M A N

KAVRAMI

indekiler

man; Anlam ve Mhiyeti ..........................................................................1 Kuranda man ..........................................................................................2 mann Artmas eksilmesi ..........................................................................3 mann Gerektirdikleri ...............................................................................4 man ve slm ............................................................................................6 man ve Amel ..........................................................................................13 nsan Niin man Eder? ...........................................................................16 mann Sebep ve Sonular (manla lgili Snnetullah) ..........................16 man Bozan Haller ..................................................................................18 Btla man...............................................................................................19

O mttakler (takv sahipleri) ki, gayba iman ederler, namaz klarlar, kendilerine verdiimiz rzklardan infak ederler. (2/Bakara, 3)

man; Anlam ve Mhiyeti

man, emn kknden bir mastardr. Szlk anlam, birini sznde tasdik

etmek, onaylamak, kabullenmek itimat etmek, gnlden benimsemek, gvenmek/gvenilmek anlamlarna gelir. Trkedeki inanmak kelimesi bunu aa yukar karlar.

Kavram olarak, Raslllah' Allah'n katndan getirmi olduu bilinen haber

ve hkmlerin tmnde, kat'i olarak tasdik etmek, bunu diliyle ikrar edip, tatbik

etmeye almaktr. man, kfrn zdddr. Alemlerin Rabb olan Allah' tanmak ve O'na ynelmektir. man: Allah'n gnderdii peygamberleri tasdik etmek, getirdikleri vahyi benimsemektir. Allah'n buyruklarn yerine getirerek, O'nun gven emberine girmektir. yetleri kabul edip, balanmak ve yaamaktr.

man'n filolojik adan iki anlam vardr: Bakalarna gven vermek,

gven iinde olmak. man sahibi kii, yani m'min, hem inand gcn salad gvenin iinde emin olan; hem de kendisi bakalarna gven veren demektir.

Kuranda man

man kelimesi, trevleriyle birlikte Kur'an- Kerim'de 873 yerde gemektedir. Kurann onda birinden fazlasnn imanla direkt ilgili ifdeler olmas, konunun nemini gstermek iin yeterlidir.

Kur'an, peygamberlerin emin (gvenilen) kiiler olduunu ifde ediyor

(7/A'rf, 68; 26/uar, 107...). Ayn zamanda, peygamberlere vahyi ulatran gk habercisi Cebrail'in de emin olduunu belirtiyor (26/uar, 193). Yine Kur'an, insann byk sorumluluundan bahsederken onu emaneti yklenen varlk olarak tantyor. Emanet de imanla ayn kkten gelen ve gvene tevdi edilmi ey anlam tayan bir kelimedir. (Bkz. 33/Ahzb, 72) man sahibine m'min denir ki, bir anlam da emanet tayan kii demektir.

M'min, hem Allah'n, hem de insann sfatdr. Esma'l-Hsnadan biri, El-

M'min'dir. Allah'n m'minlii, gven verici, gven kayna olmay; insann m'minlii de El-M'min'e (Allah'a) gvenmeyi ifde eder. man, bu karlkl gvenin ileyiidir. Allah'a gven tam olmadan iman olmaz. Allah'a gvenin tam olmas iin, O'nu hereyden fazla sevmemiz, O'nun emir ve hkmlerini de hereye tercih etmemiz gerekir. "man edenlerin Allah'a olan sevgileri ok fazladr." (2/Bakara, 165)

mann gndeme geldii Bakara sresinin ilk yetlerinde mttaklerin

vasflar aklanrken, yaplmas gerekenler de aklanm oluyor. Bu aklama, ayn zamanda nelere iman edilmesi gerektiini de topluca iermektedir. Kurtulmak isteyen, gayb diye ifde edilen plak gzle gremedii, kendini aan konulara kesin iman edecek, salt eklinde anlan amellerden ilkiyle baz grevleri yerine getirmeye balayacaktr. nfak eklinde ifde olunan inand ve baland bir dine hizmet iin aba ve gayretlerin ilkiyle bu esaslar bakalarna da gtrecektir.

Bunlara ilk ve yalnz kendisinin inanmadn, devam edegelen kadim bir

mcdelenin izleyicisi olduunu hatrlamas iin kendinden ncekilerle de irtibatn kuracak, son olarak inzal olunan bu Kitab'a, kitabn indii ahsa (Hz. Muhammed (s.a.s.) ve nceden inzal olan kitaplara ve peygamberlere iman edecektir. Btn bu inan, amel ve gayretleri haytn ikinci ve ebedi blm olan ahiret iin yapacak, onun varlna sanki gryormuasna inanacaktr. Eer byle yaparsa haytn dnyadaki blmnn imtihann baaracak, kurtulmu olacaktr (2/Bakara, 1-5).

Bakara sresinin ilk be yetinde zetlenen slm'n temel bins ve nc yetinde "gaybe iman" eklinde ats atlan inan temelleri, srenin son yeti olan 286. yette de perinlenir: "O Rasl, kendisine Rabbinden indirilene (Kur'an'a) iman etti. M'minler de Allah'a, Onun meleklerine, kitaplarna ve btn peygamberlerine inand. Rasllerden hi birini dierinden ayrmayz, dinledik, itaat ettik. Ey Rabbimiz mafiret isteriz, dn ancak sanadr, derler." "Gaybe iman" olarak tavsif edilen bu inan temelleri Kur'an'n deiik yerlerinde topluca veya tek tek, veya ikisi birlikte zikredilmitir.

"Elinizdekini tasdik etmek zere indirdiim Kur'an'a iman edin." (2/Bakara, 41) "Allah'a ve Peygamberine iman edin. Eer iman eder ve takvl olursanz en byk mkfaat sizindir." (3/l-i mran, 179) "Ey iman edenler, Allah'a, Peygamberi'ine, Peygamberi'ne indirdii Kitaba ve daha nce indirdii kitaba iman edin. Kim Allah', meleklerini, kitaplarn, peygamberlerini ve ahiret gnn inkr ederse, son derece byk bir sapkla dm olur." (4/Nis, 136) Benim kalbim temiz, kimseye ktlk dnmem, herkesin iyiliini isterim diyerek kendini kandranlara gerek iyiliin ne olduunu Kuran yle aklar: "Gerek iyilik, yznz douya veya batya dndrmeniz deil; Allah'a, ahirete, meleklere, kitaplara ve Rasllere iman etmenizdir..." (2/Bakara, 177)

man, insan kopmaz, rmez bir baa kavuturur ve boluklara yuvarlanmasn nler. (Bkz. 2/Bakara, 256). mandan yoksun kalanlar Kur'an, hayvanlarn en erlisi olarak anmaktadr. (Bkz. 8/Enfl, 55) Fakat, ne yazk ki, insanln ounluu bu imandan uzak bulunmutur, bulunacaktr. (Bkz. 11/Hd, 17; 13/Ra'd, 1, 31; 10/Ynus, 99; 12/Ysuf, 16, 103) 40/M'min, Allah'n yardmcs, Allah'n dostu, velisi olarak nitelendirilmitir. (Bkz. 47/Muhammed, 7-11; 61/Saff, 14; 3/l-i mran, 68).

mann Artmas eksilmesi

man, kalbin ve benliin onaylad ve baland bir durum olarak kabul ettiimizde, bu ballk ve onayn glenmesi ve zayflamas ynnde bir art ve eksilmesi elbette mmkndr. Mnafk karakterli kimselerde imann azald ve kfre yaklat grlr. Gerek m'minlerde ise imann art ve balln glenmesi, olgunlamas gze arpar. Kur'an'da bunu aka grebiliriz: "Bir sre indirildii zaman, mnafklar arasnda 'bu sre, hanginizin imann artrd?' diyenler vardr. te o sre iman edenlerin imann artrmtr ve bunu birbirlerine mjdelerler." (9/Tevbe, 124) "Onlara baz kimseler, 'insanlar size kar birletiler, onlardan korkun." demilerdi de bu, onlarn imann artrm ve 'Allah bize yeter, O, ne gzel vekildir.' demilerdi." (3/l-i mran, 173) Ve bu, onlarn ancak imanlarn ve teslimiyetlerini artrd. (33/Ahzb, 22) Mminler o kimselerdir ki, Allah anld zaman yrekleri rperir, kendilerine Allahn yetleri okunduu zaman bu, imanlarn artrr. (8/Enfl, 2) Kitap verilmi olanlar iyice inansn, iman edenlerin imann artrsn. (74/Mddessir, 31) Allah onlarn hidyetini artrm ve onlara takvlarn vermitir. (47/Muhammed, 17) "Allah, onlar kfrleri dolaysyla lanetlemitir. Bu sebeple ok az inanrlar." (4/Nis, 46) "manlarn bir kat daha arttrsnlar diye m'minlerin kalplerine seknet (gven) indiren O'dur." (48/Fetih, 4).

man, muhtev (ierik) ynnden ise, yani iman edilmesi gereken hususlara

para para, peyderpey inanma gibi bir art veya bunda bir azalma kabul etmez. nk doru iman, ancak tam teslimiyet ve btnyle kabul etmekle geerli olur. Ksm iman, ksm kfr demektir. Bir ksmn inkr da tamamn inkr gibidir. man edilmesi gereken unsurlar birbirine bal bir btndr. Dolaysyla ya tam iman, ya da kfr var demektir. Kfrn az veya ok olmas kfr olmasn deitirmez. "Siz Kitab'n bir ksmna inanp bir ksmn kfr (inkr) m ediyorsunuz? Sizden byle yapann cezas, dnya haytnda zillet, kyamet gnnde azabn en iddetlisine uratlmaktr." (2/Bakara, 85). Houna giden eylere iman eden, holanmad ve zor gelen eyleri inkr eden, ancak arzularn ilh edinen menfaatperest kimsedir. Bir bardak temiz suya bir damla zehir katlm olsa, o su, faydal olmaktan kar, tehlike sebebi olur.

mann Gerektirdikleri man, insana dnyada ok byk onur ve hirette ebed mutluluk salar.

Cennet bedava deildir. Kur'an, imann bir imtihan, strap ve ile ii olduuna dikkat eker. "nsanlar, sandlar m ki, 'iman ettik' demeleriyle braklacak, inceden inceye imtihan ve straba ekilmeyecekler. Yemin olsun, biz onlardan ncekileri de inceden inceye deneylerden geirmiizdir." (29/Ankebut, 2) "Andolsun ki, sizi biraz

korku ve alk; mallardan, canlardan ve rnlerden biraz azaltma (fakirlik) ile imtihan eder, deneriz. Sabredenleri mjdele" (2/Bakara, 155) "(Ey m'minler!) Yoksa siz, sizden nce gelip geenlerin bana gelenler size de gelmeden cennete gireceinizi mi sanyorsunuz? Yoksulluk ve sknt onlara ylesine dokunmu ve yle sarslmlard ki, nihyet Peygamber ve beraberindeki m'minler: 'Allah'n yardm ne zaman?!' dediler. Biliniz ki, Allah'n yardm yakndr." (2/Bakara, 214)

Kmil iman sahibi mkemmel m'minin bir zellii de, knayanlarn knamasndan korkmamaktr ki, Kur'an, bunu yle ifde eder: "Ey iman edenler! Sizden kim dininden dnerse (bilsin ki) Allah, sevdii ve kendisini seven, m'minlere kar alak gnll (efkatli), kfirlere kar onurlu ve zorlu bir toplum getirecektir. (Bunlar) Allah yolunda cihad ederler ve hibir knayann knamasndan korkmazlar (hibir kimsenin knamasna aldrmazlar). Bu, Allah'n, dilediine verdii ltufdur. Allah'n ltfu ve ilmi ok genitir." (5/Mide, 54) "Bir ksm insanlar, m'minlere: 'dmanlarnz olan insanlar, size kar asker topladlar; aman saknn onlardan!' dediklerinde bu, onlarn imanlarn bir kat daha arttrd ve 'hasbnallahu ve ni'me'l- vekl', yani, 'Allah bize yeter. O ne gzel vekildir!' dediler. Bunun zerine, kendilerine hibir fenalk dokunmadan, Allah'n nimet ve keremiyle geri geldiler. Bylece Allah'n rzsna uymu oldular. Allah, byk kerem sahibidir. te o eytan, ancak kendi dostlarn korkutur. u halde, eer iman etmi kimselerseniz onlardan korkmayn, Benden korkun." (3/l-i mran, 173-175).

Gerek m'minlerin bir zellii de birbirlerine srekli hakk ve sabr tavsiye

etmeleridir. (Bkz. 103/Asr sresi) M'minlerin gnl dostlar, yalnz kendilerinden olanlar, yani m'minler olacaktr. (Bkz. 3/l-i mran, 28) M'min erkekler ve m'mine hanmlar da birbirlerinin dostu ve kardeidirler. Dostluk ve kardelikte cinsiyet ayrm yaplmayacaktr. (Bkz. 9/Tevbe, 71) M'minler, birbirlerinin ancak kardeleridir. (Bkz. 49/Hucurt, 10).

manda ortak olmayan, m'min olmayan akraba, yaknl ne olursa olsun

(ana-baba da dahil) gnl dostu olma, karde olma hakkn kaybeder. Onlara kar hukuk sorumluluklar yerine getirilir ama, gnl dostu olarak benimsenemezler. (Bkz. 9/Tevbe, 20; 58/Mcdele, 22) Kur'an, bylece kan ve et balarndan ar, uur beraberliine dayal bir akrabalk getirmektedir. Bu bir gnldalk, iman kardeliidir. man ba, kan bandan daha stndr, daha nemlidir.

Haytn anlam ve insann mahlukat ierisinde tad bir imtiyaz olan iman

bir aaca benzetirsek, bu aacn kk kalpte, gvdesi aklda ve dallar organlardadr. Bu aacn meyvesi ise amellerdir. Aac kk, gvdesi, dallar ya da meyvesi olmadan tanmlamaya kalkanlar, onu eksik ve yanl tanmlamak zorunda

kalacaklardr. Dallar kurumu, meyve vermeyen aa, odun parasndan baka bir ey deildir ve yanmaya lyktr.

man, aslnda insann erefinin en byk delilidir. nsann fiziktesi

boyutunun fizik boyutundan ok daha yce ve anlaml olduunu, onun iman edebilirliiyle aklayabiliriz. man, insan fiziin dar ve statik snrlarndan kurtarp onu kendi dndaki lemlerle btnletiren muharrik gtr; enerjidir, aksiyon ve eylemdir. man gibi muazzam bir imkn kullanmayan insan, bedeninin darack kabuuna skp kalm, meleklerle ve dier akn varlklarla yart bir kulvar terkederek kendisini, hayvanlarla paylat fiziin dnyasna mahkm etmi demektir.

Akl, imann aracdr. Eer bu ara gayesine ulaamamsa akl sahibi olmak,

insan iin bir meziyet olmaktan kar, bilakis en vahi hayvanlarn dahi baaramayaca bir vahete klavuzluk yapabilir. Bu durumda insan, hemcinsleri iin dier tm yaratklardan daha tehlikeli olabilir. mana ara olsun diye verilen akl, kimi zaman haddini aarak imann koltuuna oturur ve kendisi ama olur. Akln putlatrlmas, ilahlatrlmas, ite bu durumun bir sonucudur. Akln imana yolda deil de; rakip olarak kartld bir yerde dengeler bozulmutur. nk akl imansz, ya da iman aklsz kalmtr.

man ereftir. Bugn mslmann en nemli sorunlarndan biri, kimlik bunalmdr. Bunun farkl tezahrleri olan kiilik erozyonu, ahsiyetsizlik, zillet ve meskenettir. Mslmann kimlik bunalm imann iktidar edemeyiinden, mslman oluuyla iftihar edemeyiinden, daha dorusu iftihar edebilecek bir imana sahip olamayndandr. Bu durum, kfirleri sevmeyi ve onlara gpta etmeyi getirecektir.

Tabii olay, sadece kfiri sevmek snrnda kalmayacak; onun kfrne

lkaytlkla balayan sre kfre rza ve kfre gpta etmenin ardndan, kfre sevgi ve hayranla kadar varacaktr. Kfre rz kfrdr, bu kesin! Ya kfre hayran olmak nedir? Evet, bu bir akde sorunudur ve zm de imanla ilgilidir. manla, yani bilgi, tasdik, ikrar ve amelin toplam olan imanla. Ve elbette slm olan imanla...

man ve slm

Tarallar (bedeviler) iman ettik dediler. De ki: Siz iman etmediniz,

fakat slm olduk deyiniz. nk daha iman kalplerinize girmedi. (49/Hucurt,

14). yetten de aka anlalaca zere iman ve slm birbirini tamamlayan, lkin birbirinden farkl anlamlara sahip kavramlar olarak kullanlmaktadr. yetteki slm olduk ifdesi, mslman olduk demektir ve imandan farkl olarak deerlendirilmitir. Bunu, Buhari ve Mslim dahil biroklarnn naklettii u haber pekitirmektedir: Sad b. Ebi Vakkastan: Allah Rasl bir toplulua ganimet paylatryordu.

Onlardan bir adama vermemesi beni artt. Kalktm ve dedim ki Falan

adama niin ganimetten pay vermediniz? Vallahi ben onu mmin olarak gryorum. Allah Rasl yle cevaplad: Hayr, belki mslim! Sad kez ayn sz syledi ve nde de Nebden ayn cevab ald. En sonunda Allah Rasl buyurdu ki: Ey Sad, kukusuz ben bir adama, ondan daha ok sevdiklerin dururken, yardm edebilirim. Bu onun yzst atee atlmasndan daha hayrldr. (Buhr, man 27). Hadisin devamnda Zhrinin bir aklamas var: Biz gryoruz ki slm kelime-i tevhid; iman ise ameldir.

man ve slm ayrm, bir baka yette de yaplr: Mslman erkekler ve

mslman kadnlar, mmin erkekler ve mmin kadnlar... (33/Ahzb, 35). Allah Rasl, iman ve slm yle aklamlardr: slm, dta ve grnrde; iman, ite ve kalpte olandr. (Ahmed bin Hanbel, Msned) Bu hadiste de iman ve slm bir eyin iki yz gibi birbirinden ayrlmayan, lakin birbirinin ayn da olmayan bir olgu olarak tanmlanmaktadr. manla slmn birbirinden ayr ve bamsz olmadnn en gzel delili, sonradan slmn art betir gibi yanl bir zihniyetle saylarn sultasna kurban edilen u hadistir: slm be ey zerine bin edildi: Allahtan baka ilah olmadna, Muhammedin de Allahn Rasl olduuna ehadet etmek, namaz klmak, zekat vermek, hac ve Ramazan orucu. (Buhr, man 8). Bu mehur hadiste be madde var. Bunlardan drd organlarla ilgili eylem: Namaz, zekat, hac ve oru. Bunlar ameli ilgilendiren maddeler. Geriye bir madde kalyor ki, o da kelime-i ehadette ifdesini bulan Allahn tekliini ve Hz. Muhammedin Onun Rasl olduunu ikrar. Dier drt madde, bu birinci maddeye bal. ehadet olmadan ne namaz ve zekat, ne hac ve oru olur. Yalnz bu be madde arasnda temel bir benzerlik var. O da bunlarn tmnn zahirde olup biten eyler olmas. Hadisteki birinci madde insan yanltmamal. Orada iman etmek deil; ehadet etmek art koulmaktadr. ehadet etmek ise, szle yaplan zahir bir eylemdir, yani ameldir; dilin ameli.

O halde slm btnyle imann d bkeyidir ve amele taalluk eden boyutudur. slm, teslim olmak, mslmanlardan saylmak, er hukuka tbi olmak, mslmanlarn sahip olduu haklara sahip olmak demektir. slm, imann ayns da deildir. yle olsayd, Cebrail, Allahn Raslne bir man nedir? bir de slm nedir? diye ayr ayr sormazd ve Neb de ayr ayr cevaplar vermezdi. Hem sorular, hem de cevaplar farkl ise, imanla slmn birbirinin ayn olmadna

bundan daha gzel delil olur mu? man sorulduunda Allaha, meleklere, kitaplara, rasllere, ahirete ve kadere iman etmek (Buhr, man 47; Mslim I/ 161-162) olarak tarif eden Allah Rasl, kendisine slm sorulduunda ehdet kelimesi, namaz, zekat, oru ve hacc zikretmitir. (Buhr, man 47; Mslim, I/ 161)

man, i gvenlik olarak tanmlarsak; slm da d gvenliktir. Bu nedenle

Allah Rasl toplumsal gvenin salanmasnda ferde deni imanla deil; slmla tanmlam ve buyurmutur ki: Mslman, mslmanlarn elinden ve dilinden emin olduu kimsedir. (Buhr, man 10) Bu uyar da gsteriyor ki slm, mmin bireyin mslman toplumla ilikilerini belirleyen kavramlar dizgesinin banda gelmektedir. Yani mslman kimdir? sorusuna bu nasslardan yola karak u cevab verebiliriz: slma sarlp kurtulua (selmet) eren, insanlarn da elinden ve dilinden selmette olduu; varl, bireysel ve toplumsal barn (selm) garantisi ve bu garantiyi, karlat her insana selm vererek peinen taahhd eden insandr.

te bu hadis, mmin bireyin szkonusu bar garantisinin taahhddr.

Onun iin selm vermek en hayrl slm olarak tanmlanmtr: Bir adam Nebye sordu: Hangi slm daha hayrldr? Buyurdu ki: Alar doyurursun, ister tan ister tanma selm (bar ve gven taahhd) verirsin, ite en gzel slm budur. slmn en gzel sembollerinden biri olan selmn gnmzde ii boaltlm ve z manasndan soyutlanm bir ekilde geleneksel bir dil alkanl olarak verilmesi, ruhundan soyutlanan dier iman ve slm iarlarn kbetine onun da uradnn bir grntsdr. Oysa ki selm, mminin mmine verdii bar ve gven parolasdr. Bu parolay veren de alan da birbirleri iin mmin (gvenilir) kimselerdir. Birbirlerine kar gven ve bar taahhd etmilerdir. Bu nedenledir ki selm, ayn kkten geldii slmn bir tezahr olarak ortaya kar. slmsa, imann bir tezahrdr.

Din, hem imann hem slmn ortak addr. mansz slm mmkndr, lkin

makbul deildir. 49/Hucurt sresinin 14. yet-i kerimesi de bunun delilidir. Bugn de iman etmedii, Allahn ahkmn iine sindiremedii halde, kendilerini mslman olarak tanmlayan insanlar bu kategoriye girerler. man etmeden slm olmak kendi ierisinde iki ksmda mtalaa edilir:

1- mana ulamadan mslman olanlar: Bunun rnei 49/Hucurt, 14deki

bedevilerdir. Onlar, bazlarnn iddia ettii gibi bilinen manada mnafk deildiler. Onlar, eitli sosyal ve siyasal nedenler yznden imana ermeden slmn siyasal hkimiyetine teslim olmu insanlard. Bu nedenle szkonusu yette Allah, onlarn iman olarak niteledikleri eyin gerek adnn slm olduunu izah etmi, iman etmeleri gerektiini, ancak o zaman mmin olabileceklerini, imdiki durumda

mslim olduklarn duyurmu ve ardndan u garantiyi vermitir: Eer Allaha ve Raslne itaat ederseniz, O yaptklarnzdan hibir eyi eksiltmez. Allah ok balayandr, ok esirgeyendir. (49/Hucurt, 14)

2- mana ulatktan sonra onu reddedip mslman grnenler: Bu da iman

etmeden mslman olmak olarak adlandrlabilir. Ne ki, birincisiyle bu ikinci arasnda derin bir fark vardr. Birinciler imandan habersizken; ikinciler haberlidir. Birinciler bilinsizken; ikinciler bilinlidir. nk bedeviler gerekten teslim olmular ve bunu da iman zannetmilerdir. Bu ikinci kesime giren mslman tipi olan mnafklarsa, ya imana girip onun gereini yerine getirmedikleri iin (Uhudun ve Tebkn ortaya kartt mnafklar gibi) mnafk olmular; ya da bilinli bir biimde kfr tercih ettikleri halde dtan mslman grnmeyi menfaatleri asndan daha yararl bulduklar iin mslman olmulardr. u yet, bu tr mnafkl iyi aklamaktadr: Onlar ki iman ettiler, sonra inkr ettiler; daha sonra inandlar yine inkr ettiler, sonra inkrlar artt. (4/Nis, 137)

Din, iman ve slmn her ikisinin ortak addr. nk iman tasdik, slm

ameldir. man, kalbin ameli; slm, bedenin imandr. man, muharrik kuvvet; slm, bu kuvvetin harekete dnmesidir. Bu nedenle slm, eriatle eletirilir ve slm eriat olarak kullanlr; man eriat biiminde deil. man ise hakikat ile eletirilir ve imann hakikat denilir; slmn hakikat deil. slmsz imann hkm ne ise; eriatsz hakikatn hkm de odur. Hakikatsz eriat, kuru bir kabuk ve ekilcilik; eriatsz hakikat, gizemcilik ve sapklktr. Hakikat, varln imandan; eriat, meruiyetini slmdan alrsa makbul olur.

manla slm arasndaki ilgi, imanla amel arasndaki ilginin aynsdr. Halkn

dilinde slmn art olarak bilinen be rkn, ameli ilgilendiren (ehadet, dilin amelidir) maddelerdir.

Btn bunlardan ortaya kan sonu udur: uurun drt mertebesinden i

bkey ve btn olan marifet ve tasdik ile iman ortaya kmakta; d bkey ve hric boyutu olan ikrar ve amel ile de slm ortaya kmaktadr. zetin de zeti; manla ameli ayrmak, imanla slm ayrmak demektir ki, bu durumda ortada ne iman kalr, ne slm! Pezdev der ki: Ehl-i Snnet icma etti: man, slmdan; slm da imandan ayrlamaz. Bununla birlikte iman ve slm mana olarak ayrdrlar. Zira iman tasdiktir. slm ise ikrar, inkyad, itaat, boyun eme ve teslimiyettir. Mmin, Allah ve Rasln tasdik eden; Mslim, Allaha ve Raslne itaat edendir. (Pezdev, Ehl-i Snnet Akaidi, Kayhan Y. s. 221) (1)

Kuru bir "iman ettim" sz elbette yeterli deildir. mann gerei de bu deildir. Sz, kalbin tasdiki ve beynin kabul ile balln ifdesi olmaldr. Bu da yaamay gerekli klar. man sznn verildii anda, kii "ben, Allah'tan baka ilah olmadna ahit olarak, btn benliimle Allah'a balanyorum. O'nun otoritesine giriyorum." demi olur. Sonra da O'nun otoritesini hie sayp, heva ve hevesleri dorultusunda haytn srdrrse, bu kii iman anlamam ve benimsememi demektir. Aslnda onun iman, kendi arzularnn otorite olarak kabul ynndedir. nk o Allah'n isteklerini deil; kendi isteklerini kaytsz artsz yerine getiriyor. Kim, kimin isteklerini kaytsz artsz yerine getirirse, o, onun kuludur. man, yani ball onadr.

man, itaat ve teslimiyet ile birlikte varln korur. "nsanlardan yle

kimseler vardr ki: 'Allah'a ve ahiret gnne iman ettik' derler; halbuki onlar, m'min deillerdir." (Bakara, 8) "Allah'a ve Peygamber'e iman ve itaat ettik derler. Sonra da onlardan bir grup, bunun ardndan yzevirir, bunlar m'min deillerdir." (24/Nur, 47) "Ey iman edenler, Allah'a ve Peygamberi'ne itaat ediniz. itip dururken, itaatten yz evirmeyin. itmedikleri halde 'iittik' diyenler gibi olmayn. Zira Allah katnda hayvanlarn en erlisi, akl etmeyen sarlar ve dilsizlerdir." (8/Enfl, 20-22) Grld gibi yet, Allah'a itaat etmeyenleri iitmeyen ve grmeyen, ayn zamanda aklsz, en aalk mahluklar olarak tanmlyor. "Ey iman edenler, Allah'tan korkulmas gerektii gibi korkun ve ancak mslman olarak, O'na teslim olmu ekilde can verin." (3/l-i mran, 102)

man, gerek olup olmad ortaya konmas iin Allah tarafndan imtihan

edilir: "nsanlar, 'iman ettik' demekle bir imtihana ekilmeden braklvereceklerini mi zannediyorlar? Halbuki Biz, kendilerinden ncekileri de denemitik. Allah, elbette imanlarnda doru/sdk olanlar ortaya karacaktr ve elbette yalanc olanlar da belirleyecektir." (29/Ankebut, 2-3).

Allaha iman, insan ile yaratcs arasnda en erefli ba tekil etmektedir.

Zira yeryznde en erefli varlk insandr. nsann en erefli yeri kalbidir. Kalbin de en erefli eyi imandr. Bu bakmdan iman ve hidyet, nimetlerin en stn ve Allahn en byk lutfudur. Allah iman size sevdirdi. Onu kalplerinizde ssledi. Kfr, fskl ve isyan size irkin gsterdi. te rdn bulanlar da onlarn ta kendileridir. (49/Hucurt, 7)

mann amellerle tezahr olmaldr. Gneten s, glden koku sald gibi, imandan da ameller salmaldr. mann sz, fiil ve eylemlerle ispatlanmas gerekir. Yoksa iman, birtakm istek ve temennilerden ibret deildir. man, istek ve ssten ibret deildir. Ancak iman, kalpte yerleip amelde kendisini gsterendir. man, Allah ve Rasln sevmeden olmaz. Hem yle ki, bir mmin iin, Allah ve Raslnn her eyden sevimli olmas lazmdr. Bu sevginin mutlaka

amel ve fiillerle ispat lazmdr. Yoksa, sadece sz ile sevgi olmaz. Allah ve Rasln sevmek demek, Allahn hkmlerine ve Raslullahn tebligatna fiilen balanmak demektir. Bu konuda Allah yle buyurmaktadr. De ki, eer babalarnz, oullarnz, kardeleriniz, eleriniz, elinize geirdiiniz mallar, kesada uramasndan korktuunuz ticaret ve hounuza gitmekte olan meskenler size Allahtan, Onun Peygamberinden ve Onun yolundaki cihaddan daha sevimli ise, artk Allahn emri gelinceye kadar bekleye durun. Allah, fsklar topluluunu hidyete erdirmez. (9/Tevbe, 24) man, ancak gerek bir sevgiyle; Allaha kar sevgi, raslne kar sevgi ve eriatn tmne kar sevgi ile tamamlanr. Raslullah, bu konuda yle buyurur: u ey kimde olursa, o kimse imann zevkini alr: 1- Kendisine, Allah ve Raslnn her eyden sevimli olmas, 2- Sevdii kiiyi sadece Allah iin sevmesi, 3- Atee atlmaktan nefret ettii gibi, kfre dnmekten de nefret etmesi. Sizden biriniz beni, anasndan, babasndan, ocuundan, kendi nefsinden ve btn insanlardan daha ok sevmedike iman etmi olamaz.

man dediimiz ey, Allah ve Rasl'ne kar sevgide ekillendii gibi,

Allah'n dinini yceltmek ve stn klmak iin cihad etmede, yeryznde zulm ve fesad nlemek iin mcdele vermede de ekillenmelidir. Allah'a yaklamak iin namaz ve oruca devam etmede, haram ve hella ittib etmede de iman kendini gstermelidir. Allah, imandan sz ederken, iman ile birlikte amellerden de sz ediyor. Bu amellerin ekseriyeti de cihad kavramnda birleir.

nk cihad, imann ruhu ve ameli olarak ortaya kar. "M'minler ancak o

kimselerdir ki, Allah'a ve Rasl'ne iman ettikten sonra pheye sapmayp, Allah yolunda mallaryla, canlaryla cihad ederler. te onlar, imanlarnda sdk (doru) olanlarn ta kendileridir." (49/Hucurt, 15)

man, meyvesiz kurumu rm, odun kt olmu bir aa deildir; iman

aacnn mutlaka eseri ve meyvesi grlmelidir. mann meyvesi, Allah'tan korkup Allah'n murakabesi altnda olduumuzu bilmektir. phesiz Allah' tanyan kii, kendi kusurlarn idrak eder, O'ndan korkar ve ona gre hazrlk yapar. "Allah'n gnderdii risaleti tebli edenler, O'ndan korkanlar ve baka hibir kimseden korkmayanlar var ya, ite bu, Allah'n dinine dosdoru uyan hak ehlinin sfatdr." (33/Ahzb, 39)

mann varlnn en gzel isbat, vahye sarlmaktr. nk vahy, en temiz ve

en salam kaynaktr. Vahye sarlmak, Allah'a balanp, araya araclar koymadan doru olan kendisinden almaktan baka bir ey deildir. Vahye sarlmakszn Allah'a balanmak mmkn deildir. Vahyin m'minlerden istedii onu dinlemek ve ona tbi olmaktr. "Aralarnda hkmetmek zere, Allah'n Rasl'ne davet

olunduklar zaman, m'minlerin sz ancak, 'dinledik ve itaat ettik' demelerinden ibrettir. te asl amalarna erenler bunlardr. Kim Allah'a ve Rasl'ne itaat ederse, Allah'tan korkar ve O'ndan saknrsa, ite bunlar kurtulua erenlerin ta kendileridir." (24/Nur, 51-52)

"Allah ve Rasl bir ite hkm verdikleri zaman, m'min erkek ve m'mine

bir kadn iin ilerinde muhayyerlik (baka eyi tercih etme zgrl) yoktur. Kim Allah'a ve Rasl'ne isyan ederse, muhakkak ki o, apak bir sapkla sapmtr." (33/Ahzb, 36) "yle deil, Rabbine and olsun ki, onlar aralarnda ekitikleri, tarttklar eylerde seni hakem yapp, sonra da verdiin hkmden dolay yrekleri hibir sknt duymadan tam bir teslimiyetle teslim olmadka iman etmi olmazlar." (4/Nis, 65)

Grld gibi, m'min erkek ve m'mine kadnlara muhayyerlik hakk

yoktur. man ettikten sonra, kendi heva ve hevesine gre hareket edemezler. Allah'a ve Rasl'ne itaat etmek zorundadrlar. Allah'a iman, sonra arkasndan isyan, apak bir sapklktr. Allah'a iman, teslimiyetle beraber btn ilerde Allah Rasl'nn hakemliini art koar. man ettiini iddia eden herkesin mutlaka hakemi, hkmn kabul edip uygulayaca ls, tercihi Allah ve Rasl olmaldr.

Aksi, dallettir. Demokrasi var, zgrlk var; bana kimse karamaz. Canm

neyi isterse onu yaparm! Bir mminin diyebilecei szler deildir bunlar (bkz. 33/Ahzb, 36).

man ile amel, birbirini tamamlayan iki husustur. man olmadan amel, Allah

katnda kabul edilmeyecei gibi; gzel amellerle sslenmeyen kalpteki imann mnev zevk vermekten uzak olduu da bellidir. man, kalp toprana atlan bir tohumdur. bdetler, gzel ahlk, iyi davranlar onun yeermesini ve haytiyetini devam ettirmesini salayan vstalardr. Salih amel ve gzel ahlakla bezenmemi iman, bir hcreye kapatlan ve kimseyle grtrlmeyen bir din liminin, mrid ve vizin, hitabettii topluma faydaszl gibi; kiiyi olgunlatrp mnen gelitirmekten yoksun bir cevherdir. O halde iman olmadan amelin kabul olunmas sz konusu edilemezse; salih amellerle desteklenmeyen imann kemale ermekten mahrum olaca unutlulmamaldr. Hatta bu konuda iman korumak, kazanmaktan daha zordur sz mehur olmutur. Mmin olmak kolay, ama zellikle kfrn hkim olduu chil toplumda mmin kalmak ve mmince lmek zordur. Biz de Hz. Yusuf gibi, du etmeliyiz; fiil ve kavl du: Teveffen mslimen ve elhkn bis-slihn (Ey Rabbim, beni mslman olarak ldr ve beni slihler arasna kat. (12/Yusuf, 101)

man ve Amel Kurann, iman tanmlad yetlere dikkat edecek olursak, hemen

tamamnda imanla amelin yan yana geldiini grrz. zellikle iman ve salih amelin birlikte kullanldna ahit oluruz. Kuran, amelin imandan bamsz olmadnn delilleriyle doludur. Hatta kinye olarak Kuranda amel, iman olarak adlandrlmtr. Allah imanlarnz zyi edecek deildir. (2/Bakara, 143). Bu yetteki imandan kast namazdr.

Sahih snnette de iman-amel mnsebetlerini ele veren birok rivyete

rastlamak mmkn. te u hadiste iman-amel i ie: Nebye soruldu: Hangi amel daha efdaldir? Allah ve Raslne iman buyurdu. Sonra hangisi? diye soruldu. Allah yolunda cihad. buyurdu. Ardndan yine soruldu: Sonra hangisi? Cevaplad: Hayr zere yaplm bir hac. (Buhr, man 26). Rasl sevmek imandandr: Nefsim elinde olan Allaha yemin olsun ki, ben, iinizden herhangi birine babasndan ve evladndan daha sevimli olmadka iman etmi olamazsnz. (Buhr, man 14).

Allah yolunda cihad, imann bir parasdr: Allah, bir kimseye kendi yolunda

cihad nasip ederse ve o da Allaha ve Raslne iman ediyorsa ksn. Ya ecri, ya ganimeti, ya da ehadeti elde eder. Eer mmetime lazm olmasaydm hibir arpmadan geri kalmazdm. Andolsun Allah yolunda ldrlp sonra dirilmeyi, sonra ldrlp bir daha dirilmeyi ve yine ldrlmeyi ne kadar isterdim. (Buhr, man 37). Hay da imandandr: Hay imandandr. (Buhr, man 24)

Allah iin sevmek, kzmak, vermek ve engel olmak da imandandr: Allah

iin seven, Allah iin kzan, Allah iin veren, Allah iin engel olan kukusuz imann tamamlamtr. Allah Rasl, imann paralardan meydana gelen bir btn olduunu, bunlarn iinde amellerin de yer aldn ak bir biimde ifde etmitir: man yetmi ksr ubedir. En st derecesi la ilahe illallah, en alt derecesi, evreyi rahatsz edici bir engeli yoldan kaldrmaktr. (Buhr, Mslim). Bu hadiste nazar iman olan l ilhe illllah ile, amel iman olan eziyet veren eyi ortadan kaldrmak bir btnn farkl arlktaki paralar olarak geiyor. te o btnn ad imandr.

mann ve slmn artlarn saylarla ve belli maddelerle snrlamann

yanllnn delili olan u sahih hadiste namaz, zekt, oru iman nedir? sorusunun cevab olarak zikredilmektedir: Allah Rasl, kendisine gelen bir eliler grubuna yalnzca Allaha iman etmeyi emretti ve sordu: Yalnzca Allaha iman

nedir, bilir misiniz? Allah ve Rasl daha iyi bilir dediler. Bunun zerine buyurdu ki: Allahtan baka ilh olmadna ve Muhammedin Onun Rasl olduuna ehadet etmek, namaz klmak, zekt vermek, Ramazan orucunu tutmak ve bete biri (humus) vermektir. (Buhr, man 53)

man aacnn meyvesidir amel. Mminlik iddiasnn isbat, vahyin hayta

dnmesidir amel. mann, zihinde hapsolunan soyut bir dnce, kalpte mahkm olan zavall bir akide, dilde sylenilegelen kuru bir iddia olmaktan karak gze fer, bilee g, dize derman olarak yrmesidir amel. mann beden lkesinde eytann ve nefsin iktidarn ykarak iktidara getiinin gstergesidir amel.

Bizim yetlerimize yalnzca o kimseler inanr ki, onlar kendilerine hatrlatld zaman hemen secdeye kapanrlar. Rablerini verek tesbih ederler, byklk taslamazlar. (32/Secde, 15) Mminler ancak o kimselerdir ki, Allaha ve Peygamberine inanrlar, toplumsal bir i (grmek) zere onunla bulutuklar zaman ondan izin almadan gitmezler. (24/Nur, 62)

Konumuzun eksenini tekil eden amel den kast, Allaha itaattir. Burada

szkonusu ettiimiz amel, nafile olan ameller deildir; Allahn emir ve yasaklardr. Allaha inandn syledii halde Onun emirlerini yapmayann durumu u askerin durumu gibidir: Komutan, kendisine hayt nemi olan bir pln verdikten sonra plnn yerine getirilmesi iin gerekli emirleri de vermitir. O plnn doru olduunu bilen, buna kalbiyle de inanan ve diliyle komutann emirlerine uyacan taahhd eden bu adamn verilen emir ve tlimatlarn hibirini tutmamasnn iki sebebi olur: Ya inanmamtr, ya da inand halde zaaflar yznden emri aksatmtr. ki halde de cezaya arptrlr; Birinci durumda inanmayanlarn cezasna, ikinci durumda da slerin cezasna.

Bu noktada mam Ebu Hanife'nin u tesbitini aktarmak yerinde olacaktr:

Allah Tel m'mine ameli, kfire iman, mnafa da ihlas farz klmtr. "Ey insanlar, Rabbinizden korkun." (22/Hac, 1) yetinde "Ey m'minler Allah'a itaat edin!", "Ey kfirler Allah'a iman edin!" , "Ey mnafklar, ihlsl ve samimi olun!" anlam vardr. (Vasyet, mam zam'n Be Eseri, s. 75)

man hem amel, hem marifet, hem tasdik ve hem de ikrardr. Bunlarn her

biri farkl arlklarla iman oluturan boyutlardr. Bunlardan birini, ikisini ya da n kaybeden kimse, iman dengesini kaybeder. Yapmas gereken ilevi ifa edemez. levini ifa edemeyen iman da iman olmaktan km demektir.

mann vicdanlara hapsedildii bir ada, bundan zarar gren yalnzca

m'minler olmayacaktr. Bilakis btn insanlk zarar grecektir. nk imann hkim olduu toplumda ahlak, adalet, fazilet, muhabbet, muvenet, sadakat ve iffet

batac edilen deerler olarak yerini alacak; mann hakim olmad toplumda ise rezalet, nefret, sefalet, sefahat, atalet, ihanet, bencillik ve her trl dalavere ortal kaplayacaktr. Kimsenin unutmamas gereken bir gerek var: man, atom ve ntron bombasn yapan "insan" adl muazzam silahn emniyet anahtardr. Onun olmad bir yerde her an herkesin 'kaza'ya kurban gitme ihtimali ok yksektir. Btn bunlar imann dnyev kazancna dahildirler.

Bir de onun uhrev kazanc vardr ki o baka hibir eyle elde edilemeyen

bitimsiz mutluluun ta kendisidir. (2) Gazete ve tv. haberlerinde sk sk canavarlaan insanlarn durumlarna ahit oluyoruz. Kocasn vuran kadnlar, ocuklarn dorayan babalar, kck bebelere tecvz edenler... Sebep tek: manszlk. Allaha ve hirete iman eden byle vahet ve barbarlk yapabilir mi?!

mann sahih ve kabule yan olmas iin baz artlar vardr. Birincisi; man,

lm deinde iken, yeis ve mitsizlik sebebiyle vki olmamaldr. "Azabmzn iddetini grdkleri zaman imanlar kendilerine fayda verecek deildir." (40/M'min, 85) Fir'avn bile boulma nnda iken iman etmitir. (ngiltere Brtsh Museum'daki ona ait olduu belirtilen bozulmam ceset de secde halindedir.) lm zere iken azabn iddeti ve dehetini grerek iman, artk gayba iman olmaktan kar. kincisi; zarrt- diniyyeden olan hkmlerden herhangi birini inkr veya tekzib etmemelidir.

Mesela; bir kimse Allah'n varlna, meleklerine, hiret gnne inandn

ikrar etse, ancak peygamberlere inanmadn sylese, bu kimsenin iman sahih deildir. nk iman bir btndr, tecezz (czlere, paralara ayrlmay) kabul etmez. Yine Kur'an- Kerim'e inandn beyan eden bir kimse, onun herhangi bir yetini reddetse m'min olamaz. nk Kur'an- Kerim'den olduu sabit olan herhangi bir yeti inkr etmek kfrdr. Bu durumda, "efendim ouna inanyor ya?" diye itirazda bulunulamaz. Zira Kur'an, Allah tarafndan vahy yoluyla indirilmitir.

Bir yeti yalanlayan kimse, vahyi yalanlama durumundadr. Bu sebeple,

insan kfre gtren szler (elfz- kfr) ve haller (ef'l-i kfr) bilinmelidir. M'minler; bilmedikleri herhangi bir mesele ile karlatklar zaman; ileri geri herhangi bir sz sylemeden "ben bunu bilmiyorum; Allah ve Rasl nasl bildirmise yledir" demelidirler.

nsan Niin man Eder? mann Sebep ve Sonular (manla lgili Snnetullah)

nsan niin iman eder? man, doal bir ihtiyatr. nsann ftratnda inanma,

balanma ve gvenme hisleri temel zelliklerdir. nsan, inanmad zaman, balanmad ve gvenmedii zaman, yaamann bir anlam ve deeri kalmaz. Her insan bir eylere inanr, ama kurtarc olan iman, hakka/doruya inanmadr. man hissini ktye ve olumsuz olana kullanarak eytana tbi olmak ve azgnlap kendini Allah'a muhta grmemek, kendi kendine yeterli olduuna inanp her dakika soluduu havay verene nankrlk/kfr etmek, cehenneme dvetiye karmaktr. Fakat, doru bir ekilde iman edip, Allah'n hidyetine uymak, cennete adm adm yaklamaktr. "Biz insan kark bir nutfeden yarattk. Onu imtihan ediyoruz. Bu sebeple, onun iitmesini ve grmesini saladk. Sonra da ona gidecei yolu gsterdik. Ya kreder (bu yoldan gider) ya da kfreder. Kfirler iin elbette zincirler, halkalar ve alevli cehennem hazrladk." (76/nsan, 2-4) "man edenlere ve doru hareket edenleri mjdele ki, onlara altndan nehirler akan cennetler vardr." (2/Bakara, 25)

man, kiiye yalnzca hirette mutlu bir hayt salamakla kalmaz; bu dnyada da huzur, sadet ve byk bir g kazandrr: "Allah, sizden iman edenlere ve slih amel ileyenlere, kendilerinden ncekileri halife/hkmran kld gibi, onlar da yeryznde halife/hkmran klacan, kendileri iin rz/honut olduu dinlerini, yine onlar iin uygulamaya koyacan ve korkulu hallerini gvene evireceini vaad etmitir. nk onlar, yalnz Bana kulluk eder ve Bana hibir eyi irk komazlar." (24/Nur, 55)

Mjdeler, m'minler iindir (13/Ra'd, 29). Allah, onlarn kalbine iman

yazm ve onlar kendisinden bir ruhla desteklemitir (58/Mcdele, 22). eytan gler onlar ezmeye yol bulamaz (16/Nahl, 99; 34/Sebe', 20). Onlara yardmc olmak, Allah'n bizzat kendi zerine yazd bir grevdir. "M'minlere yardm etmek, bize haktr (Bize den grevdir)." (30/Rm, 47). Allah, i huzuru ve doygunluu onlara nasib etmitir (Bkz. 9/Tevbe, 26; 48/Feth, 4). Korkmak, zlmek, kedere yenik dmek onlara uzaktr (Bkz. 3/Al-i mran, 139). Allah'n ltuf ve ba m'minler iindir (3/l-i mran, 152). M'min, bylesine onurlu olduu iindir ki, bir m'mini kasten ldren, ebediyyen cehennemde kalr (4/Nis, 93). "u bir gerek ki, iman edip slih amel ileyenler, varlklar dnyasnn en hayrllardr." (98/Beyyine, 7)

"Gevemeyin, zlmeyin, eer (gerekten) iman ediyorsanz, mutlaka siz

stn geleceksiniz." (3/l-i mran, 139) Yani, her durumda dmannzla cihaddan korkmaynz. Kuvvetten dmeyiniz. Siz stnsnz, yani iman ediyorsanz,

sonunda zafer sizindir. nk iman, kalbe g verir, Allah'la olan irtibat artrr ve dmanlarna aldr etmemeyi retir.

"Ve m'minlere kar kfirlere asla yol vermeyecektir." (4/Nis, 141) Yani,

Allah, kfirlerin baz zamanlar stnlk salasalar da, dnyada m'minlere musallat olarak, tamamen ortadan kaldracak ekilde istil ve igal etmelerine yol vermez. yet, dnya ve hireti kapsamaktadr. Dnya ve hirette mutlu son m'minlerindir. M'minler, imann hakikatn yreinde yaatan, sonra bu gerek tevhid iman, Allah'n rz olduu ameller, teslimiyet ve cihadla da yanstan insanlardr.

Baz zamanlarda kfirlerin, intikam olarak m'minlere yol bulmalar,

imanlarnn hakikatnda meydana gelen gedikten olmutur. Sava aralar, Allah yolunda cihad niyyetiyle kuvvet hazrl, her trl nisbet ve bamllktan arnm olarak sadece iman sanca altnda bulunmak, imandan ve imann gereklerindendir. Mslmanlara zamanla yapan yenilgi, imann hakikatnda meydana gelen zayflk lsndedir. Daha sonra, gerek iman zere bulunduklarnda yardm, m'minlere hak olarak dner. (F Zll'den)

"Andolsun Tevrat'tan sonra Zebur'da da: 'Arza mutlaka slih (iyi) kullarm

vris olacak' diye yazmtk." (21/Enbiy, 105) "Kim m'min olarak slih ilerden yaparsa, onun almasna nankrlk yok

ve Biz (onun almasn) yazanlarz." (21/Enbiy, 94)

"Kim ktlk yaparsa, sadece onun kadar cezalanr; ama kadn olsun erkek olsun kim m'min olarak faydal bir i yaparsa, onlar cennete girerler ve orada kendilerine hesapsz rzk verilir." (40/M'min, 40)

"Erkek ve kadndan her kim m'min olarak slih amel ilerse, onu ho bir haytla yaatrz. Onlarn cretlerini yaptklarnn en gzeliyle veririz." (16/Nahl, 97) M'min erkek ve kadnlara Allah, bu dnyada iyi bir geim hazrlar. man ve slih amelin mkfat olarak byle bir hayt onlara kolaylatrr. hiretteki ecri ise daha gzeldir. M'min olup slih amel ileyenlere vaad edilen dnyadaki gzel hayt, bir ok eyle gerekleir. Rz, gnl huzuru (itmi'nan), i rahatl (inirh- sadr), mutluluu hissetmek ve rahat geim. Bunlar, madd ve d etkenlere bal deil; i etkenlere, gnle bal hususlardr. Gnllere tasarruf edebilen de ancak Allah'tr.

manla beraber olan slih amelin mkfat, dnyada tertemiz, ho bir

geimdir. Nimetlerle donatlm, varlkl ve zengin olmak nemli deildir. Bazen zenginliin; tertemiz, ho bir geimi engelleyen dnya ve hiret bels olduu bilinmelidir. Haytta yetecek kadar maldan baka, geimi gzel klan ok ey

vardr. Allah'a balanma ve O'nun gzetimine, himyesine ve rzsna snma vardr. Shhat, sknet, bereket, evde rahatlk ve gnlden sevgi vardr. Amel-i slihle huzur bulmak, onun gnldeki ve hayttaki izleri vardr. M'min olarak slih amel ileyenin dnyada nil olaca ho ve gzel geim, onun hiretteki sevabn azaltmaz. Tersine, Allah onun sevabnn, dnyadaki amelinin en gzeli zerine olacan vaad etmitir. Cmert ve Kerim olan Rabbmzn hazineleri, sevab ne byktr!

man Bozan Haller mann, btl hale gelmemesi iin, itikadn doru ve tam olarak hayt boyu

srmesi gerekir. Kur'an ve sahih snnet d olmamas ve iman bozucu bir davrann yaplmamas gerekir. man bozan hallerin en nemlileri unlardr:

a- Cibt ve tuta da inanmak: Cibt: Aslsz ve btl olan hurafeler, Allah'tan

baka kulluk edilen her ey, put vb. eylerdir. Tut ise: Allah'n izdii snrlar aan, sapm, azgn kimseler; Allah'n hkmne alternatif olma iddiasndaki anlay, dzen, put veya ahslardr. Bunlar, Allah'n Kitabnda olmayan ve Kitab'a aykr olan hkmleri ve kanunlar insanlara Allah'n kanunlar gibi sunarlar. Cahil kimseler de bunlara aldanp inanrlar. Bylece imanlarn boa karrlar.

"Kitaptan bir nasip verilenleri grmyor musun? Cibt ve tuta (putlara ve

btl tanrlara) iman ediyorlar. Sonra da kfirler iin 'bunlar, Allah'a iman edenlerden daha doru yoldadr' diyorlar. te bunlar, Allah'n lnetledikleridir. Allah'n rahmetinden uzaklatrd (lnetli) kimseye gerek bir yardmc bulamazsn." (4/Nis, 51-52) "Sana indirilene ve senden nce indirilenlere iman ettiklerini iddia edenleri grmedin mi? Tutun nnde mahkemelemek, onlarn hkmlerini uygulamak istiyorlar. Oysa onu tanmamakla emrolunmulard. eytan onlar uzak bir sapkla drmek istiyor." (4/Nis, 60)

b- irk komak: irk koma iman bozan ve insann btn iyi amellerini yok

ederek ebed cehennemlik olmasna neden olan bir davrantr. "Sana da, senden ncekilere de vahyolunmutur ki 'eer irk koarsan, phesiz btn amellerin boa gider ve hsrna urayanlardan olursun." (39/Zmer, 65) "Allah, kendisine irk/ortak koulmasn asla balamaz; bundan bakasn (gnahlar) diledii kimse iin balar. Allah'a irk koan kimse byk bir gnah ile iftira etmi olur. Kim Allah'a irk/e koarsa bsbtn saptmtr." (4/Nis, 48 ve 116)

c- Kfirleri vel ve ynetici tanmak: Vel kelimesi, Arapada hem dost, hem de sahip, ynetici anlamna gelir. M'minler birbirlerinin dostudur. Allah da m'minlerin sahibi ve yneticisidir. Bir m'min, m'minleri brakp kfirleri dost ve ynetici olarak kabul ederse iman boa kar ve kfir olur. "Allah, m'minlerin velsidir. Onlar karanlklardan aydnla karr. Kfirlerin velsi ise tuttur. Onlar aydnlktan karanlklara karrlar. Onlar ate arkadalardrlar. Orada temelli kalacaklardr." (2/Bakara, 257) "Ey iman edenler, kendilerine Kitap verilenlerden herhangi bir gruba itaat ederseniz, onlar sizi, imannzdan sonra evirip kfir yaparlar." (3/l-i mran, 100) "Ey iman edenler, m'minleri brakp kfirleri vel edinmeyin. Allah iin kendi aleyhinizde apak bir delil vermek ister misiniz?" (4/Nis, 144)

Btla man

Kur'an, iman sadece olumlu alanlar iin kullanmaz. Gnlden benimseme ve tasdik etmenin, yani imann olumsuz grnmlerinin bulunabileceine de dikkatimizi eker. man, Allah'n inanlmasn istedii eylere olursa doru; hakknda Allah'n hibir delil indirmedii eylere olursa btl olur. "De ki: Benimle sizin aranzda ahit olarak Allah yeter. O, gklerde ve yerde ne varsa bilir. Btla iman eden ve Allah' inkr edenler var ya, ite ziyana urayacaklar onlardr." (29/Ankebut, 52) "Tek Allah'a ibdete arld, du edildii zaman kfrederdiniz. O'na irk koulunca (buna) iman ederdiniz. Artk hkm, yceler ycesi Allah'ndr." (40/M'min, 12) "Onlarn ou, ancak irk koarak Allah'a iman ederler." (12/Ysuf, 106)

Bu yetlerden anlalyor ki, mutlak anlamda aldmzda inkr da bir

imandr. nkr, imanszla imandr. Yani, her imanda bir inkr, her inkrda bir iman vardr. M'min de Allah'a iman etmi olmak iin, hatta imandan nce, baz eyleri inkr etmesi, kfr etmesi gerekir. Kfr edip reddetmesi gerekenlerin banda tut gelir (Bkz. 2/Bakara, 256). Doru iman, Kur'an'n gsterdii imandr. Bu iman insanlara Allah'tan baka ilah olmadn,

Allah'n lemlerin Rabb olduunu, Allah'tan bakasna du ve kulluk

edilmemesi gerektiini retir. Doru imann zdd, btla iman, yani irktir. irk, doru olduunu isbatlamak iin Allah'n, hakknda delil/yet indirmemi olmasna ramen; insanlarn uydurduklar btl inanlardr. "Allah'tan baka kulluk ettiiniz eyler, sizin ve atalarnzn uydurduu putlardan baka bir ey deildir. Allah, onlarn doru olduuna dair bir delil indirmemitir. Hkmetmek, yalnzca Allah'a aittir. O'ndan bakasna deil!" (12/Ysuf, 40)

Kur'an, imanlarn zulmle (irkle) lekeleyenler iin kurtulu kapsn

kapatmtr. "man edip de imanlarna herhangi bir zulm bulatrmayanlar var ya, ite emn (gven) onlarndr. Ve onlar hidyeti (doru yolu) bulanlardr." (6/En'm, 82) Kur'an, imandan sonra kfre sapanlara kar ok sert ve iddetli bir tavr taknmaktadr. Kur'an, bu olaya tebdil veya irtidat demektedir. Tebdil, iman kfrle deitirmek; irtidat ise, slm dininden kmak, geriye dnmek demektir. Tebdil ve irtidat Kur'an'a gre en iren ve onur krc hastaln adlardr. (Bkz. 3/l-i mran, 86, 90; 2/Bakara, 217)

Doru iman Kur'an'n gsterdii imandr. Bu iman, insanlara, Allah'tan baka ilh olmadn, Allah'n lemlerin Rabb olduunu, Allah'tan bakasna du ve kulluk edilmemesi gerektiini retir. Doru imann zdd, btla iman, yani irktir. irk, doru olduunu isbatlamak iin Allah'n, hakknda delil/yet indirmemi olmasna ramen; insanlarn uydurduklar btl inanlardr. "Allah'tan baka kulluk ettiiniz eyler, sizin ve atalarnzn uydurduu putlardan baka bir ey deildir. Allah, onlarn doru olduuna dair bir delil indirmemitir. Hkmetmek, yalnzca Allah'a aittir. O'ndan bakasna deil!" (12/Ysuf, 40)

1- M. slmolu, man Risalesi, s. 302-308) ) 2- A.g. e. s. 311-313 ve 346-348

manla lgili yet-i Kerimeler

a- Gaybe man: Bakara, 3; En'am, 59; Yunus, 20; Nahl, 77; Ftr, 82; Yasin, 11; Mlk, 12. b- Haktan phe Etmemek: Bakara, 147; Al-i mran, 60; En'am, 114; Yunus, 94-95; Hucurat, 15. c- manda Samimi Olmak: Al-i mran, 16-17; M'minun, 57-61; Ankebut, 2-3; Feth, 29; Hadid, 7 a- Ye's (mitsizlik Halinde man Geersizdir: Nisa, 159; En'am, 158; Yunus, 90-91, 98; Enbiya, 122-15;

Sebe', 54; M'min, 84-85; Muhammed, 18-19; Fecr, 21-23. b- man Edilecek eyler: Bakara, 177, 285; Nisa, 136. c- man Edenlerin Mkfat: Bakara, 62, 82, 186, 218, 277; Al-i mran, 57; Nisa, 57, 122, 173; Maide, 9;

En'am, 48; A'raf, 42-43; Tevbe, 20-22; Yunus, 9, 26; Hud, 23; Ra'd, 29; Kehf, 107-108; Ankebut, 58-59; Lokman, 8-9; Secde, 19; Ahzab, 35; Ftr, 7; Fusslet, 8; ura, 22-23; Muhammed, 12; Tr, 21-24; Mlk, 12; nikak, 25; Buruc, 11; Leyl, 5-7; Tn, 6; Beyyine, 7-8; Asr, 1-3.

d- M'minlerin mann Artran Allah'tr: Feth, 4-5; Hucurat, 7-8. e- Gerek M'minler: Enfal, 2-4; Tevbe, 71, 112; Ra'd, 19-23; Hacc, 41; M'minun,1-11 57-61; Nur, 51, 62; Furkan, 63-68, 72-75; Neml, 3; Ankebut, 2-3; Secde, 15-18; Sebe', 6; ura, 36-39;

Hucurat, 15; Mearic, 22-35 f- M'minlerin Mkfat: Bakara, 25; Nisa,57; En'am, 127; A'raf, 42-43; Tevbe, 20-22, 72; Yunus, 9-10;

Ra'd, 23-24; brahim, 23; Nahl, 97; Kehf, 30-31, 107-108; Meryem, 61-63; Taha, 75-76; Enbiya, 101-103; Hacc, 14, 23, 50, 56; M'minun, 10-11; Furkan, 75-76; Secde, 17; Ahzab, 47; Zmer, 10, 61; Duhan, 51-57;

Ahkaf, 16; Muhammed, 2-3; Feth, 5; Hadid, 12; Mcdele, 22; Teabn, 9; nsan, 12-22; nfitar, 13, 15-16; Mutaffifin, 22-28.

g- Allah, M'minlerin Yardmcsdr: Bakara, 257; Al-i mran, 139, 160; En'am, 127; Tevbe, 40; Rm, 47; Casiye, 19; Muhammed, 11.

h- M'minlerin Kutsal Kitaplardaki zellikleri: Feth, 29. i- M'minlerin Dostluu: Al-i mran, 118; Nisa, 144; Tevbe, 16, 71, 119. j- M'minle Kfir Karlatrmas: Al-i mran, 162-163, 196-198; En'am, 50, 122; Hud, 24; Ra'd, 19-21;

Kehf, 32-44; Kasas, 61; Secde, 18; Ftr, 19,22; Sd, 28; Zmer, 9, 21-22; M'min, 58; Fusslet, 40; Casiye, 21; Muhammed, 14; Har, 19-20.

k- M'minle Mnafn Misali: A'raf, 58; Enfal, 20-23; Tevbe, 109. l- M'minlerin Misali: Beyyine, 7. m- M'minlerin Fazileti: Tevbe, 20-22, Beyyine, 7. n- Allah, M'minleri Sevdirir: Meryem, 96. o- Kur'an, M'minlerin mann Artrr: Enfal, 2; Tevbe, 124-125; Nahl, 102; Furkan, 73; Secde, 15; Zmer,

23; Zariyat, 55. p- M'minler in Firavun'un Kars Misal Getirildi: Tahrim, 11. q- M'minlerin Dnyaya Bak: Kasas, 60. r- Kfirler M'minlerle Alay Ederler: Bakara, 212; En'am, 10; A'raf, 49; Yunus, 48; Meryem, 73-75;

Furkan, 63. s- Kfirlerin Hayt M'minleri Aldatmasn: Al-i mran, 196-197; Hcr, 88; Taha, 131; Furkan, 10; Kasas,

79-82; M'min, 4; Zuhruf, 33-35; Ahkaf, 20; Kalem, 14. t- M'minlerin lm: Nahl, 28-29, 32-33; Vka, 88-91; Naziat, 2-3; Fecr, 27-30. y- Allah'n Rahmetine Ulaacak M'minler: A'raf, 156-157. z- Kyamet Gn M'minler: Taha, 112; Enbiya, 101-103; Furkan, 24; Rum, 14-16; Ysin, 55; Zmer, 73;

M'min, 51; Zuhruf, 68-73; Csiye, 30; Fecr, 27-30 man'la lgili Hadis-i erif Kaynaklar (Ktb-i Sitte Muhtasar Tercme ve erhi, brahim Canan, Aka Y. lk rakam cilt; ikinci rakam sayfa numarasdr.-)

a- man, slm, hsan Nedir? 2, 216-217. b- man Kaps Her Zaman Herkese Aktr: 3, 366. c- man Sahibi ve Doru Olan Cennete Girer: 17, 603. d- man ve slm'a Giren Mteferrik Hadisler: 2, 319-325. e- man ve slm'n Fazileti: 2, 197-198. f- Kmil mana Ermenin Yolu: 12, 398-399. g- Kalbinde Hardal Tanesi Kadar man Bulunan Cennete Gidecek: 14, 407. h- mann Artp Eksilmesi: 10, 494-497. i- mann Fazileti: 14, 381-382. j- mann Hakikat: 2, 213. k- mann u'beleri: 2, 240-245. l- mann Tadn Almak in eyin Yaplmas: 2, 234-235. m- Diliyle mann krar Edenin Kan Haramdr: 14, 139. n- Hz. Peygamber'in Mslman Olan Mlteci Kadnlarn mann mtihan: 5, 120-1 o- Kimsenin mannn Varl ve Yokluu Hakknda Konuamayz: 12, 221. p- manla len Herkes, Cezasn ektikten Sonra Cennete Girecektir: 14, 467-469. q- mansz yiliin Sevab Olmaz: 2, 203. r- mtihan Olunacak Be ey: 17, 540. s- Asrlarca Her Yerde Ayn nanlar: 11, 231-232. M'minler a- M'min Bir Ylann Deliinden ki Defa Sokulmaz: 16, 337-338. b- M'minde Bulunmas Gereken ki Mmtaz Sfat: kr ve Sabr: 2, 208.

c- M'min Kabirde Bile bdeti Dnr: 17, 600. d- M'min Neden En ok Hayr Grr: 17, 193. e- M'min Olabilmenin Asgari lsn Belirten Hadis: 2, 201. f- M'mine Ancak Hsn-i Zan Edilir: 17, 522. g- M'mine La'net Etmek Onu ldrmek Gibidir: 16, 366. h- M'mine Yakmayan Szler: 15, 143. i- M'mine Yakmayan Vasflar: 15, 143. j- M'mine Zarar ve Hile: 16, 358-359. k- M'mini Kasten ldrenin Gnahnn Affedilip Affedilmeyecei: 3, 414-415. l- M'minin Devaml Bela ve Musibetlere Giriftar Olmas: 2, 320; 4, 326. m- M'min Hususiyetleri: 15, 392; 16, 337-338. n- M'minler Birbirine Buzetmez: 10, 93. o- M'minler Kardetir: 15, 145. p- M'minler Sayca Az Olmalarna Ramen Kfirleri Yener: 3, 499. q- M'minlerin Dt Bir Vesvese: Her Zaman Ayn Uhrev Hleti Yaayamamak: 2, 366-367. r- M'minin Hastal: 9, 545. s- M'minin Kan, Mal Haramdr: 17, 521.

Konuyla lgili Geni Bilgi Alnabilecek Kaynaklar

1- Hak Dini Kur'an Dili, Elmall Hamdi Yazr, Yenda Y. c. 1, s. 160-172 2- Tefsir-i Kebir, -Mefatih-i Gayb- Fahreddin Razi, Aka Y. c. 1 s. 449-456 3- Fi Zlali'l-Kur'an, Seyyid Kutub, Hikmet Y. c. 1 s. 78-80 4- Hadislerle Kur'an- Kerim Tefsiri, bn Kesir, ar Y. c. 2 s. 162-170 5- ifa Tefsiri, Mahmut Topta, Canta Y. c. 1 s. 82-83 6- Davetinin Tefsiri, Seyfuddin El-Muvahhid, Hak Y. c. 1 s. 33 7- Kur'an'da Temel Kavramlar, Ali nal, Krkambar Y. s. 486-500 8- Kelimeler Kavramlar, Yusuf Kerimolu, nklab Y. c. 1 s. 98-100 9- slm Ansiklopedisi, amil Y. c. 3 s. 145-151 10- slm Dncesinde man Kavram, Toshihiko zutsu, Pnar Y. 11- Epistemolojik Adan man, Hanifi zcan, FAV Y. 12- man, artlar ve Onu Bozan eyler, Seyfuddin El-Muvahhid, Hak Y. s. 218-230 13- man Risalesi, Mustafa slmolu, Denge Y. s. 302-309 14- slm, Mevdudi, Furkan Y. 15- Kur'an'da M'minlerin zellikleri, Beir slmolu, Pnar Y. s. 37-53 16- Dzeltilmesi Gereken Kavramlar, Muhammed Kutub, Risale Y. s. 15-124 17- lahi Kanunlarn Hikmetleri (Snnetullah), Abdlkerim Zeydan, htar Y. s. 290-301 18- Tevhid, Muhammed Kutub, Risale Y. s. 1-127 19- Kur'an'da Tevhid, Mehmet Kubat, afak Y. s. 262-263 20- Dini Haytn Psiko - Sosyal Temelleri, Ali Murat Daryal, FAV Y. s. 11-31 21- Kur'an ve Snnete Gre Tevhid ve Akaid, Muhammed Karaca, Ribat Y. s. 208-223 22- Risale-i Nur'dan Vecizeler, aban Den, Genlik Y. s. 129-225 23- Sorularla Tevhid ve Akaid, Mehmet Alptekin, Saff Y. s. 113-117 24- slm'n nan lkeleri, Mevlt Uyank, Esin Y. s. 25-49 25- nan ve Amelde Kur'ani Kavramlar, Muhammed El-Behiy, Yneli Y. s. 76-80 26- slmi Terimler Szl, Hasan Akay, aret Y. s. 219-220 27- Kur'ani Terimler ve Kavramlar Szl, Mustansr Mir, nklab Y. s. 98 28- Terimler Szl -Kitabu't- Ta'rifat- , Seyyid erif Crcani, Bahar Y. s. 29, 31, 43 29- Yeryznn Varisleri, Kul Sadi Yksel, Madve Y. s. 82-99; 278-281 30- Kelime-i Tevhid Davas, Kul Sadi Yksel, Yenda Y. s. 13-72 31- Akide, eriat ve Hayt Yolu La lahe llallah, Muhammed Kutub, Ravza Y. s. 73-89 32- slm'da man Esaslar, Bekir Topalolu, FAV Y. s. 20-25

33- slm'da man ve Esaslar, Ali Arslan Aydn, Hikmet-Dava-a Y. s. 33-43 34- slm Akaidi, Ahmet Ltfi Kazanc, Marifet Y. s. 11-57 35- man ve Sosyal Hayt, Beheti, Birim Y. s. 11-25 36- Gven: slm Nizam, Ali Rza Demircan, Eymen Y. c. 3, s. 178-183 37- man Kfr Snr, Ahmed Saim Klavuz, Marifet Y. s. 19-54 38- Kur'an'da Uluhiyet, Suat Yldrm, Kayhan Y. s. 269-270 39- Esma'l Hsna, Ali Osman Tatlsu, Yamur Y. s. 52-55 40- Esma'l Hsna, Metin Yurdagr, Marifet Y. s. 80-82 41- Esma'l Hsna erhi, Mustafa Necati Bursal, Erhan Y. s. 91-93 42- Esma'l Hsna, A. Sleyman Tilmisani, nsan Y. s. 181-182 43- Esma'l Hsna'dan Esintiler, Sadettin Kaplan, Marifet Y. s. 21-22 44- Kur'an Okulu, Cz Cz Kur'an Meal ve Tefsiri, 5. Say s. 234-238 45- Kur'an'da man, Veysel zcan, Mirfak Y. 46- man, M. Zahid Kotku, Seha Neriyat 47- man, Abdlmecid Zindani, Risale Y. 48- man, Mustafa Kasadar, Ravza Y. 49- man, A. Nedim El-Cisr 1, 2 Kitabevi Y. 50- man Bilgileri, Ahmet Efe, Seha Neriyat 51- man Buhran, Isamddin Attar, Yunus Emre Y. 52- man Hakikatlar, Bedizzaman Said Nursi, Szler Y. 53- man Hakikatleri Etrafnda Suallere Cevaplar, . Fenni Erturul, Sebil Y. 54- man-slm-hsan, Abdlaziz Hatip, Nesil Y. 55- man-Kfr Muvazeneleri, Bediuzzaman Said Nursi, Tenvir Neriyat 56- man Nurlar, Ahiret Srlar, Ali Kker, Bahar Y. 57- man Prensipleri, Hseyin Emin ztrk, T. Diyanet Vakf Y. 58- man Risalesi, Salih El-Srriyye, Sor Y. 59- man zerine, bn Teymiyye, Pnar Y. 60- man ve Ahlakn Hayti Deerleri, Mikdat Yaln, Hikmet Y. 61- man ve Alt Esas, Mahmut Topta, Canta Y. 62- man ve Cihad, Yusuf Yiitalp, Rehber Y. 63- man ve nsan, Haydar Ba, Belge Neriyat 64- man ve slm Atlas, Necip Fazl Ksakrek, Byk Dou Y. 65- man ve irk, Adil Akkoyunlu, Hidyet Y. 66- man-M'min, Salih avuolu, Hanif Y. 67- mana ar, Hatice zyiit, elale Y. 68- mann Tad Alnnca, Abdullah Ulvan, Uysal Y. 69- mann Temel Esaslar, Sleyman Aksoy, Sr Y. 70- manla Gelen lim, Haluk Nurbaki, Damla Y. 71- man Aynas (Mslman Yiit Erkekler), Abdullah Naim ener, Snmez Neriyat 72- nancmz, mer Kkaa, Buruc Y. 73- nanlar, Kenan man, Gonca Y. 74- nanta Hassas ller, mam Gazali, Hisar Y. 75- Kur'an'da nsan, man ve Ahiret, Murtaza Mutahhari, Endie Y. 76- Kur'an llerine Gre M'min, Kafir, Mnafk, Ahmed Tagetiren, Bra Y. 77- man abuk Anlamak, Harun Yahya, Vural Y. 78- Kmil man, Harun Yahya, Vural Y. 79- man-Amel likisi: man ve Tavr, Beir Eryarsoy, afak Y. s. 277-283 80- man Risalesi, Mustafa slmolu, Denge Y. s. 171-174; 342-349 81- man Kfr Snr, Ahmed Saim Klavuz, Marifet Y. 32-40 82- Kur'an'da nsan ve Toplum, Ekrem Sarolu, Pnar Y. s. 249-260 83- Yirminci Y.Y.da Tevhid ve irk, Mehmed Alaga, nsan Dergisi Y. s. 80-82 84- slm, Mevdudi, Furkan Y. s. 39-50 85- Kelimet'l hlas, 37-38

Ve hru da'vn eni'l-hamd lillhi rabbi'l-lemin: Dvmzn sonu lemlerin Rabb Allah'a hamdetmektir.

Sbhanek Allahmme ve bihamdike ve ehed en la ilahe illa ente vahdeke la erike leke ve Estafiruke ve etb ileyk.

Derleme Ebu Abdulmmin Tekin. bin Muharrem. el-Kayseri

E-Mail dayioglu_@hotmail.com

E-Mail tekin_mihci@hotmail.com

BELGIQUE 2003 - 2013

https://www.facebook.com/tekin.mihci

https://www.facebook.com/groups/islami.e.Kitap.indir/files/

https://www.facebook.com/groups/Tevhid.Selefi.Daveti/files/

https://www.facebook.com/groups/129830423826445/files/

http://tevhiddersleri.com/

http://ebumuaz.blogspot.com/

http://www.ehlieser.tr.gg/

http://www.islamhouse.com/

http://islamqa.info/tr

http://tevhidvesunnet.com/

http://www.davetulhaq.com/tr/index.php

http://www.tevhididavet.com/

http://www.tevhidyolcusu.com/

http://islamiekitap.blogspot.be/

http://ilimehli.blogspot.be/

http://www.sahihhadisler.net/

man; Anlam ve MhiyetiKuranda manmann Artmas eksilmesimann Gerektirdikleriman ve slmman ve Amelnsan Niin man Eder?mann Sebep ve Sonular (manla lgili Snnetullah)man Bozan HallerBtla man