Բովանդակություն

Ներածություն

1. Առևտրային բանկերի էությունը և գործունեությունը:

2. Բանկային կազմակերպությունների իրավական

տեսակները և գործունեության կարգավորումը

3. ՀՀ գործող առևտրային բանկերը

Վերջաբան

2

Ներածություն

Ֆինանսական շուկայի ձևավորման ոլորտում իրականացված

բարեփոխումներում, դրանց համակարգվածության ու

ամբողջականության աստիճանով առանձնանում է բանկային

համակարգը: Արդյունքում, ֆինանսական շուկայի միակ կայացած

ինստիտուցիոնալ մասնակիցները` բանկերն են:

1995-1997թթ անցնելով կայացման փուլը` բանկային

համակարգը դարձավ անցումային շրջանի տնտեսության

ամենակայուն հենասյուներից մեկը և անգամ ստանձնեց

ֆինանսական շուկայի այլ` չձևավորված ինստիտուցիոնալ

կառույցների ֆինանսական գործառույթներ իրականացնողի դերը:

Ֆինասական շուկայի այլ ինստիտուցիոնալ մասնակիցների

չկայանալն ու ոչ համարժեք զարգացումը ուղղակի

սահմանափակում է ինչպես ամբողջ ֆինանսական շուկայի,

այլնպես էլ տնտեսության իրական հատվածի զարգացումը:

ՀՀ-ում նոր տնտեսվարման հարաբերությունների ձևավորման

օրվանից, աստիճանաբար տեղի ունեցավ բանկային համակարգի

վերակառուցում, որը և սկսեց նպաստել շուկայական տնտեսության

զարգացմանը:

ՀՀ բանկային համակարգի զարգացման և

կատարելագործման, ինչպես նաև դրան միջազգային

չափանիշներին աստիճանաբար հասցնելու նպատակով, ՀՀ

Ազգային Ժողովը ընդունեց մի շարք օրենքներ. ՀՀ օրենքը

□Բանկերի ու բանկային գործունեության մասին□, ՀՀ օրենքը

3

□Կենտրոնական բանկի մասին□, ՀՀ օրենքները □Բանկերի

սնանկացման մասին□ և □Բանկային գաղտնիքի մասին□ և այլն:

Բանկային գործունեությունը կարգավորող օրենսդրական

բազան բաղկացած է մի շարք օրենքներից, ենթաօրենսդրական

ակտերից, Կենտրոնական բանկի ընդունած նորմատիվ իրավական

ակտերից, որոնք պարտադիր են Հայաստանի Հանրապետության

տարածքում գործող բոլոր բանկերի համար:

Բանկային գործունեության կարգավորման կարևոր օղակ է ոչ

միայն համապատասխան օրենսդրության առկայությունը, այլ ՀՀ

Կենտրոնական բանկի գործունեության ռազմավարական

ուղղվածությունը: Այսպես, ընդհանուր առմամբ, ՀՀ կենտրոնական

բանկի կարևորագույն խնդիրներից է ՀՀ բանկային համակարգի

կայունության, իրացվելիության, վճարունակության և բնականոն

գործունեության համար անհրաժեշտ պայմանների ապահովումը

(§Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µ³ÝÏÇ Ù³ëÇݦ ՀՀ օրենք,

հոդված 5): Ուստի և Կենտրոնական բանկի բանկային

վերահսկողության քաղաքականության նպատակը ՀՀ բանկային

համակարգի միասնականության և սահունության պահպանումն է:

Ընդ որում, ՀՀ տարածքում բանկերի գործունեության

վերահսկողության բացառիկ իրավունքը պատկանում է ՀՀ

կենտրոնական բանկին (□Բանկերի և բանկային գործունեության

մասին□ ՀՀ օրենք, հոդված 57): Կենտրոնական բանկն առևտրային

բանկերի նկատմամբ վերահսկողությունն իրականացնում է ՀՀ

օրենքներով և այլ իրավական ակտերով սահմանված կարգով:

4

Այդ առումով, կուրսային աշխատանքի հիմնական նպատակը,

ՀՀ բանկային համակարգի վերլուծությունն ու գնահատումն է, որի

համար քննության են առնվել մի շարք հարցեր: Մասնավորապես,

գնահատվել են առևտրային բանկերի իրավական դաշտի

ձևավորման առանձնահատկությունները, տրվել է նաև

առևտրային բանկերի գործունեության համընդհանուր

գնահատականը, գործառնությունների ընդհանուր բնութագիրը,

ինչպես նաև բնութագրվել է առևտրային բանկերի էությունը:

1.Առևտրային բանկերի էությունը և գործունեությունը

5

Ժամանակակից ֆինանսավարկային համակարգում

առևտրային բանկերի նշանակությունն այնքան մեծ է, որ

անհրաժեշտություն է առաջանում առանձնահատուկ

ուշադրություն դարձնել այդ կառուցվածքի գործառույթների և

գործունեության հիմնական ուղղությունների գնահատման վրա:

Բանկն իրավաբանական անձ է, որն իրավունք ունի օրենքով

սահմանված կարգով և դրված լիցենզիայի հիման վրա

իրականացնել բանկային գործունեություն:

Վերջինս իրենից ներկայացնում է ավանդներ ընդունելու

առաջարկությամբ հանդես գալը և ավանդն ընդունողի անունից ու

ռիսկով դրանք տեղաբաշխելը` վարկեր, ավանդներ, դեպոզիտներ

տրամադրելու կամ ներդրումներ կատարելու միջոցով:

Խոսելով ժամանակակից առևտրային բանկերի մասին,

անհրաժեշտ է ընդգծել, որ ինչպես և ֆինանսավարկային

կազմակերպությունների համակարգի մյուս կառուցվածքները,

դրանք գտնվում են մշտական զարգացման փուլում: Փոխվում է

գործունեության ուղղվածությունը և գործառույթների համակարգը,

մրցակցության մեթոդները, վերահսկման ու կառավարման

մակարդակները:

Առևտրային բանկերը, □Բանկերի և բանկային

գործունեության մասին□ ՀՀ օրենքով սահմանված կարգով,

իրականացնում են ֆինանսական գործունեություն, հետևյալ

հիմնական ուղղություններով`

1. ընդունել պահանջ և ժամկետային ավանդներ

6

2. տրամադրել առևտրային և սպառողական վարկեր

3. բացել և վարել հաշիվներ` այդ թվում` թղթակցային

հաշիվներ

4. տրամադրել բանկային երաշխիքներ կամ

ակրեդիտիվներ

5. մատուցել վճարահաշվարկային ծառայություններ

6. իրականացնել ներդրումային գործունեություն

7. մատուցել ֆինանսական գործակալի ծառայություններ

8. գնել, վաճառել թանկարժեք մետաղի ձուլակտորներ և

այլն:

Առևտրային բանկերի կողմից վճարամիջոցների ստեղծումը

սերտորեն կապված է ավանդային գործառնությունների և

բանկային հաճախորդների վարկավորման գործառույթների հետ:

Բանկային գործունեության երկրորդ խոշոր ֆունկցիոնալ ոլորտը

ներառում է վարկային միջնորդությունները: Առևտրային բանկերը

տնտեսական միավորների միջև կատարում են միջնորդների դեր,

որոնք կուտակում են ժամանակավորապես ազատ դրամական

միջոցները և այնուհետև այն վերաբաշխում:

Բանկային վարկը նույնպես ֆինանսական ծառայությունների

շատ հարմար և որոշ դեպքերում նաև անփոխարինելի ձև է, որը

հնարավորություն է տալիս հաշվի առնել տվյալ փոխառուի

պահանջմունքները` վերջիններիս հարմարեցնելով վարկի

ստացման պայմանները:

7

Վերը թվարկված բոլոր գործառնությունները բաժանվում են

երկու խմբի` պասիվային, որոնց շնորհիվ առևտրային բանկերը

ձևավորում են իրենց դրամական պաշարները, և ակտիվային,

որոնց շնորհիվ բանկը տեղաբաշխելով իր այդ ներգրվված

միջոցները, դրանք օգտագործում է շահույթ ստանալու նպատակով:

Բանկային գործունեության գնահատման կարևոր մասն է

կազմում §´³ÝÏÇ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý ÙdzëÝ³Ï³Ý Ñ³ßí»ïíáõÃÛáõÝÁ¦ (UBPR),

áñÁ վերլուծական գործիք է և հասցեագրված է ինչպես բանկի

վերահսկող, այնպես էլ կառավարման մարմիններին: Ընդհանուր

առմամբ, այն արտահայտում է բանկի ղեկավարների կայացրած

որոշումների և ընդհանուր տնտեսական պայմանների

ազդեցությունը բանկի ֆինանսական վիճակի և հաշվեկշռային

հոդվածների վրա: UBPR նպատակը հիմնական

ֆինանսատնտեսական ցուցանիշների միջոցով բանկի

ֆինանսական վիճակի արդյունավետ գնահատումն է: UBPR-ում

ներառած ցուցանիշների հիման վրա կարելի է իրականացնել

բանկի կապիտալի համարժեքության, ակտիվների որակի,

իրացվելիության, եկամտաբերության, աճի տեմպերի և

հնարավորությունների, ակտիվների և պասիվների արդյունավետ

կառավարման գնահատում: Վերլուծության մեջ ներկայացվում է

նաև նախորդ ժամանակահատվածների տվյալները, ինչը

հնարավորություն է ընձեռնում գնահատել բանկի գործունեությունը

դինամիկայի մեջ:

8

Իսկ Կենտրոնական բանկը բանկերի համար սահմանում է

բանկային գործունեության մի շարք տնտեսական նորմատիվներ,

որոնցից ամենահիմնականներն են`

բանկի կանոնադրական հիմնադրամի և ընդհանուր

կապիտալի նվազագույն չափերը.

բանկի ընդհանուր կապիտալի համարժեքության

նորմատիվները՝

բանկի իրացվելիության նորմատիվները՝

մեկ փոխառուի գծով ռիսկի

առավելագույն չափը.

բանկի հետ կապված անձանց գծով

ռիսկի առավելագույն չափը, այդ թվում՝

բանկի հետ կապված մեկ անձի գծով

ռիսկի առավելագույն չափը.

Կենտրոնական բանկում տեղաբաշխվող

պարտադիր պահուստների նվազագույն

չափը.

արտարժույթի տնօրինման նորմատիվը:

Ինչպես արդեն նշեցինք, բանկն իրավաբանական անձ է, որն

իրավունք ունի օրենքով սահմանված կարգով և դրված լիցենզիայի

հիման վրա իրականացնել բանկային գործունեություն:

Յուրաքանչյուր երկրի բանկային համակարգ, որի բաղկացուցիչ

9

մասն են հանդիսանում առևտրային բանկերը, ունի զարգացման իր

առանձնահատկությունները:

Օրինակ, Ֆրանսիայում, առևտրային բանկերը երկրի

ֆինանսական համակարգում կատարում են □բեռնաձիերի□ դեր:

Ընդհանուր առմամբ, բանկերը տնտեսության համար

կատարում են արդյունատար անոթների դեր: Զարգացած մի շարք

երկրներում բանկերը կարևոր դեր ունեն նաև առանձին անհատ-

քաղաքացիների կյանքում: Նրանք իրենց դրամական բոլոր տեսակի

գործառնություններն ու գործարքները կատարում են բանկերի

միջոցով` պլաստիկ քարտերի, չեկերի և այլ միջոցներով: Դա

նշանակում է, որ բանկերի գործունեության զարգացումը լայն

հանարավորություններ է ստեղծում անկանխիկ վճարման

համակարգի ընդլյանման համար:

Ընդհանուր առմամբ բանկի դերն ու նշանակությունը երկրի

տնտեսության զարգացման գործում բացահայտում են նրա

գործառույթները, որի մասին արդեն խոսեցինք:

Բանկի էությունը կարևորվում է նաև հասարակական

վերարտադրության գործընթացի նրա ունեցած կարգավորիչ

նշանակությամբ: Այսպես, այդ վերարտադրության գործընթացում,

ապրանքային ռեսուրսների ու դրամական միջոցների

շրջապտույտի օրինաչափություններով պայմանավորված,

առաջանում են դրամական միջոցներ, որոնք ընդհուպ մինչև դրանց

սեփականատիրոջ կողմից օգտագործվելը, ազատ են: Ահա բանկն

այն կարագավորող մարմինն է, որը շահույթ ստանալու նպատակով

10

և բանկի իրացվելիության պահպանման համար, իր ակտիվային

գործառնություններում կատարում է նման դրամական միջոցների

բաշխում` ըստ տնտեսվարող սուբյեկտների պահանջի:

Առևտրային բանկերի ակտիվներն ու պասիվները սերտորեն

կապված են միմյանց հետ: Դուրս գալով վարկային շուկա, գնելով ու

վաճառելով արժեթղթեր, ինչպես նաև հաճախորդներին

տրամադրելով դրամական հաշվարկների տարբեր

ծառայություններ, բանկերը մշտապես վերահսկում են իրենց

պասիվները, մյուս կողմից էլ, եթե ռեսուրսների մուտքը բանկ

ուշանում է, կամ չի ապահովում ամբողջությամբ ընդունած

պահանջների կատարումը, ապա բանկը վերանայում է իր

քաղաքականությունը ակտիվային գործառնություններում:

2.Բանկային կազմակերպություների իրավական տեսակները և

գործունեության կարգավորումը

Բանկային ոլորտը կարգավորող հիմնական օրենքները,

որոնցից բխում են Կենտրոնական բանկի կողմից

համապատասխանաբար ընդունված նորմատիվ ակտերը,

հանդիսանում են՝

11

§Ð³Û³ëï³ÝÇ Ð³Ýñ³å»ïáõÃÛ³Ý Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µ³ÝÏÇ Ù³ëÇݦ

(ÁݹáõÝí³Í ÐÐ ²½·³ÛÇÝ ÄáÕáíÇ ÏáÕÙÇó, 30.06.96Ã.) ÐÐ

ûñ»ÝùÁ

□Բանկերի և բանկային գործունեության մասին□

(ընդունված ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից 29.06.96թ.) ՀՀ

օրենքը

□Բանկերի սնանկության մասին□ (ընդունված ՀՀ

Ազգային Ժողովի կողմից 30.11.2001թ.) ՀՀ օրենքը

§´³ÝϳÛÇÝ ·³ÕïÝÇùÇ Ù³ëÇݦ (ÁݹáõÝí³Í ÐÐ ²½·³ÛÇÝ ÄáÕáíÇ

ÏáÕÙÇó 07.10.96Ã.) ÐÐ ûñ»ÝùÁ

□Արժութային կարգավորման և արժութային

վերահսկողության մասին□ (ընդունված ՀՀ Ազգային

Ժողովի կողմից 02.09.93թ.) ՀՀ օրենքը

□Վճարման հանձնարարականով միջոցների

փոխանցումների մասին□ (ընդունված ՀՀ Ազգային

Ժողովի կողմից 07.01.97թ.) ՀՀ օրենքը

§´³ÅÝ»ïÇñ³Ï³Ý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ (ÁݹáõÝí³Í ÐÐ

²½·³ÛÇÝ ÄáÕáíÇ ÏáÕÙÇó 27.10.2001Ã.)

□Վարկային կազմակերպությունների մասին□

(ընդունված ՀՀ Ազգային Ժողովի կողմից 29.05.2002թ.)

ՀՀ տարածքում գործող բանկերի գործունեությունը

կարգավորվում է §´³ÝÏ»ñÇ ¨ µ³ÝϳÛÇÝ ·áñÍáõÝ»áõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ ՀՀ

օրենքով, որով սահմանվում են ստեղծվող և գործող բանկերի,

նրանց և օտարերկրյա բանկերի մասնաճյուղերի,

12

ներկայացուցչությունների, գործառնական գրասենյակների

գրանցման, լիցենզավորման, գործունեության կարգավորման և

դադարեցման, ինչպես նաև բանկային գործունեության

վերահսկողության կարգը և պայմանները: Նշված օրենքով

կանոնակարգվում են բանկերի կազմակերպաիրավական

տեսակները, կառուցվածքը և կառավարումը, բանկային

գործունեությունը՝ կապված ֆինանսական, ներդրումային և

բաժանորդագրական գործունեության, բանկի և հաճախորդների

փոխհարաբերությունների հետ, բանկային գործունեության

սահմանափակումները և նորմատիվները: Բանկերի

անվճարունակ ճանաչելու հիմքերը և սնանկացման ընթացակարգը

ամրագրված են §´³ÝÏ»ñÇ ëݳÝϳóÙ³Ý Ù³ëÇݦ ՀՀ օրենքով, որով

սահմանվում է բանկերի ավանդատուների և վարկատուների,

սնանկացման այլ մասնակիցների իրավունքներն ու

պարտականությունները այդ ընթացակարգում:

Բանկային համակարգի նկատմամբ բանկերի հաճախորդների

վստահությունն ապահովվում է նաև §´³ÝϳÛÇÝ ·³ÕïÝÇùÇ Ù³ëÇݦ ՀՀ

օրենքով, որով սահմանվում են բանկային գաղտնիք կազմող

տեղեկությունների ցանկը, այդ տեղեկությունների հրապարակման,

պահպանման և տրամադրման իրավական հիմքերը և կարգը,

բանկային գաղտնիքի շուրջ ծագող հարաբերությունների

մասնակիցների իրավունքներն ու պարտականությունները, ինչպես

նաև սույն օրենքի պահանջները խախտելու համար

պատասխանատվությունը:

13

ՀՀ տարածքում գործող բանկերի գործունեությունը

կարգավորվում է նաև §ì׳ñÙ³Ý Ñ³ÝÓݳñ³ñ³Ï³ÝÝ»ñáí ÙÇçáóÝ»ñÇ

÷á˳ÝóáõÙÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ, §´³ÅÝ»ïÇñ³Ï³Ý ÁÝÏ»ñáõÃÛáõÝÝ»ñÇ Ù³ëÇݦ,

§²ñÅáõóÛÇÝ Ï³ñ·³íáñÙ³Ý ¨ ³ñÅáõóÛÇÝ í»ñ³ÑëÏáÕáõÃÛ³Ý Ù³ëÇݦ,

ինչպես նաև այլ օրենքներով:

Հիմք ընդունելով գործող բանկային օրենսդրությունը՝ ՀՀ ԿԲ

խորհրդի կողմից մշակվել և գործողության մեջ են դրվել մի շարք

նորմատիվ իրավական ակտեր, որոնք կանոնակարգում են

բանկերի և դրանց տարածքային ստորաբաժանումների

լիցենզավորումն ու գրանցումը (γÝáݳϳñ· 1), սահմանում են

բանկային գործունեության հիմնական տնտեսական

նորմատիվները (γÝáݳϳñ· 2), բանկերի հաշվետվություները, դրանց

ներկայացումն ու հրապարակումը (γÝáݳϳñ· 3), վերստուգումների

իրականացումը և բանկերի աուդիտային ստուգումը (γÝáݳϳñ· 4),

ÐÐ ï³ñ³ÍùáõÙ ·áñÍáÕ µ³ÝÏ»ñÇ Ð³ßí³å³Ñ³Ï³Ý ѳßí³éÙ³Ý Ñ³ßÇíÝ»ñÇ åɳÝÁ ¨

Ù»Ïݳµ³ÝáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, բանկերի վերակազմավորումն ու լուծարումը

(γÝáݳϳñ· 6), բանկերի սնանկացման ընթացակարգը (γÝáݳϳñ· 7),

ՀՀ տարածքում արժութային կարգավորումը և վերահսկողությունը

(γÝáݳϳñ· 8), ՀՀ տարածքում գործող բանկերում կանխիկ դրամով

կատարվող գործառնությունները (γÝáݳϳñ· 9) և Բանկերի

իրավախախտումների կանոնակարգը:

ՀՀ բանկային համակարգի իրավական վերահսկողությունն

իրականացնում է ՀՀ Կենտրոնական բանկը: Համաձայն §ÐÐ

Ï»ÝïñáÝ³Ï³Ý µ³ÝÏÇ Ù³ëÇݦ ÐÐ ûñ»ÝùÇ ԿԲ խնդիրներից է բանկային

14

համակարգի կայունության, վճարունակության և բնականոն

գործունեության համար անհրաժեշտ պայմանների ստեղծումը, որի

նպատակով Կենտրոնական բանկը լիցենզավորում, կարգավորում

և վերահսկում է ՀՀ տարածքում գործող բանկերի

գործունեությունը: Իսկ ԿԲ-ն օրենքով սահմանված կարգով՝

ա. լիցենզավորում է բանկային գործունեությունը (§´³ÝÏ»ñÇ ¨

ûï³ñ»ñÏñÛ³ µ³ÝÏ»ñÇ Ù³ëݳ×ÛáõÕ»ñÇ ·ñ³ÝóáõÙÁ ¨ ÉÇó»Ý½³íáñáõÙÁ,

Ù³ëݳ×ÛáõÕ»ñÇ, ·áñͳéÝ³Ï³Ý ·ñ³ë»ÝÛ³ÏÝ»ñÇ (Ï»ï»ñÇ) ¨

Ý»ñϳ۳óáõóãáõÃÛáõÝÝ»ñÇ ·ñ³ÝóáõÙÁ¦ ϳÝáݳϳñ· 1)

բ. վերահսկում է ՀՀ տարածքում գործող բանկերի

գործունեությունը,

գ. սահմանում է բանկերի կողմից ԿԲ ներկայացվող

հաշվետվությունների և տեղեկանքների ձևերը և դրանք

ներկայացնելու կարգը (§´³ÝÏ»ñÇ Ñ³ßí»ïíáõÃÛáõÝÝ»ñÁ, ¹ñ³Ýó

Ý»ñϳ۳óáõÙÁ ¨ Ññ³å³ñ³ÏáõÙÁ¦ ϳÝáݳϳñ· 3) և այլն:

Առևտրային բանկերի իրավակազմակերպական տեսակները

սահմանվում են □Բանկերի և բանկային գործունեության մասին□

Հայաստանի Հանրապետության օրենքի 12-րդ հոդվածով, և այդ

օրենքով սահմանված կարգով հիմնադրվում են որպես

բաժնետիրական ընկերություն, սահմանափակ

պատասխանատվությամբ ընկերություն կամ կոոպերատիվ բանկ:

Բանկերի վրա տարածվում են բաժնետիրական ընկերությունների

և սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերությունների

վերաբերյալ օրենքները և այլ իրավական ակտերը:

15

Կոպերատիվ է համարվում այն բանկը, որի մասնակիցներն.

անկախ բանկի կանոնադրական հիմնադրամում իրենց

մասնակցության չափից ունեն մեկ ձայնի իրավունք։ Կոոպերատիվ

բանկն ունի առնվազն երեք մասնակից:

Եթե կոոպերատիվ բանկի մասնակիցների թիվը նվազում Է

երեքից, ապա այդ բանկը ենթակա է լուծարման կամ պետք է

վեց ամսվա ընթացքում լրացնի իր մասնակիցների թիվը:

Բանկի մասնակից են համարվում բանկի հիմնադիրները,

բաժնետիրական ընկերություն հանդիսացող բանկի

բաժնետերերը, սահմանափակ պատասխանատվությամբ

ընկերություն հանդիսացող բանկի և կոոպերատիվ բանկի

մասնակիցները, որոնք փայատերեր կամ անդամներ են: Իսկ

Հայաստանի Հանրապետության պետական և տեղական

ինքնակառավարման մարմինները բանկի մասնակից կարող են

լինել օրենքով սահմանված դեպքերում:

Բանկի մասնակից չեն կարող լինել կուսակցությունները և

արհեստակցական միությունները:

Բանկի մասնաճյուղը բանկի իրավաբանական անձի

կարգավիճակ չունեցող և բանկի վայրից դուրս գտնվող

առանձնացված ստորաբաժանում է ու գործում է բանկի կողմից

տրված լիազորությունների սահմաններում և նրա անունից

բանկային կամ այլ ֆինանսական գործունեություն է

իրականացնում:

16

Բանկի ներկայացուցչությունը բանկի իրավաբանական

անձի կարգավիճակ չունեցող և բանկի գտնվելու վայրից դուրս

գտնվող առանձնացված ստորաբաժանում է, որը ներկայացնում է

բանկը, ուսումնասիրում է ֆինանսական շուկան, բանկի անունից

կնքում է պայմանագրեր, իրականացնում է համանման այլ

գործառույթներ:

17

3. ՀՀ գործող բանկերը

2002. տարեվերջի դրությամբ ՀՀ տարածքում գործել են 25

բանկեր (231 մասնաճյուղով) (աղյուսակ 1):

Աղյուսակ 1. ՀՀ գործող բանկերը 17.10.2003 թվականի

դրությամբ

Բանկերի անվանումը հասցեն մասնաճյուղերի թիվը

"Անելիք Բանկ" ՍՊԸ Երևան, Բաղրամյան 75 6

"Առէկսիմբանկ" ՓԲԸ Երևան, Թումանյան 20 3

"Արդշինինվեստբանկ" ՓԲԸ

Երևան, Մ.Խորենացու 13 26

"Արցախբանկ" ՓԲԸ Երևան, Կիևյան 3 11"Զարգացման Հայկական Բանկ" ԲԲԸ

Երևան, Պարոնյանի 21/1  

"Կրեդիտ-Երևան Բանկ" ՍՊԸ(ժամանակավոր ադմինիստրացիա)

Երևան, Ամիրյանի 2/8 2

"Էյչ-Էս-Բի-Սի Բանկ Հայաստան" ՓԲԸ

Երևան, Վազգեն Սարգսյանի 9 1

"Ինեկոբանկ" ՓԲԸ Երևան, Թումանյանի 17 2

□ԻԹԲ Միջազգ. Առևտր. Բանկ□ ՓԲԸ Երևան, Ամիրյան 18/3  

"Կոնվերս Բանկ" ՓԲԸ Երևան, Վ. Սարգսյան 26 7

"Հայինվեստբանկ" ՓԲԸ Երևան, Վարդանանց 13

"Հայագրոբանկ" ԲԲԸ Երևան, Խորենացու 7ա 35

"Հայկապ" բանկ ՓԲԸ (ժամանակավոր ադմինիստրացիա)

Երևան, Եզնիկ Կողբացու 30 1

"Հայներարտբանկ" ՓԲԸ Երևան,Վազգեն Սարգսյանի 2  

"Հայխնայբանկ" ՓԲԸ Երևան, Նալբանդյան 46 101

"Հայէկոնոմբանկ" ԲԲԸ Երևան, Ամիրյանի 24

18

23/1"Հայգյուղփոխբանկ" Կոոպերատիվ Երևան, Բայրոնի 1 6"Մելլաթբանկ" դ/բ ՓԲԸ Երևան, Ամիրյան 6"Հունաստանի Առևտրային Բանկ (Հայաստան)" ՓԲԸ

Երևան, Դեղատան 6  

"Յունիբանկ" ՓԲԸ Երևան, Ամիրյան 12 5"Միջազգային Ինվեստիցիոն Բանկ" ՓԲԸ

Երևան, Արշակունյաց 12  

"Պրոմեթեյ բանկ" ՍՊԸԵրևան, Հանրապետության 44/2

1

Տարեվերջի դրությամբ 25 առևտրային բանկերից 20 բանկեր

գործում էին ընդհանուր վերահսկողության դաշտում, իսկ 5 բանկեր՝

հատուկ վերահսկողության դաշտում: Հատուկ վերահսկողության

դաշտում գործող 5 բանկերի ընդհանուր պարտավորությունները

29.0 մլրդ. դրամով գերազանցել են ընդհանուր ակտիվները: Այդ 5

բանկերի կողմից տնօրինվել է բանկային համակարգի

պարտավորությունների մոտ 21.5%-ը կամ 51.0 մլրդ դրամ,

ակտիվների 8.8%-ը կամ 22.0 մլրդ դրամ (որոնց հիմնական մասը

կազմում են խնդրահարույց ակտիվները) և վնասն ամբողջությամբ

կազմել է 40.4 մլրդ դրամ:

2002թ ընդհանուր վերահսկողության դաշտում գործող 20

բանկերի.

ընդհանուր կապիտալը 31.12.2002թ. դրությամբ կազմել է

42.1 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 3.1%-ը:

ընդհանուր ակտիվները 31.12.2002թ. դրությամբ կազմել

են 228.6 մլրդ դրամ կամ ՀՆԱ-ի 16.8%-ը:

19

ընդհանուր պարտավորությունները 31.12.2002թ.

դրությամբ կազմել են 186.5 մլրդ դրամ:

2002թ. սկզբից, □Վարկային կազմակերպությունների մասին□

ՀՀ օրենքի ուժի մեջ մտնելուց հետո ստեղծվել ու գործում են նաև 5

վարկային կազմակերպություն:

Վերջաբան

Շուկայական տնտեսության պայմաններում ՀՀ

տնտեսությունը չի կարող զարգանալ առանց կայուն, զարգացած

բանկային համակարգի: Բանկային համակարգում նախկին ԽՍՀՄ-

ի օրոք վարչահրամայական մեթոդներով կատարվող աշխատանքը

բանկերին զրկում էր ինքնուրույնությունից և հանգեցնում

վարկային հարաբերությունների անարդյունավետ

կազմակերպմանը:

Դեռևս չի կայացել ֆինանսական շուկայի ապահովագրական

համակարգը, որը կարող է բացառիկ կարևոր դեր ունենալ իրական

հատվածի զարգացման ու սոցիալական խնդիրների լուծման

գործում:

20

Շնորհիվ ՀՀ բանկային համակարգի 1996-1997 թթ առաջին

անգամ տնտեսություն մուտք գործեցին միջազգային ֆինանսական

կազմակերպությունների կողմից նրանց վստահված

երկարաժամկետ փոխառություններ, որի արդյունքում սկսվեց

տնտեսության իրական հատվածին խիստ անհրաժեշտ

երկարաժամկետ վարկավորման գործընթացը, կայացան որոշ

չափով մրցունակ և կայուն դրամական հոսքեր ունեցող

ձեռնարկությունները: Ներկայումս բանկային համակարգն

իրականացնում է մոտ 10 նման ծրագրեր: Միայն 2000թ

տնտեսությունում կատարված վարկային ներդրումներն աճել են 45

%-ով, այդ թվում` գրեթե կրկնապատկվել են երկարաժամկետ

վարկերը:

Բանկային համակարգի որակապես նոր աստիճանի

զարգացման առումով կարևորվում է դեպոզիտների

ապահովագրության ինստիտուտների կայացումը, որի

պարագայում հնարավոր կլինի առավելագույն բանկային

համակարգ մղել բնակչության ունեցած ազատ դրամական

միջոցները:

Զարգացման արդի փուլում վերանայման կարիք ունի

բանկային համակարգի կարգավորման ու վերահսկողության

հայեցակարգը, քանզի օբյեկտիվորեն փոխվել են կարգավորման

օբյեկտները` բանկերը` և մյուս կողմից` պետք է հաշվի առնել

ֆինանսական շուկայի այլ հատվածների ու իրական հատվածի

բարեփոխումների հետևանքներն ու պահանջները:

21

Նպատակահարմար է վերանայել բանկային համակարգի

երկաստիճան կառուցվածքը: Արդեն իսկ շերտավորում ունեցող և

կայացած սուբյեկտների պարագայում այն կարող է անցնել

բազմաստիճան դասակարգման, որի արդյունքում կշահեն և

ֆինանսական շուկան, և նրա սուբյեկտները, և ֆինանսական

շուկայի ծառայությունների ու սպասարկումների սպառողները:

Արդեն ակնհայտ են դառնում բանկային համակարգում

իրականացվող դրական փոփոխությունները: Այսպես, ՀՀ

բանկային համակարգը համագործակցում է Համաշխարհային

բանկի, Միջազգային արժութային հիմնադրամի, Սևծովյան

միջազգային առևտրային բանկի, ինչպես նաև արտասահմանյան

առաջավոր երկրների որոշ բանկերի հետ:

Բացի այդ ՀՀ բանկային համակարգում արդեն կիրառվում են

վճարահաշվարկային տարբեր գործառնություններ էլեկտրոնային

վճարումների մջոցով, ստեղվում է ինտերնետ ցանց,

հաճախորդներին սպասարկում է պլաստիկ քարտերի մջոցով,

որոնք իրենց հեթին նպասում են բանկերի իրացվելիության

մակարդակի բարձրացմանը::

22

23