GIO TRNH PHT HC

Gia quyn L Kim Kha thnh tm n tng Lin h: 0903753550

Nguyn cho cng c Php th ny c hi hng nnhng ngi thn quyn & tt c chng sinh

Bin tp ting Anh & pht hnh min ph bi: Bro. Chan Khoon San,91, Leboh Bagor, Taman Petaling,41200 Klang, MalaysiaEmail: chankhoonsan@gmail.com

Bin dch ting Vit & pht hnh min ph bi:L Kim KhaEmail: lekimkha@gmail.comTel: 0903753550

Tc gi Chan Khoon San gi bn quyn nguyn bn ting Anh v cho php ngi dch bin dch ra ting Vit. Ngi dch gi bn quyn bn dch ting Vit. Bn dch ting Vit ny c in n tng min ph v khng c sao in bn, tr mt s n bn c s ng ca ngi dch.

ChAn Khoon SAnBin dch: L Kim KhA

Gio Trnh Pht hc(BUDDHISM COURSE)

NH XUT BN PHNG NG - 2012

Cho M, vi Ba, anh, em khut

Sabbadanam dhammadanam jinatiMn qu v Chn L l mn qu cao qu nht

6

7

8

9

10

11

12

13

14 Gio Trnh Pht Hc

Gii Thiu 15

Li Tng

Xin c knh tng quyn sch ny cho tt c nhng ngi thy tm linh ca ti, nhng ngi gip ti trong nhiu nm, vo nhng thi gian khc nhau & bng nhng cch ny hay cch khc, trong qu trnh hc hnh Gio Php c Pht (Dhamma), c bit l nhng ngi thy sau y:

Thin Vin Chanmyay Yeiktha, Yangon, myanmarChanmyay Sayadaw Bhadanta Janakabhivamsa,Sayadaw U Sobhita Sayadaw U Rewata, Sayadaw U Wathawa, Sayadaw U Kittidhaja,Sayadaw U Rakkhita Dhamma, Ven. U Nyanaramsi, Ven. Ariya Nani, Mr. Khin Maung Win (formerly Sayadaw U Khemissara)Mr. Jeff Oliver (formerly Ven. U Dhammarakkhita)

Thin Vin Chanmyay myaing, Yangon, myanmarSayadaw Ashin Indaka

Vishwa Shanti Vihara, Kathmandu, nepalVenerable Bhikshu Jnanapurnik

Cha Pht Gio Tch Lan (Sri Lankan Buddhist Temple), Sentul, Kuala Lumpur

Venerable Saranankara Mahathera

Tu Vin ngakyanpyan Dhamma Yeiktha, Yangon, myanmarSayadaw U Dhammapiya

Thin Vin Santisukharama, Kota Tinggi, JohoreVenerable Sujiva

16 Gio Trnh Pht Hc

Li ni u

Vi nm trc y, nhiu c gi gi cho ti rng nhng bi vit trong Gio Trnh Dn Nhp Pht Hc (Introductory Course in Buddhism) cn qu ngn v nn bin tp thm nhiu chi tit. Quyn sch Gio Trnh Pht Hc (Buddhism Course) l n bn c nghin cu v b sung mt cch cn thn. N bao gm 17 chng ni v hu ht nhng ti lin quan trong Pht hc, nh: Cuc di c Pht, T Diu , Bt Chnh Do, Thuyt Duyn Khi, Quy Lut Nghip, Cht & Ti Sinh, Nm Cnh Gii Ti Sinh, Chu K Th gii, Mi Cn Bn Hnh ng Cng c, Thin Minh St Vipassana ca Pht Gio, Tng Nim Pht, Php & Tng, Tam Tng Kinh in (Tipitaka).

Trong quyn sch ny, nhng t liu t nhng ngun khc nhau c a vo cung cp cho c gi nhng trang vit l th v Pht hc. Phn Cht & Ti Sinh m t nhng kiu Cht v nhng i tng hin trong tm trc khi cht, v d nh l nm vin cnh ca mt ngi sp cht, theo sau l nhng hnh thc ti sinh khc nhau. Nm Cnh Gii Ti Sinh (Pancagati) m t chi tit v 31 Ci Hin Hu l ch n ca nhng s ti sinh theo quan im v v tr ca Pht Gio. Nhng Chu K Th Gii Khi Nhng c Pht Xut Hin m t nhng iu kin v s him hoi trong hng h sa s kip th gian may mn c c mt c Pht xut hin; cng nh v nhng Hnh Ba-la-mt (parami) m mt ngi c i nguyn tr thnh Pht Duyn Gic (Pacceka Buddha) hay mt i A-la-hn (Maha Arahant) cn phi vt qua. V cu hi liu cha Jesus c phi l mt v B-tt hay khng cng c gii p trong chng ny

Phn Tng Nim Pht, Php & Tng ging by chi tit v Chn c Hnh V Thng ca c Pht, v Su Phm Hnh ca Gio Php (Maha Arahant) v Chn Phm Hnh ca Tng on (Sangha).

Gii Thiu 17

S hiu bit ng n v Tam Bo s gip ch cho vic tu tp thin Chnh Nim v Pht, Php & Tng. Vn v Gio Php c hiu lc tc th hay khng?, mt s hc gi c quan im cho rng sau khi chng t thc con ng thnh o (magga) th khng nht thit phi lp tc chng ng thnh Qu (phala) ngay v c th xy ra sau. Nhng kt lun c th do din dch sai v nhng danh t Ngi Cn Tn v Ngi Cn Tr trong kinh Alagaddupama Sutta thuc Trung B Kinh. S gii thch cng c ni trong chng ny.

Phn Tam Tng Kinh in (Tipitaka) ca Pht gio l chng di nht ni v Tam Tng Kinh Pali k t lc hnh thnh v lu truyn sut 2.500 nm qua, qua cc k Kt Tp Kinh in bt u t Hi ng Kt Tp th Nht thnh Vng X (Rajagaha) 3 thng sau khi Bt-Nit-Bn ca c Pht cho n Hi ng Kt Tp th Su Yangon vo nm 1956, ng 2.500 sau Bt-Nit-Bn ca c Pht. Mc d v s cn i cc chng, th chng ny hi qu di, nhng tc gi mong mun a vo cho qu c gi c bit, hiu r v bit n vai tr quan trng & y kin trung ca Tng on trong vic bo tn, truyn tha v lm sng mi Gio Php ca c Pht (Buddha Sasana) cho n ngy hm nay.

Nhiu trang bi vit cng c m rng ra (so vi ln u) vi rt nhiu Ch Gii chi tit, ng k l nhng Chng I (Cuc i ca c Pht), Chng V (L Duyn Khi Siu Th), Chng XII (Hi Hng Cng c Cho Nhng Ngi Thn Quyn Thuc), Chng XVI (Liu C Th Mt Ngi Chng t Thc Con ng o (Magga) M Khng Chng Ng Thc o Qu (Phala) Trong Lp Tc?)

Vic bin tp quyn sch ny l s lao ng ca tm t v lng hoan h. Hy vng con nhng c gi s tm thy c nim th v khi c nhng trang vit ny v nhng li lc m chng c th mang li.

18 Gio Trnh Pht Hc

Tri n & hi hng Cng c

Ti mang n N o hu Wooi Kheng Choo v Christine Lee Chin Har Hi Pht Gio Subang Jaya v mit mi c li bn tho v a ra nhng gi hon thin. Thnh tht bit n s tr gip ca anh Tey Seng Heng, ngi ng nghip trc y ca ti Cty Nghin Cu Nng Nghip ng Dng (Applied Agricultural Research Sdn. Bhd.) trong vic son tho vi tnh. Cui cng, ti xin cm n nhng c nhn cc hi on khc nhau ng h cho vic xut bn quyn sch ny nh mt Gio Trnh Pht Hc gip nhiu ngi hiu bit thm v lch s v hc thuyt ca Pht gio.

Nguyn cho Cng c ca Php Th ny (Dhammadana) c hi hng cho nhng ngi thn quyn thuc, nhng bn b v tt c chng sinh.

Sadhu! Sadhu! Sadhu!Lnh Thay! Lnh Thay! Lnh Thay!

Bro. Chan Khoon San,

thng Tm, 2010

Gii Thiu 19

V Tc Gi

o hu Bro. Chan Khoon San sinh ngy 8 thng Tm, 1941 Penang, Malaysia. Sau khi hc xong Lc hi , ng hc Trng i Hc S Phm M-Lai- (Malayan Teachers College) Brinsford Lodge, Anh Quc. Sau khi tt nghip, ng tr v qu hng v dy hc trong mt thi gian ngn t nm 1964 n 1967. Nm 1968, ng vo hc trng i Hc University of Malaya v tt nghip bng C Nhn Danh D ngnh Ha Hc vo nm 1971. T nm 1971 cho n khi ngh hu nm 1996, ng lm vic trong ngnh nghin cu nng nghip du c, nh l mt Nh nghin cu ha nng thm nin.

Sau khi ngh hu, o hu Bro. Chan i Min in Myanmar tu hc thin Minh St Tu T Nim X (Satipatthana Vipassana) di s dn dt ca thin s Sayadaw Bhaddanta Janakabhivamsa Thin Vin Chanmyay Yeiktha, th Yangon. K t sau , hng nm ng u n tu hc v thc hnh thin Minh St Tu 15 nm ti Min in di s dn dt ca nhiu v Thin s khc nhau thin vin Chanmyay Yeiktha Hmawbi, Min in.

Bro. Chan vit nhng quyn sch rt ni ting v Pht hc, nh l: hng Dn hnh hng V X Pht (Buddhist Pilgrimage) xut bn bng ting Vit, Gio Trnh Pht hc (Buddhism Course) m qu c gi ang cm trn tay.

ng thng xuyn t bi trao i nhng thng tin v kinh sch Pht hc vi ngi dch. ng gip ngi dch tht nhiu v bn quyn, chnh sa, cp nht thng tin.

20 Gio Trnh Pht Hc

Hin nay ng lm c vn ha nng bn thi gian cho nhng nghin cu nng nghip Malaysia. Phn thi gian cn li ng nghin cu v ging dy Kinh tng ti nhiu Hi Pht gio Thung Lng Klang, Malaysia; vit lun ging, sch v xut bn sch v Pht hc.

Tc gi l mt c s nghin cu Pht hc, mt thin gi, ngi c tm nguyn cao p v l mt tm gng ng knh v ng c tri n trong s nghip truyn b Pht Php.

Gii Thiu 21

Li ngi Dch

Quyn sch Gio Trnh Pht Hc qu c gi ang cm trn tay l c bin dch ra ting Vit t quyn Buddhism Course ca tc gi Chan Khoon San. Tc gi cho php v c mong mun ti bin dch quyn sch ny ra ting Vit v pht hnh n tng min ph n nhng i tng c gi ngi Vit khc nhau.

1. c gi c qua phn Li Gii Thiu ca tc gi v c th hnh dung ra nhng ch cn bn ca Pht Hc c bn lun trong quyn sch ny.

2. Chng ta c th bit y l mt tc phm bin dch t tt c nhng ngun Kinh in (trch dn) nguyn thy, hng trm sch, t liu v ti liu qu gi ca nhng hc gi nghin cu v nhng tu s Pht gio ni ting nht Min in, Tch Lan, n & phng Ty, nu chng ta tm hiu thm nhng ta sch & t liu trong phn Sch & Ti Liu Tham Kho.

3. Quyn sch c bin tp theo trnh t ca mt gio trnh Pht gio, t nhng ti cn bn nh T Diu .cho n Thin Minh St, Tam Tng Kinh in.

4. Quyn sch ging lun v phn gio l v lch s ca Pht Gio Nguyn Thy vi nhng trch dn t Kinh in c cho l ghi chp li nhng li do chnh c Pht ni ra v c kt tp sau khi c Pht Bt-Nit-Bn, khng c phn ging v Pht Gio i Tha trong gio trnh ny.

22 Gio Trnh Pht Hc

5. Bn dch ting Vit, ngi dch c gng dch tt c ni dung v ngha ra ting Vit hin i m chng ta ang ni v t duy ngy nay. Cng nh trong nhng dch phm khc, ngi dch cng a vo nhng t Hn Vit cn c s dng song song, mt khi c nhng t ng v ch gio l m ting Vit hin nay vn cn phi mn ting Hn Vit qu c gi d dng nhn ra nhng thut ng Pht hc.w

6. Qu c gi no cn c bn gc ting Anh c hay i chiu, xin vui lng lin h ngi dch hoc nhanh nht l tm thy ngay trn rt nhiu trang website Pht gio nh: buddhanet.com, urbandharma.org, nalanda.org.my

Ngi dch xin gi gm quyn sch ny cho:

1. Cc Tng Ni quan tm n ni dung quyn sch ny v c th dng lm gio trnh ging dy cho nhng Tng sinh, Pht t, nhng sinh vin ngnh Pht hc v nhng Pht t.

2. Cc Tng sinh, sinh vin nhng trng Pht hc trong nc c nhu cu nghin cu v nhng ti gio l Pht gio Nguyn thy bng ting Vit, vi nhng trch dn kinh in v nhng thut ng bng ting Pali. Cc Tng sinh, sinh vin mun hiu thm Pht gio Nguyn thy nh l mt cch i chiu v tm ra nhng chn l trong gio php c Pht, nhm gip tm ra nhng cch tu tp ph hp nht cho mnh.

3. Nhng Pht t gn xa mun bt u tm hiu hay n li kin thc Pht gio ca mnh theo mt trnh t v nhng ch cn bn kh y trong mt quyn sch cm tay.

Gii Thiu 23

Thay li Cm T

1. Xin chn thnh cm n tc gi Chan Khoon San, ngi gip ti v cho php bn quyn quyn sch ny c dch ra ting Vit. ng lun lun t bi trao i v ng vin ti thc hin cng vic bin dch v pht hnh ny.

2. Xin cm n thy Thch Trc Thng Tnh (Trc Lm Thin Vin), ngi lun gip , ng vin ti tht nhiu trong qu trnh bin dch nhng sch Pht hc, cng nh nhc nh ti trong vic thc hin quyn sch bng tm v hnh vi hng thin ng mc & thanh tnh mang li li lc cho mnh v mi ngi; v thy cng l ngi gip c, chnh sa li tng chng ca bn tho.

3. Cm n c s Tin S Bnh Anson hoan h gip v cho php a vo bi vit qu gi ca ng Quy c Trch Dn Kinh in Pali trong phn Ph nh ca quyn sch ny.

4. Cm n nhng Pht t Nguyn Th Thu Nga, Ng c Ln, L Hong Phi gip nh my, sa li bn tho.

5. Cm n anh Thanh Nguyn lun h tr mi mt & Ban ch bn Nh sch Pht hc Vn Thnh gip hon thnh bn in cui cng.

Cng nh li tc gi, y l cng vic c c nh vo tm t v lng hoan h v s ng h v gip ca nhiu ngi, hy vng c gi s tm thy nhng iu b ch trong nhng trang vit ca quyn sch ny.

Lt, ma Hnh Hng 2011 (PL.2555)

L Kim Kha

24 Gio Trnh Pht Hc

Knh tng quyn sch ny cho cc thy:

HT. Thch Thanh TTT. Thch Thng Phng

&

Cc qu thy: Bo T, Kh nh, Thng Kim, Thng Tnh, Kh Kin, Thi Phc (Thin vin Trc Lm Lt, Thin vin

Thng Chiu, Thin Vin Sng Phc) & S C Nh Php cc thy l ngun ng vin cho ti tht nhiu trn

bc ng hc Pht v lm Pht s.

Cuc i Ca c Pht 25

i

CUC I CA C PHT

ni DUnG

1. n Sinh2. Li Tin Tri3. L Hi Cy Rung4. Tui Tr Ca Thi T Siddhatta (Tt-t-a) 5. Bn Du Hiu & Cuc T B V i6. iu Nghin & N Lc Phn u Tm S Gic Ng7. Gic Ng & By Tun Sau Gic Ng8. c Pht Thit Lp Gio Php (Dhamma) 9. S Chuyn Ha Ca X-Li-Pht (Sariputta) & Mc Kin Lin

(Moggallana)10. c Pht Thm Ving Ni Sinh Ca Ngi11. S Truyn Php Ca c Pht12. Bt-Nit-Bn & Li Khuyn Cui Cng Dnh Cho Cc T-Kheo13. Ch Gii 14. Sch & Ti Liu Tham Kho

26 Gio Trnh Pht Hc

1. n Sinh

Vo th k th 17 trc CN, min Bc n c chia ra thnh 16 bang chnh (16 maha-janapada), trong 8 bang l Vng Quc v nhng bang cn li l nhng th ch cng ha. Tn ca nhng bang ny c ghi r trong Tng Chi B Kinh (Anguttara I, 213) v trong Lut Tng (Vinaya, T.2, 146). Trong s nhng vng quc, vng quc hng mnh nht l Magadha (Ma-kit-) v Kosala.

Theo hc gi li lc Tin s Rhys Davids (ngi sng lp Hi Kinh in Pali-PTS), magadha c mt qun l ngy ny gi l Bihar v c th l Rajagaha (thnh Vng-X). Vo thi ca c Pht, vng quc ny c 80 ngn ngi lng ln nh di s tr v ca vua Bimbisara v sau l con trai ca ng l vua Ajatasattu (vua -xa-th). magadha ko di trn mt din tch 300 yojasnas tc c chu vi khong 2.400 dm Anh.

Ngi thuc tc Kosala l nhng ngi tr v vng quc Kosala, th l Savatthi (thnh X-V), ngy nay l mt phn ca khu tn tch c gi l Sahet-mahet gn a danh Balrampur, bang Uttar Pradesh. (xem thm quyn Hnh Hng v x Pht). Ngi tr v l Vua Pasenadi. V pha bc, gn bin gii n v Nepal ngy nay, l nc cng ha nh b tn l Sakya (Thch-Ca), mt nc ch hu ca vng quc Kosala. Ngi ng u l vua Suddhodana (Vua Tnh Phn) v th l Kapilavatthu (Thnh Ca-T-La-V).

Theo truyn thng ca Pht gio Nguyn Thy (Theravada), c Pht n sinh vo ngy trng trn Wesakha (cui thng T - thng Nm) nm 623 trc Cn, mc d ngy thng ny b tranh ci bi nhiu trng phi khc (Ch gii 1). M ca Ngi l mahamaya Devi, Hong Hu ca Vua Suddhodana (Tnh Phn). Lc b 56 tui (Ch gii 2) v mang thai B-tt hay v Pht tng lai

Cuc i Ca c Pht 27

trong vng 10 thng trn, b ang trn ng tr v nh ca cha m mnh x Devadaha h sinh con mnh theo truyn thng c xa ca b tc Koliya ca mnh. Dc ng, khi i ngang qua Vn Lumbini, mt khu rng Sala Long Th nh v p, lc y l ngy Trng trn. Khi nhn thy v p rc r, b quyt nh ng li chim ngng bng hoa cy c. Ngay sau , b bt u thy chuyn d sinh con rt nhanh. Lp tc, b gi nhng ngi hu gi dng mn vi bao bc xung quanh. Ri b tay phi nm cht cnh cy Sala Long Th v b h sinh v B-tt trong t th ng.

Nm 249 trc CN, Hong Asoka (A-Dc Vng), v vua v i ca x maurya, nm 273-236 trc CN) ving thm Lumbini trong chuyn hnh hng ca ng v nhng thnh a Pht gio. ghi nh chuyn ving thm ca mnh, nh vua cho xy mt tr v khc ch Brahmi (ch vit thi vua A-Dc dng ghi ting Phn) ghi li s kin ny cho th h con chu mai sau c bit. Bng khc ch trn ct gm c nm dng ch c dch ra nh sau:

Ting Brahmi:

Devannapiyena piyadasina lajina-visativasabhisitena.Atana-agacha mahiyite.Hida Budhe-jate sakyamuniti. Silavigadabhicha kalapita silathabhe-cha usapapite. Hida Bhagavam jateti Lumbinigame ubalike kate,Athabhagiye ca.

Vit dch: Quc vng Devnampiya Piyadasi (A-Dc), a con yu du ca cc v Tri, hai mi nm sau khi ln ngi, ch thn ng ving v l cng ni ny, v c Pht Thch-ca mu-ni, n sanh y. nh vua ban lnh khc u mt con nga trn u

28 Gio Trnh Pht Hc

mt tr v dng tr ln. Bi v c Th Tn (Bhagavan) c sinh ra ni y, lng Lumbini c gim thu canh tc v ch cn ng 1/8 so vi mc thu thng.

Sau cuc Chinh Pht ca ngi hi Gio min bc n vo th k 12 sau CN dn n vic cp bc v tn ph nhng tu vin v n th Pht Gio, Lumbini b b hoang v cui cng b rng tarai bao ph. Nm 1896, nh kho c ngi c, Tin S. Alois A. Fuhrer, trong khi ang i tm ni thnh tch trong khu rng tarai Nepal, v tnh tm thy mt ct v chc chn rng chnh ni ny l ni c Pht n sinh. Ct Lumbini (hay cn gi l Ct Rummindei) vn k diu ng vng cho n ngy nay lm chng tch cho ni c Pht c sinh ra.

2. Li Tin Tri

Khi tin tt c bo v kinh Kapilavatthu (Ca-T-La-V), mi ngi trong t nc u vui mng vi s kin mt Thi T c ra i. Mt tu s kh hnh tn l Asita, cn c gi tn l n S Kaladevila, cng l mt php s ca cung nh, n thm a b hong gia. Nh Vua bng a b n cho v n s, nhng nh Vua tht kinh ngc, hai chn ca a tr xoay li v ln trn mi tc trn u v n s. Nh tu kh hnh nhn ra c sc mnh v uy nghi ng kinh ngc v l thng ca v B-tt, lp tc ng ta ng dy khi gh ngi v nh l cho. Chng kin cnh tng k l , nh Vua cng ci u xung trc con trai ca mnh. Asita l mt chuyn gia v phn bit nhn tng v ngay sau khi xem qua a b, ng khng nh mt cch chc chn v tng lai xut chng vt trn tt c nhn loi ca a b. Sau khi ngh v ci cht tt yu s n ca mnh, v n s khc. Nhng ngi ca dng h Thch-Ca

Cuc i Ca c Pht 29

nhn thy ng khc, h ngh rng chc c im xu sp xy ra i vi Thi T. Nhng Asita vn khng nh chc chn rng tng lai tt p ca thi t l ch thc, v thi t chc chn s tr thnh mt v Pht. ng ta bun v ng s cht trong nay mai v s ti sinh vo ci V Sc Gii, s mt i c hi c gp c Pht v nghe Gio Php ca Ngi.

bo m c ngi trong gia nh ca ng c ngi s khng mt c hi qu him c gp Pht, ng ta thut li li tin tri ca mnh cho ngi chu ca ng l nalaka. Sau khi nghe li khuyn ca Asita, Nalaka t b th gii phm tc, xut gia, v khi v B-tt chng t c Gic ng Ti Thng 35 nm sau , Nalaka n xin gp Pht xin t vn nhiu vn . Sau khi lng nghe nhng cu tr li ca c Pht, Nalaka tr thnh mt v A-la-hn. Ton b cu chuyn v tin tri ca Asita v Nalaka n thnh cu c Pht c ghi li trong Kinh nalaka sutta, thuc b Kinh Tp (Sutta Nipata).

Nm ngy sau khi B-tt n sinh, nh Vua t chc l n mng t tn cho Thi T mi ra i. Theo nh Lun Ging Kinh c Pht n Sinh (Jataka), nhiu B-la-mn thng thi c mi n L t Tn. Trong s h c tm v rt gii tin on v tng lai ca a tr bng cch xem nhn tng v v p trn c th a b. By ngi trong s gi hai ngn tay ln cho bit a b ln ln s tr thnh mt i ca Th Gii hoc l mt v Pht. Nhng cn ngi th tm, tn l Sudatta ca h tc Kondanna (Kiu Trn Nh), l v B-la-mn tr tui nht v c kin thc vt tri hn nht trong s tm ngi , gi mt ngn tay ln v qu quyt rng Thi T s t b cuc sng phm tc, xut gia v tr thnh mt v Pht. Sau , cc B-la-mn t tn cho thi t l Siddhattha (Tt-t-a), c ngha l thnh t c mun, h ca thi t l Gotama (C-m).

30 Gio Trnh Pht Hc

n ngy th by sau khi sinh, m ca Thi t Siddhattha qua i. Ngi em rut ca b l maha Pajapati Gotami, ngi cng l th phi ca Vua cha Suddhodana (Tnh Phn), tr thnh m nui ca Thi T.

3. L hi Cy Rung

Trong sut thi c Pht, kinh t ch yu ca n l nng nghip. Nn hng nm u c mt l hi c t chc khuyn khch trng trt, lc nh Vua v nhng ngi thuc gii qu tc cng dn u nhn dn n nhng cnh ng cy t cho v ma mi. Vo ng ngy l hi, nh Vua cng mang theo con trai nh ca mnh, c c nhiu ngi bo mu i theo chm sc cho Thi T. t a b nm trn gh di, c che lng, bn di bng mt ca mt cy to hng, cho nhng ngi bo mu canh chng cn thn. Nh Vua i tham d L Hi Cy Rung. Vo lc L Hi si ni nht, nhng ngi bo mu b cun theo v b i ra xem cnh cy rung no nhit.

B b li mt mnh, thay v khc lc hay chy theo nhng ngi bo mu, v B-tt ngi xung t, tro chn li v tp trung vo hi th ra, th vo ca mnh, t c s tp trung vo mt im (nht im) ca tm, v t c Trng Thi Thin Th Nht (S Thin). Ngi chc hn nhp nh rt lu, bi v khi nhng ngi bo mu cht nh li vic b a b mt cch s sut, lc qu bui tra. H chy tr li gc cy to hng v v cng ngc nhin khi thy a b ngi tro chn v ang nhp vo thin nh.

Sau khi nghe cu chuyn k l ny, nh Vua chy vi v ch Thi T, thy cnh tng , nh Vua ci cho con trai mnh, ni rng: Con trai yu du, y l ln th hai ta ci cho con. Nhiu nm sau

Cuc i Ca c Pht 31

v sau su nm gian kh tm ra con ng Gic Ng, k c v thi tr th thc gic v B-tt t b con ng kh hnh bi sau khi nhn thy y (Thin) ch thc l con ng dn n s Gic Ng.

4. Tui Tr Ca Thi T Siddhatta

Mc d trong Kinh in Pali cung cp rt t thng tin v nhng nm tui tr ca v B-tt, mi ngi u c th on ra c rng trong thi nin thiu, Ngi theo hc nhng thy B-la-mn, cng ging nh Vua cha trc kia cng hc nh vy. Chc hn, cng vi nhng Hong T trong dng h Thch-Ca, Ngi cng hc tt c Vn hc B-la-mn, bao gm Kinh V- (Vedas), Negamas (Gii Lut), Thn hc (Puranas), Lch S v nhiu mn hc khc. iu ny cng th hin r trong cc ghi chp trong cc Kinh rng c Pht rt quen thuc vi nhng gii lut v kin thc ca B-la-mn. V cng thuc tng lp Chin s (khattiya), Ngi cng c hun luyn c bit v qun s v rt gii v cung tn v c nhiu k nng tinh nhu.

Thi T Siddhata ln ln trong nhung la xa hoa. Trong Tng Chi B Kinh (Anguttara), Quyn Ba, Kinh s 38, c Pht miu t s xa hoa gm vc m Vua cha cp dng trong thi nin thiu ca Ngi. Ngi c nui dng v n mc bng nhng trang phc sang trng bc nht lm ton t vi la Kasi. C ngy ln m, lun lun c lng d mu trng che nng ma, nng, lnh v sng, bi cho Thi T. Thi T c ba Cung in: mt cung in ma ng, mt cung in ma H v mt cung in nhng thng ma Ma. Trong cung in ma Ma lun c nhng cung n xng ca phc v n ht lm vui lng Thi T. Trong sut bn thng ma Ma, Thi T khng cn phi i qua hai cung in kia. Ngay c khi nhng

32 Gio Trnh Pht Hc

ch khc thng ch cho nhng ngi hu h, xng ca n go nt, canh rau u, nhng y, trong cung in ca Vua cha, nhng ngi ny lun cho n bng go trng, tht th y .

Khi Thi T Siddhattha c 16 tui, Vua cha quyt nh a Thi T ln ngai vng v thu xp chuyn g v cho Thi T. Ngay sau khi li ca Vua Tnh Phn c truyn ra, nhm giai cp qu tc ca tc Thch-Ca lin a ra nhng li nhn xt coi thng, h cho rng mc d Thi T khi ng tun t, nhng Thi T chng c mt ngh nghip, ngh tinh no gip lm tr ct trong mt gia nh. Do vy, v B-tt phi biu din bng nhiu ti thao lc tinh nhu v ti ngh cung tn ca mnh, lm cho gii qu tc y n tng v h lin gi nhng cng nng, cng cha n Thi T kn v. Trong s nhng cng cha thuc dng h Thch-Ca, ngi c chn l Cng Cha Yasodhara (Da-giu--la), tn lc cha ly chng ca cng cha l Bhaddakaccana, cng tui vi Thi T. Cng Cha l con gi ca vua x Koliya, thuc vng quc Devadaha, l vua Suppabuddha (cu ca Thi T) v Hong Hu Amita (c ca Thi T). Cng cha c mang tn Yasodhara bi v ni ting l tit hnh (Yaso= c hnh, tit hnh, dhara= ngi mang, ngi c). Sau cuc hn nhn hnh phc, Thi T sng cuc i vng gi, sung sng, khng h bit g n nhng trm kha, au kh ca cuc i bn ngoi cng cung thnh.

5. Bn Du hiu & Cuc T B V i

Thi gian tri qua, v B-tt dn dn tr nn cm thy nhm chn i vi cuc sng trong cung in, v Ngi c mun tm kim s khuy kha mt mnh bng cch i ra ngoi do cnh trong vn cy, ng vin ca hong gia. Trong bn ln, trong khi ang ci nga i

Cuc i Ca c Pht 33

n ng vin, Ngi nhn thy lin tip nhng cnh tng k l: mt ngi gi l kh, yu t, mt ngi bnh hon, mt xc cht, v mt thy tu vi v mt bnh thn, trm lng.

Ba cnh tng lm cho Ngi i din vi nhng s tht trn tri ca kip sng. Chng c gi l nhng Du hiu khn cp (samvega nimitta), l du hiu thc gic khn thit v tm linh. Khi Ngi qun tng v nhng iu ny, Ngi nhn thy rng bn thn mnh cng khng th trnh khi nhng iu ny: gi, bnh v cht. o vng v tui tr, sc khe v cuc i hon ton khng cn na. Cnh tng cui cng mang li mt tia hy vng nh l mt phng cch gii thot khi au kh ca kip ngi. iu ny c gi l Du hiu ca Thin Qun (padhana nimitta), l du hiu thc gic n lc v thin nh l phng php thot khi gi, bnh, cht.

Khi Vua Tnh Phn bit c s vic ny, Ngi bt u lo lng, lo s ri y Thi T s t b i sng th tc, ging nh li tin tri ca nhng nh chim tinh ca hong gia trc y. phng nga Thi T b i, nh Vua cho xy dng tng ro rt cao xung quanh cung in, xy nhng cng thnh to ln v tng cng canh gc, tng thm ngi hu h v c nhng v n, xng ca chm sc cho Thi T. Nhng s thc gic v tm linh v o (samvega) ca v B-tt c nh thc. Khoi lc ng dc khng cn hp dn Ngi c na. Sau khi gic ng ra rng tnh ph phim ca nhng khoi lc ng dc ch l mc tiu tm cu ca nhng hng ngi tm thng v ngi c tr khn th tm thy nim vui v gi tr ca s t b chng, Ngi quyt nh t b th tc i tm cu s Bt T. Trong lc s thc gic tm linh khn thit c nh thc, Ngi nhn c tin a con trai mi va c cho i. Nhng ngi cha thng thng s rt vui mng khi nghe tin con mnh va c sinh ra. Nhng i vi v B-tt, sau khi suy t chn chn v ang quyt

34 Gio Trnh Pht Hc

nh t b cuc sng phm tc ra i, th nh l mt chng ngi. Ngi cho rng: Mt chng ngi (rahu) c sinh ra; thm mt gng cm. Nh Vua nghe c chuyn, lin t tn cho chu ni ca mnh l Rahula, c ngha l mt Chng Ngi.

Theo nh nhng Lun ging Pht gio, Cuc T B V i c thc hin vo lc na m ca ngy Trng Trn ca thng Asalha (thng By/ thng Tm) khi B-tt c hai mi chn tui.

Trc vo bui chiu, nhm cung n n ca v khiu v trong cung in, nhng Thi T khng cn hng th thng thc v Ngi ng thip i. Sau khi thy ch nhn ng, nhng v n, ca s cng ngng biu din v ngh ngi. Ngay sau , h cng ng thip i. Khi B-tt thc dy, Ngi thy nhng c gi ang nm ng nh xc cht ngoi ngha a, nhng nhc c v c th vung vi khp ni, mt s th chy nc bt, mt s th nghin rng khi ng, mt s ni nhm, mt s th ngy, mt s th qun o xc xch, h hang, u tc th ri tung. Khi B-tt thy s thay i ca mi ngi nh vy, trong lng y s gh tm v buc ming tht ra rng: Tht l ngt ngt, tht l kinh khng !. Tm quyt: Ta phi ra i t lc ny.

Ri cung in, Ngi i n chung nga v lnh cho ngi gi nga l Channa thng yn cng cho con nga qu ca mnh l Kanthaka chun b ln ng lp tc. Trong khi Channa chun b, Ngi quay li phng ng nhn v v a con ca mnh ln cui trc khi ra i. Ngi thy v mnh ang nm ng vi tay lm gi cho con nh gi u. Ngi mun m con ln, nhng s v thc dy s lm kh x cho s ra i ca mnh. Ngi cng bit rng Vua cha s chm sc tt cho v v con trai ca mnh, ngh n iu , B-tt ra i, th nguyn rng ch quay li gp con trai khi no t c Gic Ng. Leo ln yn nga, Channa i theo sau ui nga, B-

Cuc i Ca c Pht 35

tt nh nga ra khi Ca-T-La-V (Kapilavatthu) qua Cng pha ng v ra i trong m ti. H i sut m khng ngh v sng hm sau n c b sng Anoma thuc nc mallas. Ti y, B-tt ct b tc, ru bng thanh kim ca mnh v ci b ton b trang phc hong gia v trang sc a cho Channa, Ngi ch chong chic o n gin ca mt tu s kh hnh. Mc d Channa cng mun t b i theo hu h Thi T, nhng B-tt khng cho v bt ng phi quay v cung in cng con nga. Nhng nga Kanthaka, sau khi thy ch ca mnh b i, lin bun lng ng ra cht, v Channa tr li th (Ca-T-La-V) mt mnh bo tin cho Vua Tnh Phn.

6. Cuc Tm Cu & u Tranh Gic ng

Sau khi tr thnh mt nh tu kh hnh, B-tt tri qua mt tun khu rng xoi tn l Anupiya trc khi tin v Rajagaha (Thnh Vng X) tm mt o s thch hp c th gip Ngi hon thnh mc ch. Thm ch ngay khi n thnh Rajagaha, lc vua Bimbisara mi Ngi li giao cho mt na vng quc ca mnh tr v, nhng Ngi t chi li mi vng ngc , Ngi ni rng Ngi phi tm ra con ng kt thc sanh, gi, cht v ha vi nh Vua s quay li sau khi Ngi tm ra cu tr li . L mt ngi ang i tm Chn L v An Bnh, Ngi tm n o s Alara Kalama Vesali (thnh T-X-Ly), mt tu s kh hnh c nhiu uy tn. , Ngi nhanh chng hc nhng gio l ca ng ta v tu tp pht trin n tng Thin th 7 ca cnh gii Thin V Sc Gii, l Khng V Bin X, mt giai on thin nh rt cao su. Sau , Ngi cng khng tha mn vi h tu tp ca Kalama, Ngi t gi ng ta v gp o s Uddaka Ramaputta Rajgir, Ngi hc tp gio l ca ng v tu tp t n tng Thin V Sc Gii cao nht, l Phi Tng Phi Phi Tng X.

36 Gio Trnh Pht Hc

Ri sau , Ngi vn cha tha mn c mc ch, v li t gi v o s ra i, tm cu con ng gii thot theo cch ring ca mnh. Ngi ang i tm Nit-bn (Nibbana), s chm dt hon ton mi kh au. Ngi nhn thy rng khng c ai nng lc dy cho Ngi gii thot, v tt c vn cn ang vng trong v minh. Mc d tht vng, nhng Ngi khng bao gi nn ch trn hnh trnh i tm s Bnh An Ti Thng . Ngi tip tc i lang thang v cui cng n khu rng Uruvela bn b sng neranjara (Ni-lin-thuyn), y, Ngi ngi tp trung vo vic hnh thin v c gng thnh tu mc tiu t ra.

Sau khi nghe tin v s xut gia ca Thi T, o s Kondanna (Kiu Trn Nh), chnh l ngi B-la-mn th tm trc kia tin on Thi T s tr thnh mt v Pht, v o s Bhaddiya, Vappa, mahanama v Assaji, l bn ngi con trai ca bn h tc khc, cng tuyn b xut gia, t b th tc i theo Ngi. Tri qua su nm tri rng r, Siddhatta thc hin nhng n lc siu phm, ht sc cng phu tu tp mi hnh thc khc nghit nht ca php tu kh hnh, hnh xc. Trong mt bi ging sau ny, c gi l Kinh Ting Rng Ca S T (S T Hng), trong Trung B Kinh (Majjhima Nikaya), c Pht k li cho i c Sariputta (X-Li-Pht) cch m Ngi ht sc thc hnh nhng Cc Hnh ca php tu Kh Hnh, cch sng trn tri, sng ba bi v n dt nhng ni cht chc, nh rng su nc c, ngha a khi Ngi cn l mt B-tt kh hnh. i c Nagasamala ng pha sau hu qut cho Pht ni rng ng cm thy lng tc dng ngc ln khi ng nghe Pht thuyt ging li (s khc nghit ca i tu kh hnh, hnh xc), v ng mun bit c bi thuyt ging ny c gi l Kinh g. c Pht bn tr li rng, bi thuyt ging ny nn c gi l Bi Thuyt ging Dng Lng Tc. Nhng cch tu hnh xc cc oan khin ngc thn ca Ngi tr nn tiu ty, iu tn, ch cn l b xng v da, vt kit sc lc, hu qu ca

Cuc i Ca c Pht 37

i kht v hnh xc cc hnh. Ngi gy m n ni khi r vo c bng cng c th chm c ct sng pha sau tht lng. Ngi ang bn b vc gia s sng v ci cht, v n lc ht mnh, chu ng ht cch, hn hn nhng n lc v sc chu ng ca bt k thy tu kh hnh hay B-la-mn no, trong n lc kh hnh, hnh xc. Nhng tt c ch l v ch, chng em li kt qu g. Lc , Ngi bt u chuyn hng qua con ng khc tm ra cho c S Gic Ng.

Ngi nh li thi nin thiu khi Ngi i vo trng thi S Thin, khng cn cm th v nhng dc lc gic quan. Qun tng v iu ny, Ngi cht nhn ra y c th l con ng dn n s Gic Ng. Sau khi thy c rng, s Gic Ng khng th no c c bng vic hnh xc, trong mt c th kit qu sp cht, Ngi quyt nh t b cch tu kh hnh v bt u thc hin Con ng Trung o (Majjhima Patipada), l Con ng gia hai cc oan ca dc lc gic quan v cc oan hnh xc, kh hnh. Lc , Ngi quyt nh phi n ung mt s thc n, mc d iu lm cho nm ngi bn tu kh hnh kia tr nn bt ng, phn i. Cho nn, ngay n lc quyt nh ng r con ng ny, nhng ngi bn ng tu cui cng ca Ngi cng ri b Ngi, nhng Ngi khng cm thy tht vng hay nn ch v iu .

Sau khi n mt bt cho nu bng go v sa do mt c gi tt bng tn l Sujata, Ngi n ngi bn gc cy a lch s (tn ting Anh: Pipal tree, tn khoa hc Ficus religiosa, sau ny c gi l cy B- lch s ca Pht Gio) Bodhgaya (ngy nay a danh ny c gi l B- o Trng, l mt thnh ph qun Gaya, Bihar, n ) ngi qun tng, thin nh bng mt ch st v kin nh rng s khng bao gi ng dy cho n khi chng t c S Gic Ng.

38 Gio Trnh Pht Hc

7. GiC nG & By Tun Sau

Vo na m bc qua rng sng ngy Trng Trn thng Vesakha nm 588 trc Cn, trong n lc tham thin, nhp nh bng tm tnh lng v thanh tnh, vo Canh th nht, (6g-10g ti), Ngi chng t mt Tr tu siu th c th nhn thy li nhng tin kip trong qu kh ca mnh, xua tan mn m v minh che m Qu Kh. (Hn-Vit gi l Tc mng minh).

Vo Canh Hai (10g ti-2g sng), Ngi tham thin chng t c mt Tm nhn siu th c th nhn thy ht mi nguyn nhn a n s sinh t, ti sinh ca mi loi, xa tan mn m v minh che khut Tng Lai. (Hn-Vit gi l Thin nhn minh)

Vo Canh Ba (2g sng-6g sng), Ngi tham thin, nhp nh v chng t thm mt Tr tu siu th dit tr tt c bt tnh v nhim (Hn-Vit gi l Lu Tn minh), qun chiu c tn gc s Kh, nguyn nhn kh, s chm dt kh, v con ng Chm Dt kh (T Diu ), nhn thy bn cht ca mi s vt ng nh chng l. l s Gic Ng Hon Ton (Ton gic, vin gic).

Cy a lch s, nh ni trn, sau v ngy nay c gi tn l cy B- (Bodhi) bi v di gc cy ny, Thi T Siddhatta chng ng Tr Tu Ton Gic (Sambodhi, m Hn c l Tam-B-, Hn-Vit gi l Chnh Gic). Lc ny, Ngi 35 tui v tr thnh v Pht, ngi chng ng V Thng Chnh ng Chnh Gic. c Pht cng hin phn cn li ca i mnh ci trn phc v, gip nhn loi v n lc ht mnh dn dt mi ngi n vi con ng Bt Chnh o vi mc ch chm dt mi au kh.

Cuc i Ca c Pht 39

Sau khi Gic Ng, c Pht nhn i lun sut by tun v lu li bn di v xung quanh khu vc gn gc cy B-:

1) Trong sut by ngy ca tun l u tin, c Pht ngi yn mt t th, tri nghim nim An Lc Ca S Gii Thot.

2) Trong tun th hai, t lng tri n su sc i vi cy B- che ch cho Ngi sut thi gian thin hnh thnh o, Ngi ng chm ch ngm nhn cy B- sut mt tun lin m khng h nhy mt (Animisalocana). V sau, chnh ni ny, vua Asoka dng ln mt Thp tng nim gi l Animisalocana Cetiva v n nay vn cn.

3) Trong sut tun th ba, c Pht i kinh hnh ln xung trn qung ng gn cy B-, sau ny c gi l ng Kinh hnh ngc Bu (Ratana Cankamana).

4) Trong tun l th t, c Pht ngi tham thin trong tht, c gi l Bo Tht (Ratana-ghara: ngha l ci phng bng ngc bu, trong ngha ci phng qu bu) suy nim v Vi Diu Php (Abhidhamma). Kinh sch ghi nhn rng, tm v thn Ngi pht sng mt vng ho quang su mu. (Ch gii 3).

5) Trong tun th nm, c Pht ngi di Cy Ajapala Banyan suy nim v Gio Php v thm nhun nim hnh phc ca s gii thot. (Ajapala c ngha l: ch ca nhng ngi chn d. Cy Banyan l mt loi cy a, cy ny l ni nhng ngi chn d trong vng thng ngi ngh trong khi th cho by d n c). Vo cui tun, khi Ngi xut ra khi trng thi siu th y, c mt v B-la-mn ng mn (Huhumka Jakita) n gn v hi Ngi rng ng v phng din no v nhng iu kin no ng ta c th tr thnh mt B-la-mn thnh nhn (Brahmana)?.

40 Gio Trnh Pht Hc

c Pht tr li v ch ra nhng phm cht cn c ca mt B-la-mn ch thc nn c.

6) Tun th su, c Pht n ngi di cy mucalinda (Cy Mng X Vng). Lc by gi, tri ging bo, gi lnh m mt ko di sut by ngy. Truyn thuyt k li rng, Mucalinda, Vua Rn t di h nc i ln, dng thn qun quanh ngi c Pht v ly ci m to che trn u c Pht che ch, bo v cho Ngi.

7) Tun th by, c Pht n ngi di cy Rajayatana, lc c hai anh ngi li bun tn l Tapussa v Bhallika n t Ukkala (Orissa) dng ln cng dng c Pht bnh go np v mt ong. Sau khi c Pht th trai ba n xong, hai ngi qu ly di chn Ngi v xin c quy y nng ta vo c Pht v Gio Php ca Ngi. H tr thnh nhng Pht T c s u tin, quy y vo Pht & Php (Nh Bo).

8. c Pht Khai Ging Gio Php (Dhamma)

Sau khi c Pht th trai ba n xong ba n do hai anh ngi li bun cng dng , l by tun sau khi thnh o, c Pht suy tnh v cm thy do d, khng mun truyn dy Gio Php (Dhamma) cho mi ngi. Ngi ngh rng, mi ngi s khng th no hiu c gio l cao ngi v thm su ca Ngi, v tt c u ang chm m trong bng ti ca v minh. Truyn thuyt c ghi chp li rng, Phm Thin Brahma Sahampati (l ng To Ha, theo nim tin ca o Hindu) n v thnh cu c Pht khai ging Gio Php (Dhamma), Ngi tha rng s c nhng ngi hiu c Gio Php. Sau khi qun chiu khp th gian, c Pht nhn thy rng c nhng chng sinh c kh nng hiu c Gio Php. Ngi chp nhn li thnh cu ca Phm Thin Brahma v bt u truyn dy Gio Php.

Cuc i Ca c Pht 41

Ngi u tin c Pht ngh n l v o s Alara Kalama, ngi thy c ca Ngi trc kia, nhng mt thin thn bo cho c Pht bit l ng ta qua i cch by ngy. Sau , c Pht ngh n o s Uddaka Ramaputta, v mt ln na, mt thin thn li bo tin ng ny cng qua i vo ti ngy hm trc. Cui cng, c Pht ngh n nm ngi bn tu kh hnh trc y, nhng ngi cng chia s nhng thng ngy tu hnh kh hnh cho n trc khi c Pht thnh o. Bng Thin Nhn Minh ca mnh, Ngi bit c h ang ti Vn nai isipatana, gn Benares (Ba-la-ni, tc a danh Varanasi ngy nay).

Vo ngy th 50 sau khi Gic Ng, c Pht ln ng i Benares khai ging Gio Php cho 5 ngi bn tu kh hnh trc y, l Kondanna (Kiu Trn Nh), Bhaddiya, Vappa, mahanama and Assaji. c Pht n Vn nai Isipatana vo ngy Trng Trn ca thng Asalhai, 2 thng trc thng Vesakha v Ngi bt u bi thuyt ging u tin l Kinh Chuyn Php Lun (Dhamma-cakkkapavattana Sutta), m sau khi nghe xong bi php ny, nm Ngi Bn Tu Kh Hnh chng ng c Thnh Qu Sotapatti (tng Thnh u tin, gi l Tu--hon (HV) hay Nhp Lu. Sota: dng nc, Apatti: n c, t n u tin, ngha l nhp vo dng Thnh, khng cn thi chuyn tr li).

V h tr thnh nhng T Kheo u tin ca c Pht. Sau , c Pht ging Kinh V ng Tng (Anatta-lakkhana Sutta), m sau khi nghe ging, tt c h u chng ng thnh A-la-hn (Arahant), l tng Thnh Qu cui cng (V Sinh).

c Pht cng thnh cng trong vic truyn dy Gio Php cho cng t Yasa v 54 ngi bn ca anh ta, cng nhau gia nhp Tng on v cui cng u tr thnh bc A-la-hn.

42 Gio Trnh Pht Hc

Cha, m v v ca Yasa cng c c o qu Tu--hon (Sotapatti) v chnh h tr thnh nhng Pht T c s u tin quy y Pht, Php v Tng (Tam Bo).

Nh vy, ch sau mt thi gian ngn, c c su mi (60) T kheo tu hc theo Gio Php v tt c u chng c thnh nhng A-la-hn. c Pht phi h i nhiu hng khc nhau truyn b Gio Php (Dhamma).

Cn ring mnh, c Pht ri khi Benares v du hnh v x Uruvela. Trn ng i, Ngi gp ba mi (30) ngi qu tc tr tui, c gi l Bhaddavaggi, (thng c gi l nhm ba mi ngi may mn), bi v h l nhng hong t anh em, ang sng mt cuc sng sung sng, hnh phc. Trong khi h ang vui chi, th mt hu n ly cp nhng trang sc qu gi ca mt hong t. Ba mi ngi hong t lin ko nhau i tm ngi hu n v tnh c h gp c Pht. Cng nh tt c nhng trng hp khc, cu chuyn chi tit c ghi li y trong cc kinh in Nguyn Thy, nhng y ch ni qua nhanh, sau khi gp, c Pht cng thnh cng trong vic ging dy Gio Php cho h. Tt c h u chng c nhiu bc Thnh qu th nht (Nhp lu), th hai (Nht Lai) v th ba (Bt Lai) khc nhau v h u c gia nhp Tng on. Nhng T kheo hong t ny, chnh l anh em cng cha khc m vi Vua Pasenadi ca x Kosala, v v h thng c ng ti Thnh Paveyya min Ty Kosala, nn sau ny h c gi vi tn l nhng T Kheo Paveyyaka. Cui cng n mt ngy n, h u chng c qu A-la-hn sau khi nghe ging Kinh Tng ng V Thy (Anamatagga Sutta: Bi Thuyt Ging V nhng Vng Lun hi V Tn nhng Kip Sng), lc c Pht ang ng ti Tnh X Veluvana Thnh Vng X (Rajagaha). Cng theo yu cu ca h, c Pht cho php t chc L Dng Y Kathina, (Ch gii 4), hng nm sau thi gian An c ma ma (Vassa). (Vassa: ngha l An c ma ma, hay cn gi l H An C, Kit H).

Cuc i Ca c Pht 43

Trong thi gian lu li Uruvela, c 3 anh em tu s tc bi l nhng B-la-mn tu kh hnh, tn l: Uruvela Kassapa, nadi Kassapa v Gaya Kassapa (m Hn dch: u-lu-tn-loa Ca-dip, Gi-da Ca-dip v Na- Ca-dip), mi ngi theo th t ang sng chung vi 500, 300 v 200 t. Phi dng nhiu n lc v i khi phi dng n thn thng, c Pht mi thuyt phc c tt c h gia nhp vo Tng on sau khi ging gii Gio Php cho h. V bit c h l nhng ngi th thn La, c Pht dng hnh nh la thuyt ging cho h v gio php. Bi thuyt ging sau ny c gi l Kinh La (Adittapariyaya Sutta), sau khi nghe ht bi thuyt php ny, tt c h u t c qu v A-la-hn.

Nh vy, c Pht c c mt on T kheo theo ngi gm 1.000 bc A-la-hn, m tt c h trc y u l nhng tu s bi tc tu kh hnh. c Pht hng v Thnh Vng X (Rajagaha) gp c Vua Bimbisara (m Hn Vit: Tn-b-sa-la) theo ng nh li ha trc khi Ngi thnh o. Khi vua Bimbisara v nhng cng dn B-la-mn nhn thy c Pht cng vi ngi Uruvela Kassapa (u-lu-tn-loa Ca-dip), ngi m nhng B-la-mn rt mc tn knh, h phn vn khng bit c ai l ngi dn u ca on T kheo . c Pht bn hi ngi Ca-dip (Kassapa) ai bit c c Pht nh l ngi Thy ca mnh nn dng cch phi thn ln khng trung tn knh c Pht ba ln. Sau , c Pht thuyt ging v Chuyn Tin thn Ca Ngi Uruvela Kassapa (Maha Narada Kassapa Jataka), theo sau l mt bi thuyt ging khc. Cui cng, tt c 110.000 B-la-mn do Vua Bimbisara dn u u chng c c Thnh qu u tin l Nhp Lu. Sau , nh Vua Bimbisara xin cng dng Rng Trc Lm Veluvana c Pht v tng on cc t s dng, xem nh l vt cng dng u tin l ch c tr. c Pht tri qua ba ln Vassas (An C Ma Ma, Kit h) lin tc v ba ln Vassas (An C Ma Ma) khc khng lin tc ti lm vin ny.

44 Gio Trnh Pht Hc

9. S Chuyn ha ca ngi Sariputta (X-Li-Pht) v ngi moggallana (mc-Kin-Lin)

Khng xa lm khi Thnh Vng X (Rajagaha) l ngi lng tn nalaka, ni c mt B-la-Mn tr tui ni ting thng thi tn Upatissa, cn c tn khc l Sariputta (m Hn-Vit: X-Li-Pht), l con chu ca mt dng h ng u trong ngi lng ny. Ngi ny c mt ngi bn tm giao tn Kolita, cn c gi l moggallana (m Hn-Vit: Mc-Kin-Lin). C hai u t gi cuc sng xa hoa, th tc v tr thnh nhng tu s kh hnh theo v o s tn l Sanjaya. Chng bao lu, h cm thy khng tha mn vi gio hun ca v thy v quay tr li lng qu, vi mt lng tm huyt rng, ai tm c Con ng Gii Thot s truyn dy li cho ngi kia.

Trong thi gian ny, Ngi Assaji, mt trong 5 t u tin ca c Pht (trong nhm Kiu-Trn-Nh) ang i kht thc xung quanh Thnh Vng X (Rajagaha). Cm kch v phong cch tnh lng v im tnh ca v T kheo, Upatissa mi ch ngi v nc ung cho Ngi Assaji trong khi Ngi ang dng ba th trai. Sau , khi nghe Upatissa thnh cu Ngi ch dy gio php cho mnh, i c Assaji lin tht ra mt bi k bn cu, tm tt mt cch ti tnh ngha Gio Php ca c Pht v trit l nhn qu nh sau:

Ye dhamma hetuppabhava tesam hetu tathagatoAha tesan ca yo nirodho evam vadi Maha-Samano.

Nhng php no do mt nhn sinhNh Lai ch nhn y.V ch lun s diti Sa Mn dy vy.

Cuc i Ca c Pht 45

Ngay lp tc, sau khi nghe c hai cu u, mt na bi k, Upatissa X-Li-Pht chng c Thnh qu Nhp Lu (Sotapatti). Theo nh li giao hn, X-Li-Pht truyn nguyn bi k li cho ngi bn Kolita (Mc-Kin-Lin) v ngi ny cng lin c chng c Thnh qu Nhp Lu (Sotapatti). Sau hai ngi, cng nhng ngi t khc, cng i n gp c Pht v thnh cu c Pht cho gia nhp Tng on. i c Mc-Kin-Lin cng chng ng c bc A-la-hn mt tun sau khi gia nhp Tng on, nhng X-Li-Pht tri qua hai tun suy nim li v phn tch bng tr tu minh st mi mc ca tm thc, v Ngi chng c qu v A-la-hn ngay khi ang ng hu qut c Pht khi Pht ang thuyt ging gio php cho mt c s kh hnh tn l Dighanakha.

Ngay chiu hm , c Pht cho triu tp tt c nhng t T kheo n din kin c Pht v cng b v nhng chc v i T Th Nht v i T Th Hai trong Tng on T kheo, theo th t l i c X-Li-Pht (Sariputta) v i c i Mc-Kin-Lin (maha moggallana).

n lc ny, c nhiu T kheo t ra khng hi lng v phn trn vi nhau rng c Pht l ra nn trao nhng chc v i T Th Nht & i T Th Hai cho nhng ngi th gii Tng on u tin, chng hn nh trong nhm 5 Ngi tu kh hnh (nhm Kiu-Trn-Nh), T kheo Yasa hay nhng ngi bn ca Yasa, hay trong nhm T kheo Ba mi ngi may mn (Bhaddavaggiya); hay l nhng ngi khc trc , cho n ba anh em nh Ca-dip (Kasspa). Thay v vy, c Pht b qua tt c nhng T kheo ln tui xut sc th gii vo Tng on trc ( ni tui H trong Tng on) v li trao chc v quan trng ny cho ngi tui tr nht ( ni tui H nh nht v mi va th gii vo Tng on sau cng nht).

46 Gio Trnh Pht Hc

Khi c Pht bit c iu ny, Ngi tp hp tt c T kheo v gii thch r v l do chn la ca Ngi. Khi i c i Mc-Kin-Lin v X-Li-Pht trong rt nhiu kip trc vo thi Pht Anomaddassin, h c sinh ra tr thnh B-la-mn tr tui tn Sarada v mt thng nhn tn Sirivaddhaka, h tng c i nguyn l c lm nhng i T. V vy cho nn c Pht lm nh vy, nh cho h c hi h thc hin nguyn trong rt nhiu kip trc ca mnh, trong khi nhng T kheo ln tui i, tui h khc nhau cha tng pht tm i nguyn c lm i T.

(Ch kip, trong ting Pli l kappa (ting Anh l: Aeon), mt con s ch thi gian rt lu trong ton hc c i n , c th bng tui th ca tri t, ch khng phi l mt kip ngi 100 nm nh chng ta thng dng). (Ch gii 5).

10. c Pht V Thm Li ni Sinh Ca ngi

Khi Vua Tnh Phn (Suddhodana) hay c c Pht ang ging Gio Php ti thnh X-V (Rajahaha), ngi chn ln phi chn cn thn n mi c Pht v li kinh Kapilavatthu (Ca-T-La-V), nhng mi mt cn thn n gp c Pht, u c c Pht chuyn ha v h u tr thnh A-la-hn. Sau khi chng c A-la-hn, h khng cn quan tm n cuc sng trn tc na, v thm ch h khng chuyn d thng ip ca nh Vua cho c Pht. Cui cng, mt cn thn khc tn Kaludayi, mt ngi bn thi nin thiu ca c Pht c chn phi n chuyn li thnh cu n c Pht. ng ta ng i v cui cng cng th gio vo Tng on. Sau khi gp Pht v nghe ging Gio Php ca Ngi, ng ta cng chng c thnh qu A-la-hn, nhng ng vn nh li ha i vi nh Vua v ng chuyn li thng ip nh Vua cho c Pht nghe.

Cuc i Ca c Pht 47

Khi c Pht tr li Kapilavatthu (Ca-T-La-V), cc v cao nin ng mn dng Thch-Ca vn khng chu nghnh n v nh l c Pht. khc phc tnh kiu cng v cm ha cc v cao nin trong hong tc, Ngi phi dng mt s nng lc thn thng ca mnh bay ln gia lng tri, nh trong kinh in c ghi li chi tit cnh tng ny. Sau khi chng kin cnh tng , Vua cha ci u nh l Pht, y l ln nh l th ba i vi con trai yu du ca mnh. Sau , c Pht ging Kinh Vessantara Jataka (Tc Sanh Truyn) cho nhiu ngi cng h hng thn quyn. Pht tip tc ging php cho nh Vua thm nhiu ln na, v Vua cha chng c c Thnh qu th ba l Bt-Lai (Angmi, m Hn-Vit: A-na-hm). c Pht cng thnh cng trong vic ging php v thuyt phc v hong t nanda (em cng cha khc m) v ngi anh em h l Ananda cng th gii gia nhp Tng on. (Theo T in Dictionary of Pali Proper Names ca G.P Malalasekera, th Ananda c sinh ra cng ngy, thng, cng nm vi c Pht -ND).

Khi c Pht n thm cung in, Cng cha Yasodhara v con trai Rahula n nh l tn knh c Pht. Sau cng, c Pht cng th gii cho Rahula vo Tng on, mc d lc ch mi c by tui. Vua Tnh Phn (Suddhodana) khi nghe c vic th gii ca chu ni ca mnh, ngi tr nn bun b v cng v yu cu c Pht khng c chp nhn th gii cho nhng v thnh nin vo Tng on trc khi c s ng ca bc cha m. c Pht ng vi li thnh cu ca nh Vua v sau ny Pht a iu ny vo trong Gii Lut ca Tng on T kheo.

Trc khi qua i, vua li c nghe c Pht ging Php v c Qu A-la-hn. Sau khi hng th nim an lc ca s gii thot trong by ngy, Vua Tnh Phn bng h. Khi , c Pht bn mi tui. Sau khi nh Vua bng h, b d mu maha Pajapati Gotami v

48 Gio Trnh Pht Hc

Cng Cha Yasodhara cng gia nhp Tng on T kheo ni v sau ny cng tr thnh nhng bc A-la-hn.

11. Thi Gian Truyn B Gio Php Ca c Pht

S truyn b Gio Php ca c Pht c thc hin thnh cng v Gio Php c xing dng sut 45 nm, cng vi s ng h, cng dng nhit thnh ca nhiu Pht T c s, t nhng vua cha cho n nhng thng dn.

Ngi cng dng ln nht, i nam th ch (dayaka) ca c Pht l nh triu ph Sudatta, thng c gi vi ci tn Anathapindika (Cp C c: c ngha l ngi hay cp dng, b th cho nhng ngi ngho, n c). Ngi Cp C c cng dng Tnh X K Vin (Jetavana) Savatthi, ni m c Pht tri 19 ma An C ma Ma (Kit H) v thuyt ging nhiu Kinh quan trng c ghi li trong cc kinh in Pht Gio.

N th ch (dayika) ln nht l Phu Nhn Visakha, ngi cng dng Tnh X Pubbarama pha ng ca Savatthi, ni m c Pht ng li 6 ma Ma Kit H.

Cng ti Savatthi, c Pht c c hi gp tng cp git ngi kht ting Angulimala, ngi git tng ngi v cht ly mt ngn tay v su tp c 999 ngn tay. Khi tn cp gp Pht, hn mun git Pht c b su tp 1.000 ngn tay. c Pht dng nng lc thn thng v thuyt ging Gio Php v thu phc c tn cp bung b kh gii, gia nhp Tng on v tr thnh T kheo. Tt c nhng cu chuyn ny u c ghi li chi tit trong cc kinh in nguyn thy.

Cuc i Ca c Pht 49

Trong sut 45 nm, c Pht i du hnh v truyn b gio php mt cch khng bit mt mi. Cng vi i chn trn, c Pht rong rui, vi hnh khp min Bc n cng vi on T kheo ca mnh. c Pht, t Vesali pha ng cho n Kuru (tc Delhi ngy nay) pha Ty, ging dy Gio Php v li ch ca chng sinh. Mc d c mun v ng c ca c Pht l hon ton trong sng v khng v k, nhng ngi lun gp nhng th lc phn i chng i t pha nhng lnh t ca nhng tn gio khc v nhng tng lp B-la-mn truyn thng.

Ngay c trong Tng on, c Pht cng phi i u vi nhng vn kh khn, c bit l s xung khc t pha ngi anh em h v cng l anh ca Cng Cha Yasodhara, l Devadatta, ngi lun lun m mu ph hoi, lt v thm ch git Pht nhiu ln, nhng u tht bi. Cui cng, Devadatta ri khi Tng on, nhng ngay trc khi ng cht, ng n nn, hi hn v xin c gp Pht. Trc khi ng vo Tnh X K Vin (Jetavana) gp Pht, ng ta b ln xung cht trong vng m ly trc cng Tnh X. Ngay lc , ng va kp quay u li quy y vo c Pht.

12. Bt-nit-bn (Parinibbanava) & nhng Li Khuyn Bo Cui Cng dnh cho cc T kheo

Ba thng trc khi Bt-Nit-Bn (Parinibbana) ca c Pht, Ngi t b nh li n Capala Vesali. Sau khi cho triu tp tt c T Kheo n trc khn phng ca Cn Nh Nc Nhn, Ngi truyn d nhng Li Khuyn Cui Cng trong Pht ng vin cc T kheo phi c gng hc tp, pht trin, tu tp v truyn b nhng Gio Php m c Pht trc tip truyn dy trong thi gian qua, vi mc ch nui dng i Sng Thnh Thin ca cc

50 Gio Trnh Pht Hc

T kheo. c Pht dy rng: V, ny cc T kheo, nhng Gio Php l g? chnh l:

1) Bn nn Tng Chnh nim (Satipatthana, T Nim X),2) Bn n Lc Chn Chnh (Sammappadhana), (HV:T

Chnh Cn),3) Bn C S nng Lc Thn Thng (Iddhipada), (HV: T

Thn Tc),4) nm Gic Quan (Indriya), (HV: Ng Cn),5) nm nng Lc (Bala), (HV: Ng Lc),6) By Yu T Gic ng (Bojjhanga), (HV: Tht Gic Chi), v7) Tm Phn ca Bt Chnh o (Magganga), (HV: Bt Chi

Thnh o).

Lu : y l 7 mc quan trng ca Gio Php ca c Pht, tng cng bao gm 37 B- phn (hay 37 phn tr o), cn phi c tu tp y chng t c Gic Ng. Bt Chnh o, Bt Thnh o hay Bt Chi Thnh ou l mt, ty theo cch dch ca cc dch gi. -ND.

T Vesali, c Pht tip tc i b hnh n ni dng chn cui cng l Kusirana, trn ng i, c Pht vn lin tc thuyt ging, ch dy v Gio Php cho cc T kheo. Ngi th trai ba cm cui cng nh ngi th rn tn Cunda, ri sau ngi gio hun, ha du s kh hnh tn Subhadda, i vi ngi ny, Pht thuyt ging Kinh Ting Rng Ca S T (Kinh S T hng), nh trc y ni, l bi thuyt ging v nhng cc oan khng ng lm ca cch tu kh hnh, hnh xc v tuyn thuyt Con ng Bt Chnh o chnh l con ng ch thc dn n Nit-bn (Nibbana):

Cuc i Ca c Pht 51

Ny Subhadda, nu Gio Php v Gii Lut no m khng hm cha Tm Phn Thnh o th Gio Php v Gii Lut khng o to cc v sa-mn t o Qu th nht,hay o Qu th hai,hay o Qu th ba, hay o Qu th t.

Ny Subhada, nu Gio Php v Gii Lut no c hm cha Tm Phn Thnh o th Gio Php v Gii Lut s o to cc v sa-mn t o Qu th nht,hay o Qu th hai,hay o Qu th ba, hay o Qu th t.

Ny Subhada, Gio Php v Gii Lut ca Ta c hm cha Tm Phn Thnh o nn Gio Php v Gii Lut o to cc v sa-mn t o Qu th nht,hay o Qu th hai,hay o Qu th ba, hay o Qu th t.

Cc h thng Gio Php v Gii Lut khc u khng o to cc v sa-mn t thnh o Qu, chng c tr tu gii thot. Ny Subhadda, khi no cc v sa-mn tu tp v sng mt cch ng n th th gii ny s khng bao gi thiu vng cc bc A-la-hn.

(Trch Kinh i Bt-Nit-bn - Trng B Kinh, 16).

c Pht t gi trn gian, hay Bt-nit-bn ca c Pht, l vo ngy Trng Trn ca thng Wesakha bn di bng mt ca hai Cy Sala trong rng Sala Mallas. Lc ny l nm 543, c Pht tm mi tui. Thng ip ni ting cui cng m Pht gi gm cho cc T kheo l:

Ny cc T kheo, Tt c nhng php hu vi u bin hoi (v thng). Hy c gng tinh tn (tu tp) t c mc tiu (gii thot) ca mnh.

52 Gio Trnh Pht Hc

Vy l th gian t gi mt bc Thnh Nhn, bc Gic Ng v thng m n hm nay th gii vn hng bit n. Ngi n sinh nh mt con ngi th gian. Ri sng nh mt ngi xut chng, l mt v Pht, ri Ngi t gi trn gian. Trong bin nin s ca nhn loi, khng ai c nhc n nhiu nht v s cng hin nhiu nht trong c cuc i mnh cho phc li ca tt c mi chng sinh, bt k mi tng lp, giai cp, tn ngngnh l c Pht, vi Tr Tu v thng v lng Bi Mn v song.

Mc d c Pht lch s i xa, nhng Gio Php (Dhamma) Ngi ging dy sut 45 nm vn cn lu truyn n tn hm nay, nh nhng n lc khng mt mi ca nhng Pht T kin trung vi tm nhn xa trng rng, h kt tp tt c Gio Php ca Pht v truyn ming sut hn nm th k trc khi nhng kho tng Gio Php c chp trn l Bi trn o quc Tch Lan, ngn dm cch xa t ni m Gio Php c sinh ra.

Cu chuyn Kho Tng Gio Php, c gi l Tam Tng Kinh Tipitaka (Ba R Kinh), cha ng nhng li dy v nhng cch tu tp dn n chm dt mi au kh ca kip ngi, vn cn nguyn thy v khng b mai mt, lan rng ra khi bin gii ca qu hng ca Gio Php, tr thnh mt chng tch Bin Nin S diu k, nh s c trnh by thm phn Chng XVii. l minh chng sng ng v nhng n lc kin trung y hoi bo v nhng cng hin v song ca nhng th h T kheo, Pht t thi c xa trong vic bo tn, truyn b v lm sng mi nhng Gio Php ca c Pht, k t sau khi i Bt-Nit-bn ca Ngi cho n tn hm nay.

Cuc i Ca c Pht 53

13. Ch Gii:

Ch gii 1: Theo truyn thng ca Pht Gio Nguyn Thy, Trng Lo B, c Pht Bt-Nit-bn (nhp dit) vo ngy Trng Trn thng Wesakha (thng 4-5) nm 543 trc Cn ti Kusinara. Lc , c Pht 80 tui, nm sinh ca c Pht l nm 623 trc Cn. Nhng mc thi gian ny u c thng nht bi tt c cc nc theo Pht Gio Nguyn Thy cng nh Hi i Hu Pht Gio Th Gii. Trong Tng on ngy xa, h m s nm theo con s ca nhng ma An C ma Ma (vassas), v vy, ma Ma u tin (t thng 7 - thng 10) sau Bt-Nit-bn c on l Nm 1 ca Pht Lch (Buddha Era, BE), iu c ngha rng nm 543 trc Cn chnh l nm 1 ca Pht Lch (PL). tnh chuyn t Nin Lch Gregorian qua Pht Lch, ch cn cng thm 544 nm vo nm hin hnh, v d nh 1956 sau CN va qua c ly lm nm lm L Tng Nim 2.500 Nm Pht Lch.

Tuy nhin, nhng hc gi Chu u u th k 20 u t chi cch tnh ny, v h pht hin ra nhng sai st, khng trng khp trong cch tnh ca Pht Gio Nguyn Thy v s kin thi gian lc vua Asoka (A-dc) ln ngi, thi im ny cng c th tnh bng nhng ngun lch s ca Hy-Lp c, v d nh Quyn sch indika (mt quyn sch hi k vit v n ) c vit vo khong nm 300 trc CN bi Megasthenes, l i S ca Ch Seleucid (Mt Ch ca Hy Lp C) n kinh nc Maurya ca vua Chandragupta, ng ni ca vua Asoka. Theo ngun t liu lch s Hy Lp c, h tnh nm vua Asoka ln ngi sau hn khong 60 nm so vi cch tnh ca ngun Kinh in Pali. Nm c Pht i Bt-Nit-bn c tnh li l tng trng vi nm 483 trc Cn v hu ht cc hc gi u ng vi cch tnh ny. C hai cch tnh l u da vo bin nin s qu di, bi v ngi ta cng ng rng Kinh in Pali cho rng vua Asoka ng quang 218 nm sau Bt-Nit-bn ca c Pht. Ti mt hi ngh t chc Gottigen, Germany vo nm 1988, mt nhm cc hc gi ngh tnh li thi gian, da vo s din dch li S Mng Truyn Gio Acariya-parampara (Dng di Nm v o S), i c Mahinda,

54 Gio Trnh Pht Hc

con ca vua Asoka, c ghi trong B Mahavamsa (i Vng Thng S) do Geiger dch qua ting Anh. Trong quyn The idea is nothing new ( tng th khng c g mi) nm 1881, ca Tin S T.W. Rhys Davids ghi nhn rng khong thi gian l 236 nm cho s kin nm ngi o s trc Ln Kt Tp Kinh in Th Ba l qu di, v Tin S a ra mt khong thi gian ngn hn l 150 nm, k t khi c Pht Bt-Nit-bn cho n ln Kt Tp Kinh in Th Ba. tng ny khin cho nm c Pht Bt-Nit-bn ri vo khong 400 nm trc Cn, thay v l 483 trc Cn nh cch tnh trc kia ca Kinh in Pali. S tnh li thi gian kiu ny l da trn l do l mt tu s trong thi gian sau mun th gio mt t mi th phi c thm nin tui H khong 30-40 nm, tc l tng c th gii 30-40 nm trc; V bn th h cc tu s th gio lin tip, nh vy l khong 150 nm, ch khng phi l 238 nm. Tuy nhin gi thuyt ny c v qun i mt yu t l nhng Acariyas (o S ni trn) sng n tui th rt cao, nh vo li sng gin d v s tm hon ton thanh tnh, khng ging nh nhng tu s trong thi hin i. Cho nn gi thuyt ny cng khng ng vng.

Ch thch: S kin Acariyaparampara (Dng i Nm V o S) cung cp s nm tui H (hay s ma An C ma Ma, Kit H, vassas) ca mt T kheo ca mt v o s bt u t i c Upalo (74), i c Dasaka (64), i c Sonaka (64), i c Siggava (76), i c Moggaliputte (80) v i c Mahinda (60 nm).

Tham kho:1) The Dating of the Historical Buddha (Mc Thi Gian ca c Pht Lch S): bi Tham Lun ca tc gi L.S. Cousins- Journal of the Royal Asiatic Society, Series 3, 6.1 (1996): 57-63.

2) The Book of the Great Decease (Sch v S Qua i V i). Tc gi Tin S T. W. Rhys Davids- Vol. XI, Sacred Books of the East. Clarendon Press 1881.

Cuc i Ca c Pht 55

Ch gii 2: Theo cc sch Lun Gii, Hong Hu Mahamaya tui ht 1/3 giai on 2 ca cuc i (cch gii thch trong lun gii-ND) khi b mang thai B-tt (tc Thi T Siddhatta). Bi v vng i ca mt ngi lc by gi c cho l 100 nm, v chia ra ba giai on (tr, trung, gi) th mi giai on l 33 nm 4 thng. Ri mi giai on li c chia lm ba giai on nh, mi giai on nh l 11 nm. V vy Hong Hu Mahamaya 55 nm 4 thng tui khi b mang thai Thi T. Cng thm 10 thng ca tui thai, nh vy Hong Hu l 56 nm 2 thng tui khi b h sinh Thi T.

Ch gii 3: Theo cc sch Lun Gii, khi c Pht qun chiu v Thuyt Nhn Duyn (Patthana), Tr tu ca Ngi tm thy c hi a ra mt lun thuyt ph qut, bao trm, c th xoay chuyn rng khp (nh c voi quay u, vng vy khp ni ch khng phi cng nhc, hp hi trong mt chu nc nh). c Pht qun chiu tm mnh n tng vn vi diu v thm su ca Thuyt Nhn Duyn, nn khi sinh s h lc cao trong tm. V v t c s vui mng ln lao trong tm, nn mu cng tr nn trong sut, v da cng tr nn trong sut. V v da tr nn trong sut, nn nhng nh sng nhiu mu bt ngun t chu thn c Pht pht ra nh sng bn ngoi. Mu Xanh pht ra t nhng b phn mu xanh, nh l nh mt; Mu Vng v nh vng pht ra t ln da; Mu Trng pht ra t xng, rng v phn trng ca mt. Mu pht ra t mu, tht v mt. T nhng phn khc ca chu thn, pht ra nhiu loi ho quang khc, nh mu sng v ti, do hn hp nhiu mu pht ra cng lc, Mu chp sng v nh sc lp lnh cng pht ra. Nn gi l su ho quang xanh, vng, trng , mu ti v mu sng lp lnh pht ra mi phng khc nhau.

Ch gii 4: nhm T kheo Paveyyaka ny tr v thnh qu hng ca h v i vo rng tu hnh theo hnh u (dhutanga), bao gm vic: Sng trong rng (arannakanga), i kht thc (pindapatikanga), mc y phc lm t gi rch nht nhng ng rc hay ngoi ngha a (pansukulikanga), ch dng

56 Gio Trnh Pht Hc

ng 3 y c-sa (tecivarikanga). H tu tp sut 13 nm. Cui cng, v mong c mun gp li ngi Thy t lng tn knh, h bt u chuyn i n Savatthi ni c Pht ang . Nhng v qung ng qu xa xi, h phi dng chn li Saketa, cch Sacvatthi khong yojanas (72 dm Anh), v ma Ma v k An C Kit H (vassa) cng n. Thay v c gng i nhanh n gp c Pht, h phi tm ni tr ng Saketa, bi v nu cc T kheo i ra khi ni c ng hn 3 ngy trong Ma An C ma Ma s vi phm Gii Lut. Ngay sau khi Ma An C ht, mc d vn cn ma ln, nhng h vn ln ng lp tc v i b hnh qua nhng vng qu y bn ly v nc ma, cho nn y phc ca h u b dnh bn t, d bn khi h n c Savatthi nh l c Pht. Nhn vo b dng hc hc, tiu iu v dnh y bn t ca h. c Pht lng trn y lng bi mn, v Ngi cng cho php lm L Dng Y Kathina. L Kathina, ngha en ca t ny ngha l cng, miu t ch cht vi do nhng Pht T thnh knh cng dng cho Tng on s dng. Nhng vi ny phi c nhum mu, may khu li thnh y c-sa, sau tr thnh ti sn chung ca Tng on, nhng cng c chia u pht cho cc T kheo trong cng ngy .

Ch gii 5: Theo Lun Gii Kinh Php C (Buddhist Legends, Book I, Story 8, Nhng Truyn Thuyt Pht Gio, Quyn I, Chuyn 8), nhng i T c c nguyn cch y mt asankheyya (A-tng-k) kip v 100,000 kip lun hi trn th gian (CHNG VIII, 10), tc l vo thi ca c Pht Anomadassin. V sau , h phi tu tp hon ton mi hnh Ba-la-mt (Parami) - (Ting Anh: Ten Perfections), trong sut qung thi gian di thm thm trc khi c tr thnh i T di Thi ca c Pht Thch-Ca C-m. tr thnh mt i T (hay mt i A-la-hn: Maha Arahant), nhng ngi th nguyn , phi hon tt tu tp chng t ht Mi Hnh Ba-la-mt (Parami) trong vng 100,000 kip sng th gian.

Cng cch 100,000 kip sng th gian, i c Kondanna (Kiu-Trn-Nh) c th nguyn sau ny s tr thnh ngi u tin c tip cn Gio Php (Dhamma) khi ngi thc hin vic b th, cng dng lin

Cuc i Ca c Pht 57

tc 7 ngy ln c Pht Padumuttara (Lin Hoa). V cch y 91 kip th gian, ngi c sinh ra l mt nng phu tn l Culakala v ngi cng dng n 9 ln tt c la ng thu hoch trong v ma u tin cho c Pht Vipassi (T-b-thi). Tuy nhin, ngi anh trai ca ngi l Mahakala khng c th nguyn , mc d sau ny ngi anh cng thc hin cng dng, b th. n thi c Pht, ngi Culakala c sinh ra l i c Kondanna (Kiu-Trn-Nh) v thnh ngi u tin tip cn v gic ng Gio Php Dhamma khi c Pht Thch Ca n khai ging gio php ti Vn Nai Isipatana, gn Sarnath. Trong khi , ngi anh trai Mahakala li c sinh ra thnh mt du s kh hnh tn Subhadda nh ni trc y, v tr thnh ngi cui cng c nghe Gio Php ca c Pht v c th gii vo Tng on. V Subhadda chng c qu v A-la-hn ngay sau khi c Pht Bt-Nit-bn (Parinibbana) Kusinara.

i c Yasa v 54 ngi bn th c li th nguyn tr thnh bc A-la-hn t nhiu kip sng trc kia trc mt mt v Pht v h cng thc hin rt nhiu vic cng c rt ng tn knh.

Cn nhm 30 T Kheo Bhaddavaggiya (Ba Mi Ngi May Mn) th cng nguyn tr thnh bc A-la-hn trc mt nhiu v Pht trc kia. Sau , h li b sinh ra thnh nhng k nghin ru. Sau khi nghe li dy bo, khuyn rn t mt v B-Tt nh ghi li trong Tundila Jataka (Chuyn Con Heo Mm Di, Tin thn Tundila), h thay i hon ton v thc hin vic tun gi theo Nm Gii Hnh hn 60.000 nm.

Sau khi nguyn c tr thnh A-la-hn, anh em nh Kassapa (Ca-dip) cng thc hin rt nhiu vic cng c ng ca ngi. Cch y 92 kip sng th gian, ngay trong kip , xut hin lin tip 2 v Pht l Pht Tissa v Pht Phussa. Th anh em nh Kassapa chnh l nhng anh em ca c Pht Phussa kip v h dn dt hng ngn ngi tu theo h thc hin vic b th, cng dng (dana) v tu tp, tun gi mi Gii Thp Thin trong sut 3 thng. Sau khi cht, h c sinh v ci tri tr thnh nhng v Thn (devas) v ti sinh li 92 kip lm Thn trn Ci Tri (Deva). V vy, Ba anh em Ca-dip th nguyn c tr thnh bc A-la-hn v thc hin nhiu vic cng c ln sau , nn h cng c toi nguyn tu tp tr thnh nhng A-la-hn trong ci ny ca c Pht Thch Ca.

58 Gio Trnh Pht Hc

14. Sch & Ti Liu Tham Kho

1) A Manual of Buddhism (Cm Nang Pht Gio). Tc gi . Narada Maha Thera..

2) Some Notes on the Political Division of India when Buddhism Arose (Mt S Ch Gii v Chnh Tr Ca n vo thi Pht Gio Xut Hin). Tc gi Tin S T. W. Rhys Davids - Journal of the Pali Text Society, 1897 1901.

3) The Life of the Buddha According to the Pali Canon (Cuc i c Pht Theo Nh Kinh in Pali). Tc gi T kheo Nanamoli - Buddhist Publication Society, Sri Lanka.

4) The Great Chronicle of Buddhas (i Bin Nin S Ch Pht). Tc gi HT. Mingun Sayadaw Bhaddanta Vicittasarabhivamsa - Yangon, Myanmar.

5) Buddhist Legends translated from Dhammapada Commentary (Nhng Truyn Thuyt Pht Gio dch t Lun Gii Kinh Php C). Tc gi Eugene Watson Burlingame - Part 1, Book I, 8.

6) Last Days of the Buddha (Mahaparinibbana Sutta) (Nhng Ngy Cui Cng Ca c Pht (Kinh i Bt-Nit-bn). Tc gi T kheo Ni Vajira, Buddhist Publication Society, Sri Lanka, 1964.

7) Middle Length Discourses of the Buddha - A New Translation of the Majjhima Nikaya (Bn Dch Mi Trung B Kinh). Dch gi T kheo Bhikkhu Bodhi v T kheo Bhikkhu Nanamoli Xb bi Buddhist Publication Society, Sri Lanka.

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 59

ii

T DIU

(Bn Chn L Cao Diu)

ni DUnG

1. T Diu L G?2. Ti Sao Gi L Diu ?3. Chn L V Kh4. Kh Bi V Nm Un Dnh Chp5. Chn L V Ngun Gc Kh6. Kama-Tanha hay Dc Vng Khoi Lc Gic Quan7. Bhava-Tanha hay Dc Vng c Lin Tc Hin Hu8. Vibhava-Tanha hay Dc Vng V Khng Cn Hin Hu9. Chn L V Chm Dt Kh10. Ch Gii11. Sch & Ti Liu Tham Kho

60 Gio Trnh Pht Hc

1. T Diu l g?

Sau 6 nm u tranh gian kh trong kip sng cui cng ca Ngi, c Pht tm thy Chn L khi Ngi chng t s Gic Ng Cao Nht bn di gc cy B (Bodhi) Bodhgaya (sau ny c gi l B- o Trng), n . S kin lch s ng ghi nh ny din ra vo ngy Trng Trn ca thng Wesak, nm 588 trc CN. ti T Diu ny chnh l tri tim v ct li ca o Pht. Nhng chn l ny, (hay c th gi mt cch bnh d l S tht hay L tht - ND), c tm ra bi c Pht sau khi Gic Ng, to nn nn tng v ct li ca Gio Php (Dhamma), lun c bn lun trong mi vn v tng phn ca Gio Php.

Bn Chn L Cao Diu l:

(a) Chn L v Kh (Dukkha Sacca).(b) Chn L v Ngun Gc Kh (Dukkha Samudaya Sacca).(c) Chn L v S Chm Dt Kh (Dukkha Nirodha Sacca).(d) Chn L v Con ng dn n S Chm Dt Kh (Dukkha

Magga Sacca).

2. Ti sao gi l nhng Chn L Cao Diu?

a) Bi v nhng chn l l l tht v l s tht khng th chi ci c ca cuc i. Cho d c Pht c c sinh ra ci ngi ny hay khng, th nhng chn l cng s tn ti trn th gian ny. Chnh c Pht pht hin ra nhng chn l v truyn dy li cho nhn loi. iu th hai, c gi l nhng chn l bi v chng thuc v khoa hc v ng vi khoa hc v vt l, tm sinh l thit ngh c gi cn nm r t tng ny ngay t u. Pht gio bn lun

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 61

v nhng l tht v nhng chn l, mc d Pht gio khng cp ngay n vn l ai to ra chn l , khoa hc hay s vn ng ca v tr. (S khi thy ca mi ngun gc l khng d dng thy c, bn s c c hi tm hiu sau khi nm bt nhng gio l c bn v con ngi trc -ND).

b) Nhng chn l c gi l Cao Diu (hay c th dch l cao c, thnh thin, thuc bc Thnh, khng phi nhng chn l bnh thng ca th gian. Ch Ariya trong ting Pali c ngha l Thnh, bc Thnh, v vy c rt nhiu sch dch l Thnh thay v Diu -ND) bi v chng c khm ph ra bi mt Thnh nhn V i nht, mt ngi hon ton xa ri khi nhng nhim v bt tnh. Ni cch khc, chng c gi l Chn L Cao Diu hay Diu hay Thnh , v n s lm cho con ngi tr nn cao thng nu chu khm ph ra chng, thm nhp v gic ng c chng, th nhng ngi y s c gi l nhng bc Thnh nhn Ariyas.

thun tin trong vic gi tn trong gio trnh ny, chng ta thng nht cch gi l 4 Chn L Cao Diu hay T Diu (HV), bi v cch gi ny cng c thng dng kh lu trong gii Pht hc Vit Nam.

3. Chn l v Kh (Dukkha-arigasacca)

Gm 11 s tht:

1) Sinh ra (Jati) l Kh (Dukkha)

Theo Pht gio, qu trnh ca mi hin tng u c 3 giai on, l: Hnh thnh, tng trng v tn hoi. Giai on hnh thnh l Sinh,

62 Gio Trnh Pht Hc

giai on bnh thng, tnh ti l giai on Tng trng & Gi i tng giy, tng ngy) v giai on tn hoi l Cht.

Mt chng sinh c sinh ra c ngha l mt s hnh thnh mi v tinh thn v vt cht (tm v th xc) sau khi cht, tc l sau khi kip sng trc tn hoi. Ni khc i, mt phi thai mi c hnh thnh. V sinh vt l, khng c s au kh hay au n no ngay lc u tin ca s hnh thnh mt phi thai hay mt mm mng ca s sng, nhng v s ti sinh li l to c s, l bt u to ra s hin hu ko theo nhng s Kh v tinh thn v th xc v sau ny, nn sinh c xem l kh. (Xem thm phn ni v nm Un cu to nn mt thc th sng, mt con ngi nhng phn tip theo).

Nhiu ngi hay ni mt cch v von: Hy nhn nhng a tr, va mi sinh ra l khc, khc ngay lc cha kp m mt nhn thy th gian nh th no. Hay mt cu quen thuc ca mt trit gia: Tin bun t ngy m cho mang nng kip ngi. Nhng cch ni u mang mt ngha man mc bun: Sinh l kh, cn ti sinh l Kh: Dukkha.

2) Gi (Jara) l Kh (Dukkha)

Gi, i vi mt con ngi, c ngha l tc bc, rng rng, da nhn nheo, lng cng, tai ic, mt m. Ni cch khc, s tn hoi, s hoi dit c sn bn trong ca nhng tp hp Un thuc v tinh thn v th xc (danh sc), rt d nhn ra tng ngy. S gi i v mt tm tr th kh nhn thy hn, nhng n lc ngi rt gi, th s mt tr nh cng nh s lo suy, s l ln s din ra, cng l lc gn k vi s ra i, mt chuyn i xa mi.

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 63

S gi i tng ngy trong giai on cn sm, l lc nhng Un v tinh thn v vt cht cn ang trong giai on tnh ti, tng trng bnh thng v thc s cng khng th gi l au n hay au kh g c. Nhng nu xt cho ng, chnh s gi i tng ngy, ri tng thng, tng nm, ri sau nhiu nm nhanh chng tri qua, lm cho ngi ta mt i tnh sng ng, cc gic quan khng cn hot ng tt nh trc , s gim dn th lc v sc khe, mt i tui tr, khng cn mnh m v nhng nt tr p, mi ngi ai cng tht s s b gi i, v ai cng mun mnh c tr lu, nn gi yu l mt ni s tt nhin t thin c.

V n chnh n to ra mt ngun ca s kh s v mt tinh thn v th xc, nn gi c cho l Kh (Dukkha).

Bn c bao gi nhn mnh trong gng soi mi ngy hay khng? Bn khng thy hm nay mnh gi hn nhng hm trc hay sao? Bn c bao gi nhn vo nhng bc hnh chp ng, b, cha, m t lc thiu thi v nhng hnh chp mi y, hay hnh ca bn lc hc trung hc v lc hc i hc? Bn c th ci ph ln mt cch khi hi v nhng s khc nhau ca nhng hnh sc trong nhng bc hnh , nhng trong lng bn v nhng ngi trong hnh chc s bun t nhiu?, nu khng mun dng mt thut ng chung l Kh.

3) Cht (Marana) l Kh (Dukkha)

Cht l s chm dt mt mng sng, vn lin tc sng v hin hu t lc sinh ca mt kip sng hay mt s hin hu no . Mi chng sinh hu tnh (c cm gic, c suy ngh) u lun lun s cht. Nhng cht bn thn n khng phi l s au n hay au kh, v chnh n ch l mt khong khc (st-na) hoi dit ngun lc sng

64 Gio Trnh Pht Hc

ca nhm nm Un ca tinh thn v vt cht. Tuy nhin, khi ci cht n, mt ngi phi t b thn xc v b li gia nh quyn thuc, bn hu v ca ci. Chnh ci ngh ri b kip sng hin ti v bng ti m mt v tng lai th tht l ng s. Khi ci cht n gn, tt c chng sinh cng thng b tri qua nhng cn au bnh trm trng v a s s phi chu nhiu au n, qun qui.

Cht, l ngun gc v tc nhn gy ra nhng lo s & thng kh nh vy, nn cht c xem l Kh (Dukkha).

Bn c bao gi tng tng n cnh mnh cht vo mt ngy no cha?, cho d ngh ny c th c cho l tiu cc, nhng trong nh Pht l mt cu nhc nh nhiu nht, d Pht gio khng h mang ngha tiu cc hay bi quan - (Xem thm nhng iu Pht Dy, Ch. I, ca HT. TS. W. Rahula). Nu khng, th chc bn tng chng kin nhng ngy k cn vi s ra i ca mt ngi thn trong gia nh ri: iu tht l au kh v ng bun.

4) Bun ru (Soka) l Kh (Dukkha)

Bun ru l s t chy trong tm khi con ngi b nh hng bi nhng iu bt hnh (byasana) nh l: Mt ngi thn thuc, thit hi hay mt ti sn, ca ci, suy gim sc khe v tui th, s suy sp v tinh thn hay suy i v o c v s thay i t cch nhn ng n sang nhng quan im sai tri. Bun l mt dng u phin v mt tm tr, s kh tm hay phin no, l domanassa, ngc li vi manassa, bn thn n chnh l s kh thc s t bn trong, l mt dng kh ri, nn phi thuc v Kh. Nhiu ngi v nhng tai ng hay nghip chng xy ra trong i m m lng su no lm cho gi ho v hay cht mn.

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 65

Chnh tm trng bun ru, mt dng ca phin no, cng dn n nhng s sa st khc v sc khe, tr lc, nn n chc chn l mt dng kh (dukkha).

Bn c bao gi bun ru khng? v cm gic nh th no? Bn c bao gi m th thi gian bun ru chim bao nhiu phn trm s vi thi gian vui sng trong cuc i? Trong khi v mt trit hc nhng phn sau, bn s bit chnh nhng nim vui sng qua nhanh cng li nm bn trong, hoc ko theo, nhng ni bun v kh m thi.

5) Than vn, Than khc (Parideva) l kh

Than khc l iu mi ngi hay th hin khi b mt i ngi thn, ca ci hay nhng mt mt v chu ng khc. Nh b mt tr v cung lon, ngi ta hay ku than, k l c hnh ca ngi mi cht hay gi tr, cht lng ca ti sn, ca ci mi va b mt hoc li cho k th hay ngi mnh ght phi chu trch nhim cho s mt mt ca mnh. Bn thn s than khc, ai on khng hon ton phi l kh, nhng n to thm phin no v au n m thi.

Cho nn, n chnh l mt dng ca Kh. Khc lc, au n th chc chn l Kh (Dukkha).

Bn bao gi rn khc? Hay c bao gi nghe ting mt a tr khc tht hay bao nhiu ngi than khc trong hon nn cha?.

66 Gio Trnh Pht Hc

6) au n, au yu, au nhc (v th xc) l Kh (Dukkha)

Tt c nhng triu chng v cm gic au, rt, nga ngy, cm gic nng bc, lnh u l s chu ng, u l kh. Nhng ni au v th xc ch thc l au kh, nn ci kh ny chnh l Kh do kh hay Kh kh (dukkha-dukkha). Ngay c chim chc, ng vtcng phi c gng chy ngay khi nghe mt du hiu nh nht l mnh c th b nh, b bn, b git, bi v iu l mt s au n th xc. iu d thy nht l bnh tt, au yu chnh l nhng dng kh v mt th xc trong cuc i con ngi.

M c au n v mt th xc, th s dn n lo toan v mt mi v mt tinh thn, nn ni Kh v th xc lun lun ko theo ni Kh v tinh thn. Nn chng l Kh (dukkha), mt trong nhng dng Kh ln nht.

Bn bao gi b cm lnh hay st m man cha? Bn bao gi nhp vin v mt cn bnh nan y au n cha, hay ch gh thm mt ngi bnh trong bnh vin v nhn thy cnh hng trm ngi ang nm au n gn bn?.

7) Phin no (Domanassa) l Kh (Dukkha)

Ting Pali t domanassa c ngha l kh tm hay phin no, tc l ni au v mt tinh thn. N biu hin di nhiu dng khc nhau v tm trng, nh l: lo lng, lo s, bc tc, kh chu, ght, s hi, kh svv nhng dng phin no chnh ch thc l kh t trong bn cht, n khng nhng p lc, nn tm tr m con gy

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 67

ra nhng chng bnh v th xc nh stress, mt ng, chn n, vt v lm suy tn sc khe rt nhanh, v thm ch l cht chc.

Phin no chnh l s Kh (dukkha) ng s. chnh l tm bnh.

8) Tht vng, tuyt vng (Upayasa) l Kh (Dukkha)

Tng t nh nhng tm trng phin no trn kia, tht vng hay tuyt vng l tm trng khng cn vui ci lc quan v ch cn li chn nn, sau khi mt ngi thn yu, ca ci hay mt i hy vng v bt c iu g. N cng l nguyn nhn gy ra than khc, tic nui, ai on, t chy tm tr gy ra nhiu bc xc, chn i v c th dn n nhng chng bnh nh in hay mt tr, v thm ch dn n s t st. Tuyt vng v vy l mt dng chu ng, kh, c tm tr v th xc. Tuyt vng cng ch thc l mt dng Kh ng s, l Kh Kh (dukkha-dukkha).

Bn c bao gi tuyt vng v iu g khng, mt ln thi rt khi cn tr? Bn c bao gi thy nhng ngi khn kh, mt nghip c ht sc mnh sut i m vn khng lo c ming cm, manh o hng ngy v mi ngy h u c gng sng mn trong ni tuyt vng v b bn? Hay bn c bao gi thy hay c c nhng ngi giu c sng v cht trong nhng ni tuyt vng v tinh thn v nhng b tc v ngha cuc i?.

Nh minh ha: Bun ru (soka) ging nh nu du hay nc thuc nhum trong ni vi la nh, m , lin tc. Than khc, go

68 Gio Trnh Pht Hc

tht (parideva) th ging nh nu ni sng sc bng la ln. Cn tuyt vng (upayasa) th ging nh phn du c hay thuc nhum cn li, sau khi nu si lin tc v tip tc nu cho n khi cn kh, chy kht.

9) Gp g ngi hay th mnh ght l Kh (Dukkha)

Gp g vi ngi mnh ght l iu khng ai thch hay vui c, nn s gy kh chu, bi ri v li gia tng thm s th ght. l kh. Gp nhng hon cnh kh chu (qu nng, qu lnh, bn thu, n oi vi mnh), nhng con vt mnh khng a, mi trng, ch mnh ght, th cng l kh. S gp hay s ri vo hon cnh bn thn n cha phi ch l mt s au n khng chu ng c, nhng chnh n dn n s kh chu, phin no. M phin no hay chn chng bn thn n chnh l kh. Nn iu ny b c Pht xp vo dng ca Kh Kh (Dukkha-Dukkha).

10) Ri xa, ri b ngi thn yu hay nhng g mnh yu qu l Kh (Dukkha)

i xa khi ngi thn yu, gia nh khng phi l s au nhc v th xc, nhng s lp tc to ra ni bun v au kh trong lng hay trong tm tr. Ri b hay mt ngi thn yu, d ngi cht hay cn sng, cng l iu au kh. B mt ca ci, nhng th mnh yu thch hay phi ri b ni chn, ngi nh, hon cnh m mnh yu thch cng em li s au bun.

Bi vy, c Pht cng xp hon cnh ny, tm trng ny vo dng kh ca con ngi, Kh Kh (Dukkha-Dukkha).

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 69

iu ny, ai cng u bit l au kh kh trnh c trong cuc i lun lun thay i. Ri xa nh, xa qu, xa ch , xa ngi thn yu; hay mt m, mt cha, mt ngi thn yu; hoc ngay c mt ca ci, tin bc hay mt vt g yu qu tt c u l nhng ni kh khng bao gi n trnh c trong mt cuc i.

11) Khng t c ci mnh mun l Kh (Dukkha)

Khng t c ci mnh mun cng khng phi l s au n v th xc, nhng s mong mun, c mun khng c tha mn, s bt toi nguyn. N lun dn n kt qu tht vng, chn nn v nhiu trng hp tuyt vng dn n t st na. au kh s pht sinh nu mc tiu g mnh khng t c, ngay c mc tiu l c gng thot khi au kh m khng c, th cng chnh li lm thm au kh.

Nu khng thc hnh Bt Chnh o, th s gii thot, hnh phc s khng bao gi c c bng nhng c nguyn sung. V chnh iu ny cng lm cho i ngi trn tr v cng l mt dng kh tm, phin no, cn hn nhng c mun v vt cht v giu c khng t c vn lm ngi i bun chn, tht vng sut i.

Ni chung ci g mun, nguyn, c m khng t c, khng lm c, khng c c s dn n au kh, mt dng kh do tht vng hay bt toi nguyn mang li, nn l kh na, mt dng Kh kh (Dukkha dukkha).

D s cm thy hi hc, nhng bn c bao gi thy nt mt ca nhiu ngi khi ni v s giu c v s sung sng, m h c gng mu cu, nhng cha bao gi c c? Bn bao gi th m mt

70 Gio Trnh Pht Hc

hng qun vi k vng ci thin cuc sng nhng khng hiu sao mi ngy u tha tht khch v bn lm vo cnh n nn, cm gic ca bn nh th no?. Bn c bao gi thy nim vui no ko di mi mi khng? Khng, n s sm hay mun chm dt, s bt toi nguyn.

12. ni ngn gn, nm Un Dnh Chp l Kh (Dukkha)

Hay ni cch khc, Kh bt ngun t Nm Un Dnh Chp, Kh l do Nm Un Dnh Chp gy ra. Mt chng sinh hu tnh c cu to bi Nm tp hp Un, tc l nhm nhng tp hp to nn nhng i tng dnh mc hay chp th.

Nm Tp Hp hay Un Dnh Chp (Updana-khanda) l:

1) Tp hp Un v vt cht hay gi l Sc Un (Rupa khanda).2) Tp hp Un v cm gic, cm th hay gi l Th Un

(Vedana-khanda).3) Tp hp Un v nhn bit, tri gic hay gi l Tng Un

(Sanna-khanda).4) Tp hp Un ca nhng hnh ng c , to tc hay gi l hnh

Un (Sankhara-khanda).5) Tp hp Un v thc, tm thc hay gi l Thc Un

(Vinnana-khanda).

Mi loi hu tnh u l do nm Un kt to thnh mt thc th sng. Nhng Un dnh cht (ting Anh: clinging) vo c th, xem n l Ti, c th ca ti, khng thay i, vv. Nhm tp hp v vt cht ny c gi l tp hp Un dnh mc.

Nhm tp hp Un v tinh thn, tm tr th to ra nhng cm gic, s nhn thc, nhng hnh ng c v nhng tm thc, cng

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 71

khng khng nm gi, chp th (ting Anh: grasping) v t cho mnh l Ti, tm tr ca ti, l ci ti ngh, khng thay i, vv. Bn nhm tp hp v tinh thn ny c gi l tp hp Un chp th.

V vy, tt c nhng tp hp Un ny, c gi Nm tp hp Un Dnh Chp.

nm tp hp Un Dnh Chp ngay lc ang nhn (V d):

1) Mt v i tng nhn thy c l Sc Un.2) Cm gic d chu, khng d chu hay trung dung (khng d chu

cng khng kh chu) l Th Un.3) Nhn bit hay tng nh n i tng l Tng Un.4) mun nhn v chuyn s tp trung vo i tng mun nhn,

l Hnh Un.5) Ch n gin l bit c i tng ang c nhn l Thc Un.

4. Kh (Dukkha) L Do nm Un Dnh Chp

(a) Dukkha-Dukkha: Kh Kh

Kh l do t bn cht l kh, l khng d chu, khng sng. Mi mt (11) loi Kh c cp trc y, bt u t Sinh l kh cho n Khng t c ci mnh mun l kh, u thuc dng kh ca Kh Kh (dukkhadukkha), tc l nhng ci kh, au kh, su kh, v thn xc v tinh thn, ch thc xy ra trong bn cht con ngi (ting Anh: instrinsic sufferings). Nhng au kh khi

72 Gio Trnh Pht Hc

ln ch v bi v c 5 Un Dnh Chp , khng c 5 Un dnh chp , th s khng c khi sinh ln au kh.

Ni cho ng l, bi v c th l tp hp nhng Un vt cht v tinh thn, cho nn nhng au kh v thn xc v tinh thn cng ph thuc vo c th m khi sinh. V vy, 5 Un Dnh Chp l Kh-Kh (dukkha-dukkha), kh ch thc t trong bn cht ca c th m ra.

Cn nhng trng hp khc, kh (dukkha) khng hin hin trc mt, khng d dng thy c r rng, th l kt qu ca nhng nguyn nhn khc: nh quy lut bin i, thay i hay Lut V Thng (viparinama) th c gi l Kh do V Thng, tc l do thay i.

(b) Viparinama Dukkha: Kh Do V Thng, Kh do thay i.

Cm gic d chu v th xc c khi sinh t nhng tip xc gic quan vi i tng bn ngoi c gi l nhng cm th d chu ca thn. Trng thi vui thch, d chu ca tm khi sinh do tm tip xc vi nhng i tng d chu c gi l nhng cm th d chu ca tm. C 2 trng thi d chu ny, (HV: Lc th) lm hi lng mi ngi v chng sinh. Ai cng eo ui theo v lun mong c c nhng cm th, nhng trng thi vui sng ny, ngay c phi tr gi bng mng sng ca mnh, v ngay c khi t c s vui sng, th lng tham mun vn cn v hn.

Tuy nhin, khi h c c s hi lng vui sng, nu nhng i tng gic quan (ang mang li cm th hnh phc v vui sng cho h) bin mt hoc b chm dt, th s bi ri, tht vng v bun bc s khi sinh. Mt khi ti sn c tch ly ca h, nh tin bc, ca ci b mt v nhng l do no , khi ci cht hay s chia ly xy ra i vi nhng ngi thn yu chc chn s lm h tht

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 73

vng, au kh v bun ru. V vy, 2 dng hnh phc hay khoi lc thuc v tinh thn v vt cht u l Kh, bi v nhng hnh phc ny lc no cng ph thuc vo s thay i, s v thng l bn cht ca nm Un.

S Kh khi sinh bi ph thuc vo nm Un Nm Un Dnh Chp lun lun bin i c gi l Kh do thay i, hay Kh do v thng (viparinama dukkha).

(c) Sankhara Dukkha: Kh do iu kin, do nhn duyn

T sankhara trong cu ca c Pht dy: Sabbe sankhara dukkha: Tt c nhng g do (c) iu kin sinh ra u l Kh; hay Mi php hu u l Kh. Nhng g do nhiu tc nhn, nhiu iu kin hay Duyn to ra, th c gi l nhng php hu vi. T sankhara y ngha l hu vi.

Lu : T sankhara trong ch sankhara-khanda: Hnh un: c ngha l nhng hnh ng c , c ch, nhng hnh ng to tc (khng phi v ). Theo trit l ca nh Pht, ch c nhng hnh ng c , thuc ch, ch tm mi to ra nghip qu sau . Cho nn, nu nghin cu su rng hn, cng c th gi l nhng hnh ng to nghip).

Nm Un dnh chp lun lun trong trng thi nh mt dng chy lin tc, bin i lin tc, khng c mt khonh khc no l chnh n, khng c mt khonh khc no dng li mt dng no ht. Mt khonh khc (sat-na) va khi sinh, th lp tc b thay i, ging nh dng nc c tri, nh mt trit gia ni: Khng bao gi bn bc chn xung hai ln trong mt dng sng, v nhng dng nc mi lun lun chy qua chn bn.

74 Gio Trnh Pht Hc

c Pht cng dy: ging nh mt dng sng chy t trn ni, nc chy v nc tri i mt, mang theo mi th trong dng ca n, khng c mt khonh khc, mt lc, mt giy no n ngng chy, m n lin tc chy, lin tc. V vy, ny cc B-la-mn, i ngi cng vy, ging nh mt dng sng chy t trn ni vy.

(Xem thm quyn nhng iu Pht Dy Ch. 6, HT. TS. W. Rahula - ND).

Chng khi sinh ra v nhng to tc khc nhau. Chng ph thuc vo iu kin, do duyn, sinh ra (hay mt i). Chng l nhng php hu vi. S tn ti ca chng ph thuc vo nhng iu kin no , v mt khi nhng iu kin, nhng duyn v nhng tc nhn to ra chng khng cn, th chng cng khng cn tn ti. S sng thay i lin tc trong tng khonh khc, trong khi s cht (s hoi dit) th ch i trong trng thi lin tc, tt c ph thuc vo nm Un v thng, lun lun bin i, ging nh tnh trng ang sng trong mt ngi nh c du hiu b sp bt k lc no.

Tnh cht bin i lin tc ca Nm Un Dnh Chp i hi phi c nhngn lc lin tc b sung nhng iu kin gi c hin trng sng. V d: nhng c th con ngi cn phi c (cho) n, ung lin tc duy tr s sng, cm gic hnh phc, vui sng cng phi c lin tc thm nhng iu kin gi c cm gic , nu ngng nhng iu kin hay khng b sung nhng iu kin tch cc khc, trng thi hnh phc, vui sng s b chm dt ngay. Ngay c nhng cm th qun bnh hay bnh thng hng ngy cng phi lin tc c nhng iu kin, nhng duyn v lin tc.

Nhng n lc lin tc v lin tc cn phi c, l s Kh (Dukkha). V vy, nm Un Dnh Chp l Kh, l Kh do iu kin, do duyn (sankhara-dukkha).

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 75

Tm Li

Nm Un Dnh Chp l Kh, bao gm nhng Kh (dukkha) l Kh Kh (dukkha dukkha), Kh do thay i, V Thng Kh (viparinama- dukkha) v Kh do iu Kin, do Duyn hay Kh do v l Hu vi (sankhara-dukkha).

Ni tm li, nm Un Dnh Chp chnh l S Tht, l Chn L v Kh.

Bn bit c S Tht v Kh, nhng dng khc nhau ca Kh v tc nhn chnh gy ra Kh l Nm Un Dnh Chp cu to ra mt con ngi, mt thc th sng. Vy u l Ngun Gc ca chng? Ti sao Nm Un Dnh Chp kia li mang mm mng ca Kh? Mi bn bc qua phn tip theo: S Tht hay Chn L v Ngun Gc Kh.

5. Chn L V ngun Gc Ca Kh - (Samudaya)

Theo c Pht, Chn L v Ngun Gc Kh l:

Chnh s thm kht, dc vng (tanha) ny to ra s lun hi v ti sinh (pono-bhavika), v n b tri buc cng vi s tham mun si m (nadirgasahagat) v i tm khoi lc mi ch ny ch khc. Vy dc vng l g?

1) Dc vng (hay s thm kht) khoi lc gic quan (kama-tanha, Dc lc),

2) Dc vng (hay s thm kht) c lin tc sng v c tr thnh (bhava-tanha, Dc vng c sng, c hin hu): tin rng linh hn l bt dit, l trng tn, bt bin.

76 Gio Trnh Pht Hc

3) Dc vng (hay s thm kht) v khng hin hu (vi-bhava-tanha, Dc vng khng hin hu hay t hy dit): tin rng sau khi cht s khng cn l g ht, cht l ht.

Dc vng (tanha) khi sinh v bt ngun, cm r t u?Trn th gian, u c g vui sng v khoi lc, c dc vng (tanha) khi sinh v cm r.

nhng g l vui sng v khoi lc trn th gian ny?

Chng c th c tm tt nh sau:

1) Su Gic quan (su cn): Mt, tai, mi, li, thn v tm.

2) Su i tng gic quan (su trn): nhng hnh sc nhn thy c, m thanh, mi hng, mi v, s chm xc (vi thn) v nhng i tng ca tm (sc, thanh, hng, v, xc v php).

3) Su dng Thc (su thc): Thc nhn thy, Thc nghe, Thc ngi mi, Thc nm v, Thc tip xc (thn) v Thc ca tm (nhn thc, nh thc, t thc, thit thc, thn thc v thc).

4) Su loi cm tng hay su loi Tip Xc.

5) Su loi cm gic, th (vedana); nhn bit hay tng (sanna); ch hay tm hnh (cetana); tham mun hay dc vng (tanha); t duy hay nh tm khai thin (vitakka, Hn-Vit: Tm); t duy hay nh tm lin tc trn i tng trong khi thin (vicara), Hn-Vit: T), khi sinh ln t su loi Tip Xc. (Xem thm phn ni v Thin nh, Thin qun)

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 77

Mi i tng trn i ny u li cun v mang li khoi cm.

Dc vng khi sinh ln t bt c iu g to ra vui sng, hp dn v khoi lc.

iu ny c gi l S Tht, l Chn L v Ngun Gc Kh (Samudaya).

6. Kama-Tanha: Dc Vng V Khoi Lc Gic Quan (Nhc Dc)

Dc vng khoi lc gic quan hay nhc dc l dc vng nhm ti nhng i tng ca cc gic quan ca mnh. Chng bao gm nhng th nh sau:

1) Cnh trn p hay nhng hnh sc nhn thy c p mt, v d nh v b ngoi, hnh dng, thn th p mt, d nhn, li cun (i tng ca mt).

2) m thanh d nghe, d chu, li cun v nhng i tng m thanh, v d nh l ging ni, ngi ni (i tng ca tai).

3) Mi hng thm tho, d chu v nhng ngun pht ra mi hng, v d nh nc hoa, ngi xc nc hoa (i tng ca mi).

4) Mi v ngon lnh, ngon ming v thc n c mi v thm ngon, hay ngi nu, ngi phc v mn ngon lm li cun (i tng ca li).

5) Cm gic chm xc d chu, lm thch th, m ly, khoi lc v nhng i tng to ra cm gic (i tng ca thn).

78 Gio Trnh Pht Hc

6) Mong mun c sinh ra lm thin thn (deva), lm n ng, lm n b; mong mun c hng lc th nh ch thin, ch thn, hoc nh con ngi. Ngay c ci ngh trong u v nhng mong mun hay hng th lc th cng c xp vo nhc dc.

y l dc vng v khoi lc ca tm, tm cng l mt gic quan.

Sau ny cc bn cn bit thm na rng ngay c mun, mong mun hiu bit ht gio Php tm cu s Gic Ng, s mong mun c c kin thc, tr tu v Php hn ngi, th cng l nhng dng dc vng to ra au kh.

Bi v s V minh (avijja), s khng hiu bit nhng s vt nh chng tht l, m con ngi c bm cht nhng nhn thc, suy ngh v quan im sai lc, c gi theo th t l Nhn thc Lm Lc hay o tng (sanna-vipallasa), Suy ngh Lm Lc (citta-vipallasa) v Cch Nhn, quan im, kin gii Lm Lc (ditthi-vipallasa), lm lc nh sau:

- Bn cht V thng m cho l thng hng, khng thay i.- Kh m cho l Sng, hnh phc.- V ng cho l c bn ng, c linh hn bt dit.- Nhng ci gh tm, th thin m cho l p .

V vy, nhng ci khng tt p li cho l tt p, ri thch n. Khi s yu thch, mong mun khi sinh th s dn n hay to nn dc vng, ri dc vng dn dt mnh n nhng hnh ng, hnh vi t c, tha mn dc vng. Nhng hnh ng, hnh vi nh vy chnh l Nghip (kamma, nhn) v l nhng hnh ng ch, nhng hnh vi to tc (sankhara), chu trch nhim cho vic to ra nhng tp hp Un mi v tinh thn v vt cht (thn v tm) cho

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 79

s tn ti hay tnh trng hin hu tip theo. Do b nh hng bi Dc Vng, nn thm ch ci Thc cui cng trc khi cht cng cn bm cht vo nhng i tng nhn thy cui cng ngay trc cng cht, v sau n bin mt, tr thnh Thc ti sinh bm cht nhng i tng nhn thy cui cng , mang theo vo kip sng mi, vn c cu to bng 5 Un Dnh Chp = chnh l Kh. V vy, Dc vng Khoi Lc Gic Quan hay Nhc dc (Kama-Tanha) l ngun gc ca Kh. l S Tht, l Chn L v Ngun Gc ca Kh.

7. BhavaTanha: Dc Vng c Sng & c Tr Thnh (Dc vng c sng, c lin tc hin hu, trng tn).

y l Dc vng bt ngun t t tng v s thng hng hay s hin hu trng tn. Dc vng ny l do quan im sai lm hay t kin cho rng c linh hn hay bn ng khng b hy dit. Linh hn chui vo thn xc mi v tip tc nguyn trong . Ngay c th gian rung chuyn, sp , th linh hn y vn trng tn v khng b hy dit.

Nhng tn gio khc Pht gio u bm gi quan im linh hn bt dit ny. Nhiu ngi tin rng, sau khi cht mt ngi s c a ln sng mi trn thin ng hoc chu y a di a ngc mi mi, ty theo s phn x ca Thng . a s ngi khc li hiu lm rng mng sng mc d s di chuyn t kip sng ny sang kip sng khc theo kiu Nghip dn (kama), nhng mng sng khng thay i, tn ti mi. H hiu theo kiu nh v d mt con chim bay t cy u tin qua cy khc khi cy u tin b gy xung t, ri li bay qua cy th ba khi cy th hai b gy xung. Ging nh vy, linh hn hay thc th sng, ngay khi th xc cht i

80 Gio Trnh Pht Hc

v tan r, s di chuyn nhp vo mt th xc khc, v linh hn vn tn ti mi ch khng cht i.

Bhava-tanha, Dc vng c sng, c lin tc hin hu, c tr thnh c da vo quan im sai lm ny l linh hn hay thc th sng, hay bn ng ca mt con ngi l trng tn, ch chuyn kip v thay thn xc m thi. Cho nn, ci Ti lun c cm gic l tn ti ring v lun lun cm nhn v ci Ti . V tin nh vy, nn dc vng ny tm vui sng v khoi lc trong mi i tng ca 6 gic quan v c nhng i tng ha hn s vui sng v khoi lc trong tng lai. V th, dc vng ny mu cu c hng th mt cuc sng giu sang trong hin ti v tng lai; c sinh ra ni sung sng, hnh phc trong kip sau; c sinh ra hng c phc c, hnh phc cng nh nhng ch thin, ch thn hay c phc ca mt kip ngi sung sng trong kip sau.

Bun ci thay, mt s ngi b nh hng bi nhiu mt phc tp ca cuc i ny, li c dc vng c sinh ra phi l n ng, mt s ngi th c phi c lm n b trong kip sauMi c mun nh vy u l Dc vng c hin hu, c tr thnh vi mt linh hn bt dit.

V chnh bi v nhng dc vng ny, to ra nhng iu kin hay nhn duyn hay nhng ngun nng lc, khi sinh, ti sinh mt s sng mi c cu thnh bng nm Un Dnh Chp, mang bn cht ca s Kh (Dukkha), nh trnh by phn trn.

V vy, Bhava-tanha, Dc vng c hin hu, c tr thnh chnh l ngun gc Kh. y l S Tht, l Chn L v Ngun Gc ca Kh.

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 81

8. Vibhava-Tanha: Dc Vng V Khng hin hu (Dc vng v quan im cho l s khng lin tc hin hu v s t hy dit sau khi cht).

y l Dc vng, ngc li, tin rng s hin hu hay linh hn cng nh mng sng trong kip ny thi, ch tn ti khi cn ang sng, khng cn g sau khi cht nh rt nhiu ngi hay than th mt cch khng nh Cht l ht! vy. Dc vng ny c da trn quan im sai lm v s khng hin hu, s khng cn g sau khi cht, iu hon ton l ch ngha t hy dit. Dc vng ny mang tng l sau khi cht, s hin hu, bn th s sng, hay ni nm na l linh hn, s lp tc b hy dit m khng cn bt c n lc no ca tc nhn no. Vi quan im tiu cc ny, con ngi tr nn khng cn phi sng tt vi ngi hay vt khc, khng cn phi lm nhng vic thin hay t tm v khng king c g nhng ngh v hnh ng bt thin, tc lm iu c khng s qu bo, v h tin lm g c kip sau trng tn hay lun hi m hng phc c hay chu qu bo. V vy, chuyn bt thin, chuyn c ngy cng nhiu.

Lu : y, ch c (akusala: khng thin, bt thin, xu) l tri vi Thin, Tt, Lnh (kusala) c dng ch cho tng ngh v hnh ng nh nht cho n chuyn ln, tng giy, tng pht, tng ngy, ch khng phi phi l git ngi, cp ca, st sanh mi gi l hnh ng c. Ngay c mt ngh nghi ng hay mt ngh khng ng s tht v ngi khc cng l c, l khng tt; cha k n hng ngn vic c ln nh trong cuc mu sinh, tranh ginh nhng quyn li v vt cht v tinh thn tha mn nhng dc vng, nh nhng nhc dc nh trnh by trn ND).

y cng l mt dng ca ch ngha h v. Cng lc, h tranh th thi gian sng (trc khi cht) lm, n lc, lo hng lc v chy theo nhng i tng khoi lc gic quan, nhc dc, bng mi gi v a s khng h ngh n hu qu. Chnh nhng

82 Gio Trnh Pht Hc

s sn ui lin tc ca dc vng vt cht v tinh thn, s sn ui khoi lc gic quan bng mi gi dn n to Nghip (kamma, nhn) v nhng hnh ng tc to nghip, to Hnh Un (sankhara), l nhng hnh ng a n s hnh thnh kip sng tip theo (thng qua con ngi c to lp bi nhng tp hp Un dnh chp).

C mi mt ngh, mi mt hnh ng, mi ln sn ui th hng khoi lc gic quan, th Dc vng v khoi lc gic quan s c nhp vo Thc. Ngay c ngay trc khi cht, Thc vn cn ghi nhn nhng i tng nhn thy c trc khi cht, v sau khi cht, Thc ti sinh s khi sinh, mang theo nhng i tng ln cui nhn thy vo trong kip sng mi, vn c cu to bng Nm tp hp Un Dnh Chp, mang bn cht ca s Kh (dukkha), nh trnh by trn.

V vy, Vibhava-tanha, Dc vng (v) khng hin hu, c da trn nim tin sai lc l khng cn hin hu sau khi cht, chnh l ngun gc Kh. y l S Tht, l Chn L v Ngun Gc ca Kh.

Tm Li:

Nhng nguyn nhn & ngun gc ch thc to ra Kh chnh l nhng Dc vng (Tanha) hay 3 loi dc vng l:

- Dc vng v Khoi lc Gic quan, v nhc dc, (kama-tanha); - Dc vng c Hin hu, c Tr thnh, (Bhava-tanha); v - Dc vng V Khng Hin Hu, v quan im cho l khng c Hin Hu sau khi cht, (Vibhava-tanha).

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 83

9. Chn L V S Chm Dt Kh - Chn L v Dit Kh

Theo c Pht, Ngi chng ng hon ton S tht, Chn l v s Chm Dt Kh; l vic lm bin mt v s tt ngm dc vng ny; l s t b v bung b; s t do v gii thot dc vng. Chn L v s Dit Kh l dp tt mi ngun gc dc vng.

Hay ni cch khc: ch c tiu dit ht, dp tt ht mi dc vng th mi chm dt ht Kh.

Theo Pht gio, c 4 giai on tu hnh v chng t trn con ng dp tt Dc vng cho n khi v dc, l:

(1) Tng Thnh o & Qu u Tin

Ngi chng t c Tng Thnh Th Nht c gi l sotapanna (Nhp Lu), c ngha l nhp vo dng ca bc thnh nhn: (m Hn Vit: Tu--Hon). Dng Thnh ny nh l dng sui dn n Nit-bn Nibbana. (o c ngha nh mt con ng vy: Nu bn khng bc vo con ng, con ng ng, th lm sao bn n c ch mnh mun n?). Con ng ny hay dng sui ny chnh l con ng Bt Chnh o.

Mi ngi Nhp Lu cng khng bao gi vi phm Nm Gii Cm hay phm nhng ti ln (xem Chng V, Phn 8 b). Ngi Nhp Lu cng tiu dit o tng v t ng, v ci Ti (sakkaya ditthi)(HV: Thn Kin); hoi nghi (vicikiccha) v nhng tc l cng bi, t l khng ng (silabbata paramasa). Hay ni cch khc, nhng tr ngi v Thn kin (sakkaya-ditthi), Hoi nghi (vicikiccha), v Tc l cng bi (silabbata-paramasa) ch vt qua c khi t qu Nhp Lu vo dng Thnh).

84 Gio Trnh Pht Hc

Nhng v bc Nhp Lu cha dit sch tn gc nhng gng cm tri buc mnh vo s hin hu, cho nn vn cn b ti sinh t 1-7 ln vo ci dc gii nh ci ngi v nhng thot khi 4 ci a Ngc, Ng Qu, Sc Sinh, v A-tu-la. i vi bc chng c thnh qu Nhp Lu, cnh ca trn tc ng cht v khng bao gi ngi y cn thi chuyn tr li lm ngi phm hay hon tc na. Ngi y cui cng vn t c thnh qu cui cng l A-la-hn v chng ng Nit-bn (Nibbana) mt ngy no trong kip ny hay mt trong 7 kip sau.

C 3 dng ca bc Nhp Lu, ty theo s ln ti sinh trc khi chng ng A-la-hn v Nit-Bn (Nibbana), l:

1) Ekabiji-sotapanna = Chng Nit-Bn (Nibbana) sau 1 ln ti sinh.2) Kolamkola-sotapanna = Chng Nit-Bn (Nibbana) sau 1-6 ln ti sinh.3) Sattakkhattu-parama-sotapanna = Chng Nit-Bn (Nibbana) sau 7 ln ti sinh.

(2) Tng Thnh o & Qu Th hai

Ngi chng t c Tng Thnh Th Hai c gi l sakadagamin, (Nht Lai), c ngha l ngi ch cn ti sinh 1 ln na trc khi Nit-Bn (Nibbana). (m Hn Vit gi l T Hm). Thnh qu th hai ny t tr tu cao hn, lm suy yu ht nhng Dc vng th t v nhng tm xu (tham, sn), cho nn ngi chng t tng thnh ny ch cn 1 ln ti sinh na vo ci dc gii trc khi chng qu A-la-hn. So vi bc Nhp Lu (sotapanna), bc Nht lai (sakadagamin) ny cn t tham dc (raga), sn hn (dosa) v tt nhin, thnh qu ny cao hn Nhp Lu.

T Diu (Bn Chn L Cao Diu) 85

(3