار انسان را تا حدود امکان غير الزم سازد و يا از ارزش آن بکاهد، به اين ترتيب که

اد کار زنان و کودکان را جانشين کار کارگران ارگر ع ار ک ه ک ی را بالغ نمايد و يا آن ک

ازد اهر س ر م ين صنعت گ او و ... جانش مان کنجک ه چش انی ک ه کودک ن ک ه اي ل ب تماي

ه د ک ه گماشته شوند، نشان می ده ا تجرب ارگران ب انگشتان سريعی دارند، به جای ک

ا ار تدگم يم ک ه تقس وط ب تانی مرب ارت، از طرف براساس يزم دبس ف مه ات مختل درج

ار گذا االخره کن ا، ب اه م ه داران آگ ت کارخان ده اس ته ش ور( . ش دره ي فه « آن فلس

) جلد اول فصل يکم» يا اقتصاد صنعتی مانوفاکتور

وجه مشخصه تقسيم کار در جامعه مدرن، اين واقعيت است که رشته ای تخصصی،

.با آن بالهت تخصصی را بوجود می آوردتوأم افراد متخصص و

:لمونتی می گويد

ي« ان پيش ه درمي يم ک ی می بين وان فيلسوف، ان، يک نيوقت ه عن د ب رد در آن واح ف

ا شاعر، ناطق، تاريخ نويس، کشيش، سياستمدار و فرمانده ن درجه کفايت آنظامی، ت

ين ی از خود نشان می داد، دچار شگفتی می شويم و روان ها ان از مالحظه يک چن م

ين . خوش هيجان می گردد ميدان وسيعی دست امروزه هر کس حصاری برای خود تعي

و رده و خ ازدک ی س دان . د را در درون آن محصور م ه، مي ر تجزي ا در اث م آي ی دان نم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٤

مجموعه آثار ( .لکن به خوبی می دانم که انسان حقيرتر می گردد . وسيع تر می شود

)٢١٣لمونتی جلد اول صفحه

ه خصلت ار، هرگون ه ک وجه مشخصه تقسيم کار در کارخانه اوتوماتيک اين است ک

ژه ای متوقف . ه استويژه خود را از دست داد ه تکامل وي ولی از لحظه ای که هرگون

ردد ل لمس می گ رد، قاب ه ف ه جانب ه تکامل هم رايش ب . شود، نياز به جهانی شدن و گ

.کارخانه اوتوماتيک، متخصصين و بالهت تخصصی را کنار می زند

ه رودون ک ا آقای پ ه اوتوماتيک را درک نکرده است، حت ی کارخان ه انقالب ن جنب اي

ين قسمت يک قدم به عقب بر می دارد و به کارگر پيشنهاد می کند که نه فقط دوازدهم

گونه کارگر به دانش بدين. يک سوزن بلکه به تدريج همه دوازده قسمت آن را بسازد

رودون . و آگاهی نسبت به سوزن نايل می آيد ای پ ار سنتزی، آق ه ک مختصر کالم آن ک

يک حرکت به جلو و يک حرکت به عقب نيز هيچ کس منکر اين نيست که . همين است

.يک حرکت سنتزی است

ذارد افراتر نمی گ ورژوا پ رای . بر روی هم آقای پرودون از ايده آل يک خرده ب و ب

ا را ب اين که ه اين ايده آل را تحقق بخشد، چيزی بهتر از اين به عقلش نمی رسد که م

رون و ر ق د وضع يک وردست و يا حداکثر يک استاد صنعت گ او در . سطی رجعت ده

کافی است که تنها يک بار در زندگی خود هنر بزرگی انجام : يک جای کتابش می گويد

.داده و فقط يک بار خود را به عنوان انسان احساس کرده باشيم

رون وسطا توسط ه در ق آيا اين برحسب شکل و محتوی همان هنر بزرگی نيست ک

اصناف مطالبه می شد؟

ارار رقابت و انحص رقابت و انحص--٣٣ه تقسيم «{ جنبه خوب رقابت در رابطه با کار، رقابت، به همان اندازه عمده است ک

ار ت ... ک روری اس اوات ض راری مس رای برق ت ب فحه ( ».رقاب د اول ص و ١٨٦جل

١٨٨(

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٥

ت د رقاب ه ب ی «{جنب ه خراب أثيرش، خان رين ت لم ت تن است و مس ی خويش اصل، نف

)١٨٥ل صفحه جلد او(» .کسانيست که در آن شرکت دارند

هر ... مضار حاصله از آن، همانند محاسنی که به همراه خود می آورد «{تذکر کلی

)١٨٦ و ١٨٥جلد اول صفحه ( ».دو از نظر منطقی، از اين اصل مشتق می شوند

أله ردد مس ل گ د ح ه باي ل «{ای ک تجوی اص د در جس یباي تق از رابط ه مش ود ک ب

)١٨٥جلد اول صفحه ( » . قرار داردآزادی قانونی باشد که باالتر از خود

ابراين در «{ اشکال مختلف ا بن ن ج تاي ردن رقاب ين ب ان -از ب دازه از مي ه ان ه ب ک

يس - مطرح نمی باشد و بايد تعادلی -بردن آزادی غيرممکن است که من مايلم آن را پل

)٢٢٣جلد اول صفحه ( » . برای آن پيدا کنيم-بنامم

ه آقای پرودون، به اين ترتي ل کسانی ک دی رقابت را در مقاب اع از ضرورت اب ب دف

١٧. را به جای آن قرار دهند، شروع می کندمسابقهمی خواهند

ا هيچ مسابقه ای بدون منظور نيست و از « ه، ضرورتآ آن ج ه موضوع هر عالق ک

ب، طال -متناسب با خود عالقه است اه طل رای ج درت ب رای عشاق، ق رای زن ب رد ب ف

ه خاطر - افتخار برای شاعر دوست، لوح پول م ضرورتا ب ذا مسابقه صنعتی ه سود ل

)١٨٧جلد اول صفحه (» .مسابقه چيزی نيست جز خود رقابت. است

ابقه ت، مس رد ست اای رقاب ی گي ام م ود انج ور س ه منظ ه ب ابقه صنعتی . ک ا مس آي

ا صر د ب ف ضرورتا مسابقه به خاطر سود، يعنی رقابت است؟ آقای پرودون می خواه

و ديديم که از نظر او ادعا کردن به معنی به اثبات رساندن است، . ادعا آن را ثابت کند

.همانطور که از نظر او فرض کردن به معنی منکر شدن است

اگر موضوع بالواسطه عشاق، زن است، پس، موضوع بالواسطه مسابقه صنعتی،

.توليد است نه سود

امروزه مسابقه صنعتی، . تجاری است رقابت، مسابقه صنعتی نيست بلکه مسابقه

ود دارد ارت وج ا تج ه ب ط در رابط ا .فق درن، حت ای م ت ه ادی مل ات اقتص در حي

).توضيح از فريدريش انگلس است( منظور فوريريست هاست - ١٧

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٦

ا دوره هائی وجود دارند که در آن ردم دني ام م رده -ها، تم د ک زی تولي ه چي دون آن ک ب

د-باشند ه سرشان می زن ون سود ب ه . جن ون سوداگرانه ک ن جن ه طور اي دوره ای ب

رار از تکر رای ف ه ب ابتی ک ار می شود، خصلت واقعی رقابت را افشاء می سازد، رق

.ضرورت مسابقه صنعتی تالش می کند

ودالی يکاگر به صنعت گر قرن چهاردهم می گفتند که امتيازات و تمام تشکيالت فئ

ه جای آن ده می شود، ب ه رقابت نامي صنعت، لغو خواهد شد، تا مسابقه صنعتی ای ک

ازات قرار داد ين امتي ه درست هم ورا جواب می داد ک ف، مؤسسات ه شود، او ف مختل

کيل ده را تش ازماندهی ش ت س ه رقاب تند ک ه وران هس ای پيش ه ه ناف و اتحادي اص

ه . می دهند د ک ا می کن رودون ادع ای پ زی جز رقابت نيست «و وقتی آق » مسابقه چي

ان نکرده ) ١٨٧جلد اول صفحه ( ن بي ه از «. است چيزی بيشتر از اي د ک دستور بدهي

کار و مزد هر کس تضمين شود، آن وقت بالفاصله رخوت بزرگی ١٨٤٧اول ژانويه

)١٨٩جلد اول صفحه (» .جانشين هيجان شديد صنعتی خواهد شد

د حال به جای يک پيش شرط، يک م، تأيي ان سروکار داري ا يک فرم ی، ب و يک نف

ودن آن را فرمانی که آقای پرودون تعمدا صادر کرد ه است تا ضرورت رقابت و ابدی ب

...به عنوان يک مقوله، به اثبات برساند و غيره و غيره

ان ه صدور فرم ط ب ت، فق رای خالص شدن از شر رقاب ه ب يم ک ه تصور کن ر آين ه

ا نخواهيم شد ز از دست آن ره ان چه و . احتياج داريم، هرگ ا چن ا ت رويم آن ج پيش ب

ه يم ک نهاد کن ه پيش وأمک ن ت ان برداشته شود، در اي ت از مي تمزدها، رقاب ظ دس ا حف ب

ائی صادر شود ی معن ان ب ه فرم م ک رده اي نهاد ک ان . صورت پيش ه فرم ا ب ق ه ا خل ام

ه قبل از آن ها پادشاهان پيشرفت نمی کنند، ن ک د اي د باي ائی صادر کنن ان ه ين فرم چن

دگ صنعتی الاقل شرايط حيات ام روش زن ا تم ن ی و سياسی و نتيجت يخ و ب شان را از ب

.تغيير بدهند

ر «تاخانه خود، جواب می دهد که اين پيش شرط سآقای پرودون با بی پروائی گ تغيي

اريخ است دائی ت د اول صفحه (» .طبيعت، بدون وجود شرايط ابت ه خود ) ١٩١جل و ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٧

ر حسب ). همان صفحه (» سازدمحرومما را از بحث «حق می دهد که وم نيست ب معل

!کدام فرمان

.آقای پرودون نمی داند که تمام تاريخ، صرفا تغيير مداوم طبيعت انسانی است

م آزادی . از واقعيات صحبت کنيم « ه خاطر آزادی صنعتی و ه م ب انقالب فرانسه، ه

ال ه در س ه فرانس ر چ وئيم اگ کارا بگ ت و آش ورت گرف ی ص ه ١٧٨٩سياس ا هم ، ب

رد -یبعواقب پرنسي ورد - که تحقق آن را خواستاری می ک ه در م ذا ن ود، معه آشنا نب

ن موضوع . هايش و نه در مورد انتظاراتش اشتباه نکرده بود آرمان هر کس منکر اي

ا اشتباه . بشود، از نظر من حق انتقاد را از خود سلب می کند ه ب ا کسی ک ز ب من هرگ

عمدی بيست و پنج ميليون انسان را به عنوان يک اصل عنوان می کند، بحثی نخواهم

و يک ضروت روح سرنوشتحکم اقتصاد اجتماعی، يک اصلاگر رقابت يک . تداش

ردن م ين ب ه جای از ب را ب ود، پس چ ای پيشه وران و ؤانسانی نب ه ه سسات، اتحادي

ه اد ک ن فکر نيفت ا اصناف، هيچ کس به اي رار سازد آن ه اره برق د اول ( . »را دوب جل

) ١٩٢ و ١٩١صفحه

رن ويان ق ون فرانس ابراين، چ ی در م ١٨بن ه تغييرات ن ک ای اي ه ج ات، ؤ، ب سس

د، ود آورن ناف بوج ه وران و اص ای پيش ه ه ا اتحادي س آن ه د، پ ين بردن را از ب

رن ی در ١٩فرانسويان ق د، بايستی تغييرات ان بردارن ه رقابت را از مي ن ک ه جای اي ب

د رن . آن بدهن ون در ق ه ١٨چ ت در نتيج ای ، رقاب دی ه ر فرانس نيازمن اريخی، ب ه ت

رن نپس اي . حکمفرما بود د در ق دی های براساس ١٩ رقابت نباي ر نيازمن اريخی، ب ت

د ا باش م فرم رن . فرانسه حک د در ق ت نباي ن رقاب ای براساس ١٩پس اي دی ه نيازمن

رده شود ه بوجود آمدن . تاريخی ديگری از ميان ب د ک ه درک نمی کن رودون ک ای پ آق

ل واقعی ا تکام ا رقابت ب رن انسان ه ود، رقابت را، ضرورت روح و مرب١٨ی ق ط ب

رن زرگ در ق ولبرت ب ا ک چه ١٧انسانی در ديار تخيلی کفار می داند و معلوم نيست ب

می کرد؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٨

وال از آن . وضع موجود می رسد ه بعد از انقالب، نوبت ب ين من ه هم آقای پرودون ب

ن ه اي د، ب ودن رقابت را نشان بده دی ب ه نيز واقعياتی را ترسيم می کند تا اب ترتيب ک

افی در ثابت می دازه ک ه ان وز ب ه هن ن مقول ه اي ه صنايعی ای ک د هم ا کن توسعه آن ه

.تر و فرتوت تری دارند نيافته است از قبيل کشاورزی، کيفيت نازل

د رار ندارن ت ق طح رقاب وز در س ه هن د ک ود دارن نايعی وج ه ص ه ک ن نکت راز اي اب

ائين ه پ د ک ود دارن ری وج نايع ديگ ک و ص تند، ي ورژوائی هس د ب طح تولي ر از س ت

ات نمی رساند ه اثب . ياوه گوئی ميان تهی است که به هيچ وجه ابدی بودن رقابت را ب

اعی : تمام منطق آقای پرودون در مطالب زير خالصه می شود ای رقابت مناسبت اجتم

ن حقيقت در واقع ا. که ما امروز در آن نيروهای مولده خود را توسعه می دهيم ست ا ي

ور را ه ط امال ب کال ک م اش د آن ه ی ده ه آن م کالی ب ه اش د، بلک ی پروران ی نم منطق

رقابت مسابقه صنعتی است، شيوه امروزی آزاد : مضحکی، به اين ترتيب که می گويد

بودن است، احساس مسئوليت در کار است، تعيين کردن ارزش است، يکی از شرايط

ل اقتصاد اجتماعی است، حکم سرنوشت است، از اصو رسيدن به مساوات است، يکی

دی است، آزادی در تقسيم است، تقسيم ضرورت روح انسانی است، انگيزه عدالت اب

.آزادی است، يک مقوله اقتصادی است

ار « ه يکديگر را کن د است ک رقابت و همکاری از هم پيشتبانی می کند و بسيار بعي

د، از هم جدا نمی باشند هر کس حتا بگذارند و را هدف مشترک از رقابت صحبت کن

ر پيش شرط آن می ن تأسف انگيزت ت، خودخواهی نيست و اي ابراين، رقاب د، بن ن يدان

د ه را در آن می بين ه سرنگونی جامع د اول صفحه ( » خطای سوسياليزم است ک جل

٢٢٣(

ن از يک سو د و اي د، از هدف مشترک سخن می گوي هرکس از رقابت صحبت کن

ی ت م د ثاب ت کن ه رقاب د ک ی کن ت م ر ثاب وی ديگ ت و از س اری اس ت همک ه رقاب ک

واهی نيست ز . خودخ دف مشترک ني ا از ه د آي واهی صحبت کن ر کسی از خودخ و اگ

سخن نمی گويد؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٥٩

رد به وسيله همه خودخواهی ها در جامعه و ه صورت می گي ابراين، پيش . جامع بن

ه دی های مش-شرط آن، جامع ی هدف های مشترک، نيازمن د يعن ترک و وسايل تولي

ه همکاری و . و غيره و غيره است -مشترک ر حسب تصادف است ک پس آيا صرفا ب

از هم جدا نمی باشند؟ حتا رقابتی که سوسياليست ها از آن صحبت می کنند،

رقابت استوار است، براساس سوسياليست ها خيلی خوب می دانند که جامعه کنونی

ه پس چگونه می توانند رقابت را به ه ای ک د، جامع تهم کنن ونی م ه کن سرنگونی جامع

د ی توانن ا م ه سوسياليست ه ازند؟ و چگون رنگون س د آن را س ی خواهن ان م خودش

ر عکس، سرنگونی رقابت رقابت را به سرنگونی جامعه آينده نمايند، جامعه ای که ب

را در آن می بينند؟

ه د ک ی گوي د م رودون در سطور بع ای پ الف انحصآق ت، مخ ا ار استرقاب و نتيجت

. باشدمخالف همکارینمی تواند

وز ه هن ابتی ک ا رق ود لکن ب فئوداليسم، از ابتدای کارش مخالف سلطنت پدرشاهی ب

الفتی نداشت ه . بوجود نيامده بود، به هيچ وجه مخ ن است ک ری از آن اي ا نتيجه گي آي

رقابت با فئوداليسم مخالف نيست؟

ه جوامع نسبت داد، و همکاری عناويجامعهدر واقع، ه هم نی هستند که می توان ب

. چه جامعه فئودالی و چه جامعه بورژوائی که خود يک همکاری متکی به رقابت است

د باشند ه معتق ائی وجود داشته باشند ک ه ممکن است سوسياليست ه بنابراين چگون

ه به وسيله می توان صرفا ه خود همکاری يک کلم رد؟ و چگون ای ، رقابت را رد ک آق

ه آن را د ک اع کن ن نحو از رقابت دف پرودون می تواند در مقابل سوسياليزم، فقط به اي

با يک کلمه همکاری توصيف نمايد؟

ت را وب رقاب ای خ ه ه رودون جنب ای پ ر آق يم از نظ اکنون گفت ه ت ائی ک ه چيزه هم

ار ه مض ب ه منفی رقابت، بحاال می پردازيم به جنبه زشت آن يعنی جن . تشکيل می دهند

ه دارا ان آوری ک ای زي ه خصلت ه ازنده اش و ب ون س رب و واژگ رات مخ ه اث آن، ب

.می باشد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٠

ت ن اس امال ناروش د، ک ی کن يم م رودون از آن ترس ای پ ه آق ويری ک ت، : تص رقاب

د، د، «بدبختی می آفريند و جنگ داخلی را دامن می زن ر می ده اطق طبيعی را تغيي من

واده ها را متالشی می سازد، وجدان عمومی را فاسد مليت ها را درهم می آميزد، خان

ا و از همه » می کند، مفاهيم انصاف و عدالت و اخالق را وارونه می سازد دتر اين ه ب

تد صادقانه و ه دادوس ل آن ارزش قياسی و آن ک ا در مقاب د و حت ل می کن آزاد را مخت

ان قيمت صادقانه و ام جهاني د، تم ه نمی ده ابتی را ارائ ا ث قتصاديون را از اشتباه ا حت

.می کشاند که خود را نيز نابود می سازدآن جا بيرون می آورد و کار را به

ار ام ناهنج د از تم ول و ی بع رای اص ا ب د، آي ی کن ر م رودون ذک ای پ ه آق ائی ک ه

ر خيالبافی های او و برای مناسبات جامعه بورژوائی عاملی مخرب تر و تباه سازنده ت

د وجود داشته باشد؟از رقابت، می توان

بايد در نظر داشت که هر قدر رقابت، ايجاد سريع نيروهای مولده جديد يعنی شرايط

ر رب ت ورژوائی مخ بات ب رای مناس د، ب ن بزن تر دام وين را بيش ه ن ک جامع ادی ي م

.الاقل از اين نقطه نظر، جنبه بد رقابت می تواند خوب باشد. می گردد

ا -بت نتيجه الزامی بررسی رقا « ه در رابطه ب ا مرحل وان کيفيت ي ه عن منشاء آن ب

)٢٣٥جلد اول صفحه ( » . تقليل مخارج توليد است-اقتصادی

.از نظر آقای پرودون جريان گردش خون، معلول تئوری هاروی است

داوم خود، انحصار را « ا نفی م انحصار، پايان اجتناب ناپذير رقابت است، رقابت ب

د د و بوجود آم رای آن است می آفرين وجيهی ب ه سهم خود ت انحصار ... ن انحصار، ب

اما به محض آن که رقابت الزم باشد، شامل ايده انحصار ... مخالف طبيعی رقابت است

را انحصار وده است-می شود زي ز ب بال ني ه ق انطور ک ردی - هم ت ف ر رقاب اه ه جايگ

)٢٣٧ و ٢٣٦جلد اول صفحه (» .است

حاليم که او الاقل يک بار توانسته است فرمول خود را ما هم مثل آقای پرودون خوش

د ه بده ه خوبی ارائ درن . در باره تز و آنتی تز، ب ه انحصار م د ک ا می دان ام دني ه تم ب

.خود رقابت بوجود آمده استوسيله

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦١

ردد و ی گ ل م اعرانه ای متوس اوير ش ه تص رودون ب ای پ وا، آق ا محت ه ب در رابط

اری می شود در در هر بخ «می گويد رقابت وعی خودمخت ار، موجب ن ن هر آش از ک

د ی ده ان م ود را نش تقالل خ رو و اس رد، ني ردی . ف ت ف ه رقاب ل هرگون ار، مح انحص

!خودمختاری الاقل به اندازه جايگاه زيباست). ١٨٦جلد اول صفحه (» .است

ه د ک درنی سخن می گوي ط از انحصار م رودون فق ای پ يله آق ه وس دهب رقابت آفري

د به وسيله که رقابت مولی همه ما می داني . ی شود م پس، . انحصار فئودالی بوجود آم

ت الف رقاب ه انحصار، مخ ه آن ک ود و ن الف انحصار ب ت، مخ ن .در اصل، رقاب ه اي ب

.ترتيب انحصار مدرن، يک آنتی تز ساده نيست بلکه برعکس، سنتز واقعی است

رقابت: تزتز

نتز نتزس در: س ار م ا نانحص ی انحص ه نف ده ی ک ر گيرن ه درب دی ک ا ح ت، ت ودالی اس ر فئ

.سيستم رقابت می باشد و نفی رقابت است، تا حدی که انحصار است

ی نفی ورژوازی، انحصار مصنوعی است، يعن ی انحصار ب درن يعن پس انحصار م

اب، ی . طبيعی و منطقی آن نفی است، جمع اضداد است، انحصار است در حالت ن وقت

ورژو رودون انحصار ب ای پ ام، آق وان انحصاری خ ه عن دائیائی را ب اقض و ابت ، پرتن

ه . متشنج معرفی می کند، به ضد و نقيض گوئی با فلسفه شخصی خود پرداخته است ب

ی ای رس ه آق د ک ی رس ر م ای -نظ تناد آق ورد اس ررا م ار مک ا انحص ه ب ه در رابط ک

رده ب -پرودون قرار می گيرد ر درک ک ورژوازی را بهت . اشد خصلت سنتزی انحصار ب

ل » کورس اقتصاد سياسی «او در کتابش اوت قائ ميان انحصار مصنوعی و طبيعی تف

ه انحصار د ک تند و امی شود و تشريح می کن دی هس ی تعب ودالی، مصنوعی يعن ت فئ

.انحصارات بورژوائی، طبيعی يعنی تعقلی می باشند

وب ز خ ه انحصار چي ی آورد ک ان م ل و بره رودون دلي ای پ کیآق ه ي را ک است زي

ی وده و تجل ادی ب ه اقتص ريت «مقول ی بش رد غيرشخص ت» خ ين . اس ه هم وال ب من

وب ز خ ت چي ه اقتصادی است یانحصار و رقاب ز يک مقول ه آن ني را ک ا . است، زي ام

ن دتر اي ذيرفتن انحصار و رقابت است و از آن ب ام پ چيزی که خوب نيست، نحوه انج

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٢

ی بلع ابال م ديگر را متق ت و انحصار يک ه رقاب داست ک د در . ن رد؟ باي د ک ه باي پس چ

اهی آن ها ايده بود و جستجوی سنتز اين دو ان های اليتن ه از زم را از آغوش الهی ک

.در آن آرميده اند، بيرون کشيد

م آن ها در حيات عملی فقط به رقابت و انحصار و جدال يم، بلکه ه برخورد نمی کن

نتز ا س ين ب ا چن ت اس آن ه ه يک حرک ول بلک ه يک فرم ه ن ويمک ی ش ه م . ت، مواج

ار را ت، انحص ی آورد و رقاب ود م ت را بوج ارات رقاب ب . انحص ارداران، رقي انحص

چنان چه انحصارداران، رقابت بين . يکديگر می شوند و رقيبان، انحصاردار می گردند

زايش به وسيله خود را ارگران اف ان ک ی محدود سازند، رقابت مي همکاری های جزئ

ان می يابد و هر قدر تود ه هم د ب ه پرولتاريا در برابر انحصارداران يک ملت رشد ياب

ر می شود خصلت . اندازه رقابت ميان انحصارداران ملت های مختلف عنان گسيخته ت

د سنتز بدان ای خود را حفظ کن د بق گونه است که انحصار فقط به اين وسيله می توان

.که دائما به ميدان رقابت قدم بگذارد

انحصار را که در تعقيب ماليات ها خاطر آن که گذار ديالکتيکی به آقای پرودون به

رپيچ و خم خود انجام دهد، -فرا می رسند يم و هراس راه پ از نابغه جامعه که بدون ب

ه را د از آن ک ه بع ه جامع ن نابغ د اي ی گوي د و م ی کن وده است، صحبت م دون « پيم ب

ه مم ب ای مص ام ه ا گ د ب يمانی و تردي اس پش ر من احس يد زلس ار رس اه انحص ، نگ

ام اشياء اندوه باری به پشت سرخود می افکند و پس ق، تم از يک غور و تأمل عمي

املی بوجود می ات می سازد و تشکيالت اداری ک ا آتوليد شده را مشمول مالي ورد ت

رد و مخارج رار گي ا ق ار پرولتاري ا همه مشاغل در اختي ه وسيله آن ه انحصارداران ب

) ٢٨٥ و ٢٨٤جلد اول صفحه ( » .پرداخت شود

ه رادر باره اين نابغه که بدون صرف صبحانه در ه گردش پرداخت هی پرپيچ و خم ب

دارد ن ن ز اي ری ج ور ديگ ه منظ ردش ک ن گ اره اي ت؟ و در ب وان گف ی ت ه م ت، چ اس

ورژوازی را ه وسيله که ب ه منظور از ب د، چه بگوئيم؟ حال آن ک ابود کن ا ن ات ه مالي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٣

ر مالي ه ب ه حاکم وان طبق ه عن ات ها اين است که برای بورژوازی وسايلی بيافريند تا ب

.سر کار بماند

ات اقتصادی بطور برای آن که ا جزئي ه ب ضمنی نشان بدهيم که آقای پرودون چگون

ه از نظر او يم ک ات مصرف بازی می کند، کافی است اشاره کن بخاطر مساوات و مالي

.ده استمساعدت به پرولتاريا وضع ش

. ماليات مصرف، تازه از زمان پيروزی بورژوازی به توسعه کامل خود رسيده است

ه -ماليات مصرف، در دست سرمايه صنعتی دل و صرفه جوئی ک روت معت ی ث ه يعن ب

ود وسيله ه ب زايش يافت وده و اف د نم -استثمار مستقيم کار، ادامه حيات داده تجديد تولي

اری جز وسيله ای برای آن شد که ثروت ر ه ک اش و ولخرجی ک ا از جنگ اشراف عي

.مصرف نداشتند، بيرون بياورد

ود اب خ ات مصرف را در کت لی از مالي ور اص ن منظ توارت، اي ز اس ق «جمي تحقي

ه ب - که ده سال قبل از آدام اسميت منتشر شده است -» درباره اصول اقتصادی سياسی

:وضوح تشريح کرده و می گويد

ه در « ه نظر می سد ک زايش ب ه اف ا شاهزادگان نسبت ب ق، گوي م سلطنتی مطل رژي

ائ رای آنه ت ب ن جه ه اي د و ب ی ورزن ادت م روت، حس ه ی ث د ک وند، ثروتمن ی ش م

ا ماليات هائی وضع می کنند يعنی ماليات بر محصوالت در حکومت مشروطه ماليات ه

ر مصرف ات ب ی مالي ر می شوند، يعن ه فقي ردد ک ن . عمدتا مشمول کسانی می گ ه اي ب

د ر صنايع می بندن ائی ب ات ه اهان مالي ه ... ترتيب پادش ات ب ات سرانه، مالي ل مالي مث

دی ثروت که متناسب با ثروت مفروض اتباع ه نسبت عواي شان می باشد و هر کس ب

وال . که تخمينا بدست می آورد، ماليات می پردازد ا معم ات ه در ممالک مشروطه، مالي

)١٩١ و ١٩٠جلد دوم صفحه (» .بر مصرف تعلق می گيرند

ات می شود ه نسبت مخارجش مشمول مالي ا . هر کس ب سلسله مراتب در رابطه برودون ف البته به م - ماليات ها، بيالن بازرگانی، اعتبار تجاری منطقی ای پ فقط -هوم آق

می خواهيم تذکر بدهيم که بورژوازی انگلستان وقتی در دوره ويلهلم فون اورانين، به

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٤

ه توانست شرايط اعتبار سي رار گرفت ک وقعيتی ق ه در م ه مجرد آن ک اسی نايل آمد، ب

ی و د، قرضه مل اتی جدي موجوديت خود را آزادانه تکامل بخشد، فورا يک سيستم مالي

.سيستم گمرکات استحفاظی را بوجود آورد

ده صحيحی از توضيحات ژرف انديشانه ده، اي ا بخوانن ود ت د ب افی خواه اين تذکر ک

ر ای پ ونيزم و آق اری، کم ار تج انی، اعتب يالن بازرگ ات، ب ا مالي يس ي اره پل ودون در ب

و . مردم بدهد ن فصل ول ه اي يم ک ا می خواهيم ببين ه طور م ا چه ب م، حقيقت ی مالي خيل

.نقدی را مورد بحث قرار داده است

مالکيت ارضی و بهره مالکانه مالکيت ارضی و بهره مالکانه--٤٤ت من ر و تح وعی ديگ ه ن اريخی ب ر دوران ت ت، در ه امال مالکي اعی ک بات اجتم اس

زی جز تشريح . مختلفی تکامل يافته است ورژوائی چي ن جهت تعريف مالکيت ب به اي

.کليه مناسبات اجتماعی توليد بورژوائی نيست

دی، ده انتزاعی و اب ه خاص و اي وان مناسبات مستقل، مقول ه عن تعريف مالکيت ب

. باشدنمی تواند جز يک خيالبافی متافيزيکی و يک اصطالح قضائی

د، فقط مالکيت ام آن صحبت می کن ی ع ه معن اهرا از مالکيت ب آقای پرودون که ظ

. را مورد بررسی قرار می دهدبهره مالکانهارضی يعنی

انی روانشناسی ه منشاء مالکيت ارضی، ب « اصطالح غير اقتصادی است يعنی بر مب

جلد دوم، ( » .ری دارند و اخالقی استوار است که با توليد ثروت رابطه صرفا بسيار دو

)٢٦٩صفحه

به اين ترتيب، آقای پرودون ناتوانی خود را در مورد درک منشاء اقتصادی مالکيت

ور ن عجز، او را مجب ه اي د ک راف می کن ارضی و بهره مالکانه اعالم می دارد و اعت

ردد ال و. کرده است که به مبانی روانشناسی و اخالقی متوسل گ انی عم ن مب گرچه اي

دان ف قط رابطه بسيار دوری با توليد ثروت دارند ولی رابطه بسيار نزديکی با تنگی مي

د ای پ . ديد تاريخی او دارن وی رآق ه منشاء مالکيت ارضی، محت د ک ا می کن ودون ادع

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٥

رودون منشاء مالکيت ارضی را . دارد عرفانی و اسرارآميزی ای پ اگر به اصطالح آق

رارآميز ابراس يم و بن ی کن ن م تلق ه اي د را ب ايل تولي ع وس د و توزي ان تولي بات مي ناس

ی ن ه معن ن ب ا اي م، آي م اقتصاد ف صورت رازی در آوري ورد عل ه ادعائی در م ی هرگون

:نمی باشد؟ آقای پرودون فقط به اين يادآوری قناعت می کند که

اری « ارات تج ی در دوران اعتب ل اقتصادی يعن ين دوران تکام انه -در هفتم ه افس ک

د می شد ه قيقت شده بود و فعاليت بشری، ب موجب محو ح -سرگردانی در خالء تهدي

ائی به هر : انسان محکم تر به طبيعت زنجير شود الزم بود که ه به ره مالکان تقدير، به

)٣٦٥جلد دوم صفحه ( » .بود برای اين قرارداد جديد

:ود داشت از قبل، وجود پرودون را پيش بينی کرده و گفته ب١٨مردی که چهل تالر

ی شما : با اجازه شما ای آقای خالق متعادل « ای خود می باشد ول ای دني هر کس آق

يم، از شيشه دگی می کن ا در آن زن هرگز نمی توانيد مرا متقاعد سازيد که دنيائی که م

».ساخته شده است

در دنيای شما که اعتبار تجاری وسيله ای برای سرگردان شدن در فضا است، خيلی

ا امکان دارد که د مالکيت ارضی الزم باشد ت ر کن ه طبيعت زنجي ای . انسان را ب در دني

ای ار وجود دارد، وحشت آق ل از اعتب توليد واقعی که در آن مالکيت ارضی همواره قب

.پرودون از خالء، نمی تواند پيش بيايد

رفتن منشاء آن اذعان شود، آن وقت -هر آينه بوجود بهره مالکان بدون در نظر گ

رد مذاکرات آ ين صورت می گي . نتاگونيستی ای در باره آن ميان اجاره دار و مالک زم

الم ديگر ه ک ذاکرات چيست؟ ب ن م دام است؟ : نتيجه اي ه، ک ره مالکان غ متوسط به مبل

:ببينيم آقای پرودون چه می گويد

ر » مردی که چهل تالر داشت«. واحد پول قديم آلمان بود: تالر- ١٨ نام يکی از رمان های ولت

تان است منتشر شد و در ١٧٦٨است که در سال ن داس ان اي ه يکی از قهرمان اره ب ا اش ن ج . اي

»انتشارات سوسياليزم«

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٦

د سؤال تئوری ريکاردو به اين « ه . پاسخ می ده ی ک ه، وقت ام شروع جامع ه هنگ ب

يم انسان موجود نوخاس ه جز جنگل های عظ زی ب ود و چي ته ای بر روی کره زمين ب

ه ازه در نطف وز غيرمسکونی و صنعت ت ين هن در برابرش وجود نداشت، وقتی که زم

اری . بهره مالکانه می بايستی مساوی صفر بوده باشد -بود وز روی آن ک زمين که هن

. وب نمی شد مصرفی بود، هنوز يک ارزش مبادله محس ء انجام نگرفته بود، يک شی

گونه بهره مالکانه بوجود آمد هر قدر يک قطعه زمين کار، به زمين ارزش داد و بدين

رای دازه ارزش بيشتری ب در اثر کار مساوی، محصوالت بيشتری می داد، به همان ان

ل می شدند ين . آن قائ ام محصوالت زم ه تم رد ک واره سعی می ک ابراين مالک هم -بن

پس را به تصاحب خود در آورد -يعنی منهای مخارج توليد دستمزد اجاره دار، منهای

زون ه اف ام محصولی را ک ا تم را می رسد ت ر مخارج واقعی مالکيت به دنبال کار، ف ب

ه چنگ آورد د است، ب ا از . تولي ک،آن ج ه مال د و ک ام می ده انی را انج ه عرف وظيف

ی را در ه محل دگی جامع ده دار نماين ه عه تاجر ب ان مس ل دهقان ب مقاب ه موج ذا ب د، ل

ه اره هم مقدرات دورانديشانه، اجاره دار فقط حکم کارگر مسئولی را دارد که بايد در ب

د چيزهائی که اضافه بر ... مزد مشروع خود دريافت می کند، به جامعه حساب پس بده

ه ب ره مالکان ابراين به دالت ه بن رای ع زاری ب درات، اب ابر مق ود و بن اقتضای ذات خ

ه ست اای از هزار وسيله یتوزيعی است، يک ه نابغ ه ک ا ب رد ت ار می ب ه ک اقتصادی ب

ميان اجاره دار و مالک صورت اين ارزيابی عظيم که به علت تضاد . مساوات نائل آيد

ردد و ی گ الی م ه تصادم احتم انع هرگون ری م الی ت افع ع ور من ه منظ ه است، ب گرفت

نا احبان ص ان ص ين مي ت زم ری مالکي ائی آن براب ه نه ائنتيج ين ی يع و آنه ه از زم ک

ود د ب د، خواه رداری می کنن د ... بهره ب ت، نمی توان ن جادوی مالکي ز جز اي هيچ چي

ه آن را حق خويش دانسته و منحصرا -محصول اضافی را از چنگ دهقان مستأجر ک

ر، مالکيت . بيرون بياورد -خود را بانی آن تلقی می کند ان بهت بهره مالکانه و يا به بي

يچ ارضی، خو ه ه د ک تگی ای را آفري ت و همبس رو کوف م ف ه را در ه واهی مالکان دخ

ه ... قدرتی و هيچ گونه تقسيم اراضی ای نمی توانست آن را بوجود آورد أثير حال ک ت

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٧

اقی م ه ب زی ک ا چي ره ی اخالقی مالکيت ارضی حاصل شده است، تنه د تقسيم به مان

)٢٧٢ -٢٧٠جلد اول صفحه (» .مالکانه است

ن ام اي رد تم ر خالصه ک ب زي ه ترتي دوا ب وان ب ی ت ا را م افی ه مان ب مان ريس : آس

اضافه ه بهای محصوالت کشاورزی بر مخارج توليدشان ب ريکاردو می گويد که مازاد

ه است هسود معمولی سرماي ره مالکان ار به ع سرمايه، معي ن . و رب رودون، اي ای پ آق

ي : کار را به نحو بهتری انجام می دهد ه مالک زم وان او ب ه عن ه ب د ک ازه می ده ن اج

د د، عاي حالل مشکالت مداخله کند و تمام توليد اضافی ای را که اضافه بر مخارج تولي

اورد رون بي ود، از چنگ او بي ی ش اره دار م ان اج ل . دهق ه مالک متوس ه مداخل او ب

د ه را توضيح بده ره مالکان ه . می شود تا مالکيت و به ن نحو جواب سؤال و ب ه اي ب

. فرموله می کندلغترا با اضافه کردن يک سؤال می دهد که همان

ه را ره مالکان رودون به ای پ ی آق ه وقت يم ک ه وسيله ضمنا يادآوری می کن اوت ب تف

ين را زم ل می شود زي رای آن قائ دی ب د، منشاء جدي حاصل خيزی زمين تعيين می کن

ابی شده باشد، اوت حاصل خيزش ارزي ر حسب تف ه ب ارزش « از نظر او قبل از آن ک

ه » .مبادله نبوده بلکه مشترک بوده است ره مالکان ابراين تکليف افسانه به ه -بن از کم گشتگی اين ضرورت ه گ ناشی شده بود که انسان را به زمين باز گرداند و انسانی ک

چه می شود؟-در خالء اليتناهی او را تهديد می کرد

رداز ارت پ اردو را از عب رين ريک ال، دکت ی و ی ح انه، تمثيل ای دور انديش ه

.عرفانی ای که آقای پرودون در آن پيچيده است، آزاد می کنيم

ه ره مالکان اردو -به ی - از نظر ريک ورژوائی آن است يعن ين در شکل ب مالکيت زم

.مالکيت فئودالی ای است که تابع شرايط توليد بورژوائی شده است

ه قبال ديديم که طبق مکتب ريکاردو، بها د ب ا شامل مخارج تولي ه اشياء نهايت ی هم

ه وسيله اضافه سود صنعتی بوده و به عبارت ديگر رای آن صرف ب ه ب اری ک مدت ک

ار . شده است، تعيين می گردد داقل ک ا ح ه ب در صنايع مانوفاکتوری، بهای محصولی ک

ان طبيعت هستند، تنظ ه دارای هم ه کاالهای ديگر را ک يم بدست آمده باشد، بهای کلي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٨

وان ه بت ه آن ک روط ب د، مش ی کن رين م ار ار ارزان ت ايل ک ارآورترين وس ور و ب بط

زايش داد و دودی اف ه نامح روط ب ه مش ن ک ت اي ی قيم ازار روز يعن ت ب ت، قيم رقاب

ه محصوالت را بوجود رای کلي رعکس، در صناي . ورده باشد آواحدی ب کشاورزی عب

ه ولی ک ت محص يله قيم ه وس ار س ب دار ک ترين مق ه بيش ت کلي ود، قيم ی ش اخته م

د محصوالت هم ين می کن اکتوری، در . نوع را تعي د صنايع مانوف وان همانن اوال نمی ت

ر باشند ارآوری براب ه دارای ب ه -کشاورزی نيز ابزار توليدی را ک ائی ک ين ه ی زم يعن

در ثانی به موازات افزايش . خواه افزايش داد حاصل خيزی مساوی داشته باشند به دل

ا زرع ه کشت و باي، جمعيت زمين های نامرغوب تر می پردازند و يا در همان زمين ه

ری دارد ارآوری کمت در هر دو . سرمايه جديدی می ريزند که نسبت به سرمايه اوليه ب

ن . يشتری برای توليد نسبتا کمتری صرف می شود بحالت، کار ردم، اي از م و چون ني

خارج کمتری زراعت شده، مزمينی که با افزايش کار را ضروری نموده، لذا محصول

د دا می کن ادل . بازار فروش الزم خود را پي ازار را متع ت، قيمت ب ه رقاب ا ک و از آن ج

ای ين ه ول زم ی محص ان گران ه هم ر، ب ای بهت ين ه ول زم ذا محص ازد، ل ی س م

ر نسبت . نامرغوب تر، به فروش می رسند ين مرغوب ت اضافه قيمت محصوالت زم

ارج ت ه مخ د ب ی ده کيل م ه را تش ره مالکان د، به ه . ولي ا و اراضی ای ک ين ه ر زم اگ

د ر همانن د، اگ ی بودن ل دسترس واره قاب د، هم انی دارن زی يکس ل خي نايع حاص ص

ه وان ب ه بت ت ک ود داش ان وج ن امک واره اي اکتوری هم رين مانوف ت و ارزان ت قيم

ر د و اگ ا متوسل ش ين ه ارآورترين ماش ذارسب هی رمايه گ ای ثانوي دازه ه ه ان ز ب ني

ن صورت د، در اي د می کردن ه، تولي ای اولي ذاری ه ورد -سرمايه گ ه درم انطور ک هم

ديم اکتوری دي ت محصوالت مانوف اروزی -قيم ت محصوالت کش يله قيم ه وس ت ب قيم

ين می شد ه . محصوالتی که به کمک بهترين ابزار توليد، ساخته می شوند، تعي و البت

.انه نيز از بين می رفتازاين لحظه به بعد، بهره مالک

: اگر قرار باشد مکتب ريکاردو در تمام موارد معتبر باشد، پس ضرورتا

سرمايه، بايد شامل رشته های مختلف صنعتی باشد،...

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٦٩

ادل سود درقابتی که شدي ... د موجب تع ا ميان سرمايه داران توسعه يافته است، باي

شده باشد،

ه ... ان چ رم چن د س اره دار بخواه ری اج امرغوب ت ين ن ار ايه اش را در زم ه ک ب

ه سرمايه دار صنعتی ان سودی را بدست آورد ک ه هم بياندازد و انتظار داشته باشد ک

ن ورت اي ن ص ود، در اي ی ش يبش م اکتور نص وع مانوف ر ن ذاری در ه رمايه گ از س

اجاره دار ضرورتا يک سرمايه دار صنعتی است،

عت بزرگ اداره شود،سيستم صنبراساس کشاورزی بايد ...

ل ... د مث دارد و می توان ول هدفی ن ين جز کسب پ و باالخره اين که خود مالک زم

رين درجه، تکامل ه عالی ت ايرلند، موردی پيش بيايد که در آن، سيستم اجاره داری ب

ه ب ره مالکان ی به د ول ه باش ده يافت ته باش ود نداش ه وج يچ وج ا از . ه ره آن ج ه به ک

م مالکانه نه تنها ذا در مازاد بر دستمزد بلکه ه ر سود سرمايه است، ل ازاد ب ين م چن

د پيش کشورهائی که درآمد مالک تنها يک تفريق ساده از ا ار است، نمی توان جرت ک

.بيايد

ه -بنابراين بهره مالکانه اره دار را ب ی اج که بسيار بعيد است بتواند زارع زمين يعن

ه او از از چنگ « مبدل سازد و کارگر ساده يک دهقان اجاره دار، مازاد محصولی را ک

به جای بردگان، خدمه، خراج گذاران و کارگران -»آن خود تلقی می کند، بيرون بکشد

ن سرمايه دار ا د و اي رار می ده ين ق جرتی، سرمايه دار صنعتی را در برابر مالک زم

چه را اضافه جرتی خود از زمين بهره کشی می کند و فقط آن صنعتی توسط کارگران ا

ين سبر مخارج توليد بوده و شامل ه مالک زم ود سرمايه می باشد به عنوان اجاره، ب

ردازد ی پ ين ه ب. م نعتی جانش رمايه دار ص ا س يد ت ول کش ادی ط دت زي ب م ن ترتي اي

رن تغيير شکل، تازه در ثلث آخر در آلمان، اين . اجاره دار فئودالی شد آغاز شد ١٨ ق

تان ط در انگلس الکين، و فق نعتی و م رمايه داران ص ان س بات، مي ن مناس ه اي است ک

.کامال تکامل يافته اند

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٠

ره ود داشت، به رودون وج ای پ ر آق ورد نظ اره دار م ان اج ط دهقان ه فق ی ک ا وقت ت

اره دار . مالکانه ای وجود نداشت از وقتی که بهره مالکانه بوجود آمده است، ديگر اج

ارگر .نيست بلکه کارگر اجاره دار است تنزل مقام کارگر که حاال ديگر فقط نقش يک ک

ارگر ا د، ک ازی می کن اده را ب زد س ه در خدمت سرمايروزم ی ای ک دار صنعتی هجرت

ره کشی ه ديگری به د هر کارخان ين مانن ه از زم است، پيدايش سرمايه دار صنعتی ک

اخوار و ولگ ه يک رب ار کوچک ب ين از يک خودمخت د، استحاله مالک زم -ردمی کن

.هاست هستند مناسبات گوناگونی که بهره مالکانه مظهر آناين ها

بهره مالکانه ريکاردو به معنی استحاله کشاورزی پدرساالری به کشاورزی صنعتی

ال ی انتق ه معن ت، ب ين اس نعتی در زم رمايه ص داختن س ار ان ه ک ی ب ه معن ت، ب اس

ه روستاست ورژوازی شهری ب ه جای آن. ب ه ب ره مالکان ه به ه طبيعت ک انسان را ب

د ر کن ر رقابت در آورده است«زنجي ه زنجي ين را ب رداری از زم ره ب ی . صرفا به وقت

ين، ن نتيجه رقابت بهره مالکانه تعيين شد، خود مالکيت زم ه از اي را ک می شود، زي

ه . لحظه به بعد، وابسته به ارزش بازار محصول کشاورزی می باشد ين، ب مالکيت زم

ازه از . الکانه تجهيز گشته و يک متاع تجارتی می شود عنوان بهره م ه، ت بهره مالکان

اعی ا ه یلحظه ای امکان پذير می شود که توسعه صنعت شهری و تشکيالت اجتم ک

انی و به وسيله ه سود بازرگ آن آفريده شده است، مالک زمين را مجبور کند که فقط ب

ه ملک خود فقط مبلغ پولی که از محصوالت کشاورزی بدست می آيد نظ ه و ب ر دوخت

د اه کن ازی نگ ول س ين پ ک ماش وان ي ه عن ان. ب اهده هم تان مش ه در انگلس ور ک ط

ه او دا ساخته است ک ين و طبيعت ج دری مالک را از زم ه ق می کنيم، بهره مالکانه ب

در رابطه با اجاره دار، سرمايه دار صنعتی . احتياجی به شناختن امالک خود ندارد حتا

ا رگر روستائی بايد گفت که وابستگی و کا د بيش آن ه ار می کنن ه روی آن ک ی ک زمين

آن ها . از وابستگی ای نيست که کارفرما و کارگر کارخانه نساجی به پشم و پنبه دارند

ه وزاری احزاب ارتجاعی . شان پای بند نيستند ت محصوالتمبه چيزی جز قي ه -ندب ک

اق روح ت فئودا از اعم رای بازگش ان ب ای ش دگی زيب ه زن ت ب رای بازگش م، ب ليس

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧١

اد و ا، فري داد م زرگ اج ه آداب و رسوم ساده و فضايل ب پدرساالری و برای رجعت ب

ين -شيون می کنند ا ناشی می شود از هم ه . ج ر ساير صنايع ب اکم ب وانين ح يم ق تعم

افعی در زمين، همواره موجب ه من د شد ک ن آ شيون وزاری کسانی می شود و خواه

ه ای شده دارند به روی محرک ه ني ديل ب ه تب ره مالکان ه به وان گفت ک اين ترتيب می ت

.خوش حرکت تاريخ کرده است است که زندگی آرام روستائی را دست

ن ه اي د، ب ه می دان ره مالکان اگرچه ريکاردو توليد بورژوائی را شرط الزم تعيين به

ه ين را، در هم ت زم ورد مالکي ه در م ره مالکان وم به ال، مفه ه ادوار و درح هم

رد ار می ب ه ک ام اقتصاددان. کشورها ب تباه تم ن اش د اي ه مناسبات تولي ائی است ک ه

.بورژوائی، را جاودانی معرفی می کنند

ه ديل -آقای پرودون از هدف دورانديشانه بهره مالکان ارت از تب ده او عب ه عقي ه ب ک

ع م ه توزي ذرد و ب ارگر مسئول است، می گ ه ک ره دهقان اجاره دار ب ه به ساوات گران

.مالکانه می پردازد

ه قيمت مساوی به وسيله همانطور که ديديم، بهره مالکانه ائی ک محصوالت زمين ه

ه . است، بوجود می آيد نامساوی خيزی شان حاصل به اين ترتيب که يک هکتوليتر غل

ه - فرانک تمام شده باشد ١٠به قيمت ٢٠ چنان چه مخارج توليد زمين نامرغوب تر ب

. فرانک فروخته خواهد شد٢٠ به قيمت -رانک رسيده باشدف

ازار ه ب ه ب ه محصوالت کشاورزی ای ک ه کلي دی موجب شود ک تا زمانی که نيازمن

ران براساس می شوند، خريداری گردند، قيمت بازار آورده رين محصوالت مخارج گ ت

ردد ين می گ ادل قي . تعي ن تع ن جهت اي ه اي ام ب ر رقابت و ن -ت ه ه در اث ه خاطر ک ه ب

ين -مساوی بودن حاصل خيزی زمين، بوجود آمده است ه مالک زم موجب می شود ک

اره دارش می فروشد، ه اج ه ای ک و غل ر از هر صد کيل فرانک بيشتر ١٠مرغوب ت

.بهره مالکانه بدست آورد

ه ب ه قيمت غل يم ک ه آن الزم است، هيلوس ه فرض می کن رای تهي ه ب اری ک مدت ک

ده تعيين می شود، در ر بدست آم ين مرغوب ت ه از زم اين صورت صد کيلو غله ای ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٢

ين حالی که فرانک به فروش خواهد رسيد، در ١٠باشد، بالفاصله به دار قيمت هم مق

ود ٢٠تر حاصل شده باشد، غله که از زمين نامرغوب د ب ن براساس . فرانک خواه اي

ازار ط ب ت متوس رض، قيم ه ا ١٥ف ه ب ال آن ک ود، ح د ب ک خواه انون فران قتضای ق

ود، آن وقت ١٥ اگر قيمت متوسط . فرانک می باشد ٢٠رقابت، بالغ بر فرانک می ب

را - چه مساوات گرانه و چه هر نوع ديگر آن -اصال موضوع توزيع مطرح نمی شد زي

ود نداشت ه ای وج ره مالکان و . به د کيل ه ص ود دارد ک ی وج ط وقت ه، فق ره مالکان به

فرانک به فروش ٢٠ فرانک تمام شده باشد، به قيمت ١٠ه غله ای که برای توليدکنند

ازار . برسد ری قيمت ب آقای پرودون با وجود نابرابری مخارج توليد، فرض را بر براب

.می گذارد تا به توزيع برابر محصول نابرابر برسد

ه خواستار آن ما اقتصاددان ايليچ و ساير کسانی را ک ل، شربوليه، ه هائی نظير مي

که بهره مالکانه به دولت پرداخت شود و در عوض، ماليات ها لغو گردند، به بوده اند

ه سرمايه دار صنعتی از مالک . خوبی درک می کنيم اين، بيان آشکار کينه ای است ک

ورژوازی شده است -زمين دی در دستگاه ب ز بی ارزش زائ ه از نظر او چي در دل - ک

.دارد

دا ٢٠ه قيمت البته اين که ابتدا صد کيلو غله را ب ا بع فرانک ١٠ فرانک بفروشيم ت

افی رای آن ک ائيم، ب ع نم وم توزي ين عم م ب ه اي ده گرفت ه از مصرف کنن اضافه ای را ک

ه است که د و سر خود را ب دوهناک طی کن نابغه اجتماعی راه پر پيچ و خم خود را ان .گوشه ای بکوبد

د » ی عظيمی ارزياب«بهره مالکانه، زير قلم آقای پرودون به صورت ه «در می آي ک

و ... نظر به تضاد ميان اجاره دار و مالک، به خاطر منافع عالی تری وضع شده است

ين نتيجه نهائی آن ايجاد تعادل مالکيت زمين ميان کارخانه داران و آن ه از زم ائی ک ه

)٢٧١جلد اول صفحه (» .بهره برداری می کنند، خواهد بود

ه ابی ای ک ره مبراساس ارزي ه به بات جامع ا در درون مناس د، تنه ده باش ه ش الکان

. باشدیموجود، دارای ارزش عملی م

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٣

ه ردازد، فقط در کشورهائی ک نشان داديم که اجاره ای که اجاره دار به مالک می پ

ا انی و صنعت می باشند، تقريب رين بازرگ ه ت ل يافت ه طور دارای تکام انگر ب ل بي کام

ه است اره، ا . بهره مالکان ن اج ه اي ين ريخت ه مالک در زم ره سرمايه ای را ک را به کث

راوان ديگر، موقعيت امالک، نزديکی به شه . است، نيز در بر می گيرد رها و کيفيات ف

.می گذارندتأثير ميزان بهره مالکانه بر روی

توار ه اس ره مالکان ر به ه ب ابی ای ک ائی ارزي ريح نارس رای تش ل ب ين دالي ا هم تنه

. می کندمی باشد، کفايت

رای درجه ابتی ب ار سنجش ث وان معي از سوی ديگر، بهره مالکانه نمی تواند به عن

يميايی واد ش تعمال م را اس رد، زي رار گي تفاده ق ورد اس ين، م ک زم زی ي ل خي حاص

ی د م د، جدي ر بده ين را تغيي ت زم ه طبيع ر لحظ د ه وص توان ه خص روزه ب ه ام ک

ه های زمين شناسی شروع به آن کر علم ده است که تمام ارزيابی های گذشته در زمين

ازد ون س بی را دگرگ زی نس ل خي ه : حاص ود ک يش ب ال پ ت س دود بيس ازه در ح ت

را د زي يعی پرداختن اير وس اطق ب ادانی من ه آب يس، ب رقی انگل ای ش ين ه در دوک نش

ر ين و ترکيب اقشار زي ان قشر سطحی زم ه رابطه مي ن اواخر ب ازه در اي یت ين آن پ

.رده اندب

اريخ ه ت يم ک ن ترتيب می بين ه اي د است -ب ه بسيار بعي يله ک ه وس ه، ب ره مالکان به

د ه بده اده ای ارائ ابی آم امال -ارزي ر داده و آن را ک ود را تغيي ابی موج ا ارزي دائم

.دگرگون می سازد

يست و باالخره حاصل خيزی زمين آن قدرها هم که فکر می کنند يک کيفيت طبيعی ن

اع بات اجتم ا مناس ه نزديکی ب ه در رابط دبلک ی باش ان م ر زم ين. ی ه ه زم يک قطع

ازار می د می تواند از نظر کشت غله، بسيار حاصل خيز باشد مع الوصف قيمت ب توان

دين دل سازد و ب ه آن را از زارع را وادار کند که آن را به يک چمن مصنوعی مب گون

.حيض انتفاع زراعی ساقط نمايد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٤

دارد حتا که -آقای پرودون ارزيابی خود را م ن ابی عادی را ه ن -ارزش ي ه اي فقط ب

ه را تحقق هدف مساوات گرانه و دورانديشانه جهت کشف کرده است که ره مالکان به

:آقای پرودون می افزايد. بخشد

ين « است و -بهره مالکانه، ربع سرمايه ای که هرگز از ميان نخواهد رفت يعنی زم

اعی چون اين د از نظر انتف ه سرمايه از نظر مادی قابل توسعه نبوده و فقط می توان ب

ذا در طور د، ل ه نامحدودی بهبودی حاصل نماي ا سود قرضه، در نتيجه حالی ک ع ي رب

وفور سرمايه همواره سير نزولی دارد، بهره مالکانه، در نتيجه تکميل يافتن صنعت و

ر اصالحاتی که در کشت و د داشت زرع انجام می گي ... د، پيوسته سير صعودی خواه

)٢٦٥جلد دوم صفحه . ( است بهره مالکانه برحسب سرشت آنناي

ه استثنای اين جا در آقای پرودون همه خصايص ربح را در بهره مالکانه می بيند ب

رد ی . آن که اين، از نوع خاصی سرمايه منشاء می گي ين است يعن ن سرمايه، زم و اي

د صرفا از نظر «ه سرمايه ابدی ای ک وده بلکه می توان ل توسعه نب از لحاظ مادی قاب

ا » .نامحدودی بهبودی حاصل نمايد به طور انتفاعی در سير پيشرونده تمدن، ربح دائم

ا در حال ترقی است حالی که رو به تنزل است، در ه دائم ور . بهره مالکان ه علت وف ب

ل ي ر تکمي د و در اث ی کن زل م ح تن ا، رب رمايه ه کافتنس ه آن - تکني ه نتيج ک

. بهره مالکانه ترقی می کند-بهره برداری دائما بهتری از زمين می باشد

.اين است جوهر نظريات آقای پرودون

از نظر . ابتدا بررسی می کنيم که بهره مالکانه تا چه حد به منزله ربح سرمايه است

ح سرمايه د ملک خود مالک زمين، بهره مالکانه مظهر رب رای خري ه او ب ای است ک

د در صورت فروش ملک ه او می توان ا سرمايه ای است ک بدست پرداخته است و ي

ه ر . آورد ره مالکان ين، فقط به ا فروش زم ا لکن او با خريد ي می فروشد ا می خرد ي

ره رخ عمومی به قيمتی که او می پردازد تا به کسب بهره مالکانه نايل آيد، برحسب ن

دارد تنظيم می شو ائی . د و با طبيعت ماهوی بهره مالکانه سروکاری ن ح سرمايه ه رب

ه در ريخته می شوند بطور که در امالک ائی است ک ح سرمايه ه ر از رب ائين ت ی پ کل

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٥

ين . بازرگانی يا صنعت ريخته می شوند ح حاصله از زم ان رب ه مي پس از نظر فردی ک

موضوع بر سر بهره مالکانه ای برای مالک و خود بهره مالکانه، تفاوتی قائل نيست،

. خود بهره مالکانه است سرکه به سرمايه تبديل گرديده، نيست بلکه موضوع بر

ه در ح سرمايه ای ک اجاره، می تواند عالوه بر بهره مالکانه اصلی، در برگيرنده رب

اره را، . زمين ريخته شده است، نيز باشد در اين صورت مالک زمين اين قسمت از اج

وان سرمايه دار، دريافت می نه به ه عن د عنوان مالک بلکه ب ره . کن ن، آن به لکن اي

.مالکانه حقيقی ای که ما از آن صحبت می کنيم، نيست

رار تفاده ق ورد اس د، م يله تولي وان وس ه عن ين ب ه زم انی ک ا زم د، ت ه باش نگرفت

دازه ساير و . سرمايه ای محسوب نمی شود ه ان د ب سايل سرمايه های ارضی می توانن

د زايشتولي ه آن اضافه اف زی ب ادی چي ا از لحاظ م رودون، م ای پ ول آق ه ق د و ب يابن

د، رار می گيرن ورد استفاده ق د، م وان وسيله تولي ه عن نمی کنيم ولی زمين هايی که ب

زايش داف ائی. می يابن ين ه ط بايستی در زم د -فق يله تولي ه وس دل ب ال مب ه ح ا ب ه ت ک

دون آن سرمايه های ب -شده اند د، ب زايش ياب ا سرمايه ارضی اف يشتری ريخته شوند ت

ه ه گسترش ملکی صورت گرفت دون آن ک ی ب که بر مقدار زمين افزوده شده باشد يعن

ين است . باشد ره زم ورد . البته منظور آقای پرودون از مقدار زمين، محدوديت ک در م

ه هيچ وجه مخالف آن نيس د، ب ين نسبت می ده ه زم ه او ب ه ابديتی ک ين ب ه زم تيم ک

ديت . عنوان ماده، دارای چنين خاصيتی می باشد ش بيش ازمين به عنوان سرمايه، اب

.از ساير سرمايه ها نيست

طال و نقره که ربح عايد صاحب آن می سازند، به همان اندازه بادوام و ابدی هستند

ين ت . که زمين د، هر آينه بهای طال و نقره تنزل کند، و در عين حال بهای زم رقی نماي

.اين امر مطمئنا ناشی از طبيعت کمابيش جاودانی آن نخواهد بود

ت ت اس رمايه ثاب ک س ی، ي رمايه ارض رمايه در . س دازه س ه ان ز ب رمايه ني ا س ام

ود ی ش تهلک م ردش، مس د و . گ د تولي ه تجدي اج ب ين، احتي داوم زم ای م ازی ه بهس

ه در خدم ه بهسازی های ديگری ک ل هم د و مث ه مراقبت دارن واد طبيعی ب ديل م ت تب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٦

ود، آن . شان محدود است وسايل توليد، قرار دارند، مدت اودان ب اگر سرمايه ارضی ج

وقت بعضی مناطق، منظره کامال ديگری داشتند تا آن چه ما امروز مشاهده می کنيم و

روت گذشته را رق و جالل و جب اد روم، سيسيل و فلسطين زرق و ب سرزمين های آب

.داشتند

ی ه حت و آن ک رود ول ين ب د از ب ی توان ی م رمايه ارض ه س ود دارد ک واردی وج م

.ن صورت گرفته باشدآهائی هم در ی بهساز

ر رقابت اراضی ر اث ه، ب ره مالکان ه به د ک اوال اين حالت همواره زمانی پيش می آي

د ه باش ان رفت د، از مي ز جدي ل خي از . حاص ته بهس ن گذش ه در دوران ی از اي ائی ک ه

ی دار اورزی مشخص ل کش ر تکام ر در اث ن ام ه اي ه ای ک وده، از لحظ ای ارزش ب

.عموميت يافته باشد، اعتبار خود را از دست می دهند

ه مالک وان . نماينده سرمايه ارضی، مستاجر است و ن ه عن ين ب ه زم و درآمدی ک

امالکی وجود دارند . سرمايه عايد می سازد، ربح و سود کارفرماست، نه بهره مالکانه

.ين ربح و سود را می دهند ولی بهره مالکانه ای عايد نمی کنندکه ا

وان - تا وقتی که زمين ربح عايد می سازد -در مجموع ه عن سرمايه ارضی بوده و ب

ره . سرمايه ارضی، بهره مالکانه ای نمی دهد و مالکيت ارضی، محسوب نمی شود به

می گيرد، عايد می شود از مناسبات اجتماعی ای که زراعت در آن ها صورت مالکانه

ين باشد داوم زم ه . و نمی تواند نتيجه طبيعت کمابيش ثابت و م ه از جامع ره مالکان به

.ناشی می شود و نه از زمين

رودون، ای پ ه آق ق نظري ين «طب ازی کشت و زرع زم ه » بهس ی نتيج ل «يعن تکام

ه است » تکنيک ره مالکان داوم به ن بهساز . علت ترقی م رعکس، اي ا گاهگاه ی ب ی ه

.موجب تنزل آن می شوند

ارت از چيست؟ از - چه در کشاورزی و چه در صنعت -کلی اين بهسازی بطور عب

ر ار کمت ا ک ه ب ا آن ک رد و ي د ک دار بيشتری تولي ار مساوی مق ا ک وان ب اين است که بت

ود د نم تری تولي دار بيش ا مق دار و ي ان مق اره دار . هم ازی، اج ن بهس کرانه اي ه ش ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٧

د مجبور به آن نمی اچيزی صرف کن باشد که مقدار بيشتری کار برای محصول نسبتا ن

ه ه ب ائی ک رمايه ه ردد س ر متوسل گ امرغوب ت ين ن ه زم ه ب دارد ک اج ن ه آن احتي و ب

ن ه اي د داشت ب انی خواهن ارآوری يکس وند، ب ی ش ه م ان زراعت ريخت دريج در هم ت

د، ها بتوانند آن طور که آی ترتيب بسيار بعيد است که اين بهساز قای پرودون می گوي

ددی در راه می متع ع موس س، موان ر عک د و ب زايش بدهن ا اف ه را مرتب ره مالکان به

.افزايش آن شده اند

رن ی ق الکين انگليس يم ١٧م د و از ب رده بودن وبی درک ک ه خ وع را ب ن موض ، اي

.کاهش عوايدشان با پيشرفت های کشاورزی مخالفت می ورزيدند

)صاددان معاصر چارلز دومنگاه کنيد به پتی، اقت(

اعتصاب و اتحاد کارگران اعتصاب و اتحاد کارگران--٥٥د « زايش مزدی، نمی توان أثير هيچ اف زايش بهای غالت، شراب و ت ديگری جز اف

مزد چيست؟ قيمت مخارج غالت . يعنی آن که موجب گرانی می شود .غيره داشته باشد

ده حتا .و غيره است، بهای کامل هر چيز است ه ب م ادام از ه : يم و بگوئيم می توانيم ب

ه د روزان د تولي د و تجدي ا مزد نسبت عناصری است که ثروت را تشکيل می دهن آن ه

ه مصرف می رسد ارگران ب ی آن . توسط توده ک ه معن زد ب ردن م ر ک ابراين دو براب بن

ه زی ک ی چي ذار شود، يعن ده سهمی بيشتر از محصول او واگ است که به هر توليدکنن

ان چه و . يک تضاد است ن چن ه اي داد کمی از صنايع شود ب زايش فقط مشمول تع اف

ی است ی گران من ... معنی اختالل عمومی در امر مبادله است، به عبارت ديگر به معن

رممکن است موجب : اعالم می دارم د، غي زد گردن زايش م ه اف ه منجر ب اعتصاباتی ک

ر دو می اين به همان اندازه طبيعی است که دو ضربد: افزايش عمومی قيمت ها نشوند

) جلد اول١١١ و ١١٠پرودون، صفحه (» .شود چهار

. ادعاها می شويم به استثنای اين که دو ضربدر دو می شود چهار اينما منکر همه

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٨

ا . نخست آن که گرانی عمومی وجود ندارد ان ب ز همزم ه چي زد، هر آينه بهای هم م

ده بل ود نيام ا بوج ت ه ری در قيم ن صورت تغيي ود، در اي ر ش ری در دوبراب ه تغيي ک

.اصطالحات حاصل شده است

ی ا بيشتر موجب گران عالوه بر اين، افزايش عمومی مزدها هرگز نمی تواند کمتر ي

ردد ع . عمومی کاالها گ ان چه در واق ه چن ارگران را ب داد يکسانی از ک ام صنايع تع تم

ه (نسبت سرمايه ثابت اری ک زار ک ا اب ا متناسب ب رار می ده آن ه ورد استفاده ق د م ) ن

ومی دن عم ائين آم ب پ ا موج ومی مزده زايش عم ورت اف ن ص د، در اي تخدام کنن اس

.شود و ارزش بازار کاالها دچار تغييری نخواهد شدی سودها م

ام آن جا از که نسبت کاريدی به سرمايه ثابت، در صنايع مختلف نامساوی است، تم

ثابت و تعداد کمتری نسبی از مقدار بيشتری سرمايه به طور رشته های صنعتی ای که

زل کارگر، استفاده می کنند، دير يا زود مجبور خواهند بود که بهای کاالهای خود را تن

د االی . بدهن ه ارزش ک ان چ رعکس، چن ا و ب ود آن ه د، س زل نکن ا تن رخ آن ه از ن

ن جهت . متوسط سود باالتر خواهد رفت ه اي د و ب ا، مزدی دريافت نمی کنن ماشين ه

ا صنايع ديگر، افزايش عمومی مزد ها کمتر شامل صنايعی خواهد شد که در مقايسه ب

ارگر ا ک د ت ی کنن تفاده م ين اس تر از ماش ن . بيش واره دارای اي ت هم ه رقاب ا ک از آن ج

رخ ه از ن ودهائی ک ذا س د ل رار نماي ر ق ودها ب ان س ه ای مي ه موازان ت ک رايش اس گ

وقتی داشته ب ه م ن ترتيب صرف . اشند متوسط باالتر باشند، می توانند فقط جنب ه اي ب

ای ر آق ق نظ ه طب ای آن ک ه ج ا ب ومی مزده زايش عم انات، اف اره ای نوس ر از پ نظ

ا ا ت ت ه ه قيم د ک د ش تر باعث آن خواه ود، بيش ومی بش ی عم رودون، موجب گران پ

يعنی تنزل قيمت بازار کاالهائی که عمدتا به کمک ماشين ها ساخته . حدودی تنزل کنند

.می شوند

ی و ت ه در آن، ترق تند ک باتی هس انگر مناس رفا بي ا ص ودها و مزده زل س ن

ارگران ن از سرمايه داران و ک ه اي دون آن ک د ب ار، سهم می برن محصول يک روز ک

أثيری داشته باشد ر روی بهای محصول ت وارد ب ر م ا . ترقی و تنزل در اکث ه ام ن ک اي

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٧٩

ا و اب افز اعتصاباتی که منجر به افزايش مزدها می شوند، موج « يش عمومی قيمت ه

د از آ ايده -)١١١جلد اول صفحه (» موجب گرانی می شوند حتا ليست که فقط می توان

.تراوش کرده باشد. مغز شاعری که کسی درکش نکرده است

دی ای جدي ين ه تعمال ماش راع و اس ب اخت ا موج ابات مرتب تان، اعتص در انگلس

ار مدعی شد که ماشين ه بوده اند، می توان ا، حربه هائی بودند که سرمايه داران به ک

رين . می بردند تا سرکشی کاری را که مستلزم مهارت بود، فرونشانند راع بزرگ ت اخت

د . مدرن يعنی ماشين های ريسندگی خودکار، کارگران ريسنده شورشی را از ميدان ران

يچ ابات ه ارگری و اعتص ای ک ه ه ه اتحادي ر آين أثير ه ن ندات ز اي ری ج ه ديگ تند ک ش

ه به کار موجب اختراعات مکانيکی ای که عليه خودشان ازه ب می رفت، شده باشند، ت

د تأثير همين دليل هم که باشد ر روی تکامل صنعت داشته ان رودون . عظيمی ب ای پ آق

:ادامه می دهد

ر شده است، آقای لئون فوشه منتش به وسيله ، ١٨٤٥در مقاله ای که در سپتامبر «

ه یخورد م به اين نکته بر ه اتحادي ر ب يش، کمت دی پ ارگران انگليسی از چن ه ک نم ک ک

د رايش دارن ن او . گ ود و در اي ی ش لما يک پيشرفت محسوب م ه مس ن چيزيست ک ي

ه وان ب ی ت ط م ه فق ا رابط ت آن ه ک گف ی . تبري ذيب اخالق ن ته ه اي وانيم ک ی خ و م

دتا ناشی از آموزش اقتصادی ا کارگران عم ی در در يک . می باشند آن ه م آئ رد ه گ

. بولتون، يکی از کارگران نساجی فرياد زد که مزدها بستگی به کارخانه داران، ندارند

ه تند ک ائی هس الق ه ط ش طالح فق ه اص ه داران ب ادی، کارخان ود اقتص در دوران رک

ردن ضربه نيازمندی ها مشمول بوده و چه بخواهند و چه نخواهند، مجبور به وادار ک

ند ی باش ه داران اصل تنظ. م ه و تقاضاست و کارخان ان عرض بات مي ده، مناس يم کنن

»...قدرت آن را ندارند که

:فرياد احسنت آقای پرودون بلند می شود و اعالم می دارد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٠

دبختی ... و.... و... می گويند کارگران با ترتيب، کارگران نمونه و اين ها به « ن ب اي

ا د گذشت تاکنون در انگلستان وجود نداشته است و از دري انش نخواه د ( »...ی م جل

)٢٦٢ و ٢٦١اول کتاب پرودون صفحه

ا توسعه ه ج ون بيشتر از هم از ميان تمام شهرهای انگلستان، راديکاليسم در بولت

ی . يافته است ه بيش از ديگران انقالب د ک ن شهرت برخوردارن ون از اي ارگران بولت ک

ند ی باش ا . م ای ق ل از الغ زرگ و قب يج ب ه داران در دوران تهي الت، کارخان نون غ

ه وسيله انگليسی فکر می کردند که فقط ا ب د ب دان، می توانن ه مي ارگران ب فرستادن ک

اما اختالف منافع کارگران با منافع کارخانه داران کمتر از اختالف . مالکين مقابله کنند

ه دار ه کارخان ود ک ان در منافع کارخانه داران و مالکين نبود و به اين ترتيب طبيعی ب

د ابراين . گردهم آئی های کارگری همواره در اقليت بودن ا بن رای آن آن ه د؟ ب چه کردن

م ه بخش اعظ د ک ی دادن ب م ائی را ترتي ی ه ردهم آئ ند، گ رده باش اهر ک ظ ظ ه حف ک

ه ارگرانی ک ی ک داد قليل ا و تع ه ه ديران کارخان دگانش از م رکت کنن ع ش ليم و مطي تس

ارگران بودند و در واقع از آن ها ان چه ک دوستداران تجارت، تشکيل می يافت و چن

ل ون و منچستر -واقعی می خواستند در اين تجمعات شرکت نمايند مث ر ضد - بولت ا ب ت

تند، از دعوين نيس زء م ه ج ن ک ه اي ه بهان د، ب راض کنن نعی اعت اهرات تص ن تظ اي

ه ف . ورودشان ممانعت به عمل می آمد ود ک ات، آن ب وع تجمع ن ن رادی مفهوم اي قط اف

رکت در ق ش ا ح د آن ه ارت ورودی بودن ه دارای ک تند ک ا. را داش ه در ب ود آن ک وج

هر وقت . آگهی های ديواری، شرکت در اين تجمعات برای همگان آزاد اعالم شده بود

رآب و که يک چنين گردهم آئی صورت می گرفت، نشريات کارخانه داران گزاراشات پ

د، منتشر تاب و مشروحی در باره سخنرانی راد شده بودن ات اي ن تجمع ه در اي هائی ک

د راد . می کردن ا را اي ن سخنرانی ه ه اي د ک ا بودن ه ه ديران کارخان ه م ديهی است ک ب

د آن ها می کردند و روزنامه های لندن ل می کردن ه نق ای . را کلمه به کلم بدشانسی آق

ور از پرودون اين است که مديران کارخانه ها را کارگران عادی تلق ی کرده است و عب

:شان ممنوع ساخته استی دريای مانش را اکيدا برا

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨١

ال ر در س ای اگ ه ، ١٨٤٥ و ١٨٤٤ه ب توج ته جل ر از گذش ابات کمت اعتص

ه انگلستان از سال ود ک ن جهت ب ه اي د، ب ار ديگر دوران ١٨٣٧می کردن د، ب ه بع ب

د قرون ی گذران ود را م نعتی خ کوفائی ص ا. و ش ود ب ک از وج يچ ي ا، ه ن ه ه اي هم

.اتحاديه های کارگری منحل نشد

ه ديران کارخان ه م اال ب يمهح ون گوش کن ن. ای بولت ر اي ه داران از نظ ا، کارخان ه

ه را ک ا تعيين کننده مزدها نيستند، زي ده قيمت محصوالت نمی باشند، آن ه ين کنن تعي

ا را آن ه تند، زي والت نيس ت محص ده قيم ين کنن ا تعي احآن ه انیص ازار جه بان ب

ند ی باش ه . نم ارگری ای ک ه ک د اتحادي ه نباي د ک د بفهمانن ی خواهن ب م ن ترتي ه اي ب

رعکس، . منظورش تحميل کردن افزايش مزد به کارخانه داران باشد، بوجود آورد و ب

ا بشود و در زايش مزده ارگری موجب اف آقای پرودون از ترس آن که مبادا اتحاديه ک

ا گرانی عمومی گردد، نتيجه منجر به ر حذر می سازد آن ه ار ب ن ک ه اي دام ب . را از اق

ن ورد اي رودون در م ای پ ا و آق ه ه ه سرکارگران کارخان دهيم ک احتياج نيست نشان ب

ک ر دو ي ت، ه والت اس ت محص زايش قيم ا اف رادف ب ا، مت زايش مزده ه اف ه ک نکت

.روح اند اندر دو بدن

ه ولی آيا وحشت از گرانی علت وا رودون است؟ ن ای پ ه آق ن . قعی کين ه اي او فقط ب

عرضه براساس علت از مديران کارخانه های بولتون ناراضی است که آنان ارزش را

ين شدگی ارزش تعيين شده و تقاضا تعيين می کنند و به ه تعي ه مرحل ه ب ، به ارزشی ک

داوم و کلي ه نسبت های رسيده است، به تعيين ارزشی که در برگيرنده مبادله پذيری م

.با دورانديشی می باشد، توجهی ندارندتوأم روابط و روابط نسبت ها، بوده و

ه « زا، بلک انون ج اب ق ا کت ه تنه انونی است و ن ی غيرق ارگران، عمل ابات ک اعتص

رر می دارد ن را ... سيستم اقتصادی و ضرورت نظام موجود نيز اين موضوع را مق اي

ازوی خويش، حق می توان تحمل کرد که هر کارگر در روی ب مورد شخص خود و ني

ه . اتخاذ تصميم داشته باشد ا، علي ه ه د از طريق اتحادي ارگران بخواهن ه ک ن ک ی اي ول

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٢

ه د ب ه نمی توان ه جامع زی است ک انحصار متوسل به قهر گردند و نفس تازه کنند، چي

)٣٣٥ و ٣٣٤جلد اول صفحه ( ».آن تن در دهد

اده د يک م رودون می خواه ای پ ری آق وان نتيجه گي ه عن زا را ب انون ج اب ق از کت

.عمومی از مناسبات توليد بورژوائی بخورد ما بدهد

اتحاديه ها، در انگلستان به موجب يک اقدام پارلمانی به تصويب رسيدند و سيستم

ودن ه مجاز ب رد ک ور ک ا اقتصادی بود که مجلس را مجب انون اعالم آن ه را از نظر ق

ال . دارد ی در س ر ج، در دوران وزارت هاسکيسون، م١٨٢٥وقت ه تغيي ور ب لس مجب

ه علت رقابت آزاد، -قانون مزبور شد تا آن را هر چه بيشتر با اوضاع و احوالی ه ب ک

ود ده ب ود آم وع -بوج ارگران را ممن ه ک ه اتحادي وانينی ک ه ق ازد، کلي گ س هماهن

ه هر قدر صنعت مدرن و رق . می ساختند، الزاما ملغی شدند د، ب ابت، بيشتر توسعه يابن

دار همان اندازه عناصری که موجب ايجاد و پيشرفت اتحاديه ها می شوند، بيشتر پدي

ده و روز ت اقتصادی ش ه يک واقعي ه اتحادي ه محض آن ک د و ب ر می گردن ه روز ب ب

ز انونی ني صالبت آن افزوده شده باشد، ديگر مدت مديدی الزم ندارد که يک واقعيت ق

.بشود

ه درن و ا ب ه صنعت م ده آن است ک ان دهن داکثر نش زا، ح انون ج اده ق ب م ن ترتي ي

.رقابت، در حکومت مشروطه و امپراتوری هنوز به اندازه کافی تکامل نيافته بودند

د و ١٩و سوسياليست ها اقتصاددان ها صرفا بر سر يک نکته با هم توافق نظر دارن

اوت آن هم محکوم کردن اتحاديه هاست ولی انگيزه ن محکوم ساختن، متف ان در اي آن

.است

ا اددان ه د اقتص ی گوين ارگران م ه ک ما : ب د، ش تالف نکين م ائ ا ه يله ب ه وس ای ب

ا ه ه ه ی اتحادي د ک ی گردي انع آن م ويد و م ی ش نعت م نظم ص ير م د راه س ان س ت

زاحم تجارت می شويد و ام سفارشات خود باشند، شما م ه انج ادر ب کارخانه داران ق

ان- ١٩ ای آن زم ت ه ی سوسياليس ا، در : يعن ت ه ه و اوونيس ا، در فرانس ت ه فوريريس

»توضيح از فردريش انگلس«. انگلستان

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٣

د ساخت موج د خواهن ار شما را زائ ا حدودی ک ه . ب تسريع نفوذ ماشين هائی که ت و ب

د دام . اين ترتيب مجبور خواهيد شد که به دستمزد کمتری تن در دهي ن گذشته، اق از اي

ه اقتضای . شما بيهوده است واره ب ار دستمزد شما هم مناسبات عرضه و تقاضای ک

م خ م مسخره است و ه ن، ه ود و اي ی ش ين م ل تعي د در مقاب ما بخواهي ه ش اک ک طرن

.قوانين ابدی اقتصاد سياسی مقاومت نمائيد

د، چون بهرحال چه : سوسياليست ها خطاب به کارگران می گويند اد نکني با هم اتح

وضوح برای شما ثابت ه باقتصاددان ها فايده ای از آن خواهيد برد؟ افزايش دستمزد؟

ال ب آن، س ه در تعقي رد ک د ک ت خواهن ا وق ق ه د از طري ا بتواني د داشت ت الزم خواهي

ظ ازماندهی و حف رای س د ب ما مجبوري ه ش ارجی را ک ط مخ تمزد، فق زايش دس اف

د ی اتحاديه ها امين کني وئيم . تان بپردازيد، ت ه شما می گ وان سوسياليست ب ه عن ا ب م

ر از رف نظ ه ص أله ک ه مس ود ک د ب ارگری خواهي ان ک ما هم ول، ش ه پ وط ب مرب

د هس د مان ه دار خواه ابق کارخان افی الس ز کم ه دار ني ه کارخان انطور ک پس. تيد، هم

وف اد موق وف ! اتح ت موق ت ! سياس ه سياس ی دست زدن ب ه معن دن ب د ش ر متح مگ

نيست؟

ه دا اقتصاددان ها ی ک د و رمی خواهند که کارگران، جامعه را با همان ترکيب د بپذيرن

د، ] داناناقتصاد[از دستورالعمل هائی که ايشان رر داشته ان برايشان تعيين کرده و مق

.پيروی نمايند

ر سوسياليست ها می خواهند که کارگران جامعه کهنه را کنار بگذارند تا بتوانند بهت

ه اند، قدم دانديشی تدارک ديربا آن همه دو] سوسياليست ها[آن ها به جامعه نوينی که

.بگذارند

ال ها، عليرغم دستو عليرغم هر دوی اين رداز رالعمل ها و خي ه های ی پ ا، اتحادي ه

درن، توسعه و حتا کارگری زايش صنعت م ا تکامل و اف ه ب لحظه ای درنگ نکردند ک

ا در يک . رشد يابند ه ه ه درجه تکامل اتحادي اين حالت امروز تا آن حد صادق است ک

ور، ب ت ه کش ده اس انی ش ازار جه ی ب ور در هيرارش ام آن کش اخص مق وح ش . وض

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٤

ه است، دارای ی ان، که صنعتش به عال انگلست رين سطح اعتالء يافت رين ت زرگ ت و ب

.متشکل ترين اتحاديه ها می باشد

که منظور ديگری جز -در انگلستان، کارگران خود را با اتحاديه های نيم بند موقتی

د ی رفتن ين م ددا از ب راه آن مج ه هم تند و ب ه ای نداش اب لحظ ک اعتص دود -ي مح

ارگران را هاتحاديه های دائمی بوجود آوردند يعنی تريديونيون نساختند بلکه ائی که ک

ارزات د در مب ی کردن اری م ان ي ه کارفرماي ان علي ن . ش ام اي ر تم ال حاض در ح

ارگری ه های ک ی اتحادي ی، در يک سازمان متحده مل ارگری محل ه های ک ه -اتحادي ک

تاد اکنون هش د و ت زی آن می باش ه مرک ر کميت دن مق ه عضويت آن در لن ر ب زار نف ه

د ده ان د-آم ديونيون. متشکل شده ان ا، تري ه ه ن اعتصابات، اتحادي ا اي ان ب ا، همزم ه

مبارزات سياسی کارگران پديد آمدند و در حال حاضر تحت نام چارتيست ها، يک حزب

.سياسی بزرگ را تشکيل می دهند

ين ه اول ديگر ب ا يک اری ب رای همک ارگران ب ه ک ائی ک د، کوشش ه ی آورن ل م عم

.همواره شکل اتحاديه را به خود می گيرد

ردهم صنعت بزرگ، عده ای از مردم را که با يکديگر آشنا نيستند، در يک نقطه گ

ی آورد افع . م دائی من ب ج ت، موج ی رقاب ود ول ی ش ان م أله ش ع مس ی نف زد، يعن م

ترک ا، مش ه ه احبان کارخان ر ص ان در براب ا ش ه م آن ه ور انديش ر مح ت را ب قاوم

اد، متفق می سازد ی اتح داف . مشترک يعن واره دارای اه ه، هم ن ترتيب اتحادي ه اي ب

ادر بينيکی برای آن که رقابت را ميان کارگران از . دوگانه می باشد د ق ا بتوانن رد ت بب

اولين منظور از مقاومت، فقط حفظ . به يک رقابت عمومی در برابر سرمايه دار باشند

يه هائی که در آغاز ايزوله بودند، در گروه هائی متشکل شدند، دستمزدها بود و اتحاد

ه علت سير ه خود، ب ه نوب ی اقتصادی، متحد شده همانطور که سرمايه داران ب نزول

د ظ . بودن ر از حف وده، ضروری ت د ب ه متح ه هميش رمايه ک ر س ه در براب ظ اتحادي حف

رت اين موضوع به قدری صادق است که اقتصاددانان ان . دستمزد شد گليسی دچار حي

اطر ه خ ود را ب تمزدهای خ ی از دس ش بزرگ ارگران بخ ه ک ه چگون د ک ده ان ش

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٥

ه نظر اقتصادد -اتحاديه هائی ه ب ا ا ک دا ن ه د، ف ده ان ه خاطر دستمزد بوجود آم فقط ب

رد . می کنند رای يک نب ام عناصر ب ی، تم دراين مبارزه يعنی در اين جنگ داخلی واقع

ون ی ش د م ده متح يم، آين ه برس ن مرحل ه اي ی ب د و وقت ی دهن ترش م ود را گس د و خ

.اتحاديه کارگری خصلت سياسی را به خود می گيرد

سلطه سرمايه موقعيت و . مناسبات اقتصادی، ابتدا توده مردم را مبدل به کارگر کرد

ه . منافع مشترکی را برای اين توده بوجود آورد ال يک طبق وده، فع به اين ترتيب اين ت

ال ت مخ ه نيس ک طبق وز ي ودش هن رای خ ی ب ت ول رمايه اس ی . ف س وده، ط ن ت اي

ه رديم، متحد می شويم و خود را ب مبارزه ای که ما فقط به چندين مرحله آن اشاره ک

اتی افع طبق د، من صورت يک طبقه انسجام می بخشد و منافعی که او از آن دفاع می کن

.ر، يک مبارزه سياسی استالبته مبارزه طبقه ای عليه طبقه ديگ. می شوند

دهيم ز ب ه را تمي د دو مرحل ا باي ورژوازی، م ه ضمن آن : در رابطه با ب ه ای ک مرحل

ه سازمان وان طبق ه عن ه، خود را ب بورژوازی، تحت سلطه فئوداليسم و سلطه مطلق

ه و متشکل، فئوداليسم و ه انسجام يافت وان يک طبق ه عن ه ب ه ای ک د و مرحل می ده

ورژوائی واژگون حکومت سلطنتی را می سازد تا جامعه را به صورت يک جامعه ی ب

بورژوازی نيز از . های بيشتری بود مستلزم تالش مرحله ی اول، طوالنی تر . در آورد

.کردبه کار طريق ايجاد اتحاديه های محدود، عليه فئوداليسم شروع

ورژوا ه ب ی ای را ک ل مختلف ا مراح د ت ل آورده ان ه عم ادی ب ات زي زی از تحقيق

اجتماعات شهری تا دوران انسجام خود به صورت يک طبقه، طی کرده است، تشريح

.نمايند

ه ارگری و ساير اشکالی ک ه های ک اما وقتی قرار است در مورد اعتصابات، اتحادي

ه بوجود آن ها پرولتاريا تحت وان يک طبق ه عن در برابر ديدگان ما سازمان خود را ب

ه می آورد، تحقيق شود، آن و ده ديگری ب اک می شوند و ع ده ای شديدا بيمن قت ع

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٦

د ٢٠پيروی از مکتب ترانس سندنتال ر می کن ه تحت ستم، . آن را تحقي وجود يک طبق

اتی استوار باشد براساس که ست اای شرط حياتی هر جامعه ات طبق ابراين، . اختالف بن

طبقه تحت رهائی. رهائی طبقه تحت ستم ضرورتا شامل آفريدن يک جامعه نوين است

ه يدن مرحل تلزم فرارس تم، مس ت س بات ای س ده و مناس ای مول ه در آن، نيروه ک

.اجتماعی موجود، ديگر قادر نباشند در کنار يکديگر به بقای خود ادامه بدهند

د بزرگ ترين از ميان تمام ابزار توليد، خود طبقات . نيروی مولده را تشکيل می دهن

ک وان ي ه عن ی ب ر انقالب کل عناص ای تش ه نيروه ت کلي رط موجودي يش ش ه، پ طبق

.که اصوال توانسته اند در دامن جامعه کهنه نضج يابندای ست مولده

دی اتی جدي ه طبق ه، جامع ه کهن د از سرنگونی جامع ه بع آيا اين به معنی آن است ک

بوجود می آيد که به قهر سياسی جديدی منتهی خواهد شد؟ نه

ا ارگر، از مي ه ک ائی طبق ه شرط شرط ره انطور ک ه است، هم وع طبق ر ن ردن ه ن ب

ائی ه دره ردن هم ان ب ورژوائی از مي ام ب ی نظ وم يعن ته س ا رس ته ه ه ( و ٢١س هم

٢٢.بود) نظام ها

افراتر يک مکتب ايده آليستی فلسفه است که از آگاهی و تجارب انسانی پ: ترانس سندنتال- ٢٠

»انتشارات سوسياليزم«. گذاشته و مافوق الطيبعه و مافوق منطق می باشدی - ٢١ ت، يعن ودالی اس ت فئ ای حکوم ته ه اريخی رس وم ت ه مفهم ا، ب ته ه ا رس ن ج در اي

تند راه . رسته هائی که امتيازات مشخص و محدودی داش ه هم ا را ب ته ه ورژوائی، رس انقالب ب

ا . جامعه بورژوائی فقط با طبقات سرو کار دارد. ردامتيازات آن ها از ميان ب پس، ذکر پرولتاري

در (» توضيح از فريدريش انگلس «. مطلقا با تاريخ در تضاد می باشد » رسته چهارم «به عنوان

ان در ارگر آلم ه های ک ر اتحادي ه السال رهب ه سخنرانی ای است ک اره انگلس ب ١٢اين جا اش

ل وان ١٧٦٢آوري ارگررابطه« تحت عن ته ک ده رس ا اي ونی ب اريخی کن راد » خاص دوران ت اي

»انتشارات سوسياليزم«.) نموده بود قسمت داخل پرانتز در ترجمه آلمانی کتاب وجود ندارد و فقط در ترجمه انگليسی آن آمده - ٢٢

»انتشارات سوسياليزم«. است

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٧

ورژوائی ه ب ه کهن ين جامع ازمانی را جانش ود، س املی خ ير تک ارگر در س ه ک طبق

ع آن ها خواهد ساخت که فاقد طبقات و اختالفات وده و ديگر در واق قهر سياسی ای ب

اتی ات طبق ه مظهر رسمی اختالف وجود نخواهد داشت، زيرا درست همين قهر است ک

د ی باش ورژوائی م ه ب ا و . در درون جامع ين پرولتاري م ب له، آنتاگونيس ن فاص در اي

رين ه عالی ت ارزه ای است ک ه ديگر است مب ه طبق بورژوازی، مبارزه يک طبقه علي

.اشدتجلی آن، يک انقالب کامل می ب

ه ه ای ک ه جامع ت ک ب اس ای تعج ا ج من آي اس در ض اتی براس ات طبق اختالف

ن ی بنيان گذاری شده است، به تضاد ب ه ت ن ب ه نتيجه غائی آن تصادم ت ه ای ک رحمان

می باشد، منتهی گردد؟

ده جنبش سياسی نيست هيچ جنبش . نبايد گفته شود که جنبش اجتماعی در برگيرن

.شته است که در عين حال يک جنبش اجتماعی نيز نبوده باشدسياسی ای وجود ندا

ای ورم ه د، رف ته باش ود نداش اتی در آن وج ات طبق ات و اختالف ه طبق امی ک در نظ

ات سياسی اجتماعی، ديگر ود انقالب د ب را برسد، در . نخواهن ان ف ن زم ه اي ی ک ا وقت ت

م االجتم ه عل رين جمل ه، آخ د جامع ی جدي ر شکل کل ر تغيي تانه ه ين آس واره چن اع هم

:خواهد بود

تی، « ا نيس ونين ي ارزه، جنگ خ ا مب رگ ي ا م أله ي ختانه مس ن صورت سرس ه اي ب

)جرج ساند( ».مطرح می باشد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٨

نامه مارکس به آننکف در بارهنامه مارکس به آننکف در باره پرودونپرودون» » فلسفه فقرفلسفه فقر « «

ن ! آقای آننکف عزيز ر از اي ی زودت وامبر شما را می بايستی خيل جواب نامه اول ن

رای » فلسفه فقر«م ولی کتابفروشی، تازه هفته پيش کتاب می نوشت رودون را ب آقای پ

اره ورا نظرم را درب وانم ف ا بت ردم ت من فرستاد و من در عرض دو روز آن را مرور ک

وانم آن جا از . آن، به شما اطالع بدهم ده ام نمی ت که من کتاب را با عجله زيادی خوان

ه وانم ب ی ت ردازم و م ات آن بپ ه جزئي ه از آن داردم ب ی ای را ک ت کل ط برداش فق

ات آن چنان چه البته . اطالع شما برسانم مايل باشيد می توانم در نامه ديگر وارد جزئي

.بشوم

د، آری اب بطورکلی ب ه کت ا من با صراحت اعالم می کنم ک د است حت خود . بسيار ب

ه ان ب ه ت انی «شما هم در نام رو » مختصری فلسفه آلم ای پ ه آق ر ک ن اث بی دون در اي

ورد د و آن را م رده اي اره ک ی ورزد، اش ات م ه آن مباه ه اش ب اه طلبان واره و ج ق

به اعتقاد شما بيان اقتصادی او به زهر فلسفی آلوده نشده ولی . استهزاء قرار داده ايد

ای ه من نيز ب . است ان اقتصادی آق ه اشتباهات شيوه بي دارم ک هيچ وجه قصد آن را ن

رودون را ب دهمپ ت فلسفه مسخره اش . ه فلسفه ايشان نسبت ب ه عل رودون ب ای پ آق

اعی ات اجتم د بلکه چون کيفي ه می ده نيست که نقد نادرستی از اقتصاد سياسی ارائ

رودون -کنونی را در رشته تسلسل شان درک نکرده است ای پ و در يک کلمه چون آق

ورير است ه ف راوان، ب ل ساير موضوعات ف ذا يک -ناد می ورزد در اين مورد نيز مث ل

.فلسفه مسخره را ارائه می دهد

ر ل غي مول، از عق ان ش رد جه دا، از خ رودون از خ ای پ ت آق ه جه ه چ شخصی ب

ه که مرتکب -بشريت وده است و فقط هيچ گون ادل ب واره متع خطائی نمی شود و هم

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٨٩

يد ت رس ه حقيق وان ب ا بت ود ت اه ب تی از آن آگ ه درس د ب ی-باي ه سخن م را ب د؟ چ گوي

در نقش يک متفکر توانا ظاهر گردد؟هگليزم وامانده متوسل می شود تا

د ا را نشان می ده ن معم رودون يک سلسله مشخص از . خود او راه حل اي ای پ آق

اريخ صورت ه پيشرفت در ت د است ک د، او معتق اريخ می بين انکشافات جامعه را در ت

ه ده دارد ک االخره عقي ه است و ب ا گرفت ان ه وا انس ه عن ه ب تند چ ی دانس راد نم ن اف

اعی -کردند کنند و در مورد حرکات خود اشتباه می می ا يعنی اين که تکامل اجتم آن ه

وه می در نظر اول، متفاوت، مجزا و مستقل از فرديت د شان جل ن . کن د اي او نمی توان

امی را رفا اله مول ص ان ش رد جه يه خ ابراين او فرض د و بن يح بده ات را توض واقعي

رداز . تراع می کند اخ ه پ ی جمل ائی ی چيزی ساده تر از پيدا کردن علل افسانه ای يعن ه

.که فاقد هرگونه مفهومی باشند، نيست

د زی نمی فهم -اما وقتی آقای پرودون اعتراف می کند که از تکامل تاريخی بشر چي

ان شم ول و خود او به اين مطلب اذعان دارد، زيرا کلمات دهن پرکنی از قبيل خرد جه

ار و خدا و غيره را رد به ک ن وسيله، -می ب ه اي ا ب ه طور آي رار ب ضمنی و الزامی اق

نمی کند که قادر به درک تکامل اقتصادی نمی باشد؟

ه د -جامع د باش ی خواه ه م کل ک ر ش ه ه ل - ب ال متقاب ول اعم ت؟ محص چيس

اعی را انتخاب کنند؟ آزادند که خودشان اين يا آن فرم اجتم انسان ها آيا . ستانسان ها

ا سطح مشخصی از تکامل نيروهای مولده . به هيچ وجه د، انسان ه را در نظر بگيري

ه مشخصی از تکامل . آن وقت به فرم مشخصی از دادوستد و مصرف می رسيد مرحل

وط و اعی مرب ام اجتم ه نظ ت ب د، آن وق ر بگيري تد و مصرف را در نظ د، دادوس تولي

ا آن تشکيالت خانوادگی، رسته ا ی و طبقاتی مربوطه و در يک کالم به جامعه ای که ب

ام می رسيد در رابطه است، ه نظ د، آن وقت ب ه ای را در نظر بگيري ين جامع ر چن اگ

ه است ه فقط مظهر رسمی جامع رودون اي . سياسی مربوطه ای می رسيد ک ای پ نآق

رد د ک ز درک نخواه ی ا . موضوع را هرگ ه يعن ه جامع ت ب ی از دول را وقت ر زي ز مظه

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٠

ام ار بزرگی انج ه ک د ک رسمی جامعه به جامعه رسمی مراجعه می کند، تصور می نماي

.داده است

اريخ - خود نيروهای مولده انسان ها الزم نيست اضافه کنيم که ام شالوده ت يعنی تم

روی اکتسابی ای ده يک ني روی مول را هر ني د زي خودشان را آزادانه انتخاب نمی کنن

ی می باشد است که محصول فعا رژی . ليت های قبل ده نتيجه ان ابراين نيروهای مول بن

ه ست يا ا ک ار انسان ه ه ک ه ب ر شرايطی ک ز در اث رژی ني ن ان ه خود اي د، البت رده ان ب

د و در انسان ها ده ان بال بدست آم ه ق ده ای ک ر نيروهای مول در آن قرار دارند، در اث

ا . ده است، محدود می شود موجود بو آن ها اثر شکل اجتماعی ای که قبل از ن ه ه اي ب

. بوجود نيامده اند بلکه محصول نسل های گذشته می باشند انسان ها خود اين وسيله

ازه به برکت اين واقعيت ساده که نيروهای مولده نسل های قبل در دسترس هر نسل ت

اريخ اطی در ت د، ارتب بشر قرار می گيرد و به عنوان ماده اوليه به خدمت او در می آي

ا برقرار می گردد و هر قدر نيروهای مولده اعی انسان ه ط اجتم ا رواب ا و نتيجت آن ه

ردد نتيجه . رشد کنند، به همان اندازه تاريخ بشری ای که بوجود می آيد انسانی می گ

ه ت ک ن اس ی آن اي اعی : الزام اريخ اجتم ا ت ان ه ل،انس اريخ تکام ط ت واره فق هم

اه باشند و چه نباشند آن ها شان است، چه ی فرد ن موضوع آگ ادی . از اي مناسبات م

زی جز اشکال الزمی تااساس همه مناسب آن ها ادی چي ن مناسبات م شان است و اي

. نيست-ن تحقق می پذيردآدر آن ها که فعاليت های مادی و فردی

رد ا موضوعات عوضی می گي ا را ب ده ه رودون اي ای پ ا . آق هيچ وقت از انسان ه

آن ها البته اين به معنی آن نيست که . بدست آورده اند، صرف نظر نمی کنند چيزی که

د، رده ان ده مشخصی را کسب ک ای مول ه در آن نيروه اعی ای ک ز از شکل اجتم هرگ

وده انسان ها . کامال بر عکس . چشم پوشی نمی کنند ايج حاصله را بيه برای آن که نت

ه ه ثمرات تمدن را ب رای آن ک ه از دست ندهند ب ه مجرد آن ک د ب د، مجبورن هدر ندهن

ده ه ش کال کهن ام اش د، تم ده نباش ای مول ا نيروه ب ب تد، متناس يوه دادوس وع و ش ن

انی دارد . بدهنداجتماعی را تغيير ان آلم ه در زب ی عامی ک ه معن -من واژه تجارت را ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩١

نم اين جا در -يعنی دادوستد ازات، تشکيالت اصناف و : ذکر می ک ثال امتي ت مؤسسا م

تجارتی ای که تمام ضوابط قرون وسطا را تشکيل می دادند، روابط اجتماعی ای بودند

ه اعی ای ک ات اجتم ده اکتسابی و کيفي بال وجود داشته و -که صرفا با نيروهای مول ق

ن د اي ده بودن تق ش ا از آن مش ازمان ه د– س اق بودن م،. در انطب ت رژي ت حماي تح

اونی و ضوابط مرب ای تع ازمان ه ائی طوس ارت دري دند، تج ع ش ائی جم رمايه ه ه، س

ه ر آين دند و ه ذاری ش ان گ تعمراتی بني ت، مس ا توسعه ياف د سعی انسان ه می کردن

ا که اين ثمرات تحت -اشکالی را د آن ه ده بودن ن -بدست آم د، آن وقت از اي حفظ کنن

ب انقال : و به اين ترتيب بود که دو صاعقه صورت گرفت . ثمرات بهره مند نمی شدند

ه منطبق . ١٦٨٨ و انقالب ١٦٤٠ اعی ای ک ط اجتم ديم و رواب کليه اشکال اقتصادی ق

ود، در انگلستان در آن ها با ه ب ه کهن بودند و نظام سياسی ای که مظهر رسمی جامع

دند ده ش م کوبي ت . ه ه تح ادی ای ک کال اقتص ابراين، اش ا بن ا آن ه ان ه د انس تولي

د، می کنند، مصرف می کنند، مباد ه می کنن اريخی ل ذران و ت ا ب . می باشند گ دست ه ب

ا شيوه انسان ها آوردن نيروهای مولده جديد، د و ب شيوه توليد خود را تغيير می دهن

ام مناسبات اقتصادی ای را د -توليد، تم ن شيوه تولي رای اي ط الزمی ب ه صرفا رواب ک

. تغيير می دهند-مشخص را تشکيل می دادند

ز نرسانده و اتفاقا اين مط ات ني ه اثب اال ب لبی است که آقای پرودون درک نکرده و م

.است

ه ه دور است ک در از حقيقت ب رودون آن ق ا آقای پ وی حت آن چه را اقتصاديون دني

د، از . می کنند، کنار می گذارد ار صحبت می کن ی از تقسيم ک ه وقت او الزم نمی داند ک

رون آيا ! خوب. سخن به ميان آورد بازار جهانی ار در ق ه -١٥ و ١٤تقسيم ک ی ک وقت

ی هنوز مستعمراتی وجود نداشت، وقتی هنوز آمريکائی برای اروپا وجود نداشت، وقت

ونی [راه آسيای شرقی فقط از طريق قسطنطنيه ار آن ] استانبول کن ا تقسيم ک ود، آي ب

رن ار ق يم ک ا تقس ام ب ود -١٧اي ترده ای را دارا ب تعمرات گس ه مس او - ک امال تف ت ک

نداشت؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٢

ی . تازه اين همه مطلب نيست ين الملل ط ب ه رواب ل و هم ی مل ه تشکيالت داخل آيا کلي

ار آن ها ان چه تقسيم ک چيز ديگری جز بيان يک تقسيم کار مشخص می باشند؟ و چن

نيز نبايد تغيير کنند؟آن ها تغيير کند آيا

تفکيک شهر و تا ح تقسيم کار را آن قدر کم درک کرده است که مسأله آقای پرودون

به اين ترتيب . در آلمان صورت گرفت، ذکر نمی کند١٢ تا ٩روستا را که مثال از قرن

ه منشاء آن را را او ن دی می شود زي انون اب رودون يک ق ای پ رای آق ن تفکيک ب اي

ه د ک می شناسد و نه تکاملش را و به اين جهت در کتاب خود اين طور صحبت می کن

ه داشته است گويا اين فرآورده ين اواخر ادام ا هم د نامشخص ت ام . يک شيوه تولي تم

ار ورد تقسيم ک رودون در م ای پ ه آق ائی ک الی است، اچيزه د صرفا اجم ه می دهن رائ

آن که خالصه ای سطحی و بسيار ناکامل از چيزهائی است که آدام اسميت و همضافا ب

.هزاران نفر ديگر قبل از او بيان داشته اند

ا . ماشين هاست ] مربوط به [دريجی دوم، تکامل ت ارتباط ميان تقسيم کار و ماشين ه

د مخصوص هرگونه تقسيم کاری، . از نظر آقای پرودون کامال عرفانی است ابزار تولي

رن . خود را دارا بوده است ثال از اواسط ق رن ١٧م ا اواسط ق ا ، ١٨ ت ام انسان ه تم

ه وسيله شان را ی کارها ام نمی د ب ه دست انج ی داشتند ک زار و آالت را اب د زي ا ادن حت

....بسيار بغرنج بودند از قبيل کارگاه های بافندگی، کشتی ها، اهرم ها و غيره و غيره

کلی نتيجه مستقيم بنابراين، چيزی از اين مسخره تر نيست که ماشين ها را بطور

.تقسيم کار تلقی کنيم

اريخی ماش که آقا آن جا ضمنا می خواهم تذکر بدهم از رودون منشاء ت ا را يی پ ن ه

وان . آوردی نيز کمتر چيزی سر در م آن ها درک نکرده است لذا از تکامل گفت می ت

ر از نيازهای مصرفی بطور - تا مرحله اولين بحران جهانی -١٨٢٥که تا کلی سريع ت

از . يدتوليد افزايش يافتند و ضرورتا تکامل ماشين ها متعاقب احتياجات بازار، فرا رس

ان و ١٨٢٥ ان کارفرماي رد مي ه نب ط نتيج ا فق ين ه تعمال ماش راع و اس د اخت ه بع ب

ز فقط مشمول، انگلستان می شود ه . کارگران بود و تازه اين ني ائی ب ملت های اروپ

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٣

علت رقابتی که در بازار داخلی و بازار جهانی با انگلستان داشتند، مجبور به استعمال

االخره . ن ها شدند يماش ا و ب م نتيجه رقابت ب ا، ه در آمريکای شمالی رواج ماشين ه

داد جمعيت و -ساير خلق ها و هم مولود کمبود نيروهای کار ان تع يعنی عدم تناسب مي

ه . بود -نيازهای صنعتی آمريکای شمالی د ک از اين واقعيات می توانيد نتيجه گيری کني

ی وقتی آقای پرودون از شبح رقابت به عنوان سومين تکامل وان آنت ه عن دريجی و ب ت

.تز ماشين ها صحبت می کند، چه نظر صائبی دارد

ار تقسيم ا را در کن و باالخره اين يک کار حقيقتا مسخره است که بخواهيم ماشين ه

.کار، رقابت، اعتبار تجاری و غيره و غيره، يک مقوله اقتصادی قلمداد نمائيم

د -ماشين نيز ه خيش می کن اوی ک ه اقتصادی نيست يک - همانند گ استعمال . مقول

کنونی ماشين ها مربوط به مناسبات سيستم اقتصادی کنونی ماست ولی نحوه استفاده

ودر است چه آن را ودر، پ ا، پ از ماشين ها، مطلب جداگانه ای است تا خود ماشين ه

ه رای معالج ه آن را ب يم و چ رار ده تفاده ق ورد اس ردن يک انسان م رای مجروح ک ب

.او به کار ببريمهای زخم

ازی ای را اريخ نمی باشد، شعبده ب آقای پرودون که قادر به تعقيب حرکت واقعی ت

او اين ضرورت را احساس نمی کند که از . ن را ديالکتيکی می خواندآارائه می دهد و

ورد نظر [ سخنی به ميان آورد زيرا تاريخ ١٩، ١٨، ١٧قرون ه او در افق ] م ود م آل

اق الم خلسه اتف ر مکان و ع د و ب وق داردز می افت ان تف الم. م ن تکرار : در يک ک اي

اريخ . مطالب کهنه هگليستی است وی نيست، ت اريخ دني ا اين تاريخ نيست، ت انسان ه

ده هاست زاری . نيست بلکه تاريخ عرفانی است، تاريخ اي طبق نظر او، انسان فقط اب

ه اي دی از آن داست ک رد اب ا خ ده ي تفاده می کن دريجیتکا. اس ای ت ل ه ای م ه آق ای ک

ه در آ دريجی ای هستند ک د، تکامل های ت انی غ پرودون از آن سخن می گوي وش عرف

رداريم . ايده های مطلق صورت می گيرند رده ب انی پ ان عرف ن شيوه بي ان چه از اي چن

ه در آن د ک ی کن ه م ا عرض ه م امی را ب رودون نظ ای پ ه آق د ک د ش وم خواه معل

رای من دشوار . الت اقتصادی، در درون مغز او صورت گرفته است درجه بندی مقو ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٤

نخواهد بود که به شما ثابت کنم که اين درجه بندی، درجه بندی يک مغز بسيار آشفته

.است

ورد ه -ارزشآقای پرودون کتاب خود را با رساله ای در م ورد عالق ه موضوع م ک

.ساله نمی پردازمبه بررسی اين راين جا من در . آغاز می کند-اوست

ار شروع می شود ا تقسيم ک دی، ب از . سلسله تکامل های تدريجی اقتصادی خرد اب

امآل ساده است تقسيم کار قای پرودون آنظر ا . يک موضوع ک م کاست ه ا رژي ی آي ول

ود؟ و ار نب وع ديگری از تقسيم ک نوع شخص از تقسيم کار نبود؟ آيا سيستم اصناف ن

رن -مانوفاکتورآيا تقسيم کار در دوره ه در اواسط ق در انگلستان شروع شد و ١٧ ک

رن ان رسيد١٨در اواخر ق ه پاي ود- ب ه خ ه نوب از ب ار در صنعت ب ا تقسيم ک امآل ب ک

مدرن بزرگ متفاوت نمی باشد؟

ا : وقتی آقای پرودون در مغز خود به ترتيب يالن رقابت، انحصار، ماليات ي يس، ب پل

ر شد -مالکيت را و دادوستد، اعتبار تجاری و ه ذک ی ک ين سلسله مراتب ه هم يم - ب تنظ

ذارد ام امور . می کند، واقعا که سنگ تمام می گ ا تم اراتی در انگلستان، در تقريب اعتب

اعتبار دولتی صرفا روش . يعنی قبل از اختراع ماشين ها انکشاف يافت ١٨آغاز قرن

ع نيازمن ه خاطر رف درت ی دتازه ای برای افزايش ماليات ها و ب ه ق ول ب ه معل ائی ک ه

ت ود، صورت گرف ورژوا ب ه ب االخره . رسيدن طبق تو ب تم مالکي ه سيس ، آخرين مقول

والت برعکس . آقای پرودون را تشکيل می دهد در دنيای واقعی، تقسيم کار و ساير مق

د آن ها آقای پرودون، روابط اجتماعی ای هستند که مجموعه چيزی را تشکيل می ده

ورژوائی : ناميده می شود کيتمالکه امروزه ط، مالکيت ب ن رواب خارج از محدوده اي

ت وقی نيس ا حق افيزيکی ي وهم مت ک ت ز ي زی ج ی . چي ر يعن ک دوران ديگ ت ي مالکي

ودالی ت فئ د -مالکي ی ياب اوتی انکشاف م امآل متف اعی ک ط اجتم ای . تحت رواب ر آق اگ

د، ی کن ی م تقل معرف ه مس ک رابط ه ي ه مثاب ت را ب رودون مالکي تباهی پ ب اش مرتک

ه ده آن است ک می شود که فقط يک نقص ساده در متد نيست بلکه آشکارا نشان دهن

رده توليد بورژوائی او به رشته ای که همه اشکال وط می سازد، پی نب م مرب ه ه را ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٥

اريخی است و ثابت می کند که او خصلت دی را در يک دوران ت ذرای اشکال تولي و گ

اريخ مشخص، درک نکرده است ا را محصول ت اعی م ه ضوابط اجتم رودون ک ای پ آق

د ه نق د فقط ب ه تکامل آن را، می توان نمی داند و نه منشاء آن را درک کرده است و ن

.بپردازدآن ها در باره ] جزمی[دگماتيک

ا ردد ت ردازی می گ ه افسانه پ ه توسل ب ور ب رودون مجب ای پ ه آق بدينگونه است ک

او پيش خود تصور می کند که تقسيم کار، اعتبار تجاری، .هدبتواند تکامل را توضيح د

د او اين ها همه -ماشين ها و غيره ده های منجم ا در خدمت اي د ت ه د اي -کشف شده ان

اوات د-مس رار گيرن ن . ق ه اي وحی مسخره است ک اده ل ن س ر اي عر ب توضيح او، مش

ی مت ه موضوعات را در اصل ب د ول رده بودن اوات کشف ک اطر مس فاأخ د س ر ض نه ب

يعنی او عمال از اين . است تمام نتيجه گيری عقالئی او اين .برده شدند به کار مساوات

ا ز ب فرض اختياری حرکت می کند و چون تکامل واقعی در همه جا و در مورد همه چي

ا ن ج ه در اي افسانه پردازی او در تضاد قرار می گيرد، لذا چنين نتيجه گيری می کند ک

ده های يک تضاد وجود د ان اي ن تضاد فقط مي ه اي د ک ارد و اين نکته را کتمان می کن

.منجمد او و حرکت واقعی وجود دارد

اريخيش متوجه ود شناخت های ت ه علت کمب دتا ب رودون عم ای پ ن ترتيب آق ه اي ب

ه ا نشده است ک ر توسعه دادن نيروهای مو انسان ه ی -ده خود ل در اث ه وسيله يعن ب

ا شخصی با مناسبات م -زيستن شان ن مناسبات ب وع اي رار می سازند و ن يکديگر برق

د ر می ياب ده، ضرورتا تغيي ه . تغيير و رشد اين نيروهای مول او متوجه نشده است ک

ای تره ه ط آبس ادی فق والت اقتص ی [مق وعات انتزاع ی ] موض بات واقع ن مناس اي

ن م ه اي رار باشند می باشند و تا زمانی به عنوان حقايقی مطرح هستند ک . ناسبات برق

والت آن ها به اين ترتيب او دچار اشتباهات اقتصاديون بورژوا می شود که نيز اين مق

ا ه ب ط در رابط ه فق اريخی ای ک وانين ت ه ق د و ن ی پندارن دی م وانين اب اقتصادی را ق

ر ده، معتب ای مول ل مشخصی از نيروه ا تکام ه ب اريخی مشخص و در رابط ل ت تکام

والت اقتص ب. می باشند ه مق ه جای آن ک رودون ب ای پ وان ه اين جهت آق ه عن ادی را ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٦

ائی تره ه ی ] موضوعات انتزاعی[آبس ه تلق اريخی جامع ذران و ت ی، گ ط واقع از رواب

ا را ن آبستره ه ور اي انی، در مناسبات واقعی فقط تبل کند، به علت بازپس گرائی عرف

ول ز فرم ا ني تره ه ن آبس ود اي د و خ ت می بين ائی هس ا در آغوش ه از دني ه از آغ ند ک

.ودندبپروردگاری آرميده

اغی شديدی می شود آقای پرودون نازنين دست اين جا در ر . خوش تشنجات دم اگ

ا کليه اين مقوالت اقتصادی تجليات نهاد پروردگاری هستند و اگر ن ه وی اي ات معن حي

ا چطور شده است هستند، پس چگونه اوال تکاملی وجود دارد و ثاني انسان ها و ابدی

ن تضاد آشکار را ارتر نشده است؟ او اي رودون محافظه ک ای پ ه آق يله ک ه وس يک ب

.سيستم کامل آنتاگونيستی توضيح می دهد

ه ای از ر نمون ه ذک دهيم ب برای آن که اين سيستم آنتاگونيستی را به وضوح نشان ب

:ن می پردازيمآ

ه سياسی است يک خوبست، زيرا انحصار ی . مقول ات الهی است يعن . يکی از تجلي

ی آن چه خوب نيست، رقابت ه اقتصادی است ول ز يک مقول را آن ني خوب است، زي

ابال يکديگر ه رقابت و انحصار متق ن ک واقعيت انحصار و رقابت است و از آن بدتر اي

رو م دی را ف رد؟ از . بلعن د ک ه باي س چ وب پ ا خ دی آن ج ه اب ن دو انديش ه اي ک

ن دو پروردگاری، با يکدي ه سنتز اي د ک گر در تضاد می باشند، به نظر او بديهی می آي

ه ه وسيله انديشه نيز در آغوش پروردگاری، بوجود آمده است ک آن ناهنجاری های ب

انحصار بر اثر رقابت بر طرف می گردد و بر عکس، نبرد ميان اين دو انديشه موجب

روز کنن ه های خوب ب ائی فقط جنب ل نه ه در تحلي ن انديشه های . دمی شود ک د اي باي

ار آموخت و ا سری را از پروردگ ر آن ه نظم و ب ز م ه چي رد، آن وقت هم ار ب ه ک را ب

ود د ب راد خواه ق م ر شخصی . وف رد غي ات خ ه در ظلم ه ک نتزی را ک ول س د فرم باي

انسانی پنهان می باشد، آشکار ساخت و آقای پرودون لحظه ای درنگ نکرده است که

.ه بگيرداين رسالت را به عهد

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٧

د ر بگيري ی را در نظ دگی واقع ه زن ک لحظ رای ي ما ب ی ش ادی . ول دگی اقتص در زن

مواجه می شويد که آن ها چنين با سنتز عصر ما، نه فقط با رقابت و انحصار بلکه هم

انحصار، رقابت را بوجود می آورد و رقابت . استحرکت نيست بلکه يک فرمول يک

ي . انحصار را ه ه ه ب ن معادل ی اي ورژوازی تصور چ وجه آن ول ه اقتصاديون ب طور ک

ی وارتر و م ع دش ه وض ازد، بلک ی س رف نم ر ط ر را ب ع حاض کالت وض د، مش کنن

ی آورد ود م ز بوج ری ني فته ت الوده ا . آش ما ش ی ش ابراين وقت بات یبن ه مناس را ک

ا کنونی ر توليدشيوهوقتی شما اقتصادی کنونی بر روی آن بنا شده اند، تغيير بدهيد و

ت، انحصار و آنتاگونيسم ا رقاب ا از بين ببريد آن وقت نه تنه د آن ه رده اي ين ب را از ب

نتز آن بلکه وحدت آن ا، س ا، و حرکت ه ا ه مآن ه ت و -را ه وازن رقاب ه معرف ت ک

. نيز ازميان برده ايد-انحصار می باشد

:ماکنون می خواهم نمونه ای از ديالکتيک آقای پرودون را برای شما ذکر کن

ه از . وردآ يک آنتاگونيسم را بوجود می آزادی و برده داری ه آن نيست ک اج ب احتي

ه آن نيست . بد آزادی صحبت کنم جنبه های خوب يا در رابطه با برده داری احتياجی ب

ه خوب . که از جنبه های بد آن سخن بگويم تنها چيزی که بايد توضيح داده شود، جنب

ت رده داری اس ر ب . ب ر س وع ب ی ب غيررده داری موض تقيم يعن رفتن ه مس ی گ بردگ

ی ب تقيم يعن رده داری مس ر ب ر س وع ب ه موض ت بلک ا نيس رفتن ه پرولتاري ی گ بردگ

.سياهان در سيرينام، برزيل و اياالت جنوبی آمريکای شمالی است

ره، نقطه عطف صنعت ار تجاری و غي ا و اعتب برده داری مستقيم همانند ماشين ه

ه، صنعت بدون ب. امروزی ماست دون پنب رده داری مستقيم، پنبه ای وجود نداشت و ب

برده داری بود که مستعمرات را با ارزش ساخت و مستعمرات . مدرنی بوجود نمی آمد

زرگ بودند که دادوستد جهانی را بوجود آوردند و دادوستد جهانی شرط الزم صنايع ب

ديم . ماشينی است ای ق ل -به اين ترتيب از مستعمرات دني ان قب د و فروش بردگ از خري

ر فاحشی در ترکيب -سياه ن جهت تغيي ه اي محصوالت بسيار ناچيزی عايد می شد و ب

د م است . دنيا بوجود نيام ه اقتصادی بسيار مه رده داری، يک مقول ن ترتيب ب ه اي . ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٨

ور رين کش رفته ت رده داری پيش دون ب مالی -ب ای ش ی آمريک رزمين - يعن ک س ه ي ب

ا . شد یپدرساالری مبدل م د، آن وقت ب ان حذف کني آمريکای شمالی را از نقشه جه

د داشت د سروکار خواهي ين . هرج و مرج و زوال کامل تجارت و تمدن جدي ه از ب البت

که آن جا صورت از بدين. بردن برده داری به معنی محو آمريکا از صحنه جهان است

ه اقتصادی است، ه اق برده داری يک مقول زد هم ان در ن وم وجود داشته از آغاز جه

ه صورت خلق های مدرن موفق شده اند . است برده داری را در سرزمين های خود ب

خوب حاال تکليف . مسخ شده ای در آورند و آن را آشکارا در دنيای جديد رايج سازند

اب رده داری چيست؟ او در جستجوی سنتز آقای پرودون نازنين ما با اين بازت های ب

ی در دالت واقعی استآزادی و بردگی يعن اپوی . جستجوی ع ارت ديگر در تک ه عب ب

.توازن ميان بردگی و آزادی است

ا آقای پرودون خيلی خوب درک کرده است که ان و پارچه های انسان ه وار، کت چل

به راستی که چه هنر بزرگی انجام داده که توانسته است يک . ابريشمی توليد می کنند

رودون درک نکرده، در! چنين موضوع ساده ای را بفهمد ای پ ه آق مقابل، چيزی را ک

ه ا اين است ک ده شان، انسان ه ه اقتضای نيروهای مول اعی ب ط اجتم ز رواب ای را ني

ر آبوجود می م کمت ن ه ورند که در آن چلوار و کتان توليد می شود آقای پرودون از اي

ه انسان ه شده است ک ن نکت اد متوجه اي اوری م ه اقتضای ب ه ب ائی ک ن شانی ه ، اي

د، والت روابط اجتماعی را بوجود می آورن ا و مق ده ه ده آل اي ان آبستره و اي ی بي يعن

د ز می آفرينن اعی را ني ط اجتم ين رواب ه . هم د روابطی ک ز همانن والت ني ابراين، مق بن

دی نيستند و محصوالت آن ها بيانگر وقتی هستند ت می باشند، اب از نظر . اريخی و م

ه علت اول ستآقای پرودون، بر عکس، آب ه می باشند ره ها و مقوالت هستند ک طبق . ي

ه انسان آن ها نظر او، اريخ را می سازند و ن ا هستند که ت ا . ه ه طبيعت زاع و مقول انتل ی و فعاليت های ماد انسان ها يعنی بدون رابطه با -فی نفسه ذير، غيرقاب شان، فناناپ

چيزی که صرفا گويای اين ند،تغيير و بی حرکت بوده و مربوط به خرد خالص می باش

!عجب مترادف گوئی زيبائی. نکته است که انتزاع فی نفسه انتزاعی است

___ نشر کارگری سوسياليستی

١٩٩

ر وند و از نظ ی ش ی م ه تلق وان مقول ه عن ط اقتصادی ب ن صورت رواب ه اي ای آب ق

.های ابدی ای هستند که نه منشاء و نه پيشرفتی دارند پرودون فرمول

ه آقای پرودون مستقيم : به عبارت ديگر د ک ا نمی کن ورژوازی ا ادع ات ب از نظر حي

ن موضوع را . است حقيقت ابدی او به منزله ه طور او اي ه ب د ب ر مستقيم می گوي غي

ورژوازی را در قالب ه مناسبات ب اين ترتيب که او آن مقوالتی را گرامی می شمارد ک

د ی کنن ان م ه بي و . انديش دی خودبخ ت اب ورژوائی را، سرش ه ب والت جامع د او محص

ات مخصوص خويش مجهز می باشد -بوجود آمده ای ا حي د - که ب را . تلقی می کن زي

ن ترتيب او آن ها ه اي برای او در قالب مقوالت و در قالب انديشه متجلی می شوند و ب

ين آن جا از . از افق بورژوائی پا فراتر نمی گذارد ورژوازی چن که او با انديشه های ب

ن آن ها عمل می کند که گويا برای ابد حقيقت خواهند داشت، لذا در جستجوی سنتز اي

ه آن ها توازن دانديشه ها و در صد وع و نحوه ای ک ه ن د ک د و درک نمی کن بر می آي

ه براساس در حال حاضر آن ها آن توازن خود برقرار ساخته اند، تنها امکانی است ک

.وجود دارد

د هاوادر واقع او کاری را انجام می دهد که تمام بورژ ازنين می کنن ه . ی ن ا هم آن ه

وان انديشه های انتزاعی -می گويند که رقابت، انحصار و غيره در اصل ه عن - يعنی ب

ه د، هم ب و نواقصی دارن ل معاي ی در عم ند ول ی باش ات م ای حي ا بنياده ا تنه آن ه

ا د، همه خواهان رقابتی هستند که عاری از نتايج شوم رقابت باش خواهان امری آن ه

ر ن شرايط غي دون عواقب الزامی اي ورژوائی ب دگی ب تار شرايط زن ی خواس ممکن يعن

اريخی يکدرک نمی کند که شکل توليد بورژوائی، آن ها هستند و هيچ يک از شکل ت

ود ودالی ب ه شکل فئ انطور ک وقتی است، درست هم تباه . و م ن اش ا اي ناشی از آن ج

ا جامعه است، تمام ه بنياد ممکنه ها، انسان بورژوا، يگان می شود که از نظر آن آن ه

رای خود نمی توانند نظام اجتماعی ديگری را که در آن انسان، ديگر بورژوا نباشد، ب

.تصور کنند

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٠

ه . می شود متعصببنابراين، آقای پرودون ضرورتا يک معتقد اريخی ای ک حرکت ت

رای او مطرح می س مسأله دنيای امروز را دگرگون می سازد، اين وازن را ب ه ت ازد ک

ن ترتيب نوجوان مسخره، . صحيح، يعنی سنتز و انديشه بورژوائی را کشف کند به اي

ه ود، انديش روی تيزهوشی خ ه ني ه ب دت دو انديش ی وح اری يعن ائی پروردگ ای نه ه

د، دو انديشه ای ايزوله را کشف می کن ه آق ه هستند ک ن جهت ايزول ه اي ه فقط ب ای ک

ن -لی و از توليد کنونی را از زندگی عم آن ها پرودون انگر اي که ترکيبی از واقعيات بي

د ی باش ا م ه ه ت -انديش اخته اس دا س له از . ج اريخی حاص زرگ ت ت ب ای حرک ه ج ب

ا کشمکش ميان نيروهای مولده ای که د و مناسبات انسان ه رده ان اکنون اکتساب ک ت

اع انی اجتم د -ش ی باش اق نم ده در انطب ای مول ن نيروه ا اي ر ب ه ديگ ای - ک ه ج ب

ان ملت های مختلف جنگ های وحشت انگيزی که ميان طبقات مختلف يک ملت و مي

ا وده ه ز ت ی و قهرآمي دام عمل ای اق ه ج د، ب ی يابن ترش م ا -گس د تنه ی توان ه م ک

ا باشد رنج، -ارائه دهنده راه حل اصطکاک ه داوم و بغ ن حرکت وسيع، م ه جای اي ب

ز ه مغ رودون حرکت تخلي ای پ دآق ام می ده ود را انج ا. خ ی -راين، دانشمندانببن يعن

د انسان ا -هائی که می توانند انديشه های نهانی خداوندگاری را اخذ کنن ن ه هستند اي

.که تاريخ سازند و خلق نااليق فقط بايد از اين وحی های منزل استفاده کند

رودون دشمن قسم خورد ای پ ه چه جهت آق ه ب ه هر جنبشی حاال شما می فهميد ک

ی . سياسی است دام عمومی و کل ارت از يک اق ونی از نظر او عب راه حل مشکالت کن

از نظر او مقوالت، . نيست بلکه در حرکت دورانی ديالکتيکی درون مغز او نهفته است

ه آن ني اجی ب تند و احتي ه هس ای محرک ا سنيروه دهيم ت ر ب ی را تغيي دگی عمل ه زن ت ک

ر داده باشي والت را تغيي ر عکس . ممق امآل ب ن، : ک ر داد و اي والت را تغيي د مق خود باي

.تغيير جامعه واقعی را به همراه خواهد آورد

را سؤال اين حتا آقای پرودون که در آتش التهاب آشتی دادن اين تضادها می سوزد

ن تضادها را دگرگون ساخت؟ او در ع شالوده اي د در واق ا نباي ه آي د ک از خود نمی کن

دگان و مجلسين را اجزای تمام موار ه شاه و نماين د شبيه سياستمدار متعصبی است ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠١

د و ی دان اعی م ات اجتم ل حي ا مکم د آن ه ی کن ی م دی تلق والتی اب ط در . را مق او فق

ائی ای ست جستجوی فرمول تازه درت ه د، ق رار نماي وازن برق ا ت تا ميان اين قدرت ه

ر است که گاه يکی از اين قدرت ها بنای حرکت کنونی استوا درست برآن ها که توازن

ين صورت . را پيروز کرده و گاه آن را به صورت برده قدرت ديگر در می آورد ه هم ب

رده ١٨در قرن تعداد زيادی از مغزهای نيمه متفکر، خود را با اين موضوع مشغول ک

اعی، اشراف، پادشاه، ان رسته های اجتم ه مي بودند تا فرمول صحيحی را پيدا کنند ک

شاه، مجلس و -ها موازانه ای بوجود آورند ولی يک باره همه آن .... مجلسين و غيره

راف و-اش دند مح ط . ش ه رواب ونی هم م، دگرگ ن آنتاگونيس حيح در اي ادل ص تع

. اجتماعی ای بود که شالوده آن بنای فئودالی و آنتاگونيسم آن را تشکيل می دادند

بدی و مقوالت خرد خالص را در يک طرف و که آقای پرودون ايده های ا آن جا از

والت است -راآن ها و حيات عملی انسان ها ن مق ه از نظر او در حکم استعمال اي - ک

انگی در طرف مقابل قرار می دهد، لذا شما در کتاب او از همان ابتدای کار با يک دوگ

در اشکال ميان زندگی و ايده ها، ميان روح و جسم مواجه می شويد، دوگانگی ای که

و اکنون شما مالحظه می کنيد که اين آنتاگونيسم چيزی جز . گوناگونی متجلی می شود

دس ه او مق والتی ک وی مق اريخ دين ادی و ت اء م رودون در درک منش ای پ اتوانی آق ن

.می شمارد، نيست

ه ورد پروسه مسخره ای ک نامه ام آن قدر طوالنی شده است که فرصت گفتگو در م

رودون دارد آقای پ ونيزم مطرح ساخته است، وجود ن ا کم مسلما اذعان . در رابطه ب

ی ه طريق اول ونی را درک نکرده است، ب اعی کن ام اجتم ه نظ خواهيد کرد که فردی ک

ی را بش انقالب ن جن ان علمی اي ون سازنده آن و بي ه حرکت دگرگ ود ک د ب ادر نخواه ق

.درک کند

ه ای ا نکت رودون در آن تنه ای پ ا آق ه من ب ل او ک دم تماي ل دارم، ع اق نظر کام اتف

ت تی اس ک سوسياليس ات رمانتي ه احساس بت ب ر . نس ودم را در اث يش از او خ ن ب م

ال اعرانه و خي فندوارانه، ش ياليزم گوس تهزای سوس اخته اس امحبوب س ه، ن پردازان

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٢

ودم ود را . ب ه خ رده بورژوان يت خ رودون حساس ای پ ی آق ا وقت ورم -ام منظ

ن موضوعات خواسته هايش ه اي ه همسر و هم در رابطه با زندگی خانوادگی، عشق ب

ت ت اس ی اهمي زد -ب ثال ن ه م تی ای ک ات سوسياليس ل احساس يار در مقاب ورير، بس ف

د، -عميق تر از سطحی گرائی های مغرورانه آقای پرودون نازنين ماست رار می ده ق

ودن استدال ه او تهی ب ی نمی شود؟ البت ات عجيب ار توهم ا دچ ل خود و عدم کفايت آي

ه ه ب ه بی پروايان د ک خويش در بيان اين موضوعات را به قدری خوب احساس می کن

تخوش غ د، دس ی آي اد در م م و فري اکی ضخش د، هت ی کن انش کف م ردد، ده ی گ ب م

د ه رذالت می گراي د و ب راء می زن ه تهمت و افت شيون و زاری راه ! می کند، دست ب

ا ه خود می کوبد و در برابر خدا و بر سر و سين ! می اندازد د از خود انسان ه ه تمجي ب

دارد روکاری ن تی س ای سوسياليس ت ه ا رذال ه ب ردازد ک ی پ ای ! م يت ه او حساس

د و يا آن چه -سوسياليستی ورد -را که او حساسيت های سوسياليستی تلقی می کن م

وان يک مق ه عن اپ و ب ه پ ه مثاب ه ب د بلک ی ده رار نم اد ق دس،اانتق اران م مق گناهک

ود بيچاره را از جامعه مذهبی طرد می کند و در مدح خرده بورژوازی و عالئق وهم آل

د ه هيچ . زبون و پدرساالرانه موطن دلپذيرش سرودهای داهيانه ای می خوان ن ب و اي

و . قای پرودون سراپا فيلسوف و اقتصاددان خرده بورژوازيست آ. وجه تصادفی نيست

ر ر جب ر اث ورژوا ب رده ب رف خ ک ط رفته، از ي ه پيش ک جامع ود در ي ت خ موقعي

ون م مفت ه او، ه ی ک ن معن ه اي ود ب ی ش اددان م ر اقتص سوسياليست و از طرف ديگ

د دردی می کن ق هم ا آالم و مصائب خل م ب زرگ می شود و ه ورژوازی ب او در آن . ب

واحد هم بورژوا و هم خلق است و در اعماق قلبش به خود می بالد که بی طرف است

ادل و زی سوای حد متوسط، متع ه چي ه است ک ادعا می کند که تعادل صحيحی را يافت

ورژوائی . نيست را هسته تضاد چنين خرده ب رم می شمارد زي ه حد پرستش محت را ب

اعی در عمل نيست زی جز تضاد اجتم او . اصلی سرشت او تضاد است و خود او چي

ه خود او در پراتيک است ه و مجبور است آن چه را ک د و سيله ب ه نماي وری توجي تئ

رودون استحقاق ه مفسر علمی خرده ب آقای پ ورژوازی فرانسه باشد و آن را دارد ک

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٣

ن استحقاق ی استاي ام . ، واقع ورژوازی يکی از اجزای متشکله تم رده ب ه خ را ک زي

.انقالبات اجتماعی در شرف تکوين خواهد بود

ه در ابی را ک ه، کت ن نام ا اي راه ب ه هم ودم ک ل ب ته ام ماي اره اقتصاد سياسی نوش ب

ر فالسفه و اد ب ر و انتق ن اث ه اي برايتان بفرستم ولی تاکنون برايم مقدرو نشده است ک

ردم -سوسياليست های آلمانی را ه چاپ - که در بروکسل در باره آن با شما صحبت ک ب

انم واری . برس ه دش ا چ اری ب ين آث ار چن ه انتش د ک د تصور کني ی تواني ما نم اش و ه

يس و از طرف ديگر اشکا ه التی در آلمان مواجه می باشد، از يک طرف به خاطر پل ب

ه جري وسيله ع کلي دگان ذينف ه خودشان نماين ه امؤسسات انتشاراتی ای ک نی هستند ک

ا دچار ] حزب[و در رابطه با حزب خود ما، اين . مورد حمله من قرار می گيرند نه تنه

د فقر است بلکه گروه نيرومندی نيز در داخ ده ان ان از من رنجي ل حزب کمونيست آلم

....مخالفت می ورزمآن ها پردازی ها و خطابه های غرای زيرا من با خيال

ارادتمند شما

کارل مارکس

انی روان، سؤال : بعادالتحرير ه جای آلم ه چرا ب رد ک ه خواهيد ک فرانسه نارسای ب

.نويسنده فرانسوی سروکار دارمخود برای شما نامه نوشته ام؟ زيرا که من با يک

خ ار پاس را در انتظ ادی م دت زي ر م د اگ واهم ش گذارم خ دازه سپاس ی ان ما ب از ش

خودتان نگذاريد تا بدانم که آيا در قالب اين نگارش وحشت انگيز من به زبان فرانسه،

مطالبم را درک کرده ايد؟

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٤

نامه مارکس به شوايترزنامه مارکس به شوايترز

آقای بسيار محترم

ه روز نام اوت دي د قض ته بودي ن خواس ه در آن از م ردم ک ت ک ما درياف ای از ش

کمبود وقت به من اجازه نمی دهد که آرزوی شما را . بنمايم پرودونمشروحی در باره

رای اين جا از آثار او کدام هيچعالوه بر اين . ارضاء کنم ی ب در دسترس من نيست ول

ه ا عجل دهم ب ان ب ما نش ه ش ود را ب ت خ ن ني ه حس ن ک يم اي رح مختصری را ترس ط

شما می توانيد آن را تصحيح کنيد، چيزی بر آن بيافزائيد، کم کنيد، مختصر و .می کنم

٢٣.مفيد هر تغييری را الزم می دانيد در آن به عمل آوريد

دارم ه خاطر ن رودون را ب اره . من اولين کوشش های پ ر دبستانی او در ب ين اث اول

ه -ه او تا چه حد بی پروايانه به موضوعات بغرنجی نشان می دهد ک » زبان جهانی « ک

. پرداخته است-نداردآن ها او کمترين اطالعی از

ر او ين اث ت؟ [اول ت چيس ت ]مالکي ر اوس رين اث دون شک بهت ته ای . ، ب ن نوش اي

ازه و جسورانه ای ل روش ت ی الاق دوران ساز است و گرچه محتوی تازه ای ندارد ول

ه ب کهن ک مطل ان ي رای بي تب ا و . اس ت ه ار سوسياليس ه در آث ت ک ی اس طبيع

ه ای فرانس ه او -کمونيست ه ا ا ب ک نائی داردآن ه ت «-آش رق » مالکي ه ط ط ب ه فق ن

ال ه نحو خي ه ای گوناگونی مورد انتقاد قرار گفته بلکه ب . شده است » ملغی «پردازان

ا سنت سيمون و فورير در اين اثر، نظير برخورد فوير ب برخورد پرودون با هگل اخ ب

ز نيست مع الوصف فويرباخ در مقايسه با . است د از هگل هيچ چي هگل او دوران بع

ين اضافه » سوسيال دمکرات« هيئت تحريريه روزنامه - ٢٣ ا چن ن ج د در اي ر : می کن ا بهت م

.، به چاپ برسانيمبه همان صورت که بوددانستيم که اين نوشته را

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٥

ر اگوار و از نظ يحائی، ن اهی مس ر آگ ه از نظ ات مشخصی ک را روی نک ود زي از ب س

اقی بپيشرفت انتقاد، مهم بودند انگشت گذاشت نکاتی که هگل در سايه روشن عرفانی

.گذاشته بود

شم بايد بگويم که استحکام آن اثر پرودون به خاطر سبک اوست اگر اجازه داشته با

م ی دان ده او م دمت عم ن سبکش را خ رودون. و م يم پ ی بين ا م ه در حت ائی ک ط ج فق

ه است و مطالب کهنه را از نو ذکر کرده است، چنين می پندارد که مطالب تازه ای گفت

وان موضوع ت ه عن د ب وده باي ازه ب . ازه ای مطرح باشد هر چيز که در نظر خودش ت

ت« ت؟مالکي گرانه ای روی » چيس ت پرخاش ا لجاج رين«ب دس ت وعات » مق موض

ورژ ادی ب ری درک ع م گي اقض چش ا تن ذارد، ب ی گ ت م ادی انگش ه واقتص ائی را ب

راز ءاستهزا ا اب اه ب اه و بيگ می گيرد، با قضاوت کوبنده و طنز تلخ و از اين گذشته گ

م خشم عميق و آشکاری نسبت به وضع ر ی، سوای موجود، و ه ار انقالب ا وق ين ب چن

ه . فريندآانسان را تکان می دهد و در تجلی اوليه خود هيجان بزرگی می اب ب همين کت

. عنوان يک تاريخ اقتصاد سياسی می توانست از جنبه عملی به هيچ وجه جالب نباشد

د ک ازی می کنن ان نقشی را ب ز هم ات البته اين گونه آثار جنجالی در علوم ني ه در ادبي

ر . سرايانه داستان التوس از اين قبيل است اث اره م ين . »جمعيت « در ب ر در اول ن اث اي

ه آخر يک » جزوه جنجالی «چاپ خود چيزی جز يک ا ب نبود و عالوه بر اين از اول ت

ذا . سرقت معنوی است ديم [معه ه چه شوروهيجانی در ] دي ن چرندنام ه اي ا ک انسان ه

ا اگر نوشته ! بوجود آورد ه آسانی ب رار داشت می توانستم ب پرودون در اختيار من ق

دهم ان ب ه او را نش لوب اولي ه اس د نمون ر چن ود او . ذک ر خ ه از نظ واردی ک در م

ا ترين مطالب هستند، از روش کانت در مورد تضاد، تقليد می مهم را کانت تنه د زي کن

ه شده اش می شناخت ن ايام از طريق آث آفيلسوف آلمانی ای بوده که او در . ار ترجم

ه نظر از او د ک ود می کن ين وانم د کانت -پرودون چن وان - همانن ه عن راه حل تضاد ب

ه ل «موضوعی مطرح است ک ه عق زی ک ی چي رار دارد يعن اورای خرد انسانی ق در م

.»خود او به آن قد نمی دهد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٦

ا »مالکيت چيست؟ «های ظاهريش در ی ولی عليرغم همه بلند پرواز ن تضاد ي ا، ب

ان دگاه يک دهق ه را از موضع و از دي رودون از يک سو جامع مواجه می شويم که پ

ورژوا (اقطاعی فرانسوی دا يک خرده ب د و از طرف ) و بع رار می ده اد ق ورد انتق م

.ديگری معياری را که از سوسياليست ها اخذ کرده است به کار می برد

ت وان آن پيداس اب از عن ائی کت أله . نارس ومس ه بط ت ک ده اس رح ش ط مط ری غل

د ته باش حيحی داش خ ص د پاس ی توان ت «. نم بات مالکي تانی» مناس بات باس در مناس

ت بات مالکي ه و مناس ل رفت ودالی تحلي ت فئ ودالیمالکي ت فئ بات مالکي در مناس

ه گذشته مناسبات مالکيت اين نقديست نه خود تاريخ در مورد . حل شدند ائیوبورژ ، ب

درن ر واقع آن چه پرودون با آن سروکار دارد د. عمل آورده است مالکيت بورژوائی مت ر اس ر حاض ن . عص خ اي ؤال در پاس ط س ت، فق ورژوائی چيس ت ب ن مالکي ه اي ک

وان ه وسيله می ت ادی از ب ی انتق ه و تحليل ه آن جواب داد، »اقتصاد سياسی «تجزي ب

ام آن ه تم ی ک ه و تحليل ه در بيتجزي وقیمناسبات مالکيت را ن وان ان حق ه عن شان ب

ر مناسبات داوطلبانه بلکه در شکل واقعی شان يعنی به عنوان مناسبات توليدی، در ب

رد ی گي ام . م دگاه ع ادی را از دي بات اقتص ن مناس ام اي رودون تم ه پ ا ک ی از آن ج ول

ل از ه بريسوت قب د از حد پاسخی ک ا -١٧٨٩حقوقی مردود می شمارد لذا نمی توان ب

ن موضوع داده » مالکيت سرقت است « در نوشته مشابه اش بنام همين جمالت ه اي ب

.است، پافراتر بگذارد

را » سرقت«در بهترين حالت نتيجه فقط اين می شود که تجسم حقوقی بورژوائی از

رده باشيم » شرافتمندانه«شامل کسب ثروت ا از طرف ديگر از . بورژواها ک ه آن ج ک

ذا منوط به مالکيت سبت به مالکيت، به عنوان تخطی قهرآميز ن » سرقت« می شود، ل

ورژوائی پرودون به همه نوع آشفته گوئی در باره رای خود او -مالکيت واقعی ب ه ب ک

. دچار می شود-نيز ناروشن است

ردم -١٨٤٤ در -در ايام اقامتم در پاريس من . با پرودون روابط خصوصی برقرار ک

ا اين مطلب را در را اين ج نم زي ر می ک ا حدودی خود را در ذک ازی «ت او » سفسطه ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٧

م ی دان ر م ان. مقص ين هم ارتی را چن نس تج ک ج ب در ي ا تقل ی ه ه انگليس ور ک ط

ه . می نامند د، او را ب ضمن مباحثات طوالنی ای که اکثرا تمام شب به طول می انجامي

ود درست و حسا -هگليسم انی نتوانسته ب ان آلم ه زب ائی اش ب ه علت عدم آن ه ب بی ک

ردم -مطالعه کند ه ضررهای بزرگی ب . آلوده ک ود ک زی ب ن چي د از . رساند اوه و اي بع

ه داد آن چه م از پاريس، دتبعي ون ادام ارل گري ای ک ودم آق رده ب ه . را من شروع ک او ب

زی سر ز از آن چي عنوان استاد فلسفه آلمانی اين مزيت را بر من داشت که خودش ني

.در نمی آورد

ی مدت کوتاهی بع ر مهمش يعن ره «د از انتشار دومين اث ر و غي خود » ...فلسفه فق

ان ا من در مي ه را ب ن نکت رای من نوشت اي ه ب ه بسيار مشروحی ک پرودون طی نام

ه ب ديگر نوشت ک اد شديدی : گذاشت و ضمن مطال ار انتق ما من انتظ ب ش را از جان

ام » دارم ه ن ره «و به زودی کتاب من ب ر فلسفه و غي ه ان » ...فق ان داد و تظار او ب پاي

.دوستی ما برای هميشه به پايان رسيد

رودون اين جا از مطالبی که در ر پ ع اث فلسفه «گفته شد مالحظه می کنيد که در واق

ه » فقر يا سيستم تضاد اقتصادی د » مالکيت چيست؟ «سؤال ب ال . پاسخ می ده او عم

ر ود را شروع ک ات اقتصادی خ اب، مطالع ن کت د از انتشار اي ا بع ه ب ه ن رد ک ی ب د و پ

ط ه فق زاگوئی بلک يله ناس ه وس ل ب ه و تحلي اد سياسی«تجزي ه » اقتص درن است ک م

ود، پاسخ داد سؤالی می توان در ضمن او کوشيده . که از جانب خود او مطرح شده ب

را هگل » تضاد«ديالکتيکی ترسيم کند و به طور مقوالت اقتصادی را سيستماست که

.الينحل کانت می سازد» تناقضات«کامل، جايگزين به مثابه وسيله ت

ل خودم ر متقاب ه اث برای قضاوت در باره اثر قطور دو جلدی او بايد توجه شما را ب

ن نوشته نشان دادم که او تا چه حد از رموز ديالکتيک علمی بی اطالع آدر . جلب کنم

شد، به اين ترتيب می بااسپکوالتيو است و در عين حال چگونه گرفتار توهمات فلسفه

ه که به جای آن که مقوالت اقتصادی را به عنوان بيان های تئوريک تاريخی و به مثابادی می باشند د م ، مرحله تکاملی مشخصی از مناسبات توليدی ای که متناسب با تولي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٨

د، ا درک کن م آن ه ه ه د ب ود داشته ان ه از ازل وج دی ای ک ای اب ده ه وان اي ه عن را ب

ورژوائی می بافد و ه موضع اقتصاد ب ن بيراهه ب ار ديگر از اي ه ب ه چگون می بينيم ک

٢٤.می رسد

ر -»اقتصاد سياسی«عالوه بر اين نشان دادم که آشنائی او با ه ب ی موضوعی ک يعن

ه دو نشان دا[آن نقد نوشته است، تا چه حد ناقص بوده و در سطح دبستانی است ] م ک

ه جای » علم«قيب به اصطالح پردازان به تع چگونه او همگام خيال پرداخته است و ب

ه خود -آن که از طريق شناخت های انتقادی از حرکت تاريخی ی ک ادی حرکت شرايط مرای - را بوجود می آورد رهائی ه فرمولی ب دتا می کوشد ک د، عم م را بيافرين حل « عل

رود . سرهم بندی کند» اجتماعیمسأله ه پ ه چگون ون مخصوصا نشان داده می شود ک

وع ل موض الوده ک ورد ش ی -در م ه يعن تباه و -ارزش مبادل ار اش وده، دچ ام ب در ابه

ده و اقی مان ا نيم بند ب وری ارزش ريکاردو را شالوده يک حت ه تئ ال پردازن ر خي تعبي

د ی او . علم جديد تلقی می کن اره موضوع کل ه طور من در ب ين قضاوت ب خالصه چن

:می کنم

ا .صادی دارای يک جنبه خوب و يک جنبه بد است هر يک از مناسبات اقت « ن تنه اي

ه در آن ت ک ه ای اس ای نکت ت آق داده اس ب ن ودش را فري رودون خ ده او . پ ه عقي ب

اقتصاديون جنبه خوب قضيه را تشريح کرده اند و سوسياليست ها به جنبه بد آن ايراد

د ه عاريت گ . گرفته ان دی را ب ه است و از او از اقتصاديون، ضرورت مناسبات اب رفت

به جای آن (سوسياليست ها اين توهم را قرض گرفته است که در فقر فقط فقر را ببيند

طبيعی - يعنی مناسبات توليد بورژوائی-وقتی اقتصاديون می گويند که مناسبات کنونی «- ٢٤

عه رمايه و توس اد س ه ايج تند ک باتی هس ا مناس ن ه ه اي د ک ا بفهمانن ه م د ب ی خواهن ند، م می باش

رد نيروهای مولده وانين طبيعی صورت می گي ر حسب ق ن . در آن ها ب ب، خود اي ن ترتي ه اي ب

دی و مستقل از تأثير زمان قلمداد می شوند قوانين طبيعی ، مناسبات وانين اب ه ق ای می شوند ک

تاريخی وجود داشته ] می خواهند بگويند که[همواره بر جامعه حکومت می کنند و به اين ترتيب

) کتاب خودم١١٣نقل از صفحه ی (» .ريخی وجود ندارداست ولی حاال ديگر تا

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٠٩

ده ای م کوبن ی و در ه ه انقالب ر، جنب ه در فق رنگون -ک ه را س ه کهن ه جامع ک

زوده است ) [ ببيند -می سازد ه اف ن مقال توضيح از . جمله داخل پرانتز را مارکس بر اي

ن ]. است» سوسياليست دمکرات «ير هئيت تحر او با هر دو مطلب موافق است و در اي

د ه کن م تکي ه عل ه اوتوريت ه ب د ک ه حجم . رابطه سعی می کن م، محدود ب از نظر او عل

ال فرمول . کوچک يک فرمول علمی می شود ه او مرديست که به دنب ردد و ب ا می گ ه

د که هم بر اقتصاد سياسی و همين مناسبت است که آقای پرودون بر خود غره می شو

رده است، در راد ک دی اي ه هم بر کمونيزم نق ر از آن حالی ک ايين ت ه مراتب پ ا او ب -ه

ا رار دارد -اقتصاديون و کمونيست ه ه . ق د است ک را معتق ر از اقتصاديون، زي ائين ت پ

د به وسيله به عنوان يک فيلسوف فرمول معجزه آسائی در اختيار دارد که آن می توان

د ر نماي ار نظ ات صرفا اقتصادی، اظه رار . در جزئي ا ق ر از سوسياليست ه ائين ت و پ

ر موضوع دارد ه ب افی احاط دازه ک ه ان ه ب افی شهامت و ن دازه ک ه ان ه ب را ن دارد، زي

د ود بيافرين رای خ ا ب االتر از بورژواه ی ب پکوالتيو، افق ط اس و فق ه ول او ... ک

وان ه عن د ب ی خواه د م رواز کن ا پ ا و پرولتاري االتر از بورژواه م، ب رد عل ط . م او فق

ان سرمايه خرده بورژوائی است ون که مرتبا مي ان اقتصاد سياسی و کم ار، مي يزم و ک

.»پرتاب می شود

ه آن ولو آن که قضاوت فوق خشن به نظر می رسد ولی من امروز هم روی هر کلم

وان در ضمن بايد در نظر داش . کيد می کنم أت ه عن رودون را ب اب پ ه من کت انی ک ت زم

ر ن موضوع را از نظ ردم و اي الم ک ورژوازی اع رده ب ياليزم خ زوه سرمشق سوس ج

رودون را ا، پ تئوريک ثابت نمودم، هنوز، هم اقتصاديون سياسی و هم سوسياليست ه

الی يک انقالبی دو آتشه بزرگ قلمداد می کردند ا جار و جنج ز من ب و به اين جهت ني

اری نداشتم » خيانت«ه بعدها در باره ک اد، ک ه راه افت ر او نتوانست . او به انقالب ب اگ

ز را ديگران ني انتظارات بی موردی را که از او می رفت، برآورد، تقصيری نداشت زي

.مثل خودش، ابتدا شناخت غلطی از او داشتند

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٠

اب الف کت ر خ ت؟ «ب ت چيس ر «، در »مالکي فه فق يوه بي » فلس واقص ش ه ن ان هم

د ا . پرودون به طرز بسيار نامطلوبی به چشم می خورن ول فرانسوی ه ه ق سبک او ب

را ه«اکث ه[» آمپول زاف گويان ا . است] گ د، آن ج ی کش ه م ه فراست فرانسوی او ت ک

وند ی ش اهر م انی ظ فه آلم وان فلس ه عن پکوالتيوی ب امفهوم اس ل و ن ب ثقي . مطال

تايانه اد خودس ه، دادوفري ب کاران دای کاس ا سروص ندانه و مخصوص ن خودپس ، لح

رده گوش شنونده را آزار »علم«جفنگياتی در باره ا پ د دائم ان شده ان ه بي که طراران

ا به جای گرمی واقعی ای که در سراسر کتاب اول او وجود داشت، . می دهند در اين ج

ه به طور موارد مشخصی وقتی را سخنورانه ارائ سيستماتيک يک حرارت سوزان م

ه ای . می دهد رد خود آموخت ذل م از اين گذشته او می خواهد با فضيلت ناشيانه و مبت

ه ون ب م شکسته شده است، اکن ورد اصالت فکريش در ه دائی وی در م که غرور ابت

عنوان دانشمند تازه به دوران رسيده به کمک چيزی که نيست و ندارد، خود را شهره

ورژ . آفاق سازد ات خرده ب ن، او نظري ر اي ر کابت را عالوه ب ه -وائی مردی نظي ه ب ک

رام می باشد ل احت ای فرانسه قاب ه پرولتاري يش نسبت ب ه نحوی -خاطر روش عمل ب

ا عمق و صالبت ه تنه ه ن ه ای ک د، حمل ناشايسته و بيرحمانه مورد حمله قرار می ده

م نيست رعکس و . ندارد بلکه اصال صحيح ه ه مردی ب ه مداهن ثآل ب از طرف ديگر م

ه ، می پردازد، در )است» مشاور عالی دولتی «که ضمنا (ه يمثل دونوي ام صورتی ک تم

ت دونوي ور اهمي د قط ه جل ه در س ت ک خره اس ت مس ن متان ارت از اي ط عب ه فق ي

رده خسته کننده و تحمل ناپذير، صالبتی را وعظ می کند که هلوتيوس چنين توصيف ک

).قص باشندخواستار آنند که بدبخت ها عاری از عيب و ن(است

انقالب فوريه برای پرودون خيلی بی موقع بود، زيرا که او تازه چند هفته قبل از آن

ودش[ ال خ ه خي ه ] ب ود ک رده ب ت ک ذيری ثاب ار ناپ و انک ه نح الب«ب رای » دوره انق ب

ده است پری ش ه س ی . هميش س مل ور او در مجل ه[حض ات -]فرانس ود اطالع ا وج ب

ورد مناسبات موج ه در م اچيزی ک ه دادن د است-ود ارائ در . [ در خورستايش و تمجي

رايط د] ش ه بع ن نتيج ود و در ضمن اي ه ب يار متهوران دامی بس ن اق ن، اي ام ژوئ از قي

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١١

که به صورت جزوه -مناسب را داشت که آقای تيرس طی نطق جوابيه اش به پرودون

ورژوازی -مخصوص منتشر شد ن ستون های فکری ب ه اي ا نشان داد ک ام اروپ به تم

د ه ای استوار بودن اد چه محاورات بچگان ر بني دا . فرانسه ب رودون عم ا پ ه ب در مقابل

.آقای تيرس به صورت يک هيوالی غول آسا در آمد

ورد رودون در م ح «کشف پ دون رب ار ب ق «و » اعتب ک خل رين ومرب» بان ه، آخ ط

د اقتصاد «من در نوشته ام به نام . اقتصادی او بودند » اقدامات« ، »سياسی در باره نقبه اثبات رساندم که شالوده تئوريک ) ٦٤ تا ٥٩صفحه (، برلن ١٨٥٩جلد اول، چاپ

رين اجزای دائی ت ناخت غلطش از ابت ات او از ش ورژوازی » اقتصاد سياسی«نظري ب

بات ی مناس وليعن ا پ ا ب رد، در -کااله ی گي اء م ه منش الی ک ائی او را ح پراتيک روبن

ديم ی ق ای خيل ه ه د نقش د تولي کيل تجدي ده ای، تش يم ش ر تنظ ب بهت ه مرات ر و ب ی ت

ل سده -سيستم اعتباراتی اين که . می دهند ثال در اواي د ١٨ کامال همانند آن چه م و بع

ه ديگر ١٩دوباره در سده ه طبق ه ب روت يک طبق ه ث ، در انگلستان موجب آن شد ک

رايط اقتصادی و سياسی مشخصی در خ د تحت ش ی توان ردد، م ل گ ريع منتق دمت تس

رد رار گي ارگر ق ه ک ائی طبق أله -ره ود ای ست مس ی در آن وج يچ وجه تردي ه ه ه ب ک

ده را شکل اصلی سرمايه تلقی . ندارد و امری است کامال بديهی ح دهن اما سرمايه رب

اراتی وکردن وعی سيستم اعتب ردن ن ار ب ه ک ح - ب ای رب ه اصطالح الغ را اساس - و ب

امآل تغيير شکل اجتماعی قرار دادن ن جهت ، يک فانتزی ک ه اي ه است و ب تنگ نظران

رن به وسيله می بينيم که فانتزی ها قبآل عمال ورژوازی ق دگويان اقتصادی خرده ب بلنا باستيا . ، به مراتب بهتر ارائه شده اند هفدهم انگلستان رودون ب ) ١٨٥٠ (تمجادله پ

ر فلسفه ف «در باره سرمايه ربح دهنده در سطحی پايين تر از رودون » ق رار دارد و پ ق

هور رقيب می شود قکه م آن جا شده و تمغلوب باستيا حتا کار را به جائی کشانده که

.تر مسخره پرهياهو می پردازدأبه يک ت

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٢

اره ه ای در ب رودون مقال يش پ د سال؛ پ ا«چن ات ه نم -نوشت» مالي ه فکر می ک ک

ن در -حکومت لوزان جايزه ای برای آن تعيين کرده بود ا اي وغ، از نآخرين نشا ج ه بل

.ميان رفته و جز يک خرده بورژوازی تمام عيار، چيزی باقی نمانده است

د بگويم [در رابطه با نوشته های سياسی و فلسفی پرودون ام آن ] باي ه در تم ا، ک ه

م ه چش ود دارد، ب ادی او وج ار اقتص ه در آث وئی ک اد و دوپهل لت متض ان خص هم

د ی توان ورد و م ی خ د م د ارزش باش ه واج ی فرانس ط در سطح محل ع الوصف . فق م

م در وند، آن ه ی محسوب می ش دمت بزرگ ره خ ا و غي ن، کليس ر ضد دي حمالت او ب

ر مکتب ری خودشان ب ه برت د ک ايامی که سوسياليست های فرانسوی مناسب می ديدن

زم ر[ولتري داران ولت رن ] طرف انی١٨ق ی آلم رن و خداناشناس اهر ١٩ ق ا تظ ه ب را ب

ه بربريت سرکوب . دين داری، نشان بدهند ا توسل ب ر بربريت روسيه را ب اگر پترکبي

ازی فرانسوی را ا لفظ ب ه عمل آورد ت ه کرد، پرودون نيز بهترين کوشش خود را ب ب

.جمله پردازی به زانو در آوردوسيله

ه ب بود نه تنها کتاب بدی » کودتا«اثر او به نام ائی را ک هرحال ه بلکه فرومايگی ه

ارت . نيز در برداشت-متناسب موضع خرده بورژوائی بود وئی ناپ ا ل اب ب او در اين کت

ه او را ب الس می زند و کوشش د ه می کند ک ارگران فرانسوی بده ين . خورد ک ه هم ب

ه در ر ضد لهستان ک ر او ب وال است آخرين اث ائالت را در آمن رين الط ن ناهنجاری ت

.تحسين تزار نوشته است

ا پرود د ون را اکثرا ب رده ان زی نمی . روسو مقايسه ک ن چي ر از اي د ناصحيح ت توان

د ه. باش يکالس لينگ ه ن اب -او ب ه کت امی« ک راد غيرنظ وانين اف وری ق ر » تئ او اث

. بيشتر شباهت دارد-نبوغ آميزی است

ز ديالکتيک آن جا پرودون به طور طبيعی به ديالکتيک تمايل داشت ولی از که هرگ

وط . می واقعی را درک نکرده بود، کارش به سفسطه کشيد عل در واقع اين موضع مرب

ود ه او ب ورژوا . به موضع خرده بورژوان ويس -خرده ب اريخ ن ل راومر ت ی - مث ترکيب

ورژوازی [» ... و از طرف ديگر ... يک طرف «است از زل خرده ب منظور موضع متزل

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٣

ت ز ] اس ود ني ادی خ افع اقتص ورد من وو در م ين ط ت و ر هم تاس ين جه ه هم ب

ين طور و . بينش های سياسی، دينی، علمی و هنری او نيز به همين گونه است در هم

ام موضوعات مورا ورد تم ين نحو در م ه هم دار . اخالقی و ب ورژوا تضاد جان خرده ب

ت ا . اس ه ب رد ک ی گي را م ه زودی ف د، ب ا باش رد دان ک م رودون ي ل پ ر او مث اال اگ ح

د و تضادهای خودش ازی کن ا ب ه صورت آن ه ه اقتضای وضع ب » جمع اضداد «را ب

الی ه و پرجاروجنج ب توج انه است -جال اه مشغش اه رسوائی آور و گ ه گ . در آورد- ک

ن ی از اي وردن سياس رخ روز خ ه ن ان ب ی و ن ازی علم االرتان ب ذير ش ع، جداپ موض

م اتنها يک . نمی باشد د و آن ه اقی می مان رايش ب ه ب زه محرک ردی خودخواهی نگي ف

موفقيت لحظه ای و جلب توجه کردن در مسأله اوست که همانند تمام خودخواهان فقط

ه . وضع موجود برايش مطرح می باشد م ک داول ساده ای ه ن صورت متانت مت ه اي ب

و ثال روس واره م ا را هم ذر حت ر ح لط، ب ر مس ا قه اهری ب الحه ظ وع مص ر ن از ه

.اما از ميان می رودمی دارد، در مورد او الز

ارت، وئی بناپ ه ل د ک ونی فرانسه را در آن ببين ه کن ده ويژگی مرحل ای آين ايد دني ش

.ناپلئون اين مرحله بوده و پرودون، روسو و ولتر آن

و اکنون خود شما بايد مسئوليت آن را به گرده بگيريد که مدت کوتاهی بعد از مرگ

.ه من محول کرده ايداين مرد، نقش خطبه خوانی برمزارش را ب

اراداتمند شما

کارل مارکس

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٤

فهرست اسامیفهرست اسامی

الفالفار اقتصادی : William,Atkinson آتکينسون،آتکينسون، ف آث ی، مول اددان انگليس اقتص

ال ين س ه ب ددی ک ای متع ا ١٨٣٣ه الف سرسخت اقتصاد . منتشر شدند١٨٥٨ ت مخ

.ودسياسی کالسيک و تجارت آزاد و طرفدار گمرکات استحفاظی ب

دس، دس،ادمون ی، ): ١٨٨٩ -١٨٠٣ (Thomas,Edmonds ادمون اددان انگليس اقتص

ال ت خي تی سوسياليس ای سوسياليس ری ه ه گي اردو نتيج وری ريک ه از تئ رداز ک پ

.می کرد

ت تآرکراي ی در ): ١٧٩٢ -١٧٣٢ (Richard,Arkwright ،،آرکراي ای انگليس کارفرم

.تعدددوران انقالب صنعتی، طراح و سازنده ماشين های ريسندگی م

توارت توارت اس تعار (Sir James, Steuart ،،اس ام مس ام: ن ا ١٧١٢) دنه : ١٧٨٠ ت

اقتصاددان انگليسی، يکی از آخرين نمايندگان مکتب مرکانتيليسم بود که اين مکتب را

.ودبمخالف تئوری کميت پول . از نظر تئوريک تدوين نمود

قبل از ترين اقتصاددان انگليسی مهم): ١٧٩٠ -١٧٢٣ (Adam,Smith ،،اسميتاسميت

ازه . ريکاردو ه ت ه ای را ک تجربيات تئوری مانوفاکتور سرمايه داری و سيستم کارخان

ورژوائی شکل تکامل ه اقتصاد سياسی کالسيک ب ود، عموميت داد و ب شروع شده ب

.افته ای بخشيدي

تروش تروشاش ارلوويچ (Heinrich,Von Storch ،،اش دری ک ا ١٧٦٦) آن : ١٨٣٥ ت

ار آدام اسميت، استاد علوم آمار و اقتصاد سياسی در آلمانی، طرفد -اقتصاددان روسی

.دانشگاه پترزبورگ

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٥

وف وفآننک ر، ): ١٨٨٧ -١٨١٢ (Paul-Wassiljewitch,Annenkow ،،آننک ناش

.منتقد و مالک روسی که ضمن مسافرت های فراوان خود با مارکس آشنا شده بود

.سوسياليست خيال پرداز انگليسی): ١٨٥٨ -١٧٧١ (Robert, Owen اوون،اوون،

ارت، زن ب ارت، اي زن ب دری ): ١٧٢٧ -١٦٦١ (J.A.Eisen Bart اي ه قلن انی ک پزشک آلم

ان شهر و ه می کرد و در کوچه و خياب ود ک ه آن ب روستا جار می کشيد و مشهور ب

.تر از خود بيماری بود شيوه درمانيش دردآورتر و خطرناک

ببابيج، ابيج،ب ک و ): ١٨٧١ -١٧٩٢ (Charles,Babbage ب ی دان، مکاني رياض

. لندن آمارسس جامعهؤن انگليسی، ماقتصاددا

تيات، تيات،باس دار ): ١٨٥٠ -١٨٠١ (Frederic,Bastiat باس وی طرف اددان فرانس اقتص

.هماهنگی منافع طبقاتی در جامعه سرمايه داری بود

رای، رای،ب ال ): ١٨٩٥ -١٨٠٩ (John-Francis,Bray ب ت خي رداز سوسياليس پ

ائی دار-آمريک نده اقتصادی، طرف ين، نويس وری انگليسی، حروف چ ول « اوون، تئ پ

.را تدوين کرد» کار

ده برجسته ): ١٨٨٩ -١٨١١ (John,Bright برايت،برايت، کارخانه دار انگليسی نماين

ل الت، از اواي انون غ د ق ه ض ذاران جامع ان گ ی از بني ارت آزاد، يک داران تج طرف

ال ای س زب ل ٦٠ه پ ح اح چ ر جن وزدهم رهب رن ن ار در ي ق دين ب ود و چن رال ب ب

.نه های ليبرال انگلستان عضويت داشتکابي

نويسنده و ناشر آلمانی، از ): ١٩٣٢ -١٨٥٠ (Eduard,Bernstein ،،برنشتاينبرنشتاين

ارکس و انگلس آشنا ١٨٨٠در . عضو حزب سوسيال دمکرات آلمان بود ١٨٧٢ با م

ه داشت ا مکاتب س مرتب ا انگل ا ب د مخصوص ه بع د و از آن ب ا ١٨٨١از . ش ١٨٩٠ ت

رسما رويزيونيست ١٨٩٦بود و از » سوسيال دمکرات «ه يه نشر ريريحعضو هيئت ت

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٦

د ان و . ش رات آلم يال دمک زب سوس ت ح اح اپورتونيس ران جن ی از رهب او يک

.انترناسيونال دوم بود

ی، ی،بالنگ وئی ): ١٨٥٤ -١٧٩٨ (J.A.Blangui بالنگ رادر ل وی، ب اددانان فرانس اقتص

.بالنگی انقالبی معروف فرانسه بودآکوست

واگيلبر، واگيلبر،ب وی دوران ): ١٧١٤ -١٦٤٦ (P.Boisguillebert ب اددان فرانس اقتص

ورژوائی را در يک ب ی کالس اد سياس ر اقتص ی عناص ه برخ ود ک ودالی ب تبداد فئ اس

.چارچوب بينش کلی فئودالی گنجاند و طرفدار از بين بردن بدبختی توده ها بود

ودو، ودو،ب وکرات ): ١٧٩٢ -١٧٣٠ (Nicolas,Baudeau ب اددان، فيزي اقتص

.سویفران

پپ . تزار روسيه بود١٧٢٥ تا ١٦٨٢از ): ١٧٢٥ -١٦٧٢ (پتراول، يا پترکبيرپتراول، يا پترکبير

ی، ی، پت ناس ): ١٦٨٧ -١٦٨٢ (Sir William Pettyپت اددان و آمارش اقتص

.کالسيک بورژوائی بود» تئوری کار«ده نانگليسی، نماي

رودون، رودون،پ ه ): ١٨٦٥ -١٨٠٩ (Pierre-Joseph,Proudhon پ ر، جامع ناش

اددان فر ناس، اقتص وی،ش ده انس ذاران ئاي ان گ ورژوازی، يکی از بني رده ب وگ خ ول

.»فلسفه فقر«تئوريک آنارشيسم، نويسنده کتاب

ا طبق اساطير قديم يونانی آتش زا از زئوس ربود و برای ::پرومتوسپرومتوس ه انسان ه ب

ر به وسيله برد و به اين جهت ارمغان ی زئوس مجازات شد و به صخره بزرگی زنجي

.گرديد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٧

تتا (Willam,Thompson ،،ونونتومستومس ا ١٧٨٥تقريب اددان ): ١٨٣٣ ت اقتص

ری های سوسياليستی ايرلندی، طرفدار اوون بود و از تئوری های ريکاردو نتيجه گي

.کرد می

وک وکت داران ): ١٨٥٨ -١٧٧٤ (Thomas,Tooke ،،ت ی، از طرف اددان انگليس اقتص

.رار دادسرسخت تجارت آزاد بود و تئوری پول ريکاردو را مورد انتقاد ق

رستيرس سياستمدار اورلئانيست ): ١٨٧٧ -١٧٩٧ (Louis-Adolphe Thiers ،،تي

وی، در ين ١٨٤٠ و ١٨٣٦فرانس وم اول اپلئون س قوط ن د از س ر و بع ت وزي نخس

ا ١٨٧١فرانسه شد و از ) جمهوری سوم (رئيس جمهور ود ١٨٧٣ ت ام ب ن مق . در اي

.اين تيرس همان جالد معروف کمون پاريس است

ددوی، ): ١٨٤٧ -١٧٩٨ (Louis-Francois,Daire ،،درهدره نده فرانس نويس

.لف آثاری راجع به اقتصاد سياسیؤاقتصاددان و م

اريخ ) ١٨٥٠ -١٧٧٣ (Francois,Droz ،،دروزدروز وی، ت ی فرانس وف اخالق فيلس

ين دافعين آئ ود و سپس از م زه ب نويس و اقتصاددان، ابتدا طرفدار مکتب اصالت غري

.کاتوليک گرديد

ررائی، حقوق دان و ): ١٨٤٨ -١٧٨٧ (P.L.Rossi رسی،رسی، اقتصاددان و ولگر ايتالي

.سياستمدار

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٨

؛ تاريخ نويس ارتجاعی، استاد )١٨٧٣ -١٧٨١ (Friedrich,Raumer ،،روامرروامر

. نماينده مجلس ملی فرانکفورت بود١٨٤٨در سال . دانشگاه برسلو و برلن

وسی، مالک پر ): ١٨٧٥ -١٨٠٥ (Johann-Karl Rodbertus ،،رودبرتوس رودبرتوس

ده اددان و اي ين ئاقتص ان، تئوريس ده آلم ورژوا ش ای ب وگ يونکره ياليزم «ول سوس

.يونکری پروس» دولتی

و و روس م ) ١٧٧٨ -١٧١٢ (Jean-Jacques,Rousseau ،،روس ی از مه رين يک ت

.ده برجسته خرده بورژوازی انقالب فرانسهنتئوريسين های دولتی فرانسه، نماي

اردو، اردو،ريک ی ): ١٨٢٣ -١٧٧٢ (David,Ricardo ريک اددان انگليس ار او . اقتص آث

.نقطه اوج اقتصاد سياسی کالسيک بورژوائی بود

ففن نفرگوس کاتلندی، ): ١٨١٦ -١٧٢٣ (Adam,Ferguson ،،فرگوس ويس اس اريخ ن ت

.آدام اسميت بودفيلسوف اخالقی، جامعه شناس، طرفدار هيوم معلم

ورير، ورير،ف ال ): ١٨٣٧ -١٧٧٢ (Francois,Fourier ف ت خي رداز سوسياليس پ

.انسویفر

ه، ه،فوش وی، ): ١٨٥٤ -١٨٠٣ (Leon,Faucher فوش ورژوازی فرانس نده ب نويس

.سياستمدارليبرال ميانه رو، دشمن سرسخت کارگری

کککی، کی،کائوتس ر ): ١٩٣٨ -١٨٥٤ (Karl,Kautsky کائوتس انی، در اواخ نده آلم نويس

د، از م گرائي ه مارکسيس ر ب ياليزم و ولگ اد از سوس ای هفت ال ه ا ١٨٨٣س ١٩١٧ ت

بود، در سال های ارگان تئوريک حزب سوسيال دمکرات آلمان » عصر جديد «سردبير

ان ٩٠ وکرات آلم ده سوسيال دم ود، قرن نوزدهم تئوريسين عم و انترناسيونال دوم ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢١٩

د ١٩١٠ابتدا سهم به سزائی در اشاعه مارکسيسم داشت ولی بعدا مخصوصا از ه بع ب

رد و به انحراف گرائيد و در جنگ بين الملل اول موضع شديدا ضدمارکسيستی اتخاذ ک

.به دشمنی با جنبش انقالبی کارگری پرداخت

ه، ه،کاب وق ): ١٨٥٦ -١٧٨٨ (Etienne,Cabet کاب نده و حق وی نويس دان فرانس

.کمونيست خيال پرداز

ذار ): ١٧٧٤ -١٦٩٤ (F.Ouesnay ،،کنهکنه ان گ پزشک فرانسوی، اقتصاددان، بني

ات مکتب فيزيوکراسی، کل پروسه تجديد توليد اجتماعی را بررسی کرد و نتيجه تحقيق

.تدوين نمود» تابلوهای اقتصادی«خود را در

وپر، وپر، ک ائی، دانشمند و سياستمدار ): ١٨٤٠ -١٧٥٩ (Thomas,Cooper ک آمريک

.نماينده بر جسته اقتصاد سياسی بورژوائی در آمريکا طرفدار تجارت آزاد

ولبر ولبرک تمدار سيا): ١٦٨٣ -١٦١٩ (Jean-Baptiste,Colbert ،،ک وی، س فرانس

.١٦٦٦آکادمی علوم در سال طرفدار سرسخت مرکانتيليسم، بنيان گذار

الی، ديپلمات و ): ١٨٤٦ -١٧٧٢ (F.S.Constancio کونستانسيو،کونستانسيو، پزشک پرتق

نويسنده، کتاب های تاريخی فراوانی نوشت و آثار اقتصاددانان انگليسی را به فرانسه

.ترجمه کرد

سسسياستمدار توری انگليسی، ناشر ): ١٨٣٥ -١٧٨٠( Michael,Sadler سادلر،سادلر،

.و طرفدار رفورم اجتماعی، مخالف تجارت آزاد و مالتوزيانيسم

م ): ١٨٢٠ -١٧٦٠ (C.H.Saint-Simon سان سيمون، سان سيمون، رين سوسياليست مه ت

.خيال پرداز فرانسوی

اند، اند،س ن (George,Sand س انم دوپ اهزاده خ تعار ش م مس : ١٨٧٦ -١٨٠٤) اس

ود و نويسنده فرانسوی اعی ب اره موضوعات اجتم انديشه ، نويسنده چندين رمان در ب

.رهائی زنان را اشاعه داد

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢٠

اقتصاددان و ولگر فرانسوی، شاگرد ): ١٨٢٣ -١٧٦٧ (J.Baptiste,Say سی،سی،

.آدام اسميت

ن نس ر ): ١٨٦٤ -١٧٩٠ (N.W.Senior ،،ورورييس اددان و ولگ دافع اقتص ی، م انگليس

.سرمايه داری

موندی، موندی،سيس ويس )" ١٨٤٢ -١٧٧٣ (J.C.Sismondi سيس اريخ ن اددان و ت اقتص

ر ه در اواخ ی ک د وسويس اهر ش ورژوائی ظ يک ب ی کالس اد سياس دوران اقتص

.سرمايه داری را مورد انتقاد قرار داد و توليد کوچک را ايده آل می دانست

ششربوليه، ربوليه،ش دار ). ١٨٦٩ -١٧٩٧ (A.E.Cherbulier ش ی، طرف اددان سويس اقتص

. مکتب ريکاردو در هم آميخت باهای او رای و تئورسيسموندی بود

وايتزر وايتزرش تری، ): ١٨٧٥ -١٨٣٤ (J.B.Von Schweitzer ،،ش ل دادگس وکي

ه انی، يکی از صاحبان و نويسندگان روزنام سوسيال «روزنامه نگار و نويسنده آلم

رات ا ١٨٦٧، از »دمک دار ١٨٧١ ت ان، طرف ارگران آلم ومی ک ه عم يس اتحادي رئ

. و وحدت کشورهای آلمانی تحت سرکردگی پروس بودسياست بيسمارک

گگرای، رای،گ ال ): ١٨٥٠ -١٧٩٨ (John,Gray گ ت خي اددان، سوسياليس رداز اقتص پ

.انگليسی شاگرد روبرت اوون بود

ود (Karl,Gruen گريون،گريون، دن ب ): ١٨٨٧ -١٨١٧) (اسم مستعار ارنست فون هاي

ال ط س انی، اواس ورژوازی آلم رده ب نده خ رن نويس ل ق ای چه ی از ه وزدهم يک ن

ود، در انقالب » حقيقی «نمايندگان برجسته سوسياليزم به اصطالح ١٨٤٨ -١٨٤٩ب

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢١

پ اح چ ده جن رد و نماين ی ک ت م ورژوا فعالي رده ب وکرات خ وان يک دم ه عن ان ب آلم

.مجلس ملی پروس بود

لله Lagentie الژنتی،الژنتی، نويسنده فرانسوی، آثار برخی از اقتصاددانان انگليسی را ب

.ن جمله آثار الودردالآه ترجمه کرد از فرانس

ه ): ١٧٢٩ -١٦٧١ (John of Lauriston,Law الو،الو، اقتصاددان فرانسوی، ب

ه اقتصاد ه ب علت اسپکوالسيون در انتشار اسکناس و ورشکستگی حاصله از آن ک

.فرانسه زيان های فراوانی وارد آورد، معروف شد

تمدار ارتس): ١٨٣٩ -١٧٥٩ (James,Lauderdal الودردال،الودردال، اعی و جياس

.اقتصاددان و ولگر انگليسی، مخالف و رقيب آدام اسميت

ونتی ونتیلم ويس ): ١٨٢٦ -١٧٦٢ (Pierre.E.Lemontey ،،لم اريخ ن اددان و ت اقتص

ود و پس ؤمجلس م عضو ١٩٧٢ و ١٩٧١های فرانسوی، در سال سسان فرانسه ب

.از قبضه کردن قدرت حکومتی بدست ژاکوبين ها، از فرانسه گريخت

اريخ ): ١٧٩٤ -١٧٣٦ (Simon-Nicolas,Linguet ،،لينگهلينگه ل دادگستری، ت وکي

وکرات ل نويس، اقتصاددان و نويسنده فرانسوی، مخالف فيزي ه و تحلي ود و تجزي ا ب ه

.های بورژوائی و مناسبات مالکيت سرمايه داری به عمل آوردی انتقادی ای از آزاد

ممزا، زا،م ت ا): ١٩٠٤ -١٨٤٠ (Jose,Mesa م ه، سوسياليس ارگر چاپخان پانيائی، ک س

سسين شعبه انترناسيونال در اسپانيا بود فعاالنه عليه آنارشيسم مبارزه کرد ؤيکی از م

ود و در ذاران ١٨٧٩و يکی از اولين مبلغين مارکسيسم در اسپانيا ب ان گ يکی از بني

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢٢

ان . حزب سوسياليست کارگری اسپانيا بود ه زب ارکس و انگلس را ب ار م دادی از آث تع

.سپانيائی ترجمه کردا

التوس التوسم يش و ): ١٨٣٤ -١٧٦٦ (Thomas-Robert,Malthus ،م کش

د، ئاقتصاددان انگليسی ايدو ورژوا شده بودن ه ب زرگ آريستوکراتی ک ولوگ مالکين ب

ر ورمدافع سرمايه داری، تئوری ارتجاعی ازدياد جمعيت را مطرح ساخت، اين تئ ی فق

.ه می کردزحمتکشان را در سيستم سرمايه داری توجي

ر رمنگ وق ): ١٩٠٦ -١٨٤١ (Anton,Menger ،منگ تاد حق ی، اس وق دان اتريش حق

.جزائی اتريش

ل لمي ی، ): ١٨٧٣ -١٨٠٦( John-Stuart,Mill ،مي وف انگليس اددان و فيلس اقتص

ورژوائی، رت آزاد و يکی از نمايندگان برج طرفدار تجا سته اقتصاد سياسی کالسيک ب

.ميلفرزند جيمز

ل لمي ب ): ١٨٣٦ -١٧٧٣ (James,Mill ،مي ی مکت وف انگليس اددان و فيلس اقتص

.ريکاردو را به صورت عاميانه در آورد

ووروو راگن ال ): ١٩١٧ -١٨٣٥ (Adolph,Wagner ،اگن انی، در س اددان آلم اقتص

. حزب سوسياليست مسيحی را تأسيس کرد، طرفدار سياست بيسمارک بود١٨٧٨

گ ت لين گ واي ت لين اگرد): ١٨٧١ -١٨٠٨ (Wilhelm, Weitling ،واي انی، ش اط آلم خي

.پردازانه کارگری يزم خيالنبرجسته ترين نماينده کمو

ر رولت وف، نو): ١٧٧٨ -١٦٩٤ (Francois, Voltaire ،ولت اريخ فيلس نده و ت يس

.ائیوده روشنگری بورژنويس فرانسوی نماين

وعی ماشين نساجی، مهندس ): ١٧٦٦ -١٧٠٠ (John,Wyatt، وياتويات رع ن مخت

.انگليسی

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢٣

و وويلن ارژمون--ويلن ارژمون ب ): ١٨٥٠ -١٧٨٤ (J.P.Villeneuve-Bargmont ، ب

.اقتصاددان و سياستمدار ارتجاعی فرانسوی، طرفدار سوسياليزم فئودالی

ههاروی ارویه وژ): ١٦٥٧ -١٥٧٨( Wiiliam, Harvey ،ه ردش فيزيول ی، گ انگليس

ارلز اول پادشاه انگلستان رد، طبيب مخصوص چ دن انسان را کشف ک خون بزرگ ب

.بود

ون ونهاسکيس وری ): ١٨٣٠ -١٧٧٠ (William, Huskisson ،هاسکيس تمدار ت سياس

ا ١٨٢٣از (انگليسی، وزير بازرگانی انگلستان ه )١٨٢٧ ت ازات ب دار دادن امتي ، طرف

.بورژوازی صنعتی بود

راکلس ا ه ولس ي راکلسهرک ا ه ولس ي درت و هرک ر ق وس، مظه د زوئ انی، فرزن اطير يون ان اس ، قهرم

.استقامت

ی، انگليسی کارشناس امور کشاورز ): ١٨٧٦ -١٨١١( George,Hope ،هوپهوپ

.طرفدار تجارت آزاد

وپکينس وپکينسه ی، مThomas,Hopkins ،ه اددان انگليس ار ؤ اقتص له آث ف يک سلس ل

.مربوط به اقتصاد سياسی و هواشناسی

يکن يکنهوچس اددان ): ١٨٦٩ -١٧٨٧( Thomas,Hodgskin ،هوچس نده و اقتص نويس

ورژوائی در اد سياسی کالسيک ب ر اقتص ری در براب ده موضع پرولت ی، نماين انگليس

سرمايه داری . مدافع منافع پرولتاريا بود . رابطه با نتيجه گيری از تئوريهای ريکاردو

.پردازانه مورد انتقاد قرار می داد را از موضع سوسياليزم خيال

رن Richard,Hilditchيچ،يچ،ددهيلهيل وکيل دادگستری و اقتصاددان انگليسی اواسط ق

. طرفدار ملی کردن ملک و زمين بود١٩

___ نشر کارگری سوسياليستی

٢٢٤

ییدار ): ١٨٥٧ -١٧٧٨ ( Andrew,Ureيور،يور، اقتصاددان و شيميدان انگليسی، طرف

.تجارت آزاد

ياشار آذری: بازنويس

htm.nashr/net.javaan.www://http: : آدرس انترنتی کتابخانهآدرس انترنتی کتابخانه

١WC BM Kargar, London XX, UK٣N : : آدرس پستیآدرس پستی

com.yahoori@ryasharaza: : ايملايمل

ياشار آذریياشار آذری: : مسئول نشر کارگری سوسياليستیمسئول نشر کارگری سوسياليستی

١٣٨٤١٣٨٤: : تاريخ بازنويسیتاريخ بازنويسی