ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ - IslamHouse.com · 9 ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ...

تجويد آسان

:مؤلف

دكتر ابو عاصم عبدالعزيز

عبدالفتاح قاري

:مترجم

عبدالكريم محمدي

2 تجويد آسان

:اند فرموده) ص(اكرم حضرت رسول

»ليس منا من لم يتغن بالقرآن«

»آنكس كه به قرآن خوش صدايي نكند از ما نيست« »صحيح بخاري«

فهرست مطالب صفحه موضوع

8 .......................................................................................... مترجم بر چاپ چهارم مهمقد

10 .................................................................................................................. مؤلف همقدم

1514 ....................................................................................................................... قرآن

١۶ ........................................................................................................ تالوت قرآن

16 ........................................................................................................... قاري قرآن

16 .......................................................................................................... حفظ قرآن

17 ................................................................................................................... تجويد قرآن

19 ........................................................................................... مخارج حروف: درس اول

24 ..................................................................................................................... )1(تمرين

26 ..................................................................... بعضي از صفات مهم حروف: درس دوم

29 ............................................................................... همه فرق بين بعضي حروف شبيه ب

31 ..................................................................................................................... )2(تمرين

33 ............................................................................ احكام بعضي از حروف: درس سوم

33 ..................................................................................... و تنويننون ساكن : الف

34 .......................................................................................................... اظهار: اوال

36 .......................................................................................................... ادغام: ثانيا

37 ....................................... همه قاعده شناسايي دو حرف همانند و همجنس و نزديك ب

39 ..................................................................................................................... )3(تمرين

42 ......................................................................... احكام بعضي از حروف: درس چهارم

42 ......................................................... قلب و اخفا: احكام نون ساكن و تنوين هبقي

5 جويد آسانت

42 ............................................................................................................ قلب: ثالثا

42 ........................................................................................................... اخفا: رابعا

46 .................................................................................................................. : )4(تمرين

48 ........................................................................... احكام بعضي از حروف: درس پنجم

48 ..................................................................................................... ميم ساكن: ب

50 ...................................................................................... ميم و نون تشديددار: ج

52 ..................................................................................................................... )5(تمرين

54 ........................................................................... ضي از حروفاحكام بع: درس ششم

54 ................................................................................................................. »را«: د

56 .................................................................................................................. الم: ه

58 ..................................................................................................................... )6(تمرين

60 )متصل و منفصل( انواع مد: درس هفتم

62..................................................................................................) ................7(تمرين 65 ................................................................. )الزم و عارض( انواع مد هبقي: درس هشتم

67................................................................................................)......................8(تمرين

73 ................................................................................................. وصل ةهمز: درس نهم

83 ......................................................................................................... عالئم وقف

87 ......................................................................................... احكام متفرقه: درس يازدهم

90 .................................................................................................... قرآن ةاطالعاتي دربار

93 ......................................................................................................... آداب تالوت قرآن

97 ......................................................................... رهنمودهايي براي عالقمندان به تجويد

99 ........................................................................................................................... توضيح

100........................................................................................................................فهرست آيات


101......................................................................................................................................نمايه


فهرست تصاوير صفحه شماره تصوير


محن الرحيم بسم اهللا الر

مترجم بر چاپ چهارم مهقدمو ألصالة و السالم علي سيدنا محمد سيد ألمرسـلين و ألحمدهللا رب ألعلمين

علي آله الطاهرين و صحابته المكرمين، أما بعد

سه چاپ از ،ا با كمك اهل خيرمرا موفق ساخت ت،خيلي خوشحالم از اينكه خداوند

كه كتـاب را اكنون را تقديم عالقمندان و دوستان قرآن كريم كنم و »تجويد آسان «كتاباز همـين مؤلـف »قواعد تجويد «دهم؛ كتاب مورد تجديدنظر قرار مي ،براي چاپ چهارم

چاپ شـده و ان شـاءاهللا بـا همكـاري ةكه مكمل مسايل اين كتاب است؛ ترجمه و آماد .گيرد عالقمندان قرار مياهل خير در دسترس

هاي نادر با چاپ يكتاب محافظت شده و جز در موارد اسلوب نظر تجديددر اين

.افزوده شده استها پرسش وها به تمرينفقط سابق فرقي ندارد وها چون از اضافات متـرجم بـه كتـاب اسـت بـين دو اين پرسشيادآور مي شودكه

حـاالت يبعضـ توضيح يامواردي كه بخاطر ،اده شده است و همچنين قرار د[...] قالب مذكور مشخص شـده تـا بـا اصـل كتـاب عالمتبا و ود شدهك به متن كتاب افزراستدا

.نگرددآميخته

،درحال حاضـر كه است»آقاي دكتر ابوعاصم عبدالعزيز عبدالفتاح قاري«مؤلف كتابمنـوره و عضـو مجلـس علمـي آن هنـ قرآن كريم دانشگاه اسـالمي مدي ةدانشكد رئيس

اين كتاب سبب انتخاب ،ساده باشد و تخصص ايشان در اين علم و اسلوب دانشگاه مي


كتاب به سبب اخالص ايشان، علم تقريبا فرامـوش هبراي ترجمه شده و بحمداهللا ترجمه و از خداي تبارك و تعالي خواهانم كه اين افـاد . تجويد را در اين مناطق احيا كرد ةشد

استفاده را مستمر گرداند و اين عمل ناقابل را از اين ناچيز بپذيرد و آن را خالصانه براي .خود قرار دهد

اند ـ بدون ذكر در خاتمه از دوستاني كه مرا در انجام اين كار ياري و تشويق كرده .كنم نام ـ تشكر مي

وصلي اهللا علي سيدنا محمد و آله ألطاهرين و صحابته أجمعين "عبدالكريم محمدي" )بستك(هرنگ

ق. ه 1407شعبان ق. ه 1366فروردين

اهللا الرحمن الرحيم بسم

مؤلف همقدم

ن اهميت دهد و ياد بگيرد، ه آاز علومي است كه هر فرد مسلمان بايد ب ،علم تجويد .هر فرد مسلمان استنزد طلوب كه عبادتي م مربوط مي شود چون به قراءت قرآن

روايت ـ هصي است كه به باالترين درجبر صفت معين و روش مخصو ،قراءت قرآنگيرد و بر كه هر قاري از استاد خود مي ،ين ترتيبه ايعني شفاها ـ به ما رسيده است ب

از )ص(اهللا شود و رسول منتهي مي )ص(اهللا روايت به رسول ههمين منوال تا اينكه سلسلمي ه اين موضوع ن جزري در اشاره ببا. وجلاز خداي عز )ع(و جبريل گرفته )ع(جبريل :گويد

ألنه به أال له أنزال«

0F1»و هكذا منه الينا و صال

فتـه رنامند از لغت عـرب گ مي» آنتجويد قر«اين صفت قراءت كه آن را در اصطالح .عربي است ،چون قرآن به اين لغت نازل شده و در لفظ و معني و لهجه ؛شده است

؛هـا تـرين آن لكن قرآن بـه فصـيح ؛فتندگ هاي مختلفي سخن مي قبايل عرب به لهجهنازل شـد )ص(اكرم رسول ،يعني ؛ شان ترين قريش و بر زبان فصيح هلغت و لهج ، يعني

_________________________________________________________________________ :گويد اين بيت در تكميل بيت ديگري است كه مي -1

وأالخذ بالتجويد ختم الزم«

»من لم يجود ألقران آثم

»الخ... النه به «

زيرا خداوند قرآن را با . كه قرآن را با تجويد نخواند گناهكار است يياد گرفتن تجويد حتمي و الزم است، و كس

.تجويد نازل فرموده و اينچنين به ما رسيده است

11 قرآن

خــوانيم، زيــرا تــابع لهجــه و تلفــظ قــرآن را بــه بهتــرين لهجــه مــي» تجويــد«و مــا بــا أبـي بـن كعـب، عبـداهللا بـن :همچـون هستيم و از آنچه ايشان به ياراني )ص(اهللا رسول .كنيم اند؛ پيروي مي آموخته ،زيد بن ثابت و ديگر قاريان صحابه،مسعود

شماري تأليف هاي بي و كتاب ؛اند اهميت بسياري به اين علم داده،دانشمندان اسالم بن طالب قيسـي و ابوالقاسـم داني و مكي و ابوعمرو ؛اند ساخته ، هاي فراواني و منظومه

ايشـان . بن جزري شـافعي در رأس آنـان قـرار دارنـد بن فيره شاطبي و ابوالخير محمد اهل تجويدند وتا دنيا باقي اسـت همـه از كتـاب هبزرگان حفاظ و استادان قراءت و ائم

.كنند هاي ايشان استفاده ميهاي مختلفي است و از آن جمله ده قراءت به ثبوت رسيده بر روايت ، قراءت قرآن

.استو ؛صـم مـورد قـراءت اكثـر اهـل اسـالم اسـت روايت حفـص از عا ،به دليل اينكه

، در خـدمت بـه ايـن ذيلدر سه كتاب تمايل دارم ، مراتب حال خوانندگان رعايتنابرب :قراءت شركت كنم

.براي مبتديان» آسان: تجويد ميسر « -1 1F1.از عاصم بن ابي النجود براي متوسطان به روايت حفص» قواعد تجويد« -2در قراءت را هاي تأليف پيشينيان بهترين منظومه، دراين كتاب» تجويد همجموع« -3

و شرحي كافي بر قرار داده تحقيق موردو كرده آوري است؛ جمعمورد اعتماد حفص كهاين علم را كامال تا ندا كه قصد تحقيق و اتقان دارند و راغب براي كسانيوام آن نگاشته

.فرا بگيرند؛ نافع و مهم است

_________________________________________________________________________ .اين كتاب با ترجمة مترجم تا بحال دو بار چاپ شده است -1


بدون - قواعد علم تجويد و قراءت است صهعبارت از خال »يد آسانتجو«اين كتاب

و بدون زحمـت و تواند انجام دهد يكه هر مسلمان م -يانگارسهل هيچگونه اخالل و .عمل كند دانياد بگيرد و ب مشقتتجربه نشان داده است كه بهتر است تجويد به ،ابتدايي هكودكان مرحل درمورد ،اماهاي كوتاه قرآن را همراه با رعايت اينكه بعضي از سوره تا؛شودتلقين آموخته هطريق

به بعضي احكام آسان ايشان راهنمايي ؛وبامستقيما از دهان آموزگار بشنوند،قواعد تجويدتا آشنا شوند اظهار، ادغام، اخفا، قلب مد متصل، و مد منفصل: از قبيل ،تجويد ،دانشمندان پيشين ،گرچه. ندالفت گير شان به اين فن عادت كند و با قواعد آن اذهان

؛اند هايي را مناسب سن و طراوت ذهنشان تأليف كرده و كتاب ؛كودكان را در نظر گرفته

است؛ با شيخ سليمان جمزوري » تحفة أالطفال و ألغلمان«: كه مشهورترين آنها

.ومنظوم تركيبات و عباراتي آسان

و همچنين از » أالطفال تحفة متن بشرح فالفتح أالق«نام ه در كتابي ب ،خود ناظم

شيخ : و از متأخرين » ألمتعال فتح ألملك«نام ه شيخ محمد ميهي در كتابي ب: پيشينيان

.اند محمد ضباع، بر اين منظومه شرح نوشتهكه حتي اين منظومه و مانند آن باالتر از سطح كودكان زمان ما ،رسد نظر ميه گاهي ب

مشغول هستند يكارهايو پرورش تغيير كرده و كودكان به چون روش آموزش ؛است .اند ان در گذشته مشغول نبودهلشكه امثا

*** :و آن اينكه ؛مهمي اشاره كنممسئله اينجا بجا است به

بينيم اعتماد زيادي بر ذوق روايت است، لكن با تأمل مي، گرچه تنها مصدر تجويد تسهيل و ،يعني ؛سيمات آن دو مقصد از مقاصد لغتو در تمام قواعد و تق ؛و سليقه دارد

13 قرآن

بر آن بوده كه كلمات سنگين ،شود؛ زيرا طبيعت عربي زبانان فصيح مالحظه مي،تزيين نرم الفاظ را ـ چه در لفظ چه در معني ـ آسان سازند و الفاظ غير مألوف و متنافر را به

: اند يده است كه فرمودهبه ثبوت رس )ص(اهللا و از حضرت رسول. و لطيف تبديل كنند

: 3F2»ليس منا من لم يتغن بالقرآن« 2F1»زينوا آلقرآن بأصواتكم«

:گويد و اين چيزي است كه ابن جزري در اشاره به آن

و هو أيضا حلية التالوة«

4F3»و زينة االذاء و ألقراءة

آنچه را از و گردان ها و اندوه هايمان غم ةان و زدايندقرآن را شفاي دلهايم: خدايا دانيم به ما بياموز و و هرچه را كه از قرآن نمي. يادمان آوره مان شده ب قرآن فراموش

.ما ساز ت قرآن را در ساعات روز و شب نصيبتالو مدينه منوره

هجري قمري 1392جمادي االولي سال يكم عبدالعزيز بن عبدالفتاح قاري

_________________________________________________________________________ .از مسند احمد و سنن ابوداود و ابن ماجه و دارمي» قرآن را با صداهاي خود زينت بخشيد« -1

.از صحيح بخاري» .يكه در خواندن قرآن خوش صدايي نكند از ما نيستكس« -2

.»و تجويد زبور تالوت و زينت اداي حروف و قراءت است« -3


قرآنفرود آورده )ص(اهللا بر حضرت رسول )ع(باشد كه جبريل ي ميقرآن كالم خدا« ».است

در قرآن كريم روشن ساخته و راه حق را از باطل تميز داده است چيز را خداوند همه .ها فرمان داده است از هر بدي بر حذر داشته و به خوبي،و ما را در آن

)10و 9/ أسرا(ايمان را كه نكوكاري كند، و اهل همانا اين قرآن به استوارترين راه هدايت مي«

كه به عالم ديگر ايمان البته براي كساني. دهد كنند به ثوابي بزرگ مژده مي مي ».ايم آورند عذابي دردناك آماده ساخته نمي

)1/ ابراهيم( بيرون آوري و ] اي كفر و ناداني[ها اديم؛ تا مردم را از تاريكيتو فرستر كتابي ب«

».به جهان نور رساني

)89/ نحل( لمانان را هدايت و كه بيانگر هر چيز و مس قرآن را بر تو فرستاديم در حالي«

».رحمت و مژده است

15 قرآن

تالوت قرآن

ترين عبادات قرار داده و ما را به آن امر فرموده خداوند تالوت قرآن را از بزرگ :است

)20/ مزمل( ».آن مقدار كه برايتان آسان نمود؛ از قرآن بخوانيد«

:اند فرموده )ص(هللا و حضرت رسول

صحيح مسلم 5F1»إقرؤوا ألقرآن«

مي دهند و ر ميواني كه قراءت قرآن دارد به ما خبو همچنين حضرت از ثواب فرا :فرمايند

6F2.»من قرأ حرفا من كتاب اهللا فله به حسنة و ألحسنة بعشر أمثالها«

جامع ترمذي

قرآنقاري م معاني آن مشغول باشند و علوم قرآن را فراگيرند؛ از كه به قراءت قرآن و فه كساني

:فرمايند )ص(اهللا رسول. بهترين و برترين افرادند

_________________________________________________________________________ .»قرآن را بخوانيد« -1

.كسيكه يك حرف از كتاب خدا بخواند؛ او را در مقابل آن يك، نيكي است و هر نيكي به ده، مانند است« -2


.صحيح بخاري 7F1»خيركم من تعلم ألقرآن و علمته«

و هر كس قرآن را با تجويد بخواندو قراءت را خوب ادا كندو بر مقداري كه از قرآن .فرشتگان است هاستوار و ماهر باشد؛ در درج موارد حفظ كرده مواظبت نمايد و در همه

:فرمايند )ص(اهللا رسول

.صحيح بخاري و مسلم 8F2»في ألقرآن مع ألسفرة ألكرام ألبررة هرألما«

.فرشتگان است: » السفرة الكرام البررة«مقصوداز

هر اند؛ كه بوده )ص(اهللا رده است رسولككه فرمان خداي را اطاعت اولين كسيخواندندو از همه خوش صداتر و خوش خود را در ثلث آخر شب مي هروزان سهم روز

.تر بودند تالوت

حفظ قرآن ؛و حافظان قرآن دوستان خاص پروردگارند ترين عبادات است حفظ قرآن از بزرگ

:اند خبر داده )ص(اهللا چنانكه رسول

.سنن نسائي و ابن ماجه 9F3»أهل ألقرآن أهل اهللا و خاصته«

قرآن حافظان را ،در قيامت. دوستان و ياران دين او هستند: » اهل اهللا«ود از مقص :فرمايند )ص(اهللا رسول.شفاعت كند

.صحيح مسلم. 10F4»أقرؤوا ألقرآن فانه يأتي يوم ألقيامة شفيعا ألصحابه«

_________________________________________________________________________ ».كه قرآن را بياموزد و به ديگران ياد دهد تان كسي است بهترين« -1

.»است) درگاه خدا(ماهر در قرآن با كاتبان بزرگوار و نكوكار « -2

.»اهل قرآن اهل خدا و خاصان درگاه او هستند« -3

.»قرآن را بخوانيد كه در قيامت به شفاعت اصحاب خود آيد« -4

17 قرآن

و با ادب و خاشع بودن هنگام مواظبت از حفظ و تكرار آن: منظور از حفظ قرآن خبر ) ص(اهللا زيرا چنانكه رسول ؛به احكام و حذر از مخالفت قرآن است و عمل تالوت

كنند؛ اولين كساني خوانند و باكردارشان با قرآن مخالفت مي كساني كه قرآن مي: اند داده .شود ور مي هستند كه آتش دوزخ به آنان شعلهپا ه نماز را ب كنند و خوانند و به دستورات آن عمل مي خداوند كساني را كه قرآن مي

حرام دوري امور از دهند و دهند و واجبات ديگر را انجام مي دارند و زكات را مي مي :فرمايد و مي ؛داده است ،ثواب فراوان و فضل افزون ةعدگزينند، و مي

)30و 29/ فاطر(دارند و از آنچه روزيشان پا ميه خوانند و نماز را ب كسانيكه خدا را مي ،حقا«

اميدوارند ،كنند به تجارتي كه هرگز نابود نشود مي ايم پنهان و آشكار انفاق كردههاي ايشان را تمام و كامل بدهد و از كرم خود افزونشان كند، تا خدا پاداش ».سپاسگزار است هزيرا او آمرزند

تجويد قرآنـ شانو ياران )ص(اهللا خواندن به روش صحيحي است كه حضرت رسول ،مقصود

بر احكام قراءت محافظت كنيم؛ ادغام و اظهار و ، يد؛يعننخواند رضوان اهللا عليهم ـ ميبجا آوريم و با روشن تلفظ كردن هر حرف از مخرج و غنه را قلب و اخفا و مد

شتاب يب و روشن،نسازيم و با صبر و تأمل آميخته يكديگر ، آنها را بامخصوص خود


جا كلف و كشيدن بيدقت كنيم هر چه خوش صداتر باشيم از ت ،اينكهديگر بخوانيم و .نگردانيم ،دوري گزينيم و صداي خود را همچون لحن فاسقان

:دهد را به تجويد قرآن فرمان مي خداوند ما

)4/ مزمل( ».و قرآن را با توجه و زيبا بخوان«

:فرمايند مي )ص(هللا او همچنين رسول

11F1»بالقرآن ليس منا من لم يتغن«

_________________________________________________________________________ .14به ص . ك. ر -1

درس اول فمخارج حرو

شود و تلفظ مي ،و مقصود از آن جايي است كه حرفجمع مخرج است »مخارج«اگر خواستي مخرج . است حروف مد ،در حلق و زبان و لب قرار دارد وجوف مخرج

تمام هرجا صدا ،اي بياور و حرف را ساكن گردان قبل از آن حرف همزه ،حرفي را بيابي .آن حرف استشد؛ مخرج

بيني صدا ميان دو لب ـ در مي .أب: را بشناسي؛ بگو » با«اگر خواستي مخرج : مثال هم ه بين دو لب ب» با«مخرج ،بنابراين .رسد اند ـ به آخر مي هم چسبيدهه كه ب حالي

.است هچسبيدبيني صدا بين وسط زبان و سقف دهان به مي .أج: بگو » جيم«و براي يافتن مخرج

.سقف دهان است نهوسط زبان با نزديك شدن به ميا» جيم«لذا مخرج ؛رسد مي آخربينيم صدا مي .أغ: گوييم براي بدست آوردن مخرج آن مي: مثال .»غين«و همچنين

...نظاير اين و . شود پس مخرج آن اول حلق است در اول حلق از طرف زبان تمام مي :ه كيفيتي كه ياد شد؛ توجه كنيد ب ،اكنون به تلفظ حروف از مخارج مربوط

جوف -1طوالني است كه از سينه و مخرج محدودي نيست بلكه همان فضاي خالي ،جوف ةبه شكل شمار. [گذرد دهان ادامه دارد و از حلق و دهان ميبيرون شود و تا شروع مي

].نگاه كنيد) 1(ا به تنهايي تلفظ توان اين حروف ر گانه است؛ لذا نمي سه مخرج حروف مد ،اين

تا صدا از است داراي مخرج محدود قرار بگيرد كه كرد، بلكه بايد قبل از آنها حرفي ].ادامه پيدا كند و در حرف مد[ .آنجا آزاد شودعبارت است از حروف مد:


.جا، شا :الف -

.جي، سي :باشد) ـ(ما قبل آن كسره ياي ساكني كه -

.قو، سو :باشد )ـ(ماقبل آن ضمه واو ساكني كه -

كه بعد از آن [) ـ(يا سكون ) ء(همزه ،مقدار كشيدن اين حرف برحسب سبب مد .گردد تعيين مي ]واقع شود

حلق -2

:شود شش حرف به ترتيب زير تلفظ مي ،از حلقهمـزه طرف سينه است ه قسمتي كه ب ،يعني؛از ته حلق -

(. ه، أ هأ( ؛)ء، أءأ: (شود مي و ها تلفظ ).أح، أح( ؛)أع، أع: (شود عين و حا تلفظ مي ،از وسط حلق-

، )أغ، أغ: (شـود غين و خا تلفظ مـي ،قسمت نزديك به دهان ،يعني؛از اول حلق - ).أخ أخ،(

21 مخارج حروف

زبان -3 :د شو تلفظ مي ،از زبان هيجده حرف طبق تقسيم زير

).أق، أق( :شود قاف تلفظ مي ،از ته زبان نزديك به حلق - ).أك، أك: (شود كاف تلفظ مي ،تر از مخرج قاف از ته زبان ولي كمي بيرون -

: شود از وسط زبان با نزديك شدن به سقف دهان؛ جيم و شين و يا تلفظ مي -)أج ،أج( ،)أش ،أش( ،)أي ،أي.(

هاي پيشين باال، دندان) ته( بن با چسبيدن به) پشت آخر زبان يا(از پشت زبان - ).أت، أت(، )أد، أد(، )أط، أط: (شود طا و دال و تا تلفظ مي

هاي پيشين باال، ظا و ذال و زبان با چسبيدن به نوك دندان) آخر(باز از پشت - :شود ثا تلفظ مي

).أث، أث(، )أذ، أذ(، )أظ، أظ( -

جلوي زبان كه شامل هنگام تلفظ اين سه حرف بايد قسمت : توجـــه .هاي پيشين بگذرد و ظاهر شود از دندان ،آخر و نوك زبان است

أن، : (شود نون تلفظ مي ،هاي پيشين باال از آخر زبان با چسبيدن به بن دندان - ).أن

» را« ،بدون چسبيدن ،اي پيشين بااله از آخر زبان با نزديك شدن به بن دندان - ).أر، أر( :شود تلفظ مي

12Fهاي از نوك زبان با نزديك شدن به دندان

صاد و زا و ،بدون چسبيدن ،پيشين باال 1 :شود سين تلفظ مي

)أص ،أص) (أز ،أز) (أس ،أس.(

_________________________________________________________________________ .بود، اما مترجم تعبير فوق را ترجيح داد) دندانهاي پيشين بن= اصول ثنايا (تعبير مؤلف -1


موازات آن هاي آسياب باال كه در زبان با چسبيدن به دندان) پهلوي(از كنار - .شود قرار دارد؛ ضاد تلفظ مي

:توان به سه شكل ادا كرد اين حرف را مي[ .هاي آسياب باالي سمت راست كنار راست زبان با دندان -1

.هاي آسياب باالي سمت چپ نكنار چپ زبان با دندا -2

.هاي آسياب باال از دو طرف هر دو كنار زبان با دندان -3بان را پايين آوردتا هنگام چسباندن يك يا دو بايد وسط ز ،و براي ضبط اين مخرج

]).أض، أض( :سقف دهان منطبق نشود اهاي آسياب باال ب كنار زبان به دندانشرط چسبيدن ه ب ؛شود الم تلفظ مي ،طرف جلو، پس از مخرج ضاده از كنار زبان ب -

نيش و داندنآن و ازدو دندان پيش و دندان بعد،يعني؛هاي موازي باال آن به دندان ).أل، أل( :)آنازدندان بعد

لب -4

:شود از مجموع دو لب چهار حرف به ترتيب زير تلفظ ميتلفظ ،دو حرف با و ميم) هم رسيدنه ب(از بين دو لب در صورت انطباق -

).أم، أم( ؛)أب، أب: (شود مي ).أو، أو: (شود تلفظ مي اوو ،و بدون انطباق آنها

أف، : (شود تلفظ مي» فا«هاي پيش باال لب پاييني با چسبيدن به نوك دنداناز -13).أفF

1

_________________________________________________________________________ : با توجه به تفصيالت گذشته؛ حروف عربي عبارتند از -1

، و، ي، و حروف مد ء، ب، ت، ث، ج، ح، خ، د، ذ، ر، ز، س، شف ص، ض، ط، ظ، ع، غ، ف، ق، ك، ت، م، ن، ه

.صداي كسره كشيده» يا«كشيده، و صداي ضمه: » واو«صداي فتحه كشيده، : » الف«سه گانه؛


تصوير


)1(تمرين :هاي زير پاسخ دهيد درس به پرسش هپس از مطالع -1[ مخرج همزه، قاف، الف، الم، ميم، نون، را، كجا است؟ -أ

شود؟ تلفظ ميهاي زير چه حروفي از مخرج -ب .هاي آسياب، بين دو لب، ته حلق وسط حلق، كنار زبان با دندان

كنيد؟ ضاد را از مخرج صحيح تلفظ مي دقيقاآيا -ج ]در فارسي چيست؟ »آن«در عربي و تلفظ »واو«فرق بين تلفظ -دو كنيدگوش ؛ندا حروف هاكنون به تالوت اين دو سوره كه مشتمل بر هم -2

:توجه كنيدنيز مخارج حروف و چگونگي تلفظ آنها ،بهمتنبه كردن بادقت


درس دوم

بعضي از صفات مهم حروف

هر حرف حداقل داراي پنج صفت است كه با كمك آنها فرق بين هر حرف از :ترين آنها عبارت است از شود و مهم ديگري حاصل مي

شدت و رخاوت

ت آزاد كه بر اثر برخورد مخرج، صدا به قو[به معني حبس صدا است : شدت :كنيم را هنگام تلفظ اين حروف آشكارا حس مي اين حالت ]شود مي

)أج) (أد) (أق) (أط) (أب) (أك) (أت( :اند حروف شدت را در اين مجموعه جمع كرده

)كتقط ب أجد(

) أث( )أم) (أل) (أس(: همچونت به معني جريان صدا است؛ بر عكس شد :رخاوت

.)غير از حروف شدت(روف ح هو همچنين بقي )أظ(

استعال و استفال

باريك ،يعني ؛]برعكس آن[ استفال .پر ساختن حرف هنگام تلفظ،يعني:استعال

ر ؛ بايد حرف را چنان پ)طأ) (عأ) (ضأ) (صأ) (خأ(: لذا هنگام گفتن ؛ساختن حرف

حروف هو بقي )كأ) (لأ) (سأ( )أد) (حأ( تلفظباال رود و هنگام تلفظ كرد كه زبان .استفال؛ بايد حرف باريك شود تا زبان پايين آيد

احكام بعضي از حروف

27

حروف هو در بقي )خص ضغظ قظ(: شود حروف استعال در اين مجموعه ديده مي .الفبا صفت استفال هست

يتفش. شدبا صفتي مخصوص شين است و مقصود از آن انتشار هوا در مخرج مي ،تفشي

شود و در نتيجه زبان بينيم هوا در مخرج شين پخش مي مي )شأ( :هنگامي كه بگوييم .چسبد به سقف دهان نمي

تكراروجود دارد و مقدار آن نبايد از » را«آخر زبان و فقط در به حركت آوردن ،تكرار؛ يعني

: گر استو حروف دي» را«اين تكرار سبب حصول فرق بين . يكبار حركت تجاوز كند )رأ( )رأ(

صفيرشود كه شبيه شنيده مي،صدايي از صاد و سين و زا )زأ( )سأ( )صأ(تلفظهنگام

يك با صفير . و مخصوص اين سه حرف است]نامند اين صدا را صفير مي [.سوت است .گويند» همس«نوع جريان هوا همراه است كه آن را

لقلهق

)قأ(تلفظهنگام . هم آمدن حرف هنگام تلفظ استه ب و باضطرا: مقصود از قلقله

؛ بايد )شديد) (ألخروج) (مآب) (محيط) (يقتلون(تلفظو يا )دأ( )أج( )بأ( )طأ( صدا پس از فشار

شرط اينكه به حركت كامل تبديل ه حركت سبكي از خود نشان دهد ب )روي مخرج(


حروف قلقله را در اين مجموعه . نگردد ،ن سكون حرفنشود تا سبب از بين رفت ).قطب جد(: بينيم مي

غنه .شود صدايي است ـ به مقدار دو حركت ـ كه از ميم و نون شنيده مي: نه غ

.)ماأ( )نأ(: مثال مخرج غنه خيشوم است؛ :موارد وجود غنه پنج است

14Fهنگام ادغام كردن نون ساكن و تنوين -1

.»واو«و » ميم«و » نون«و » يا«در 1: ص ،چنانكه خواهد آمد(پانزده حرف درهنگام اخفا كردن نون ساكن و تنوين -2

50-51.( .»با«هنگام اخفا كردن ميم ساكن در -3 .هنگام ادغام كردن ميم ساكن در ميم -4

15F2.داشتن نون و ميم) ـ(هنگام تشديد

_________________________________________________________________________ :در عربي براي ضبط حروف، چهار عالمت وجود دارد -1

).ـ(زير : كسره -2 ).ـ(زبر : فتحه -1

).ـ(سكون -4 ).ـ(پيش : ضمه -3

شود، و با تكرار شود اما نوشته نمي و تنوين عبارت از نون ساكني است كه در لفظ به آخر اسم افزوده مي

ن نـ، م (و هر گاه بر حرفي عالمت سكون باشد، آن را ساكن گويند ). ـــ: (كنند هاي مذكور بدان اشاره ميعالمت

.اند باشد داللت مي كند كه دو حرف در يكديگر فرو برده شده) ـ(و هر جا عالمت تشديد ). مـ

.براي اطالع بيشتر در مورد صفات به كتاب قواعد تجديد رجوع كنيد -2


29

همه فرق بين بعضي حروف شبيه ب

»ز«و » ذ« فرق

شود، اما هاي پيشين باال تلفظ مي -از پشت زبان با چسبيدن به نوك دندان،ذال

باشد؛ لذا هنگام تلفظ ذال هاي مذكور مي نوك زبان با نزديك شدن به دندان ،مخرج زا :گوييم مي. نه ،در زااما بايد آخر زبان بيرون آيد،

).زعمتم) (ألذين) (رعونهتز) (يذرؤكم) (أز) (أذ(شنويم و صداي آن را مي) 33ص ،چنانكه گذشت(داراي صفت صفير است ،و زا

)أز(: اگر بگوييم »س«و » ث«فرق ديگر داشتند، زيرا سين با يك ،دارند كه ذال و زاراهمان فرقي با يكديگر» سين«و » ثا«

كه ثا در حالي ؛)سأل( )لأوأس( )سأ(: دارد شود و صفت صفير تلفظ مي از مخرج زا،

16Fشود و صفت همس از مخرج ذال تلفظ مي

).أثاقلتم( :و رخاوت در آن واضح است 1 »ج«و » ش«فرق

صفت همس در درو تفاوت بين آنها شوند شين و جيم هر دو از وسط زبان تلفظ مي17Fشين و صفت جهر

.در جيم است 1

_________________________________________________________________________ همس به معني صداي آهسته و زيرلبي است و در تجويد عبارت از ضعف صدا بر اثر جريان نفس و عدم حبس -1

).فحثه شخص سكت: (آن است و حروف آن عبارتند از

تجويد آسان

30

هوا در ،هنگام تلفظ آن ،تفشي از خصوصيات شين است؛ يعني و همچنين صفتاجازه مي دهد چسبد، بلكه لذا وسط زبان به سقف دهان نمي ؛شود وسط زبان پخش مي

،يعني ؛صفت شدت وجود دارد ،در جيم. )أشياء) (أشياء(: هوا بگذرد و منتشر شود : گوييم مي يوقت ؛واضح استدر جيم ،شود و اين حالت هنگام تلفظ آن هوا حبس مي

)وا) (أجرمأج(. »ظ«و » ض«فرق شود و در تلفظ مي ،هاي پيشين باال ن به نوك دنداناز پشت آخر زبان با چسبيد ،ظا

هاي كنار زبان با چسبيدن به دندان ،آيد، اما مخرج ضاد آخر زبان بيرون مي،اين حالت :خرج ضاد دور است لذا مخرج ظا از م ؛آسياب باال موازي است

).ظلمك) (ظهير) (أظلم) (ألظلمين) (أظ(

)أض) (لاألضآلينو) (لضون) (أضل) يضربي.( كه مخصوص ـ استطالت. خالف ظا، داراي صفت استطالت است برو همچنين صاد

هنگام تلفظ ،يعني ؛عبارت از امتداد فشار روي صدا در تمام مخرج است ـ ضاد است .گيرد تمام كنار زبان را فرا مي ،صدا ،ضاد

جهر ضد همس است و حروف . جهر عبارت از قوي و بلند بودن صدا بر اثر حبس نفس در مخرج حرف است -1

.باشد لفبا بعد از حروف همس ميآن،بقيه حروف ا


31

)2(تمرين :هاي زير را پاسخ دهيد پرسش) 2(درس هپس از مطالع -1[ دهند؟ ها چه كارهايي را انجام مي صفت -أ

.نام ببريد ،حروفي را كه از صفت رخاوت برخوردارند -بت، ح، خ، ص، ط، غ، ق، ر، : د هاي حروف زير را تعيين كني صفت،با كمك درس -ج

.ن: بگوييد ،در گروه خودف زير راوتفاوت حر) 2(و ) 1(هاي با استفاده از درس -د

].»غ«و » ق«، »ع«و » ء«، »ت«و » ط«، »س«و » ز«هايي كه حروف را از صفت هكنيد؛ چون هم توجه ها به تالوت اين سوره -2

:توجه كنيدحروف به ،متنبادقت در ها موجود است و د در آننده يكديگر تميز مي

تجويد آسان

32

درس سوم


:نون ساكن و تنوين : الف

عنـد، أألنبـاء، ( :و در اسم )من، إن، لن: (ممكن است در حرف آيد ،نون ساكن

اءروا( :و در فعل ) أألنبين، أنتظنأوي ،كنتم.(

شود و فقط در اسـم نوشته نمياما شود نون ساكن زايدي است كه تلفظ مي ،تنوينو

...). غاسق، زواجاأعزيز، غفور، أحد، : (آيد مي :نون ساكن و تنوين چهار حكم دارند

.اخفا -4قلب -3ادغام -2اظهار -1

إن لن كنتم ينأون أنتظروا أألنباء أألنبياء دنيا من

) أحدن(أحد ) غفورن(غفور ) عزيزن(ألأنعام عند عزيز

) تنمالئك(مالئكة ) أغاللن(أغلالا ) أزواجن(أزواجا

)خسرن(خسر ) حاسدن(حاسد ) غاسقن(غاسق

تجويد آسان

34

اظهار: اوال .ه داده شودبدون آنكه غن ؛روشن تلفظ كردن نون است ،مقصود از اظهار

:پيوندد وقوع ميه شش حرف بدر ،التاين ح .همزه، ها، عين، حا، غين، خا

:هاي اظهار مثال

:هاي نون ساكن مثال -أ

ينئون متدرأ نإ يطعأ نم ءامن من

أألنهر من هلك من هاد اهللا من هدي

تمملل إن عمن علق من عم تمأنع

تنحنون من حكيم فمن حآجك من حمل

فسينغضون من غيركم من غسلين من غل

ين خشم فتمر فإن خن خيقة منخنألم


35

هاي تنوين مثال -ب

ألي يوم أجلت شيئا إدا و جنت ألفافا

ادم هكل قول يه المار سه رفج

يملع عاسة ويالنة عي جيما فظأجرا ع

عيمكة زيز حيامرة نارا حاضترة حجت

غفور بر نون ومر مر غيذا أجر هان غيبقرء

نارا خالدا فيها نخل خاوية لطيف خبير

تجويد آسان

36

ادغام: ثانيا شكلي كه ه فرو بردن نون ساكن و تنوين در حرف بعدي است ب ،مقصود از ادغام

.شود گفته ) ـ(ه حرف بعدي با تشديد نشود؛ بلكاصال تلفظ ،نون) يرملون( هها يكي از حروف ششگان زماني است كه بعد از آن،وقوع اين حالت

.يا، را، ميم، الم، واو، نون: يعني ؛باشد :اين ادغام بر دو نوع است

.يا، واو، ميم، نون: ادغام با غنه؛ در چهار حرف - .الم، را: حرف ادغام بدون غنه؛ در دو -

: مثال)نم يع(گوييم را در صورت ادغام مي) لم :ميعلم.(

)نم لو(گوييم را در صورت ادغام مي) د :ملود(. )ل نأو(گوييم را در صورت ادغام مي) و :لأوو(. .)هريريخ: (گوييم را در صورت ادغام مي) هريرايخ( ).وفرعملوق: (گوييم را در صورت ادغام مي) وفرعم لوق(

:هاي ادغام توجه كنيد اكنون به مثال هاي نون ساكن مثال -أ

لن يقدر من يعمل ن يشآءم إن يكونوا

من ورثة من ولد من وجدنا من واق

من ملك فمن ما ملكت من مسد من مال

لن ندخلها لمن نريد إن نشأ من نذير

***

نهن لدأن لو أن لن م ل وونولمعن اليك

همبن رتغني مأس اهءأن ر ]همبن رول ]عسن رم


37

هاي تنوين مثال -ب

همه قاعده شناسايي دو حرف همانند و همجنس و نزديك باز چهار حالت زير را هر دو حرف از حروف عربي كه با هم جمع شوند؛ يكي

:يكديگر دارند به نسبت ).مثل همند( لـمتماث هر دو - ).با يكديگر همجسند(متجانس : : -

).هم نزديكنده ب(متقارب : : -

).ز هم دورندا(تباعدم : : -

؛خواهند بود) همانند(هرگاه دو حرف در مخرج و صفت متفق باشند، متماثل :مثال .ميم، الم و المبا و با، ميم و : همچون

رهرا يخي موي وهجوقي ئذأب ر وخي لدا وم و دالو و

يومئذ ناعمة كال نمد قول معروف صحفا مطهرة

***

عيشة راضية غفور رحيم همزة لمزة ماال لبدا

من رسول ]عن ربهم[ أن رءاه أستغني من ربهم

تجويد آسان

38

)كلم نم مك و) (مكلأسأأل لق) (يابتكب بهذأ(خواهند ) همجنس(مختلف باشند؛ متجانس ،متفق و در صفت ،و هرگاه در مخرج

:مثال .تا و طا، قاف و كاف، ثا و ذال: همچونبود؛ ).كلذ ثهلي) (مكقلخن) (ةفئآط تنماف(

.حكم دو نوع متماثل و متجانس ادغام است) همه نزديك ب(متقارب ،هم نزديك و در صفت مختلف باشنده و هرگاه در مخرج ب

.خواهند بودمثل ادغام نون .عدم ادغام است، مگر در بعضي موارد ،در اين نوع،حفص در اصل

: مثل حروف متقارب . ادغام الم در را،ساكن در ميم و واو )ميهتأت ذإ) (مه ءآج دقل و) (اهللا عمس دق(

حفص ساكن بودن حرف اولي است، اما در صورت حركت داشتن در شرط ادغام :مثل ؛گويند كنند و آن را ادغام كبير مي ديگران ادغام مي ،؛ اگر چهشود ادغام نمي ،آن

)ككلسم) (لرأيمح ملك) (يذعب نم شيآء.(

.خواهند بود) از هم دور( متباعدو هرگاه مخرج دو حرف از يكديگر دور باشد؛ [ ].)وافعت) (رهنألأ) (يلب لق(: مثال .با و الم، نون و ها، عين و فا: مثال


39

)3(تمرين :هاي زير را پاسخ دهيد پرسش ، درس هپس از مطالع -1[ ست؟فرق تنوين و نون ساكن چي -أ

.براي اظهار نون ساكن و تنوين هر كدام دو مثال بزنيد -ب .اظهار و ادغام را تعريف كنيد -ج .ه در چه حرفهايي است؟ مثال بزنيدادغام بدون غن -د شوند؟ دو حرف متماثل و متجانس به چه شرطي ادغام مي - ه :هاي زير براي اظهار و ادغام است، هر كدام را تعيين كنيد مثال -ووا، ملظذ، إمهيلع ظلاغا، وريا خاجوز، أمكالود، عنل نيم، ألأ ابذ، عمهتيأت تانك

قح ملعن، أوم يلخدن، م ابذع.[ باشيد كه زير آنها يهاي مكانبه تالوت اين سوره متوجه كردن گوش با ،اكنون -2

:ست خط كشيده شده ا

تجويد آسان

40


41

درس چهارم


قلب و اخفا: احكام نون ساكن و تنوين هبقي قلب: ثالثا

تبديل كردن نون ساكن به ميم است و اين ميم در حرف بعدي ،مقصود از قلب .شود همراه با غنه اخفا مي

: مثال؛ردپذي صورت مي» با «اين حالت فقط نزد

)نم ب(: گوييم را مي )لخممبلخ(.

)سيمع بگوييم را مي يرص :)سميعمبيرص(.

)فنمبرط(: گوييم را مي )هفنمرطبمه(.

)زجو (: گوييم را مي )يجهبزجوميجهب(.

)آشمنبء(: گوييم را مي )يممشمآئنبميمم(.

.)كأبمأ(: گوييم را مي )كأبنأ( اخفا: رابعا

پنهان ساختن نون ساكن و تنوين در حرف بعدي است به شكلي كه ،مقصود از اخفا .شرط محافظت بر غنهه اي بين اظهار و ادغام باشد؛ ب در درجه


43

، قرار حروف الفبا هيكي از بقي ،ينزماني است كه بعد از نون ساكن و تنو ، اين حالت :بينيم و آنها را در اول كلمات اين بيت ميمي باشند حرف پانزده ،اين حروف كه بگيرد

صف ذاثنا كم جاد شخص قدسما

18Fدم طيبا زد في تقي ضع ظالما

1

:هاي اخفا توجه كنيد اكنون به مثال

:ن ساكن هاي نو مثال -أ

_________________________________________________________________________ ز -11ط -10د -9س -8ق -7ش -6ج -5ك -4ث -3ذ -2ص -1: مقصود اين حروف است -1

.ظ -15ض -14ت -13ف -12

همالتن صال علصن صر منصيا كمورنصم منذر من ذا ألذي من ذهبن ثقلترة من ثما منثورأألنثي م ينكثون منكرون من كتاب من كان

داهن جم و كمآءبيال إن جنجز ئكمأنج إنشآء أنشره لمن شآء من شر أو أنقص ينقلب فإن قاتلوكم من قبل

ننسئكم ننسخ ]من سحرهم[ أن سيكون أندادا عند أن دعوتكم من دون

اتبن طين مبفإن ط قوا لكمقون أنطلتنط

تجويد آسان

44

أنزلنا تنزيل إن زعمتم من زقوم

ينفقون منفكين فإن فآءوا من فئة

ن تابا ملوإن تتو و كنتم أنتم

من ضر منضود من ضل من ضريع

فأنظر أنظرني من ظلم من ظهير


45

:تنوين ايمثال ه -ب

كراما كاتبين مطاع ثم ظل ذي ثالث ريحا صرصرا

سألهم فوج كتب قيمة رسوال شاهدا حبا جما

خالدا فيها نفسا زكية شرابا طهورا دكا دكا

ظال ظليال قسمة ضيزي نعمة تجزي

تجويد آسان

46

)4(تمرين :هاي زير پاسخ دهيد به پرسش -1[ پذيرد؟ قلب را تعريف كنيد و بگوييد در چه حالتي صورت مي -أ

گيرد؟ چند عمل انجام مي ، در حالت قلب -ب .اخفا چيست؟ در چند حرف است؟ نام ببريد -ج ].به خاطر بسپاريدرا » الخ ... اناثذ فص «بيت -دباشيد كه قلب و يان هايمككنيد و متوجه گوش به تالوت اين سوره ،اكنون -2

.خط كشيده شده است ،زير آنها؛اخفا صورت گرفته


47

درس پنجم


ميم ساكن: ب

آيد؛ مثل گاهي در حرف مي ، كنيم كه ميم ساكن مالحظه مي ،ه به كلمات باالبا توج

) يلمأ) (ونشمي(و گاهي در فعل؛ مثل )مه) (انمأ) (ارمأ(و گاهي در اسم؛ مثل )مأ(

)يمقح) (يمأهللا ح(.

) مه(يا در آخر كلمه؛ مثل )ارمأ) (ونشمي(ممكن است در وسط كلمه باشد؛ مثل

).متنأ( :ميم ساكن سه حكم دارد

اظهار -3اخفا -2ادغام -1

أم إنكم أهللا أنتم حمق يحمرا يأم

مشون همي مهآءعأم مي لهلنا أمأم


49

ادغام: اوال

مهل) (نم مك) (نم مهنمو) (نم مأ(مثل ؛شود فقط در ميم ادغام مي،ميم ساكن

غمةرف(. اخفا : ثانيا

:ل امث؛ شود مياخفا » با «ميم ساكن فقط در

)هم اربونز) (لكبهم بطاس) (نإ ربههب مم(. اظهار : ثالثا

مثال شود و حروف الفبا كه بيست و شش حرف هستند؛ اظهار مي هبقي در ميم ساكن :آن به ترتيب زير است هاي

نتمأم تر أممثالثة وني اركمفي د نتج مأن له

تمبسح قوا أمخل هللا أمدملة ألحذ مقهتره

يمشون تمسون رمزا أمرا

و هم ظلمون وأمطرنا وأمضوا هم صاغرون

مهآءعأم غرف ما لهيهف مهق و عأمتب مو

يمهدون و هم نآئمون أم لهم إنهم كانوا

لعلهم يذكرون أمواتا

تجويد آسان

50

ميم و نون تشديددار: ج

ألجنة ألقطعن تظنون إنكم منا إن

جهنم ألنار ألناس ألجنة

هماز ثم لما فإما أما

هم همت تدمر ناهمدمر


51

گاهي در ،)تشديددار(كنيم كه ميم و نون مشدد مشاهده مي ، توجه به كلمات باالبا

و گاهي در )ازمه) (اسلنأ) (انم(و گاهي در اسم؛ مثل )مث) (نإ(آيند؛ مثل يمحرف

.)ماهنرمد) (وننظت(فعل؛ مثل :لاشوند؛ مث در وسط كلمه ديده ميگاه -

).ماهنرمد) (ازمه) (ةنجلأ) (اسلنأ) (نونظت(

:ل ايا در آخر كلمه؛ مث -

.)مث) (مه) (نعطقأل) (نإ(شوند غنه داده مي ، د ـ در هر جا واقع شوند ـ به مقدار دو حركتنون و ميم مشد.

تجويد آسان

52

)5(تمرين :معلومات خود را آزمايش كنيد -1[ .چند حكم دارد؟ براي هر كدام دو مثال بزنيد ، ميم ساكن -أ

براي چه موردي است؟كه هاي زير را تعيين كنيد هر كدام از مثال -ب

وهم ي، للعم تيوبوا، رلسهالب مبنيتو ، كنمم ؤمن، إنمأا، فممأ نا مي، طع

.ركلذوا أعما سمل، رذنأ، فنم م، هنكقلط چقدر است؟،همقدار غن -ج ].د در اول كلمه باشند؟ چرا؟آيا ممكن است نون و ميم مشد -دبا توجه به جاهايي كه زير آنها خط و كنيدگوش به تالوت اين سوره ،اكنون -2

:ديده ميم ساكن و ميم و نون تشديددار را نشان، است كشيده شده


53

درس ششم


»را«: د :دو حالت دارد » را« .باشد) ر(يا به كسره ) ر(يا به فتحه ) ر(به ضمه ممكن است متحرك -1) ر(...يا پس از كسره ) ر(...يا پس از فتحه ) ر(...ممكن است ساكن پس از ضمه -2 .باشد

19Fممكن است در اول ،ها اين حالت هدر هم

قرار داشته ،كلمه يا وسط يا آخر آن 1 .باشد

20Fد؛ تفخيمنز فتحه يا بعد از ضمه باشمفتوح يا مضموم يا ساكن بعد ا ،كه در صورتي

2 .قرار بگيرد ،چه اول كلمه چه وسط و چه آخر آن .شود مي

_________________________________________________________________________ : شود مثل ي ساكن در اول كلمه؛ وقوع آن بعد از همزه وصل است كه كامال تفخيم مي»را«مقصود از وقوع -1

»رب جأرث«، »ونعم جأركل» «عم جأرواع«. تفخيم؛ يعني ، غليظ و كلفت ساختن كه بايد در تلفظ حرف تفخيم، زبان باال برود تا فضاي دهان از صدا پر -2

.بشود و ترقيق برعكس تفخيم است


55

آخر كلمه؛ ترقيق مكسور باشد؛ چه در اول، چه وسط و چه» را« ،در صورتي كه .شود مي

21Fاصلي ةو هرگاه ساكن بعد از كسر

شود؛ ترقيق مي ،ساكن باشد نيزي »يا«يا بعد از 1 :مثال

_________________________________________________________________________ براي . »ادصرالم«شود؛ مثل اين به شرطي است كه بعد از را حرفي از حروف استعال نباشد وگرنه، تفخيم مي -1

.تفصيل بيشتر به كتاب قواعد تجويد رجوع كنيد

و نحشر ألمجرمين مير أهلناون سنفرغ، عربا ربما، رزقوا

يمحر ،وفءوا رخرج ،نهروغفر ي ر، وبص

فأهجر، و أنظر ألقرءان، يرزقون، ترجي

فال تقهر، فال تنهر ألعرش، أألرض، مرضي

تجويد آسان

56

الم: ه

شود مي اگر ما قبل آن فتحه يا ضمه باشد؛ تفخيم )مهللأ) (هللاأ(يله در لفظ جال،الم

:هاي زير توجه كنيد به مثال .شود و اگر ما قبل آن كسره باشد؛ ترقيق مي

:در كلمات ديگر ـ غير از لفظ جالله ـ بر دو قسم است » أل«اما الم مثل ؛گردد شود، بلكه در حرف بعدي ادغام مي قسمي كه تلفظ نمي -1

.يمح، ألرنمح، ألرةمآلط، أاس، ألنسمألش

وألفجر و ليال عشر قريب، تريدون رجال، رزقا

مدكر، ناصر، مقتدر فرعون، مربة، أإلربة

ألطير، ألسير، خير، يسير، قدير

اهللا شآء سمع اهللا قال اهللا

رسل اهللا قالو اللهم يجمع اهللا الرسل

ما يفتح اهللا بسم اهللا هللا


57

و با عالمت شده » آفتاب= شمس « هنسبت به كلم ؛نامند مي» الم شمسي«اين نوع را .شود روي حرف بعدي شناخته مي) ـ(

مثل شود؛ قسمي كه ساكن تلفظ مي -2

وفرعمأل، بلوق، أليربخ، أليملع، ألرمقأل ،و عالمت آن» ماهتاب= قمر « هنامند منسوب به كلم مي »الم قمري«اين نوع را

.روي حرف بعدي است) ـ(نبودن شده :شوند حروف قمري در اين مجموعه ديده مي

»هيمقع فخ و كجح غبإ« 1 2 3 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 ).حروف الفبا حروف شمسي هستند هو بقي(

تجويد آسان

58

)6(تمرين :خود را بيازماييد -1[ .در تفخيم و ترقيق بگوييد را را بشماريد و حكم هر كدام »را«هاي حالت -أ

شوند يا ترقيق؟ چرا؟ هاي زير تفخيم مي مثال -ب

طرقضراس، مأات ،ل، أرسمن، يرصورهن، أألمموا، أرف، كره تأراببوا، ري ،

غيكلرفار، أور، ألنا قلن، أمرمهم. شود؟ تفخيم مي »الم« ،در چه مواردي -ج ]مثال بزنيد؟،توانيد براي هر يك آيا مي ؛را نام ببريد »الم شمسي«حروف -دزير آنها توجه كنيد؛ »الم«و » را«به ،هبه تالوت اين سوركردن گوش با ،اكنون -2

:خط كشيده شده است


59

درس هفتم

انواع مد:

مد .مد گويند ،د راكشيدن صداي حرف م

حروف مسه تا است ، د: .ساكن ما قبل مضموم» واو« -1 .ساكن ما قبل مكسور» يا« -2 .»الف« -3

» ايهوحن«طبيعي به مقدار دو حركت وجود دارد و هنگام گفتن دم ،در اين حروف .يمواو، يا، الف را به مقدار دو حركت بكش: شنويم؛ زيرا بايد صداي آن را وضع مي

دو چيز مسازد را از حالت طبيعي خارج مي د. .سكون -2 همزه -1

از حالت طبيعي د؛ مدنقرار بگير ،، يكي از اين دوهرگاه بعد از حرف مد ، يعنيبه علت اختالف حالت همزه و ،فرعي رود و اين مد يمفرعي ، به حالت مد)اصلي(

:شود سكون به اقسام مختلفي تقسيم مي همزه : اوال

)متصل و منفصل: (انواع مد

61

:آيد وجود ميه ب ،زير ، همزه قرار بگيرد؛ يكي از دو نوع مدبعد از حرف مد ،هرگاه1- متصل مد:

جش آءج آءيء سيء وءرق وءألس

ينفائألط ونزائفأل كولئأ ةلئكمأله ند و با صلهم مته در يك كلمه ب ،هر دو همزه و حرف مد: بينيم در اين كلمات مي

.اند ناميده ،ت آن را مد متصلن علايبه حالت طبيعي ،يعنيـ چهار تا پنج حركت است و قصر،مقدار كشيدن اين مد .درآوردن ـ آن جايز نيست

:مد منفصل -2

لزنآ أم آ أنأوحلإآ نييك يأيا ألهينذ ءوانام

مكبي رلوا إيبنأ و مكسفني أف و مكسفنوا أق

؛استشده ديگري واقع مهجدا و در كل همزه از حرف مد: بينيم مي ،در اين كلمات

.ناميده شده است» منفصل مد«لذا

تجويد آسان

62

چهار تا پنج حركت است و قصر آن ـ به مقدار دو حركت ـ ،مقدار كشيدن اين مد 22F1.باشد جايز مي

_________________________________________________________________________ شود، چون همه راويان بر قصر منفصل از حفص اتفاق ندارند و در اينجا در تعبير مؤلف نوعي تساهل ديده مي -1

شود كه مصحف هاي متداول بر روايت مد آن، بر چهار تا پنج حركت ضبط شده است لذا از خوانندگان تقاضا مي

.قراءت خود از نكشيدن مد منفصل خودداري كننددر

)متصل و منفصل: (انواع مد

63

)7(تمرين :هاي زير پاسخ دهيد دقيق درس به پرسش هطالعپس از م -1[ هستند؟ چه زماني از حروف مد »يا، واو « -أ

چقدر بايد كشيده شود؟ ،طبيعي مد -ب چيست؟ ،متصل و منفصل سبب نامگذاري مد -ج .متصل و منفصل را بگوييد مقدار هر كدام از مد -د ]منفصل را نكشيد؟ توان مد آيا مي - هه زير منفصل ك متصل و مد مواضع مدبه كنيد و گوش الوت اين سورهحال به ت -2

:توجه كنيد ،آنها خط كشيده شده است

تجويد آسان

64

درس هشتم

بقية انواع مد سكون: ثانيا

سبب دوم از اسباب مد، بوجود ،زير سكون است و بر اثر آن يكي از دو نوع مد :آيد مي1- الزم مد

يونجآحأت ةآمالط نئآلء ينآلألض -أ

طسم الم حم ص ق -ب

:شود چند چيز مالحظه مي ،با خواندن كلمات فوق .آمده است پس از حرف مد ،سكون -1: مثال ؛متصل سازيم ،كلمه را به ما بعداگر يحتافتد؛ ثابت است و نمي ،سكون -2

ثابت ) ف(بينيم سكون روي فا را قراءت كنيم؛ مي» يدجمو أل انءرقأل و آفق«اگر

.)انيمما روي آن وقف نكنيم و فورا ما بعد را بخواگر يحت(است

ثابت را بخوانيم سكون روي الم را » لبق تيصع دق و نآلئء«و همچنين اگر

.يابيم مي

~ ~ ~ ~ ~ ~ ~ ~

~

تجويد آسان

66

.نامند مي» الزم مد«را اين نوع مد،رو از اينالزم مد«لذا اين نوع را ؛الزم در كلمه آمده بينيم مد نگاه كنيم؛ مي» أ« هاگر به مجموع

اوايل ةالزم را در حروف پراكند مد» ب« هبه مجموعو با توجه . گويند مي» كلمي .نامند مي» الزم حرفي مد«اين نوع را رو،و از اين بينيم ها مي سوره

شود الزم ـ چه كلمي چه حرفي ـ به دو بخش تقسيم مي هر كدام از انواع مد: 1- سنگين(ل قثم.( 2- فخمف )سبك.(

» ةآملطأ«مثل ؛آيد) ـ( هشد پس از حرف مد كه شود؛ زماني مثقل گفته مي

است به اين صورت زيرا اصل اين حرف در لفظ »الم«مثل ؛يا ادغام آيد »ينآللضأ«

.شود كه ميم ساكن اولي در ميم دومي ادغام مي »يمم مال فلأ«:

كه قبل از ميم آخري يايي،الزم ديگري در مد: كنيم مالحظه مي ،در همين هنگام تشديد يا ادغام نيامده است؛ مد ،ه بعد از حرف مدو از آنجاك رد؛ موجود استقرار دا

.الزم از نوع مخفف استبايد به مقدار شش ،يعني ؛اشباع است ،الزم با تمام انواع چهارگانه مقدار كشيدن مد .حركت كشيده شود

: مالحظه

»ينآللضأ«لادر مث يد كه سكون بعد از حرف مداين سؤال پيش آ ،امكان دارد

قراردارد؟كجا »أتحآجوني«» ةآملطأ«

هميشه عبارت از دو حرف است كه اولي ساكن ،حرف مشدد: گوييم در جواب مي: تشديد دارد و عبارت از دو الم است نيز،» لينآالض«در » الم«لذا ؛و دومي حركت دارد

~ ~

)الزم و عارض: ( بقية انواع مد

67

در» نون«و » جيم«و »ةآملطأ«در » ميم«همچنين . ن و دومي كسره دارداولي ساك

. »أتحآجوني« 2- عارض مد

يرصمأل يبرق حتفو يمحألر ينملعأل

وننلعاتمو ونملعت وصصرم وجرخأل

أل ابتمحسألر ابحنم امنألل :كنيم ميتوجه نيز،امور زير ،به ن كلمات باال خواندبا ،كنيم، حرف آخر به سبب وقف كه بر حرف آخر اين كلمات وقف مي هنگامي -1

.شود واقع مي بعد از حرف مد ،شود و در نتيجه سكون ساكن ميپشت سرهم بدون وقف ،متصل كرده ،كه كلمات مذكور را به ما بعد هنگامي -2

د شود و بايد كلمه را با حركت قبل از وقف خو ني حاصل نميهيچ سكو ؛خوانيم مي

رشب و يبرق حتف و«و مثل » ... كل، ميمحالر نمح، الرينملعأل«مثل ؛بخوانيم

.»يننمرمأل

ي كه سكون آن به سبب مد ،يعني ؛اند گفته» عارض مد«اين نوع را رو؛ و از اين .رود از بين مي،شود و با وصل مي عارض،وقف

به مقدار دو يا چهار يا شش حركت است،قرا ـ كشيدن هعارض ـ نزد هم حكم مد.

تجويد آسان

68

)8(تمرين :هاي زير را پاسخ گوييد پرسش -1[ .است؟ نام ببريد سكون سبب چند نوع مد -أ

.هاي وارده در اين درس را بگوييدمقدار هر كدام از مد -ب الزم و سبب نامگذاري هر كدام چيست؟ دانواع م -ج ].ف حرفي و كلمي مثال بزنيدمخف ،الزم براي مد -دعارض كه زير الزم و مد مواضع مدبه كنيد و گوش به تالوت اين دو سوره -2

توجه كنيدنيز ، آنها خط كشيده شده است و به مقدار مد. و ) شش حركت(طول است؛ هخوانده شد ،عارض فاتحه به دو شكل در مد ةسور ).دو حركت(به قصر ن ةسور .)چهار حركت(توسط


69

تجويد آسان

70


71

تجويد آسان

72

درس نهم

وصل ۀهمز

متحرك ،ست حرف اول كلمهت و سكون اول كلمات قرآن ممكن ابا توجه به حرك[ ].يا ساكن باشد

مشكلي ،دار باشد براي ابتدا به آن كلمه حركت ،حرف اول كلمه ،كه در صورتي

.كنيم استفاده مي ،وجود ندارد و از آن حركت براي ابتداابتدا غيرممكن است و بايد براي ابتدا ،ه ساكن باشدحرف اول كلم ،اما در صورتي كه

ةهمز«آن را رو وصل استفاده كرد تا بتوان حرف ساكن را تلفظ نمود و از اين ةاز همز .اند ناميده» وصل

توان به كمك حركت زيرا حرف ساكن را مي(افتد در وسط كالم مي ،اين همزه ةلذا در تعريف همز ؛)دا نيستصورت ابت در اينو قبلي تلفظ كرد هحرف آخر كلم

:اند وصل گفته )اول كلمه در حال ابتدا(حرف ساكن ،آن هاي است كه بواسط همزه ،وصل ةهمز«

».افتد در ابتداي كالم ثابت است و در وسط آن مي،يعني ؛شود تلفظ مي :ممكن است در اسم يا در فعل يا در حرف باشد ،وصل ةهمز

تجويد آسان

74

فعل: اوال .ل فعل گاهي مكسور آيد و گاهي مضموموصل او ةهمز

وصل فعل ةحاالت كسر همز -1 :گيرد كسره ميوصل فعل در دو حالت ةهمز

مثل ؛مكسور باشد ،هرگاه حرف سوم فعل -أ

يمتقسراط ألمنا الصدإه .همإلي عجذاب. إرنا ألعع فإكش. ظـاهرا اگـر يحتـ اصل كلمه مكسـور باشـد اگر حرف سوم فعل به اعتبار،همچنين

:اين نوع در چهار فعل در قرآن واقع شده است . حركت ديگري داشته باشد

) ( در آية :

)6/ ص (

) ( آيةدر: )4 / احقاف(

) ( در آية :

)97 / صافات(

) ( در آية :

)71 / يونس( : چنين است ،اين افعال به ترتيباصل

)إمشواي) (إيتواي) (إبنواي) (إقضواي( مثل ؛هرگاه حرف سومي فعل مفتوح باشد -ب

) ( در آية :

همزة وصل

75

)6 / ص(

) ( در آية : )63 / اسرا(

) ( در آية : )28 / انبيا(

) ( در آية : )107 / مائده(

) ( در آية : )24 / ص(

: در آية و

)64 / ءنسا(

) ( در آية :

)34 / بقره(

: ر آية دو

)39 / قصص( وصل فعل ةضم همز -2

:گيرد، مثل وصل آن ضمه مي ةاصلي داشته باشد؛ همز ههرگاه حرف سوم فعل ضم

) ( در آية :

)14 / لقمان(

) ( در آية :

)45 / عنكبوت(

تجويد آسان

76

) ( در آية : )32 / رعد(

) ( در آية : )26 / ابراهيم(

) ( در آية :

)283 / بقره(

) ( در آية : )173 / بقره (

) ( در آية :

)33 / سبا( اسم: ثانيا

مصادر فعل ،يعني؛هاي قياسي هميشه مكسور است؛ چه اسم ،وصل اول اسم ةهمزهاي سماعي هفتگانه كه چه اسم). شش حرفي(و سداسي ) پنج حرفي(هاي خماسي

:در قرآن آمده و عبارتند از

مرأةإ -5 ثنينإ -4 مريإ -3 بنةإ -2 إبن -1

إثننتينت -7 سمإ -6

:هاي خماسي و سداسي مثال مصادر فعل -

) ( در مثال :

)140 / انعام(

همزة وصل

77

) ( در مثال : )43 / فاطر(

: در آية و

)7 / نوح( :هاي سماعي هفتگانه مثال اسم -

) ( مثال در :

)14 / صف(

) ( مثال در : ( )12 / تحريم(

: در آية و

)27 / قصص(

) (مثال در :

)38 / معارج(

: در آية و

)176 / ءنسا(

) (مثال در :

)51 / نحل(

تجويد آسان

78

)( مثال در :

)10 / تحريم(

: مثال در) سمإ(

)45 /عمران آل(

: در آية و

)8 / مزمل(

: در آية و (

)6 / صف(

) (در مثال : ( )176 / ءنسا(

: در آية و

)60 / بقره( اين . وصل بايد حذف گردد ةوصل وارد شود، همز ةاستفهام بر همز ةرگاه همزه

:حالت در هفت كلمه از قرآن آمده است

1-

)80 / بقره(

2- )78 / مريم(

3- )8 / سبا(

همزة وصل

79

4- )153 / صافات(

5- )63 / ص(

6- ( )75 / ص(

7- (

)6 / منافقون( :است به اين صورت اصل اين كلمات

).ترفغتأإس) (تربكتأإس) (مهنذخأإت) (يفطأإص) (يرتأإف) (علأإط) (متذخأإت(

طع ق ةهمز ،يعني؛استفهام است ةشود؛ همز اي كه اوايل اين كلمات ديده مي همزه

.افتد چه در ابتداي كالم چه در وسط آن است كه هيچگاه نمي ،وصلي وارد شود كه بعد از آن الم تعريف آمده است ةاستفهام بر همز ةاگر همزاما،

.شود اما به حالت اصلي خود تلفظ نمي،وصل باقي گذارده شود ةواجب است همز :اند حفص و ديگران به دو شكل خوانده

ه شش حركت ب(وصل به الف و اشباع كردن آن به مد ةكردن همزتبديل : وجه اولالزم شكل مد(.

23F1.تسهيل بين بين: وجه دوم :در شش جاي قرآن آمده است و در سه كلمه،اين نوع

- )ركلذاء144-143: هاي آيه ،انعام ةدر دو جا از سور )ني.

_________________________________________________________________________ .مقصود، خواندن همزه وصل به صدايي بين صداي همزه و الف است -1

تجويد آسان

80

- )91 و 51: هاي آيه،يونس ةدر دو جا از سور )ئنلاء.

- )أ هللااءكل نذ59آية ،يونس ةدر سور )م.

- )خ هللااءأ ريم59: نمل، آية ةدر سور )ونكرشا ي.

حرف: ثالثا

:در موارد زير ؛وصل آمده است ةفقط الم تعريف با همز،از بين حروف :]مثل[ بينيم هايي كه در اين آيه مي الم -1

... ) احزاب 35تا آخر آية( :الم زايدي كه هميشه با كلمه همراه است مثل -2

).عسيأل) (نئأل) (يئألال) (يتألال) (يتأل) (ينذأل) (انذألل) (يذأل( :الم تعريف مثل -3

) ألحمد) (ألجبال) (أألرض) (ألقمر) (ألرحيم() نمحألر) (ابوألت) (سمألش(

).ألقرءان( .گيرد فتحه مي ،همزه در تمام اين موارد

***

:لطيف اشاره كنيم هدر اينجا به جا است به يك نكت

همزة وصل

81

» بئس« ظاگر بر سبيل امتحان روي لف

: آيةدر

)11/ حجرات( كنيم؟ ابتدا مي» مسأال« وقف كنيم، چگونه به

:براي ابتدا دو وجه جايز است

.»نيمأإل دعب وقسفأل مسلا«: آنكه بگويي -1

.»نيمأإل دعب وقسفأل مسل«: آنكه بگويي -2

درس دهم

وقف ].ايستادن روي كلمه به سكون است به شرط نفس كشيدن: عبارت از ، وقف[

.بعدي را شروع كند هسپس آي ؛آخر هر آيه بايستد و نفس بكشد،قاري : سنت است

: اند خوانده اينچنين مي )ص(اهللا رسول خوانده را

ايستادند، و مي ايستادند، و مي و

24F1.الخ... ايستادند مي

آيات كوتاه نيستند تا انسان بتواند يك نفس به آخر برساند و مخصوصا در هلكن همدر . ط آيه باشدوساگر چه شود براي نفس كشيدن وقف كند هاي طوالني ناگزير مي آيه

:زير الزم است دراتوجه به مو ،اين هنگام : مثل ؛شود اي كه بر آن وقف مي معني در كلمه تمام بودن -1

_________________________________________________________________________ اهللا عنها ـ سلمه ـ رضي المؤمنين ام ، اين حديث را از ام)ص(اهللا اما ترمذي در جامع خود،ابواب القراآت عن رسول -1

منحألر. فقي مث ينملعأل بر هللادمحأل: ارقي؛هتاءرق عطقي )ص(اهللا ولسر انك«: چنين روايت كرده است

».يندأل موي كلا مهؤرقي انك و فقي مث. يمحألر

وقف

83

/

)65/ غافر(

بعدي هباشد و جمل تمام و مفيد مي ،درست است، زيرا معني» نيألد« هوقف بر كلم

.معني مستقلي استآغاز قبلي ندارد، بلكه هربطي به جملاگر چنين اما شود، اي كه آخر آن وقف مي بعدي به جمله هارتباط نداشتن جمل -2

قبل وقف كنيم، بلكه به ما بعدي ابتدا نمي هپس از وقف، به جمل ،ارتباطي وجود داشت

مثل ؛گرديم برمي رساند، معني كاملي را مي ،كه اگر بر آن وقف شود

بعدي هلكن نبايد به جمل هابتدا شود؛ زيرا كلم »بمرتبط به » ر

ا لذا بايد برگشته و هر دو جمله ر. قبلي قرار دارد هاست كه در جمل» اهللا« ي لفظ جالله

: هم متصل كنيم ه ب . كنيم كه براي تشخيص مكان مناسب وقف يا ابتدا، مالحظه مي،ين ترتيب ه او ب

،وقف يها مكاناحتياج به فهم معاني و رعايت مناسبت بين آنها داريم، لذا شناخت .مبتني بر علم تفسير است

عالئم وقف

حصكبينيم كه در مصحف هايي مي اشارهروي بعضي كلمات ،)قرآن(ف در هر ملم :قرار است از اين ]چاپ مصر[

.، الج، صلي، قلي، :شود ديده مي ،اين عاليم نيز،و در بعضي مصاحف

.ط، م، ز، ص

تجويد آسان

84

:شرح آنها به تفصيل حال ، ؛اشاره به درست بودن وقف و وصل و بهتر بودن وصل است: )ص) (صلي(

گرديم و از آنجا ابتدا اگر در چنين جايي ايستاديم به ما قبل محل وقف برمي ،بنابراينمجاز است هنگام ضرورت مثل ،يعني ؛اشاره به وقف ضروري است) ص(و . كنيم مي

.وقف كرد ،قطع نفس بخاطر طول آيهوجود دارد حالت دو ،اشاره به تساوي وصل و وقف است چون در معني : ) ز) (ج(

.مناسب ديگري است ،مناسب يكي و وقف ،وصل كهوقف بهتر است چون ،لكن ؛اشاره به درست بودن وقف و وصل است: )ط) (قلي(

.قبلي ندارد ي هجمل امستقيمي ب و واضح ةبعدي رابط ه،تمام شده و جملمعني دهد يا معنايي زايد به معني را تغيير مي،اشاره به وقف الزم است، زيرا وصل : )م(

:مثال ؛اندازد و ممكن است معني را فاسد كند ذهن شنونده مي

)9و 8/ بقره(

«وقف بر «دهد كه منافقان مطلقا ايمان ندارند و الزم است، زيرا آيه خبر مي

: اگر وصل كرده بخوانيم لذا ؛ابتداي بيان وصف جديدي از آنان است ،بعدي ي هجمل

» «كند به اينكه آنان ايمان همراه با معني تغيير مي

يگوي ]است ايمان داشتن آنان بدون همراهي با فريب ،كه مفهوم آن [فريب ندارند ان دارد و ايم: بگوييمكاري نيست و قصد داريم ، شخص با ايمان فريبنيفال :گوييم مي

.كار نيست فريب :مثالي ديگر

)6/ قمر(

وقف

85

«: وقف بر « الزم است، زيرا مقصود از :» = از آنان رو ،پس

«صود از در دنيا است و مق ،از كفار)ص(اهللا روگرداني حضرت رسول» بگردان

=روز ،» خواند بسوي چيزي ناخوش مي هكه خوانند روزي

«: لذا اگر وصل كرده بخوانيم ؛قيامت است

«از كفار در قيامت ، به روگرداني )ص(اهللا مأمور بودن حضرت رسول: عني ي ؛

«شود چون وصل سبب مي « ل«زمان وقوع فعلباشد كه غير » روبگردان= تو

«مقصود است، بلكه « يعني ؛بعدي هديگري است واقع در آي[زمان وقوع فعل : [

»اثدن أألجون مخرجآيند از قبرها بيرون مي= ي«.

معني ،وقف اب ؛ف است، زيرا هنوز معني تمام نشدهاشاره به درست نبودن وق: )ال( :مثال ؛شود خورد يا فاسد مي هم ميه ب

ال

)32/ نحل(

ال

)5و 4/ ماعون (

ال

)39و 38/ مدثر(

تجويد آسان

86

) ( آن را وقف رو بينيم و از اين اين عالمت را در دو جاي نزديك هم مي .نامند مي )هم آغوش(معانقه

جاي در شرط وصله ب ،درست بودن وقف بر يكي از دو جا ،مقصود از اين عالمت :مثال ؛است ريگد

)2/ بقره(

درس يازدهم

احكام متفرقه

ةقاعد ،هرچنداظهار كرد »انونق» «انونص» «اينألد« بايد نون ساكن را در -1

ادغام ،علت اجتماع نون ساكن و حرف ادغام در يك كلمهه باما،ادغام موجود است .ممنوع است

در ]نامند بدون تنفس كه آن را سكت مي[يك نوع سكوت به مقدار دو حركت -2 ] :از حفص روايت شده است[چهار جا از قرآن

-

... )1/ كهف(

-

)52/ يس(

-

)27و 26/ تقيام(

-

تجويد آسان

88

)14/ مطففين( 25Fي كنايه»ها«واجب است -3

؛بكشيم،كت قصر به مقدار دو حر ةرا برخالف قاعد 1 :آية در

)69/ فرقان(

: در »الف« -4 )41/ هود( ه ب ؛شود تلفظ مي» يا«واقع است بطرف » را«الفي كه بعد از ،يعني ؛[شود اماله مي

با » را« ازف بعدبا صدايي بين صداي فتحه و صداي كسره و ال» را« حهفت ،عبارت ديگر ].صدايي بين صداي الف و صداي يا خوانده شود

شود، بلكه در گفته نمي» بسم اهللا الرحمن الرحيم« ،9توبه( تء برا ةاول سور -5

كنيم و در صورت اكتفا مي» يمجألر انطيألش نم اهللاب وذعأ«به گفتن ،صورت ابتدا

.كنيم سكوت مي قبل از آن كمي ،انفال ةوصل به سور_________________________________________________________________________

رود و ممكن است به آخر حرف ي كنايه، عبارت از ضميري است كه براي مفرد مذكر غايب به كار مي»ها« -1

، هقل، خهزاوحيمثل : ، يا به آخر فعل هلي أه، إلهدن، عهمأس، يا به آخر اسم؛ مثل ، عليهه، بهلبپيوندد؛ مثل

.وهذخ :ي كنايه دو حالت دارد »ها«

).دو حركت (كشيدن آن به شكل مد طبيعي -1

.آن به مقدار يك حركت) كوتاه ساختن(قصر -2

هإننامند؛ مثل مي) مد صله(شود و آن را ن دو حرف حركت دار واقع شود به مقدار دو حركت كشيده ميهرگاه بي

هقل، خوه منفصل داشت؛ مثل ابرت نم ل القإذكه اگر حرف متحرك دومي همزه بود حكم مده ربه و

أسلم.

يا بين ساكن و يرصمأل هيألبين دو حرف ساكن بود؛ مثل شود؛ يعني ، اگر و در حالت هاي ديگر، قصر مي

.مثال باال از اين نوع است... مث وهلعف هوذ، خكلألم هلحركت دار؛ مثل


89

و در اول هر » أعوذ باهللا من الشيطان الرجيم«: گفتن ،در ابتداي تالوت -6

.واجب است» بسم اهللا الرحمن الرحيم«گفتن ]توبهاز غير [سوره

تجويد آسان

90

××

دربار ي طالعات ن ۀا ×قرآ=

وجل قرآن در شب قدر از ماه مبارك رمضان نازل شده است چنانكه خداوند عز ؛×:دهد خبر مي

26F

×)1/ قدر(×1

27F

×)185/ بقره(×2

،فرود آمد )ص(اهللا اي كه بر حضرت رسول اولين آيه ؛

اهللا المؤمنين عائشه ـ رضي و مسلم از امچنانكه در صحيح بخاري ؛بوده است

اي كه بر اولين سوره: آمده )ع(عنها ـ آمده است و در صحيح بخاري و مسلم از جابر

ةاند؛ سور حضرت نازل شده و ايشان طبق آن مأمور به تبليغ شده

×.بوده استسيصد و بيست و سه ،ف آنحرو ةو شمار 28F3.است) 6600(هزار و ششصد شش ؛

يكصد و ،هاي آن حرف است و تعداد سوره) 323671(هزار و ششصد و هفتاد و يك ×.باشد مي) 114(چهارده

_________________________________________________________________________ .»ما قرآن را در شب قدر فرو فرستاديم« ؛1

.»ماه رمضان كه در آن قرآن فرو فرستاده شده است« ؛2

: شاطبي» الزهر فاطمة«روايت ه ب طالب ه طريقه كوفيان از ابو عبدالرحمن سلمي از علي بن ابيتعداد آيات قرآن ب ؛3

.باشد مي) 6236(شش هزار و دويست و سي و شش


91

كاتباني داشتند كه هنگام نزول ) قرآن(براي نوشتن وحي )ص(اهللا حضرت رسول -ان قرار دارد و نوشتند و زيدبن ثابت در رأس آن مي آنهاد وندفرمو امال مي انآن ياوحي بر

سفيان ـ رضي اهللا عنهم ـ از و معاويه بن ابي) ابوبكر، عمر، عثمان، علي(خلفاي راشدين .كاتبان وحي بودند هجمل

نهشا) پهن(هاي هاي نخل و استخوان قرآن بر شاخه )ص(اهللا در عهد رسول -

قرآن ،راميياران گ ،شد و با وجود اين نوشته مي ،هاي پوست يا پارچه حيوانات و قطعه .كردند را حفظ مي

أبي بن : ـ عبارتند از نيعمأج مهيلع اهللا انوضرـ از بين صحابه مشهور قاريان -

كعب، زيد بن ثابت، عبداهللا بن مسعود، ابوموسي أشعري، معاذبن جبل، سالم مولي أبي .حذيفهبود، )ع(ر صديقآوري كرد؛ ابوبك در يك مصحف جمع را اولين كسي كه قرآن -

و مصحف او به مصحف امام مشهور است و امروزه ما طبق آن )ع(سپس عثمان .خوانيم مي

:تقسيم شد ،ترتيب زيربخش به هفت قرآن به )ص(اهللا ل در عهد رسو - .بقره و آل عمران و نساء: بخش نخست

.از مائده تا توبه: بخش دوم .از يونس تا نحل: بخش سوم

.از اسراء تا فرقان: بخش چهارم .از شعراء تا يس: بخش پنجم .از صافات تا حجرات: بخش ششم .از ق تا آخر: بخش هفتم

.نامند مي» لصفب مزح«اين قسمت آخر را

تجويد آسان

92

،امروزه، قرآن را به سي جزء و هر جزء را به دو حزب و هر حزب را به چهار ربعو در . ربع است) 240(اي دويست و چهل قرآن دار ،ين ترتيبه ااند و ب تقسيم كرده

مناسب يمكان هااند و مقصودشان بيان قرآن را به ركوع تقسيم كرده ،بعضي مصاحف .كنند ن اشاره ميه آب »ع«و با حرف وقف و ركوع كردن در نماز است


93

آداب تالوت قرآنزيرا قبل از شروع در تالوت واجب است، »اعوذ باهللا من الشيطان الرجيم«گفتن -

:وجل فرمايد خداوند عز

)98/ نحل( .بربخواستي قرآن بخواني از شيطان رانده شده به خدا پناه چون ،يعني

:وارد شده است دو صيغه ،در اين مورد)ص(اهللا ل از رسو

1- »اهللاب وذأع ألش نميمجألر انطي«.

2- »اهللاب وذأع ألسيعم ألعيمل ألش نميمجألر انطي«.

.مطابق سنت است ،هر كدام از اين دوواجب است بخصوص اول فاتحه در نماز و ،اول هر سوره» ...بسم اهللا «گفتن -

اي از قرآن لذا آيه ؛است» يمحالر نمحالر اهللا مسب«: قرآن آمده چنانكه در ،آن هصيغ

.»...اهللاب وذأع «خالف ه است ب

و از مشغول شدن به باشند بر حاضران واجب است ساكت ،هنگام تالوت قرآن - .در اثناي قراءت خودداري كنندديگري كار

:زيرا خداوند فرمايد -

)204/ اعراف(

تجويد آسان

94

.»چون قرآن قرائت شد، به آن گوش دهيد و ساكت شويد«دل و حواس خود را هبايد بر خشوع و ادب محافظت كنند و هم ،قاري و شنونده -

.گذشته است هيقتضاي سكوت مطلوب در آو اين، به امتوجه قراءت نمايندي در اثناي قراءت قرآن، از صفات كار و شلوغ كردنفرياد زدن و سر و صدا،اما

چنانكه .انداختند فرياد و سر و صدا راه مي ،چون آنان هنگام شنيدن قرآن ؛مشركان است :دهد قرآن خبر مي

)26/ فصلت( .»سخنان بيهوده گوييد ]هنگام[به اين قرآن گوش ندهيد و در آن :و كافران گفتند «

خوش گرداند و اگر خوش صدا نباشد به ،صداي خود را به قرآن بايد قاري - :اند ودهفرم) ص(اهللا كوشش به خوش صدايي كند، زيرا رسول ،توانايي ةانداز

ليس منا من لم يتغن بالقرآن

قاري بايد صداي خود را از شباهت به الحان آوازخوانان و فاسقان يا الحان يهود و -ف و شان، دور دارد و با كوشش در خوش صدايي از تكل نصاري در آوازهاي ديني

.خودداري كندفراوان جا و بي شع و كشتصنر نمايند و معاني و مقاصد كنند تا آيات قرآن را تدب قاري و شنونده بايد كوشش -

:خداوند فرمايد ؛ها را دريابند آن

)24و 82/ نساء و محمد( »كنند ر نميآيا قرآن را تدب«. عمدابه گريه خود را، ،مستحب است به خاطر مبالغه در خشوع ءت، هنگام قرا-

.خاطر آورده كالم او است ب ،عظمت خداي بزرگ را كه قرآنتاخت اندا


95

توانايي پيروي كرد، ةبايد از مخالفت قرآن دوري گزيد و از دستورات آن به انداز - .براي چنين شخصي حجت و نور و شفا خواهد بود ،زيرا قرآن در قيامت

پيچي نمايد و از اوامر و دستورات آن سر ،خواند اگر كسي با آنكه قرآن مياما،مرتكب ممنوعات قرآن شود، قرآن در قيامت بر ضد او و سبب لعنت و افزوني كوري و

.ظلمتش خواهد بود :لذا يكي از پيشينيان گفته است

.»كند آنان را لعنت مي ،چه بسيار قاري قرآن كه قرآن«قرآن را ختم ،حداقل چهل روز يكبار ؛يك شخص مسلمان را شايسته نيست -هر روز ده آيه بخواند تا از ،سنت است هر روز يك جزء بخواند اگر نتوانست نكند و .حساب نيايده زدگان ب غفلتمستحب است قاري هنگام ختم قرآن دعا كند و خويشان و نزديكان خود را -

از اوقات استجابت دعا ،زيرا اين وقت ،حاضر سازد تا در دعا كردن با او شركت جويند .گار استو نزول رحمت پرورد

ترين عبادات است و خاطر خدا باشد؛ چون از بزرگه بايد قراءت قرآن ب - .عبادت را نبايد براي غير خدا قرار داد

كسي قرآن به اگر.ه خاطر اجرت باشدغرض ديگري يا به حرام است قراءت ب - .حرام است :بگيرد و گفته شدهاجرت ، مكروه است از آن شخص بياموزد

اگر چيزي از قرآن بر حتي باشد؛ حرام مي در قرآن، مؤكدامجادله و اختالف -اگر . كسي مشكل نمود، براي رفع آن به كتب تفسير مراجعه كند، يا از دانشمندان بپرسد

كشيده و دست بايد از اختالف ، ميداشتنددو نفر در موردي از قرآن با يكديگر اختالف :اند ودهدر اين باره فرم)ص(اهللا رسول. از آنجا برخيزند

).مسند احمد(» التماروا في القرآن فإن ألمراء فيه كفر«

تجويد آسان

96

.»در قرآن منازعه نكنيد زيرا منازعه در آن كفر است« :اند و فرموده

» أقرء و ألقرآن ما أئتلفت عليه قلوبكم، فإذا أختلفتم في شيء منه فقوموا عنه«

)صحيح بخاري( تان با يكديگر بر قرآن جمع است قرآن را بخوانيد و هرگاه در يكه دلها تا زماني«

.»چيزي از آن اختالف كرديد از آنجا برخيزيد


97

رهنمودهايي براي عالقمندان به تجويدقراءت است و ههدف اساسي علم تجويد و اولين مرحل،تلفظ صحيح حروف

.نيستقراءت بدون آن ـ نه در نماز و نه در غير نماز ـ صحيح قرآن داشته باشد و در اين امر بر رااگر كسي استعداد و توانايي تصحيح نطق خود

زيرا ؛سستي نمايد و در نتيجه مرتكب لحن و تحريف و خطا گردد، گناهكار استلذا همانطور كه هر ؛واجب است، همچنان كه نماز واجب است ،قراءت قرآن در نماز

بايد به ،نماز بخواند، قراءتش نيز )ص( اهللا مسلمان بايد به صفت نماز حضرت رسول .صفت قراءت ايشان باشد

ها تمرين داد تا كرد و زبان را بر آن يبررسبايد مخارج حروف را : اول هدر مرحلاين ابا صفات مربوط عادت كند، چون ب وبتواند به تلفظ حروف از مخارج خود

.شود ها است كه فرق بين حروف حاصل مي مخارج و صفتبه واسطه شناختن دقيق امكان وقف ااتقان و مهارت است؛ ب همرحل: دوم هاما مرحل

ين مرحله ه اكه ب و كساني. ها معاني و تفسير دقيق آن هو مالحظ فراوانتمرين :اند شوند كه فرموده نبوي وارد مياند؛ در فرمايش رسيده

في ألقرآن مع ألسفرة ألكرام ألبررة ألماهر

كند، بررسي و شناخت صحيح قواعد كه به مهارت قراءت كمك ميمسايلي -سازد، چون كافي است عمل به قواعد را آسان مي ،قراءت است كه در نتيجه

مطابقت ده آيه ها را بر آموزي كه قواعد تجويد و قراءت را فراگرفته، آن دانش تجويد تاهاي دهگانه بگذراند آيات بر آيه هقياس بقيبا ، سپس مدتي را دهد

است كه فراوان و مستمرتمرين ،تر لكن از همه مهم. شود هزبانش ملكبر :جزري گويد آورد، چنانكه ابن و مهارت را بوجود ميتسلط

تجويد آسان

98

ليس بينه و بين تركه«

»إال رياضة أمري بفكة

.»ها نيست اي جز تمرين دادن به آرواره فاصله ،بين تجويد و ترك آن«

:شود امر حاصل ميدو تمرين بااستاد تجويد بخواند و ترتيب كه به اين ؛به تلفظ صحيح بسيارگوش دادن -1 با همراهلذا مالزمت استاد تجويد . گوش دهد ،به مصحفنگاه كردن آموز با دانش

كار بسيار خوبي ،نگاه كردن به مصحفو مستمر ه طور گوش دادن به ضبط صوت ب .است

،عد تجويد كه در اين كتاب يا كتب ديگر تجويد آمدهو براي دانستن صحيح قواود، زيرا تلفظ نها را از دهان شخصي تجويد دان بش هاي آن مثال ،آموز الزم است دانش

قواعد عملي أدا و كيفيت نطق ،سازد چون تجويد چگونگي قاعده را روشن مي ،مثال .استدرست تلفظ كردن و درفراوان همراه با دقت ،خواندن زياد و تمرين بر آن -2

.استواركردن زبان به پيروي از احكام تجويدبه )ص(اهللا ، چنانكه رسولاست ر تمرين و قراءت پيوسته ب متكي ، حفظ قرآن نيز -

:فرمايند صراحت مي

»تعاهدوا ألقرآن فإنه أشد من أإلبل«

) ومسلم بخاري( .»تر است ، زيرا از شتر فراركنندهقرآن را بخوانيد پيوسته«

كند انتخاب وقت مناسب است و بهترين كمك مي ،و از اموري كه بيشتر به حفظ .باشد بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب مي،وقت


99

طبق مزاج ،خودش،كند، هر فرد ها با يكديگر فرق مي كه طبيعت انسانو از آنجا :ست به نكات زير توجه كندو بهتر ا دهد ، وقت مناسب را تشخيص ميخود .دوري گزيند ، بسيار از اوقات گرسنگي يا سيري -1 .از اوقاتي استفاده كند كه مشغوليت فكري ندارد -2 .داده وقت مناسبي نيسترخ كه غم و اندوهي وقتي -3

:در اشاره به اين امور فرمايند )ص(اهللا حضرت رسول

.»الخ. ..أقرءوا ألقران ما أئتلفت عليه قلوبكم «

.آمادگي و استعداد و اقبالش به قراءت است: ائتالف و اجتماع دل هو از جملكند و در كمك فراواني به مواظبت از حفظ مي،قرآن خواندن در نمازهاي شب -

.استدردست آثاري ،اين باره

؛ جمع است ضبط شده ،هايي كه در اين كتاب آمده و بر نوار در تمرين: توضيحبا پيگيري آموز در فهم قواعد ايم، تا دانش سمع و نظر را به اعتبار گرفتهبين دو حس

هر دو حس خود را بكار گيرد، با توجه به اينكه شنيدن از استاد در آموختن ،ها تمرينلذا ؛تجويد پراهميت است، چون اكثر قواعد آن، اموري صوتي و مربوط به نطق است

.دباش فهميدن آنها بدون استاد مشكل مي ،ايم؛ چون شنيدن نطق صحيح نوار خوانده به كمكهاي زيادي را سورهمعموال ما .دهد آموز را در اصالح نطق خود ياري مي دانش

هخواندن هم درآموز را ها و نوارهاي همراه آن، دانش اين تمرين: بايد دانست كه خطاهايش را گوشزد دهدو استاد به او گوش مي .كند نياز نمي استاد تجويد بي از ،قرآننوارها گذاشته شده است، زيرا ةاي است كه به عهد مرحله ةكنند كند و اين تكميل مي

:مستلزم دو امر است ،چنانكه قبال گفتيم آموختن تجويد .شنيدن از استاد -1

تجويد آسان

100

.عمل به قواعد -2 ابوعاصم

عبدالعزيز عبدالفتاح قاري


101

آيات فهرست صفحه ) سوره،آيه(

73 4،احقاف ... من قبل توني بكتاب ئا 76 12تحريم ، ...احصنت ابنت عمران التي

77 63ص ، نهم سخريا خذات 74 45اتل ما اوحي اليك عنكبوت، 76 27احديابنتي هاتين قصص ،

78 6منافقون،... م ام لم تستغفراستغفرت له 76 43فاطر ،... استكبارافي االرض و

78 75ص ،... استكبرت ام كنت من 77 45آل عمران، اسمه المسيح

77 153صافات ، اصطفي البنات 77 78مريم ، الغيب اطلع

75 104انعام، علي اهللا ءافتر 77 8افتري علي اهللا كذبا سبأ ،

92 24و82،نسا ومحمد رآن افاليتدبرون الق 74 34بقره، أبي واستكبر الا ابليس

86 1كهف ،... الحمداهللا الذي انزل علي 66و24 7-1فاتحه،... لعالمينالحمداهللا رب ا

84 32نحل، ... ةءكالذين تتوفنهم المال 62و61 28-1نوح،... اناارسلنا نوحاالي قومه

89 1در قدر،القةانا انزلناه في ليل

تجويد آسان

102

74 14لقمان، لوالديك ان اشكرلي و 17 30و29فاطر،... ان الذين يتلون كتاب

103

79 35،احزاب ... المسلمين والمسلمات وان 76 176ان امرؤاهلك نسا،

73 6ان امشواواصبرواعليءالهتكم ص، 14 10و9اسرا،...ان هذا القرآن يهدي للتي

76 38ايطمع كل امري منهم معارج، 80 11حجرات،... بئس االسم الفسوق بعد

82 65غافر، ...هو الهوالحي الاله ا 87 41بسم اهللا مجراها هود،

73 71ثم اقضوا التي وتنظرون يونس، 85 2بقره، ...الكتاب الريب فيه هدي ذلك

52-49 44-1معارج، ..ذاب واقع ئل بعسأل سا 75 26ابراهيم،... اجتثت ةخبيثةلشجر

89 185بقره،... شهر رمضان الذي انزل 76 10تحريم،... مثال للذين كفروا اهللا ضرب

76 14عيسي بن مريم صف، 91 98نحل،... فاذا قرأت القرآن فاستعذ

74 64ل نسا،فاستغفر لهم الرسو 176نسا،... فإن كانتا اثنتين فلهما 15 20مزمل، القرآن فاقرءوا ما تيسرمن

77 83 6قمر، عنهم يوم يدع الداع فتول

75 173بقره، والعاد �فمن اضطرغيرباغ 77 60،ةعينا بقرهعشر فمنه اثنت

تجويد آسان

104

75 283ليؤدالذي اؤتمن امانته بقره،ف 84 5و4ماعون،... فويل للمصلين ال الذين هم

74 63قال اذهب فمن تبعك منهم اسرا، 73 97قالوا ابنوا له بنيانا صافات،

77 80قل أتخذتم عنداهللا عهدا بقره، 14 1براهيم،ا كتب انزلناه اليك لتخرج

86 27و26قيامت،... كلااذا بلغت التراقي و 86 14مطففين، كلا بل ران علي قلوبهم

85 39و38كل نفس بما كسبت رهينه مدثر، 76 51التتخذوا الهين اثنين نحل،

74 107،دهئما... من الذين استحق عليهم

86 52هذا يس،ا من مرقدنا من بعثن 71-67 52-1قلم،... ن والقلم ومايسطرون

91 98واذاقرأت القرآن فاستعذبا نحل، 77 8واذكراسم ربك مزمل، 76 7واستكبروا استكبارا نوح،

74 39واستكبرهو و جنوده قصص، 32و31 22-1البروج،... والسماء ذات البروج

32 17-1الطارق،... والسماءوالطارق 25و24 21-1ليل،... والليل اذا يغشي

73 6وانطلق المأل منهم ص،

105

18 4ورتل القرآن ترتيال مزمل، 75 33بأ،وقال الذين استضعفوا س

92 26فصلت،... وقال الذين كفرواالتسمعوا 74 28واليشفعون الا لمن ارتضي انبيا،

75 32ولقداستهزي برسل من قبلك رعد، 83 9و8وماهم بمومنين يخادعون اهللا بقره،

15 89نحل،... ونزلنا عليك الكتاب 87 69فرقان، ويخلدفيه مهانا

82 65غافر، ... هوالحي الاله الاهو 58-56 56-1المدثر،... يأيها المدثر

46و45 12-1تحريم،... يأيها النبي لم تحرم 77 6يأتي من بعدي اسمه احمد صف،

41-39 18-1تغابن،.. يسبح هللا مافي السموات و

تجويد آسان

106

نمايه 80،82،83،87 ابتدا

10،13،96ابن جزري 11ابوالخيرمحمدبن جزري شافعي

11فيره شاطبي ابوالقاسم بن 90) ع(ابوبكر صديق

9دالعزيز عبدالفتاح قاري ابوعاصم عب 11ابو عمرو داني

90ابو موسي اشعري 11،90ابي بن كعب

86ام متفرقه احك 12،17،28،33،42،43،47،48اخفا ،12،17،28،33،34،35،36،37،42،47،55،64،86ادغام

35ادغام با غنه 35ادغام بدون غنه

37» را«در»الم«ادغام 37ادغام نون ساكن در ميم و واو

26استعال 26استفال

76اسم هاي سماعي 75اسم هاي قياسي

107

12،17،33،34،42،47،48،86اظهار 86اماله

59،73انواع مد 64انواع مدالزم

16اهل اهللا 96بخاري و مسلم

9،10،13،16،95،96،98تجويد 8،12تجويد آسان 10،17،18تجويد قرآن 11آسان :تجويد ميسر

12تحفه االطفال و الغلمان 54،55ترقيق

78تسهيل بين بين 53،54تفخيم 27تفشي 27تكرار

15جابرترمذي 10،14جبريل

90،93جزء 19جوف

60،64،65حرف مد 26] رخاوت[حروف

تجويد آسان

108

27حروف استعال 26حروف شدت

55حروف شمسي 27حروف قلقله

55حروف قمري 90حزب

90حزب مفصل 11،37،78،86حفص

20حلق 89خلفاي راشدين

90ربع 26رخاوت 11ص از عاصم روايت حف

11،89،90زيدبن ثابت 90سالم مولي ابي حذيفه

86سكت 87سكوت 63سكون

16سنن نسايي و ابن ماجر 89شب قدر

26شدت 12شيخ سليمان حمزوري

109

12شيخ محمد صباغ 15،94صحيح بخاري 16صحيح مسلم

16،89صحيح بخاري و مسلم 30صفت استطالت

30صفت تفشي 30جهر صفت

30صفت شدت 29صفت صفير

30صفت همس 29صفت همس و رخاوت

27،29صفير 89) رض(عايشه

11،90عبداهللا بن مسعود 90عثمان

82عاليم وقف 17،27،28،49غنه

12فتح االقفال بشرح متن تحفه االطفال 12فتح الملك المتعال

29» س«و»ث«فرق 29» ز«و»ذ«فرق 30» ظ«و»ض«فرق

تجويد آسان

110

73فعل 75فعل هاي خماسي وسداسي

60،86قصر 17،33،42قلب

12قلب مدمتصل 27قلقله

8قواعد تجويد 86كنايه 22لب

79الم تعريف 79الم زايد

55الم شمسي 55الم قمري

37متباعد 37متجانس 37متقارب 37متماثل

64مثقل 11مجموعه تجويد

19 مخارج حروف 19» با«مخرج 19» جيم «مخرج

111

19مخرج حروف 29» ذال«مخرج 29» زا«مخرج 30» ضاد«مخرج 22» ضاد،الم«مخرج

28مخرج غنه 19غين ]مخرج[

21» قاف،كاف«مخرج 64مخفف

17،19،63مد ]64حرفي ]مد

64مد شده 64،65مدعارض

59مدفرعي ]64كلمي ]مد

63،64مدالزم 63مدالزم حرفي 63مدالزم كلمي

12صل مدمت 12مدمنفصل 60مدمنفصل

94مسند احمد

تجويد آسان

112

90مصحف امام 19معاذبن جبل

90معاويه 11مكي بن طالب قيسي

83،84،87وصل 65،80،81،82،83،84،90 وقف

85وقف معانقه 59،60همزه

77،78همزه استفهام 78همزه قطع

72،73،74،75،77،78،79وصل همزه 27همس

35يرملون

113

مآخذ منابع و

ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ - IslamHouse.com · 9 ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ...

Documents

Transcript of ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ - IslamHouse.com · 9 ﻥﺎﺳﺁ ﺪﻳﻮﺠﺗ...