Historia mjeksore ne

mesejete

Medicina ne erresiren e shekullit te mesem

Te mberthyer nga varferia dhe kushtet e renda per jetes njerzit kerkuan nje shlirim shpirtror te cilin e gjeten ne fene e krishter e cila po perhapej shume shpejt ne Europe.

Ne ate kohe kjo fe ishte mbizotruese andaj nderhyrjet e saj ne mjeksi ishin shume dominuese dhe shkatrruese per gjithe ata qe shfaqnin nje mendim te ndryshem nga predikuesit e asaj kohe.

Ata qe nuk u pajtuan me kete gjendje shkuan ne vendet e Azise duke marre me vete veprat qe kishin mbetur nga qyteterimi grek, si veprat e Aristotelit, Hipokratit, Galenit etj.

Ata u vendosen ne vendet islamike dhe filluan ti perkthejne ato vepra ne gjuhen e vendase.

Perveq te keqijave ne kete periudhe pati edhe shume te arritura ne mjeksi sepse u bene: sekscionet e para, lulezoi anatomia, kirurgjia etj.

Mesjeta perfshine medicinen bizante, arabe, medicinen e Manastireve, shkollen Salerno dhe medicinen Skolastike.

Medicina bizantine

Duke u bazuar gjithmone ne mesimet e fese dhe ne parimet e saj themelore:ndihme dhe afrim, ne kete periudhe merren hapat konkrete drejt hapjes se vendeve ku mund te ndihmoheshin njerzit e semure dhe te vobekte, keto vende u quajten HOSPICIE(Spitalet)

Puna e mjekeve te shkolluar te Bizantit qendronte ne mbledhjen e veprave te medicines se Hipokratit dhe Galenit, perkthimit dhe imitimit te veprave te autoreve greko-romak.

Ne Bizant egziston nje numer I vogel I mjekeve te shkolluar, ata pak mjek nuk lane vepra te medha dhe me vlere.

Nder mjeket me te rendesishem ishin:Oribazi- I cili e shkruajti enciklopedine e gjithaneshme

“Iatrikai”.Aetius Amidenus- I cili shkruajti enciklopedine

medicinale “Bibla istrike”.Aleksander Trallianus- shkruajti “Practica” dhe studioj

semundjet e zorreve.Paulos Aegineta- ishte mjeku I fundit bizantin, shkroj

enciklopedine “Hypomnema” dhe promovoj nje sere nderhyrjesh te reja kirurgjike.

Medicina arabe

Medicina arabe konsiderohet si ure ndermjet medicines klasike greko-romake dhe medicines moderne.

Popujte arabe pervetsuan veprat e grekeve dhe zhvilluan e me tej shkencat si mjeksine, kimine, matematiken, astronomine etj, duke I dhene botes vepra me vlera te pamohueshme.Keto fryte I perpunuan dhe ja kthyen perendimit I cili I kishte humbur qe me pare.

Mjeket musliman ishin mjaft te talentuar, dhe lane vepra te medha mbas vetes.Do ti permendim disa….

• Abu Bekri Muhamed ibn Zakaria al-Rasi• (RAZES)• Themeluesi I pare I spitalit te madh te • Bagdatit. Mjek me influence shume te • madhe dhe te gjate, aq sa mjeket e • shekullit te mesem e quajten GALENI

ARAB. Eshte autor I me shume se 200 veprave mjeksore duke perfshire: enciklopedin mjeksore”Al Havi”, pastaj “Kitab Al Mansuri”, “Almadori” , libri I pergjithshem I mjeksise, “De variolis et morbilis” etj..

• “Nje mjek nuk mund ti mjekoje te gjitha semundjet”

• Ibn-al Hajtan (Alhazien)• Matematikan, fizikan… Luajti rol te • madh ne zhvillimin e oftamologjise, • autor I librit “Optika” ku bene • pershkrimin e rrugeve te drites

neper thjerreza, pershkrimin e pare anatomik te syrit, shpjegon perthyerjen e drites dhe te perceptimit optik duke mbrojtur tezen se drita perhapet nga objekti ne sy.Ideator I pare mbi perdorimin e syzeve optike, per mikroskopin dhe teleskopin etj…

Abu Ali al Husain ibn Abdulah Ibn Sina (Avicena)Mjeku dhe shkencetari me I madharab. Veprat kryesore ishin:“Canon medicinae”,“Ligji medicinal”enciklopedi e madhe ku ka kodifikutere diturine medicinale greko-romake dhe

arabe.Ndermjet tjerash ai permend edhe perverzionet seksuale. Permend rreth 760 lloj barnash. Vdes nga bari qe gabimisht e beri per nje semundje te barkut.

• Abul- Kasim• Eshte kirurgu me I madh I arab I • asaj kohe.• Autore I enciklopedise “Al Tasrif” • ku ne pjesen e pare eshte perpunumedicina ne pergjethsi kurse ne te dyten

kirurgjia ne veqanti. Ne baze te ketyre veprave shihet se ai ka perdorur hekurin e skuqur e jo thiken dhe gjithashtu ka bere lidhjen e eneve te gjakut.

• Avenzoar• Vepra kryesore e tij eshte “Al Taisir”• doracak per terapi.• Eshte I pari arab qe kritikon Galenin.

AveroesIshte filozof dhe mjek, vepra e tijkryesore ishte “Kitab al Kuliat” ne te cilen ka rezymuar sistemin e terapise.

Medicina e manastireve

Medicina e manastireve eshte faza me e erret ne historine e medicines.Kjo u zhvillua prej shek.VI-te deri ne shek. e XI-te.Ne kete kohe mjeksia ishte ne duar te prifterinjve dhe benedikteve.

Merite me te madhe ne kete periudhe ka Flavius Aurelius Casiodorus kancelar I mbretit gotik Teodorikes,I cili perkthej veprat greko-romake ne gjuhen latine dhe themeloi Akademine e Shkencave ne Manastirin Vivarium.Ne fund te kesaj periudhe filluan te happen shkollat e para laike mjeksore si ajo e Salernos, Padoves, Bolonjes, Parisit etj.

Shkolla Salerno

Ne Salerno u hap shkolla e pare medicinale, oaze e vetme e mesjetes dhe paraardhese e fakulteteve te mjeksise.Ne kete shkolle kishin ndikim te madh kulturat greke,romake,hebraike dhe arabe.Ne kete shkolle studenti detyrohej te mesonte 3 vjet logjiken ndersa 5 vjet medicinen,gjithashtu ishte I detyruar te mbaje praktike dhe diploma vertetohej nga shteti.

Ne Salerno lulezoi anatomia, gjithashtu kirurgjia, gjinekologjia dhe okulistika.

Epidemite me te medha

Murtaja Justinjan - ku vdesin gjysma e mbreterise bizantine…!!!

Murtaja bubonike ose “Vdekja e zeze” – Azi vdesin 24 milion njerez, ne Evrope 25 milion…!!!

Lebroza – disa mijera ne France dhe disa qindra te vdekur ne Angli…!!!

“ Zjarri I shejte” – shkaktohej nga kerpudha e thekrit, pasojat ishin humbja e gishtrinjeve…vdekja !!!

Semundjet psiqike si: Likantropia (besimi se eshte lugat), vetdenimi, saltomania (mani vallezimi) etj…

Ju faleminderit…

punoi:

Donjet BISLIMI