ผลตภาพการผลต และปจจยสำาคญทสงผลตอการเจรญเตบโต

ผลตภาพการผลตเปนคำาทใชเปรยบเทยบระหวางสดสวนของผลผลต และ ปจจยการผลต การผลตทถอวามผลตภาพจะตองมการใชปจจยการผลตตำาในการใหไดผลผลตในปรมาณมาก ในการเพมผลตภาพจงมกจะมงเนนประสทธภาพการผลตเพอใหไดผลผลตในปรมาณสง ไมวาจะเปนการใชปจจยการผลตทมคณภาพ อนไดแก วตถดบทมคณภาพด บคลากรทมความรความสามารถ การใชเทคโนโลยในการผลตเพอเพมผลผลต เปนตน

วธการวดผลตภาพ สามารถวดหลายแบบ โดยอาจเทยบกบปจจยการผลตแตละประเภท เชน ผลตภาพแรงงาน หรอ labor productivity วดโดยจำานวนผลผลตตอแรงงานหนงหนวย สวนผลตภาพทน หรอ capital productivity วดโดยผลผลตตอเครองจกร ซงการวดในสองแบบนเปนการวดผลตภาพแบบงาย เรยกวาเปนแบบ partial productivity เพราะเปนการเปรยบเทยบผลผลตตอปจจยการผลตเพยงชนดเดยว โดยจะตองสมมตใหปจจยการผลตทเหลอไมเปลยนแปลง แตขอเสยคอ การวดผลตภาพแบบนยงไมสะทอนผลตภาพไดสอดคลองกบโลกแหงความเปนจรงนก เพราะในการผลตจรง ปจจยการผลตทกประเภทจะตองสามารถเปลยนแปลงได รวมถงปจจยเชงคณภาพตาง ๆ ไมวาจะเปนเทคโนโลย ฝมอแรงงานทใชในการผลตลวนมอทธพลอยางสงตอผลตภาพการผลต

ดงนน จงเกดการวดผลตภาพอกแบบหนงทมความสำาคญทเรยกวา การวดผลตภาพการผลตรวม หรอ total factor productivity : TFP จากทฤษฎการผลตทางเศรษฐศาสตร เราจะสามารถสราง Production Function ซงอธบายถงความสมพนธระหวางผลผลตกบปจจยการผลต ไดแก ทดน ทน แรงงาน และผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity) (ซงหมายถงการจดการ ตลอดจนเทคโนโลยการผลต) นยามของผลตภาพการผลตรวม จงหมายถง การเพมของผลผลตทเกดจากสวนทมไดมาจากการเพมของปจจยการผลต (แรงงาน ทดน ทน) ซงในทนจะหมายถง ปจจยอน ๆ เชน ความกาวหนาของเทคโนโลยและการบรหารจดการทม

ประสทธภาพ อยางไรกด งานศกษาทผานมาพบวาปจจยทจะสงผลใหผลตภาพการผลตรวมสงขนไดม 2 กลมใหญ 1 ไดแก

กลมแรก ประสทธภาพของปจจยการผลต ซงหมายถงความกาวหนาทางเทคโนโลยทนำามาใชในกระบวนการผลต การพฒนาทกษะแรงงานคน การบรหารจดการทมประสทธภาพ การพฒนาระบบโครงสรางพนฐานและการใหบรการ รวมถงการบรหารจดการภาครฐ กลมทสอง การสรางมลคาเพมใหแกสนคาและบรการ ซงมาจากการใชเทคโนโลยและนวตกรรม การศกษาและวเคราะหตลาด และการวจยและพฒนาเพอสรางมลคาเพมใหแกสนคา เปนตน

ในการวด TFP มอย 2 วธหลก 1) การคำานวณแบบนอนพาราเมตรก (Non Parametric Approach) หรอใชวธแบบดลยภาพเปนวธทนยมใช บางครงอาจเรยกวธการนวาเปนวธบญชประชาชาต (growth accounting approach) ซงเปนการวเคราะหทไมตองประมาณคาพารามเตอรและไมตองสมมตรปแบบของฟงกชนการผลต รวมถงไมไดใชขอมลผลผลต/มลคาเพมและปจจยการผลตเปนเวลาหลายป ในการคำานวณอาจใชเพยงขอมล 2 ชวงเวลา อยางไรกตาม การวเคราะหวธน ตองมขอสมมตเกยวกบภาวะดลยภาพของผผลต โดยตองสมมตใหอตราผลตอบแทนตอขนาดคงท (constant return to scale) และเปนตลาดแขงขนสมบรณ

จากสมการท 1 จะเหนวา สมการการเตบโตของผลผลต/มลคาเพม มาจาก 3 สวน ไดแก 1) การเตบโตของผลตภาพรวม 2) การเตบโตของปจจยการผลตทน และ 3) การเตบโตของปจจยการผลตแรงงาน (หรอบางแหงอาจจะมปจจยการผลตทดนดวยกได แตในทางปฏบตปจจยการผลตสวนนมกไมเปลยนแปลงไปตามเวลานก) growth of Qt = growth of TFPt + growth of Kt + growth of Lt ………….....(1)

1 ผลตภาพการผลตรวม Total Factor Productivity : TFP , สำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

โดยท

growth of Qt เปนอตราการเตบโตของมลคาเพมgrowth of TFPt เปนอตราการเตบโตของผลตภาพการผลตรวมgrowth of Kt เปนอตราการเตบโตของปจจยการผลตทนgrowth of Lt เปนอตราการเตบโตของปจจยการผลตแรงงาน เปนคาความยดหยนของปจจยการผลตทน มคาเทากบ i *

(Kt/ Qt) โดยท i เทากบอตราผลตอบแทนจากการลงทน เปนคาความยดหยนของปจจยการผลตแรงงาน มคาเทากบ

w * (Lt/ Qt) โดยท w เทากบอตราคาจางแรงงาน

ดงนน จากขอสมมตดงกลาวขางตน ในการหาคาความยดหยนของปจจยการผลต จงไมตองอาศยการประมาณคาพารามเตอร แตสามารถใชการแทนคาในสมการการเตบโตของมลคาเพม

นอกจากน ยงมอกวธการทเรยกวา 2) การคำานวณแบบพาราเมตรก (Parametric Approach) หรอใชสมการถดถอย (Regression Analysis) ทางเศรษฐมต ในการคำานวณหาคา และ ของสมการท 2 ไมไดใชขอสมมตการแขงขนสมบรณและดลยภาพของการผลต

est. growth of Qt = growth of TFPt + growth of Kt + growth of Lt ……..........(2)

อยางไรกด วธการนกมขอเสย คอเมอใชการประมาณคาพารามเตอรความยดหยนของปจจยการผลตทงสองปจจย เพอหาการเตบโตของผลตภาพการผลตทเปนสวนทเหลอของสมการ (สวนตางระหวางการเตบโตของมลคาเพมจรงกบคาประมาณการณการเตบโตของมลคาเพม) สวนใหญแลว คาสวนทเหลอนจะยงสมพนธกบตวแปรปจจยการผลตทนทเปนตวแปรอสระ จงสงผลใหคาพารามเตอรทไดมความเบยงเบน และคาการเตบโตของผลตภาพการผลตทหาไดไมมความเทยงตรงมากนก ซงปญหาดงกลาว ทำาใหงานวจยหลายชนมการหลกเลยงไปใชวธการประมาณแบบ Growth Accounting มากกวา

ผลตภาพการผลตรวมของไทยทผานมา

จากการคำานวณขององคการเพมผลผลตแหงเอเซย (Asian Productivity Organization : APO) โดยใชขอมลจากบญชประชาชาตทจดทำาโดยสำานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม (NESDB) เปนขอมลพนฐานในการคำานวณ ประกอบดวยขอมลผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) และ มลคาทนสะสมสทธ (Net Capital) นอกจากนยงใชขอมลการจางงานจาก Labor Force Survey จดทำาโดยสำานกงานสถตแหงชาต (NSO) สภาพฒนฯ ใชการวเคราะหผลตภาพการผลตรวม โดยการคำานวณ TFP โดยวดอตราการขยายตวทางเศรษฐกจ (GDP Growth) ทเกดขนจากสวนทมไดมทมาจากการเพมของปจจยการผลต (ทน แรงงาน และทดน) โดยอาศยวธการแบบ growth accounting จากนน APO จงใชขอมลดงกลาวในการคำานวณผลตภาพการผลตรวมในรปแบบของดชนอกครงหนง

ในภาพรวมเศรษฐกจไทยในชวง 30 กวาปทผานมา ระหวางป 2525 ถง 2557 มการขยายตวโดยเฉลยรอยละ 5.18 ตอปเปนผลมาจากปจจยทนเกนครงหนง หรอ ประมาณรอยละ 2.81 หรอ (รอยละ 54.0) ของการขยายตวของเศรษฐกจไทยโดยรวม ในขณะทปจจยแรงงานมสวนเพยงรอยละ 0.61 (รอยละ 11.8) และจาก Total Factor Productivity หรอ TFP ประมาณรอยละ 1.76 (รอยละ 33.9) โดยหากพจารณาในแตละชวงเวลาจะพบวาการขยายตวของระบบเศรษฐกจไทยปจจยหลกมาจากปจจยทนเปนสวนใหญ ยกเวนเพยงชวง 5 ปทผานมา เทานนทปจจยหลกของการขยายตวของเศรษฐกจมาจากคา TFP โดยการขยายตวของเศรษฐกจเฉลยรอยละ 3.84 มาจาก Total Factor Productivity ประมาณรอยละ 2.74 (รอยละ 73.3) จงอาจกลาวไดวาปจจยทนเปนปจจยหลกในการเพมอตราการขยายตวของระบบเศรษฐกจไทย

หากแบงเศรษฐกจของเปนชวงตาง ๆ ชวงแรกในป 2525 – 2539 ชวงกอนวกฤตเศรษฐกจการเงน (ป 2525 - 2539) อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจสงมาก ถงรอยละ 7.73 ตอป (ตารางท 1) โดยบางปสงเกนรอยละ 10 เนองจากมการขยายการลงทนในโครงสรางพนฐานตาง ๆ ไมวาจะเปนโครงการพฒนาพนทชายฝงทะเลตะวนออก การสรางโครงสรางพนฐานตาง ๆ ไมวาจะเปนถนน เขอน ทาเรอ นอกจากน ยงมการขยายการลงทนใน

อสงหารมทรพยเปนจำานวนมาก จะเหนไดจากอตราการขยายตวของปจจยการผลตทนจงสงมาก ในชวงนปจจยการผลตแรงงานทเขาสระบบการผลตยงมสงกวาชวงอน ๆ ในขณะทผลตภาพการผลตรวมเตบโตอยทรอยละ 2.23 ตำากวาการเตบโตปจจการผลตทนถงเกอบครงหนง

ชวงตอมาในป 2540 – 2541 เปนชวงทเศรษฐกจไทยเกดภาะถดถอยจากวกฤตเศรษฐกจทางการเงน มการปดสถาบนการเงน 56 แหงทมปญหา GDP เฉลยลดลงรอยละ 5.32 ตอป จากการลดลงของการลงทนจากทงภาคเอกชนและภาครฐบาล การวางงานเพมสงขน ปจจยการผลตแรงงานลดลงรอยละ 0.25 แตปจจยทนยงคงมสวนผลกดนภาวะเศรษฐกจโดยรวมรอยละ 4.26

ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจการเงน ป 2542 – 2550 เปนชวงท GDP เตบโตเฉลยรอยละ 5.05 ตอป มาจากปจจยการผลตแรงงานรอยละ 0.21 ปจจยทนรอยละ 1.07 และผลตภาพการผลตรวม รอยละ 3.76 หลงจากนน ในป 2551 – 2552 เปนชวงทเกดวฤตเศรษฐกจโลก การสงออกของไทยลดลงอยางมากทำาให GDP เพมขนเพยงรอยละ 0.51 การลงทนจากภาคเอกชนทลดลงทำาใหการเพมขนของปจจยการผลตทนอยเพยงรอยละ 1.74 การเพมขนของปจจยแรงงานอยทรอยละ 0.94 และผลตภาพการผลตรวมลดลงถงรอยละ 2.17

หลงจากวกฤตเศรษฐกจโลก ประเทศไทยเผชญความผนผวนทางเศรษฐกจ โดยในป 2554 ประสบอทกภยครงใหญในรอบ 70 ป ทำาให GDP เตบโตเพยงรอยละ 1.16 เทานน อยางไรกด ในปตอมามการกระตนเศรษฐกจจากภาครฐบาล และการลงทนของภาคเอกชนและความตองการในประเทศทเพมสงขนทำาให GDP เตบโตสงถงรอยละ 7.4 แตในชวงตอมาเศรษฐกจกมความผนผวนชะลอเรอย ๆ เนองจากสถานการณการเมอง และความเชอมนของผบรโภค ซงทำาใหในชวง 5 ปทผานมาเศรษฐกจเตบโตเฉลยเพยงรอยละ 3.84 ตอป โดยในชวงนมปจจยทขบเคลอนสงทสดคอ ปจจยดานผลตภาพการผลตทเตบโตอยทรอยละ 2.74 รองลงมาเปนปจจยการผลตทนอยทรอยละ 1.54 และในชวงนประเทศไทยเรมขาดแคลนแรงงานเขาสภาคการผลตเนองจากเขาสสงคมสงอายทำาใหปจจยการผลตแรงงานลดลงรอยละ 0.44

ตารางท 1 อตราการขยายตวทางเศรษฐกจ และ อตราการเพมปจจยการผลตตาง ๆ

ชวงป Output growth

Contribution of capital input

Contribution

of labor input

Total factor

productivity

ชวงกอนวกฤตเศรษฐกจการเงน2525 - 2539

7.73 4.22 1.27 2.23

ชวงวกฤตเศรษฐกจการเงน2540 - 2541

-5.32 4.26 -0.25 -9.33

ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจการเงน2542 - 2550

5.05 1.07 0.21 3.76

ชวงวกฤตเศรษฐกจโลก2551 - 2552

0.51 1.74 0.94 -2.17

ชวงหลงวกฤตเศรษฐกจโลก2553-2557

3.84 1.54 -0.44 2.74

ภาพรวม2525 - 2557

5.18 2.81 0.61 1.76

แหลงทมา : คำานวณจาก APO data estimate

เทคโนโลย การวจยและพฒนาและนวตกรรม อปสรรคสำาคญตอความสามารถในการแขงขนของไทย

จากการทประเทศไทยมอตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไมถงรอยละ 5 ในชวงทผานมาดงกลาว กคงตองใชเวลานานและเปนการยากทไทยจะสามารถหลดพนจากกบดกของประเทศรายไดปานกลาง (middle-income trap) งานวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ยงชให

เหนวา แนวทางทจะทำาใหไทยมผลตภาพการผลตสงขนมอยดวยกน 3 แนวทาง ไดแก 1) การยกระดบกระบวนการผลต (process upgrading) 2) การยกระดบผลตภณฑ (product upgrading) และ 3) การยกระดบสกจกรรมทมมลคาเพมสงขน (functional upgrading) สำาหรบแนวทางแรก คอ การยกระดบกระบวนการผลต (process upgrading) ครอบคลมทงการใชเครองมอเพมผลผลตตาง ๆ เพอเพมประสทธภาพในกระบวนการผลต เชน ไคเซน หรอ ลน โดยอาจใชเทคโนโลยในการผลตเขาชวย เพอใหลดตนทนและเพมประสทธภาพการผลต เชน การลดตนทนในการจดเกบสนคาคงเหลอ หรอลดแรงงานในกระบวนการผลต แนวทางนยงสอดคลองกบนโยบายอตสาหกรรม 4.0 ทรฐบาลกำาลงสนบสนนใหสถานประกอบการนำาเทคโนโลยสารสนเทศเขามาใชในระบบการผลตและบรหารจดการอยางเตมรปแบบอกดวย ซงแนวทางดงกลาวมงไปทการเพมระดบเทคโนโลยในการผลตเปนหลก อยางไรกตาม การยกระดบกระบวนการผลตเพยงอยางเดยวไมสามารถชวยใหไทยหลดพนกบดกประเทศรายไดปานกลาง เพราะมลคาเพมทเกดขนไมไดสงมากนก ภาคการผลตจงจำาเปนตองยกระดบผลตภณฑ และยกระดบไปสกจกรรมทมมลคาเพมสงขน ไมวาจะเปนการออกแบบ การวจยและพฒนา การกระจายสนคา การสรางแบรนด และการทำาการตลาด ควบคไปดวย

งานศกษาทผานมาหลายชนไดสะทอนใหเหนวาระดบเทคโนโลย การวจยและพฒนาและนวตกรรม มความสมพนธกบผลตภาพการผลตอยางเหนไดชด ประเดนแรกการวจยและพฒนาและนวตกรรม มมมองของ OECD เหนวา ปจจยสำาคญทสงผลตอความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ คอการวจยและพฒนาและนวตกรรม เพราะจะชวยพฒนาประสทธภาพขององคกรใหเพมสงขนอยางชดเจน ประเดนทสอง การใชเทคโนโลยในการผลตจะชวยสถานประกอบการในการยกระดบประสทธภาพในกระบวนการผลต เนองจากเทคโนโลยจะชวยเพมผลตภาพแรงงาน เนองจากแรงงานมการเรยนรจากการทำางานในกระบวนการผลต โดยอาจไดรบการฝกอบรมซงจะชวยเพมคณภาพของแรงงาน หรอปรบปรงขนตอนการทำางาน นอกจากน เครองจกรใหมจะมวธการผลตใหมจะชวยทำาใหเกดผลตภาพการผลตสงขน และสดทายผลตภาพการผลตทเกดจากการใชเทคโนโลยจะทำาใหเกดการผลตสนคาปรมาณมาก จนทำาใหเกดการประหยดตอขนาด (economy of scale) อกดวย งานศกษาสวนใหญมกใช

คาใชจายในการวจยและพฒนาเปนตวอธบายถงระดบการใชเทคโนโลยและนวตกรรม ซงหากสถานประกอบการมคาใชจายในการวจยและพฒนามาก กสะทอนถงการยกระดบกระบวนการผลตใหมประสทธภาพสง รวมถงมการพฒนาผลตภณฑใหมอกดวย

จากการจดอนดบของ IMD ในป 2560 พบวา ผลการจดอนดบของไทยดขนจากอนดบท 28 ในป 2559 เปนอนดบท 27 ในป 2560 จากประเทศทงหมด 63 ประเทศ ในการจดอนดบ 4 ดาน ประกอบดวย ดานสภาวะเศรษฐกจ ดานประสทธภาพของภาครฐ ดานประสทธภาพของภาคธรกจ และดานโครงสรางพนฐาน พบวาดานทไทยมอนดบดทสดคอ ดานสภาวะเศรษฐกจ ซงอยในอนดบท 10 และดานประสทธภาพของภาครฐมอยในอนดบท 20 ซงทงสองดานมอนดบทดขนจากป 2559 สวนดานประสทธภาพของภาคธรกจ และดานโครงสรางพนฐาน มอนดบไมเปลยนแปลง โดยมอนดบท 25 และ 49 ตามลำาดบในป 2560 จะเหนไดวาประเดนทยงเปนจดออน ยงคงเปนดานโครงสรางพนฐานในภาพรวมยงอยในระดบคอนขางตำา

ภายใตดานประสทธภาพของภาคธรกจ มดานผลตภาพและประสทธภาพเปนปจจยยอยหนงใน 5 ปจจยยอย ถงแมวาดานประสทธภาพของภาคธรกจยงมอนดบคงทในชวงทผานมา แตปจจยยอยดานผลตภาพและประสทธภาพขยบเพมขน จากอนดบท 49 ในป 2557 มาอยในอนดบท 41 ในป 2560 (ภาพท 1) ทงนเนองมาจากผลตภาพในภาพรวม Overall productivity IMD คำานวณจาก GDP (PPP) ตอคนจาก 27,269 เหรยญสหรฐฯ ในป 2556 เปน 30,906 เหรยญสหรฐฯ ในป 2559 (ตารางท 2) ซงสงขนทงจากผลตภาพภาคการผลตและภาคบรการในชวง 2-3 ปทผานมา แตผลตภาพภาคเกษตรกรรมมผลตภาพลดตำาลง สวนขอมลจากการสำารวจของ IMD ยงพบอกวา กจการขนาดกลางและกจการขนาดเลกมประสทธภาพเพมสงขน เมอเทยบกบมาตรฐานระหวางประเทศในชวงดงกลาว อยางไรกด ประเทศไทยยงมผลตภาพและประสทธภาพตำากวาไตหวน มาเลเซย และจนอยหลายอนดบ

ภาพท 1 : ปจจยดาน Productivity and Efficiency ป 2558 - 2560

3134 37 35

china 29

3840

5450

indonesia 53

2824

4342

Japan, 48

22 2124

21 Malaysia, 22

44 4947

43Thailand, 41

20

1415 15

Taiwan, 1719 15

12 10 Singapore, 6

37 3538 38

Korea Rep., 35

0

10

20

30

40

50

60

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

ตารางท 2 : ตวชวดดาน Productivity and Efficiency ของประเทศไทย 2556 - 2560

ตวชวด 2556

2557

2558

2559

2560

Overall productivity (PPP)GDP (PPP) per person employed, US$

27,269

28,114

29,299

30,906 -

Overall productivity - real growthPercentage change of real GDP per person employed

3.02

1.29

3.11

4.11 -

Labor productivity (PPP)GDP (PPP) per person employed per hour, US$

11.79

12.16

13.37

14.10 -

Agricultural productivity (PPP)Related GDP (PPP) per person employed in agriculture, US$

9,044

8,467

7,915

8,268 -

Productivity in industry (PPP) 43, 44, 50, 46, -

Related GDP (PPP) per person employed in industry, US$ 047 072 526 761Productivity in services (PPP)Related GDP (PPP) per person employed in services, US$

33,224

34,657

36,578

38,216 -

Large corporationsLarge corporations are efficient by international standards

7.41

7.26

7.06

7.27

7.19

Small and medium-size enterprisesSmall and medium-size enterprises are efficient by international standards

4.52

4.51

4.42

4.73

4.66

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

ปจจยททำาใหอนดบการแขงขนของไทยไมสามารถไปสระดบตน ๆ ได คอ ปจจยดานโครงสรางพนฐาน (Infrastructure) ซงปจจยนประกอบดวยปจจยยอย 5 ดาน ไดแก 1) โครงสรางพนฐานจำาเปน 2) โครงสรางพนฐานดานเทคโนโลย 3) โครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตร 4) การศกษาและสาธารณสข และ 5) สงแวดลอม ซงในปจจยยอย 5 ดานน ปจจยยอยดานโครงสรางพนฐานจำาเปนเปนปจจยยอยทอยในอนดบทคอนขางด แตกลดอนดบลงมาเรอย ๆ ตงแตป 2556 สวนปจจยยอยดานโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยมการพฒนาดขน เนองจากการเชอมตอสอสาร อตราการใชคอมพวเตอร อตราการใชอนเตอรเนต ความเรวของอนเตอรเนต ฯลฯ เพมสงขนอยางเหนไดชด ปจจยยอยดานโครงสรางพนฐานทยงไมคอยดนก และไมมการพฒนาในชวง 5- 6 ปทผานมา ไดแกปจจยยอยดานการศกษาและสาธารณสข รวมถงดานสงแวดลอมทยงคงอนดบอยท 50 กวามาตงแตป 2556

เมอพจารณาประเทศทมปจจยยอยดานผลตภาพและประสทธภาพอยในอนดบทด จากภาพท 2 จะเหนไดวาไมวาจะเปน ไตหวน จน เกาหลใต ญปน (กอนป 2558) หรอ สงคโปร ลวนมปจจยยอยดานโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรอยในอนดบดทงสน ภาพท 2 แสดงใหเหนวา ประเทศญปนมปจจยยอยโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรเปนอนดบท 2 มาโดยตลอด สวนเกาหลใตมอนดบโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรอยอนดบท 4 ในป 2553

แตกลดลงมาอยอนดบท 8 ในป 2560 ในขณะทไตหวนอยอนดบท 5 ในป 2553 ลดลงอยมาอนดบท 10 ในป 2560 สวนจนมอนดบท 10 ในป 2553 แตกมอนดบสงขนเรอย ๆ มาอยอนดบท 3 ในป 2560 สวนประเทศสงคโปรมโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรอยอนดบท 12- 17 มาโดยตลอดตงแตป 2553 ซงจะเหนไดวาปจจยยอยดานผลตภาพและประสทธภาพคอนขางมความสมพนธกบปจจยยอยดานโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรซงมอนดบคอนขางสงไปในทางเดยวกน ในขณะทประเทศไทยมโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรอยอนดบท 40 จาก 63 ประเทศมาตงแตป 2553 และมแนวโนมทจะมอนดบลดลงเรอย ๆ จนอยในอนดบท 48 ในปจจบน (ภาพท 3)

ภาพท 2 : ปจจยยอยดาน Scientific Infrastructure ในป 2553 - 2560

10 10 88 7 7

5 China Mainland, 32 2 2 2 2 2 2 Japan, 24 5 5 7 6 6

8 Korea Rep., 8

1214 13

17 17 1613 Singapore, 12

5 7 7

13

9 9 10 Taiwan, 10

40 40 40 40

46 47 47 Thailand, 48

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

ภาพท 3 : ปจจยยอยดาน Infrastructure ของไทย ป 2556 - 2560

25

2830

35 Basic Infrastructure, 34

47

4144

42

Technological Infrastructure, 36

40

46 47 47 Scientific Infrastructure, 48

55 53 5452

Health and Environment, 57

51 54

4852

Education, 54

20

25

30

35

40

45

50

55

60

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

เมอพจารณาตววดทเกยวของกบปจจยยอยดานน ไมวาจะเปนตวชวดทเกยวกบการลงทนดานการวจยและพฒนา บคลากรดานการวจย และสทธในทรพยสนทางปญญา ยงอยในเกณฑตำาเมอเทยบกบประเทศอน ๆ คอนขางมาก งานวจยตาง ๆ ชใหเหนวาการทำาวจยและพฒนาเปนกจกรรมทจำาเปนอยางยงในการยกระดบผลตภาพ แตภาคธรกจไทยยงคงมการทำาวจยและพฒนาในสดสวนนอยกวาประเทศอน ๆ ขอมลของ IMD คอนขางจะสอดคลองกบธนาคารโลกในป 2553 วาถงแมในอดต 2 ทศวรรษทผานมาเศรษฐกจไทยคอนขางเตบโตอยางรวดเรวจากการลงทนตางประเทศและการสงออก ไทยกยงคงมคาใชจายดานการวจยและพฒนา นกวจยและพฒนา และนวตกรรมตำามากและตำาลงเรอย ๆ เมอเทยบกบประเทศอน ๆ ในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต นอกจากน การสำารวจระดบนวตกรรมในประเทศไทย ของสำานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ยงพบวารอยละ 6 ของสถานประกอบการเทานนทมการลงทนนการวจยและพฒนา และนวตกรรม อยางไรกด เปนการดำาเนนการเพอเพมประสทธภาพของกระบวนการผลตมากกวาจะเปนการลงทนเพอสรางนวตกรรมใหแกสนคาและบรการ

คาใชจายดานการวจยและพฒนา (R&D) ตอผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ซงเปนตวชวดทสำาคญทแสดงใหเหนระดบการวจยและพฒนาทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย พบวาประเทศทมอนดบการแขงขนอยในอนดบตน ๆ มสดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP เปนสดสวนสง ภาพท 4

ประเทศเกาหลใต ถงแมคาใชจายดาน R&D จะไมสงมากนกอยระดบประมาณ 1 ใน 4 ของประเทศจน แตสดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP สงทสดเมอเทยบกบประเทศอน อยทรอยละ 4.22 สวนประเทศญปนมคาใชจายดาน R&D รองลงมาประมาณ 1.44 แสนลานเหรยญสหรฐฯ แตเมอเทยบสดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP อยทรอยละ 3.29

สวนประเทศไตหวนและสงคโปร ซงถงแมวาคาใชจายดาน R&D ของทง 2 ประเทศน จะมมลคาไมสงนกเนองจากเปนประเทศเลก แตสดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP มสดสวนนเปนอนดบท 3 และ 4 อยถงรอยละ 3.05 และ 2.34 ตามลำาดบ สำาหรบประเทศจนมสดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP ไมสงนก แตเมอคดเปนคาใชจายดาน R&D สงมากถง 2.2 แสนลานเหรยญสหรฐฯ และมแนวโนมสงขนเรอย ๆ อกในอนาคต สำาหรบประเทศไทยมคาใชจายดาน R&D และ สดสวนคาใชจายดาน R&D ตอ GDP ตำามากไมถง 3 พนลานเหรยญสหรฐฯ และ รอยละ 1 ตามลำาดบ

ภาพท 4 : ตวชวดดานคาใชจายดาน R&D ในป 2558

China Mainland, 2.07, 227,537.70

Korea Rep., 4.22, 58,311.39

Taiwan, 3.05, 16,002.20

Japan, 3.29, 144,047.19

Malaysia, 1.30, 3,855.59

Singapore, 2.34, 6,935.71Thailand, 0.62,

2,472.31

-50,000

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

300,000

-0.50 0.00 0.50 1.00 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 4.00 4.50 5.00

$

%

US$ millions

Of GDP

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

เมอพจารณาตวชวดทมความสำาคญอกตวหนง คอ จำานวนบคลากรดานการวจยและพฒนาตอประชากร พบวา จำานวนบคลากรดานการวจยและพฒนาตอประชากรในประเทศญปน สงคโปร เกาหลใต และไตหวน ลวนมสดสวนจำานวนบคลากรดานการวจยและพฒนาตอประชากรสงทงสน สดสวนดงกลาวยงสงขนเรอย ๆ ในชวง 15 ปทผานมา (ภาพท 5) ยกเวนประเทศญปนทมสดสวนดงกลาวคอนขางสงแตคงทอยประมาณ 7 คนตอประชากร 1,000 คน ในขณะทประเทศสงคโปร เกาหลใตและไตหวน เพมขนจากประมาณ 3-5 คนในป 2544 มากถง 2 เทาในป 2558 ในขณะทประเทศไทยมสดสวนดงกลาวอยท 0.51 คนตอประชากร 1,000 คน ในป 2544 และเพมสงขนเปน 1.38 คนตอประชากร 1,000 คน ในป 2558

นอกจากน เมอพจารณาเฉพาะบคลากรดานการวจยและพฒนาในภาคธรกจทเปนกำาลงสำาคญสำาหรบการยกระดบผลตภาพและประสทธภาพของภาคอตสาหกรรม พบวามแนวโนมเดยวกน คอ จำานวนบคลากรดานการวจยและพฒนาในภาคธรกจตอประชากร มสดสวนสงในประเทศญปน สงคโปร เกาหลใต และไตหวน เชนกน และมอตราการเตบโต เปน 2 เทาในชวง 15 ปทผานมา (ภาพท 6) ยกเวนประเทศญปนทมสดสวนนคอนขางสงแตคงทมาโดยตลอด สวนประเทศไทย เมอพจารณาสดสวนนพบวาในอดตนกวจยและพฒนาสวนใหญอยในภาครฐบาล ถงแมจะมมากขนในภาคธรกจในปจจบนแตสดสวนดงกลาวกยงอยในอตราทตำามาก สดสวนบคลากรดานการวจยและพฒนาในภาคธรกจตอประชากรอยท 0.11 คนตอประชากร 1,000 คน ในป 2544 และสงขนเปน 0.75 คนตอประชากร 1,000 คน ในป 2558

ภาพท 5 : ตวชวดดานจำานวนบคลากรเตมเวลา (FTE) ดานการวจยและพฒนา

ตอประชากร 1,000 คน ในป 2544 - 2558

China Mainland

Japan

Korea Rep.

Singapore

Taiwan

Thailand

0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

ภาพท 6 : ตวชวดดานจำานวนบคลากรเตมเวลา (FTE) ดานการวจยและพฒนาในภาคธรกจ

ตอประชากร 1,000 คน ในป 2544 - 2558

China Mainland

Japan

Korea Rep.

Singapore

Taiwan

Thailand0.0

2.0

4.0

6.0

8.0

10.0

12.0

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

ตวชวดทสำาคญอกตวหนงทแสดงถงความพรอมดานโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตร ไดแก จำานวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตร ประเทศจนมการยนขอจดทะเบยนสทธบตรสงมากถง 1.1 ลานใบ ในป 2558 อยางไรกดเมอคดเปนสดสวนจำานวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตรตอประชากร พบวาอยท 74 ใบตอประชากร 100,000 คน (ภาพท 7) สวนประเทศเกาหลใต และญปนมจำานวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตรไมสงนกอยท 200,000 – 300,000 ใบ ในป 2558 แตสดสวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตรตอประชากรเปนสดสวนสง 467 และ 359 ใบตอประชากร 100,000 คน สวนประเทศไตหวนและสงคโปร มสดสวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตรตอประชากร และ จำานวนการยนของจดทะเบยนสทธบตรอยในระดบตำากวาอยทประมาณ 100-200 ใบตอประชากร 100,000 คน และ 6,000 – 50,000 ใบ ในป 2558 ตามลำาดบ สวนประเทศไทยมสดสวนการยนขอจดทะเบยนสทธบตรตอประชากร และ จำานวนการยนของจดทะเบยนสทธบตรอยในระดบตำามาก ตำากวาประเทศมาเลเซยทอยท 7 ใบตอประชากร 100,000 คน และมจำานวน 2,299 ใบ ในป 2558 โดยสดสวนดงกลาวของประเทศไทยอยท 1 ใบตอประชากร 100,000 คน และมจำานวน 366 ใบ ในป 2558

ภาพท 7 : ตวชวดดาน Patent applications ในป 2558

China Mainland, 74, 1,010,448

Korea Rep., 467, 238,045

Taiwan, 218, 51,268

Japan, 359, 455,005

Malaysia, 7, 2,299

Singapore, 111, 6,155

Thailand, 1, 366

-300,000

-100,000

100,000

300,000

500,000

700,000

900,000

1,100,000

-100.00 0.00 100.00 200.00 300.00 400.00 500.00 600.00

patent applications

patent applications per 100,000 inhabitants

ทมา : ขอมลจาก IMD 2017

จากขอมลดงกลาวขางตนจะเหนวา ตวชวดดานการวจยและพฒนา และการสรางนวตกรรมของประเทศไทยมความสอดคลองกบงานศกษาทผานมาไมวาจะเปน OECD และธนาคารโลก สะทอนใหเหนวาการวจยและพฒนา และนวตกรรมของไทยยงเปนอปสรรคสำาคญตอการเพมผลตภาพการผลต และผลกดนเศรษฐกจของประเทศไทยใหเตบโตแขงขนในระดบภมภาคและระดบโลก ปจจยขบเคลอนเพอยกระดบทสำาคญ คอภาครฐบาลในการใหการสนบสนนในหลายดาน โดยเฉพาะอยางยงในเรองงบประมาณดานการวจยและพฒนาและนวตกรรม เพราะการลงทนในเรองการวจยและพฒนาและนวตกรรมตองใชงบประมาณสงมาก จงเปนเรองยากทภาคเอกชนโดยเฉพาะสถานประกอบการขนาดกลางและสถานประกอบการขนาดเลกจะสามารถเขาถงได งานศกษาทผานมายนยนวาการไดรบความชวยเหลอจากภาครฐบาลในรปแบบตาง ๆ มความจำาเปนอยางยงตอระดบการสรางนวตกรรม โดยเฉพาะอยางยงในระดบ

Product Innovation 2 ดงนน หากประเทศไทยยงมงทจะยกระดบรายไดสประเทศรายไดสง นอกจากการเพมระดบเทคโนโลยในการผลตเชนปจจบนทกำาลงดำาเนนการนโยบายอตสาหกรรม 4.0 เปนวาระแหงชาตแลว กยงจำาเปนตองมงเนนการยกระดบการวจยและพฒนา และการสรางนวตกรรมใหกบสถานประกอบการไทยอกอยางมากในอนาคต

2 Innovation, R&D and Productivity: Evidence from Thai Manufacturing , Thanapol Srithanpong ,

International Journal of Economic Sciences and Applied Research