GÜNDÜZ AŞIRI UYKULULUK (GAU) - TUTD · Performans testleri( Wilkinson Vigilance Test) Ambulatuar...
Transcript of GÜNDÜZ AŞIRI UYKULULUK (GAU) - TUTD · Performans testleri( Wilkinson Vigilance Test) Ambulatuar...
Dr.İbrahim Öztura Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi
Nöroloji Anabilim Dalı
& Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi
Uyku Bozuklukları ve Epilepsi İzlem Merkezi
Gündüz(asıl) uyanıklık dönemi boyunca ortaya çıkan uyanıklığı sürdürmede yetersizlik
Uyku-uyanıklık hastalıklarının temel semptomu
Yetersiz uyku ◦ Yetersiz uyku hijyeni, Jet Lag v.s.
Artmış uyku yükü ◦ Narkolepsi, sikadien ritim bozk. v.s.
Bölünmüş uyku ◦ OUAS, RLS, parasomniler, v.s.
◦ Elektrofizyolojik testler
Pupillometri
Uyarılmış potansiyel çalışmaları
Performans testleri( Wilkinson Vigilance Test)
Ambulatuar monitörleme teknikleri
Actigraphy
◦ Multiple Sleep Latency Test(MSLT)
Çoklu uyku başlangıç testi
◦ Maintenance Wakefulness Test(WMT)
Uyanıklığın sürdürülmesi testi
Fizyolojik uykululuk, ◦ Biyolojik uyku yükü ◦ Değerlendirilmesi hastanın uykuya dalma süre/sürelerinin
(uyku latansı) saptanması ile
Manifest(belirgin) uykululuk, ◦ Uykululuğun kişisel davranışlarda değişikliklere neden
olduğu durum ◦ Vijilans testlerindeki performans azalması ya da uyanıklığı
sürdürme yetersizliği olarak ortaya çıkar.
İntrospektif(içgözlemsel) uykululuk, ◦ hastanın kendi uykusunu değerlendirmesi ile ortaya konur ◦ uyku anketleri ya da ölçekleri kullanılır
Fizyolojik Manifest(belirgin) İntrospektif(içgözlemsel)
uykululuk uykululuk uykululuk
Çoklu Uyku Uyanıklığı Stanford Uykululuk
Latans Sürdürme Skalası(SSS)
Testi (MSLT) Testi(MWT) Epworth Uykululuk
Skalası(ESS)
Uyku Günlüğü
MSLT öncesi 1-2 haftalık uyku günlüğü istenmeli
Öncesinde 1 gece PSG inceleme yapılmalı
İlaç kullanım şemasının dikkate alınmalı (özellikle diüretik kullanımı)
Deneyimli ve dikkatli bir PSG teknisyeni Uyandıktan 1.5-3 saat sonra başlayan en az 4
test yapılmalı Sessiz, karanlık ve normal sıcaklıkta bir test
odası Alkol ve kafein alımı olmamalı
Santral EEG(C3 yada C4) Oksipital EEG(O1 ya da O2) Horizontal EOG Vertikal EOG Mental/submental EMG EKG Respiratuar akım Laringeal mikrofon
Sırtüstü uzanıp, gevşeme
Gözler 60 sn açık
Gözler 60 sn kapalı( uyanık olarak)
Gözler açık iken; Sola, sağa, sola, sağa ve karşıya bakma
Aşağı, yukarı, aşağı, yukarı ve karşıya bakma
5 kez göz kırpma
Dişleri sıkma ya da esneme
◦ Test öncesi dar giysilerin çıkarılması gerekli
◦ Aralarda uyuklamalar önlenmeli
◦ Test öncesi yarım saat içinde sigara yasak
◦ Hasta 5 dakika önce yatağa alınıp kalibrasyon tekrarlanmalı
◦ ‘Lütfen rahat bir şekilde uzanıp, gözlerinizi kapatın ve uyumaya çalışın’ benzeri bir cümle ile test başlatılmalı
Teknoloji ve yöntem Uykululuk şiddeti açısından 5 nap içermeli
Narkolepsi tanısı için 2 ≥ SOREM
Skorlama ve değerlendirme Rapor, her bir nap başlangıcı, uyku başlangıcı, süresi,
uyku evrelerinin süresi, REM varlığı ve sürelerini içermeli
Uyku başlangıcı, evre 1 dahil herhangi bir uyku evresinin 15 ≥ sn ilk göründüğü sayfa
Uykunun ilk evresi görüldükten sonra 15 dk sürmeli
Herhangi bir nap’te uyku yokluğu, 20 dk alınmalı
MSLT şüpheli narkolepsi hastalarının klinik değerlendirilmesinin bir parçasıdır
MSLT şüpheli idyopatik hipersomnili hastaların klinik değerlendirmesinde yararlı olabilir
MSLT obstruktif uyku-apnenin rutin değerlendirmesinde gerekli değildir
MSLT CPAP ile tedavi edilen obstruktif uyku-apneli hastaların rutin izleminde gerekli değildir
MSLT insomnia, sirkadiyen ritim bozuklukları ve medikal, psikiyatrik ve nörolojik hastalıklara eşlik eden uyku bozukluklarının tedavisinde gerekli değildir
Ilımlı uykululuk Dinlenme ya da çok az dikkat gerektiren
durumlarda ortaya çıkan uykululuk durumu TV seyrederken,
Uzanıp kitap okurken
Yolcu olarak seyahat ederken
Her gün ortaya çıkmayabilir
Sosyal ve mesleksel olarak minimal etkilenme.
MSLT’de ortalama uyku latansı 10-15 dk
Sağlıklı insanlarda da saptanabilir
Orta derecede uykululuk Çok ılımlı fiziksel aktivite ya da orta derecede
dikkat gerektiren durumlarda ortaya çıkan uykululuk durumu
Araba kullanırken
Sinemada, tiyatroda ya da konser dinlerken
Orta derecede sosyal ya da mesleksel etkilenme
MSLT’de ortalama uyku latansı 5-10 dk
( gri zon)
Şiddetli uykululuk ◦ Ilımlı ya da orta düzeyde dikkat gerektiren fiziksel
aktiviteler sırasında ortaya çıkan uykululuk durumu Yemek yerken, birisiyle konuşurken, araba kullanırken,
yürürken
Sosyal ve mesleksel aktivitelerde belirgin etkilenme
MSLT’de ortalama uyku latansı 5 dakikanın altında
Patolojik düzeyde uykuluk
Hasta endüstriyel ve motorlu araç kazalarına karşı uyarılmalı.
Normal kontroller 10.5±4.6
OSA hastaları 7.2 ±6.0
İdiyopatik hipersomni 6.2 ±3.0
Katapleksili Narkolepsi 3.1 ±2.9
MWT testinin uygulanması MSLT ile benzerlik gösterir
Temel farklılık ise test için verilen mesajdadır. ◦ Hastaya test esnasında ‘uyanık kalmaya çalışması’
söylenir. Amaç kişinin uykululuğuna yenilmemesidir.
◦ Laboratuar koşulları kişilerin uyarılardan yoksun bir çevrede pasif ve sakin bir durumda iken uykuya dalmasına benzerlik taşımaktadır.
◦ MWT testinde kişinin uyanık kalmaya çalışması dışında başka bir aktivite yoktur.
MSLT ve MWT uyku latanslarının karşılaştırıldığı çalışmalarda kişilerin uyanık kalmaya çalışmaları nedeniyle latansların daha uzun olduğu saptanmıştır
Dört test ile MWT 40 dakika protokolü önerilmektedir. ◦ MWT iki saatlik aralarla ve ilk test hasta
uyandıktan 1.5 – 3 saat sonra başlamalıdır. ◦ Genellikle ilk test başlangıcı sabah 09:00 ile
10:00 arasında olmaktadır.
MWT öncesi PSG incelemesine klinik koşullara göre hekim tarafından karar verilmelidir.
MWT testi öncesi uyku günlüğünün kullanılması konusunda bir konsensus bulunmamaktadır.
Oda maksimal düzeyde aydınlatılmış olmalıdır.
Işık kaynağı hastanın başının arkasında görme alanının dışında olmalıdır.
Oda ısısı uygun düzeyde olmalıdır. Hasta yatakta oturmalıdır. Baş ve gövdesi arkaya yaslanmış durumda
rahat pozisyonda olmalıdır.
MWT testi öncesi ve esnasında sigara, kafein ve diğer ilaçların kullanımı doktor tarafından düzenlenmelidir.
◦ Testten bir saat önce hafif bir kahvaltı önerilmektedir, ◦Öğle yemeği 2. testin bitiminden sonra olmalıdır.
Uyku teknisyeni uyguladığı test konusunda deneyimli olmalıdır.
MSLT benzeri montaj Her çalışma öncesi hasta tuvalet ve diğer
ihtiyaçlarının varlığı açısından sorgulanmalı ve giderilmelidir.
Her test öncesi biyokalibrasyon tekrarlanmalıdır
Her test öncesi hastaya ‘lütfen oturur durumda ve mümkün olduğunca uyanık kalmaya çalışın, karşıya doğru bakın ve ışığa direkt bakmayın’ cümlesi tekrarlanmalıdır. ◦Hasta uyanık kalmak için ekstra çaba içinde olmamalıdır.
Uyku başlangıcı olarak, 30 saniyelik bir epokun 15 saniyeden uzun uyku evresinin saptandığı yer olarak kabul edilir.
Eğer uyku görülmezse, 40 dakika sonra test sonlandırılır. Ardı ardına 3 epok evre I uyku yada diğer uyku evrelerinden bir epok görülmesinden sonra test sonlandırılır.
8 dakika altı patolojik
8-40 dakika arası sonuçların değeri belirsiz
Gönüllülerde ◦ 40 dk’lık teknikte 30.4 dakika
1- Epworth Sleepiness Scale(ESS)
2- Stanford Sleepiness Scale(SSS)
3- Sleep/Wake Activity Inventory (SWAI)
4- Karolinska Scale
5- Ullinina Scale
0-8 Normal
9-12 Hafif uykululuk
13-16 Orta derecede uykululuk
16 üstü İleri derecede uykululuk
Tanı Epworth Score Aralık
Normal kontrol 5.9±2.2 2-10
Basit horlama 6.5 ±3.0 0-11
OUAS 11.7 ±4.6 4-23
Narkolepsi 17.5 ±3.5 13-23
İdi.hipersomni 17.9 ±3.1 12-24
İnsomni 2.2 ±2.0 0-6
PLM 9.2 ±4.0 2-16