1

Nhn c Quyn Hi c V Suy Ngh ca ng Trn Quang C, cu Th Trng Ngoi Giao ca Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam

Th H 1975 Ti rt thch th khi c c quyn Hi c v Suy Ngh ca ng Trn quang C, cu Th Trng Ngoi Giao ca nc Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam. Tuy sanh ra thuc th h 1975 nhng tn tui ca ng Trn quang C th ti tng nghe n. C nhng s kin c tit l trong quyn sch lm cho nhng ngi theo di tnh hnh trong nc phi ch . Sau y l nhng suy ngh ca ti khi c quyn sch ca ng Trn quang C, quyn sch m gn y c ph bin trn internet.

Vit Nam can thip vo chuyn ni b ca Campuchia Trong thi im cc nc ang ngoi giao tm gii php cho vn Campuchia th

ta thy rng cc nc nh hon ton chu nh hng ca cc nc ln. Trong lch s th gii, s l thuc ca nhng nc nh vo nhng nc ln th lc no cng c, khng th trnh khi. Tuy nhin, iu lm ta ch trong quyn sch ny l tnh hnh ca Campuchia hu nh hon ton do cc nc khc sp xp, cc phe phi ngi Campuchia khng c quyn quyt nh g trong vic gii quyt vn ca t nc h. Vit Nam trong thi im c miu t trong quyn hi c th chu nh hng ca Lin X. Ngc li, nhng nc nh nh Campuchia v Lo li chu s chi phi ca nhng nc ln hn nh Vit Nam, Trung Quc, Lin X, v.v...

Vit Nam khng nhng chi phi Campuchia m cn can thip su vo nhng chuyn ni b ca Campuchia. Vit Nam mang qun sang Campuchia v sau cn ng qun trong mt thi gian rt di. Khi b th gii phn i i phi rt qun th Vit Nam vn mun gii quyt vn ni b ca Campuchia, khng tn trng ch quyn v quyn quyt nh ca ngi Campuchia. T vn Vit Nam chim ng Campuchia, n quan im ca ng cng sn Vit Nam v vn dit chng ca Khmer , n gii php , n cng thc 6+2+2+2+1 cho ta thy Vit Nam can thip rt su v thao tng vn ni b ca Campuchia.

Cng lin quan n vn mt nc can thip vo cng vic ni b ca mt nc khc th nhng nm gn y nh nc Vit Nam thng phn i rng nhng nc ch trch Vit Nam v vn dn ch, nhn quyn, v t do tn gio, v.v...l can thip vo chuyn ni b ca Vit Nam. Qua vn ny ta thy rng l do can thip vo chuyn ni b ca Vit Nam m nh nc Vit Nam thng a ra bc b nhng ch trch v nhng vi phm ca Vit Nam v dn ch, nhn quyn v t do tn gio l mt l do khng chnh ng v khng logic. Khi Vit Nam em qun sang Campuchia v can thip trng trn vo chuyn ni b ca Campuchia th ng cng sn Vit Nam gi l ngha v quc t, cn khi cc nc thng xuyn vin tr cho Vit Nam gi ng cng sn Vit Nam v nhng quyn vi phm v dn ch, nhn quyn, v t do tn gio th ng cng sn Vit Nam thng da vo l do can thip vo chuyn ni b ca Vit Nam. Ta c th ni rng ng cng sn Vit Nam thng dng l do khng chnh ng m dn, trnh n d lun quc t, v t bo cha cho vic Vit Nam vi phm nhng cng c quc t v dn ch, nhn quyn, v t do tn gio m Vit Nam k kt.

Lnh o ng Cng Sn Vit Nam khng v quyn li ca t quc Ti ly lm tht vng khi bit c c nhng nhn vt chp bu trong ng cng sn

Vit Nam c quyn quyt nh nh hng n vn mnh ca t nc khng c quyn li ca t quc ln hng u trong quan h ngoi giao vi Trung Quc. Tht bun ci khi ta thy khi phe x hi ch ngha b khng hong, B Chnh Tr ng cng sn Vit Nam vn nh gi rng d bnh trng th no Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha ! V ng cng sn Vit Nam cng mun cng Trung Quc bo v ch ngha x hi. iu ny cho chng ta thy rng v mun bang giao vi Trung Quc, B Chnh Tr ng cng sn Vit Nam khng ngh n vic bo v t quc chng li s bnh trng ca Trung Quc, bo

2

v quyn li ca dn tc. B Chnh Tr ch c mt s ngi nhng h c ton quyn a ra nhng quyt nh c nh hng ln i vi t nc, i vi dn tc, v h khng xem quyn li ca t quc l g c. Nhng quyt nh ca B Chnh Tr rt m m v ton dn khng c bit.

Cng cn phi ni thm rng trc khi phe x hi ch ngha b khng hong v khi cn ch da Lin X th ng cng sn Vit Nam sn sng i u vi Trung Quc. Vo nm 1988, khi xy ra nhng cuc tranh chp gia Vit Nam v Trung Quc Trng Sa th Vit Nam cng khai phn i Trung Quc v phn i mt cch mnh m. Ti nh lc ti cn hc lp 7, vo mt ngy th Hai, trong gi cho c ng thy hiu trng trng ti c dnh mt cht thi gian ng trc bn gii thch cho hc sinh nghe v ch quyn ca Vit Nam Trng Sa. Tt nhin lc bn hc sinh chng ti cng c nghe thy hiu trng ging v mu ca bn bnh trng Bc Kinh.

l nhng g xy ra trc khi Vit Nam vn cn ch da Lin X. Nhng sau khi khng cn c th da vo Lin X na th ng cng sn Vit Nam nh phi khm nm vi Trung Quc bo v ch ngha x hi, bo v quyn li ca ng cng sn v khng mng g n quyn li ca t nc. Nhng miu t ca ng Trn quang C trong quyn hi c cho ta thy iu . Thm vo , nhng s kin gn y nh hip c trn b v trn bin gia Vit Nam v Trung Quc, m nhiu ngi ngh Vit Nam nhng b Trung Quc rt nhiu, v s kin cc ng ph Thanh Ha b hi qun Trung Quc bn trn lnh hi Vit Nam cho ta thy v bo v quyn li ca h, B Chnh Tr v ng cng sn Vit Nam bt chp tt c, k c hy sinh quyn li ca dn tc v mng sng ca thng dn v ti Vit Nam.

Lnh o ng Cng Sn Trung Quc v quyn li ca Trung Quc Ngc li vi s ch k, hy sinh quyn li dn tc ca ng cng sn Vit Nam, qua

quyn hi c ny ta thy ng cng sn Trung Quc t quyn li dn tc ca h ln trn ht. H lun mun thc hin bnh trng ca h lm li cho ngi Trung Hoa. ng Trn quang C cng ni n vic Trung Quc un mnh thch nghi vi th cc. ng cng sn Trung Quc sn sng thn vi Lin X v Hoa K khi cn thit cng c quyn li ca h. ng cng sn Trung Quc khng ngn ngi bang giao vi mt nc khc thc h vi h ging nh Hoa K. Trong khi , cng l ng cng sn, nhng ng cng sn Vit Nam vn mun bo v ch ngha x hi. Hin ti, tuy bnh thng ha quan h ngoi giao vi M nhng vn c nhiu v trong B Chnh Tr ng cng sn Vit Nam vn xem Hoa K l k th, vn lo ngi Hoa K dng din tin ha bnh thay i ch chnh tr Vit Nam.

Quan h Vit Nam-Trung Quc-Hoa K Cng lin quan n din tin ha bnh, Vit Nam nn c thi nh th no trong

mi quan h vi Hoa K ? ng Trn quang C c nu ln bn sai lm ln nht trong ng li ngoi giao ca ng cng sn Vit Nam trong c vn dnh lu su vo ni b ca Campuchia v b l c hi bnh thng ha quan h ngoi giao vi Hoa K vo nm 1977. ng Trn quang C cng d bo rng Trung Quc l ngun xut x chnh ca nhng thch thc e da i vi ch quyn v ton vn lnh th cng nh i vi an ninh v pht trin ca Vit Nam. ng Trn quang C cng ngh Vit Nam nn thc y bang giao vi Hoa K lm i trng vi Trung Quc. ng ta cng gi chnh ph Vit Nam nn c nhng chnh sch hp l tranh th s ng gp ca cc Vit Kiu cho t quc.

Ti rt ng vi ng Trn quang C nhng im nu trn. Rt tic l ng cng sn Vit Nam cha lm c nhng iu n Quan h ngoi giao gia Vit Nam v Trung Quc vn khng c da trn c s bnh ng v tn trng ln nhau. Qua quyn hi c ta thy c s la bp ca ng cng sn Trung Quc i vi ng cng sn Vit Nam Thnh , thi xc xc ca ng T n Tn v nhng nhn vt ngoi giao khc ca Trung Quc. Ta cng thy c s ngy th v yu km v ngoi giao ca cc nhn vt nh Nguyn vn Linh v Mi khi h mun i thoi trc tip vi Trung Quc m khng thng qua B

3

Ngoi Giao. Ta cng thy c s khng bnh ng trong quan h gia Vit Nam v Trung Quc qua s kin gn y Vnh Bc B khi cc ng dn Thanh Ha b hi qun Trung Quc bn cht, sau Trung Quc cn vu khng h l nhng hi tc, v thi bc nhc ca Vit Nam khng dm phi i mnh m bnh vc cho nhng ng dn v ti. Trong khi , quan h gia Vit Nam v Hoa K vn cha c gn gi lm. Vit Nam vn cn e ngi Hoa K l k th c v din tin ha bnh ca M. Tim nng ca cc Vit Kiu vn cha c tn dng thch ng.

Ni tm li, Vit Nam cn y mnh quan h vi tt c cc nc, k c Trung Quc v Hoa K, trn c s bnh ng tht s v tn trng ln nhau. c bit l Vit Nam nn tin li gn Hoa K hn na v tn dng mi quan h lm gim nh hng ca Trung Quc v bo v quyn li ca t quc trc s e da ca nc lng ging phng Bc. Chnh ph Vit Nam cng nn c nhng chnh sch hp l to iu kin cho cc Vit Kiu v gip t quc v nhng li ch ca dn tc, ch khng phi gip ring ng cng sn Vit Nam.

Tui tr Vit Nam nn lm g ? Trc nhng chuyn bin ca tnh hnh th gii, c bit l nhng chuyn bin c nh

hng n Vit Nam, tui tr Vit Nam nn lm g ng gp cho t nc ? Qua quyn hi c ca ng Trn quang C ti thy rng tt c ngi dn Vit Nam, c

bit l gii tr, nn tm hiu s tht bit r nhng quyt nh quan trng ca ng cng sn Vit Nam lm nh hng n quyn li t quc v dn tc. Tt nhin chng ta s khng tm hiu c ht tt c nhng g xy ra thng tng, tuy nhin chng ta bit cng nhiu s tht th cng tt. Trong thi i thng tin v ton cu ha chng ta c rt nhiu phng tin tm hiu s tht, chng hn nh qua internet, bo, i t nhiu ngun khc nhau.

Tui tr Vit Nam cng nn u tranh cho mt t nc Vit Nam t do v dn ch tht s. Bi v ch c t do dn ch tht s, khng c ti, mi cho php chng ta tm hiu v by t kin v nhng vn h trng ca t nc, ging nh vn a qun sang mt nc khc v vn lnh th, lnh hi, v.v...Ch c t do v dn ch tht s th mi cho php chng ta bu ra nhng ngi i din cho dn, v quyn li ca t nc v dn tc. Ch c nhng ngi i din cho dn chnh ng mi c quyn quyt nh mt cch cng khai nhng vn quan trng i vi quc gia dn tc, ch khng phi nh hin gi: Nhng ngi trong B Chnh Tr khng l nhng i din tht s ca nhn dn quyt nh nhng vn quan trng ca t nc trong m m v khng c li cho quc gia, dn tc.

U.S.A. 15.04.2005

4

HI C V SUY NGH TRN QUANG C

LI TA Tp hi k Hi c v Suy Ngh ca ng Trn quang C (1920) lu chuyn trong nc t u nm 2003. Tc gi nguyn l y Vin Trung ng ng, Th Trng Th Nht B Ngoi Giao, thnh vin on Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Hi ngh Paris (68-73) v Vit Nam.

Trc khi lm vic ti B Ngoi Giao (1954), Trn quang C l s quan qun i nhn dn ging dy ti Trng Cao ng Ngoi Giao. ng l cn B Ngoi Giao sut 44 nm (54-97)

1964 lm b th th nht i S Qun Vit Nam Dn Ch Cng Ha ti Indonesia. 1966 Trn quang C tr li H Ni, 1976 ph trch V Bc M ri chuyn sang v u Chu trc khi sang lm i S ti Thi Lan vo nm 1982. c a vo trung ng ng cng sn Vit Nam t 1986, rng r 12 nm k t 1979, ng Trn quang C tham gia cc cuc thng lng nhm gii quyt chin tranh ti Cambodia. Sau chin tranh Vit Nam, ng tham gia cuc m phn bnh thng ha quan h vi ba nc Hoa K, Lin X, v Trung Quc. Thng hai 1991, ng xin rt ra khi danh sch c vo ban chp hnh trung ng ng cng sn Vit Nam kha VII nhng khng c chp thun. Thng by cng nm ng gp Tng B Th Mi xin khng nhn chc B Trng Ngoi Giao thay th ng Nguyn c Thch. Cui nm 1993, Hi ngh gia nhim k, ng t xin rt khi ban chp hnh Trung ng ng cng sn Vit Nam.

Trong chiu hng i tm nhng i thoi thng thn gia cu th, McNamara ngh nhng hc gi v cu lnh o cuc chin hai bn cng sn Vit Nam v Hoa K cng ngi xung duyt li nhng quyt nh trong cuc chin nhm hiu r kh d rt c nhng kinh nghim lch s, thc dng cho ton cu qua bi hc Vit Nam. Su hi ngh nh trn din ra ti H Ni t thng 11.1995 n thng 2.1998, Hi ngh th 7 thc hin ti Vin Rockefeller Bellagio, Italy.

ng Trn quang C, Nguyn c Thch v mt s hc gi, tng lnh v cu lnh o Cng Ha X Hi Ch Ngha Vit Nam tham d chui hi ngh ny, quan trng nht l hai hi ngh chnh vo thng 6.1997 v thng 2.1998.

Tp ti liu ny ghi li nhiu d kin quan trng v quan h ngoi giao ca Vit Nam vi cc nc x hi ch ngha ln nh, vi Hoa K v khi ASEAN cng nh nhng tranh chp trong ni b ng cng sn Vit Nam.

Ghi li nhng thng tin ni cm v cc vn ca Vit Nam cn i sau hn bn mi nm mt thy tai nghe (c gi kn-mt, cha bao gi ph bin) cng vi nhng suy ngh ca mt cn b cng sn trung kin, tp hi k ny s phn no gip cc nh quan st, nhng ngi cm bt, thm ti liu phn tch cc din Vit Nam nhng nm sau cuc ni chin v nhng thng ngy trc mt.

D ngn nm trc hay ngay thi ng i, quan h Vit-Trung lc no cng l ni quan ngi ca ngi Vit Nam, nht l trc nhng mt mt, thit hi, e da ln n ch quyn v ti nguyn Vit Nam trong nhng nm gn y dc ng bin gii pha Bc cng nh Vnh Bc Vit v c vng Bin ng ca T Quc, tp ti liu ny ch r mt s h qu ca t duy v cch ng x ca nhng ngi c trch nhim an dn bo quc trong nhng thp nin cn i. y l nhng bi hc qu gi cho tt c mi ngi Vit quan tm n vn mnh dn tc.

Ph nh, mc lc, tt c nhng cc ch v ch thch tp ti liu nhm gip ngi c d hiu hn v tra cu thm khi cn.

Trn Giao Thy

5

Hi c v Suy ngh Trong 44 nm (1954-1997) lm ngoi giao, tri qua nhng giai on khc nhau. Bn

thn chng kin v tham gia nhiu s kin ngoi giao ng ghi nh ca thi k khng chin v ca thi k hu chin nh cuc m phn ha bnh vi M Paris (1968-1973), m phn v bnh thng ha quan h vi Trung Quc. S d ti chn qung thi gian (1975-1993) vit k c ny v n cha ng nhiu din bin khc mc t nh v i ngoi. Nht l trong quan h ca ta vi ba nc ln, d b v tnh hay c lm ri rng cho lch s c trn trnh, khin cho vic nh gi v rt bi hc b sai lch. V y cng l giai on m mi quan h ca ta vi cc nc ln c nhng iu ng phi bn khon suy ngh, khng nhng cho hin ti m c th cho c tng lai.

Bi cnh quc t lc ny rt phc tp, chin tranh lnh i vo giai on cui. C 3 nc ln Lin X, M, Trung Quc u c nhng chuyn i v chin lc, t ch i u quyt lit vi nhau chuyn sang ha hon tay i ri tay ba. Cc din chnh tr lun bin i Chu Thi Bnh Dng tc ng trc tip n tiu khu vc ng Nam v nc Vit Nam ta. Khu vc ng Nam lc ny cng ang trong qu trnh chuyn i t i u sang quan h i thoi gia hai nhm nc ng Dng v ASEAN. Hon cnh ny ng ra i hi Vit Nam phi mnh dn sm i mi t duy v i ngoi c c mt ng li ph hp vi thc tin khch quan nhm thot ra khi th c lp, ha nhp c vi pht trin chung ca khu vc v th gii. Nhng khng! T duy chnh tr x cng giam gi nc ta trong cnh kh khn mt thi gian di. Chnh v th ngoi giao qung thi gian ny li trong ti nhiu bn khon suy ngh v ci ng ci sai, ci nn lm v ci khng nn lm. Ti ngh rng nu nghin cu mt cch trung thc v c trch nhim nhng s kin ca giai on lch s ny th t y c th rt ra nhng bi hc b ch v ch ng cho ngoi giao ta hin ti v tng lai vi mc ch ti cho l m bo c li ch ca dn tc trong mi trng hp.

V vy ti liu ny ti vit lm 2 phn: Hi c v Suy ngh. Phn Hi c c gng ghi li mt cch khch quan v trung thc din bin ca cc s kin trong thi gian 1975-1993 trn c s nhng t liu v nht k cng tc cn lu gi c. Cn Phn Suy Ngh dnh cho nhng ngh ca ring ti, nhng iu trn tr ca ti khi nghin ngm li cc s vic tri qua. Nhng ngh hon ton theo ch quan, c th sai c th ng.

23.1.2001

Bn tho ny c b sung v hon chnh ngy 22.05.2003 Trn Quang C

6

Vit Nam trong thp nin 70 ca th k 20 Nc Vit Nam ta trong nhng nm 70 ca th k 20 tri qua nhng s kin to ln:

Hip nh Paris 1973 v Vit Nam kt thc cuc m phn maratn 1968-1973 gia Vit Nam v M, ton thng ca chin dch H ch Minh nm 1975 a Vit Nam ti nh cao ca gii phng dn tc v uy tn ca quc t. Thng li ca Vit Nam trong khng chin chng M khng ch l mt tc nhn a n nhng thay i rt quan trng trong chin lc ca cc nc ln m cn lm chuyn i cc din chnh tr khu vc ng Nam . N s sc mnh qun s v ch kin cng ca Vit Nam, mt khc lo ngi mi e da t nc Trung Hoa khng l tng ln mt khi M rt khi ng Nam , ng thi li c yu cu pht trin kinh t, cc nc ASEAN st sng bnh thng ha v ci thin quan h vi Vit Nam; t chc lin minh qun s SEATO tan r, xu hng ha bnh, n nh ng Nam pht trin. Sau khi b go nc lnh Vit Nam, M lo tho chy khi ng Nam , song li s to ra mt khong trng c li cho cc i th ca mnh. Mt mt s Lin X tha th m rng nh hng ng Nam v th gii, mt khc lo Trung Quc pht huy vai tr nc ln Chu lp ch hng nn M va tm cch khai thc mu thun X-Trung va mun c mt nc Vit Nam c lp c vi Trung Quc ln Lin X duy tr th cn bng chin lc gia 3 nc ln trong khu vc Chu Thi Bnh Dng.

Trong tp Ti liu Lu Nm Gc (Pentagone Papers) ca M c vit: Bo co ca i S M ti Anh gi B Ngoi Giao M ngy 1.3.1967 ghi li mt cuc i thoi ngn gia Ngoi Trng Anh Brown v Ngoi Trng Ba Lan Rapacki ti Lun n ngy 22.2.1967. Khi Brown hi nhn nh ca Rapacki v mc th lc ca Kossyguine (Th Tng Lin X lc ) i vi H Ni. Rapacki Tr li: Khng km ca ng i vi H Ni. V khi Brown hi: Gia Trung Quc v Lin X nc no c nhiu nh hng hn i vi H Ni ?. Rapacki Tr li: Bc Vit Nam. ng li c lp t ch ca Vit Nam th hin r nt trong sut thi gian m phn vi M Paris.

Sau cuc m phn vi M Paris nm 1973 ti c bt lm V Trng V Bc M nn c y iu kin trc tip theo di v x l mi quan h ca nc ta vi M sau chin tranh.

Vo qung hn mt thng sau khi gii phng min Nam, ta c nh Lin X chuyn cho M mt thng ip ming Lnh o Vit Nam Dn Ch Cng Ha tn thnh c quan h tt trn c s tn trng ln nhau. Trn tinh thn , pha Vit Nam t kim ch trong khi gii phng, to c hi cho ngi M khng b cn tr trong vic tin hnh di tn nhn vin ca h. Pha Vit Nam c gng lm mi s cn thit khng lm xu i quan h vi M trong tng lai. Khng c s th ch i vi M Vit Nam v Vit Nam cng khng mun thy nh vy pha M.

Ngy 12.6.75, M gi n S Qun ta Paris bc thng ip p li: V nguyn tc, M khng th hn g Vit Nam Dn Ch Cng Ha. ngh trn c s tin hnh bt c quan h no gia hai bn (procced on this basis in any relations between the two sides). M sn sng nghe bt c gi no m pha Vit Nam Dn Ch Cng Ha c th mun a ra. Thng ip ny do S Qun M Paris gi ti S Qun ta, ni dung khng ni r l ca B Ngoi Giao M hay ca cp no.

Ngy 11.7.75, ta gi thng ip cho M, ch yu nhc li on ni v M trong Bo Co ca Ngoi Trng Nguyn duy Trinh c trc Quc Hi ngy 4.6.75: Vic Chnh ph Hoa K tn trng cc quyn dn tc c bn ca nhn dn Vit Nam, t b hon ton s can thip vo cng vic ni b min Nam Vit Nam, lm ngha v ng gp vo vic hn gn vt thng chin tranh v cng cuc xy dng li sau chin tranh c hai min Vit Nam, s to iu kin thit lp quan h bnh thng gia Vit Nam Dn Ch Cng Ha v Hoa K theo tinh thn iu 22 Hip nh Paris v Vit Nam.

Cuc tip xc u tin sau chin tranh gia ta v M din ra ti Paris ngy 10.7 cp B th th nht i S Qun ( Thanh-Pratt) ch yu bn v vn MIA, c th pha M

7

xin c trao tr mt s hi ct phi cng M b bn ri min Bc. n cuc gp tip theo ngy 5.9.75, cng vn pha Thanh v Pratt, ta ng s giao cho M 3 b hi ct gic li. Song mi ti thng 12 ta mi cho php mt on 4 H Ngh S M do Ch Tch y ban POW.MIA, G.V. Montgomery dn u vo H Ni nhn. on ny c Th Tng Phm vn ng tip.

Sang nm 1976, M li thng qua Lin X thm d vic tip xc vi ta, song khng nh s khng thc hin iu 21 ca Hip nh Paris. Cng hm ngy 26.3.76 ca Henry Kissinger (lc ny l Ngoi Trng) gi Ngoi Trng Nguyn duy Trinh cm n ta n tip on Montgomery v sn sng m cuc tho lun v vic thit lp mi quan h mi gia hai nc. I believe that the interests of peace and security will benefit from placing the past behind us and developing the basis for a new relationship between our two countries. Ngy 30.4 B Trng Ngoi Giao ta gi cng hm tr li, nu li nhng vn tn ti gia 2 nc (vn bi thng chin tranh v vn ngi M mt tch trong chin tranh), trn c s gii quyt 2 vn s bnh thng ha quan h vi M theo quy nh ca iu 22 Hip nh Paris. Ta sn sng xem xt ngh c th ca M v vic m thng lng gia hai bn. Ta s c tr li khng qu lu, song s khng trc khi Quc Hi M bn v vic b cm vn i vi Vit Nam. Gn nh ng thi vi vic G. Ford bc kin ngh ca Quc Hi M yu cu tm ngng trong 6 thng lnh cm vn bun bn vi Vit Nam. B Ngoi Giao M gi thng ip khng nh sn sng sm c tho lun vi Vit Nam, song nhn xt quan im ta t thng lng trn c s selective application of past agreements l khng em li kt qu xy dng; vn full accounting v MIA s l mt trong nhng vn hng u ca M, ch khi no vn ny c gii quyt mt cch c bn (substantially) mi c th c tin b tht s ti bnh thng ha quan h gia hai nc chng ta. ngh Vit Nam xem li mt cuc hp bn v cc vn tn ti l c b ch hay khng ?

Tnh hnh nhng nhng nh vy ko di cho ti khi Jimmy Carter trng c Tng Thng thay Gerald Ford nm 1977. Chnh quyn mi ca ng Dn Ch c quan im chin lc khc v thi i vi Vit Nam mm mng hn. Nguyn nhn quan trng khin chnh quyn Carter quan tm ngay t u n vic thit lp mi quan h mi vi Vit Nam l li ch chin lc ca M khu vc Chu Thi Bnh Dng. i S M ti Lin Hip Quc, Andrew Young, ni r iu : Chng ti coi Vit Nam nh mt Nam T Chu . Khng phi l b phn ca Trung Quc hay ca Lin X, m l mt nc c lp. Mt nc Vit Nam mnh v c lp l ph hp vi li ch quc gia ca M (thng 1.1977).

Ngy 6.1.1977, thng qua Lin X, M li a ra mt k hoch 3 bc v bnh thng ha quan h vi Vit Nam:

1.- Vit Nam cho bit tin v nhng ngi M mt tch trong chin tranh (MIA). 2.- M chp nhn Vit Nam vo Lin Hip Quc v sn sng lp quan h ngoi giao

y , cng nh bt u bun bn vi Vit Nam. 3.- M c th ng gp khi phc li Vit Nam bng cch pht trin bun bn, cung

cp thit b v cc hnh thc hp tc kinh t khc. Ngy 3.3.1977 chnh quyn Carter quyt nh ni lng mt phn cm vn i vi ta,

cho php tu thy v my bay nc khc ch hng sang Vit Nam c gh cc cng v sn bay ca M ly nhin liu (nhng vn cm ngi M bun bn vi Vit Nam, cm tu M n Vit Nam, cm tu v my bay Vit Nam n cng v sn bay M). Ngy 9.3.1977 M cho php cng dn M c i thm Vit Nam, Cuba, Bc Triu Tin, Campuchia k t ngy 18.3.1977.

n gia thng 3, ta nhn tip n Leonard Woodcock, c phi vin ca Tng Thng M Carter, sang Vit Nam. Ngy 17.3.1977, Th Tng Phm vn ng tip L. Woodcock v 4 thnh vin, trong c Thng Ngh S Mansfield ti Ch Tch ph H Ni. Ngy hm , on M cng n cho Ngoi Trng Nguyn duy Trinh.

8

Sau chuyn i thm m ng ny, hai bn tha thun m cuc m phn v bnh thng ha quan h gia Vit Nam v M ti Paris. on ta lc do Th Trng Ngoi Giao Phan Hin dn u, thnh vin c ti, V Trng V Bc M, anh V Hong, V Trng V Lnh S v my cn b V Bc M:

a. Bi xun Ninh, Cng, L Mai. Anh L Mai khi l cn b V Bc M, lm phin dch cho Trng on. S Qun ta Php c anh Thanh, b th th nht v anh Nguyn thin Cn, ty vin bo ch, tham gia on. Pha M do R.Holbrooke lm Trng on. Cuc m phn din ra kh lu, phi qua 3 vng m phn trong thng 5, thng 6 v thng 12 nm 1977. a im lun phin i S Qun ta v i S Qun M ti Php. Trong m phn vng 1 (ngy 3-4.5.1977), lp trng ca M l hai bn thit lp quan h ngoi giao y ngay v v iu kin, cn nhng vn khc gia hai bn li gii quyt sau; M s khng cn Vit Nam vo Lin Hip Quc. Cn v iu 21 (ca Hip nh Paris v Vit Nam), M c kh khn v php lut nn khng thc hin c, ha s thc hin khi c quan h, b cm vn bun bn v xt vin tr nhn o. Theo ch th nhn trc khi i, ta kin quyt i phi gii quyt c gi 3 vn : Ta v M bnh thng ha quan h (bao gm c vic b cm vn v lp quan h ngoi giao y ), ta gip M gii quyt vn MIA v M vin tr 3,2 t la cho Vit Nam nh ha hn trc y. Tr ngi ln nht cho vic bnh thng ha quan h l vic ta i M vin tr 3,2 t la cho ta v Quc Hi M khi dt khot khng chp nhn vin tr lm iu kin cho vic bnh thng ha quan h vi Vit Nam. Ngy 2-3.6, m phn vng 2, M nu li cc ngh hi thng 5. Ngy 19.7.1977, ti Hi ng Bo An Lin Hip Quc, M rt b vic ph quyt Vit Nam vo Lin Hip Quc. Sau vng 2, anh Phan Hin phi bay v H Ni bo co v xin ch th, thc cht l ngh trn nn c thi thc t v i sch mm do hn, nhng nghe ni c 4 v lnh o ch cht ca ta lc u nht tr lp trng trn. Trc i hi kin quyt ca ta, ti vng 3 (19-20.12.1978), M ngh nu cha tha thun c v vic thit lp quan h ngoi giao y th c th lp Phng Quyn Li (Interest section) Th hai nc, nhng nh vy th cha b cm vn c. Sau khi c Phng Quyn Li th s ty tnh hnh m xt b cm vn, song ta vn gi lp trng cng nhc i gii quyt c gi 3 vn .

R rng nm 1977 chnh quyn Carter thc s mun bnh thng ha quan h vi Vit Nam v nm 1977 c kh nng thc t ta bnh thng ha quan h vi M nhng ta b qua. Trong khi , theo s xi dc ca Bc Kinh, chnh quyn Polpot bt u chin tranh bin gii t ngy 20 thng 4 v n phng ct t quan h ngoi giao vi ta ngy 31.12.1977.

T u nm 1978, quan h gia 3 nc ln M-X-Trung bt u chuyn t hnh thi i u tng i mt sang hnh thi M-Trung cu kt chng Lin X. Lin X nhn th yu ca M sau thm bi Vit Nam ra sc tng cng nh hng -Phi v M La Tinh bng hc thuyt ch quyn hn ch ca Brejnev. Ti Chu , Lin X a qun vo Afghanistan (1979), ng thi thc hin chnh sch bao vy Trung Quc. Cng t nm 1978, M y nhanh qu trnh bnh thng ha quan h vi Trung Quc (t thng 2.1978), khi Kissinger i thm Bc Kinh, Trung Quc v M k tha thun lp C Quan lin lc Th 2 nc vi quy ch nh mt S Qun. Nc c chi l bi Trung Quc ngn chn Lin X ca C Vn An Ninh Quc Gia Z. Brzezinski dn dn ln lt ch trng ca Ngoi Trng Cyrus Vance v R. Holbrooke l thc y song song vic ci thin quan h vi Vit Nam v Trung Quc. Ngy 23.8.78, trong lc M m phn v bnh thng ha quan h vi ta Paris, Ngoi Trng M C. Vance i thm Bc Kinh. Cho n khi ng Tiu Bnh tuyn b Trung Quc l NATO phng ng v Vit Nam l Cuba phng ng (19.5.1978) v Brzezinski i thm Trung Quc (20.5.1978) th chnh quyn Carter chn con ng bnh thng ha quan h vi Trung Quc v gc sang bn vic bnh thng ha quan h vi Vit Nam.

9

Ngy 21 thng 8 nm 1978 Quc Hi M cn c mt on 7 H Ngh S (Dn Biu) thuc c hai ng Dn Ch v Cng Ha, do H Ngh S Dn Ch G.V. Montgomery, Ch Tch y Ban POW.MIA, dn u sang Vit Nam ch yu trao i vi Th Trng Phan Hin v vn tm kim ngi M mt tch trong chin tranh (MIA). Ta trao tr cho M mt s b hi ct t thin ch hp tc trong vn MIA. V theo yu cu ca h, ti dn on Montgomery i min Nam, thm Thnh Tht Cao i v mt tri ngi Campuchia t nn chin tranh bin gii Ty Ninh. y l ln u tin ta cho php mt on M chnh thc thm thnh ph H ch Minh k t khi gii phng min Nam.

Sau chng mt thng, ti sang Nu c tip tc cuc m phn v bnh thng ha quan h vi M. Cuc m phn vng 4 v bnh thng ha quan h Vit Nam-M khng ko di nhiu nm 1977 Paris. Ln ny Trng on m phn ca ta l Th Trng Ngoi Giao Nguyn c Thch. Cn pha M vn l R. Holbrooke. n lc ny khi ta quyt nh rt b i hi M phi bi thng chin tranh, vin tr 3,2 t la mi bnh thng ha quan h v nhn cng thc bnh thng ha quan h khng iu kin ca M th mun. S d M tip tc m phn vn bnh thng ha vi ta lc l ch nhm lm Vit Nam chp chng trong quan h vi Lin X v trong vn Campuchia, trong khi M chuyn hng sang pha Trung Quc. R. Holbrooke ni vi ta: M coi trng Chu . M cn bnh thng ha quan h gia hai nc. Nhng M lo ngi Lin X t cn c Cam Ranh.

Trong khi ch i pha M tr li dt khot v vn bnh thng ha quan h, khong h tun thng 11, anh Thch v H Ni trc, cn ti vn li Nu c gi cu. Ngy 30.11.1978, R. Oakley, tr l (Ph T) Ngoi Trng M, tr li s thc dc ca ti, cn ni: M khng thay i lp trng bnh thng ha quan h vi Vit Nam, nhng phi chm li v cn lm r 3 vn Campuchia, Hip c Vit-X v vn ngi di tn. Ri h trao cho ti tm nh ta nh ca S Qun ngay trn ng R. Hoa Thnh n, ni l s trao tr ta ta nh lm tr s i S Qun, yu cu ta cung cp s ngi nh c ca Tng Lnh S Qun M ti ng Trng Thi (?) H Ni.

Ti li Nu c mi ti cui thng 1.1979, sau khi ta a qun vo Campuchia gip bn nh ui Polpot gii phng Phnom Penh. Cc cuc ni chuyn M-Vit Nam v bnh thng ha tan v do cuc xm lc Campuchia ca Vit Nam (Cyrus Vance 9.1.1979). Ti ngh, thc ra M quyt nh dt b qu trnh m phn bnh thng ha quan h vi ta t khi ta tham gia khi COMECON v k Hip c hu ngh vi Lin X (3.11.1978), bt tay vi Trung Quc chng Lin X Chu Thi Bnh Dng.

Vic ng Tiu Bnh i thm M (29-30.1.1979) nh du vic bnh thng ha quan h M-Trung Quc, cng l chnh thc xp li vic bnh thng ha quan h Vit Nam-M ti 17 nm sau. Trong khi gp Carter Hoa Thnh n, ng Tiu Bnh t s tin cng vo Vit Nam v khng gp phi phn ng bt li no t pha M. Theo Brzezinski, trong cuc hi m vi Carter hm 29.1, ng yu cu c s cng tc gia M v Trung Quc chng Lin X. Cn Carter c phn thn trng hn, ng c nhng cuc tham kho cht ch gia hai nc chn ch ngha bnh trng ca Lin X nhng thn trng trnh cp ti ngh ca ng. Sau , ngy 26.2.1979, Carter c nu 6 nguyn tc x s khi Trung Quc xm lng Vit Nam: M khng can thip trc tip, khuyn khch cc bn t kim ch, Vit Nam rt qun khi Campuchia v Trung Quc rt qun khi Vit Nam, cuc xung t khng e da li ch trc mt ca M, khng t li vn bnh thng ha vi Trung Quc, quyn li ng minh ca M khng b e da. Cng t , cuc xung t Campuchia v quan h vi Vit Nam c t trong khun kh ca mi quan gia 3 nc ln M-X-Trung. V cng t M gn vn quan h M-Vit Nam vi qu trnh gii quyt vn Campuchia.

L nhn chng lch s v cng l ngi trc tip tham gia cc hot ng ngoi giao ny vi t cch l V Trng V Bc M B Ngoi Giao, trc tip tham gia on m phn v bnh thng ha quan h vi M Paris nm 1977 ri Nu c nm 1978, ti tht s

10

au xt v ta b l mt c hi cng c th ng ca Vit Nam trong ha bnh tp trung pht trin t nc sau bao nm chin tranh, l c hi san bng khong cch vi cc nc cng khu vc. Trong tp hi k ca mnh (From Third world to First. (T th gii th ba n th gii th nht). L Quang Diu nhn xt: Nm 1975 thnh ph H ch Minh c th snh ngang vi Bangkok. Nhng nay (nm 1992) n tt li ng sau ti hn 20 nm.

Vic ta t chi li ngh bnh thng ha quan h khng iu kin ca M, lm cao trc vic ASEAN ng mun Vit Nam tham gia t chc khu vc ny, theo ti, a li nhng h qu v cng tai hi cho nhn dn v t nc ta. Liu Trung Quc c dm tip tay cho bn dit chng Polpot khiu khch ta v c dm nh ta nm 1979 nu nh Vit Nam sau chin thng 1975 c mt chin lc thm bn-bt th thc s cu th hn ? Vic bnh thng ha quan h vi M v vic gia nhp khi ASEAN mi ngt 20 nm sau (1995) ta mi thc hin c mt cch kh cht vt.

Theo ti, t duy i ngoi c phn cng nhc ca ta lc y qu khng theo kp bc chuyn bin ca chnh tr th gii th hin qua s iu chnh chin lc ca cc nc ln sau s kin Vit Nam 1975, dm c nhng quyt sch linh hot kp thi em li li ch to ln lu di cho dn tc ta. Ngc li, vic ta b l c hi bnh thng ha quan h vi M lc ny khin Vit Nam gn nh n c trc mt Trung Quc y tham vng.

Cn vi Trung Quc, sau khi c Hip nh Paris 1973, Trung Quc c li ch duy tr nguyn trng ng Dng, nht l vic Vit Nam chia ct thnh hai min di hai ch chnh tr khc nhau l ph hp vi lu di ca h ng Nam . Sau khi i thm Trung Quc v, Thng Ngh S M K. Mansfield bo co trc Quc Hi M (1.2.1975): Trung Quc tn thnh hai nc Vit Nam tip tc tn ti. Trung Quc cho rng mt nc Campuchia thng nht, trung lp l iu ch yu trong mt ng Dng n nh.

T 1973, xy ra nhng va chm bin gii Vit-Trung. Nm 1974, Trung Quc chim ngon lnh nt phn cn li Qun o Hong Sa ca ta. C ngi cho rng ch sau khi ta ng hn theo Lin X th Trung Quc mi chng ta. Song s tht l cc hot ng th ch ca Trung Quc i vi Vit Nam xy ra t trc khi Vit Nam tham gia khi SEV (thng 6.1978) v k Hip c Hu Ngh vi Lin X (thng 11.1978). Thng 12 nm 1975, sau khi thm Trung Quc qua Paris, H. Kissinger ni: M ang tnh ton vic s dng Trung Quc hn ch nh hng ca Vit Nam khu vc.

Nt c trng ca giai on 1975-78 l Campuchia tr thnh tiu im ca s i u gia mt bn l Trung Quc v mt bn l Vit Nam c Lin X ng h. S i u y tr thnh xung t qun s ngay t thng 5.1975 v pht trin ln thnh cuc chin tranh bin gii Ty-Nam nc ta. Trong khi tr li phng vn, ngy 8.1.1978 ti nhn nh: iu l th y l trng hp u tin ca mt cuc chin tranh qua tay ngi khc gia Lin X v Trung Quc, xung t gia Vit Nam c Lin X ng h v Campuchia c Trung Quc ng h.

Nh vy ch qua 4 nm sau khi gii phng c t nc, ta li b x y vo cuc chin thm khc Campuchia, i u ngay vi Trung Quc, k tng l ng minh chin lc ca ta trong 30 nm chin u chng xm lc phng Ty. Sau hai cuc khng chin gian kh, dn ta mi ch c hng mi v ca chin thng v ha bnh m cha y 5 nm. Vt thng chin tranh cha lnh th lm vo cnh na ha bnh na chin tranh.

Chin tranh chng M tuy gian kh khc lit song Vit Nam cn c c mt trn nhn dn th gii rng ln ng h, cn trong cuc chin u chng dit chng Polpot th Vit Nam hu nh hon ton c lp. Cc nc cng khu vc lo s Vit Nam sau khi h xong Campuchia s pht huy sc mnh qun s ra c ng Nam . Cn Trung Quc ra sc vu khng Vit Nam xm lc Campuchia v c mu lp Lin bang ng Dng lm ch c Lo ln Campuchia, xa m tnh cht chng dit chng ca vic Vit Nam a qun vo Campuchia.

11

Cng thi gian ny, do nhng kh khn kinh t-x hi chng cht ca thi k chin tranh cha c tho g, li b bao vy cm vn bn ngoi nn trong nc ny sinh ra tnh trng vt bin trn ra nc ngoi ca mt b phn dn chng c min Nam ln min Bc, to thm gnh nng v i ngoi cho ta, bi en thm hnh nh Vit Nam trn quc t. Vn Campuchia v vn thuyn nhn (boat people) lc qu l hai gnh nng trn mt trn i ngoi ca ta trong thp nin 80 ca th k 20.

Na cui ca thp k 70 ny l thi gian ta chng cht nhiu sai lm v i ngoi nht trong sut lch s dng nc sau cch mng (t 1945 n nay):

- Ta khng khn ngoan duy tr mi quan h cn bng vi Trung Quc v Lin X, nhn t cc k quan trng m bo thng li ca ta trong khng chin chng M.

- B l c hi bnh thng ha quan h vi M, nm 1977, khi chnh quyn Carter ch ng ngh hai bn bnh thng ha quan h khng iu kin.

- nh gi sai v khng gia nhp khi ASEAN ngay t 1976 khi c 6 nc ny u mong mun ta tham gia v li ch ca mi mt quc gia v ca chung khu vc.

- Dnh lu su v lu vo vn Campuchia. Nhng sai lm ny c h qu lin quan cht ch vi nhau, gy thit hi ln cho ta v

i ngoi, v an ninh quc phng, v pht trin kinh t trong mt thi gian di. Mt nhim k i S khng t nht. Thng 10.1982, ti c b nhim i lm i S ti Vng Quc Thi Lan mt im

tin tin ca mt trn i ngoi thi k y v chnh quyn Thi Lan lc gn b rt cht vi Trung Quc trong vic nui dng b l dit chng Polpot chng Vit Nam. Khng th ni nhim k i S ca ti Thi Lan khi l bnh lng hay t nht. Hu nh khng c thng no l khng c nhng m ng biu tnh trc S Qun h ht phn i Vit Nam xm lc Campuchia, xm phm lnh th Thi. Thng thng nhng hot ng ny tr nn no nhit vo u ma kh hng nm, cng lc vi cc hot ng qun s bt u trn bin gii Campuchia-Thi. m biu tnh c khi l dn xm l (loi xe xch l my ca Thi), c khi l t chc dn v Thi, c khi l m ngi Vit phn ng my Tnh ng Bc thng t tp trong cng vin Lum pi ni gn i S Qun ta trn ng Wireless Road, nhn tin biu tnh ph.

Bo ch Thi Lan hi hnh nh rt khoi theo di phn nh cc hot ng ca i S Vit Nam, c bit l nhng khi c cuc gp g khng ly g lm vui v gia B Ngoi Giao Thi Lan v i S Vit Nam. Phi ni rng nhit khng kh chuyn tr gia ti vi cc v quan chc, ngoi giao Thi phn nh kh trung thnh cng chin s vng bin gii Campuchia-Thi Lan. Ti khng th no qun li pht biu y phn n ca ngi T Lnh Lc Qun y quyn uy Ac-thit Khm-lang-c vi bo ch: Chng cn c i S Vit Nam Thi Lan na, sau khi ti lch s nhng kin quyt t chi nhn hai bc cng hm phn i ca Ngoi Trng Thi. Bc cng hm ngy 17.4.1983 ca Thi phn i qun i Vit Nam bn ri chic my bay trinh st L19 lm cht vin phi cng li my bay , v sau li bn hng mt chic trc thng ca Qun i Thi. Cn cng hm ngy 1.5.1984 phn i qun i Vit Nam pho kch vo lnh th Thi thuc Tnh Surin lm cht v b thng mt s dn lng. Tuyn b gin d ca Tng Ac-thit c ph ha bi mt s bo Thi, trong t nht bo ting Anh Daily News (Tin tc hng ngy) c x lun vit: Chnh ph (Thi Lan) cn yu cu Vit Nam thay ngay i S ca h Bangkok phn i vic ng ny t chi nhn cng hm phn khng ca Thi. S vic xy ra vo thi gian u ma kh 1984-1985, lc qun tnh nguyn Vit Nam m chin dch nh thng vo vng t thnh v xa sch cc cn c ca 3 phi Kh-me phn ng nm trn ng bin gii Campuchia-Thi Lan v cm su vo t Thi Lan. Cng thi gian xy ra nhng v tp kch v pho kch ca qun Trung Quc vo my Tnh bin gii pha Bc nc ta phi hp cu nguy cho bn dit chng Polpot mt trn pha Ty nc ta.

12

Thng qua bo ch Thi, ti cng c dp lm cho nhn dn Thi Lan r s tht v vn Campuchia trong khi tr li phng vn ca t Kledlap (B Quyt) ngy 15.4.1984:

Hi: Ngi c tn thnh kin cho rng chin tranh Campuchia l cuc xung t gia Lin X-Vit Nam mt bn vi Trung Quc-Kh me mt bn, cn ASEAN v cc bn khc ch ng vai tr ph ? Nu ng nh vy, Ngi c kin th no v sng kin ca ng Adam Malik v m phn Lin X-Vit Nam-Trung Quc gii quyt vn Campuchia ?

Tr li: Thc cht ca ci gi l vn Campuchia hin nay l vic Trung Quc s dng mt trong nhng cng c c lc nht v cng l th bo nht ca h can thip v e da an ninh ca cc nc ng Dng, trc ht l Campuchia. Nu cho rng y l xung t gia Lin X-Vit Nam vi Trung Quc-Kh me th l mc by Trung Quc c, u l sai lm nguy him. V nh th s khng thy c mi e da ln i vi an ninh ca tt c cc khu vc ny l ch ngha bnh trng v b quyn Trung Quc. Lin X trc n nay ch gip nhn dn 3 nc ng Dng bo v c lp v xy dng ha bnh t nc mnh, khng e da ai c. V vy, xin min pht biu v kin ca ng Adam Malik y.

Hi: Chin tranh ( Campuchia) ko di s nh hng n kinh t Vit Nam v ASEAN, khng r ai s chu ng c lu hn ai ?

T.L: Ti ngh rng khng nn t vn nh vy, v s trng him k ca Bc Kinh. Th on ln ca h trong chnh tr quc t xa nay vn l ngi trn ni xem h nh nhau. Nc chng ta khng ln nh h, v vy ta cn phi thng minh hn h, t nht cng khng mc mu h. Li ch ca nhn dn cc nc ng Nam khng cho php chng ta ko di tnh hnh i u hin nay cho cc nc khc ng ngoi hng li.

Trong chuyn i Indonesia thng 3 va qua ca B Trng Nguyn c Thch, Vit Nam v Indonesia nht tr nhn nh l tnh hnh tip tc nh hin nay l c hi cho cc nc trong khu vc trong c gng xy dng nn kinh t v ci thin i sng nhn dn mnh. Hai bn tha nhn l gii quyt c tnh hnh ny s c li cho tt c cc nc ng Nam . Nu khng s ch c li cho cc bn th ba.

Hi: Khng r Ngi c th khng nh c hay khng rng trong tnh hnh hin nay qun Vit Nam s khng trn qua bin gii Thi Lan.

T.L: V iu ny chng ti c th m bo chc chn rng chng ti khng xm phm lnh th ca Thi Lan.

Hi: Nhng chnh quyn v Qun i Thi Lan vch r iu xy ra. Mt s phng vin nc ngoi cng a tin ny.

T.L: Xin khng nh li rng trong t tn cng bn Kh me va qua, bn ny chy vo lnh th Thi Lan. Lc lng ca chng ti dng li bin gii ch khng xm phm lnh th Thi Lan, mc d pha Thi Lan to iu kin cho bn ny chy sang. V tin ni rng bt c t binh Vit Nam, c xc binh s v xe tng Vit Nam trong t Thi Lan l hon ton ba t.

Hi: Ngi T Lnh Ti Cao kim T Lnh Lc Qun (Ac-thit Khm-lng-c) a ra tin ny

T.L: Chnh Ngi T Lnh Ti Cao Qun i khng nh tin ni rng Qun i Thi Lan s dng my bay A.37 nm bom ph hy kho v kh ca Kh me , cng cha r kho ny nm trn t Thi hay trn t Campuchia. Trong khi chin s ang xy ra bin gii, Qun i Thi Lan khng to iu kin cho phng vin nc ngoi vo lm tin khu vc . Nhiu phng vin nc ngoi rt bt bnh v vic ny v ni rng Qun i Thi Lan a tin rt ln xn, hm nay ni th ny, ngy mai li ni th kia, khng thng nht. V d nh lc u ni bt c 40 t binh Vit Nam, sau ni l bt c 41 ngi, tip ni ch bt c 6 ngi, cn l ngi Kh me.

Hi: Khng r Vit Nam s c bin php sm chm dt chin s nh th no ? T.L: Theo kin ring ti, nu chin s ln ny chm dt cng sm s cng c li cho

cc bn. Trc ht chng ti mun gi gn mi quan h, mun lm cho bin gii Thi Lan-

13

Campuchia c ha bnh n nh v mun cho Vit Nam v Thi Lan sm c quan h hu ngh. Chng ti khng mun chin tranh ko di, nhng cng khng s chin tranh ko di.

Hi: Vn khng an ton hin nay l qun i Vit Nam p st bin gii Thi Lan. Nu vo cng v Thi Lan th Vit Nam cng s cm thy mnh khng an ton nu nh c lc lng nc ngoi xm phm nh vy. y l iu suy ngh hin nay ca Thi Lan.

T.L: Nu nh cc ng theo di k vn th cc ng s thy khng phi l g mi m c. Chng ti nhiu ln a ra nhiu sng kin: T nm 1980 chng ti ngh xy dng khu an ton dc bin gii Thi Lan-Campuchia nhm m bo an ninh khu vc ny, lm cho pha Thi Lan khi lo ngi vic qun i Vit Nam c mt Campuchia. Nhim v ca qun i Vit Nam Campuchia ch nhm tiu dit lc lng Polpot. Chng ti nhiu ln tuyn b qun i Vit Nam s rt ngay khi nguy c e da t Trung Quc chm dt.

Khi cho in bi phng vn ny, Ban bin tp t ct b khng dng tr li ca ti ni v bng chng Qun i Thi gip qun Polpot v xm phm lnh th Campuchia.

Trong khi Vit Nam tip tc sa ly vo Campuchia th ba nc ln trong tam gic chin lc M-X-Trung li c s iu chnh chin lc tp trung vo pht trin kinh t, i vo xu th ha hon nhm va tranh th va u tranh kim ch ln nhau. Vn Campuchia bt u c a vo chng trnh ngh s ca cc cuc m phn tng cp mt gia ba nc ln. Ngay t khi Trung-X khi u qu trnh m phn bnh thng ha quan h gia hai bn, thng 10.1982 Bc Kinh, Trung Quc nu 3 tr ngi cho vic bnh thng ha quan h Trung-X l xung t bin gii Trung-X, vn Campuchia, vn Afghanistan, v trao bn yu sch 5 im v vn Campuchia cho Lin X:

a.- Lin X chm dt ng h Vit Nam xm lc Campuchia. b.- Vit Nam tuyn b rt ht qun khi Campuchia. m phn bnh thng ha quan

h Trung-Vit s bt u sau khi nhng n v qun Vit Nam u tin rt. c.- Trung Quc c nhng bin php ci thin quan h vi Lin X. d.- Lp chnh ph lin hip Campuchia i din cho tt c cc phe phi Campuchia

(iu ny c ngha l hp thc ha phi Polpot dit chng). e.- Bo m quc t cho mt nc Campuchia c lp v khng lin kt. n ngy 1.3.1983, Trung Quc a ra cng khai 5 im trn. Thc ra lc Trung

Quc a ra lp trng 5 im gii quyt vn Campuchia ch yu lm con bi mc c vi Lin X, v gy sc p vi M v ASEAN ch cha nh gii quyt v Trung Quc cho rng ghm chn Vit Nam Campuchia cng lu cng c li cho h. Thi gian ti lm i S Vit Nam Thi Lan th i S Trung Quc Thi Lan l Trng c Duy, vi Trng Thanh l Tham Tn. Nhng nhn vt ny ti li gp li sau ny khi m phn vi Trung Quc v bnh thng ha quan h gia hai nc. Thi gian lm i S Bangkok cng gip ti tm hiu c thm v lu di ca Trung Quc ng Nam v trong vn Campuchia.

Vn Hoa kiu cng l mt c im m Trung Quc mun khai thc hng ginh thm li th chnh tr v kinh t ng Nam . S lng ngi Hoa Thi Lan cng nh cc nc ng Nam khc u kh ln v nm vai tr quan trng trong nn kinh t a phng. Nhng cc ni khc cng ng ngi Hoa thng tch bit ring ra cn Thi h hu nh ng ha vi dn a phng. Rt kh phn bit ngi Thi gc Hoa vi ngi bn a, nht l trong tng lp trung lu tr ln, k c trong Hong Tc.

Trong khi , ngi Vit Thi Lan li chu mt s phn hm hiu hn nhiu. Ta quen gi l Vit kiu Thi Lan, nhng chnh quyn Thi Lan ch coi h l nhng ngi t nn bt hp php ca nc Vit Nam cng sn, khng coi l ngoi kiu (khng c cp giy tng-do (giy chng nhn l ngoi kiu) cng khng c nhp quc tch Thi. V vy nn hng chc vn ngi Vit mc d lm n sinh sng trn t Thi hng chc nm vn b qun thc my tnh min ng Bc Thi Lan. Phi xin giy php ca chnh quyn Thi

14

nu mun ra khi ni mnh c tr, cng nh nu mun n S Qun Bangkok nhng dp Tt Nguyn n hay ngy Quc Khnh. Ngc li i S ta cng khng th ti nhng Tnh c ng ngi Vit ng Bc thm hi b con kiu bo mnh. Ngi tin nhim ti, anh Hong bo Sn, trc khi kt thc nhim k i S t vn vi B Ngoi Giao Thi Lan xin c i ng Bc thm v cho t bit kiu bo v nhn c cu tr li rt chi l ngoi giao: Khng m bo an ton trn ng i. vt qua s ngn cn n vi kiu bo, ngy thng 6 nm 1985, khng bo trc cho B Ngoi Giao Thi nhng c thng bo vi ban i din Vit kiu Tnh, ti cng my anh em trong b phn lnh s p my bay ni a i thng n Ubon Thani, Tnh c ng Vit kiu nht vng ng Bc. n ni b con Vit kiu Ubon v cc Tnh ln cn t chc n tip cc k nhit tnh, bc l tnh cm kht khao vi qu hng t nc. Nhng ng thi, chnh quyn v cng an Tnh cng khng km phn quan tm n chng ti. H cht vn ti ngay khi vo phng khch sn: V sao ngi i S i khng bo cho B Ngoi Giao ? Ngi n Ubon c vic g ? d kin trc tnh hung ny, ti thn nhin p: Ti nhn c thip bo ci con chu gi hi chm nn vi i. Hn na y l chuyn ring t gia nh nn khng mun cc ngi bn tm n. i khi cu chuyn trao i i li lc u c v cng thng nhng kt thc kh m thm. Cui cng h ch yu cu mi khi i S i u xin cho hai xe m t i trc v mt xe t cng an i sau h tng. V bui l ci hm sau c bin thnh mt cuc mt-tinh ln t chc ngoi tri chim c mt ng ph ln ng o Vit kiu c tham d. S kin ny l mt k nim kh qun ca ti Thi Lan.

Thng 10 nm 1986, va trn 4 nm Thi, ti kt thc nhim k i S, ri Bangkok v H Ni. Ngay sau khi v nc, ti c giao nhim v nghin cu gip bn Lo trong cuc m phn vi Trung Quc vo cui nm 1986 theo yu cu ca B Ngoi Giao Lo. Ti sang Vientiane 3 ln trong my thng 10, 11 v 12.1986 trao i kin vi bn trong vic chun b ni dung chnh tr v k hoch tin hnh cuc m phn. Vic Trung Quc p ng kh nhanh li tuyn b ca Ngoi Trng Lo, trong bn tuyn b ca Hi Ngh B Trng Ngoi Giao 3 nc ng Dng ln th 13 (thng 8.1986) trong khi h vn t chi m phn bnh thng ha quan h vi Vit Nam, nhm chia r ba nc ng Dng, m mu bnh thng ha quan h ring r vi Lo, ci thin quan h vi Lin X v ng u gy sc p vi ta trong vn Campuchia. V vy, trong m phn, Trung Quc mun ko Lo i vo bn cc vn c th thuc quan h song phng hai nc. C th Trung Quc nu 4 vn : Lp li quan h ngoi giao cp i S, quan h mu dch, tha thun nhng im tn ti v bin gii, nhn dn vng bin hai bn qua li t do. Cn pha Lo nu li 3 vn : Tnh hnh cng thng bin gii Lo-Trung Quc, Trung Quc nui dng bn Lo lu vong, gii quyt vi c 3 nc ng Dng. Theo ch trng nht tr vi ta l khng gii quyt g, ch yu thm d i phng v gi cu tip tc m phn. Lo ko Trung Quc phi i vo bn nhng vn c tnh cht nguyn tc v phi cp n nhng vn m Bc Kinh mun ln trnh nh vn Campuchia, vn quan h Trung Quc-Vit Nam. Qua m phn chnh thc cng nh qua nhng cuc trao i ring, ta hiu r thm c v ca Trung Quc i vi khu vc ny. Lc ny Trung Quc tuy cha thay i chnh sch i vi ng Dng-ng Nam , song c kh khn thc bch v thi gian. Trc mt h mun nn gn ct ta, mun thm d mc on kt nht tr gia Vit Nam-Lo-Campuchia, nht l v vn Campuchia. Th Trng Ngoi Giao Lu Thut Khanh, Trng on m phn Trung Quc, coi vn Campuchia khng lin quan g ti Lo cng nh ti quan h Trung Quc-Lo, nhng ng thi li c qua Lo thm d ca ta trong vn Campuchia.

Cuc m phn khng em li kt qu. Lu mi Lo sang Bc Kinh bn tip. i vi ti y cng l mt dp bn thn ti c b sung thm hiu bit v chnh sch ca Trung Quc i vi ng Dng v dng xu xa ca h khi tip tc tung ra lun iu Vit Nam mu thit lp Lin Bang ng Dng.

15

i hi i mi i hi VI, mnh danh l i hi i mi ca Vit Nam, thc cht bt u t i

mi t duy kinh t m i ti i mi t duy i ngoi. i hi din ra trong bi cnh xu hng ha bnh n nh trn th gii ang pht trin, cc nc ln i su vo quan h ha hon tng cp M-X, M-Trung v X-Trung. Khng phi ngu nhin m Ngh Quyt 32 B Chnh Tr ngy 9.7.1986 quy nh cn t gii php chnh tr vn Campuchia v i vo bnh thng ha quan h vi Trung Quc (gii php vn Campuchia phi gi vng thnh qu cch mng Campuchia, gi vng on kt 3 nc ng Dng) li ra i t ngy trc bi din vn ca Gorbachov Vladivostok (28.7.1986) trong Gorbachov cng b nhng nt ln trong chnh sch i ngoi mi ca Lin X i vi Chu Thi Bnh Dng: Xch gn li vi Trung Quc, gii quyt 3 tr ngi m Trung Quc nu ra (rt qun khi Afhganistan, chm dt xung t bin gii Trung-X, gii quyt vn Campuchia).

Gorbachov tuyn b: Vn Campuchia khng th gii quyt cc Th xa xi, k c Lin Hip Quc, phi gii quyt gia Vit Nam v Trung Quc l hai nc x hi ch ngha lng ging.

Cng trong nhng nm 1986-1988, cuc khng hong kinh t-x hi nc ta ln ti nh cao. Trc thc bch ca hon cnh th gii v trong nc nh vy, v i ngoi, ng quyt nh chuyn sang mt giai on u tranh mi trong cng tn ti ha bnh vi Trung Quc, ASEAN, M nhanh chng phc hi kinh t, pht trin trong ha bnh. Giai on u tranh nhm ginh thng li hon ton cho cch mng Campuchia vi o tng tnh hnh khng th o ngc (irreversible) kt thc v ta phi chp nhn thc t u tranh tng bc t mt gii php chnh tr cho vn Campuchia.

Sau khi c c c (khng phi qua ng c mt ng b a phng) i d i hi VI (thng 12.1986), ti c bu vo trung ng kha 6. Ri n thng 1.1987 nhn chc Th Trng B Ngoi Giao, chuyn trch vn gii php Campuchia.

Ngy 09.4.1987, gip B Chnh Tr xc tin vic thc hin Ngh Quyt 32 B Chnh Tr v Ngh Quyt v i ngoi ca i hi VI. B Ngoi Giao ra quyt nh thnh lp T nghin cu ni b ly k hiu l CP87 vi nhim v:

- Nghin cu ch trng gii quyt cc vn bnh thng ha quan h vi Trung Quc, vn Campuchia v ha bnh ng Nam , chun b cc phng n u tranh trc, trong v sau khi c gii php.

- Nghin cu cc din n c th tc ng tch cc ti phng hng . - Nghin cu ni dung phi hp hot ng vi Lin X, Lo, Campuchia theo phng

hng . B phn thng trc CP87 gm c: Trn quang C, ph trch chung, ng nghim

Honh (V Trng V Tng hp i ngoi) t ph, Nguyn phng V (V Trng V Trung Quc), Trn xun Mn (V Trng V Chu II). Cc thnh vin khng thng trc ca CP87 c: Anh ng nghim Bi (V Trng V Bc M), anh T hu Canh (V Trng V Lin X), anh Nguyn Can (V Trng V Chu III), anh Trnh xun Lng (V Trng V Bo Ch),L Th Trng chuyn trch vn Campuchia, ti c nhim v trc tip ch o CP87.

B Ngoi Giao Cng Ha Nhn Dn Campuchia cng thnh lp b phn B1 c Th Trng Ngoi Giao Dith Munty, Sok An, Chom Prasitlm i tc ca CP87.

CP87 v 3 tng quan h ca vn Campuchia Trc tnh hnh quc t v khu vc ngy cng ri rm phc tp, vn Campuchia

c quc t ha cao, chng ti khng th khng cng nhau r li nhng nhn t c bn trc khi a ra nhng phng n gii quyt. Qua phn tch tnh hnh, chng ti thy vic gii quyt vn Campuchia nay quc t ha cao nm trong li ch khng nhng phe phi Campuchia m cn ng n li ch ca cc nc trong khu vc v chu nh hng tnh ton chin lc ca cc nc ln trn th gii na. Cho nn nhng lc lng trc tip can d vo

16

vic gii quyt vn Campuchia c th phn thnh 3 tng: Tng 1 gm 5 nc thng trc Hi ng Bo An, ch yu l ba nc ln: Trung Quc, Lin X v M. Tng 2 gm cc nc ng Nam , ch yu l Vit Nam v Thi Lan. Tng 3 l cc bn Campuchia gm Nh nc Campuchia (SOC) v 3 phi trong ci gi l Campuchia Dn Ch. Thot nhn tng chng nh cc phe phi Campuchia v nhng nc k cn phi gi vai tr quyt nh vn Campuchia v c li ch st sn. Nhng nu suy xt tht thu o th mi thy gi vai tr quyt nh li l cc nc ln. Vic nghin cu gii php ca chng ti tt nhin phi tp trung vo theo di st nhng nhn t trc tip trong tng th ba, nhng khng th b st nhng ng thi trong mi quan h gia cc nc thuc tng th nht.

c c phng hng hnh ng gia lc nhiu nhn thc v i ngoi ca ta khi cn trong tnh trng tranh ti tranh sng, chng ti t chc nhng bui tho lun trong ni b CP87 vi tinh thn t do t tng c th nhn thy c thc cht ca s vic.

Trong lc nhn thc con ngi v th gii bn ngoi cn b chi phi bi cm tnh mnh hn l tr, ngi ta d xem nh thc cht vn m hng theo nhng hin tng nht thi. Sau s kin Trng Sa 1988 m hi qun Trung Quc gy tn tht kh nng cho hi qun ta v vic Trung Quc tip tc gy cng thng trong quan h vi ta, bc b cc ngh ca ta ci thin quan h gia hai nc, trong ni b ta xut hin nhng kin khc nhau.

Khng kh chung lc u l khng thun li cho vic bnh thng ha quan h vi Trung Quc theo tinh thn Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr. Ta nhn mt bnh trng b quyn ca Trung Quc m nt hn mt x hi ch ngha. Nhiu kin cho rng trong khi Trung Quc ang chng ta trong vn Campuchia v tm cch ln chim bin gii hi o ca ta, vic ta quyt nh rt qun khi Campuchia, sa Li ni u ca iu l ng l hu khuynh trong quan h vi Trung Quc. Ch trng ca B Chnh Tr v gim tuyn truyn chng Trung Quc cng khng c thc hin y . Ngy 20.5.1987, vi tinh thn thc s cu th, B Ngoi Giao lm t trnh ln B Chnh Tr kin ngh sa Li ni u ca Hin php, b ch ni Trung Quc l k th trc tip v nguy him nht nh sa iu l ng, mi ti 26.8.1988 Quc Hi mi c Ngh Quyt thng qua vic sa ny. C ngi cn ni ma: c phi Ngoi giao nh qu gi trc Trung Quc khng. Nhng ri sang nm 1989, khi bt u cuc khng hong trong phe x hi ch ngha, mt s ngnh trong Trung ng ta v ngay trong B Chnh Tr li xut hin nhng kin khc nhau v nh gi s kin Thin An Mn cng nh nh gi tnh hnh Lin Xng u. Lc ny lun im c dng li l: d bnh trng th no Trung Quc vn l mt nc x hi ch ngha.

Ti v anh em trong b phn thng trc CP87 mt kh nhiu thi gi tranh lun v thc cht Trung Quc l x hi ch ngha hay bnh trng b quyn ? mt no l chnh trong chnh sch i ngoi ca Trung Quc ? ch ngha x hi mang mu sc Trung Quc c th l g ? Trung Quc mun g trong vn Campuchia ? mun g khi nui dng b l Kh me chng Vit Nam ? ca Trung Quc i vi Vit Nam ?

Chng ti thy rng: Trung Quc ngy nay c hai mt, mt x hi ch ngha v mt bnh trng b quyn. Tnh cht x hi ch ngha th hin tng i r nt hn v chnh sch i ni, c cu x hi, c cu kinh t ca h. Cn ng li i ngoi ca Trung Quc li mang tnh cht c truyn ca h l bnh trng b quyn. Ci bt bin ca Trung Quc l tham vng b quyn. Nhng nhng ci m Trung Quc s dng lm cng c thc hin chnh sch li l vn bin. Ty theo li ch ca h trong tng lc m mt nc no c th c Trung Quc coi l bn hay l th. Ti ng Nam , khi Trung Quc mun chng hay gy sc p vi chnh quyn t sn cc nc ny th h lp ra, hoc gip lp ra cc ng cng sn Mao-it Thi Lan, Min in, M Lai, v.vkhi Trung Quc thy cn tranh th cc chnh quyn t sn khu vc ny th ta thy cc ng cng sn ln lt tiu tan phc v cho mc ch ca Trung Quc. Ri sau s kin Thin An Mn, xoa du phn ng ca M v phng Ty, Trung Quc hy sinh nt ng cng sn M Lai theo lnh ca Bc

17

Kinh, Tng b th ng ny l Trn Bnh gc Trung Quc, ra k kt u hng chnh quyn Malaysia v gii tn ng cng sn.

Trng hp Kh me sau ny cng vy, theo t thc Kh me ngy 17.10.2000 di u Trung Quc git Polpot e da nhng ch huy Kh me cn li buc tr v vi Hunsen vit Sau khi i gp S Qun Trung Quc ti Bangkok, Polpot cht khng phi do bnh tt cng khng phi do Hunsen m cht do thuc c ca Trung Quc (?). Bi v Trung Quc vn ng cc ch huy Kh me tr v vi ch ca Th Tng Hunsen khng c nn git Ponpot e da nhng ch huy Kh me khcS d Trung Quc mun cc ch huy Kh me tr v vi Hunsen v Trung Quc chn Hunsen lm con bi c li v chnh tr cho h sau khi Polpot khng cn ngha i vi h na.

Trong lch s 50 nm ca nc Cng Ha Nhn Dn Trung Hoa th c hn 30 nm Trung Quc ht chng Lin X li chng Vit Nam. Trn c s , ti hoi nghi l liu c th ng trn l tng chung x hi ch ngha tranh th Trung Quc c chng ?

Trong khi nghin cu Trung Quc i vi Vit Nam v trong vn Campuchia, chng ti th lit k nhng thay i trong lp trng ca Trung Quc v vic ni li m phn bnh thng ha quan h vi ta trong thi gian 1980-1988. Kt qu cho thy l t khi Trung Quc n phng chm dt vng 2 m phn Vit-Trung v bnh thng ha quan h hai nc vo ngy 8.3.1980, Trung Quc lun lun nng cao iu kin ni li m phn vi Vit Nam:

A. (1980-9.1985) Trung Quc i ta rt ht qun khi Campuchia th sn sng ni li m phn

- Thng 10.1982, ti vng 1 m phn X-Trung, Trung Quc trao cho Lin X bn ngh 5 im v vn Campuchia trong im 2 ni: Vit Nam tuyn b rt hon ton. Trung Quc s tin hnh tham kho vi Vit Nam v bnh thng ha quan h hai nc ngay sau khi Vit Nam rt nhng n v u tin. Thng 3.1983, Trung Quc a ra cng khai ngh ny.

- Sau chin dch pho kch v tp kch quy m ln trn ton tuyn bin gii min Bc nc ta ko di 3 thng (thng 4-6.1984), Trung Quc tuyn b: Ch cn Vit Nam ha rt qun khi Campuchia th hai bn s m m phn.

B. T thng 9.1985 n cui nm 1985 khi ta tuyn b s rt ht qun khi Campuchia trong nm 1990, Trung Quc li khng ni sn sng m phn vi ta na, m ch ni s ni chuyn qua i S hai bn.

- Ngy 6.9.1985, i S Qun Trung Quc ti H Ni gi cng hm tr li cng hm ngy 21.8.85 ca B Ngoi Giao trong ni: Vit Nam tuyn b thi gian rt qun ko di n 1990 v t iu kin v l cho vic rt qun, nh vy l cha c thin ch. m phn gia hai nc vi bt c hnh thc no cng kh t kt qu. Nu Vit Nam c vn g cn ni th c chuyn qua i S hai bn.

C. T cui 1985 n thng 3.1986, Trung Quc mt mt vn i ta cam kt rt qun nhng a thm iu kin l nu Vit Nam khng loi tr lc lng Polpot th Trung Quc s m phn ngay vi Vit Nam.

- Ngy 18.12.1985, lnh t Rumani Ceausescu sau khi thm Trung Quc thng bo vi anh Hong Tng chuyn Tng B Th L Dun: Trung Quc s m phn ngay vi Vit Nam, nu Vit Nam ng khng loi tr lc lng Polpot. m phn s bt u trong khi Vit Nam cha rt ht qun khi Campuchia, song cn cam kt rt ht.

D. T thng 3.1986 (khi 3 phi Kh me phn ng a ngh 8 im) n nay (6.1987) Trung Quc i Vit Nam rt ht qun nhng i Vit Nam ni chuyn vi Chnh ph lin hip Campuchia dn ch v vi Sihanouk, cn Trung Quc ch m phn trc tip vi Vit Nam sau khi vn Campuchia c gii quyt theo cch ca Trung Quc.

- Ngy 25.8.1986, Th Trng Ngoi Giao Trung Quc Lu thut Khanh ni vi V Ph V Trung Quc B Ngoi Giao ta V Thun: Trung Quc khng th thay mt

18

Campuchia bn vi Vit Nam vn Campuchia c, Vit Nam phi bn vi Campuchia Dn Ch.

- Thng 10.1986, Tng B Th H diu Bang ni vi Honecker ang thm Trung Quc Lc u Trung Quc ngh c th m phn (vi Vit Nam) trc, rt qun sau. Nhng sau tnh li nhiu ln, Trung Quc quyt nh Vit Nam phi rt qun trc, sau mi m phn. y l phng n tt nht, nu khng s tc ng khng tt ti ASEAN v 3 phi (Sihanouk, Son San v Kh me ).

- Ngy 14.5.1987, ng Tiu Bnh tip Tng Th K Lin Hip Quc De Cuellar v nh ng ta chuyn cho ta mt thng ip ming (message oral): Ch khi no vn Campuchia c gii quyt theo cch ny (Vit Nam rt qun khi Campuchia, lp chnh ph lin hip 4 bn gm Sihanouk, Son San, Khieu Samphon, Heng Xamrin, do Sihanouk ng u) th Trung Quc mi m phn trc tip vi Vit Nam. m phn nh vy s bao gm c vn bnh thng ha quan h gia Trung Quc v Vit Nam. Cn trc th mi cuc m phn trc tip u khng th c c.

Nh vy l t sau khi n phng ct t cuc m phn (sau khi Trung Quc gy chin tranh xm lc Vit Nam thng 2.1979, ta c 2 vng m phn vi Trung Quc: Vng 1 t 18.4 n 18.5.1979 ti H Ni. Vng 2 t 28.6.79 n 6.3.80 ti Bc Kinh) t nm 1980 n cui nm 1988, ngt hai chc ln Vit Nam gi th hoc cng hm cho Trung Quc ngh ni li m phn nhng u b Trung Quc bc vi l do ny hoc l do khc. V Trung Quc nng cao dn iu kin ln (tu chung l v qun s i Vit Nam rt qun, v chnh tr i Vit Nam chp nhn vic lp chnh ph lin hip Campuchia, bao gm c Kh me ). Trong khi thoi thc m phn vi ta, Trung Quc xc tin m phn bnh thng ha quan h vi Lin X (t thng 10.1982) v vi Lo (t cui 1986) c lp v p Vit Nam. c bit l thng qua m phn vi Lin X. Sau khi Gorbachov ln lm Tng B Th ng cng sn Lin X (11.3.1985). X-Trung bt u bn n vn Campuchia trong vng m phn th 7 Bc Kinh (4-20.10.1985), Trung Quc th hin ngay thi lm cao, khng ni n m phn vi Vit Nam na gia tng sc p i vi Vit Nam v vn Campuchia. Trong vng 10 m phn X-Trung Mc T Khoa (7.2.1987), Trung Quc nu li 3 tr ngi trong vic bnh thng quan h vi Lin X m tr ngi ln nht l vic Vit Nam xm lc Campuchia. V cng t , cc ln gp g X-Trung u tp trung bn vn Campuchia v cng khai ha iu .

ng Tiu Bnh tip Kaysone Phomvihan ni vi Vit Nam Nhng bin ng ln trong tnh hnh th gii bn ngoi lc ny tc ng mnh m

ti suy ngh ca lnh o ta v phng hng chin lc i ngoi. Cuc khng hong chnh tr ti nhiu nc theo ch x hi ch ngha bng n t nm 1989 v ang c chiu hng lan rng ra. Thng 6.1989 xy ra v Thin An Mn Trung Quc. Cng trong nm 1989, ch x hi ch ngha cc nc ng u nh Cng Ha Dn Ch c, Ba Lan, Rumani, Hung, Tip, u sp . u thng 10.1989, Tng B Th Nguyn vn Linh i d k nim 40 nm Quc Khnh Cng Ha Dn Ch c, khi v n H Ni th bc tng Berlin , Honecker b lt. Lnh t Rumani Ceaucescu, ngi m khi Berlin anh Linh xem ra tm u hp trong vic bn chuyn tm huyt cu vn s nghip x hi ch ngha th gii ang lm nguy, va chn t chn ro v n Bucarest th b truy bt. Vi t duy mi ca Gorbachov, tnh hnh Lin X ngy cng tr nn ln xn.

Trc tnh hnh y, trong ni b lnh o ta ny sinh nhng kin khc bit trong nhn nh v s kin Thin An Mn cng nh v nhng bin i dn dp ti cc nc x hi ch ngha ng u v Lin X. Ni ln l kin nhn mnh mt x hi ch ngha ca Trung Quc, phi bng mi gi bt tay ngay sau Trung Quc bo v ch ngha x hi, chng M v cc th lc quc khc. Chnh iu to nn bc ngot kh t ngt trong thi ca ta i vi Trung Quc. Suy ngh n gin ca ta l khng c l g Vit Nam li ngng ngnh vi Trung Quc trong khi Lin X bnh thng ha quan h vi Trung Quc (thng

19

5.1989). Lo cng tha thun trao i i S tr li vi Trung Quc v bnh thng ha quan h gia hai nc, nh du bng cuc i thm chnh thc Trung Quc ca Kayson Phomvihan, Tng B Th ng nhn dn cch mng Lo, thng 10.1989.

Chnh l thng qua cuc ni chuyn vi Kayson ngy 7.10.89 m ng tiu Bnh bc l r phn no nhng tnh ton su xa ca mnh i vi Vit Nam: Phn ha Vit-Lo, Vit-Campuchia, Vit-X v phn ha c ni b Vit Nam. ng ni vi Kayson rng:

Vit Nam c biu hin chng Trung Quc t khi H ch Minh cn sng, rng sau khi thng M, L Dun tr mt chng Trung Quc, xm lc Campuchia, Vit Nam i theo Lin X, a qun vo Campuchia, nn mi c chuyn Trung Quc nh Vit Nam. Lc u Trung Quc cho l v Brejnev xi gic nn Vit Nam xm lc Campuchia, nhng chnh l do Vit Nam c lp Lin Bang ng Dng, khng mun Lo, Campuchia c lp. Vit Nam chng Trung Quc v Trung Quc l tr ngi cho vic lp Lin bang ng Dng

Trong khi khng tic li ph phn L Dun, ng ht li ca ngi Nguyn vn Linh. ng k li khi lm Tng B Th ng cng sn Trung Quc, nm 1963, t chc a Nguyn vn Linh t min Nam sang Hng Kng i thm Bc Kinh gp nhau, khen anh Linh l ngi tt, sng sut v c ti, nh Kayson chuyn li hi thm anh Linh, khuyn Nguyn vn Linh nn gii quyt dt khot vn Campuchia, nu lm c vic ny th s khi phc c uy tn ca Vit Nam. Cho y l vic Vit Nam phi lm, v nhng g Vit Nam ang lm l sai lm, mong mun bnh thng ha quan h vi Vit Nam trc khi ng ta ngh huV iu kin bnh thng ha quan h Trung-Vit, ng nhn mnh Vit Nam phi rt ht qun, rt trit , rt tht s khi Campuchia th s c bnh thng ha quan h (tuy lc ta kt thc t rt qun cui cng khi Campuchia t ngy 26.9.1989).

Theo thng bo ca i S Lo ti Trung Quc, trong 70 pht ni chuyn vi Kayson, ng ni v Vit Nam v quan h Trung-Vit ti 60 pht.

Ngy 21.10.1989 B Chnh Tr ta hp nhn nh v pht biu ca ng tiu Bnh khi tip Kayson. Cuc hp i n kt lun: Trong lc Trung Quc ang cn gng vi ta, ta cn c thi kin tr v thch ng, khng cay c, khng chc tc nhng cng khng t ra nhn qu. Cn tip tc thc hin ng li i hi VI v Ngh Quyt 13 ca B Chnh Tr, cn thy c mt x hi ch ngha v mt b quyn nc ln ca Trung Quc. Trong khi c ko Trung Quc, ta cn ng thi hot ng trn nhiu hng, cng c on kt cht ch vi Lo, phn ha M, phng Ty, ASEAN vi Trung Quc.

Theo phng , ngy 6.11.1989, anh Thch chuyn qua i S Trung Quc thng ip ming ca Tng B Th Nguyn vn Linh gi ng tiu Bnh, ng mong sm c bnh thng ha quan h gia Vit Nam v Trung Quc. Ba ngy sau, anh Thch li gi th cho Tin k Tham nhc li thng ip ngy 6.11 v ngh: Pha Vit Nam sn sng gp li pha Trung Quc cp B Trng hoc Th Trng Ngoi Giao ti H Ni hoc Bc Kinh trong thng 12.1989. Nhng Trung Quc khng tr li thng ip ca Tng B Th ta ln th ca anh Thch.

Mi n ngy 12.1.1990, i S Trung Quc mi gp anh Thch chuyn thng ip ming ca pha Trung Quc tr li Tng B Th Nguyn vn Linh, vn t iu kin cho vic ni li m phn vi ta: ng ch ng tiu Bnh v cc lnh o khc ca Trung Quc chn thnh mong mun sm bnh thng ha quan h Trung-Vit. Vn Campuchia l nguyn nhn ch yu lm cho quan h hai nc xu i n nay cha c ci thin. Vic khi phc quan h hu ngh gia hai nc cha c th ci thin nu b qua vn Campuchia. ng ch ng tiu Bnh c nu ra l vic Vit Nam rt qun sch s, trit v vic Campuchia lp chnh ph Lin Hip Lm Thi 4 bn do Sihanouk ng u l hai vn ht nhn thit thc cn ng thi gii quyt. Pha Trung Quc sn sng suy xt ngh ca Vit Nam v vic m vng thng lng mi cp Th Trng, nu Vit Nam chp nhn mt c ch gim st quc t do Lin Hip Quc ch tr c 4 bn Campuchia tham gia kim chng vic rt qun Vit Nam v lp chnh ph 4 bn do Sihanouk ng u trong thi k qu .

20

T 26.2 n 1.3.1990 ti Th Indonesia hp Hi ngh khng chnh thc v Campuchia (IMC-Informal Meeting on Campuchia). D hp ngoi cc bn Campuchia, Vit Nam, Lo v 6 nc ASEAN (nh hp JIM, cn c thm i din Tng Th K Lin Hip Quc Php v -tra-lia. Hi ngh khng ra c tuyn b chung v Kh me dng quyn ph quyt.

Ngy 8.3.1990, c vn L c Th cho gi ti v anh inh nho Lim n nh ring s 4 Nguyn Cnh Chn ni my kin v vn Campuchia: Cn c chuyn hng chin lc trong u tranh v vn Campuchia. Phi gii quyt vi Trung Quc, nu khng th khng gii quyt c vn Campuchia. Khng th gt Kh me . Cn mm do v vn dit chng, c th ni khng tr li chnh sch sai lm trong qu kh. Khng chp nhn Lin Hip Quc t chc tng tuyn c. Cn nu phng n lp chnh ph lin hip lm thi hai bn bn phi t chc tng tuyn c Campuchia. Phi gii quyt mt bc c bn vn Campuchia trc i hi VII khai thng nhng vn khc. Hai hm sau anh li ni vi Nguyn c Thch nhng .

n ngy 3.4.1990, Trung Quc t nhin li biu th hoan nghnh vic Th Trng inh nho Lim n Bc Kinh kim tra S Qun v cng b tin Trung Quc s m phn vi Th Trng Ngoi Giao Vit Nam v vn Campuchia.

Lc ny CP87 gii th. Cc thnh vin thng trc ca CP87 u c b nhim i nhn trng trch nc ngoi. Anh ng nghim Honh nhn quyt nh i i S Trung Quc. Anh Trn xun Mn nhn chc i S An-gi-ri. Anh Nguyn phng V trn ng i nhn chc i S Phi Lut Tn, cht trong tai nn my bay trn bu tri Thi Lan. Thay vo , B Ngoi Giao lp Nhm nghin cu v gii php Campuchia vi nhim v c th hn v vn Campuchia n lc phi gii quyt. Nhm vn do ti ph trch, c cc anh Trn huy Chng, L cng Phng, Hunh anh Dng, Nguyn Can tham gia.

Nhm Nghin cu gii php Campuchia chng ti nhn nh c my l do khin Trung Quc mm mng hn trong thi i vi Vit Nam v vn Campuchia:

- Quan h M-X ang c chuyn ng mnh. Ch trong vng 6 thng, t thng 12.1989 n thng 5.1990, c 2 cuc gp cp cao X-M. Trong khi quan h ca Trung Quc vi M v cc nc phng Ty chm khi phc sau v Thin An Mn.

- Gia Trung Quc vi M, phng Ty ang ny sinh nhng mu thun v vn Campuchia, ch yu trong vn i x vi Kh me . Trong cc cuc hp 5 nc thng trc Hi ng Bo An thng 2 v thng 3.1990, Trung Quc th b c lp buc phi c nhn nhng v phi chp nhn vai tr ca Lin Hip Quc.

- m phn Sihanouk-Hunsen c tin trin. Ngy 9.4.1990 Sihanouk c phn nhng b khi a ra 9 im gii php, nhn lp Hi ng Dn Tc Ti Cao (Supreme National Council-SNC) gm s i din bng nhau ca hai chnh ph, 6 ca Chnh ph Phnom Penh v 6 ca Chnh ph Campuchia Dn Ch nh ngh ca Hunsen, khng i hi gii tn Nh Nc Campuchia (SOC), tuy i thc quyn cai qun Campuchia trong thi k qu phi l c cu quyn lc ca Lin Hip Quc.

Ngy 10.4 B Chnh Tr hp bn n u tranh sch lc v vn Campuchia do B Ngoi Giao d tho: Dng cng thc Lin Hip Quc ni v vn dit chng v cho Kh me vo chnh ph lin hip Campuchia, nhn vai tr Sihanouk, lp chnh ph lin hip t chc tng tuyn ci a s B Chnh Tr ng . Cc ng ch Nguyn vn Linh, L c Anh, o duy Tng, ng s Nguyn cn nhn vo m mu ca quc M sau cuc khng hong chnh tr ng u, Vit Nam v Trung Quc cn lin kt bo v ch ngha x hi v cng tc ng c mt nc Campuchia thn thin vi Trung Quc v Vit Nam v nh hng i ln ch ngha x hi, coi l li ch chung ca Trung Quc v Vit Nam. Ring Nguyn c Thch ni r quan im ca Ngoi Giao l cn tranh th Trung Quc, song ng thi phi chun b c 3 kh nng v thi ca Trung Quc:

- Kh nng 1: Trung Quc cng ta bo v ch ngha x hi.

21

- Kh nng 2: Trung Quc cu kt vi M chng ta nh trc. - Kh nng 3: Trung Quc va bnh thng ha quan h vi ta, va tranh th M,

phng Ty l chnh. Lc ti c cm gic nhiu y vin B Chnh Tr khng tn thnh quan im ny v

c nh hng cng Trung Quc bo v ch ngha x hi chng quc. Ngy 16-17.1.1990, thc hin quyt nh ca B Chnh Tr theo hng sm lm lnh

vi Bc Kinh, anh Nguyn c Thch i Phnom Penh gp 4 ngi ch cht trong B Chnh Tr Campuchia: Heng Somrin, Chia Xira, Hunsen v Sor Kheng c thuyt phc bn nn tnh ti bc sch lc v vn dit chng v khng gt Kh me , nhng pha Campuchia khng ng v t ra mun gi ng li c lp trong vic gii quyt vn Campuchia, khng mun ta m phn vi Trung Quc v cc vn ni b ca Campuchia. Bn t ra rt gng v vn dit chng, ni nu b ta s khng cn v kh g chng cc lun im ca i phng vu co Vit Nam xm lc Campuchia, chnh quyn Phnom Penh do Vit Nam dng ln. Hn na chnh lc ny phng Ty ang khi ln vn ln n dit chng.

Ngy 2.5.90 vi danh ngha i kim tra S Qun, anh inh nho Lim n Bc Kinh c cuc trao i kin khng chnh thc vi Trung Quc. Ln ny i tc khng phi Th Trng Lu thut Khanh m l tr l B Trng T n Tn. Ph t cho anh Lim l anh ng nghim Honh lc ny l i S Vit Nam Trung Quc. Cuc m phn khng c my tin trin v thc cht.

V bnh thng ha quan h hai nc, pha Trung Quc khng mn m g vi gi ca ta v vic xch li gn hn na gia hai nc x hi ch ngha cu vn s nghip x hi ch ngha chung trn th gii ang lm nguy. Trung Quc ch t quan h vi Vit Nam trong khun kh chung sng ha bnh nh cc nc lng ging khc.

Ln ny pha Trung Quc i vo nhng vn thun ty ni b ca Campuchia, i ta m phn v vi phm quyn lc ca Hi ng dn tc ti cao Campuchia (SNC) v v vic x l qun i 4 bn Campuchia. V vn chnh quyn Campuchia trong thi k qu (t khi Vit Nam rt ht qun n khi tng tuyn c), T ni Trung Quc thy tt nht l lp mt chnh ph lin hip 4 bn, gi l Hi ng dn tc ti cao cng c, bng khng th phi chn phng n giao quyn cho Lin Hip Quc. Chnh quyn thi k qu ny phi bao gm c 4 bn Campuchia (vi hm Kh me c chnh thc coi l 1 bn tham chnh) mi th hin c tinh thn ha gii dn tc. Nu cc ng ch thy ni 4 bn c kh khn th ni l cc bn Campuchia cng c, khng gt mt bn no, khng bn no nm c quyn. (Trong bui lm vic vi anh ng nghim Honh sng 4.5, V Ph Trng Thanh cng nhc li ny: Hi ng ny bao gm i din ca 2 chnh ph, 4 bn hay cc bn Campuchia u c). T ni: Nu so snh gia phng n chnh thc lin hip lm thi , Trung Quc ra v phng n Lin Hip Quc qun l th chng ti vn thy phng n ca Trung Quc l tt hn. V vn dit chng, T ni c e da l nu c khng nh Kh me phm ti th pha bn kia s ni Vit Nam l xm lc v Phnom Penh l ngy quyn, cho nn khng nn ni n vn na.

Trong m phn, pha Trung Quc l r mun Hi ng dn tc ti cao thc t s thay th chnh ph Phnom Penh, cn qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng a im c ch nh ri gii php ton b, t nht l lc u gim qun s ti mc ti a, mc ch l tc b th mnh c v chnh quyn ln v lc lng v trang ca Nh Nc Campuchia. Cch lm ca Trung Quc ng l mt mi tn bn hai ch, va xa sch thnh qu cch mng Campuchia va phn ha quan h Vit Nam-Campuchia. trnh i ngay vo chuyn hc ba ny, anh Lim ni s em hai vn ny v bn nghin cu thm ri s pht biu. ng thi theo ch th trn, ta nhn Vit Nam khng ni n t dit chng na v s tm mt cng thc khc thch hp ni v vn . Pha Trung Quc cn ngh lnh o Vit Nam nn gp Sihanouk nh Sihanouk ng to thun li cho vic thc y gii php. ng suy ngh l T n Tn gi l sau khi Vit Nam v

22

Trung Quc nht tr c v gii php Campuchia th 3 nc Trung Quc, Vit Nam v Thi Lan s hp li. iu ny chng t l Thi Lan gi mt vai tr khng nh trong vic cng Trung Quc nui dng Kh me v lm chy mu Vit Nam bng vn Campuchia.

Phn v tnh th thc bch y nhanh gii php Campuchia, phn v hi lng vi cuc gp ny, Tin k Tham ng u thng 6 s c T n Tn sang H Ni vi danh ngha khch ca i S Trung Quc H Ni tip tc trao i kin vi ta. y l ln u tin trong 10 nm qua pha Trung Quc nhn sang H Ni m phn vi ta, trong khi tuyt i a s cc t m phn Vit-Trung u tin hnh Bc Kinh. ng thi ny c lnh o ta hiu nh mt c ch thin ch c bit ca Trung Quc i vi Vit Nam.

Thuc ng nhng khng d c tt Sng 30.5.1990, B Chnh Tr hp bn v m phn vi Trung Quc, Tng B Th

Nguyn vn Linh thng bo vi B Chnh Tr v cuc hp vi 2 Tng B Th ng Lo v ng Campuchia ngy 20-21.5, ni ra d nh s gp i S Trung Quc v T n Tn khi T n H Ni. C Vn Phm vn ng v mt s trong B Chnh Tr t phi thn trng trong x s vi Trung Quc. Anh T ni: My nghn nm Trung Quc vn l Trung Quc, khng nn c tin. Ta cn thm d thc y nhng phi cnh gic ng h. Mi cng khuyn anh Linh khng nn gp i S Trung Quc v T n Tn trc cuc m phn. Nhng L c Anh li t ra ng tnh vi d nh ca anh Linh, cho rng phi thm d v phn tch chin lc ca Trung Quc, x l mi quan h ca 3 nc ln v 5 nc thng trc Hi ng Bo An, tranh th th gii th ba, ng h cc nc x hi ch ngha. a s trong B Chnh Tr u cho rng khng nn ni n gii php vi Trung Quc na. Cui cng Tng B Th Nguyn vn Linh kt lun li l anh s ch gp i S Trung Quc, cn khng gp T n Tn v pha lnh o ta, ch c anh Thch tip T. Nguyn vn Linh cn ni khi gp Trng c Duy anh s ch ni v hp tc hai nc v ngh gp cp cao, khng ni n gii php . Nhng trn thc t trong cuc gp i S Trung Quc vi hm sau, Nguyn vn Linh li nu vn .

Ngy 5.6.90, vi ngy trc khi T n Tn n H Ni, Tng B Th Nguyn vn Linh mi i S Trng c Duy (va t Bc Kinh tr li H Ni) n nh khch trung ng ng ni chuyn thn mt. y cng l ln u tin trong 10 nm, Tng B Th ng ta tip i S Trung Quc t s trng th i vi Bc Kinh. Trong cuc gp, nh chp nhn li ph bnh ca ng (ni qua Kayson), Nguyn vn Linh ni Trong quan h hai nc, 10 nm qua c nhiu ci sai. C ci sa nh vic sa i Li ni u ca Hin php, c ci sai ang sa. Anh st sng ng mun sang gp lnh o Trung Quc bn vn bo v Ch ngha x hi v quc ang m mu th tiu ch ngha x hi chng m mu din bin ha bnh, mi ng phi t lc chng li. Lin X l thnh tr x hi ch ngha, nhng li ang c nhiu vn . Chng ti mun cng cc ngi cng sn chn chnh bn vn bo v ch ngha x hiTi sn sng sang Trung Quc gp lnh o cp cao Trung Quc khi phc li quan h hu ho. Cc ng ch c ku mt ting l ti i ngayTrung Quc cn ging cao ngn c ch ngha x hi, kin tr ch ngha Mc-Lnin. V vn Campuchia, anh Linh gi dng gii php gii quyt: Khng c l g nhng ngi cng sn li khng th bn vi nhng ngi cng sn c, h gp Sihanouk cn c hung chi l gp li nhau.

Sng 6.6.1990, B Trng Quc Phng L c Anh li gp ring v mi cm i S Trng c Duy. Cuc gp ring ch gia hai ngi. Trng c Duy vn l thng dch rt tho ting Vit nn khng cn c ngi lm phin dch. Ni dung cuc gp ny mi n ngy 19 thng 6 trong cuc hp B Chnh Tr nh gi cuc m phn 11-13.6 gia ti v T n Tn, L c Anh mi ni l gp Trng c Duy ni c th thm ba m anh Linh ni vi i S Trung Quc hm trc (gp cp cao hai nc, hai nc on kt bo v ch ngha x hi, hai nhm cng sn Kh me nn ni chuyn vi nhau). Nhng trc , t ngy 6.6, pha Trung Quc (Tham Tn L gia Trung v B Th th nht H cn Vn) cho

23

ta bit ni dung cu chuyn gia L c Anh v Trng c Duy. Cn i S Trung Quc cho anh Ng tt T, V Trng V Trung Quc, bit l trong cuc gp ng ta ngy 6.6, anh L c Anh ni kh c th v gii php : Sihanouk s ch ng vai tr tng trng, danh d, cn lc lng ch cht ca hai bn Campuchia l lc lng Heng Somrin v lc lng Polpot. Trung Quc v Vit Nam s bn vi bn Campuchia ca mnh, v thu xp hai bn gp nhau gii quyt vn . a im gp nhau c th Vit Nam, c th Trung Quc, nhng Trung Quc l tt hn c. y l gp nhau bn trong, cn bn ngoi hot ng ngoi giao vn bnh thngNgy xa Polpot l bn chin u ca ti

Theo H cn Vn, ngy 23.5.90 Cc Trng Cc i Ngoi B Quc Phng Vit Nam V Xun Vinh mi Ty vin qun s Trung Quc Triu Nhu n thng bo l Tng B Th Nguyn vn Linh v B Trng B Quc Phng L c Anh s tip T n Tn khi T n H Ni. Chnh nhng ng thi bt thng v vt ra ngoi khun kh ngoi giao ny ca ta lm cho Trung Quc hiu rng ni b Vit Nam c s phn ha v vai tr ca B Ngoi Giao khng cn nh trc.

Ngy 8.6.1990, khi c bit l ln ny ti s l ngi ng ra thay anh inh nho Lim m phn vi T n Tn, B Trng Quc Phng L c Anh cn in thoi dn ti trnh ch ng ni n gii php : Vic hai bn tip xc vi nhau l chuyn lu di, cn cho n nh lu di. Trung Quc s tc ng vi pha Campuchia thn Trung Quc, ta s tc ng vi pha Campuchia thn vi ta hai bn kim ch vic th ch nhau. Vic ny phi c thi gian, khng th i h tr li ngay. ng thc h, c h ch ng, khi no tr li c th h tr liPhi rt b mt. L ra rt nguy him. Ch ni khi gp ring ch khng ni khi m phn. Vic anh Nguyn vn Linh t vn vi i S Trng c Duy ni sn sng i Trung Quc gp cp cao nht, cng khng nn hi li nu h cha ni ti. Nhng li dn d ny i vi ti thc ra l khng cn thit, khng phi v ti sn thc bo mt cao, m bi v ngay t u ti kh chu vi ci ngha gi l gii php , vi ngha bt tay vi bn dit chng (d ch l gin tip) lm va lng Trung Quc. Nhng s vic tr nn phc tp khi tra ngy 11.6.1990 sau m phn phin u vi T n Tn, ti v B Ngoi Giao hi bo li vi anh Thch lc ny ang hp Hi Ngh ngoi giao nh gi tnh hnh ng u-Lin X. Anh Thch lin gn hi ti c ni vi T v gii php khng. Ti ni: ng ch L c Anh dn phi thn trng trnh ni n vn khi m phn. Anh Thch vn li: Vy ng ch nghe theo kin B Trng Quc phng hay kin B Trng Ngoi Giao. Ti p: L cn B Ngoi Giao ti sn sng chp hnh kin anh, vi s hiu bit rng anh ni vi t cch l y vin B Chnh Tr. Lc y ti tht bt ng trc phn ng ca anh Thch, nhng ng thi cng cm nhn c vt rn nt trong B Chnh Tr kh su.

Pha Trung Quc tt nhin khng lt hin tng ny v chnh h ang mun tc ng vo ni b ta. Chnh thi qu c bit, qu nhn mnh v cng qu s h ca lnh o ta ngy 5 v 6.6.1990 gy kh khn khng nh cho ngoi giao ta trong t m phn ny. Ngay t hm u n H Ni v trong sut my ngy m phn, T n Tn lun d ging cao ngo, dng uy lc ca chnh lnh o ta gy sc p vi cn B Ngoi Giao ta. Ngay trong li p t ti bui tic ca ti chiu i on Trung Quc ti 9.6.1990, T ni: Sau khi nghe i S Trng c Duy bo co li, ti cng tng thm lng tin tng, ti tin rng ng ch Th Trng Trn quang C v cc ng ch lnh o Vit Nam, c th ha vo cuc trao i vi chng ti chng ta nhanh chng gii quyt xong vn .

Vo phin m phn u tin, sng 11.6.1990, T tm cch ghim li nhng im c li cho Trung Quc hoc t nht cng hp vi ca h bng cch nu ra 5 nhn thc chung rt b ch m hai bn t c trong cuc gp Bc Kinh u thng 5.1990:

1.- Hai bn u cho rng vn Campuchia cn t c mt gii php ton din, cng bng v hp l.

24

2.- Pha Vit Nam by t rt ht qun khi Campuchia, chp nhn s kim chng ca Lin Hip Quc v cam kt s khng quay li Campuchia.

3.- Hai bn u cho rng, trong thi k qu Campuchia sau khi Vit Nam rt ht qun, chm dt vin tr bn ngoi v thc hin ngng bn, cn thnh lp Hi ng ton quc ti cao. V nguyn tc hai bn chng ta u tn thnh Hi ng ton quc ti cao phi l c cu quyn lc c thc quyn, cnvic t chc Hi ng th no, kin ca hai bn c bn nht tr vi nhau. ng c vin ca Hi ng c th l ai th phi do cc bn Campuchia la chn. Trung Quc, Vit Nam tn trng s la chn . Chng ta tn thnh Hi ng ton quc ti cao khng loi tr bt c bn no, cng khng bn no nm c quyn. V Hong Thn Sihanouk, hai bn u ch trng Hong Thn Sihanouk lm Ch Tch Hi ng ton quc ti cao.

4.- Vn qun s trong thi k qu , hai bn u cho rng trnh xy ra ni chin v gi ha bnh Campuchia, cn c s sp xp tha ng qun i 4 bn Campuchia. D nhin sp xp nh th no, hai bn chng ta cn bn thm.

5.- Cn mt im na, cc ng ch Vit Nam by t t nay v sau s khng nhc n vn dit chng, k c trong cc vn kin quc t cng khng nu na.

V vy T ngh tp trung bn hai im tn ti ca ln gp trc l vn phm vi quyn lc ca Hi ng dn tc ti cao Campuchia v vn lc lng v trang ca cc bn Campuchia trong thi k qu . Trong 3 ngy m phn, mi khi pha Trung Quc thy ta khng chp nhn yu sch v l ca h v hai vn thuc ni b Campuchia ny, nht l khi ta kin tr cng thc hai bn Campuchia tc l hai chnh ph Phnom Penh v chnh ph Campuchia Dn Ch hoc c th ni 2 bn Campuchia, nhng dt khot bc cng thc 4 bn Campuchia ca h mang hm chp nhn vai tr hp php ca bn Kh me , th T li ln ging ch trch ti lm tri ngc kin ca lnh o Vit Nam, vi lp lun l lnh o Vit Nam a ra hp tc gia 2 phi cng sn Kh me tc l nhn t 4 bn Campuchia (c ngha l a Kh me ln ngang vi chnh ph Phnom Penh) v nhc n tha thun Tokyo, T ni: Pht biu ca cc ng ch khng nn tri ngc vi cc ng ch lnh o Vit Nam. kin ca B Ngoi Giao nn nht tr vi ca lnh o cp cao, khng nn c hai ting ni tri ngc. Ti phi a T tr v v tr ca y: ng ch c th yn tm, khng cn lo h, chng ti l B Ngoi Giao c ting ni khc trung ng. ng chng ti nht tr t trn xung do B Ngoi Giao l mt b phn chu s lnh o cht ch ca B Chnh Tr chng ti.

V vn Hi ng Dn tc Ti cao Campuchia, Trung Quc kin tr 3 im: - Hi ng Dn Tc Ti Cao (SNC) phi l c quan chnh quyn ti cao hp php duy

nht i din cho c lp, ch quyn, thng nht ca Campuchia. V mt i ngoi, i din cho Campuchia trn quc t, gi gh cho Campuchia Lin Hip Quc, v mt i ni, thc hin quyn lp php v qun l hnh chnh, trc tip nm cc ngnh quan trng nh hng n tng tuyn c t do, cng bng gm quc phng, ngoi giao, ni v, tuyn truyn, ti chnh (vi hiu bit l xa 5 b ny ca chnh quyn Phnom Penh).

- Khng loi bn no (tc l khng loi Kh me ), khng bn no c quyn. Thnh phn, s lng do 4 bn Campuchia bn bc v quyt nh. Sihanouk lm Ch Tch Hi ng Dn Tc Ti Cao (thc cht l bc b Thng co chung Tokyo tha thun l Hi ng gm 12 ngi, chia u cho 2 bn, mi bn 6 ngi).

Ti khng nh Hi ng Dn Tc Ti Cao c trch nhim v quyn lc trong vic thc hin cc Hip nh c k kt v Campuchia, v ha gii dn tc v v tng tuyn c, hai chnh quyn hin tn ti khng c lm vic g cn tr trch nhim v quyn lc trn y ca Hi ng Dn Tc Ti Cao. Cn vic cc bn Campuchia chp nhn kin ca Trung Quc n u l quyn ca cc bn Campuchia, Vit Nam v Trung Quc khng th thay cc bn Campuchia sp t vic ni b ca Campuchia.

25

V vn lc lng v trang, Trung Quc i ghi vo bin bn tha thun: Qun i ca 4 bn Campuchia phi tp kt vo nhng a im do y Ban Gim St ca Lin Hip Quc ch nh. Cn vic gim qun hay thc hin cc nguyn tc trn s do cc bn Campuchia tha thun vi nhau.

Nh thuyt phc ta chp nhn lp trng ca h, T a ra d kin ca Trung Quc gii quyt vn Campuchia theo 5 bc:

1.- Trung-Vit t c tha thun v gii php vn Campuchia v ghi nhn li bng mt bin bn ni b.

2.- Hp Ngoi Trng 5 nc Trung Quc, Vit Nam, Thi Lan, Indonesia, Lo v ra tuyn b chung.

3.- Hp hi ngh c tnh cht khu vc gia 5 nc trn v 4 bn Campuchia. 4.- Hp 5 nc Hi ng Bo An vi 4 bn Campuchia. 5.- Hp Hi ngh quc t Paris v Campuchia. T ni ch trao i ni b vi ta d kin ny y, khng ni vi 4 nc y Vin

Thng Trc Hi ng Bo An, cng khng ni vi Lin X trnh s quy nhiu ca bn ngoi. Ti trnh bnh lun c th, ch ni y l mt gi th v, rt ng suy ngh, song cn lm sao cho bc khi ng ca chng ta y c kt qu th ton b k hoch mi c kh nng trin khai c.

Chiu ngy 12.6.1990, thc hin yu cu ca pha Trung Quc, c cuc hp hp gia hai Trng on. Qua T nh ti chuyn ti lnh o Vit Nam tr li ca lnh o Trung Quc v nhng kin m Nguyn vn Linh v L c Anh ni vi i S Trung Quc ngy 5 v 6.6.1990: Lnh o Trung Quc rt coi trng quan h Trung-Vit. Lnh o Trung Quc cng rt coi trng nhng kin Tng B Th Nguyn vn Linh v ng ch L c Anh ni vi i S Trng c Duy. Pha Trung Quc cho rng quan h Trung-Vit sm mun cng s bnh thng ha. Hai bn u cn cng nhau c gng thc hin. Vn Campuchia, cuc chin tranh Campuchia ko di hn 10 nm. y l vn ton th gii quan tm, cc nc trong khu vc, nht l ASEAN, cng rt quan tm. i vi hai nc Trung Quc v Vit Nam, nhim v cp bch cn gii quyt hin nay l trn c s nhng nhn thc chung t c, tip tc trao i kin v hai vn tn ti (vn quyn lc ca Hi ng ti cao v vic x l qun i ca cc bn Campuchia), lm sao cho c tin trin v hai vn ny. Nu c nh vy, chng ta s gp phn vo vic thc s gii quyt vn Campuchia. Bc i ny l ht sc quan trng. Ch c i xong bc ny, chng ta mi c th suy ngh n nhng bc sau. Cng c ngha l ch c i xong bc ny lnh o Trung Quc mi suy ngh v vic gp cp cao v vic thc y hai phi cng sn Kh me ha gii vi nhau. Gii quyt xong 2 im tn ti c c gii php ton b, khng nn vt qua vn Campuchia. Gii quyt xong vn Campuchia th cc bc tip theo v gp g cp cao v bnh thng ha quan h gia hai nc s d gii quyt.

Ngay sau , ti sang gp Th Tng Mi bo co tnh hnh cuc m phn chun b cho vic anh y tip T n Tn chiu hm sau nh d nh. Ti ni: Ch vi vic anh Linh v anh L c Anh gp Trng c Duy trc khi T n Tn ti H Ni lm cho pha Trung Quc ln ging trong m phn, nay nu anh Linh hoc anh Mi li tip hn na th rt khng nn. Nghe ti trnh by xong, Mi bo s d anh ngh n chuyn gp T l v sng 10.6.1990 L c Anh n yu cu Mi gp T. Nay nh vy th khng cn gp na. Mi bo ti cng i ngay sang bo co s tnh vi Tng B Th Nguyn vn Linh v anh Linh cng d nh tip T. Sau khi nghe ti trnh by, c mt pht lng i, ti ngh bng Tng B Th chc b bt ng v nhng cu tr li qu lnh nht ca lnh o Trung Quc i vi nhng iu tm huyt m anh v L c Anh th l vi i S Trng c Duy. Ri anh Linh cho kin l trong tnh hnh ny anh Mi hoc mt cp cao khc ca ta khng cn tip T n Tn na.

26

Ba ngy m phn vi T ni chung l cng nhng ging t ch n ra khi T n Tn n cho B Trng Nguyn c Thch chiu 13.6.1990 trc khi on Trung Quc ri H Ni. Ngay t u, khng kh tr chuyn khng ly g lm mn m lm. Nhng n khi T ni: Cc ng ch ni chng ta nn khuyn hai phi cng sn Campuchia ha gii vi nhau nhng li khng chp nhn c 4 bn Campuchia. Chng ti khng th hiu c trong hai ging ni ci no l tht ci no l gi. Nghe ting ni ny th ting ni kia l gi di, nghe ting ni kia th ting ni ny l gi di. Mong rng sau ny cc ng ch khng nn lm nh vy, anh Thch phn ng mnh: Chng ti khng i cc ng ch ni ch c hai bn Campuchia, cc ng ch cng khng th i chng ti ni 4 bn. Chng ti ni cc bn, khng loi b bn no l ri. Nu ni khc i l chng li Hi Ngh Tokyo. Ti ni tht, dng th on xuyn tc th rt kh m phnTi rt trng ng ch nhng rt khng hi lng vi nhng iu ng ch ni v ng ch c nhng xuyn tc. Nh th rt kh m phn. Cuc ni chuyn kt thc bng cu Cho Ngi ca T n Tn. V anh Thch cng p li bng t thay vo t ng ch.

Ti khng c mt trong bui anh Thch tip T n Tn nhng khi nghe k li chuyn ti khng h ngc nhin. Ti nh nh in ci ging ngo mn kiu s gi thin triu ca T trong bui gp ngy 13.6.90: Ln ny ti sang H Ni ch yu bn vi cc ng ch Vit Nam v vn Campuchia, ng thi cng xem xt nguyn vng ca cc ng ch, chng ti chun b kin v quan h hai nc Trung Quc-Vit Nam. Khi ni nguyn vng ca cc ng ch l T mun ni n nhng iu m anh Linh v anh Anh ni vi i S Trung Quc Trng c Duy ngy 5 v 6.6.1990. y l cuc m phn gia hai quc gia bnh ng, lm sao Trung Quc c th ni n chuyn xem xt nguyn vng ca lnh o Vit Nam c thm vo , tm trng B Trng Nguyn c Thch trong nhng ngy ny li ang nng tru nhng suy t khc.

Sau khi xy ra va chm gia B Trng Nguyn c Thch v Trng on Trung Quc T n Tn, sc p vo ni b ta cng mnh hn, sut na cui 1990 n u 1991, Trung Quc pht l B Ngoi Giao, ch lm vic vi Ban i Ngoi, Ngoi Trng Tin k Tham t chi gp Nguyn c Thch ti k hp i Hi ng Lin Hip Quc Nu c thng 9.1990. Trc , Trung Quc phn ha ni b ta bc l r: Mun ta phi thay i B Trng Ngoi Giao.

Liu thuc ca thy Tu bc cho ta tht l ng, th nhng u c d c tt! B Chnh Tr nh gi cuc m phn thng 6.1990 Ngy 19.6.1990 B Chnh Tr hp nh gi cuc m phn. Rt tic khng hiu

v sao ngay sng hm hp B Chnh Tr anh Linh li i vo Thnh ph H ch Minh v nhn qua anh Nguyn thanh Bnh ngh B Chnh Tr c hp nhng cha bn v phng hng ti.

L ngi trc tip m phn vi Trung Quc, ti trnh by trc B Chnh Tr bn bo co ca B Ngoi Giao trong c nhn nh v ca Trung Quc qua cuc m phn ny:

- Trung Quc v vn quan h vi Vit Nam v v vn Campuchia, qua cuc gp ny bc l r. Chin lc ca Trung Quc l t u tin cao nht vo vic tranh th M, phng Ty, ASEAN phc v mc tiu 4 hin i ha. Chnh sch i vi Vit Nam, cng nh vi Lin X v cc nc khc u phi phc tng li ch ti cao ny, khng c gy nn bt k nh hng xu no trong quan h ca Trung Quc vi M, phng Ty, ASEAN. Chnh v vy Trung Quc khng p ng nhng ngh m Tng B Th Nguyn vn Linh v anh L c Anh ni vi i S Trung Quc trc cuc m phn ny:

a) V vic ta ngh gp cp cao nht ca 2 nc cng sm cng tt, Trung Quc tr li ch sau khi gii quyt xong vn Campuchia th lnh o Trung Quc mi suy ngh n vic ny cng nh mi c th bn vn bnh thng ha quan h hai nc.

27

b) V vic ta ngh hai nc on kt bo v ch x hi ch ngha, h ni r h coi quan h vi Vit Nam sau ny cng ch nm trong phm vi quan h gia hai nc lng ging, trn c s 5 nguyn tc cng tn ti ha bnh. H cn ni quan h Vit Nam-Trung Quc khng th lm cho M v ASEAN lo ngi.

c) V vic ta ngh hai nc cng thc y 2 phi cng sn Kh me ha gii vi nhau, h cng ch tr li l gii quyt xong vn Campuchia th lnh o Trung Quc s tnh v vic ny. Thc cht phng n gii quyt vn Campuchia ca Trung Quc l nhm xa i chnh quyn v lc lng qun s ca Nh Nc Campuchia giao thc quyn cho Hi ng Dn Tc Ti Cao do Sihanouk ch tr. Hai chnh quyn hin nay (Nh Nc Campuchia v Campuchia Dn Ch) u do hai lc lng cng sn kim sot l chnh, v cc lc lng qun s Campuchia mnh nht cng l ca hai nhm cng sn Kh me. Trung Quc i cho qun s ca Lin Hip Quc h tr hoc i Lin Hip Quc cai tr hon ton Campuchia. thc hin tnh ton chin lc ca h, Trung Quc sn sng ng theo phng n ca M v phng Ty, tri vi suy tnh ca ta.

- Trung Quc khng p ng cc ngh ca lnh o ta, ng thi h li nh gi sai lm l Vit Nam yu, c nhiu kh khn do tnh hnh bn thn Vit Nam v do tc ng ca tnh hnh Lin X, ng u nn qu lo s b quc din bin ha bnh nh i vi cc nc ng u, do Vit Nam rt cn Trung Quc. V vy h li dng lng kht khao hp tc vi Trung Quc ca lnh o ta gy sc p mnh vi ta trong m phn. ng thi, t khi c cuc gp khng chnh thc vi ta Bc Kinh cho n nay, Trung Quc khng ngng a tin v cc hot ng ca Trung Quc Trng Sa v Hong Sa vi va gy sc p vi ta va lm cho M, ASEAN yn tm l quan h gia Trung Quc v Vit Nam chng phi c s u i g hn mi quan h ca Trung Quc vi cc nc ng Nam khc.

- Trung Quc p ta chp nhn lp trng ca h v 2 vn thuc phm vi ni b Campuchia cn nhm mc ch chia r ta vi bn Campuchia, sau khi Trung Quc c gng tranh th Lo, nhm tch Lo khi Vit Nam v Lin X.

- Trung Quc khng hi lng v Thng co chung Tokyo v n cao vai tr Nht Chu ng thi xa b vai tr Kh me , con ch bi ca Trung Quc trong vn Campuchiangy 4 v 5.6.1990 Tokyo c cuc hp gia cc bn Campuchia v ra c Thng co chung Hunsen-Sihanouk tha thun mt cuc ngng bn t nguyn ng thi vi vic lp ra Hi ng Dn Tc Ti Cao gm s ngi ca 2 bn ngang nhau (6+6), nhng Trung Quc khng dm cng khai phn i nn c ko ta cng c lp trng khc vi Thng co Tokyo.

- Trung Quc a ra d kin gii quyt vn Campuchia theo 5 bc nhm ginh cho Trung Quc vai tr trung tm v ch ng trong c qu trnh gii quyt vn Campuchia, qua khng nh cc vn Chu khng th ch M v Lin X gii quyt m khng c Trung Quc. Trung Quc xem m phn vi ta l bc m u c tnh quyt nh ca k hoch 5 bc gii quyt vn Campuchia, v Trung Quc cho rng Lin X khng p c Vit Nam, ch c Trung Quc dng n by v bnh thng ha quan h vi Vit Nam mi p c Vit Nam xa b hoc hn ch n mc thp nht chnh quyn Phnom Penh.

- Trong quan h vi ta, Trung Quc lun c hai gii hn: Mt ng l Trung Quc mun khng lm g vi Vit Nam gy nh hng bt li n quan h vi M, phng Ty, ASEAN, mt ng l Trung Quc cng khng mun t ra qu cng vi Vit Nam lm cho vn Campuchia khng th sm gii quyt c, ng thi duy tr quan h cng thng vi Vit Nam khng ph hp vi li ch Trung Quc lc ny l to hon cnh quc t thun li cho vic n nh ni b thc hin 4 hin i.

Nghe xong bn bo co v kin ngh ca B Ngoi Giao, B Chnh Tr cha c kin ngay m bn ti din bin ca cuc m phn va qua. V v to ting gia anh Thch v T n Tn chiu 13.6, anh o duy Tng ni Cn phi ni li mnh mi c. Cn anh

28

ng s Nguyn ni: Nu anh khng phn ng mnh th chng ti khng th hiu ni. V vic anh L c Anh v anh Linh gp Trng c Duy trc khi ta v Trung Quc m phn, anh T pht biu: Trong cuc hp B Chnh Tr bn v m phn vi Trung Quc, ti ni 3 ln l khng c h phi rt thn trng vi Trung Quc. ng ny anh li nga bi trc h bit ht v kt qu l iu xy ra. Trung Quc h ngh theo kiu i Hn ca h v kt qu l h p mnh. Ngoi Giao nh nh bi phi gi th, khng phi lc no cng lt ht l bi ra. Khng th a ngc ra cho n bit. Khi anh L c Anh ni c thanh minh s d anh ni gii php vi i S Trung Quc l v Campuchia nh ta thm d Trung Quc, anh V vn Kit ni: Nhng ta thm d tht th qu! Anh V ch Cng ni: Trung Quc ly li ch dn tc ca h l chnh, khng phi theo li ch quc t ca x hi ch ngha. H khc ta. D ta c mun hp tc h cng khng chu u. Anh L c Th, ngy 12.6, khi nghe bo co ni dung tr li ca Trung Quc v cc ngh ca anh Nguyn vn Linh v anh L c Anh, c kin: Vic anh Nguyn vn Linh v anh L c Anh gp i S Trung Quc lm cho Trung Quc cng ln. ng l khng nn gp. (Anh L c Th lc ny ang m nng, nm nh). Ngy 12.6, khi dn d anh ng nghim Honh, i S ta Trung Quc, anh L c Anh li ni: Anh Linh ni chuyn vi Trng c Duy cng c i ch tht lng qu. Nhng cng khng phi v th m n cho l mnh yu (?).

Ti ngh, xt cho cng ni b ta lc ny c hai cch nh gi v Trung Quc, cng nh c hai cch nh gi v cuc khng hong chnh tr ng u v Lin X nn c hai cch x s khc nhau. T n Tn ni ta c hai ting ni tri ngc, khng bit ci no gi, ci no tht v khuyn B Ngoi Giao nn nht tr vi kin ca lnh o cp cao, nh th c ngha l Trung Quc bit ni b ta c k h m h khng di g b qua khng li dng ginh li cho h.

Ngy 25.6.1990 Tng B Th Nguyn Vn Linh t Thnh ph H ch Minh in ra cho B Chnh Tr ti c bin bn cuc hp B Chnh Tr 19.6.1990, c mt s kin s pht biu sau. Anh khng ng thng bo cho trung ng v cc cp y v iu ti mt (tc l nhng iu L c Anh ni vi Trng c Duy ngy 6.6.1990 m ch thng bo rng cuc hp Vit-Trung va qua khng c kt qu l do Trung Quc ph. Ngoi Giao cn c cch gii thch cho d lun theo hng trn. Ngoi Giao theo di khi Trung Quc l ra nhng iu m ta ly tnh bn ni vi h th ph nhn ngay, khng chm.

t m phn thng 6.1990 khng kt qu, nhng Trung Quc khng ct cu nh cc ln trc m thc hin i s! Nh vy, sau khi m phn tht bi c hng lot hnh ng tin hnh song song, hai bn va tip tc ni chuyn vi nhau, va cng kch nhau trn mt trn d lun.

ginh ch ng trong vic tranh th d lun quc t, ngy 21.6.1990, di hnh thc tr li phng vn ca Vit Nam Thng Tn X, ti nu r nguyn nhn khin cuc ni chuyn vi Trung Quc khng tin trin c ch v Vit Nam kin quyt tun th nguyn tc khng can thip vo cng vic ni b Campuchia, cn tr chnh cho gii php Campuchia l vic Trung Quc vn c bm gi bn dit chng Polpot. Song iu khin Trung Quc cay c nht l ti vch Trung Quc khng tn thnh Thng co chung Tokyo nhng khng mun n phng mt mnh chng li. H mun Vit Nam v Trung Quc cng c mt lp trng tri vi Thng co chung Tokyo. V vy ngay sau , t Nhn Dn Nht Bo Bc Kinh ngy 5.7.1990 c ngay bi K hoch mt hn nm hai ch ca H Ni ca Thi tch Mai, Tn Hoa X, phn ng ngay v bi , ni Trn quang C nh d dn nhn dn th gii vo ci by ca h bng hng lot sch lc mt hn nhm hai ci ch. th nht ca H Ni l thng qua vic ngng bn ti ch che y v vic qun i Vit Nam vn c mt Campuchia. th 2 ca H Ni l thnh lp Hi ng Dn Tc Ti Cao trong khun kh Phnom Penh. th 3 l ly cuc i thoi gia hai chnh quyn thay th nguyn tc 4 bn.

29

Him c nht l Trung Quc thng bo kh rng ri vi cc nc nhng iu Nguyn vn Linh v L c Anh ni ring vi Trng c Duy v gii php v on kt x hi ch ngha nhm gy n tng xu v ta i vi cc nc quan tm n vn Campuchia, k c Lin X v cc nc bn khc ca ta. Sng 26.6.1990, i S Cng Ha Lin Bang c khi gp V Chu u II B Ngoi Giao ta cho bit l ngy 22.6 Trung Quc thng bo cho i S cc nc Th Trng Chung Chu u Bc Kinh ni dung cuc hi m gia T n Tn v ti, v a ra kt lun: Vit Nam l nhng ngi rt xo tr, rt xu xa v rt cng rn. H ch mun Hunsen c quyn. H khng chu nhn nhng bt c iu g ng Nguyn c Thch l ngi xo quyt, rt cng rn v cm th Trung Quc cao .

Tuy nhin, theo ch trng kin tr thc y bnh thng ha quan h vi Trung Quc v li ch chin lc ca ta, trong thi gian ny hng tun ti vn gp trao i kin vi i S Trung Quc gi cu.

Mt s chn la thiu khn ngoan Trong cuc gp ti ngy 25.6.1990 B Ngoi Giao, khng hiu sao Trng c Duy

c li ton vn tr li ca lnh o Trung Quc gi lnh o Vit Nam v ni l bn ny chnh xc hn (so vi bn m T n Tn chuyn ngy 12.6) (?), trong on cui v Campuchia sa li l: Vn Campuchia ko di 11 nm, tr thnh vn quc t trng i m cng ng quc t, c bit l cc nc ASEAN, rt ch trng. Chng ti cho rng vic ny cn lm gp. Trc mt l hai bn Trung Quc-Vit Nam nn i n tha thun cng sm cng tt v mt s mt quan trng trong gii php chnh tr v vn Campuchia thc y v tng cng hn tin trnh gii quyt ton din vn Campuchia. Bc ny i tt th c li cho vic suy tnh nhng vn ca bc sau v to iu kin cn thit cho cuc gp cp cao Trung Quc-Vit Nam, v to s ha gii ni b Campuchia. Thc ra ni dung khng c g khc, ch l li l c sa li cho bt ging xc xc ngo mn.

Ngy 2.8.90. trc khi hp B Chnh Tr, Tng B Th hi Nguyn c Thch c nn nhc li Trung Quc v gp cp cao v ni gii php . Vo cuc hp, Thch ni Trung Quc 3 ln bc b gii php . Anh V ch Cng ni thm: ch l o tng, ngy th.